“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนใน

ประเทศไทย

© Amnesty International 2020

เวนแตมการระบไว เนอหาใดๆ ในเอกสารนมลขสทธตามหลกการอนญาต Creative Commons

(อางองแหลงทมา, หามน าไปใชเพอการคา, หามดดแปลงภาพหรอขอมล, สญญาอนญาตสากล 4.0)

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode

ขอมลเพมเตมโปรดดเวบไซต www.amnesty.org

กรณทมการระบวาผทรงสทธในเนอหาสวนใดเปนบคคลอนนอกเหนอจากแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล เนอหาสวนนนยอมไมใชหลกการอนญาต Creative Commons

ภาพปก: บคคลไมทราบชอใชโทรศพทมอถอเดนทางบนรถไฟฟามหานครในกรงเทพฯ

© เศรษฐวฒน อดม/Shutterstock

ตพมพครงแรกเดอนมนาคม 2563

by Amnesty International Ltd Peter Benenson House, 1 Easton Street London WC1X 0DW, UK

Index: ASA 39/2157/2020

ภาษาตนฉบบ: องกฤษ

amnesty.org

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลเปนขบวนการขบเคลอนรณรงค

ระดบสากลทมผรวมรณรรงคกวาเจดลานคน

เพอใหทกคนในโลกไดรบการคมครองดานสทธมนษยชน

วสยทศนของเราคอทกคนควรไดรบสทธทกประการตามท

ก าหนดไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

และมาตรฐานสทธมนษยชนระหวางประเทศอนๆ

เราเปนหนวยงานอสระไมขนกบรฐบาล อดมการณการเมอง

ไมมผลประโยชนทางเศรษฐกจหรอศาสนา

และไดรบการสนบสนนจากคาสมาชกและเงนบรจาคสาธารณะ

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 3

สารบญ

สารบญ 3

บทสรปผบรหาร 4

1. ขอมลพนฐาน 7

ควบคมเสรภาพในการแสดงออกออนไลน 8

การเลอกตงทวไปในเดอนมนาคม 2562 12

2. การละเมดสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลน 13

บคคลทวพากษวจารณรฐบาลตกเปนเปาหมาย 13

การจ ากดการแสดงออกทเกยวของกบสถาบนพระมหากษตรย 19

การคกคามและขมขผใชอนเตอรเนต 24

การจบตาด “ขาวปลอม” 25

3. กฎหมายทใชเพอจ ากดการแสดงออกออนไลน 28

พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร 28

ขอหายงปลกปน 29

ขอหาหมนประมาททางอาญา 29

พระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน 29

4. บทสรปและขอเสนอแนะ 31

ขอเสนอแนะตอรฐบาลไทย 32

ขอเสนอแนะตอรฐสภา 32

ขอเสนอแนะตอรฐบาลอน 33

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 4

บทสรปผบรหาร

การรฐประหารโดยทหารในป 2557 คอจดเรมตนในความพยายามทยาวนานของทางการไทยในการปดปากนกปกปองสทธมนษยชน นกกจกรรม นกขาว และนกการเมองฝายคาน รวมถงในโลกออนไลน หลายคนหวงวาการเลอกตงในเดอนมนาคม 2562 จะสนสดการปราบปรามนซงมเปาหมายเปนบคคลทวจารณรฐบาลและสถาบนพระมหากษตรยในโลกออนไลน รวมถงใครกตามทมแนวคดตางจากสงทรฐบาลยอมรบ

แตชวงเวลาหนงปทพล.อ.ประยทธ จนทรโอชาเปนนายกรฐมนตร รฐบาลทมาจากการเลอกตงแหงประเทศไทย กลบไมแสดงสญญาณวาจะผอนปรนขอจ ากดดานเสรภาพในการแสดงออกออนไลน แทนทรฐบาลจะยกเลกวถการเอาผดกบเนอหาทวพากษวจารณการท างานของทางการไทย รฐบาลกลบด าเนนคดกบประชาชนอยางตอเนอง เพยงเพราะพวกเขาใชสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลนอยางสงบ ทงยงคกคามและขมขผ ใชอนเตอรเนต

นบตงแตการเลอกตงในเดอนมนาคม 2562 ทางการไทยยงคงด าเนนคดอาญากบบคคลทเลงเหนขอบกพรองในการปฏบตงานของรฐบาล ไมวาพวกเขาจะวพากษวจารณต ารวจ ทหาร หรอคณะกรรมการการเลอกตงแหงประเทศไทย บคคลทตรวจสอบกจกรรมของหนวยงานรฐเหลานและเรยกรองความยตธรรมตองเผชญกบโทษจ าคกและคาปรบมลคาสง

ในหลายกรณรฐบาลพงเปาฟองรองคดอาญากบบคคลทมชอเสยง เพอสงขอความไปยงผ ใชอนเตอรเนตอนวาทางการไทยไมอดกลนตอความเหนตาง กลยทธนมจดมงหมายเพอสรางบรรยากาศแหงความกลว รวมถงเพอยบยงการโพสตและแชรเนอหาเกยวกบการปฏบตงานของรฐบาลทรฐถอเปน “ขอมลเทจ”

นกกจกรรมคนหนงบอกแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา “นเปนสวนหนงของกลยทธเขา เราเรยกวา “สงครามกฎหมาย” แลวมนเวรก มนใชไดผลจรงๆ”

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 5

หลงจากมการระบาดของโควด-19 พล.อ.ประยทธ จนทรโอชาตดสนใจประกาศสถานการณฉกเฉนในเดอนมนาคม 2563 ซงถอวารฐบาลเพมขอจ ากดดานเสรภาพในการแสดงออกและการชมนมอยางสงบอยางมนยยะส าคญ ทางการไทยใชอ านาจตามพระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.2548 (พ.ร.ก.ฉกเฉน) ทนท เพอใหอ านาจแกเจาหนาทรฐในการเซนเซอรเนอหาเกยวกบโควด-19 ทถอวาเปน "เทจ" หรออาจกอใหเกดความตระหนกในหมประชาชน ในงานแถลงขาววนท 24 มนาคม 2563 นายกฯยงเตอนวารฐบาลจะด าเนนคดกบ “การใชสอโซเชยลในทางทผด” กอใหเกดความกงวลมากขนวาเจาหนาทอาจฟองรองตอบคคลทวจารณวธการรบมอการระบาดของไวรสของรฐบาล

ในชวงหลายปทผานมา รฐบาลยตการฟองรองบคคลดวยกฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพ หรอมาตรา 112 แหงประมวลกฎหมายอาญา ตวเลขทลดลงนไมไดขดขวางรฐบาลจากการสกดกนการแสดงออกออนไลนทรฐมองวาสรางความเสยหายแกสถาบนพระมหากษตรยผานกฎหมายอนทมขอความไมชดเจน บทบญญตทคลมเครอในกฎหมายทมปญหาหลายฉบบยงคงเปดชองวางใหรฐบาลขมขบคคลทวจารณการท างานของรฐ เชน พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร (พ.ร.บ.คอมพวเตอร) และมาตรา 116 แหงประมวลกฎหมายอาญา (การยยงปลกปน) ซงมโทษจ าคกสงสดหาปและเจดป ตามล าดบ นอกจากนทางการไทยยงก าหนดใหการหมนประมาทเปนอาชญากรรม และเปนอกชองทางหนงใหเจาหนาทสกดกนความเหนตาง

การฟองรองด าเนนคดโดยรฐบาลตงแตเดอนมนาคม 2562 ชใหเหนแนวโนมการควบคมพนทออนไลนมากขนเพอยบยงการใชสทธเสรภาพในการแสดงออก ในชวงหลายเดอนทผานมา ต ารวจไดท าการสอบสวนบคคลและบงคบใหพวกเขาลบเนอหาทโพสตหรอแชรโดยปราศจากหมายจบหรอหมายเรยก หากโพสตของพวกเขาซงมเนอหาเกยวของกบรฐบาลไทยหรอสถาบนพระมหากษตรยไดรบความสนใจจากสาธารณะ ความพยายามก าหนดรปแบบการพดคยบนสอโซเชยลผานการขมขและคกคามชใหเหนวารฐบาลพยายามใชวธใหมเพอจ ากดการแสดงออกบนโลกออนไลน ซงแลดเปนวธทสรางขอจ ากดเพมขนเรอยๆ ในขณะทเจาหนาทยบยงการวพากษวจารณวธการรบมอกบการระบาดของโควด-19 ของรฐบาล

ในเดอนพฤศจกายน 2562 มการเปดตวศนยตอตานขาวปลอมทด าเนนการโดยภาครฐ ซงเพมความกงวลวารฐบาลเชอวาหนวยงานของตน เปนผควบคมมาตรฐานการตอสกบ "ขาวปลอม" บนสอออนไลน แมวาหนวยงานรฐอนทเกยวของกบศนยฯด าเนนงานเพอหยดการแพรกระจาย "ขอมลเทจ" ในประเดนส าคญบางประเดน แตไมไดด าเนนงานเพอรบมอตอการระบาดของโควด-19 เจาหนาทกลบไมด าเนนการชวยเหลอตามขอรองเรยนของบคคลทตกเปนเปาหมายของวาทกรรมสรางความเกลยดชง

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 6

และการรณรงคออนไลนดวยขอมลเทจ แม รฐบาลจะพยายามท าใหอนเตอรเนตเปนพนททปลอดภยขน แตกลบไมครอบคลมไปยงผ ทมความเหนตาง

รฐบาลสามารถยตการด าเนนการแกไขพฒนาการทถดถอยเหลานไดทนท ทส าคญคอยตการใชกฎหมายอาญาตอบคคลทวจารณรฐบาลอยางสงบ โดยเฉพาะพ.ร.บ.คอมพวเตอร และมาตรา 112, 116 และ 326 ถง 333 แหงประมวลกฎหมายอาญา รวมทงพ.ร.ก.ฉกเฉน พรอมทงแกไขหรอยกเลกกฎหมายทจ ากดการใชสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลนอยางสนต รฐบาลควรยตการด าเนนคดอาญากบผ วจารณเหลานทนท นอกจากน หากรฐบาลมความตงใจจะยบยงการเผยแพร "ขาวปลอม" รฐควรจางหนวยงานภายนอกทนาเชอถอและเปนอสระเพอตรวจสอบเนอหาออนไลน รวมถงยตบทบาทของกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคมในการตรวจสอบขอเทจจรง รฐบาลอนควรกระตนใหประเทศไทยปฏบตตามพนธกรณทางกฎหมายระหวางประเทศจนกวาจะมการปฏรปเหลาน เพอใหประเทศไทยเคารพ ปกปอง สงเสรม และเตมเตมสทธเสรภาพในการแสดงออก รวมถงบนโลกออนไลน

รายงานฉบบนน าเสนอขอคนพบจากบทสมภาษณนกปกปองสทธมนษยชน นกกจกรรม นกการเมอง นกกฎหมาย และนกวชาการทงหมด 18 คน ระหวางเดอนตลาคม 2562 ถงเดอนเมษายน 2563 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลยงไดสงเกตการณการพจารณาคดและพดคยกบทนายความทท างานในคดทเกยวของกบเสรภาพบนโลกออนไลนโดยตรง รวมถงตรวจสอบหมายเรยก หมายจบ โพสตเฟสบคและทวตเตอร ภาพถาย และเอกสารอนทเกยวของกบกรณเหลานซงรวบรวมโดยองคกรสทธมนษยชนในพนท ในบางกรณ มการปกปดชอและขอมลอนสวนตวอนทสามารถระบตวตนไดเพอความปลอดภยของผ ใหสมภาษณ แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลไดเปดเผยรายชอผ ใหสมภาษณคนอนทใหความยนยอม

ในเดอนเมษายน 2563 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลไดสงตวอยางรายงานฉบบนถงรฐบาลไทย พรอมทงแจงวายนดเขาพบทางการไทยเพอพดคยประเดนขอคนพบในรายงาน

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 7

1. ขอมลพนฐาน

การเลอกตงในเดอนมนาคม 2562 เปนการเลอกตงครงแรกในประเทศไทย นบตงแตการท ารฐประหารขบไลรฐบาลอดตนายกฯยงลกษณ ชนวตรทมาจากการเลอกตงเมอหาปกอน ในชวงรฐบาลทหาร ฝายบรหารน าโดยพล.อ.ประยทธ จนทรโอชาสกดกนการใชเสรภาพในการแสดงออกและการชมนมอยางสงบ โดยเพมการควบคมพนทออนไลนและด าเนนคดกบนกสทธมนษยชน นกกจกรรม นกขาว และนกการเมองฝายคาน ภายใตรฐบาลทหาร เจาหนาทยงปราบปรามเนอหาทรฐตนถอวาเปนการวจารณรฐบาล ภายใตหนากากของการยบยงตอสกบการเผยแพรของ "ขอมลเทจ" และ "ขาวปลอม”

การรฐประหารเมอเดอนพฤษภาคม 2557 เกดขนหลงจากการประทวงตอเนองหลายเดอน ทมตอการทนายกฯยงลกษณ ชนวตรทผลกดนกฎหมายนรโทษกรรมใหกบบคคลทตองสงสยวาเปนผ รบผดชอบตอเหตการณความรนแรงทางการเมองและการทจรตในป 2547 เมอวนท 20 พฤษภาคม 2557 พล.อ.ประยทธประกาศบงคบใชพระราชบญญตกฎอยการศก พ.ศ. 2457 (กฎอยการศก) ทวประเทศไทยเพอ "น าความสงบเรยบรอยกลบคนสประชาชน"1 ตอมวาในวนท 22 พฤษภาคม พล.อ.ประยทธท ารฐประหารยดอ านาจรฐบาล จบกมตวผแทนพรรคการเมองฝายคาน พรอมทงใหสญญาวาจะคนความสงบเรยบรอยแกประชาชน และปฏรปทางการเมอง พรอมทงและวางตวเปนหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต2 (คสช.)3

ในเวลาเดยวกน กองทพไดจดตงคณะกรรมการรวม ซงประกอบดวยขาราชการจากกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (กระทรวงไอซท) คณะกรรมการกจการกระจายเสยงและกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) และคสช.เพอประสานงานการควบคมบนอนเตอรเนต ทหารออก “ประกาศ” คสช.จ านวน 20 ฉบบ รวมถงขอจ ากดสทธเสรภาพในการแสดงออกและการชมนมอยางสงบ ซงเรมตนดวยการด าเนนคดกบบคคลจ านวนมากทโพสตเนอหาออนไลนวจารณรฐบาลและสถาบนพระมหากษตรยออนไลน

1 “วกฤตประเทศไทย: กองทพประกาศกฎอยการศก (Thailand crisis: Army declares martial law),” บบซ, 20 พฤษภาคม 2557, https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-27480845 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2559). 2 เดมใชชอภาษาองกฤษวา “National Peace and Order Maintaining Council (NPOMC)” กอนจะเปลยนเปน National Council for Peace and Order เมอวนท 24 พฤษภาคม 2557 3 “ทหารไทยรฐประหารยดอ านาจ (Thailand military seizes power in coup),” บบซ, 22 พฤษภาคม 2557, https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-27517591 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2559).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 8

