1

การออกแบบการเรยนการสอน

การท างานใดๆ กตามหากมการจดระเบยบขนตอนของการท างานโยงใยกนอยางเปนระเบยบท

ถกตอง ตงแตจดเรมตนไปจนถงจดสดทายของการท างานแลวจะท าใหการท างานนนส าเรจเรยบรอยไปได

ดวยด และหากเกดปญหาขน กสามารถทราบไดวาควรแกไขในขนตอนการท างานจดใด ทงนเพราะไดมการ

จดระเบยบไวแลวนนเอง วธการดงกลาวนเรยกวาการท างานอยางเปนระบบ โดยการรวบรวมเอาสงตางๆ มา

ท างานรวมกนอยางเปนระเบยบและมขนตอน เพอใหไดผลออกมาตามตองการ และหากมปญหาขนกจะ

สามารถแกไขไดอยางรวดเรว ในการศกษาเลาเรยนกเชนกน เราสามารถน าวธระบบมาใชในการเรยนการ

สอน เพอชวยในการวเคราะหปญหาและปรบปรงระบบการสอนใหดขน และยงสามารถน ามาใชในการ

ออกแบบการสอนเพอใหการสอนด าเนนไปอยางมประสทธภาพไดอกดวย เราจงควรทราบถงเรองของ

ระบบและเทคโนโลยการศกษาในประเดนของ

• ความหมายของ “ระบบ”

• ความส าคญของระบบ

• องคประกอบของระบบ

• ระบบใหญและระบบยอย

• การจดระบบการสอน

• เทคโนโลยการศกษาในการออกแบบระบบการสอน

• กระบวนการออกแบบระบบการสอน

• แบบจ าลองระบบการออกแบบการสอน

• การใชเทคโนโลยในระบบการสอน

2

ความหมายของ “ระบบ”

ระบบ (system) หมายถง การรวบรวมสงตางๆ ทมนษยไดออกแบบและสรางสรรคขนมา เพอ

สามารถน าสงเหลานนมาจดด าเนนงานใหบรรลผลตามเปาหมายทวางไว (Banathy, 1968: 7) อยางไรกตาม

เราอาจมองไดอกแนวหนงวา ระบบ คอผลรวมขององคประกอบยอยๆ ทมเอกลกษณเปนของตวเองและมา

ประกอบรวมกนเปนระบบเพอท าหนาทบางอยาง อาทเชน รางกายมนษย สงคมมนษย การคมนาคม ฯลฯ

ตางกเปนระบบทงสน ซงมองคประกอบยอยตางๆมากมาย โดยทองคประกอบยอยแตละอยางในระบบ

เหลานจะรบขอมลมา แลวท าการแปรรปขอมลนนเพอใหไดผลผลตหรอผลลพธเกดขน (Robbins, 1983: 9)

นอกจากน ระบบ ยงหมายถง ผลรวมของหนวยยอยซงท างานเปนอสระจากกน แตมปฏสมพนธกนเพอให

บรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว (ชยยงค พรหมวงศ, 2523: 98)

