หนวยการเรยนรท 2การจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

ระบบบญชาการเหตการณ

และศนยปฏบตการภาวะฉกเฉน

ภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข สนาม ประเทศญปน

1. มความร ความเขาใจในหลกการจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

2. มความร ความเขาใจในระบบบญชาการเหตการณและศนยปฏบตการภาวะฉกเฉน

วตถประสงคการเรยนร

1. สาธารณภย ภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข และการจดการภาวะฉกเฉนทาง

สาธารณสข

2. ความหมาย วตถประสงค และประโยชนของระบบบญชาการเหตการณ

3. ความหมายของศนยปฏบตการภาวะฉกเฉน และปจจยททำใหศนยฯ มสมรรถนะ

สำหรบจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

ขอบเขตเนอหา

สาธารณภย

• หมายถง อคคภย วาตภย อทกภย ภยแลง โรคระบาดในมนษย โรคระบาดสตว โรคระบาดสตวนำ การระบาดของศตรพช ตลอดจนภยอนๆ อนมผลกระทบตอสาธารณชน

• อาจเกดจากธรรมชาต มผทำใหเกดขน อบตเหต หรอเหตอนใด

• กอใหเกดอนตรายแกชวตรางกายของประชาชนหรอความเสยหายแกทรพยสนของประชาชนหรอของรฐ

• รวมถงภยทางอากาศและการกอวนาศกรรมดวย

ทมา : ตามพระราชบญญตปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ. 2550

ขอบเขตสาธารณภยตามแผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต• ดานสาธารณภย ประกอบดวย 14 ประเภทภย คอ

1) อทกภยและดนโคลนถลม

2) ภยจากพายหมนเขตรอน

3) ภยจากอคคภย

4) ภยจากสารเคมและวตถอนตราย

5) ภยจากการคมนาคมและขนสง

6) ภยแลง

7) ภยจากอากาศหนาว

8) ภยจากไฟปาและหมอกควน

9) ภยจากแผนดนไหวและอาคารถลม

10) ภยจากคลนสนาม

11) ภยจากโรคระบาดในมนษย

12) ภยจากโรค แมลง สตว ศตรพชระบาด

13) ภยจากโรคระบาดสตวและสตวนำ

14) ภยจากเทคโนโลยสารสนเทศ

• ดานความมนคง ประกอบดวย 4 ประเภทภย คอ

1) ภยจากการกอวนาศกรรม

2) ภยจากทนระเบดกบระเบด

3) ภยทางอากาศ

4) ภยจากการชมนมประทวงและกอการจลาจล

“ภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข” คออะไร ?

“ภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข” (Public Health Emergency) ถอเปน “สาธารณภย” ทกอใหเกดอนตรายตอชวต สรางความเสยหายแกทรพยสนของประชาชน และเกดผลกระทบกบสงแวดลอม

“ภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข” จงหมายถง เหตการณการเกดโรคและภยคกคามสขภาพ

มลกษณะเขาไดกบเกณฑอยางนอย 2 ใน 4 ประการ•ทำใหเกดผลกระทบทางสขภาพอยางรนแรง•เปนเหตการณทผดปกตหรอไมเคยพบมากอน

•มโอกาสทจะแพรไปสพนทอน•ตองจำกดการเคลอนทของผคนหรอสนคา

การจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข(Public Health Emergency Management, PHEM)

