กระบวนการ

งานทศนศลป

หนวยการเรยนรท ๓

1. วเคราะหการเลอกใชวสด อปกรณ และเทคนคของศลปนในการแสดงออกทางทศนศลป (ศ 1.1 ม.4-6/3) 2. มทกษะและเทคนคในการใชวสด อปกรณ และกระบวนการทสงขนในการสรางงานทศนศลป (ศ 1.1 ม.4-6/4) 3. วเคราะหและอธบายจดมงหมายของศลปนในการเลอกใชวสด อปกรณ เทคนค และเนอหาเพอสรางสรรค งานทศนศลป (ศ 1.1 ม.4-6/7)

ตวชวด

ผงสาระการเรยนร

กระบวนการ สรางสรรค

งานทศนศลป

การสรางสรรค งานจตรกรรม การสรางสรรค

งานประตมากรรม

การสรางสรรค งานภาพพมพ

การสรางสรรคงานจตรกรรม

จตรกรรม เปนผลงานทศนศลปแขนงหนง ทเกยวของ สมพนธกบการวาดเขยนและระบายส มลกษณะทวไป เปนผลงานบนแผนพน 2 มต แตใชกระบวนการเพอสราง ภาพลวงตาใหเกดเปน 3 มต โดยใชสชนดตาง ๆ เชน สน า สน ามน สฝ น เปนสอกลางในการแสดงออกถงเจตนา ในการสรางสรรค

โดยทวไปแลว จตรกรรมมหลายเรองราวทศลปนนยมนามาสรางสรรค ไดแก

1. จตรกรรมประเภทหนนง (Still Life)

ไดแก การเขยนภาพจากหนและแบบทจดไว ซงสามารถเลอกหาไดตาม ความตองการทางดานเนอหาและความคดในการแสดงออกทางศลปะ

ไดแก ภาพววทวทศนตาง ๆ เชน ทะเล ปาไม บานเมอง แมน า จตรกรรมประเภทนจะใชสบรรยากาศ ระยะตน-ลก ใกล-ไกลเปนสวนประกอบททาใหภาพมความสวยงาม

2. จตรกรรมประเภทภาพทวทศน (Landscape)

ไดแก การเขยนภาพเกยวกบชวตของคนหรอภาพคนเหมอน ซงมลกษณะพเศษในดานของรปรางหนาตา ซงเปนสวนสาคญทจะทาใหภาพดมชวตชวาตามบคลกภาพของแตละคน

3. จตรกรรมประเภทภาพคน (Portrait)

ไดแก การเขยนภาพสตวตาง ๆ โดยสรางสรรคใหมชวตชวาตามลกษณะของสตวประเภทนน ๆ

4. จตรกรรมประเภทภาพสตว (Animals)

ไดแก ภาพเขยนทเปนเรองราวของศาสนา ประวตศาสตร วรรณคด โดยจะเปนภาพทผสมผสานเรองราวทกอยางเขาดวยกน

5. จตรกรรมประเภทเรองราวจากศาสนา ประวตศาสตร และวรรณคด (Religion, History and Literature)

การสรางสรรคงานจตรกรรมสนา

จะตองมขนตอนและอปกรณทใชสรางสรรคงานจตรกรรมเครองมอและวสด อปกรณ ในการสรางสรรคจตรกรรมสน า ประกอบดวย 1. กระดาษ (Paper) โดยทวไปกระดาษสาหรบ สน าจะมพนผวแตกตางกน ทงพนผวหยาบและพนผวเรยบ โดยกระดาษพนผวหยาบสจะแหงเรวกวาพนผวเรยบ แตกระดาษพนผวเรยบจะสามารถเชดสออกจากกระดาษไดดกวา

2. ดนสอ (Pencil) และยางลบ (Eraser) ดนสอควรจะใชเกรดออน ๆ เชน HB หรอไมเกน 2B เพราะไสดนสอทดามากเกนไปอาจจะละลายเวลาทระบายสทาใหภาพคลาได สวนยางลบควรเปนชนดออน จะไดไมทาใหกระดาษชา เวลาระบายสจะไมมรองรอยขยของกระดาษอย