โดยเฉพาะอยางยงประกาศทส าคญคอ ประกาศคสช.ฉบบท 18/2557 ซงก าหนดใหสอมวลชนและผใหบรการดานสออเลกทรอนกสทกประเภทงดเวนจากการเผยแพรขอมลท “เปนเทจ หรอทสอไปในทางหมนประมาท หรอสรางความเกลยดชงตอสถาบนกษตรย องครชทายาท และพระบรมวงศานวงศทกพระองค” “ขาวสารทจะเปนภยตอความมนคงแหงชาต รวมทงหมนประมาทบคคลอน”“การวพากษ วจารณการปฏบตงานของคณะรกษาความสงบแหงชาต” “ ขอมล…การปฏบตงานของหนวยงานราชการตางๆ” และ “การชกชวน ซองสม ใหมการรวมกลมกอการอนเกดการตอตานเจาหนาทและบคคลทเกยวของของคณะรกษาความสงบแหงชาต” 4

ขอจ ากดทประกาศใชโดยคสช.เปนขอจ ากดเพมเตมจากทบญญตไวในกฎหมายทบงคบใชอย โดยเฉพาะพ.ร.บ.คอมพวเตอร 2550 มาตรา 116 แหงประมวลกฎหมายอาญา (การยยงปลกปน) มาตรา 326 ถง 333 แหงประมวลกฎหมายอาญา (การหมนประมาท) และมาตรา 112 แหงประมวลกฎหมายอาญา (หมนพระบรมเดชานภาพ) กฎหมายทงหมดเหลานสรางขอจ ากดอยางรายแรงตอเสรภาพในการแสดงออกออนไลน การแกไขพ.ร.บ.คอมพวเตอร พ.ศ. 2550 ทมผลบงคบใชในเดอนพฤษภาคม 2560 ยงสรางขอกงวลวากฎหมายใหอ านาจอยางกวางขวางแกรฐบาลในการจ ากดสทธเสรภาพในการแสดงออก พรอมทงจ ากดเนอหาและด าเนนปฏบตการสอดสองพฤตกรรมออนไลนของผใชอนเตอรเนต5 ในหลายกรณ รฐบาลใชพ.ร.บ.คอมพวเตอรรวมกบกฎหมายอนโดยมเปาหมายคอนกปกปองสทธมนษยชน นกกจกรรม นกขาว และนกการเมองทวจารณหนวยงานรฐ

ควบคมเสรภาพในการแสดงออกออนไลน รฐบาลทหารรเรมการฟองรองด าเนนคดดวยกฎหมายเหลาน รวมถงกบบคคลทแสดงความคดเหน

ออนไลน ยกตวอยางเชน ในเดอนเมษายน 2559 เจาหนาททหารในกรงเทพฯและขอนแกนจบกมนกกจกรรมแปดคนทมสวนเกยวของกบหนาเฟสบคลกษณะเสยดสชอ “เรารก พล.อ.ประยทธ” การจบกมเกดขนสองสปดาหหลงจากทพล.อ.ประยทธกลาวกบประชาชนวา ไดสงใหเจาหนาทด าเนนคดกบบคคลใดกตามทลอเลยน

4 รฐบาลไทย, ‘ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตฉบบท 18/2557 เรอง การเผยแพรขอมลขาวสารตอสาธารณะ,’ 22 พฤษภาคม 2557. ดเพมเตม แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, ประเทศไทย: การปรบทศนคต 100 วนภายใตกฎอยการศก, กนยายน 2557, https://www.amnesty.org/en/documents/ASA39/011/2014/en/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2559), หนา 34; ไอลอว, "เกบตกเหตการณกอน-หลงรฐประหาร การเซนเซอรตวเอง (Before-after coup: self-censorship, online media censorship, community radio shutdowns, and other incidents)," 6 มกราคม 2558. 5 จากเดอนมกราคมถงมถนายน 2562 เฟซบก “จ ากดการเขาถงไอเทม 503 ไอเทมในประเทศไทยตามค ารองเรยนของกระทรวงเศรษฐกจดจทลและสงคม ซงกลาวหาวาไอเทมเหลานละเมดมาตรา 112 (หมนพระบรมเดชานภาพ) แหงประมวลกฎหมายอาญาและมาตรา 14(3) แหงพระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร” ระหวางชวงเวลาน เฟซบกไดรบค ารองเรยนทงหมด 21 ครงจากรฐบาลไทยเกยวกบผ ใชอนเตอรเนตหรอบญชเฟซบคทงหมด 24 บญช ดเพมเตม เฟซบก ทรานสพาเรนซ, ภาพรวมประเทศ: ประเทศไทย, การจ ากดการเขาถงเนอหา (Facebook Transparency, Country Overview: Thailand, Content Restrictions), มกราคม – มถนายน 2562, https://transparency.facebook.com/content-restrictions/country/TH (เขาถงวนท 14 กมภาพนธ 2563); เฟซบก ทรานสพาเรนซ, ภาพรวมประเทศ: ประเทศไทย, ค ารองเรยนขอขอมลจากรฐบาล (Facebook Transparency, Country Overview: Thailand, Government Data Requests), https://transparency.facebook.com/government-data-requests/country/TH (เขาถงวนท 14 กมภาพนธ 2563). ในลกษณะเดยวกน จากกรกฎาคมถงธนวาคม 2560 คสช.ยนค ารองเรยนทงหมด 141 ครงตอกเกลเพอใหลบไอเทม 3,348 ไอเทม โดยท 97 เปอรเซนของค ารองเรยนเปนเนอหาเกยวกบการวพากษวจารณรฐบาล ดเพมเตม กเกล, "รายงานเพอความโปรงใส (Transparency Report)," https://goo.gl/2UFDzx (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). ดเพมเตมแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ประเทศไทย: เนอหาทเสนอใหแกไขเพมเตมในรางพระราชบญญตวาดวยการกระท าผดเกยวกบคอมพวเตอร ฉบบท... (พ.ศ. ....) ไมตอบสนองตอขอกงวลดานสทธมนษยชน,” 25 ตลาคม 2559, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3950402016THAI.pdf (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 9

ตนบนสอสงคมออนไลน6 เจาหนาทชแจงวาค าสงนถอวารวมการแชรหรอกด “ไลค” บนหนาเฟซบคหรอเวบไซตสงคมออนไลนอนทมเนอหาดงกลาว ในเดอนสงหาคม 2559 อยการทหารยนฟองเรยกคาเสยหายจากทงแปดคนดวยขอหายยงปลกปนและฝาฝนพ.ร.บ.คอมพวเตอร7 ในระหวางเขยนรายงานฉบบน การพจารณาคดตอจ าเลยทงแปดคนยงด าเนนอย โดยจ าเลยทงแปดคนไดรบการประกนตว

ในเดอนธนวาคม 2559 นายจตภทร บญภทรรกษา หรอไผ นกกจกรรมและนกศกษา ถกควบคมตวและในภายหลงถกตดสนลงโทษเนองจากแชรบทความบบซไทยบนเฟซบกของเขา บทความดงกลาวบรรยายประวตพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ8 จากคนแชรบทความมากกวา 2,600 มเพยงไผเทานนทถกด าเนนคดจากการละเมดมาตรา 112 แหงประมวลกฎหมายอาญาและพ.ร.บ.คอมพวเตอร ไผถกปลอยตวจากเรอนจ าเมอเดอนพฤษภาคม 2562 หลงจากไดรบพระราชทานอภยโทษ รวมแลวไผถกจ าคกกวา 29 เดอน9 จากสถตในเดอนพฤษภาคม 2560 เจาหนาทไดจบกมบคคลดวยมาตรา 112 มากกวา 100 คนในชวงระยะเวลาสามปนบตงแตเกดรฐประหาร10

ในเดอนเมษายน 2560 คณะมนตรสทธมนษยชนแหงสหประชาชาตมขอเรยกรองใหรฐบาลยตการใชพ.ร.บ.คอมพวเตอร มาตรา 116 (การยยงปลกปน) และขอบงคบอนเพอปราบปรามการแสดงความเหนตางหรอทมเนอหาวพากษวจารณรฐบาล กระทรวงเศรษฐกจดจทลและสงคม เดมชอกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (กระทรวงไอซท) ออกจดหมายแจงเตอนประชาชนไมใหตดตาม ตดตอ หรอแชรเนอหาจากนกวจารณทางการเมองทมชอเสยง ไดแก สมศกด เจยมธรสกลและปวน ชชวาลพงศพนธ นกวชาการ และแอนดรว แมกเกรเกอร มารแชลล นกขาว11 จดหมายดงกลาวระบวาบคคลทเผยแพรขอมลจากพวกเขา ไมวาทางตรงหรอทางออม อาจถกฟองดวยขอหาละเมดพ.ร.บ.คอมพวเตอร12

6 ฮวเมนไรทวอทช, “ประเทศไทย: แปดคนโดนแจงความฐานลอเลยนหวหนาคณะรฐประหารบนเฟซบก (Thailand: 8 Charged for Mocking Junta Leader on Facebook),” 9 พฤษภาคม 2559, https://www.hrw.org/news/2016/05/09/thailand-8-charged-mocking-junta-leader-facebook (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 7 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “พวกเขาไมสามารถท าใหเราเงยบได”: เมอนกปกปองสทธมนษยชนและบคคลอนในประเทศไทยโดนเอาผดทางอาญา (“They Cannot Keep Us Quiet”: The criminalization of activists, human rights defenders and others in Thailand), กมภาพนธ 2560, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3955142017ENGLISH.PDF (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562), หนา 12. 8 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ปฏบตการดวน: นกกจกรรมนกศกษาขนศาลทหาร,” 23 พฤษภาคม 2560, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3963082017ENGLISH.pdf (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 9 “นกกจกรรมนกศกษาไทยไดรบพระราชทานอภยโทษปลอยตว (Thai student activist released on royal pardon),” BBC, 10 May 2019, https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48223866 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 10 สมาพนธสทธมนษยชนสากล, “ตวเลขการจบคมขอหาหมนพระบรมเดชานภาพหลงรฐประหารพงสงเกน 100 (Number of post-coup lèse-majesté arrests surges to over 100),” 8 พฤษภาคม 2560, https://www.refworld.org/docid/59145d334.html (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 11 คณะมนตรสทธมนษยชนแหงสหประชาชาตจดตงขนภายใตกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ซงประเทศไทยเปนรฐภาค คณะมนตรสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต, ขอสงเกตเชงสรปตอรายงานกลไกทบทวนสทธมนษยชนวาระสอง (Concluding observations on the second periodic report of Thailand), 25 เมษายน 2560, CCPR/C/THA/CO/2, https://www.refworld.org/docid/591e9d914.html (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562), หนา 6-7. ดแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ประเทศไทย: ประกาศหามตามนกวจารณชใหเหนวาความตงใจปดปากผ เหนตาง (Thailand: Ban on critics shows brazen determination to silence dissent),” 12 เมษายน 2560, https://www.amnesty.org/en/press-releases/2017/04/thailand-ban-on-critics-shows-brazen-determination-to-silence-dissent/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 12 ดแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ประเทศไทย: ประกาศหามตามนกวจารณชใหเหนวาความตงใจปดปากผ เหนตาง (Thailand: Ban on critics shows brazen determination to silence dissent),” 12 เมษายน 2560, https://www.amnesty.org/en/press-releases/2017/04/thailand-ban-on-critics-shows-brazen-determination-to-silence-dissent/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 10

เมอวนท 29 เมษายน 2560 ทนายประเวศ ประภานกลและนกกจกรรมอกหลายคนทแชรโพสตของนกวจารณทงสามคนถกจบกมและควบคมตวโดยทหารกอนถกน าตวขนศาลในกรงเทพฯ เมอวนท 3 พฤษภาคม ต ารวจยนฟองขอหาตามมาตรา 112 แหงประมวลกฎหมายอาญาทงหมด 10 กรรม ตามพ.ร.บ.อาชญากรรมคอมพวเตอรทงหมด 14 กรรม และขอหายยงปลกปนตามมาตรา 116 แหงประมวลกฎหมายอาญาสามกรรม ทงหมดถกปลอยตวหลงจากพนกงานอยการตดสนไมฟองคด13 เมอวนท 27 มถนายน 2561 ศาลมค าพพากษายกฟองขอหาตามมาตรา 112 แหงประมวลกฎหมายอาญา และขอหาตามพ.ร.บ.คอมพวเตอรโดยปราศจากค าอธบาย แตตดสนวาทนายประเวศมความผดในขอหายยงปลกปนทงสามกรรม เขาถกปลอยตวจากเรอนจ าเมอวนท 26 สงหาคม 256114

หลงการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบทรางโดยรฐบาลทหารในเดอนเมษายน 2560 นกขาวประวตร โรจนพฤกษถกฟองรองดวยขอหายยงปลกปนในเดอนสงหาคม 2560 เนองจากเขาโพสตขอความบนเฟซบกเกยวกบรฐธรรมนญฉบบใหม ความลาชาในการจดการเลอกตง คดหมนประมาททางอาญาตออดตนายกฯยงลกษณ ชนวตร และวธการรบมออทกภยของนายกฯพล.อ.ประยทธในเดอนกรกฎาคม นอกจากน เขายงถกฟองรองดวยพ.ร.บ.คอมพวเตอรในขอหาเผยแพรขอมลเทจออนไลน15 แมวาประวตรจะไดรบประกนตว แตคดของเขายงอยระหวางการสบสวนโดยต ารวจแมจะผานมาแลวสองป

ขณะทรฐบาลสงสญญาณตอสาธารณะอยางชดเจนดวยการด าเนนดดตอตานผวจารณทมชอเสยง รฐบาลยงด าเนนการควบคมความคดเหนทเผยแพรออนไลน ในเดอนกรกฎาคม 2560 สภาขบเคลอนการปฏรปแหงชาต (สปท.) รบรองชดนโยบายทรวมถงการจดตงศนยขอมลกลางตดตามสอสงคมออนไลนเพอพจารณาวาเนอหานน “ไมเหมาะสม” หรอไม16 ในเดอนเมษายน 2561 แผนการปฏรปแหงชาตของรฐบาลระบขอเสนอใหศนยขอมลกลางเหลาน “ระงบการแพรหลายขอมลทไมเหมาะสมหรอผดกฎหมายทม ผลกระทบตอดานความ