ดงน น จงกลาวไดวา ระบบ คอ สวนรวมท งหมดซงประกอบดวยสวนยอยหรอสงตางๆ ทม

ความสมพนธกน ซงอาจเกดขนโดยธรรมชาต เชน รางกายมนษยซงประกอบดวยระบบการหายใจ ระบบ

การยอยอาหาร ฯลฯ โดยแตละระบบตางท างานของตนแลวมามปฏสมพนธกนเพอใหรางกายสามารถ

ด ารงชวตอยได หรอเปนสงตางๆ ทมนษยออกแบบและสรางสรรคขนอยางมระเบยบแลวน าสงเหลานนมา

รวมกนเพอใหสามารถด าเนนงานบรรลไปตามจดมงหมายทวางไวแลว เชน ระบบการจราจร ระบบ

เครองยนต เปนตน

ความส าคญของระบบ

ในชวตประจ าวนของคนเราจะพบเหนสงทเปนระบบอยท วไป นบตงแตสงใกลตวทสด คอ ระบบ

ในรางกายของคนเราเพอการด ารงอยอยางมสขภาพด การจดระบบการด าเนนชวตตงแตตนนอนเชาจนเขา

นอนทงการท างาน เลนกฬา พบปะเขาสงคมกบผอน เมอออกจากบานจะพบกบระบบจราจร ระบบคมนาคม

ระบบสอสาร ฯลฯ สงตางๆ เหลานลวนเปนระบบททกคนจะตองประสบพบเหนอยางหลกเลยงมได ดงนน

จงเหนไดวา จะตองมการจดระบบอยางดเพอใหมการด าเนนงานแตละอยางส าเรจลลวงไดผลลพธทดตามมา

เชน การจดวางอปกรณเครองครวในหองครวอยางเปนระบบเพอความสะดวกในการหยบใชและคลองตวใน

การประกอบอาหารการจดระบบการรบประทานอาหารใหเปนเวลาเพอมใหเกดปวดทองในกระเพาะอาหาร

หรอเกดแกสเมอทองวางเนองจากไมมอาหารใหยอยอนจะท าใหปวดทองและท าใหระบบการยอยอาหาร

รวนเร การจดระบบสญญาณไฟจราจรและกฎระเบยบการขบยานพาหนะเพอมใหผใชรถขบชนกน การ

จดระบบหมายเลขโทรศพทเพอการสอสารอยางถกตองระหวางผสงและผรบ เหลานเปนตนดวยเหตน

3

ระบบจงเปนสงส าคญเพอใหการด าเนนงานส าเรจลลวงไปไดดวยด ทงนเพราะหากไมมการจดระบบแลวจะ

ท าใหเกดความตดขดลาชาและเกดความผดพลาดไดงาย ระบบจงมความส าคญในการท างานเนองจาก

• การท างานอยางเปนระบบเปนการจดสงตางๆ ในการท างานอยางเปนระเบยบเรยบรอยเปนแบบ

แผนเพอปองกนความสบสน อาจมการออกกฎระเบยบในการท างานเพอขจดความขดแยงระหวางผรวมงาน

หรอผอยในระบบนน

• การจดระบบเออใหเกดความสะดวกรวดเรวและไมเกดความซ าซอนในการท างาน

• ระบบจะชวยใหท างานงายขนเปนการประหยดเวลาและงบประมาณ

• การท างานจะส าเรจตามวตถประสงคทตงไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล

องคประกอบของระบบ

จากความหายของระบบตามทกลาวมานน จะเหนไดวาการทจะมระบบใดระบบหนงขนมาได

จะตองมสวนประกอบตางๆ โดยเรองดวยมตวปอนเขาเรยกวา “ขอมล” เพอด าเนนงานสมพนธกนเปน

“กระบวนการ” เพอใหได “ผลลพธ” ออกมาตามวตถประสงคทตงไว หากจะใหเปนระบบทสมบรณจะตอง

มองคประกอบเพมอก 2 อยาง ไดแก “ควบคม” และ “ขอมลปอนกลบ” (สงด อทรานนท, 2529: 23) ดงนน

ภายในระบบหนงจะสามารถแบงองคประกอบและหนาทไดดงน (แผนภมท 5.1)

แผนภมท 5.1 องคประกอบของระบบ

ขอมล (input) เปนตวปอนเขาสระบบ เชน การเปนวตถดบหรอขอมลตางๆ การตงปญหา การตง

วตถประสงค เพอการด าเนนงานในระบบนน

ควบคม

กระบวนการ ขอมล ผลลพธ

ขอมลปอนกลบ

4

กระบวนการ (process) เปนการด าเนนงาน เชน การรวบรวม วเคราะหขอมล และจดความสมพนธ

ของขอมลทปอนเขามาเพอด าเนนการหรอประมวลผล กระบวนการนบเปนชนท าใหเกดการเปลยนแปลง

เพอใหบรรลผลตามวตถประสงคทตงไว

ผลลพธ (output) เปนผลผลตทไดออกมาภายหลงจากการด าเนนงานในขนของกระบวนการสนสด

ลง รวมถงการประเมนดวย

ควบคม (control) เปนการควบคมและตรวจสอบเพ อใหการด าเนนงานเปนไปไดอยางม

ประสทธภาพและไดผลลพธอยางมคณภาพ

ขอมลปอนกลบ (feedback) เปนการน าเอาผลลพธทประเมนน นมาพจารณาวามขอบกพรอง

อะไรบาง เพอจะไดท าการปรบปรงแกไขขอบกพรองในสวนตางๆ นนใหสามารถใชในการท างานไดอยางม

ประสทธภาพ

จากองคประกอบและหนาทตางๆ ของระบบดงกลาวมาแลว จะขอยกตวอยางเพอใหเขาใจไดงาย

ดงน (รปท 5.1)