3. สนา (Watercolour) สน า โดยทวไปม 2 เกรด คอ สาหรบนกเรยน ราคาไมสงมาก และสาหรบศลปน จะมราคาสงตามคณภาพของส

สน าจะมบรรจภณฑใหเลอกใชตามความเหมาะสม 3 ลกษณะ

2) แบบบรรจเสรจในจานสแบบเปนกอนแขง

1) แบบหลอด

3) แบบขวด

4. จานส (Plate) จานสมหลายรปแบบและหลายขนาด แบบทมฝาเปด-ปด ซงเหมาะสาหรบเขยนภาพนอกสถานท สวนแบบพลาสตกทมชองสเรยงไวขาง ๆ เหมาะสาหรบใชในหองทางาน

5. พกน (Brush) พกนทดตองมคณสมบตทปายแลวมจงหวะสปรงตวเลกนอย โดยพกนม 2 ลกษณะ คอ พกนชนดกลม และพกนชนดแบน

7. ผาเชดพกน (Clothes) จะใชสาหรบซบนาหรอซบสจากพกนใหเจอจางลง กอนทจะระบายลงบนแผนกระดาษ

6. ฟองนา (Sponge) เปนสวนชวยในการทานาบนกระดาษทไดผลเรว และใชในการซบสท ไมตองการออก หรอจะใชซบพกน ทชมน าหรอสมากเกนไปไดอกดวย

9. กระดานสเกตชและตวหนบ (Board and Clip) กระดานสเกตชจะทา ดวยไมอดแผนเรยบ หรอกระดาษหนาแขง นอกจากนควรมตวหนบซงควรใชหนบทง 4 มมกระดาษเพอกนกระดาษยน งอ หรอปลว เวลาเขยนภาพ

8. ภาชนะใสนา (Vessel) ถาหากเขยนภาพอยภายในหองทางานสามารถเลอกใชไดทงกระบอกนาพลาสตกหรอขนน าพลาสตก

10. ขาตงเขยนภาพและเกาอนง (Easel and Chair) การเขยนภาพนอกสถานทจาเปนตองมขาตงเขยนภาพ และเกาอแบบเลก ๆ พบได มน าหนกเบา สะดวกในการพกพา เปนอปกรณชวยใหสะดวกสบายในการเขยนภาพ

สารละลายประกอบการวาดภาพสนา โดยปกตสารละลายทใชในการละลายสน า คอ น าสะอาด แตถาตองการความพเศษในการระบาย จะตองใชสารละลายชนดอน ๆ ไดแก

1. Gum Arabic ใชผสมสารปองกนการกระจายของเนอสเมอตองการระบายสแบบเปยกซอนเปยก เพราะมคณสมบตทาใหสแหงชา และสมความสดใสเมอแหง

2. Watercolour Gel ใชผสมเพอชวยใหเนอสหนาขน เพราะเจลม คณสมบตทาใหสน ามความเหนยวขน ทบแสง

3. Wetting Agent เปนสารทใชผสมเพอลดความตงของพนผวและ ชวยใหพนผวซบน าไดดขน เชน เมอตองการระบายสบนกระดาษทมผวมน

4. Glycerine ใหหยดลงบนส ในจานสเพอปองกนสแหงแตก เมอตองออกไปเขยนภาพนอกสถานททมแดดและลมแรง แตไมควรใสมาก เพราะ จะทาใหสไมตดกระดาษเวลาระบาย

5. Varnishing เปนสารละลายทใชเคลอบผวหนาหลงจากวาดเสรจและแหงดแลว เพอปองกนการถกทาลายดวยความชน การเปรอะเปอนตาง ๆ และชวยใหส มความสดใสขน

6. Masking Fluid น ายาทากนน า เพอปดทบบางสวนของภาพไวไมใหสทระบายทหลงทบหรอซมเขาไปในบรเวณ ทไมตองการ ในบางครงอาจใชเทปตดกระดาษแทนได

1. จดสนใจ (Point of Interesting) คอ สงทกาหนดให เปนสวนสาคญ ซงเปนจดสนใจทผชมจะเหนเปนสงแรกเมอมองภาพ