13 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ปฏบตการดวน: ทนายความและนกกจกรรมถกควบคมตวเพราะโพสตเฟซบก (Urgent Action: Lawyer and activists detained for Facebook posts),” 10 พฤษภาคม 2560, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3961952017ENGLISH.pdf (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); “ทนายความไทยเผชญโทษจ าคก 150 ปจากการหมนพระบรมเดชานภาพ (Thai rights lawyer faces up to 150 years in prison for royal insult),” รอยเตอร, 4 พฤษภาคม 2560, https://www.telegraph.co.uk/news/2017/05/04/thai-rights-lawyer-faces-150-years-prison-royal-insult/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); “ทนายความทโดนฟองขอหาหมนพระบรมเดชานภาพถกปลอยตวหลงจ าคก 16 เดอน (Embattled lese majeste lawyer released after 16 months in jail),” ประชาไท องลช, 27 สงหาคม 2561, https://prachatai.com/english/node/7802 (เขาถงวนท 8 เมษายน 2563). 14 ฮวเมนไรทวอทช, “การกลาแสดงความเหนเปนเรองเสยงอนตราย”: การท าใหการแสดงออกอยางสงบเปนอาชญากรรมในประเทศไทย (“To Speak Out is Dangerous”: The Criminalization of Peaceful Expression in Thailand), 24 ตลาคม 2562, https://www.hrw.org/report/2019/10/24/speak-out-dangerous/criminalization-peaceful-expression-thailand (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562), หนา 100-01. 15 พชรพชา ธนาเกษมพพฒน, “นกขาวไทยทถกฟองขอหายยงปลกปนแจงขอหา ‘ท าใหคนกลว’ (Thai journalist accused of sedition says charge creates 'chilling effect'),” รอยเตอร, 4 สงหาคม 2560, https://www.reuters.com/article/us-thailand-rights/thai-journalist-accused-of-sedition-says-charge-creates-chilling-effect-idUSKBN1AK11B (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 16 “คณะปฏรปฯโหวตใหเซนเซอรบนสอโซเชยลมากขน (Reform body votes for tight social media censorship),” บางกอกโพสต, 5 กรกฎาคม 2560, https://www.bangkokpost.com/tech/1281031/reform-body-votes-for-tight-social-media-censorship (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 11

มนคงในทกมต” 17 ในเดอนพฤศจกายน 2562 ศนยเรมด าเนนการภายใตชอทางการของ "ศนยตอตานขาวปลอม"18

ทงคสช.และรฐบาลทสบทอดอ านาจตอมายงปลอยใหเกดการด าเนนคดเชงยทธศาสตรเพอระงบการมสวนรวมของประชาชนในกจการสาธารณะ (คดปดปาก) ในหลายกรณนกปกปองสทธมนษยชนตกเปนเปาหมายคดดงกลาวจากการเปดเผยการละเมดสทธ19 ตงแตป 2559 บรษทเอกชนแหงหนงทประกอบการเกยวกบสตวปกในประเทศไทยไดยนฟองคดอาญาและคดแพงในขอหาหมนประมาทกบจ าเลยทงหมด 22 คน จ านวนทงหมด 36 คด โดยอางถงเอกสาร การสอสาร และการรณรงคของจ าเลยทเกยวของกบการละเมดสทธแรงงานของบรษทดงกลาว20 เจาหนาทยงคงสบสวนและด าเนนคดทฟองรองโดยบรษทตอไป แมศาลแขวงดอนเมองไดยกฟองขอหาทเกยวของในเดอนกรกฎาคม 256121

ขณะทรฐบาลด าเนนคดกบนกปกปองสทธมนษยชน นกกจกรรม และนกขาว รฐบาลยงพงเปาด าเนนคดกบนกการเมองฝายคาน โดยใชมาตรา 116 แหงประมวลกฎหมายอาญา (การยยงปลกปน) และพ.ร.บ.คอมพวเตอร ในเดอนธนวาคม 2560 พ.อ.บรนทร ทองประไพ ฝายกฎหมายของคสช.รองเรยนตอต ารวจวาร.ท.สณสา เลศภควต โฆษกพรรคเพอไทย ละเมดขอหาเผยแพรขอมลบดเบอนหรอทเปนเทจกระทบตอความมนคงแหงชาต ตามพ.ร.บ.คอมพวเตอร รวมถงกอใหเกดความไมพอใจในประชาชนตอรฐบาลตามขอหายยงปลกปน เนองมาจากร.ท.สณสาโพสตขอความบนเฟซบกทมลกษณะวจารณรฐบาลและพล.อ.ประยทธ22

ในเดอนมถนายน 2561 ธนาธร จงรงเรองกจ หวหนาพรรคอนาคตใหม พรรคฝายคานทพงจดตงในขณะนน ไดเขารวมในการถายทอดสดทางเฟซบก เขาและผบรหารพรรคอกสองคนวพากษวจารณรฐบาล พรอมทงกลาววาพรรคการเมองทมสายสมพนธทางทหารก าลงสรรหาสมาชกใหมจากพรรคอน โดยการตดสนบนและขมขวาจะฟองรองคดอาญาตอพวกเขา23 ในเดอนสงหาคม 2561 ฝายกฎหมายของคสช.ยนรองเรยนตอต ารวจ ในภายหลงต ารวจไดแจงความทงสามคนในขอหา “น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรใดๆ อนเปน

17 ราชกจจานเบกษา, "ประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง การประกาศแผนการปฏรปประเทศ", 6 เมษายน 2561. ทวศกด เกดโภคา, “แผนปฏรปสอของรฐบาลทหารเตรยมออกพ.ร.บ.สอมวลชนปลายป 2561 (Junta’s media reform plan to bring out Mass Media Act by end of 2018),” ประชาไท องลช, 30 พฤษภาคม 2561, https://prachatai.com/english/node/7760 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 18 โปรดดบทตอไป การคกคามและขมขผใชอนเตอรเนต 19 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ประเทศไทย: คดคานขอกลาวหาหมนประมาทตอนกปกปองสทธมนษยชนทรายงานประเดนการละเมดสทธแรงงาน (Thailand: Oppose Defamation Charges against Human Rights Defenders for Exposing Labour Rights Abuses)”, 21 กมภาพนธ 2563, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3918462020ENGLISH.pdf (เขาถงวนท 2 มนาคม 2563). 20 สมาพนธสทธมนษยชนสากล, “ประเทศไทย: จบตาธรรมเกษตร (Thailand: Thammakaset Watch)”, 13 กมภาพนธ 2563, https://www.fidh.org/en/issues/human-rights-defenders/thailand-thammakaset-watch (เขาถงวนท 30 มนาคม 2563). 21แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, จดหมายรวมถงนายกรฐมนตรประยทธ จนทรโอชา, 14 กมภาพนธ 2562. https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3998672019ENGLISH.pdf (เขาถงวนท 2 มนาคม 2563). 22 ไอลอว, “หมวดเจยบ: โพสตเฟซบกวจารณคสช.,” ฐานขอมลคด, https://freedom.ilaw.or.th/en/case/811 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). ในเดอนสงหาคม 2560 คสช.แจงความตอนกการเมองพรรคเพอไทย พชย นรพทะพนธ จากการโพสต “ขอมลเทจ” บนเฟซบกของตนเอง ซงรฐบาลมองวาอาจสรางความเสยหายตอเศรษฐกจและละเมดตอพ.ร.บ.คอมพวเตอร ด, “พชยรบแจงความขอหาทฤษฎ ‘กบ’ (Pichai hops in to hear ‘frog’ charge),” บางกอกโพสต, 5 สงหาคม 2560, https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1300179/pichai-hops-in-to-hear-frog-charge (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 23 ฮวเมนไรทวอทช, “การกลาแสดงความเหนเปนเรองเสยงอนตราย”: การท าใหการแสดงออกอยางสงบเปนอาชญากรรมในประเทศไทย (To Speak Out is Dangerous”: The Criminalization of Peaceful Expression in Thailand), 24 ตลาคม 2562, https://www.hrw.org/report/2019/10/24/speak-out-dangerous/criminalization-peaceful-expression-thailand (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562), หนา 67.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 12

ความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกร” ตามพ.ร.บ.คอมพวเตอร24 เมอวนท 1 ตลาคม 2562 อยการตดสนไมสงฟองคดกบสมาชกพรรคอนาคตใหมทงสามคน25

การเลอกตงทวไปในเดอนมนาคม 2562 เมอวนท 23 มกราคม 2562 คสช.ประกาศใหมการเลอกตงทวไปในวนท 24 มนาคม ในวน

เดยวกนคณะกรรมการการเลอกตงแหงประเทศไทย (กกต.) ออกระเบยบวาดวยวธการหาเสยงทจ ากดการใชสอโซเชยลของพรรคการเมอง ภายใตระเบยบนพรรคการเมองตองแจงใหกกต.ทราบถงขอความทจะโพสต เวบไซตทจะโพสต และระยะเวลาของโพสต พรอมทงละเวนจากการ “ไลค” และแชรเนอหาทกกต.ถอวาเปนการหมนประมาทตอผลงสมครอนหรอทเปน “ขอมลเทจ"26

ผลการเลอกตงอยางเปนทางการออกมาลาชาเปนเวลาหกสปดาหจากวนเลอกตงทวไป หลงจากมการกลาวหาในวงกวางวามการโกงการเลอกตง วธการนบคะแนนทผดปกต และการแกไขผลการเลอกตงเบองตนหลายครงโดยกกต.27 กกต.ขมขวาจะด าเนนการทางกฎหมายกบบคคลทแชรขอมลเทจเกยวกบการปฏบตงานของคณะกรรมการ ภายหลงเมอวนท 27 มนาคม ต ารวจแจงความบคคลเกาคน ดวยขอหา “น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ” ตามพ.ร.บ.คอมพวเตอรจากขอความทพวกเขาโพสตบนเฟซบกเกยวกบคณะกรรมการสองคนของกกต.ทถกปลดออกจากต าแหนงและอางวามบตรเลอกตงผดกฎหมายประมาณ 600,000 ใบ28 เมอวนท 6 มถนายน 2562 รฐสภารวมของไทยลงเสยงใหพล.อ.ประยทธ หวหนาพรรคพลงประชารฐซงสนบสนนทหาร ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรตอไป พระเจาอยหวมหาวชราลงกรณโปรดเกลาฯแตงตงพล.อ.ประยทธใหเปนนายกรฐมนตรอยางเปนทางการเมอวนท 11 มถนายน 256229

24 “ธนาธร พรรคอนาคตใหม โดนฟองดวยขอหาพ.ร.บ.คอมพวเตอร (Future Forward's Thanathorn charged with Computer Crimes),” บางกอกโพสต, 24 สงหาคม 2561, https://www.bangkokpost.com/news/politics/1527190/future-forwards-thanathorn-charged-with-computer-crime (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 25 “ยตขอหาพ.ร.บ.คอมพวเตอรตอหวหนาพรรคอนาคตใหม (Computer Crimes charges against FFP boss dropped)”, บางกอกโพสต, 2 ตลาคม 2562, https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1762824/computer-crime-charges-against-ffp-boss-dropped (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 26 ธรนย จารวสตร, “ครงแรก ระเบยบเลอกตงจ ากดการหาเสยง (In First, Election Rules to Limit Campaigning),” ขาวสด องลช, 24 มกราคม 2562, http://www.khaosodenglish.com/politics/2019/01/24/in-first-election-rules-to-limit-social-media-campaigning/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); “ในการเลอกตงไทย หองปฏบตการคอยควบคมสอโซเชยล (In Thai Election, New 'War Room' Polices Social Media),” วอยซ ออฟ อเมรกา, 19 มนาคม 2562, https://www.voanews.com/east-asia-pacific/thai-election-new-war-room-polices-social-media (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 27 โดมนค โฟลเดอร, “กกต.โดนวจารณ นบคะแนนเลอกตงมปญหา (Thai Election Commission takes heat for troubled vote count),” นเคอ เอเชยน รวว, 30 มนาคม 2562, https://asia.nikkei.com/Politics/Thai-election/Thai-Election-Commission-takes-heat-for-troubled-vote-count (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); เขมทอง ตนสกลรงเรอง, “กกต.ดางพรอย (Thailand’s tainted election commission),” นว แมนเดลา, 18 เมษายน 2562, https://www.newmandala.org/thailands-tainted-election-commission/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 28 “ประเทศไทยจบเกาคนเพราะโพสต ‘ขาวปลอม’ เกยวกบเลอกตง (Nine arrested in Thailand for posting election ‘fake news’),” เอเอฟพ, 28 มนาคม 2562, https://www.france24.com/en/20190328-nine-arrested-thailand-posting-election-fake-news (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); ธรนย จารวสตร, “จบเกาคนแชรขาวปลอมเรองเลอกตง (9 Arrested for Sharing Election Hoax News,” ขาวสด องลช, 28 มนาคม 2562, http://www.khaosodenglish.com/news/crimecourtscalamity/2019/03/28/9-arrested-for-sharing-election-hoax-news/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 29 หลงการประกาศผลการเลอกตงเมอวนท 5 มถนายน 2562 ไอลอว องคกรไทยทท างานดานเสรภาพในการแสดงออก เผยแพรบทวเคราะหวาประยทธไมควรอางวาไดรบ “เลอกตง” ดไอลอว, “สบเหตผลท “ประยทธ” ไมควรอางวา เปนนายกฯ จากการเลอกตง,” 11 มถนายน 2562, https://ilaw.or.th/node/5289 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 13

2. การละเมดสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลน

ภายใตรฐบาลทน าโดยพรรคพลงประชารฐ ขอจ ากดดานสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลนมความคลายคลงกบขอจ ากดภายใตรฐบาลทหารคสช.กอนหนา นบตงแตการเลอกตงเดอนมนาคม 2562 รฐบาลพยายามปดปากบคคลทแสดงความเหนตางออนไลนเพมขนโดยใชกฎหมายทคลมเครอ เชน ขอหายงปลกปนภายใตมาตรา 116 แหงประมวลกฎหมายอาญา และกฎหมายทมเนอหากวางขวาง เชน พ.ร.บ.คอมพวเตอร และมาตรา 328 แหงประมวลกฎหมายอาญาซงก าหนดความผดหมนประมาทโดยการโฆษณา แมวาทางการไทยไมไดฟองรองคดใหมดวยขอหาหมนพระบรมเดชานภาพแหงประมวลกฎหมายอาญา (มาตรา 112) แตการด าเนนคดตอบคคลทวพากษวจารณหนวยงานรฐบาลออนไลนยงคงด าเนนไปอยางตอเนอง

การฟองรองคดเหลานสอดคลองกบรปแบบการประหตประหารของรฐบาลไทย เพอเพมการควบคมพนทออนไลน รวมถงการสอบสวนบคคลทโพสตเนอหาทเกยวของกบรฐบาลและสถาบนพระมหากษตรยโดยปราศจากหมายจบหรอหมายเรยก พรอมทงไมด าเนนการลบเนอหาทละเมดสทธของบคคลทวจารณรฐบาล

บคคลทวพากษวจารณรฐบาลตกเปนเปาหมาย

“ตอนแรก ดฉนคดวาพอเลอกตงแลวสถานการณจะเปลยนไป แตพอเกดคดดฉนระหวางเลอกตง เหนไดเลยวาทหารไมเปลยนใจหรอก คดดฉนท าใหรวากองทพยงจบตาดอยวาดฉนโพสตอะไรบนเฟซบก... มเรองแบบนเกดขนอกแนๆ เขาจะจบตาดวาดฉนท าอะไรออนไลนตอไป”