ภาวะฉกเฉนระดบ 1ภาวะปกต ภาวะฉกเฉนระดบ 2 ภาวะฉกเฉนระดบ 3 ภาวะฉกเฉนระดบ 4

การเตรยมการตามระดบภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

vการตดตามและประเมน

สถานการณ

vการจดทำแผน

vการสำรองเวชภณฑ

อปกรณและเครองมอ

vการซอมแผน

vกลมตระหนกรสถานการณ

vผจดการงานตระหนกร

สถานการณ

vผจดการศนยปฏบตการ

vผปฏบตงานหลกในศนย

ปฏบตการ

vผเชยวชาญเฉพาะดาน

vเฝาระวงใกลชดขน

vทำการวเคราะห Mission

vประสานงานกบหนวยงาน

ทเกยวของอนๆ

vพฒนาแผนเผชญเหต

vเตรยมพรอมกำลงคน

vกำลงคนเหมอนกบภาวะ

ปกต แตเพม

vมการแจงและเพมจำนวน

ผเชยวชาญเฉพาะดานเขา

มารวมตดตามและประเมน

สถานการณ

vมการแตงตงผบญชาการ

เหตการณ และปฏบตงานตาม

โครงสรางของระบบบญชาการ

เหตการณ

vปฏบตการฉกเฉนตามแผน

เผชญเหต

vกำลงคนเหมอนระดบท 1

บวก

vมการเพมกำลงคนเขามาใน

ระบบบญชาการเหตการณ ไม

นอยกวารอยละ10 ของ

กำลงคนของแตละหนวยงาน

vมการแตงตงผบญชาการ

เหตการณ และปฏบตงานตาม

โครงสรางของระบบบญชาการ

เหตการณ

vปฏบตการฉกเฉนตามแผน

เผชญเหต

vกำลงคนเหมอนระดบท 1/

บวก

vมการเพมลงคนเขามาใน

ระบบบญชาการเหตการณ ไม

นอยกวารอยละ 25 ของ

กำลงคนของแตละหนวยงาน

vมการแตงตงผบญชาการ

เหตการณ และปฏบตงานตาม

โครงสรางของระบบบญชาการ

เหตการณ

vปฏบตการฉกเฉนตามแผน

เผชญเหต

vใหทกหนวยงานหยดการ

ปฏบตงานทไมใชงานทสำคญ

และจำเปนตองดำเนนการ

เพอใหบคลากรทงหมดเขารวม

ปฏบตการฉกเฉน

การแบงระดบสาธารณภยและการบญชาการเหตการณ

แบงเปน 4 ระดบ โดยพจารณาจากปจจยตาง ๆ ประกอบดวย สภาพพนท จำนวนประชากร ความซบซอน หรอความสามารถในการจดการสาธารณภย

ตลอดจนศกยภาพดานทรพยากร ซงผมอำนาจตามกฎหมายใชดลยพนจในการตดสนใจเกยวกบความสามารถในการเขาควบคมสถานการณเปนหลก ดงน

ระดบ การจดการ ผมอำนาจตามกฎหมาย

ผอำนวยการอำเภอ ผอำนวยการทองถน และ/หรอ

ผชวยผอำนวยการกรงเทพมหานคร ควบคมและสงการ

ผอำนวยการจงหวด หรอผอำนวยการกรงเทพมหานคร

ควบคม สงการ และบญชาการ

ผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต

ควบคม สงการ และบญชาการ

นายกรฐมนตร หรอรองนายกรฐมนตร ทนายกรฐมนตรมอบหมาย

ควบคม สงการ และบญชาการ

สาธารณภยขนาดเลก

สาธารณภยขนาดกลาง

สาธารณภยขนาดใหญ

สาธารณภยรายแรงอยางยง

สำหรบการยกระดบการจดการสาธารณภยเปนระดบ 3 และระดบ 4 ผมอำนาจตามกฎหมายจะใชดลยพนจพจารณาจากปจจยดงกลาวอยางใด

อยางหนงหรอหลายอยางประกอบกนเปนเกณฑเสนอผบญชาการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาตพจารณาตดสนใจ

ตาม พ.ร.บ.ปองกนและบรรเทาสาธารณภย

ศนยปฏบตการภาวะฉกเฉนคออะไร ?

• หองบญชาการเหตการณ

• หองทำงานของผบญชาการเหตการณ (ปฏบตงานเตมเวลา) จนกวาเหตการณจะคลคลาย

• หอง EOC มองคประกอบทสำคญ ดงน

o กำลงคนทมสมรรถนะ (Staff)

o หองและอปกรณ (Stuff): คอมพวเตอร เครองมอ

ระบบสอสาร ฐานขอมลทเกยวของ

o ระบบงาน (System): แผนปฏบตการ

มาตรฐานการปฏบตงาน (SOP) และงบประมาณ

กำลงคนทมสมรรถนะ (Staff)• ระบบการจดการภาวะฉกเฉนตองมแผนระดมทรพยากร โดยเฉพาะการระดมอตรากำลง

(surge capacity plan)

• ในองคกรใดๆ ตองสามารถแบงภารกจเปน 2 ประเภทo ภารกจสำคญจำเปน ไมสามารถหยดการทำงานได หากตองหยดการทำงานจะกอใหเกดผลเสย

ตอประชาชนอยางรายแรง

o ภารกจทสามารถหยดดำเนนงานลงไดชวคราว

• ในภาวะฉกเฉน ผบรหารองคกรตองจดการทรพยากรบคคลใหเหมาะสม เพอใหมบคลากร

เพยงพอในการปฏบตภารกจสำคญจำเปน และภารกจจดการภาวะฉกเฉน

No surge capacity plan = No Emergency Operation

• หนวยงานตองกำหนดและวางแผนแบง “บคลากรทสามารถระดมมาชวยดำเนนการในภาวะฉกเฉนได (emergency staff)” โดยใหรบผดชอบกลมภารกจตางๆ อยางเหมาะสม

กำลงคนทมสมรรถนะ (Staff)