การรางภาพ

กอนลงมอรางภาพตองคานงถงเรองหลกเกณฑ ขององคประกอบศลป คอ

2. ความสมดล (Balance) คอ ความพอด ความลงตวในภาพ

3. เอกภาพ (Unity) คอ ความเปนหนงเดยวในภาพ จะตอง เกดความรสกประสานกลมกลนเปนภาพเดยวกน

1. เทคนควธเปยกซอนเปยก (wet on wet) คอ แนวทางทจะใหผลลพธของงานออกมาดประหนงวา สจะชมนาทงภาพ

เทคนคการใชสนา

เมอรางภาพไดตามทตองการแลว ใหใชน าทากระดาษใหเปยกชมแลวจงลงส วธลงสจะตองลงในขณะทกระดาษยงชมนาอยตลอดเวลา การเขยนอาจใชวธปายพกน ละเลงส หรอสลดส เมอลงสแกและตองการใหออนลงกใหใชพกนจมน าปายทบบรเวณทตองการใหสออน

ภาพทไดจากเทคนคนจะไมคมชด แตเสนหของภาพจะอยทสสนของภาพทซมเขาหากน

เทคนควธนจะไดภาพทคมชด แตสจะดไมชมและสไมซมเขาหากน เกดเปนรอยฝแปรงสลบทบซอนกน

2. เทคนควธเปยกซอนแหง (wet on dry) คอ แนวทางการเขยนสบนกระดาษทไมชมนา คอ ใหเขยนสลงบนกระดาษเลย หรอหลงจากทได รางภาพบนกระดาษแลว ใหทาน าลงบนกระดาษกอนแลวปลอยใหกระดาษแหงจงเรมเขยนสน า และเวลาเขยนสทบจะตองรอใหสทเขยนครงแรกแหงเสยกอนจงเขยนทบได

เทคนคนยงใชในการเขยนภาพภเขากอนหน กาแพงปน ไดอกดวย

การผสมสกบน าพอหมาด ๆ แลวปายลงบนกระดาษ ทรางภาพไวแลว สจะตดบาง ไมตดบาง นยมใชเขยนภาพ ทเปนทองทะเลประกายแสง เพราะสทไมตดจะมลกษณะเหมอนฟองคลน

3. เทคนควธแปรงแหง (dry brush) คอ เทคนควธ การเขยนภาพดวยแปรงแหง คอ

การสรางสรรคงานประตมากรรม

ประตมากรรม (Sculpture)

เปนผลงานศลปะรปแบบหนง ซงมนษยสรางสรรคขนดวยความรสกประทบใจ บนดาลใจในธรรมชาต ทประสาทรบสมผสความงามจากรปทรง (Form) มวล (Mass) และปรมาตร (Volume) ของคน สตว สงของ และธรรมชาต โดยมนยทางศลปะเปนสาคญ

ประเภทงานประตมากรรม แบงตามรปลกษณได 3 ประเภท ดงน

1. ประเภทนนตา (Bas-Relief) เปนผลงานประตมากรรมทมนษยสรางขนเพอประดบตกแตงอาคารทางสถาปตยกรรม อนสาวรย และอนสรณสถาน โดยยดหลกการสรางงานดวยวธการสมผส รบรไดเฉพาะ สวนหนาเพยงดานเดยว โดยการสรางรปแบบของงาน ใหมความนนยนสงขนจากฐานทรองรบระดบพนหลง โดยสงขนมาเลกนอย เชน เหรยญชนดตาง ๆ

2. ประเภทนนสง (High-Relief) เปนรปแบบประตมากรรมทมรปทรงและมวลปรมาตรความนนสงขนมาจากฐานรองรบทเปนพนหลงภาพตงแตครงหนงของรปจรง ขนไป หรอเกอบเทาจรง สามารถสมผสรบรไดสองดาน ทงดานหนาและดานขาง โดยมวตถประสงคของการสรางงานเชนเดยวกบประตมากรรมนนตา เชน ภาพแกะสลกไม