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 14

ปนแกว เหลองอรามศร นกวชาการไทยทถกฟองรองจากการโพสตบนเฟซบก30

รปแบบการปดปากบคคลทวจารณรฐบาลซงปรากฏภายใตรฐบาลกอนหนายงคงด าเนนตอไปในปแรกของรฐบาลพล.อ.ประยทธทมาจากการเลอกตง ทางการไทยยงคงฟองรองคดอาญาตอบคคลทตรวจสอบการปฏบตงานของรฐบาลและเรยกรองความยตธรรม บคคลทมชอเสยงมกตกเปนเปาหมายการด าเนนคด ถอเปนการสงขอความทชดเจนวาการมความเหนตางอาจถกด าเนนคด

ผวจารณรฐบาลใหมตกเปนเปาหมายการด าเนนคดตงแตกอนทรฐบาลใหมจะเขารบต าแหนงอยางเปนทางการ ขอกลาวหาเกยวกบการโกงการเลอกตง ขอผดพลาดหลายอยางในการนบคะแนน รวมถงคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ทถกกลาวหาวาลมเหลวในการปฏบตหนาท น าไปสการปฏกรยาโตกลบบนสอโซเชยล ในเดอนมนาคม 2562 นกเรยนจากมหาวทยาลยเกาแหงทวประเทศไทยเรมรณรงคบนเวบไซต change.org เพอเรยกรองใหมการปลดสมาชกกกต.ออกจากต าแหนง สองวนหลงจากการเลอกตง มผลงชอในขอเรยกรองดงกลาวจ านวนกวา 660,000 รายชอ31 ขณะทเขยนรายงานฉบบน มผ รวมลงชอมากกวา 860,000 รายชอ32

ตงแตวนท 5 เมษายนถง 7 พฤษภาคม 2562 ฝายกฎหมายของกกต.แจงความขอหาหมนประมาททางอาญาตามมาตรา 328 แหงประมวลกฎหมายอาญาตอบคคลเจดคนผ เรมรณรงคขอเรยกรองออนไลน หากพบวามความผด ทงเจดคนอาจถกสงใหจ าคกนานถงสองป และปรบไมเกน 200,000 บาท33

บคคลเจดคนทถกด าเนนคดรวมถง ณฏฐา มหทธนา หรอโบว นกกจกรรมดานสทธมนษยชนทมชอเสยงและอดตผประกาศขาววอยซทว ณฏฐาก าลงเผชญขอหายยงปลกปนตามมาตรา 116 อกสกรรมจากการทเธอเรยกรองใหจดการเลอกตงจากเดอนมกราคมถงกนยายน 2561 นอกจากน ศโรตม คลามไพบลย อดตนกขาววอยซทวและนกวเคราะหการเมองอสระ กถกแจงความดวยเชนกน34 ศโรตมโพสตขอความบนเฟซบก

30 บทสมภาษณปนแกว เหลองอรามศร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 30 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 31 “ค ารองปลดกกต.ยอดถง 660,000 ชอ (Petition to impeach EC hits 660,000 names),” บางกอกโพสต, 26 มนาคม 2562, https://www.bangkokpost.com/thailand/politics/1650964/petition-to-impeach-ec-hits-660-000-names (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); ด ารงเกยรต มาลา, “นกเรยนนกศกษาท าแคมเปญปลดกกต. (Students launch campaign to impeach EC),” บางกอกโพสต, 29 มนาคม 2562, https://www.bangkokpost.com/thailand/general/1652624/students-launch-campaign-to-impeach-ec (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 32 “We Love Thailand” change.org แคมเปญลารายชอ, https://www.change.org/p/%E0%B8%A3%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%96%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%96%E0%B8%AD%E0%B8%99-%E0%B8%81%E0%B8%81%E0%B8%95-%E0%B9%82%E0%B8%81%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%87 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 33 ประมวลกฎหมายอาญา, มาตรา 328, http://library.siam-legal.com/thai-law/criminal-code-defamation-sections-326-333/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 34 บทสมภาษณณฏฐา มหทธนา, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 20 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. ดฮวเมนไรทวอทช, “การกลาแสดงความเหนเปนเรองเสยงอนตราย”: การท าใหการแสดงออกอยางสงบเปนอาชญากรรมในประเทศไทย (To Speak Out is Dangerous”: The Criminalization of Peaceful Expression in Thailand), 24 ตลาคม 2562, https://www.hrw.org/report/2019/10/24/speak-out-dangerous/criminalization-peaceful-expression-thailand (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562), หนา 75-84.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 15

ของเขาเมอวนท 5 เมษายน 2562 ระบวา “ผมวา กกต.เปนหนวยงานรฐ แจงความเพอด าเนนคดประชาชนมนไมเหมาะ ยงขอหาทอาจตดคกสองปยงไมควร ไมวาคนโดนขอหานจะเปนใครกตาม” 35

ณฏฐาบอกกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา ทงเจดคนตกเปนเปาหมายของกกต.ซงพยายามยบยงการวจารณการปฏบตงานขององคกร เธออธบายวา

“อยางแรกเลย เขาเลอกคนทมคนรจกเยอะ ทงนกขาวและนกกจกรรม จะมบางคนทไมไดมคนรจกมากดวยจะไดไมดชดเจนเกนไป จากเจดคนทเขาเลอกมา ดฉนเปนหนงในนนเพราะมโปรไฟลนกกจกรรมทเรยกรองใหมการเลอกตง ปกตแลวถาเขาฟองคดเรากจะเปนขาวใหญ พอเปนขาวใหญเขากจะสรางบรรยากาศความกลว... นเปนสวนหนงของกลยทธเขา เราเรยกวา “สงครามกฎหมาย” แลวมนเวรค มนใชไดผลจรงๆ”36

อกหนงในเจดคนทถกแจงความบอกกบแอมเนสตอนเตอร อนเตอรเนชนแนลวา กลยทธของรฐบาลใหมคอการสรางความหวาดกลวในหมประชาชนเพอปดปากผ มความเหนตาง

“[เจาหนาท]ท าใหดเหมอนเรองนเกดกบใครกได แลวกไดผลจรง เพอนหยดแชรหยดโพสตเรองแคมเปญเลย หลงเขาออกขาวคนกหยดลงชอในแคมเปญ... ตงแตเลอกตงทกคนกลวจะไมมความเปนสวนตวอก คนรสกวาเขาจบตาดเราโซเชยลมเดยเรามากกวากอนหนาน ทกคนกระวงมากขนเวลาจะโพสตอะไรบนเฟซบก” 37

ในชวงกอนการเลอกตง ทางการไทยยงพงเปาหมายไปทผสมครจากพรรคการเมองฝายคาน เพอระงบการวพากษวจารณการปฏบตงานของรฐบาลออนไลน เมอวนท 11 กมภาพนธ 2562 กกต.ตดสทธทลกระหมอมหญงอบลรตนราชกญญา นองสาวของพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ จากการลงสมครลงเลอกตงนายกรฐมนตรในฐานะผสมครชงต าแหนงของพรรคไทยรกษาชาต ซงเปนพรรคการเมองทเพงจดตงขนใหม38 เมอวนท 7 มนาคม 2562 ศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคไทยรกษาชาต โดยระบวาการแตงตงทลกระหมอมหญงอบลรตนฯ “เปนปฏปกษตอการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” และละเมดตอพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.256039

35 โพสตเฟซบกของศโรตม คลามไพบลย, 5 เมษายน 2562, https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10157231874942704&set=a.10151654763872704&type=3&theater (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 36 บทสมภาษณณฏฐา มหทธนา, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 20 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 37 บทสมภาษณผถกกลาวหา, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 6 ธนวาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 38 “กกต.ตดสทธฟาหญงในฐานะผสมครนายกฯ (Thai election panel disqualifies princess as PM candidate),” รอยเตอร, 11กมภาพนธ 2562, https://www.reuters.com/article/us-thailand-election/thai-election-panel-disqualifies-princess-as-pm-candidate-idUSKCN1Q000L (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 39 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ประเทศไทย: ค าตดสนยบพรรคการเมองแสดงใหเหนถงสภาพแวดลอมทจ ากดสทธมนษยชน (Thailand: Decision to Dissolve Political Party Shows Restrictive Environment for Human Rights),” 7 มนาคม 2562, https://www.amnesty.org/en/press-releases/2019/03/thailand-decision-dissolve-political-party-restrictive-environment-human-rights/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); “ศาลรฐธรรมนญยบพรรคไทยรกษาชาต (Constitutional court disbands Thai Raksa Chart),” บางกอกโพสต, 7 มนาคม 2562, https://www.bangkokpost.com/thailand/politics/1640796/constitutional-court-disbands-thai-raksa-chart (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 16

ภายหลงระหวางการแถลงขาวของพรรคอนาคตใหม เลขาธการพรรค ปยบตร แสงกนกกลไดวพากษวจารณค าตดสนของศาลรฐธรรมนญ พรอมทงตงค าถามตอความเปนอสระของหนวยงานรฐและการใชศาลรฐธรรมนญเพอผลประโยชนทางการเมอง40 พรรคอนาคตใหมยงไดแชรวดโอการแถลงขาวจากยทปบนเวบไซตของพรรคในภายหลง41 ตอมาเมอวนท 8 มนาคม ฝายกฎหมายคสช.แจงความตอปยบตรและสมาชกพรรคอนาคตใหมจ านวนหนง กบกองบงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเทคโนโลย (ปอท.) โดยกลาวหาวาปยบตรและพวกละเมดมาตรา 198 แหงประมวลกฎหมายอาญาซงก าหนดความผดดหมนศาลและมาตรา 14(2) แหงพ.ร.บ.คอมพวเตอรซงก าหนดความผดการน าขอมลเทจเขาสระบบคอมพวเตอร42

ปยบตรบอกกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา คดดงกลาวมเปาหมายเพอปดปากเขา พ.ร.บ.คอมพวเตอร “กฎหมายทจ ากดเสรภาพในการแสดงออกซงความคดเหน… การฟองผมครงนไมใชเพยงแคตองการใหผมหยดการวจารณในวนนน เขามองระยะยาวดวยวา ถาวนขางหนาศาลมค าพพากษาใดๆ ขนมาอกแลวผมจะวจารณวายงไง”43 ปยบตรพดถงผลกระทบนากลวของการใชพ.ร.บ.คอมพวเตอรในนามของการปกปองความมนคงแหงชาต โดยกลาววา “พรมแดนของเสรภาพน เสนแบงตรงนมนคอยๆ ต าลงเรอยๆ เขาจะพยายามท าใหผอยใตอ านาจทงหมดไมแนใจวาแดนของเสรภาพในการแสดงออกมนอยแคไหน พอไมแนใจ ไมอยากเสยง เรากเลอกทจะเซนเซอรตวเอง...พออยภายใตคสช.มาหาปคณชน จากเดมทอยากจะท าอะไรตองดกอนวาตวเองมอ านาจไหม ตองดกอนวาท าไปแลวมนพอสมควรแกเหตไหม...แตเดยวนความเปนเจาหนาทรฐท าเลย ท าในนามของความมนคง ท าในนามของประโยชนสาธารณะ ท าในนามของการรกษาความสงบเรยบรอย” 44

เมอวนท 21 กมภาพนธ 2563 ศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคอนาคตใหม พรอมทงมค าสงตดสทธทางการเมองของผบรหารพรรคทง 16 คนเปนเวลาสบปตามค ารองเรยนของกกต.45

ทางการไทยไมเพยงแตพงเปาหมายไปทผวจารณการท างานของกกต.หรอศาลรฐธรรมนญออนไลนในชวงหลายเดอนทผานมา เมอวนท 4 มถนายน 2562 ร.อ.เสรมศกด ผลงาม เจาหนาทจากมณฑลทหารบกท 33 (มทบ.33) แจงความตอสถานต ารวจแมปง กลาวหาวาผ.ศ.ปนแกว เหลองอรามศร มหาวทยาลยเชยงใหม และอดตแกนน าเสอแดง46 หาญศกด เบญจศรพทกษ โพสตขอความบนเฟซบกสองขอความ ถอเปนการน า

40 “ปยบตร พรรคอนาคตใหม ปฏเสธทกขอกลาวหา (Future Forward’s Piyabutr denies charges),” บางกอกโพสต, 17 เมษายน 2562, https://www.bangkokpost.com/thailand/politics/1662868/future-forwards-piyabutr-denies-charges (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 41 เวบไซตทางการของพรรคอนาคตใหม, https://en.futureforwardparty.org/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 42 “คสช.เตรยมแจงความขอหาหมนศาลตอพรรคอนาคตใหม (NCPO to bring charges against FFP for contempt of court)”, ประชาไท องลช, 11 มนาคม 2562, https://prachatai.com/english/node/7965 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 43 บทสมภาษณปยบตร แสงกนกกล, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 8 ธนวาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 44 บทสมภาษณปยบตร แสงกนกกล, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 8 ธนวาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 45 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ประเทศไทย: ทางการตองยกค าสงยบพรรคอนาคตใหม (Thailand: Authorities must reverse dissolution of opposition Future Forward Party,” 21 กมภาพนธ 2563, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2020/02/thailand-authorities-must-reverse-dissolution-of-opposition-future-forward-party/ (เขาถงวนท 2 มนาคม 2563). 46 ค าวา “เสอแดง” ถกเปนค าเรยกคนกลมหนงหลงจากการประทวงตอตานรฐบาลทหารในปพ.ศ.2553 ซงมผ เสยชวตอยางนอย 90 คนและผบาดเจบกวา 2,000 คน การประทวงตอตานรฐบาลน าโดยแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) ซงเรยกตนเองวา “เสอแดง” ดฮวเมนไรทวอทช, จมดงสกลยค: การประทวงป 2553 ใน

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 17

ขอมลเทจเขาสระบบคอมพวเตอรทอาจกอใหเกดความเสยหายตอประชาชน มความผดตามพ.ร.บ.คอมพวเตอร47

คดนเกดจากการโพสตบนสอสงคมออนไลนทมเนอหาเกยวของกบการเดนประทวงเมอวนท 10 มกราคม 2562 ชอ Walk to Vote ทจงหวดเชยงใหม การเดนขบวนดงกลาวเรยกรองใหรฐบาลจดการเลอกตงทวไปในวนเดยวกน กองก าลงทหารจากมทบ.33 จดงานระดมทนบรจาคชวยเหลอผประสบภยจากพายไซโคลนปาบก ซงประเทศไทยประสบปญหาในสปดาหกอนหนา48 ปนแกวและหาญศกดโพสตรปถายของเจาหนาททหารจากมทบ.33 บรเวณต าบลวดทาแพ จงหวดเชยงใหม โพสตของปนแกวระบวา “ชาวเชยงใหมรวมกบ มทบ.33 Walk to Vote 5555 ดนตรด เวทพรอม” และโพสตของหาญศกดระบวา “ขอบคณทาน ผบ.มทบ.33 ทชวยสงวงดนตรสนทนาการมารวมกจกรรม Walk To Vote ไมเลอนเลอกตง ท าใหการแสดงออกของชาวเชยงใหมไดรบความครกครนพอสมควร ขอบคณครบ” 49

