การดแลทนตสขภาพ ในเดกปากแหวงเพดานโหว

“ปากแหวงเพดานโหว”

เปนความผดปกตแตก าเนด ของบรเวณชองปากและใบหนาของเดก มรอยแยกบรเวณรมฝปากดานบน กระดกเบาฟน และเพดานปาก

มสาเหตจากความบกพรองของการเชอมของสวนยนเพดานปากดานขาง (lateral palatine processes) , ผนงกลางจมก (nasal septum) , และ/หรอสวนยนเพดานปากกลาง (median palatine processes) เพอเปนเพดานปากทตยภม

Unilateral complete cleft lip and palate

Bilateral complete cleft lip and palate

ปญหาทพบในเดก

ปญหาการดดกลนอาหาร

เสยงตอการตดเชอในระบบทางเดนหายใจจากการส าลกนม

ฟนขาดหายไป ฟนขนผดทและผดต าแหนง

มกมความผดปกตของการสบกนของฟน ฟนลางครอบฟนบน ฟนบนและฟนลางไมสบกน

พดไมชด เสยงขนจมก เสยงแหบ พดแลวฟงไมคอยรเรอง

เดกจะมปมดอยในการเขาสงคมเพราะหนาตาและการพดไมปกต

ปญหาของครอบครว

สภาพจตใจของพอแมพนองและญาต

การปอนนมปอนน าในระยะทเดกยงเลก

ความกงวลของพอแม

ลกจะกนนมอยางไร ?

ลกจะหายเปนปกตไหม ?

จะเยบไดเมอไร ?

ทมสหสาขาวชาชพ

กมารแพทย

พยาบาล

ทนตแพทย

ศลยแพทยตกแตง

ศลยแพทยชองปากและแมกซโลเฟเชยล

นกแกไขการพด

การชวยเหลอ/การดแลของทม

ชวยใหดดนมได ไดรบนมในปรมาณทเพยงพอ ลดความเสยงจากการส าลกนม

แผนการดแลรกษาของทมสหสาขาวชาชพ เพอฟนฟสภาพทงดานรางกายและจตใจใหกลบมาสสภาพปกตใหมากทสด

ฟนฟสภาพจตใจของพอแม ลดภาวะความวตกกงวล สรางความเขาใจ และเสรมพลงในการดแลเดกรวมกน

การชวยเหลอ/การดแลของทมเบองตน

1. ชวยใหดดนมได ไดรบนมในปรมาณทเพยงพอ ลดความเสยงจากการส าลกนม

การชวยเหลอ/การดแลของทมเบองตน

การเยบรมผปาก

การเยบปดเพดาน

การจดฟน

การผาตดตบแตงความผดปกตของใบหนา

2. แผนการดแลรกษาของทมสหสาขาวชาชพ

3.ฟนฟสภาพจตใจของพอแม

ประสบการณจากครอบครวทมลกปากแหวงเพดานโหว

กลมเพอนชวยเพอน

การมสวนรวมของครอบครวในการดแลเดก

การดแลทนตสขภาพระหวางกระบวนการของการรกษา อาย การรกษา การดแลทนตสขภาพ

แรกเกด – 3 เดอน เพดานเทยม (Obturator) ชวยในการดด กลนในรายทจ าเปน • การดแลความสะอาดชองปาก และความสะอาดของเพดานเทยม

อาย 3-5 เดอน ผาตดเยบรอยแยกบรเวณรมฝปาก

อาย 12-18 เดอน เยบรอยแยกบรเวณเพดานปาก • สอนแปรงฟน • ทาฟลออไรดเฉพาะทปองกนฟนผ • เคลอบหลมรองฟน • ใหค าแนะน าการรบประทานอาหาร • อดฟนทผ • ตรวจฟนทก 3-6 เดอน