3. ประเภทลอยตว (Round-Relief) เปนผลงานประตมากรรมทมรปทรง สามารถมองเหนไดรอบดาน เหนความงามของการสรางสรรคทวงทา ลลาของรปทรงทมมวลปรมาตร งามเดนดวยแสงและเงา เชน พระบรมราชานสาวรย พระพทธรป

ลกษณะงานประตมากรรม

เปนผลงานทสรางสรรคขนตามชนดของวสดทมอยหลากหลาย ทงในธรรมชาตและวสดทเกดจากการประดษฐคดคนขน เชน ดนเหนยว ดนนามน ปนปลาสเตอร หน ไม โลหะ ใยแกว ซลโคน

แบงออกไดเปน 4 ลกษณะ คอ

1. การปน (Modelling) เปนกรรมวธและกระบวนการสรางงานประตมากรรม โดยใชวสดทมเนอออน เชน ดนเหนยว ดนนามน ขผง หรอสารสงเคราะหอน ๆ ดวยการปนพอกวสด เพมรปทรงตามทออกแบบไว

Company Logo

2. การแกะสลก (Carving) เปนกรรมวธและกระบวนการสรางงานประตมากรรม โดยใชวสดทมเนอแขง เชน ไม หน งาชาง ศลาแลง ดวยกรรมวธการตด ขด ขด สกด ขดเกลา ดวยเครองมอแกะสลก

3. การหลอ (Casting) เปนกรรมวธและกระบวนการสรางสรรคงานประตมากรรม ดวยการหลอหรอถายแบบจากผลงานตนแบบไว เพอใหไดผลงานทคงทนถาวร และเพมจานวนชนงานตามตองการ

4. การประกอบขนรป (Construction) เปนกรรมวธและกระบวนการสรางสรรคงานประตมากรรม โดยการสรางรปหรอกอรป ในรปแบบ 3 มต จากแนวความคดและ การออกแบบผลงานไวดวยการนาวสดทม รปรางและสดสวนตาง ๆ หลาย ๆ ชน มาประกอบเขาดวยกน

การสรางสรรคงานภาพพมพ

ภาพพมพ (Print) หมายถง ผลงานศลปะทเกดขนโดยวธการพมพ (ประทบรอย) เสน รปคน สตว และรปลกษณทาทางตาง ๆ จะตองกระทาบนวตถอนหนงกอน แลวจงกดใหไปตดประทบรอยบนวสดอกอนหนง

กลวธตาง ๆ ทใชสรางงานภาพพมพ แบงออกตามกระบวนการสรางสรรคได 4 ประเภทใหญ ๆ ดงน

1. กรรมวธพมพจากสวนนน (Relief Process) หมายถง การสรางงานภาพพมพดวยกรรมวธสรางแมพมพ โดยนาวสดทม เนอแขงพอสมควร เชน ไม แผนยาง มาแกะสวนทไมตองการออก และใหคงไวเฉพาะสวนทเปนรปราง รปทรง ตามแบบรางแนวความคดและเรองราวทกาหนดไว แลวกลงหมกพมพลงบนผวสวนนนทคงไว นากระดาษสาหรบพมพวางทาบลงไป พมพประทบดวยลกกลงทสะอาด หรอนาเขาแทนพมพสาหรบการพมพภาพโดยเฉพาะ จากนนลอกกระดาษขนมาจากแมพมพ จะไดผลงานภาพพมพจากแมพมพนน ซงเรยกวา ภาพพมพแกะไม

‚กรรมวธการพมพจากสวนนน‛

พนทภาพ ลกกลง

แผนไม

‘วดในกรงเทพฯ, 2502’ ชลด นมเสมอ, ภาพพมพแกะไม, 2502

2. กรรมวธพมพจากสวนรองลก (Intaglio Process) หมายถง กลวธการสรางแมพมพดวยแผนทองแดง เหลก หรอสงกะส ดวยวธ การแกะหรอขดพนทของวสดบางสวนออกไป แลวผานกระบวนการ กรดกด จะทาใหเกดรองลกบนพนผวโลหะ เมอไดแมพมพแลว นาหมกพมพอดลงในรองเสนในภาพทงหมด แลวเชดผวโลหะทไมไดแกะหรอ กรดกดออกใหสะอาดดวยกระดาษหรอผาจนสะอาด แลวใชกระดาษพมพ ทเตรยมไววางทาบลงบนแมพมพ นาเขาเครองพมพทมแรงอดการพมพมาก โดยมผาสกหลาดชวยทาใหเกดผลดในการพมพ ซงทาใหกระดาษตด หมกพมพในสวนรองเสนทขงคางอย