ร.อ.เสรมศกด ผลงามกลาวหาวาคนทอานโพสตของปนแกวและหาญศกดอาจไมทราบถงวตถประสงคทแทจรงของกจกรรมทจดโดยเจาหนาททหารจากมทบ.33 และไมบรจาคใหกบผ ทประสบภยจากพาย50 แมวาปนแกวเชอวาคดทฟองตอเธอไมมรปคดนก แตเธอกบอกกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา “ถงพวกเราจะรดวาคดนเปนอะไรทไรสาระมาก แมแตเพอนนกวชาการกฎหมายของดฉน...กพดวาเปนคดทงเงา แตเรากไมสามารถคาดการณไดวาคดจะจบอยางไร เพราะกระบวนการยตธรรมไมคบหนาตามหลกนตธรรม ไมมใครท านายอะไรได”51

เมอวนท 29 มกราคม 2563 กวาหนงปหลงจากวนทเกดเหตการณดงกลาว ต ารวจภธรภาค 5 จงมความเหนไมสงฟองศ.ปนแกวและหาญศกด52

ปนแกวเชอวาจดประสงคของเจาหนาทในการฟองรองตอกจกรรมออนไลนของเธอเปนไปเพอยบยงความพยายามตรวจสอบเอาผดกบทางการไทย “นคอกลยทธของ[เจาหนาท] ทกคดเปนคดปดปาก(การด าเนนคดเชงยทธศาสตรเพอระงบการมสวนรวมของประชาชนในกจการสาธารณะ) เขาตองการใหพวกเราหยดท ากจกรรมทเราอยากท า เขามคนทมเวลาวางไปยนฟองคดพวกเรา แตเราไมไดมเวลาวางแบบนน ไมยตธรรมเลย” 53

ประเทศไทยและการปราบปรามโดยรฐบาล (Descent into Chaos: Thailand’s 2010 Red Shirt Protests and the Government Crackdown), 3 พฤษภาคม 2554, https://www.hrw.org/report/2011/05/03/descent-chaos/thailands-2010-red-shirt-protests-and-government-crackdown (เขาถงวนท 7 เมษายน 2563). 47 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 48 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, การปดกน-คกคามยงคงอย: สองปรากฏการณชมนมรอบเดอน ม.ค. กอนเสนทางสวนเลอกตง, 2 February 2019, https://www.tlhr2014.com/?p=10677 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2563). 49 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 50 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 51 บทสมภาษณทางโทรศพทปนแกว เหลองอรามศร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 30 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 52 บทสมภาษณทางโทรศพทปนแกว เหลองอรามศร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 13 กมพาภนธ 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 53 บทสมภาษณทางโทรศพทปนแกว เหลองอรามศร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 30 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 18

การตดตามกจกรรมบนสอโซเชยลของปนแกวอยางตอเนองสอดคลองกบแนวทางปฏบตของรฐบาลกอนหนา ทหารเคยน าตวปนแกวไปสอบสวนทมทบ.33 จงหวดเชยงใหมถงสองครง หลงการรฐประหารในป 2557 และอกครงในป 256054 การถกน าตวไปสอบสวนครงทสองเปนผลมาจากการรปภาพทโพสตบนเฟซบกของปนแกว ซงประกอบดวยไปดวยบคคล 10 ถง 15 คนบรเวณประตทาแพในจงหวดเชยงใหม โดยทกคนหนหนาเขาหาประตและยกมอขน ปนแกวแสดงความคดเหนบนโพสตดงกลาววา "เสรภาพ เสรภาพ เสรภาพ" ซงเจาหนาททหารกลาวหาวาเปนแถลงการณทางการเมอง55

เมอถามปนแกววารฐบาลไทยสามารถด าเนนการอะไรเพอจดการกบขอจ ากดดานสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลน ปนแกวตอบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา “ค าแนะน าของดฉนหรอ…กองทพไมไดมหนาทจบตาดเฟซบกของประชาชน” 56

นบตงแตการเลอกตงในเดอนมนาคม 2562 ทางการไทยยงไมสามารถสบสวนการโจมตนกปกปองสทธมนษยชนและนกกจกรรม พรอมทงยงคงแจงความด าเนนคดอาญากบบคคลทวพากษวจารณความลมเหลวรฐบาลออนไลน57 ในเดอนกรกฎาคม 2562 “สชานนท” ถกจบพรอมกบอก 13 คน พรอมถกกลาวหาวาโพสตรปถายและแสดงความคดเหนบนเฟซบก กลาวหาวาเจาหนาทต ารวจเปนผ รบผดชอบการโจมตนกกจกรรมสรวชญ เสรธวฒน หรอ “จานว” อยการสงสดฟองรอง “สชานนท” โดยกลาวหาวาขอความดงกลาวกอใหเกดความแตกแยกและอาจกอใหเกดอนตรายความเสยหายตอความมนคงแหงประเทศ ถอเปนการละเมดมาตรา 14 แหงพ.ร.บ.คอมพวเตอร58 ขณะใหสมภาษณแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลในเดอนพฤศจกายน 2562 “สชานนท” กลาววา “ดฉนอยากใหแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลเอาเรองนไปเลาใหหลายๆ ภาคสวนไดรบร ทอยตางประเทศจะรวาเราไมมเสรภาพขนพนฐานทน เราถกปดปากโดยกฎหมายและเรากวจารณรฐบาลหรอเจาหนาทไมได”59

เมอวนท 4 กรกฎาคม 2562 หลงจากบคคลกวาสคนโจมตจานว นกกจกรรมดานสทธมนษยชน ดวยไมเบสบอลจนเขาตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล60 “สชานนท” ถกกลาวหาวาโพสตรปถายของพล.ต.อ.

54 บทสมภาษณทางโทรศพทปนแกว เหลองอรามศร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 30 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 55 บทสมภาษณทางโทรศพทปนแกว เหลองอรามศร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 30 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 56 บทสมภาษณทางโทรศพทปนแกว เหลองอรามศร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 30 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 57 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, การขยายตวของความรนแรงทเปนระบบ: ขอสงเกตตอการลอบท ารายนกกจกรรมการเมอง, 3 มถนายน 2562, https://www.tlhr2014.com/?p=12598 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); ภาณ วงศชะอม, พนารตน เทพก าปนาท, แมทธว โตสเตวน, “ขวาจด: การแบงขวการเมองรนแรงขนในประเทศไทย (Hard right: Political divide deepens in Thailand),” รอยเตอร, 5 กนยายน 2562, https://www.reuters.com/article/us-thailand-politics-right-analysis/hard-right-political-divide-deepens-in-thailand-idUSKCN1VQ0JS (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 58 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 59 บทสมภาษณทางโทรศพท “สชานนท”, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 16 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 60 แอมเนสต อนเตอรเนชน, “เรยกรองใหทางการไทยน าตวบคคลทท ารายจานว เอกชย และฟอรดเขาสกระบวนการยตธรรม (Thai authorities urged to bring to justice attackers of Ja New, Ekachai and Ford),” 28 มถนายน 2562, https://www.amnesty.or.th/en/latest/news/725/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). ‘จานว’ถกท ารายอกรอบ สงตวเขาหองฉกเฉน ('Ja New' assaulted again, sent to ICU), บางกอกโพสต, 28 มถนายน 2562, https://www.bangkokpost.com/thailand/politics/1703660/ja-new-assaulted-again-sent-to-icu (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 19

ชยวฒน เกตวรชย รองผบงคบบญชา ส านกงานต ารวจแหงชาต และกลาววาเขาเปนหวหนามาเฟยทคกคามนกกจกรรมประชาธปไตย ไดแก เอกชย หงสกงวาน อนรกษ เจนตวนชย หรอฟอรด และจานว61

“สชานนท” ยงถกกลาวหาวา ในวนเดยวกนนนเธอโพสตรปถายอกรปของพล.ต.อ.ชยวฒน เกตวรชย และพล.ต.ต.จรภพ ภรเดช ผบงคบการกองบงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเทคโนโลย (ปอท.) ในโพสตของเธอ “สชานนท” เรยกรองใหพล.ต.ต.จรภพจดการปญหาการโจมตนกกจกรรม พรอมทงกลาววาเจาหนาทต ารวจชนประทวนสนายชวยเหลอพล.ต.อ.ชยวฒนโจมตจานว เอกชย และฟอรด “สชานนท” ยงกลาวเพมเตมวาพล.ต.อ.ชยวฒนเปน “มอซาย” ของรองนายกรฐมนตรพล.อ.ประวทย วงษสวรรณ62

เมอวนท 22 กรกฎาคม 2562 “สชานนท” ถกจบกมและควบคมตวพรอมกบผ ตองหาอก 13 คนทถกกลาวหาวาแชรโพสตของเธอ โดยถกควบคมตวทสถานต ารวจทงสองหอง กรงเทพฯ ผ ตองหาอก 13 คนใหการยอมรบตอขอหาตามมาตรา 14 แหงพ.ร.บ.คอมพวเตอรแต “สชานนท” ใหการปฏเสธตลอดขอกลาวหา ตอมาเธอถกสงฟองโดยอยการเมอวนท 6 กนยายนและภายหลงไดรบประกนตว63 ศาลนดพจารณาคดของ “สชานนท” ครงตอไปในเดอนกนยายน 256364

“สชานนท” ใหความเหนกบคดของเธอวา “รสกวาเราโดนละเมดสทธ มนไมเปนธรรมกบประชาชนทวไปธรรมดา...คณไมใชประชาชนทวไป...คณเปนขาราชการชนสง คณมาแจงความเอาผดกบประชาชนมนถอวามนไมถกตอง ถงดฉนท าจรงหรอไมมนกเปนความคดทางสทธมนษยชนทจะตองแสดงออกไดโดยสจรตชน ไมมใครอยเบองหลง”65

การจ ากดการแสดงออกทเกยวของกบสถาบนพระมหากษตรย

“ดเหมอนวาเจาหนาทจะไมใช[มาตรา 112]แลวใช[มาตรา] 116 แทน... มนนาเศรามาก ถาเราโฟกสท 112 คนจะเหนชดเลยวาสถานการณดขน คด 112 นอยลง แตมนไมใชแบบนน เพราะคดพวกนถกแทนทดวย

61 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 62 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 63 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล; บทสมภาษณทางโทรศพท “สชานนท”, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 64 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลสงเกตการณการด าเนนคด, 4 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 65 บทสมภาษณทางโทรศพท “สชานนท”, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 16 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 20

กฎหมายอน สดทายแลวคนกยงโดนฟองจากการใชเสรภาพการแสดงออกอย”

สฤณ อาชวานนทกล, Thai Netizen Network66

แมรฐบาลไดหยดฟองรองคดใหมดวยขอหาหมนพระบรมเดชานภาพ แตกยงคงด าเนนคดกบบคคลทโพสตเนอหาถกเขาใจวาสรางความเสยหายตอสถาบนพระมหากษตรยอย โดยทวไปการด าเนนคดเหลานมกใชกฎหมายสองฉบบทมความคลมเครอแทน ไดแก ขอหายยงปลกปน (มาตรา 116 แหงประมวลกฎหมายอาญา) หรอพ.ร.บ.คอมพวเตอร แทจรงแลวคดเหลานไมเกดเพยงแคกบเนอหาทเผยแพรตอสาธารณะ แตยงรวมถงขอความสวนตวทสงผานแอปพลเคชนไลนเชนกน

มาตรา 112 แหงประมวลกฎหมายอาญา คอขอหาหมนพระบรมเดชานภาพของประเทศไทย ก าหนดใหมโทษจ าคกไมเกน 15 ปส าหรบบคคลท "หมนประมาท ดหมน หรอแสดงความอาฆาตพระมหากษตรย พระราชน รชทายาท หรอผส าเรจราชการแทนพระองค"67 โดยทวไปเจาหนาทมกเปนผแจงความดวยขอหาตามมาตรา 112 เพราะพจารณาวาการโพสตหรอแชรขอความทมลกษณะวจารณบนโลกออนไลนเปนการลวงละเมดตอสถาบนพระมหากษตรย68 อยางไรกตาม ในเดอนกมภาพนธ 2561 ส านกงานอยการสงสดไดออกค าสงระบวาส านกงานมอ านาจตดสนเดดขาดวาจะด าเนนคดตามมาตรา 112 หรอไม69 อปสรรคทางกระบวนการนมประสทธภาพในการระงบการฟองรองคด ในประเดนนศนยทนายความเพอสทธมนษยชนรายงานวา ไมมบคคลใดถกแจงความในคดใหมดวยขอหาตามมาตรา 112 ตลอดป 256270

กระนนทางการไทยพบวธการอนทสามารถทดแทนมาตรานได ตงแตการเลอกตงในเดอนมนาคม 2562 เจาหนาทไดใชพ.ร.บ.คอมพวเตอรด าเนนคดทางอาญาตอบคคลหลายคนทโพสตขอความซงถอวาเปน “ความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกร”71 ยกตวอยางเชน ในเดอนตลาคม 2562 ฝายกฎหมายของกระทรวงเศรษฐกจดจทลและสงคมแจงความคดอาญาตอกาณฑ พงษประภาพนธ นกกจกรรม ดวยขอหาตามมาตรา 14(3) แหงพ.ร.บ.คอมพวเตอร จากการทเขาแสดงความเกยวกบการสวรรคตของพระมหากษตรยยโรปในอดต

66 บทสมภาษณทางโทรศพท, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 28 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 67 ประมวลกฎหมายอาญา, มาตรา 112, http://library.siam-legal.com/thai-law/criminal-code-royal-family-sections-107-112/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 25629). 68 ฮวเมนไรทวอทช, “การกลาแสดงความเหนเปนเรองเสยงอนตราย”: การท าใหการแสดงออกอยางสงบเปนอาชญากรรมในประเทศไทย (To Speak Out is Dangerous”: The Criminalization of Peaceful Expression in Thailand), 24 ตลาคม 2562, https://www.hrw.org/report/2019/10/24/speak-out-dangerous/criminalization-peaceful-expression-thailand (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562), หนา 91. 69 สนง.อยการสงสด ออกแนวปฏบตใหม รวบคด 112 ให อสส.พจารณา, บบซ, 27 กมภาพนธ 2561, https://www.bbc.com/thai/thailand-43209449 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 70 บทสมภาษณศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. ดศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, การเปลยนแปลงของแนวทางการบงคบใชมาตรา 112 ในรอบป 2561, 15 มกราคม 2562, https://www.tlhr2014.com/?p=10309 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 71 พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร, มาตรา 14(3), แปลโดย Thai Netizen Network, https://thainetizen.org/docs/cybercrime-act-2017/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 21

การด าเนนคดเกดจากชวงเวลาโพสตบนสอโซเชยลเกยวกบประเดนทไดรบความสนใจจากสาธารณะ เมอวนท 1 ตลาคม 2562 ขบวนเสดจพระราชด าเนนกลางเมองกรงเทพฯสงผลใหการมนาคมหยดชะงก มบคคลโพสตขอความบนทวตเตอรเกยวกบเหตการณดงกลาวมากกวา 700,000 ทวต โดยหลายคนแสดงความคบของใจอยางมากตอการจราจรทตดขดจากขบวนเสดจพระราชด าเนน72 กาณฑโพสตแสดงความคดเหนบนเฟซบกเชนกน โดยตงค าถามวา “อยากจบแบบไหน – ยงกราดเหมอนรสเซย – กโยตน ตดหว เหมอนฝรงเศส – ลภย เหมอนเยอรมน – ท าประชามต เหมอนกรซ – ยดอ านาจ ไลออกอยประเทศเพอนบานเหมอนลาว”73