ชวงอาย 2-5 ป ฝกพด (Speech Therapist) เพอแกไขความผดปกตของการออกเสยง

อาย 7-9 ป ทนตแพทยจดฟนจะเรมใสเครองมอบรเวณเพดานเพอจะขยายกระดกเพดานปาก

อาย 9-12 ป ศลยแพทยชองปากจะท าการผาตดเพอปลกกระดกบรเวณรอยแยกกระดกเบาฟน ปดรทะลระหวางชองปากและจมกทยงเหลออย จากการผาตดปดเพดานปาก

อาย 12-17 ป ทนตแพทยจดฟนจะท าการแกไขการสบฟนทผดปกตทมอย

การดแลความสะอาดชองปากและเพดานเทยม

วธการถอด ใส และระยะเวลาในการใส ตามค าแนะน าของทนตแพทยผรกษา

การท าความสะอาดควรถอดออกมาท าความสะอาดวนละ 1-2 ครง โดยใชแปรงสฟนและยาสฟนขจดคราบนมทตดบนเพดานเทยมออก

ใชผาสะอาดชบน าหมาด ๆ เชดบรเวณสนเหงอก ลน กระพงแกม หลงอาหารทกมอ

วตถประสงคของการประเมนความเสยงตอการเกดโรคฟนผ

ประเมนระดบความเสยงตอการเกดโรคฟนผของผปวย เพอวางแผนการรกษาและก าหนดความถของระยะตดตาม

หาสาเหตหลกทท า ใหเกดฟนผเพอเลอกวธการปองกนรกษา เชน ควบคมคราบจลนทรย ควบคมอาหาร

การเรยกผปวยกลบมาตดตามผลและประเมนซ า ชวยใหพจารณาไดวาวธการทใชไปนนเกดผลส าเรจ หรอตองมการปรบเปลยน

ในงานปองกนทางชมชนจะสามารถเลอกวธการทเหมาะสมกบเดกทมความเสยงสงเพอเปนการประหยดทรพยากร และแกปญหาไดตรงเปาหมาย

ความเสยงตอการเกดฟนผ

สภาวะสขภาพของเดก

การเรยงตวของฟน ฟนหมน บด เก ขนผดต าแหนง

ใสเครองมอในชองปาก

การประเมนความเสยงตอการเกดฟนผระดบบคคลในเดกอาย < 3 ป

ปจจย ระดบความเสยงตอการเกดฟนผ

สง* ต า

สวนท 1 - สภาวะสขภาพ

มโรคประจ าตว/ความบกพรองทตองการดแลเปนพเศษ โดยบคลากรทางการแพทยหรอผปกครอง

ม ไมม

สวนท 2 - การตรวจชองปาก

พบคราบจลนทรยทฟนหนาบน ใช ไมใช

พบฟนผในชองปาก ใช ไมใช

พบรอยโรคขนขาวบนผวเคลอบฟน (White spot lesions)

ใช ไมใช

การประเมนความเสยงตอการเกดฟนผระดบบคคลในเดกอาย ≥ 3 ป

ปจจย ระดบความเสยงตอการเกดฟนผ*

สง* ปานกลาง ต า

สวนท 1 - สภาวะสขภาพ

มโรคประจ าตว/ความบกพรองทตองการดแลเปนพเศษ โดยบคลากรทางการแพทยหรอผปกครอง ม ไมม

สวนท 2 – การตรวจชองปาก และการตรวจทางภาพถายรงส

พบฟนผในชองปาก ใช ไมใช

พบคราบจลนทรยทเหนชดเจน ใช ไมใช

พบรอยโรคขนขาวบนผวเคลอบฟน(White spot lesions) >1 ต าแหนง 1 ต าแหนง ไมม

พบความผดปกตของผวฟน, หลมรองฟนลกในฟนกรามแท ใช ไมใช

พบฟนผในชนเคลอบฟนจากภาพถายรงส ใช ไมใช

ระยะเวลาทพบรอยผครงสดทาย <12 เดอน 12-24 เดอน >24 เดอน

การประเมนความเสยงตอการเกดฟนผระดบบคคลในเดกอาย ≥ 3 ป

ปจจย ระดบความเสยงตอการเกดฟนผ*

สง* ปานกลาง ต า

สวนท 3 ปจจยเสยงและการปองกนฟนผ

ความถของการไปตรวจสขภาพชองปาก < 1 ครงตอป 1 ครงตอป ≥ 2 ครงตอป การใสเครองมอในชองปาก (Orthodontic appliance, space maintainer, denture, etc.)