• เมอมภาวะฉกเฉนเกดขน กสามารถระดมบคลากรมารวมปฏบตงานไดอยางเหมาะสม

• เมอมการกำหนด emergency staff อยางชดเจนวาใครตองรบผดชอบอะไรในภาวะฉกเฉน

องคกรตองจดใหมการฝกอบรมความรและทกษะแก emergency staff เหลานนเพอให

สามารถไปปฏบตงานไดจรง เมอมภาวะฉกเฉนเกดขน

No surge capacity plan = No Emergency Operation

สถานทและอปกรณทจำเปน (Stuff)

• หองสำหรบใหทมปฏบตการภาวะฉกเฉนทำงาน• โครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศ• ระบบขอมลทมความรวดเรว ถกตอง ทนสถานการณ

และสามารถเชอมโยงได

• ระบบแสดงผลการประมวลขอมลขาวสาร• ระบบสอสาร

ระบบบญชาการเหตการณ

• ระบบการบรหารจดการทใชเพอการบงคบบญชา สงการ ควบคม และประสาน ความรวมมอระหวางหนวยงานในสถานการณเฉพาะ ระบบดงกลาวเปนระบบปฏบตการเพอการระดมทรพยากรไปยงทเกดเหต เพอบรหารจดการเหตฉกเฉนใหสามารถปกปองชวต ทรพยสนและสงแวดลอมไดอยางบรรลเปาหมายและ มประสทธภาพ

• ชวยในการบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของ

วตถประสงคของระบบบญชาการเหตการณ

1) เพอหยดยงและ/หรอลดผลกระทบจากภาวะฉกเฉนหรอสถานการณรนแรงจากโรคและภยสขภาพ และเพอใหเหตการณกลบสสภาวะปกตในระยะเวลาทสนทสด

2) ใหมความปลอดภยทงผปฏบตงานและผเสยงตอภยสขภาพ

3) เพอระดมทรพยากร และบรหารจดการอยางคมคาและมประสทธภาพ

ประโยชนของระบบบญชาการเหตการณ

1) สามารถจดการเหตการณฉกเฉนไดทกโรคและภยสขภาพ

2) ประสทธภาพดกวาการใชระบบการทำงานแบบปกตตอบโตเหตการณในภาวะฉกเฉน

3) ผปฏบตงานจากหลายหนวยงานสามารถทำงานรวมกนไดอยางเปนระบบและรวดเรว

4) เปนระบบบญชาการเหตการณทมเอกภาพ ดวยหลกการ ผปฏบตงานแตละคนจะรบคำสงจากหวหนาโดยตรงเพยงคนเดยว

ระบบบญชาการเหตการณ

ผบญชาการเหตการณ

•เจาหนาทประชาสมพนธ•เจาหนาทดานความปลอดภย•เจาหนาทประสานงาน

กลมปฏบตการ กลมแผนงาน กลมสนบสนน กลมบรหาร

(ตวอยาง)

สถานการณทสามารถนำระบบบญชาการเหตการณมาใชได

เครองมอทใชในการจดภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

• กฎอนามยระหวางประเทศ (IHR 2005) และวาระความมนคงดานสขภาพโลก (GHSA)