เมอเวลาประมาณ 20.00 น. ของวนท 7 ตลาคม 2562 เจาหนาทกองบงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเทคโนโลย (ปอท.) เดนทางไปทบานกาณฑ พรอมทงจบกมตวและควบคมเขาทสถานต ารวจแจงวฒนะ กอนแจงขอหาจากการโพสตออนไลน กาณฑไดประกนตวดวยหลกทรพย 100,000 บาทในวนรงขน74

รฐมนตรวาการกระทรวงเศรษฐกจดจทลและสงคม และพทธพงษ ปณณกนต อดตโฆษกรฐบาล แสดงความคดเหนรนแรงเกยวกบกรณนวา “พวกเราท าจรงจง ท าอยางรอบคอบ เครงครด แลวกด าเนนการจบกมได เพอใหเปนตวอยางดวยใหกบพนองประชาชนคนอนๆ วาการด าเนนการแบบนกอยากจะใหคดใหด ใหรอบคอบ มผลทงในคดอาญา และกมโทษทงจ าทงปรบ”75 กอนหนานพทธพงษไดอาสาใหใชเฟซบกของตนเองเพอก าจดเนอหาทสรางความเสยดายประชาชน76

ทนายความดานสทธมนษยชนชใหเหนถงความเกยวเนองของคดกาณฑและจตภทร บญภทรรกษา หรอไผ โดยกลาววา “มนเปนการออกมาบลฟ ออกมาท าใหคนทสามารถเปนตวอยางทดของการเชอดไกใหลงด เพราะกาณฑเปนบคคลทอยในสปอตไลท คลายๆ คดไผ ประชาชนทไมมสวนเคลอนไหวทางการเมอง เปนนกกจกรรมหรอนกเคลอนไหว เขาจะไมจบ เพราะฉะนนน าหนกทดพอจะท า IO กเหมอนการโฆษณา ตองเอาคนทนาสนใจ”77

การทรฐบาลคกคามผใชอนเตอรเนตทเปนทรจกและโพสตเนอหาทถกมองวาวจารณสถาบนพระมหากษตรยสงผลใหมการด าเนนคดทวประเทศไทย เมอวนท 19 กมภาพนธ 2563 ผใชทวตเตอรอาย 20 ปซงใชนามแฝงวา “นรนาม” ถกจบกมทบานของเขาในพทยา จงหวดชลบร ภายหลงเขาถกแจงขอหาตามมาตรา

72 ธรนย จารวสตร, “ชาวเนตโกรธรถตดเพราะขบวนเสดจฯ (Netizens Angered By Motorcade Traffic Woes,” ขาวสด องลช, 2 ตลาคม 2562, http://www.khaosodenglish.com/news/2019/10/02/netizens-angered-by-motorcade-traffic-woes/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 73 บทสมภาษณกาณฑ พงษประภาพนธ, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 20 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 74 บทสมภาษณทนายความสทธมนษยชน, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 28 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 75 “ประเทศไทยจบกมเพราะประเดน #ขบวนเสดจฯ (Thailand arrests man amid #royalmotorcade controversy),” รอยเตอร, 8 ตลาคม 2562, https://www.reuters.com/article/us-thailand-cyber/thailand-arrests-man-amid-royalmotorcade-controversy-idUSKBN1WN0GE (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). https://www.youtube.com/watch?v=D1aKcdFEhgU 76 พชรพชา ธนาเกษมพพฒน, “ประเทศไทยใหบรษทเทคฯ ตงศนยตอตาน ‘ขาวปลอม’ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Thailand asks tech firms to set up centers against 'fake news' in Southeast Asia),” รอยเตอร, 19 สงหาคม 2562, https://www.reuters.com/article/us-asean-fakenews/thailand-asks-tech-firms-to-set-up-centers-against-fake-news-in-southeast-asia-idUSKCN1V917J (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 77 บทสมภาษณทนายความสทธมนษยชน, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 28 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 22

14 (3) แหงพ.ร.บ.คอมพวเตอร อนเปนผลมาจากโพสตขอความบนทวตเตอรซงมพระบรมฉายาลกษณของพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ พรอมทงความคดเหนในลกษณะเสยดส78

ในตอนเชาของวนท 19 กมภาพนธ 2563 เจาหนาทต ารวจในเครองแบบประมาณ 10 นายมาทบานของครอบครว “นรนาม” และแสดงหมายเรยกและหมายคนซงออกโดยศาลจงหวดพทยา หลงจากเจาหนาทคนบานและยดโทรศพทมอถอสองเครอง เจาหนาทน าตว “นรนาม” และผปกครองของเขาไปสอบปากค าทสถานต ารวจพทยา เจาหนาทต ารวจไมไดแสดงหมายจบแตอยางใด

ระหวางการสอบปากค า “นรนาม” เจาหนาทต ารวจแสดงหลกฐานภาพหนาจอมากกวา 30 ชดจากบญชทวตเตอรของเขา รวมถงหลายภาพทมเนอหาเกยวของกบสถาบนพระมหากษตรย เจาหนาททสอบปากค ายงไดบนทกบทสนทนาระหวางการสอบสวนดวยโทรศพทมอถอ เมอวนท 20 กมภาพนธ 2563 ร.ต.ท.ชลวทย อธพนธสหจากสถานต ารวจพทยายนค ารองควบคมขอควบคมตว “นรนาม” ระหวางการสอบสวน โดยอางวาเขามความเสยงในการหนและอางถงก าหนดโทษสงตามมาตรา79 หลงจากศาลจงหวดพทยาปฏเสธไมใหประกนตวเมอวนท 20 กมภาพนธ 2563 ครอบครวของ “นรนาม” ไดยนขอประกนตวอกครงดวยหลกทรพย 200,000 บาทเมอวนท 24 กมภาพนธ 256380 การพจารณาคดเบองตนจะมขนในวนท 8 มถนายน 256381

เจาหนาทยงฟองรองตอบคคลทโพสตขอความบนสอโซเชยลในลกษณะสวนตว โดยอางวาเพอปกปองความมนคงแหงชาต ในเดอนมกราคม 2562 ตามทอยการสงสดยนรองเรยน ต ารวจแจงความ “มาล” ดวยขอหาตามมาตรา 33, 83, 91, 116 และ 209 แหงประมวลกฎหมายอาญา รวมถงมาตรา 8 แหงพ.ร.บ.คอมพวเตอร เจาหนาทอางวาเธอจดตงองคกรอาชญากรรมเพอกอใหเกดความกระดางกระเดองและตอตานสถาบนพระมหากษตรยและรฐบาล พรอมทงแชรรปถายของตนถอธงทเขยนวา “สหพนธรฐไท” กลมสหพนธรฐไท ในกลมสนทนาสวนตวบนแอปพลเคชนไลน82

เมอวนท 4 ธนวาคม 2561 “มาล” เดนทางไปทหางสรรพสนคาเซนทรลเวรลในจงหวดอบลราชธานสถานทซงเธอถายรปตนเองถอธงทประดบดวยโลโกของกลมสหพนธรฐไท “มาล” แชรรปถายกบเพอนของเธอในแอปพลเคชนไลน ตอมาเมอวนท 8 ธนวาคม เจาหนาทต ารวจประมาณ 30 นายปรากฏตวทบานของ “มาล” และน าตวเธอไปสอบปากค าทสถานต ารวจใกลเคยง กอนทจะสงตวเธอไปยงมณฑลทหารบกท 22 อ าเภอวารนช าราบ “มาล” บอกกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา “[เจาหนาท]กถายรปพตลอด แบบนมนกลว เราไมเคย

78 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, “ผใชทวตเตอร “นรนาม_” ถกจบกมด าเนนคดพ.ร.บ.คอมฯ กอนศาลไมใหประกนตว อางเปนเรองรายแรง”, 20 กมภาพนธ 2563, https://www.tlhr2014.com/?p=16073 (เขาถงวนท 2 มนาคม 2563). 79 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, “ผใชทวตเตอร “นรนาม_” ถกจบกมด าเนนคดพ.ร.บ.คอมฯ กอนศาลไมใหประกนตว อางเปนเรองรายแรง”, 20 กมภาพนธ 2563, https://www.tlhr2014.com/?p=16073 (เขาถงวนท 2 มนาคม 2563). 80 บทสมภาษณศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 6 มนาคม 2563, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, “ยมแรกของพอกบแมในรอบหกวน: บนทกเรอง “นรนาม_” กอนจะไดประกนตว,” 24 กมภาพนธ 25623, https://www.tlhr2014.com/?p=16191 (เขาถงวนท 2 มนาคม 2563). 81 บทสมภาษณศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 7 เมษายน 2563, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 82 บทสมภาษณตวแทนทางกฎหมายของ “มาล,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย; ตามมาตรา 209 แหงประมวลกฎหมายอาญา กลมสหพนธรฐไทเขาขาย “องย” เนองจากเปนกลมท “ปกปดวธด าเนนการและมความมงหมายเพอการอนมชอบดวยกฎหมาย” ดประมวลกฎหมายอาญา, มาตรา 209, https://library2.parliament.go.th/library/content_law/18.pdf (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 23

เจอแบบน มนทงตกใจทงอะไร...พไมไดถายรปตวเองนะ ถายบรรยากาศทวๆ ไป...นองสองคนเขาเดนมา เขากไปถายให...กแคนนแลวเรากสงไลนไปใหเพอน...ไมไดโพสตเฟซ[บค]เพราะวาพไมเลนเฟซ[บค]”83

เจาหนาททหารควบคมตว “มาล” ไวทงหมดสวนกอนปลอยตวเธอ เพยงเพอจะจบกมเธออกครงในวนท 13 ธนวาคมและพาตวไปยงมณฑลทหารบกท 11 กรงเทพฯ “มาล”ถกปลอยตวอกครงเมอวนท 15 ธนวาคม มการออกหมายเรยกเมอวนท 16 มกราคม 256284 “มาล” เลาถงความรายแรงของคดกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา “เขามาถายรปกบพ เขามาตรงหนาบานพแลวกไปเอาขางบานพมาเปนพยาน มาถายรปดวยกนสคน มเสธ.สองเสธ...แลวกพแลวกนองขางบานพ แลวกบอกวาเดยวจะสงไปใหร.10 ด"85 เมอวนท 23 กนยายน 2562 เจาหนาทแจงขอหาอยางเปนทางการ และ “มาล” ไดรบประกนตวดวยหลกทรพย 600,000 บาท86

คดของ “มาล” เปนหนงใน 11 คดทฟองรองตอสมาชกของกลมสหพนธรฐไท ซงมผถกกลาวหาอยางนอย 20 คน87 เจาหนาทอางวากลมดงกลาวตองการโคนลมสถาบนพระมหากษตรยและรฐบาล เปลยนแปลงระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข เปนระบอบสหพนธรฐทมประธานาธบด รวมถงพยายามโนมนาวใหผคนกอความวนวายภายในราชอาณาจกรซงอาจกอใหเกดความเสยหายรายแรงตอความมนคงแหงชาต88

ปจจบน “มาล” เปนจ าเลยเพยงรายเดยวทเขารบการไตสวนโดยศาลในขอหาดงกลาว เนองจากไมทราบทอยของจ าเลยคนอน เปนทรจกกนดวาผถกกลาวหาวาไมเคารพตอสถาบนพระมหากษตรยยอมไดรบ

83 บทสมภาษณ “มาล,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 16 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 84 บทสมภาษณ “มาล,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 16 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย, และบทสมภาษณตวแทนทางกฎหมายของ “มาล,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 85 บทสมภาษณ “มาล,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 16 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 86 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, สงฟองหญงสงวยอบลฯ ม.116-องย-พ.ร.บ.คอมฯ เหตสวมเสอด า, 23 กนยายน 2562, https://www.tlhr2014.com/?p=13883 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 87 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, 1 ป ความเคลอนไหวคด ‘สหพนธรฐไท’: ด าเนนคดอยางนอย 20 คน ใน 11 คด, 25 กนยายน 2562, https://www.tlhr2014.com/?p=13896 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 88 เอกสารต ารวจตรวจสอบโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 24

ผลกระทบ ดงทผ ลภยชาวไทยหลายคนทถกฟองรองดวยขอหาหมนพระบรมเดชานภาพไดหายตวไปและเชอกนวาเสยชวตแลว89 นดพจารณาคดครงตอไปของ “มาล” มในในเดอนกนยายน 256390

เมอกลาวถงการเปลยนจากการใชมาตรา 112 เพอด าเนนคดกบเนอหาทางออนไลน ทนายความดานสทธมนษยชนบอกกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา “มนยงมบางกลมทยงใช[มาตรา 112]เปนเครองมอในการด าเนนการกบบคคลทเหนตางทางการเมองอย ตรงนคอปญหา ปญหาตอสงคมไทยกบปญหาตอสถาบนดวย...การเอาคดความผดเกยวกบความมนคงมาเปนเกราะปดปากประชาชนงายทสด”91

การคกคามและขมขผใชอนเตอรเนต ทางการไทยใชวธการตางๆ สกดกนการแสดงออกออนไลน นอกเหนอจากการฟองรองคดทางอาญา

เพอหยดยงการเผยแพรของขอมลทเกยวของกบรฐบาลและสถาบนพระมหากษตรย ต ารวจยงใชวธการขมขผ ใชงานสอสงคมออนไลนทโพสตไดรบความสนใจจากสาธารณะ ผานการการสอบสวนพวกเขาโดยปราศจาเอกสารทางกฎหมายทจ าเปน แตเจาหนาทกลบด าเนนการเพยงเลกนอยเพอควบคมการเผยแพรของเนอหาทละเมดสทธตอบคคลทนกวจารณรฐบาล

เมอวนท 1 พฤศจกายน 2562 เวลาประมาณ 9.00 น. เจาหนาทต ารวจนอกเครองแบบเขาจบกมนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร และพาเธอไปทสถานต ารวจคลองหลวง เจาหนาทสบนายด าเนนการสอบปากค าเธอเกยวกบการโพสตบนทวตเตอรทมเนอหาเกยวกบรฐบาลและสถาบนพระมหากษตรย ซงมผแชรกวา 60,000 ครง92 เจาหนาทแสดงหลกฐานเนอหาจากโพสตบนทวตเตอรของนกศกษาในเดอนตลาคม 2562 พรอมบนทกการสอบปากค าเธอเปนเวลาประมาณหนงชวโมง93 เจาหนาทตกเตอนนกศกษาไมใหเผยแพรขอมลการสอบปากค าดงกลาว พรอมทงบงคบใหเธอเซนชอในเอกสารสองฉบบ เพอยนยนวาเธอยนยอมใหเจาหนาท