ม ไมม

ความถของการทานอาหารประเภทแปง/น าตาลระหวางมอ ≥ 3 ครงตอวน 1-2 ครงตอวน

เฉพาะในมออาหาร

การดดจากขวดนม ใช ไมใช

การแปรงฟน <1 ครงตอวน 1 ครงตอวน > 1 ครงตอวน

การใชยาสฟนชนดผสมฟลออไรด ไมใช ใช

ทนตแพทยสมาคมแหงประเทศไทย

ประเมนความเสยงตอฟนผ

เสยงต า

ไมมพฤตกรรม

และความเสยงในปาก

-ใหค าแนะน าการตรวจ ฟนและการดแล

สขภาพในชองปาก

เสยงสง

มพฤตกรรมเสยง

และมคราบจลนทรย

- ใหค าแนะน า

- ฝกการแปรงฟนแก

ผปกครอง

- ทาฟลออไรดวานชทก

6 เดอน

- เคลอบหลมรองฟน

มพฤตกรรมเสยง

และมฟนผในระยะแรก

- ใหค าแนะน า

- ฝกการแปรงฟนแก

ผปกครอง

- ทาฟลออไรดวานชทก

3 เดอน

- เคลอบหลมรองฟน

มพฤตกรรมเสยง

และฟนผเปนร

- ใหค าแนะน า

- ฝกการแปรงฟนแก

ผปกครอง

- ทาฟลออไรดวานชทก

3 เดอน

- รกษา / สงตอ

รอยโรคฟนผ

รอยโรคจดขาว(white lesion) รอยผทเปนโพรง cavity

การปองกนการเกดฟนผ

โรคฟนผเปนกระบวนการซงมการเปลยนแปลง เปนผลจากความไมสมดลระหวางการสญเสยแรธาตและการคนแรธาต การสญเสยแรธาตจะมาถงจดทผวนอกออนแอและเกดเปนโพรงในทสด

เวลามผลตอการเกดลกษณะทางคลนกของรอยโรค รอยโรคฟนผในระยะเรมแรก (white spot lesion) หากมปจจยทเหมาะสมกจะสามารถหยดยง ไดและอยอยางเสถยรในปากหลายๆ ป

วธการจดการรอยผจะอนรกษนยมมากขนเพราะพบวาหากมการเปลยนแปลงหรอก าจดสาเหตปจจย เชน อาหารหวานหรอคราบจลนทรย หรอเพมปจจยปองกน เชน ฟลออไรด เพมอตราการไหลของน าลาย อาจจะท าใหมการคนแรธาตของรอยผได

การปองกนฟนผ

1.การแปรงฟนเพอก าจดคราบจลนทรยจากผวฟน

2.การปรบพฤตกรรมการรบประทานอาหาร เพอควบคมปรมาณน าตาลและอาหารทมผลตอการเกดฟนผ

3.การใชฟลออไรดอยางสม าเสมอ

การเชดท าความสะอาดชองปากในเดกทยงไมมฟนขน

การแปรงฟน

พฤตกรรมการบรโภคอาหาร ทเหมาะสมส าหรบชวงวย

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมส าหรบชวงวย

อาย ขอแนะน า / วธปฏบตในการดแลโภชนสขภาพ

แรกเกด ทารกควรกนนมแมอยางเดยวเปนเวลาอยางนอย 4-6 เดอน

1 - 2 เดอน (และปฏบต

ตอไปในวยสงขน)