‚กรรมวธการพมพจากสวนรองลก‛

‘เดกชายกบรปลกษณของความรสก หมายเลข 1’ นท อตฤทธ, แมพมพโลหะ

พนทภาพ

เหลก

3. กรรมวธพมพจากสวนผวพน (Planographic Process) หมายถง การสรางงานภาพพมพบนพนราบ ผวหนาเรยบเสมอกน นอกจากภาพพมพหนแลว ยงมภาพพมพบนแมพมพโลหะบนแผนกระจกหรอบนแผนพลาสตกอกดวย โดยการเขยนภาพลงบนผวหนาของวสดทตองการใชดวยสเกรยองทมสวนผสมของไขมน ชบหนาแมพมพใหเปยกดวยนา แลวกลงสทมสวนผสมของไขมนทบลงไปจะตดทรปวาดสเกรยอง สวนผวหนาแมพมพทเปยกนา หมกจะไมตด โดยหลกการอาศยกฎเกณฑไขตดกบไขและไขไมตดกบนา ใชระบบการพมพดวยการนา เขาแทนพมพ ภาพทปรากฏขนนน เรยกวา ภาพพมพหน (Lithograph)

‚กรรมวธพมพจากสวนผวพน‛

พนทภาพ ลกกลง

หน

4. กรรมวธพมพผานชองฉล (Stencil Process) หมายถง กลวธการพมพทผานชองวางทสรางสรรคไว ซงมหลายลกษณะและรปแบบ เชน การพนสผานแมพมพฉล การอดภาพถาย การระบายสผานแมพมพ และการตดกระดาษ ภาพพมพในกรรมวธนถอหลกทวา การเกดภาพบนพนรองรบจะเกดจากส หรอสงททา ใหเกดภาพทะลผานแมพมพไมปรากฏบนภาพขน เชน แมพมพตะแกรงไหม แมพมพกระดาษ

‘ขอบเขตแหงสวรรค’ เฉลมศกด รตนจนทร,

ภาพพมพตะแกรงไหมบนพนไม, 2546

พนทภาพ

ผนผา

หมก

‚กรรมวธพมพผานชองฉล‛

เฟรม

แทนปาดหมก

นอกจากภาพพมพซงเกดจากกรรมวธและกระบวนการพมพดวยกลวธ 4 วธดงกลาวแลว ยงมกรรมวธในการสรางสรรคดวยวธอน ๆ อก เชน ภาพพมพชนเดยว (Monoprint) และภาพพมพทไดจากการถหรอฝน (Rubbing Print) ซงเปนวธพนฐานทควรเรยนรเกยวกบศลปะภาพพมพ เพอกาวสความเปลยนแปลงของสงคมและเทคโนโลยสมยใหม ซงการสรางสรรคศลปะภาพพมพของประเทศเราไดพฒนาเขาสมาตรฐานสากลทดเทยมกบนานาอารยประเทศทวไป

กระบวนการ สรางสรรค

งานทศนศลป

การสรางสรรค งานจตรกรรม

การสรางสรรค งานประตมากรรม

การสรางสรรค งานภาพพมพ

ผงสรปสาระสาคญ ควรเลอกใชอปกรณทเหมาะสมและ อาจใชสารละลายประกอบการวาดภาพ สนา มเทคนคการวาดภาพทหลากหลาย

ผลงานประตมากรรมสรางขนจากวสดทหลากหลาย งานประตมากรรมนนสง และประตมากรรมลอยตว

ภาพพมพเกดจากการนาวตถไป กดตดประทบรอยบนวสดอกอนหนง