89 ยกตวอยางเชน หลงจากวฒพงศ กชธรรมคณ หรอ “โกต” หลบหนจากประเทศไทยในป 2559 เขาถกลกพาตวโดยกลมชายชดด าจากบานทเมองเวยงจนทน ประเทศลาว ในเดอนกรกฎาคม 2560 และไมมผพบเหนหลงจากนน ฮนนาห เอลส-ปเตอรสน, “นกกจกรรมทถกฟองขอหาหมนพระบรมเดชานภาพ ‘หายตว’ ไปในเวยดนาม (Thai activists accused of insulting monarchy ‘disappear’ in Vietnam),” เดอะ การเดยน, 10 พฤษภาคม 2562, https://www.theguardian.com/world/2019/may/10/thai-activists-accused-of-insulting-monarchy-disappear-in-vietnam (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). วนท 8 พฤษภาคม 2562 เชอไดวาชชพ ชวสทธ กฤษณะ ทพไทย (สหายยง บลด) และสยาม ธรวฒ (สหายขาวเหนยวมะมวง) ถกสงตวจากเวยดนามกลบไทย แมวารองนายกรฐมนตรประวตร วงษสวรรณไดปฏเสธวาผ ตองหาเหลานถกสงตวจากเวยดนาม. แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “ประเทศไทย: ยนยนความปลอดภยและทอยของพลเมองไทยทงสาม (Thailand: Confirm safety and whereabouts of three Thai citizens),” 10 พฤษภาคม 2562, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/05/thailand-confirm-safety-and-whereabouts-of-three-thai-citizens/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); ฮวเมนไรทวอทช, “ประเทศไทย: นกวจารณอาจ ‘หายตวไป’ (Thailand: Critics Feared ‘Disappeared’),’” 9 พฤษภาคม 2562, https://www.hrw.org/news/2019/05/09/thailand-critics-feared-disappeared (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). ดเพมเตม “พอแมผลภยหาขอมลการหายตวไปของลก (Exile's parents seek information on his disappearance),” ส านกขาวเอพ, 13 พฤษภาคม 2562, https://www.bangkokpost.com/thailand/politics/1676880/exiles-parents-seek-information-on-his-disappearance (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). ปวน ชชวาลพงศพนธ, “กรณผ เหนตางไทยทหายตวไป (The Case of Thailand’s Disappearing Dissidents),” นวยอรกไทมส, 14 ตลาคม 2562, https://www.nytimes.com/2019/10/14/opinion/thailand-dissidents-disappearance-murder.html (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 90 บทสมภาษณตวแทนทางกฎหมายของ “มาล,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 91 บทสมภาษณทนายความสทธมนษยชน, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 28 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 92 บทสมภาษณนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 5 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. ดศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, จนท.ไมทราบหนวย คมตว นศ.มธ. ขบงคบใหขอมล เหตรทวตเกยวกบสถาบนกษตรย, 6 พฤศจกายน 2562, https://www.tlhr2014.com/?p=14404&lang=en (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 93 บทสมภาษณนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 5 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. ดเพมเตมโพสตเฟซบกของแอนดรว แมกเกรเกอร มารแชลล, 5 พฤศจกายน 2562, https://www.facebook.com/zenjournalist/posts/10157245842251154 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 25

สอบปากค า และระบวาเธอเขาใจวาจะตองถกด าเนนคดหากเธอโพสตเนอหาทคลายคลงกนในอนาคต94 ในภายหลง กอนทนกศกษาจะลบบญชของเธอ เธอชแจงในทวตเตอรวา “อยากเตอนคนทผานมาอานทวตหรอรอะไร คดดๆ กอนนะ ระวงตวดวย มนมคนจบตาดอยจรงๆ”

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลไดมโอกาสสมภาษณผใชทวตเตอรอกคนชอ “เฉลม” ผ เลาถงกรณทคลายคลงกนซงเกดขนหลงจากการเลอกตงในเดอนมนาคม 2562 หลงจาก “เฉลม” โพสตเนอหาเกยวกบสถาบนพระมหากษตรย ซงมผแชรประมาณ 50,000 ครง เจาหนาทต ารวจนอกเครองแบบ สอบปากค า “เฉลม” เปนเวลาสองชวโมงในทท างานของเขา95 เขาบอกกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา เจาหนาทไมไดแสดงเอกสารใดเพอระบตวตน แตตกเตอนเขาวาเจาหนาทระดบสงทราบถงกจกรรมออนไลนของเขา เขาเลาวา

“[พนกงานผม]บอกวาพวกนเปนเจาหนาทต ารวจ แตเขาไมไดแนะน าตว เปนผชายทกคน แตเขาไมไดใหเอกสารยนยนตว เขาไมไดบอกวามาจากไหน ไมไดบอกชอ ไมมเอกสารอะไรทงนน แลวเขากบอกวา “เบองบนรเรองทวต” ของผม”96

“เฉลม” ยงถกเจาหนาทบงคบใหลบเนอหาออนไลนเกยวกบสถาบนพระมหากษตรย ขณะทเจาหนาทบนทกวดโอโดยไมไดรบความยนยอมจากเขา “เจาหนาทบอกผมวาหามทวตเรองนอก เพราะกรวาความปลอดภยของร.10ตองมากอน... เขาสงใหผมลบทวต คนหนงถายวดโอตอนโดนสอบปากค าไว ไมไดบอกผมวาจะถาย ตอนผมลบทวตเขากถายวดโอไว”97 ในทงสองกรณ เจาหนาทต ารวจไมไดแสดงหมาจบหรอหมายเรยกกอนการสอบปากค า พรอมทงตดเตอนผใหสมภาษณวาหามเปดเผยขอมลเกยวกบเหตการณดงกลาว98 กลยทธดงกลาวของเจาหนาทไมเพยงท าหนาทคกคามและขมขบคคลทเกยวของเทานน แตยงสงขอความทนากงวลไปยงนกกจกรรมออนไลนคนอน

การจบตาด “ขาวปลอม” ในเดอนพฤศจกายน 2562 กระทรวงเศรษฐกจดจทลและสงคมเปดตวศนยตอตานขาวปลอม เพอจบ

ตาดเนอหาออนไลนทอาจสรางความเขาใจผดแกประชาชนหรอสงผลกระทบในวงกวางตอ “ความสงบเรยบรอย

94 บทสมภาษณนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 5 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. ดเพมเตมโพสตเฟซบกของแอนดรว แมกเกรเกอร มารแชลล, 3 พฤศจกายน 2562, https://www.facebook.com/zenjournalist/posts/10157245842251154 (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 95 บทสมภาษณ “เฉลม,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 96 บทสมภาษณ “เฉลม,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 97 บทสมภาษณตวแทนทางกฎหมายของ “มาล,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 98 บทสมภาษณนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 5 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย, และ บทสมภาษณ “เฉลม,” แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 14 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. ดศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, จนท.ไมทราบหนวย คมตว นศ.มธ. ขบงคบใหขอมล เหตรทวตเกยวกบสถาบนกษตรย, 6 พฤศจกายน 2562, https://www.tlhr2014.com/?p=14404&lang=en (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 26

ศลธรรมอนด และความมนคงแหงชาต”99 ศนยตอตานขาวปลอมมหนาเฟซบก รวมถงกลมสนทนาบนไลน และเวบไซตทเผยแพรตวอยางของ “ขาวปลอม”100

เมอวนท 25 มนาคม 2563 รฐบาลไทยประกาศหาม “การเสนอขาวหรอท าใหแพรหล ายท างสอตาง ๆ ซงมขอความหรอขาวสารเกยวกบสถานการณโรคตดเชอไวรสโคโรนา (โควด 19) อนไมเปนความจรงและอาจท าใหประชาชนเกดความหวาดกลว” ซงเปนสวนหนงของการใชอ านาจพ.ร.ก.ฉกเฉนเพอรบมอกบการระบาดของไวรสโควด-19101 พ.ร.ก.ฉกเฉนใหอ านาจเจาหนาทรฐในการเซนเซอรการสอสาร พรอมทงด าเนนคดทงกบผเผยแพรขอความดงกลาวและบคคลทวจารณวธการรบมอของรฐบาลตอการระบาดของโควด-19 ดวยขอหาตามพ.ร.บ.คอมพวเตอรหรอพ.ร.ก.ฉกเฉน กฎหมายเหลานก าหนดใหมโทษจ าคกไมเกนหาปและสองป ตามล าดบ102

เมอวนท 16 มนาคม ดนย อสมา ศลปนวย 42 ปหรอทรจกกนในชอ “Zen Wide” โพสตขอความบนเฟซบกวา เมอเดนทางกลบจากสเปน ทงเขาและผ โดยสารคนอน จากเทยวบนเดยวกนไมพบเหนจดตรวจคดกรองโควด-19 ทสนามบนสวรรณภม ภายหลงเมอวนท 23 มนาคม 2563 เจาหนาทจบกมตวดนยทแกลอรรปภาพในจงหวดภเกต หลงจากมการรองเรยนโดยบรษท ทาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน) ตอมาเขาถกด าเนนคดตามมาตรา 14 (2) แหงพ.ร.บ.คอมพวเตอรเนองจาก “น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะ...กอใหเกดความตนตระหนกแกประชาชน”103 ดนยไดรบประกนตวเมอวนท 24 มนาคมดวยเงนประกน 100,000 บาท104

นกกจกรรมหลายคนมขอกงวลวา การมสวนรวมของหนวยงานของรฐในศนยตอตานขาวปลอมอาจน าไปสการโตตอบบคคลทรายงานขอมลเทจทตวแทนรฐบาลเปนผ โพสต นกกจกรรมคนหนงอธบายวา

“ถาอยากแจง[ขาวปลอม]กบหนวยงานรฐ ดฉนคงจะหยดคดกอนวา “เขาจะโตกลบอะไรเราไหม” ทดฉนกงวลเกยวกบศนยไมใชวาเขาจะปลอยขาวปลอมหรอขอมลเทจ ยงไมเหนแบบนน แตมนจะ

99 พชรพชา ธนาเกษมพพฒน “ประเทศไทยเผยศนย ‘ตอตานขาวปลอม’ ควบคมอนเตอรเนต (Thailand unveils ‘anti-fake news’ center to police the internet),” รอยเตอร, 1 พฤศจกายน 2562, https://www.reuters.com/article/us-thailand-fakenews/thailand-unveils-anti-fake-news-center-to-police-the-internet-idUSKBN1XB48O (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562); “ประเทศไทยศนยจบตา ‘ขาวปลอม’ ตอกย าขอกงวลเซนเซอร (Thailand’s ‘fake news’ monitoring hub fuels censorship concerns),” ส านกขาวเอเอฟพ, 29 ตลาคม 2562, https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/3035400/thailand-launches-fake-news-monitoring-hub-amid-fears-it (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 100 ศนยตอตานขาวปลอม, https://www.antifakenewscenter.com/ (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 101 รฐบาลไทย, Terms of Reference of the Emergency Decree in effect from 26 มนาคม 2563, แปลอยางไมเปนทางการโดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล. 102 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “วธรบมอตอโควด-19ของทางการไทยตองไมน าไปสขอจ ากดดานสทธมนษยชนทไมสมเหตผล (Thai Authorities’ Covid-19 Response Must Not Lead to Unwarranted Restrictions on Human Rights and Freedom of Expression)”, 27 มนาคม 2563, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3920422020ENGLISH.PDF (เขาถงวนท 30 มนาคม 2563). 103 ศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, “จบศลปนโพสต “สวรรณภมไมม จนท.คดกรองโควด” ขณะกกตว 14 วน หลงกลบจากสเปน”, 24 มนาคม 2563, https://www.tlhr2014.com/?p=16625 (เขาถงวนท 30 มนาคม 2563); ฮวเมนไรทวอทช, “ประเทศไทย: มาตรการโควด-19ปราบปรามเสรภาพในการพด (Thailand: COVID-19 Clampdown on Free Speech),” 25 มนาคม 2563, https://www.hrw.org/news/2020/03/25/thailand-covid-19-clampdown-free-speech (เขาถงวนท 30 มนาคม 2563). 104 บทสมภาษณศนยทนายความเพอสทธมนษยชน, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 7 เมษายน 2563, กรงเทพฯ, ประเทศไทย.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 27

กลายเปนชองทางเอาผดกบคนเหนตาง หรอคนทแจงเรองเขาไปอยางสจรตหรอเปลา เพราะไมมความโปรงใส”105

แมวารฐบาลไดใหค ามนทางวาจาวาจะยตการเผยแพรเนอหาทกอใหเกดความเขาใจผด นกกจกรรมหลายคนกลาวกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา พวกเขาตกเปนเปาหมาย “วาทกรรมสรางความเกลยดชง” และขอมลทเปนเทจจากผใชอนเตอรเนต ในบางกรณเจาหนาทยงลมเหลวในการด าเนนการใดเพอลบเนอหาเหลาน 106

ณฏฐาเลาวาแมเธอเคยเขาพดคยกบเจาหนาทต ารวจหลายครงเพอรองเรยนตอกรณดงกลาว เนอหาทพงเปาโจมตเธอยงคงไมถกลบจากพนทออนไลน “ส าหรบดฉน [เจาหนาท]ไมไดท าอะไรกบขอรองเรยนทดฉนแจงไป ขนาดดฉนไปบนกบทางทนาย ตอนทนงคยกบต ารวจเขากใหความชวยเหลอด เขาบอกวา “ผมเจอคนโพสตแลว คนหนงอยนครปฐม คนหนงอยเชยงใหม ผมมขอมลทกอยางแลว แบบนผดกฎหมาย ตองเอาคนท าผดมาลงโทษ” แตกไมมความคบหนา... ดฉนรองเรยนเขาไปเยอะมากแตต ารวจไมเคยท าอะไรกบเรองน”107

กาณฑเลาถงผลกระทบจากการทเจาหนาทไมจดการกบกรณทเขาถกละเมดสทธออนไลน และความลมเหลวของเจาหนาทในการสบสวนกรณนกปกปองสทธมนษยชนถกโจมต กาณฑกลาวกบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลวา “ตอนผมโดนคด คนวจารณผมเยอะ ทนายเหนทคนคอมเมนตแลวกลววาพวกคลงเจาจะท ารายผมถาออกไปขางนอกตอนกลางคนคนเดยว... เขาบอกผมวาอยาออกจากบานยกเวนวาจ าเปน แลวถาผมออกกใหบอกครอบครวหรอเพอนดวย... ผมกลววาจะโดนท ารายหรอถกเกบ ผมไมอยากเปนเหมอนจานวหรอ[เอกชย] กอนหนาน[เอกชย]หรอจานวกหาตวคนท ารายไมได ผมกลววาจะเปนแบบนน” 108

105 บทสมภาษณสฤณ อาชวานนทกลทางโทรศพท, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 28 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 106 บทสมภาษณณฏฐา มหทธนา, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 20 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย, และบทสมภาษณกาณฑ พงษประภาพนธ, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 20 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 107 บทสมภาษณณฏฐา มหทธนา, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 20 พฤศจกายน 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย. 108 บทสมภาษณกาณฑ พงษประภาพนธ, แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, 20 ตลาคม 2562, กรงเทพฯ, ประเทศไทย.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 28