1.เรมฝกลกเขานอนใหเปนเวลา ใหนมมอกอนนอนใหอม ถาเดกนอนนาน

ได ไมตองปลกเดกเพอใหนมในชวงกลางคน 2. ไมใหเดกดดนมจนหลบคาขวดหรอคาหวนมแม

3 – 5 เดอน (และปฏบต

ตอไปในวยสงขน)

1. ถาลกเตบโตสมวยใหนมแมอยางเดยวตอ 2. ถาตองการเปลยนเปนนมผงดดแปลงส าหรบทารกตองไมเตมน าตาล น าผง หรอน าหวานใดๆ ในนม 3. ไมใหน าหวาน น าผง น าผลไม เครองดมหรออาหารรสหวานทกชนด 4. เดกเรมนอนกลางคนไดนานขน เมอเดกตนกลางดกไมไดหมายความวา เดกหว ไมควรเอานมใหเดกดดทนท 5. ไมควรใชหวนมปลอม

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมส าหรบชวงวย

อาย ขอแนะน า / วธปฏบตในการดแลโภชนสขภาพ

6 – 8 เดอน (และปฏบตตอไปในวย

สงขน)

1. อาย 6 เดอน ใหอาหารหลก 1 มอ โดยเลอกใหอาหารในมอเยนเพอใหอยทองไดนาน และเดกจะเลกนมมอดกไดงายขน

2. อาย 6 เดอนขนไป เดกสามารถนอนไดนาน 4 - 5 ชวโมงตดตอกนจงลดจ านวนมอนมกลางคนลงได

3. จดอาหารใหมความหลากหลายชนด คอยๆเปลยนจาก บดละเอยดเปนบด หยาบ เนนความ เปนธรรมชาตของลกษณะและรสชาต ไมปรงรส ดวย น าตาล เกลอ น าปลาหรอ เครองปรงรสอนๆ 4. ใหนมแมตอเนอง กรณทตองการใชนมผสมใหเลอกนมทไมมน าตาล และไม

เตมน าตาลเพมลงในนม 5. เรมฝกดมน าเปลาจากถวย แลวจงเรมฝกดมนมจากถวย

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมส าหรบชวงวย อาย ขอแนะน า / วธปฏบตในการดแลโภชนสขภาพ

9-12 เดอน (และปฏบตตอไปในวยสงขน)

1. เรมหดใหเดกหยบจบอาหารกนเองได ควรเปนอาหารนมจะไดไมตดคอ 2. เดกกนอาหารหลก 2 - 3 มอ ใหลดมอนมลงเหลอ4 และ 3 มอ ตามล าดบ

1 – 1 ½ ป (และปฏบตตอไปในวย

สงขน)

1. เรมฝกใหเดกถอถวยหดดมเอง 2. หากฝกอยางถกตอง เดกควรเลกนมขวดอยางสนเชงไดเมออาย 1 ½ ป 3. เดกกนอาหารหลก 3 มอ นมเปนเพยงอาหารเสรมประมาณ 3 แกวตอวน (แกวละ 200 มล.) 4. ใหดมนมจดเทานน

5. เรมฝกใหเดกหยบจบชอนตกกนอาหารเอง 6. ฝกใหเดกกนอาหารเปนชน โดยใหกนผกและผลไมเปนประจ า 7. ผปกครองควรเปนผเลอกอาหารและเครองดมใหแกเดก เปนผก าหนดเวลาและปรมาณ

อาหารส าหรบเดก รวมทงตองเปนตวอยางทดในการฝกวนยการกนอาหาร

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมส าหรบชวงวย

อาย ขอแนะน า / วธปฏบตในการดแล

โภชนสขภาพ

1 ½ - 2 ป (และปฏบตตอไปใน

วยสงขน)