• พ.ร.บ. ปองกนและบรรเทาสาธารณภย พ.ศ. 2550

• พ.ร.บ. การแพทยฉกเฉน พ.ศ. 2551

• พ.ร.บ. โรคตดตอ พ.ศ. 2558

ผบญชาการ/ผอำนวยการ

ศนยขอมลประชาสมพนธรวมทปรกษา/ผเชยวชาญ

ศนยประสานการปฏบต

สวนอำนวยการ สวนสนบสนน

สปฉ.1 คมนาคม

สปฉ.4 ผจญเพลง

สปฉ.9 การคนหาและกภย

สปฉ.7การสนบสนน

ทรพยากรทางอาหาร

สปฉ.8 การแพทย

และสาธารณสข

สปฉ.10 การเคม วตถ

อนตราย และกมมนตรงส

สปฉ.15

การตางประเทศสปฉ.5 การจดการ

ในภาวะฉกเฉน

กฎหมาย

สปฉ.2 เทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร

สปฉ.14 การฟนฟเศรษฐกจ

การศกษา และวฒนธรรม

สปฉ.3 สาธารณปโภคและ

โครงสรางพนฐาน

สปฉ.11 การเกษตร

สปฉ.12 พลงงาน

สปฉ.17 ทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

สปฉ.18 งบประมาณและ

การบรจาคสปฉ.6 สวสดการสงคม

และความมนคงของมนษย

สวนปฏบตการ

สปฉ.13 รกษาความสงบเรยบรอย

ระบบบญชาการเหตการณฉกเฉนทางสาธารณสข

situation

สอสารความเสยง Case ManagementOperation PoE

• ภารกจ• แนวทางการปฏบต• การสงการ

หนวยสนบสนน

Stockpiling | กฎหมาย | การเงนและงบประมาณ | กำลงคน

ผบญชาการเหตการณผบญชาการ

ฝายขอมลและยทธศาสตร

ผปฏบต

Liaison

ขอมล

ยทธศาสตรSAT

นโยบาย - ระบบ - แนวทางปฏบต - แผนปฏบตการ

แผน

ปฏบตการ

แนวทางปฏบต

ระบบ

นโยบาย

1. เรงรดการกำจด และกวาดลางโรคทเปนพนธะสญญากบนานาชาต และเปนโรคทประเทศไทยสามารถควบคมไดระดบหนงแลว

1.1 เรงรดการกวาดลางโรคโปลโอ

1.2 เรงรดการกำจดโรคโรคมาลาเรย โรคเรอน เอดส หด พษสนขบา และโรคเทาชาง

2. พฒนาระบบการปองกนโรคตดตออนตรายอยางเตมท เพอลดโอกาสการระบาดของโรคตดตออนตรายในประเทศไทยใหเหลอนอยทสด

3. ควบคมโรคตดตอประจำถน (ไดแก ไขเลอดออก ไขหวดใหญ มอเทาปาก วณโรค โรคตดตอทางอาหารและนำ โรคทปองกนไดดวยวคซน

โรคตดตอทางเพศสมพนธ โรคตดตอจากสตวสคน โรคทเกดจากจลชพดอยา โรคตดตออบตใหม และโรคตดเชอในโรงพยาบาล)

ดวยมาตรการทมประสทธภาพ เพอใหโรคตดตอประจำถนสงผลกระทบตอสขภาวะของประชาชนใหนอยทสด

4. ลดการตตราหรอเลอกปฏบตตอผปวยโรคตดตอทกชนด

ปองกนโรค ตรวจจบ ควบคมโรค สนบสนน/บรหารจดการ

นำมาตรการปองกนโรคตดตอทม

ประสทธภาพมาใชอยางทวถง

พฒนาระบบการตรวจจบ

โรคตดตอใหมความรวดเรวและ

แมนยำ

ดำเนนการควบคมโรคตดตออยาง

รวดเรว เปนระบบ มความเปน

เอกภาพ มประสทธภาพ และปลอดภย

พฒนา/ปรบปรงระบบสนบสนน

การดำเนนงานและบรหารจดการ

โปรแกรมปองกนโรค 21 โปรแกรม

Public Health Laboratory

งานควบ

คมโรค

ตดตอระห

วาง

ประเท

ศ

การเฝาระวงโรค

การดแลรกษ

าผปวย

Emergency O

perations Center

สอสารความ

เสยง

การสนบสน

นและการบ

รหารจด

การ

การตดตาม

และประเม

นผล

การพฒนากำลงค

น

โปลโอ

โรคเอด

ส

โรคไขเลอด

ออก

ประเดน

ยทธศาสตร

เจาพนกงานควบคมโรคตดตอ

ประเภทท 1 เจาพนกงานควบคมโรคตดตอ : โดยตำแหนง ตาม - ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง แตงตงเจาพนกงานควบคมโรคตดตอตามพระราชบญญต

โรคตดตอ พ.ศ. 2558 (เชน ผวาราชการจงหวด นายอำเภอ นายแพทยสาธารณสขจงหวด ผอำนวยการโรงพยาบาล

ศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน สาธารณสขอำเภอหรอสาธารณสขกงอำเภอ และขาราชการทปฏบต

ราชการ ณ ดานควบคมโรคตดตอระหวางประเทศ)

ประเภทท 2 เจาพนกงานควบคมโรคตดตอ : โดยคณสมบตตาม - ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง แตงตงเจาพนกงานควบคมโรคตดตอตาม

พระราชบญญตโรคตดตอ พ.ศ. 2558 (ฉบบท 2) พ.ศ. 2560

สถานการณทกรมควบคมโรคยกระดบศนยปฏบตการภาวะฉกเฉน

• กรณพบผปวยยนยนโรคทางเดนหายใจตะวนออกกลาง (MERS)

• กรณสถานการณอทกภยภาคใต (15 จงหวด) ป 2560

• กรณพบผปวย/ผเสยชวตยนยนโรคพษสนขบา

• กรณการระบาดของโรคตดเชอไวรสซกา

• กรณพระราชพธถวายพระเพลงพระบรมศพพระบาทสมเดจพระปรมนทร

มหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร (รชกาลท 9)

คำถามและขอคดเหน