3. กฎหมายทใชเพอจ ากดการแสดงออกออนไลน

รฐบาลทมาจากการเลอกตงไดปฏบตตามตวอยางของรฐบาลสมยกอนหนา โดยใชกฎหมายทคลมเครอยบยงสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลน แมการด าเนนคดตอผใชอนเตอรเนตดวยมาตรา 112 แหงประมวลกฎหมายอาญา (การหมนพระบรมเดชานภาพ) ไดลดลงในชวงหลายปทผานมมา กฎหมายตอไปน ยงคงเปนกรอบใหรฐบาลเอาผดทางอาญาตอการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร

พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอรถกบงคบใชในป 2550 และถกแกไขเพมเตมในป 2560 กฎหมายฉบบนใหอ านาจเจาหนาทสอดสองและปราบปรามเนอหาออนไลน พรอมทงด าเนนคดกบบคคลตามขอก าหนดทกวางขวางของกฎหมาย

โดยเฉพาะอยางยง กฎหมายฉบบนก าหนดโทษจ าคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกน 100,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ ส าหรบบคคลทน าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลอนเปน "เทจ" หรอท "บดเบอน” “โดยประการทนาจะเกดความเสยหายแกประชาชน” 109 “ขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกด ความเสยหายตอการรกษาความมนคงปลอดภยของประเทศ ความปลอดภยสาธารณะ ความมนคง ในทางเศรษฐกจของประเทศ หรอโครงสรางพนฐานอนเปนประโยชนสาธารณะของประเทศ หรอกอใหเกด ความตนตระหนกแกประชาชน” 110 และ “ขอมลคอมพวเตอรใดๆ อนเปนความผดเกยวกบความมนคง แหงราชอาณาจกรหรอ

109 พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร, มาตรา 14(1), http://www.moi.go.th/pls/portal/docs/PAGE/MOI_2555/MOI/FIRST_PAGE/COMPUTER_2550/LAW-PRB.PDF (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 110 พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร, มาตรา 14(2), http://www.moi.go.th/pls/portal/docs/PAGE/MOI_2555/MOI/FIRST_PAGE/COMPUTER_2550/LAW-PRB.PDF (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 29

ความผดเกยวกบการกอการราย” 111 การสงตอหรอแชรเนอหาใดทละเมดมาตรา 14 มโทษจ าคกสงสดหาป หรอปรบสงสด 100,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ112

ขอหายงปลกปน มาตรา 116 แหงประมวลกฎหมายอาญาก าหนดโทษจ าคกสงสดเจดปส าหรบบคคลทกระท าดวย

วาจา หนงสอ หรอวธอนใดเพอให “เกดการเปลยนแปลงในกฎหมายแผนดนหรอรฐบาล โดยใชก าลงขมขนใจหรอใชก าลงประทษราย” หรอ “เกดความปนปวนหรอกระดางกระเดองในหมประชาชนถงขนาดทจะกอความไมสงบขนในราชอาณาจกร” หรอ “ใหประชาชนลวงละเมดกฎหมายแผนดน”113

ขอหาหมนประมาททางอาญา มาตรา 326 ถง 333 แหงประมวลกฎหมายอาญาก าหนดความผดฐานหมนประมาท รวมถงการใส

ความผ อนดวยขอมลท “นาจะท าใหผ อนนนเสยชอเสยง ถกดหมน หรอถกเกลยดชง”114

ความผดฐานหมนประมาททางอาญามโทษจ าคกสงสดหนงป หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ เวนเสยแตวากระท าโดย “เอกสาร ภาพวาด ภาพระบายส ภาพยนตร ภาพหรอตวอกษรทท าใหปรากฏไมวาดวยวธการใดๆ” ซงมโทษจ าคกสงสดสองป และปรบไมเกน 200,000 บาท115

พระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน

พระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน (พ.ร.ก.ฉกเฉน) ซงประกาศใชครงแรกในป 2548 และประกาศใชตงแตวนท 26 มนาคม 2563 เพอตอบสนองตอการระบาดของไวรสโควด-19 ใหอ านาจหนวยงานรฐจ ากดเสรภาพในการแสดงออกและสทธมนษยชนอนหากผใดละเมดขอก าหนดทคลมเครอของกฏหมาย

111 พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร, มาตรา 14(2), http://www.moi.go.th/pls/portal/docs/PAGE/MOI_2555/MOI/FIRST_PAGE/COMPUTER_2550/LAW-PRB.PDF (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 112 พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร, มาตรา 14(2), http://www.moi.go.th/pls/portal/docs/PAGE/MOI_2555/MOI/FIRST_PAGE/COMPUTER_2550/LAW-PRB.PDF (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 113 ประมวลกฎหมายอาญา, มาตรา 116, https://library2.parliament.go.th/library/content_law/18.pdf (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 114 ประมวลกฎหมายอาญา, มาตรา 326, https://library2.parliament.go.th/library/content_law/18.pdf (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562). 115 ประมวลกฎหมายอาญา, มาตรา 328, https://library2.parliament.go.th/library/content_law/18.pdf (เขาถงวนท 4 ธนวาคม 2562).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 30

มาตรา 9 แหงพ.ร.ก.ฉกเฉนใหอ านาจเจาหนาทยบยงขอมลซง “ทมขอความอนอาจท าใหประชาชนเกดความหวาดกลวหรอเจตนาบดเบอนขอมลขาวสาร” 116 มาตราดงกลาวยงมอบอ านาจใหนายกรฐมนตรหามมใหมการ "ชมนมหรอมวสมกน...หรอกระท าการใดอนเปนการยยงใหเกดความไมสงบเรยบรอย" นอกจากน ขอก าหนดทออกโดยอ านาจของพ.ร.ก.ฉกเฉนยงหามมใหมการเผยแพรขอมลทเกยวของกบโควด-19 ซงทางการไทยเหนวา "ไมเปนความจรง" รวมถงมใหม "การชมนม การท ากจกรรม หรอการมวสมกน ณ ทใดๆ ทในสถานทแออดหรอกระท าดงกลาวอนเปนการยยงใหเกดความไมสงบเรยบรอย”117 เจาหนาทสามารถฟองรองตอบคคลดวยขอหาตามพ.ร.บ.คอมพวเตอร หรอตามพ.ร.ก.ฉกเฉนซงมโทษจ าคกไมเกนสองป หรอปรบสงสด 40,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ118

116 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “วธรบมอตอโควด-19ของทางการไทยตองไมน าไปสขอจ ากดดานสทธมนษยชนทไมสมเหตผล (Thai Authorities’ Covid-19 Response Must Not Lead to Unwarranted Restrictions on Human Rights and Freedom of Expression)”, 27 มนาคม 2563, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3920422020ENGLISH.PDF (เขาถงวนท 30 มนาคม 2563). 117 (ค าแปลอยางไมเปนทางการ) ขอก าหนดออกตามความในมาตรา 9 แหงพระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.2548 (พ.ร.ก.ฉกเฉน) (ฉบบท 1), http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2563/E/069/T_0010.PDF (เขาถงวนท 8 เมษายน 2563). 118 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล, “วธรบมอตอโควด-19ของทางการไทยตองไมน าไปสขอจ ากดดานสทธมนษยชนทไมสมเหตผล (Thai Authorities’ Covid-19 Response Must Not Lead to Unwarranted Restrictions on Human Rights and Freedom of Expression)”, 27 มนาคม 2563, https://www.amnesty.org/download/Documents/ASA3920422020ENGLISH.PDF (เขาถงวนท 30 มนาคม 2563).

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 31

4. บทสรปและขอเสนอแนะ

ผรายงานพเศษแหงสหประชาชาตวาดวยการสงเสรมและคมครองสทธเสรภาพในการแสดงความคดเหนและการแสดงออก ระบวารฐพงเปาหมายควบคมขอมลมากขน โดยเฉพาะขอมลออนไลน ผานการบงคบใชกฎหมายทคลมเครอและจ ากดสทธปราบปรามเนอหาทชอบธรรม119 ชวงหาปภายใตรฐบาลทหาร พรอมทงความถดถอยของการคมครองสทธมนษยชน แสดงใหเหนวาประเทศไทยนบเปนหนงในรฐนน วธการรบการแพรระบาดของโควด-19 ของรฐบาลยงชใหเหนวามแนวโนมจะกระชบขอจ ากดใหเขมงวดขน

สทธเสรภาพในการแสดงออกไมอาจมเพยงในกรณทขอมลหรอความคดเหนมความสอดคลองกบผ รบสาร หรอปราศจากเนอหาทท าใหผ รบสารไมพอใจ หรอเปนการไมแสดงความเหน แตยงรวมถงขอมลหรอความคดเหนทไมเหนพอง หรอกระทบกระทง หรอท าใหรฐหรอประชาชนกลมใดไมพอใจ คณะมนตรสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต ในฐานะหนวยงานทจดตงขนเพอก ากบดแลการบงคบใชกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) ไดกลาววา “มาตรการทจ ากดสทธตองสอดคลองกบหลกการความไดสดสวน มาตรการเหลานตองมความเหมาะสมในการบรรลหนาทคมครอง มาตรการเหลานตองเปนเครองมอทลวงล า [สทธมนษยชน] นอยทสดจากมาตรการทงหมดเพอบรรลหนาทคมครอง มาตรการเหลานตองไดสดสวนกบผลประโยชนทไดรบจากการคมครอง”120

รฐบาลจ าเปนตองด าเนนการทเดดขาดและครอบคลมเพอยกเลกชอเสยงน และเพอปองกนไมใหมขอจ ากดเพมเตมภายใตขออางการรบมอตอการระบาดใหญของโควด-19 ดวยขอเสนอแนะดงตอไปน แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลเรยกรองใหรฐบาลไทยจดตงหนวยงานเพอปฏรปการด าเนนงานใหหลายดาน ในฐานะรฐภาคแหงกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง เราเนนย าวาประเทศไทยมพนธกรณระหวางประเทศในการเคารพสทธเสรภาพในการแสดงออก รวมถงการแสดงออกออนไลน รฐบาลตองด าเนนการมากกวานเพอรบประกนวาปฏบตตามพนธกรณเหลาน

119 ดรายงานผรายงานพเศษเพอเสรมสรางสนบสนนและปกปองสทธในการแสดงความคดเหนและการแสดงออก, 6 เมษายน 2561, A/HRC/38/35 https://undocs.org/en/A/HRC/38/35 (เขาถงวนท 14 กมภาพนธ 2563). 120 คณะมนตรสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต, ขอคดเหนทวไปท 34, UN Doc. CCPR/C/GC/34 (2544), ยอหนา 34.

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 32

ขอเสนอแนะตอรฐบาลไทย เคารพ ปกปอง สงเสรม และเตมเตมสทธเสรภาพในการแสดงออกอยางเตมทและมประสทธภาพ

รวมถงการแสดงออกออนไลน

ยตกระบวนการทางอาญาทงหมดตอนกปกปองสทธมนษยชน นกกจกรรม นกขาว นกการเมอง และบคคลอน ผตกเปนเปาหมายเพยงเพราะใชสทธเสรภาพในการแสดงออกอยางสงบ พรอมทงปลอยตวบคคลทถกควบคมตวทนทอยางไมมเงอนไข

ยตการฟองรองคดทางอาญาตอบคคลใด เพยงเพราะการใชสทธมนษยชนอยางสงบ รวมถงสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลน

ยตการมสวนรวมของกระทรวงเศรษฐกจดจทลและสงคมในศนยตอตานขาวปลอมและในการด าเนนงานตรวจสอบขอเทจจรง พรอมทงจดตงหนวยงานภายนอกทเปนกลาง ถวงดล และเปนอสระเพอตรวจสอบกรณรองเรยนขอเทจจรงใดทอาจกอใหเกดอนตราย

สรางสภาพแวดลอมทปลอดภยและสงเสรมผใชอนเตอรเนตใหใชสทธมนษยชนอยางสงบ รวมถงสทธเสรภาพในการแสดงออก โดยปราศจากการขมข คกคาม จบกม หรอด าเนนคด

ขอเสนอแนะตอรฐสภา แกไขหรอยกเลกกฎหมายทจ ากดสทธ หรอทบญญตใหการใชสทธเสรภาพในการแสดงออกออนไลน

อยางสนตเปนความผด เพอรบประกนวากฎหมายดงกลาวสอดคลองกบพนธกรณดานสทธมนษยชนระหวางประเทศของประเทศไทย ไดแก

o พระราชบญญตความผดเกยวกบคอมพวเตอร

o มาตรา 116 (การยยงปลกปน) แหงประมวลกฎหมายอาญา

o มาตรา 326 ถง 333 (การหมนประมาท) แหงประมวลกฎหมายอาญา และ

o พระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน

พฒนาเกณฑและระยะเวลาการยกเลกหรอแกไขกฎหมายเหลาน ผานการหารอกบภาคประชาสงคมไทย รวมทงหนวยงานองคกรสหประชาชาตทเกยวของ เพอก าหนดกรอบเวลาทเพยงพอส าหรบการตรวจสอบและหารอ

“มคนจบตาดอยจรงๆ” ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล 33

ขอเสนอแนะตอรฐบาลอน

เรยกรองใหทางการไทยยตการด าเนนคดอาญาตอนกปกปองสทธมนษยชน นกกจกรรม นกขาว นกการเมองและบคคลอน ผตกเปนเปาหมายเพยงเพราะใชสทธเสรภาพในการแสดงออกอยางสงบ พรอมทงเรยกรองใหทางการไทยแกไขหรอยกเลกกฎหมายทจ ากดสทธเสรภาพการแสดงออกออนไลน

ตดตอเรา รวมสนทนา

info@amnesty.org

+44 (0)20 7413 5500

www.facebook.com/AmnestyGlobal

@Amnesty

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนลเปนขบวนการระดบโลกเพอสทธมนษยชน เมอมความอยตธรรม ตอคนๆ หนงยอมเปน

เรองส าคญตอบคคลทงปวง

INDEX: ASA 39/2157/2020 เมษายน 2563 ภาษาตนฉบบ: องกฤษ

amnesty.org

“มคนดจบตาดอยจรงๆ”: ขอจ ากดเสรภาพในการแสดงออกออนไลนในประเทศไทย

ทางการไทยจ ากดเสรภาพในการแสดงออนไลนอยางกวางขวาง แทนทจะยกเลกรปแบบการเอาผดกบเนอหาทมลกษณะวพากษวจารณรฐ รฐบาลกลบยงคงด าเนนคดกบบคคลเพยงเพราะใชเสรภาพในการแสดงออกออนไลน พรอมทงขมขคกคามผใชอนเตอรเนต

นบตงแตการเลอกตงในเดอนมนาคม 2562 ทางการไทยยงคงด าเนนคดอาญากบบคคลทเลงเหนขอบกพรองในการปฏบตงานของรฐบาล ไมวาพวกเขาจะวพากษวจารณต ารวจ ทหาร หรอคณะกรรมการการเลอกตงแหงประเทศไทย บคคลทตรวจสอบกจกรรมของหนวยงานรฐเหลานและเรยกรองความยตธรรมตองเผชญกบโทษจ าคกและคาปรบมลคาสง