1. ใหเดกชวยตวเองในการกนอาหาร และมสวนรวมในการเตรยมอาหาร กรณทเปนผกอาจดดแปลงในรปแบบตางๆใหดแลวนากน โดยผใหญรวมกนไปดวยกนเปนแบบอยางทดใหแกเดก

2. ควรใหเดกกนอาหารระหวางมอ หลงจากกนอาหารหลกครบ 5 หม อาหารระหวางมอทดควรเปนผลไมสดท าความสะอาดและไมไดน ามาดดแปลงเพมความหวาน

2 - 3 ป (และปฏบตตอไปใน

วยสงขน)

1. ใหเดกกนอาหารดวยตนเอง 2. กนอาหารใหเปนทและเปนเวลา

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมส าหรบชวงวย

อาย ขอแนะน า / วธปฏบตในการดแลโภชนสขภาพ

3 ป ขนไป(และปฏบตตอไปในวย

สงขน)

1. เดกสามารถกนอาหารรวมส ารบไดและฝกการใชชอนกลาง 2. กนอาหารครบ 5 หม 3 มอโดยมสดสวนเหมาะสมตามธง

โภชนาการ 3. แนะน าใหดมนมรสจด วนละ 2 - 3 แกว 4. อาหารระหวางมออนๆ ควรเปนอาหารทมโปรตนสง ท า

จากเนอสตว หรอถว หลกเลยงอาหารวางทท าจากแปงหรอน าตาล แตหากจะกน ควรกนหลงมออาหารทนท

5. หลกเลยงเครองดมทมรสหวาน หรอมความเปนกรด เชน น าอดลม น าหวาน นมรสหวาน

อาหารวางทควรหลกเลยง

น าอดลม

ลกกวาด ลกอม ชอกโกเลต นมอดเมด

นมเปรยวพรอมดม

น าผลไมส าเรจรปทมน าตาลสง

ขนมถงกรบกรอบ เชน มนฝรงทอดกรอบ แปงอบกรอบเคลอบน าตาล

เคกหนาครม คกก พาย

ขนมไทยทมรสหวานจด เชน ทองหยบ ทองหยอด ฝอยทอง กลวยเชอม

การทาฟลออไรดวานช

ฟลออไรดวารนชมประสทธภาพการปองกนฟนผรอยละ 46 ในฟนแทและรอยละ 33 ในฟนน านม

เดกอาย < 3 ป หรอผทไมสามารถใหความรวมมอ และมความเสยงตอการเกดฟนผสง

กลไกของฟลออไรดในการปองกนฟนผ 1. ยบยงการสญเสยแรธาต ในขณะทมฟลออไรดอยทผวผลกระหวางการเกดกรด

2 .สงเสรมการคนแรธาต โดยสรางผวฟนทตานทานตอการละลายของกรด คลาย

กบฟลออรอะพาไทตบนผลกทมการสะสมแรธาต ซงตานทานการละลายของกรด

ไดด

3. ยบยงเมแทบอลซมของเชอจลนทรย โดยไปขดขวางการท างานของเอนไชมท

จ าเปนส าหรบเชอจลนทรยในการเมแทบอไลซคารโบไฮเดรต

4. ลดการละลายของผวเคลอบฟน เมอมฟลออไรดเขาไปในสวนประกอบของตวฟน

ปองกนการสญเสยฟน

การเจรญเตบโตของกระดกรองรบฟน

การบดเคยว

ความสวยงาม

ประสทธภาพในการดแลทนตสขภาพ

การประเมนความเสยง หาสาเหตของการด าเนนของโรคและจดท าแผนปองกนและกระตนผปวย

ตดตามผล ประเมนประสทธภาพของการจดการทสาเหตทไดท าไปในครง ทแลวอยางตอเนอง

ท านายการเกดโรคฟนผในอนาคต เมอผปวยกลบมาตรวจตดตามซ า