ตวอยางระบบการผลตชนงานดวยคอมพวเตอร

5

ขอมล น าขอมลเขาดวยการพมพตวอกขระผานคยบอรดซงเปนสวนรบขอมลของ

คอมพวเตอร หากเปนภาพอาจน าภาพจากกลองดจทลหรออาจใชเครองกราดภาพ

น าภาพจากหนงสอเพอเปนขอมล

กระบวนการ ขอมลทถกปอนเขาจะถกสงเขาหนวยประมวลผลของคอมพวเตอรเพอประมวลผล

เปนขอความ ตวเลข หรอภาพ

ผลลพธ ขอมลทประมลแลวจะแสดงผานจอคอมพวเตอรซงเปนสวนแสดงผล และอาจใช

เครองพมพผลลพธลงบนกระดาษใตถาตองการ

ควบคม เปนการควบคมการท างานในทกขนตอนนบตงแตการปอนขอมลเพอใหได

ผลลพธทถกตอง เชน พมพตวเลขถกตองหรอไมเพราะหากพมพผดจะสงผลถง

การประมวลผลผดตามไปดวย หนวยความจ าในหนวยประมวลผลสงพอหรอไม

หากใชกบงานกราฟกคณภาพสง เครองพมพมกระดาษพรอมและมหมกพมพ

หรอไม ฯลฯ

ขอมลปอนกลบ เพอประเมนวาผลลพธทไดนนถกตองตามทควรจะเปนหรอไม เชน ขนาดของ

ตวอกษรทใชพมพใหญหรอเลกเกนไป งานกราฟกทไดมความคมชดและสวยตาม

ความตองการหรอไม ฯลฯ เพอประกอบการพจารณาปรบปรงตอไปใหไดผลลพธ

ตามตองการ

ระบบใหญและระบบยอย

จะเหนไดวา ระบบทกลาวมาน นเปนระบบและองคประกอบในความหมายของระบบใหญ

โดยทวไปทมองอยางงายๆ แตแททจรงแลวระบบมความหมายทกวางขวางและมองคประกอบยอยมากไป

กวานน เนองจากระบบจะเกดมขนไดจากผลรวมของสวนตางๆ ทมความสมพนธเกยวของและท างาน

รวมกน โดยทสวนตางๆ หรอองคประกอบยอยของระบบนอาจจะเปนระบบยอยอกมากมายหลายระบบท

รวมอยในระบบใหญนน และจะตองมความสมพนธเชอมโยงซงกนและกนไมโดยทางตรงกโดยทางออม

การเปลยนแปลงของสวนใดสวนหนงอาจจะมผลกระทบไปยงการท างานของระบบใหญในสวนรวมโดย

อาจเปนการใหผลทดขนหรอเปนผลในทางตรงกนขามกได จากความหมายดงกลาวนสามารถแสดง

องคประกอบของระบบไดดงน (แผนภมท 5.2)

6

แผนภมท 5.2 แบบแผนของระบบใหญและระบบยอยทมปฏสมพนธกน

จากแผนภมดงกลาว จะเหนไดวาระบบน นประกอบดวยขอมลทเขาสระบบ ตวระบบซงม

องคประกอบยอย A, B, C และ D จะมความสมพนธเกยวของในทางเดยวกนหรอยอนกลบไปมาสองทางได

หรออาจจะทานเปนอสระไมขนตอกนกได เมอมการท างานขนในระบบแลวจะมผลลพธเกดขนเพอน าไปใช

ไดตามวตถประสงคทวางไว โดยทผลลพธน นอาจมความสมพนธเกยวของกบระบบอนๆ ตอไปอกได

ตวอยางเชน รางกายมนษยเปนระบบใหญระบบหนงซงมองคประกอบเปนระบบยอยตางๆ มากมาย การท

รางกาบมนษยจะด ารงอยไดนนยอมตองอาศย น า อาหาร อากาศ ฯลฯ ซงนบเปนการปอนขอมลเขาสระบบ

รางกายนนเอง เมอรางกายไดรบสงเหลานเขาไปแลวจะน าไปสระบบตางๆ เพอท างานตามขนตอนของ

กระบวนการ เชน อากาศถกน าไปสระบบหายใจซงมความสมพนธกบระบบการฟอกอากาศของปอด หรอ

อาหารและน าถกน าไปสระบบยอยอาหารเพอน าไปเลยงรางกาย (รปท 5.2) ซงผลลพธกคอการทรางกาย

สามารถมชวตอยไดเพอด ารงอยในระบบสงคมตอไป ถาระบบใดระบบหนงในรางกายมการท างานท

เปลยนแปลงหรอผดปกตอาจจะไปกระทบกบระบบอนๆ ในรางกายได เชน เมอสายตาเปลยนเปนส นลง

หรอยาวขน กยอมกระทบกบระบบประสาทอนอาจท าใหปวดศรษะมนงงได หรอในกระบวนการออกแบบ

ระบบการสอนซงนบเปนระบบใหญ จะมระบบยอย 5 ระบบซงเปนขนตอนของกระบวนการออกแบบ ซง

ในระบบยอยบางระบบจะมการท างานเปนอสระภายในระบบหรออาจมความสมพนธเกยวของกบระบบอน

ดวย ดงนเปนตน

7

คนรบประทานอาหารและน า

เปนขอมลสระบบยอยอาหาร

ระบบยอยอาหารซงประกอบ

ไปดวยกระเพาะอาหาร ล าไส

และตบ จะยอยอาหารเพอเปน

ผลลพธใหรางกาย

อาหารทยอยแลวถกน ามาเลยง

รางกายเพอความเจรญเตบโต

รปท 5.2 ตวอยางการท างานของระบบในรางกายโดยการรบประทานอาหารและน าซงเปนขอมลน าไปส

ระบบการยอยอาหารทมระบบตางๆ ท างานมปฏสมพนธกนเพอน าผลลพธไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

การจดระบบการสอน

ระบบการศกษานบเปนระบบใหญหนงทประกอบดวยระบบยอยตางๆ โดยมระบบการสอนเปน

ระบบยอยระบบหนงในระบบการศกษาใหญ ในการด าเนนงานของระบบการสอนนนครผสอนจะตองมการ

วางแผนการสอนและตงวตถประสงคของการเรยนใหดเสยกอนเพอเปนขอมลในการจดการสอน ตลอดจน

เตรยมเนอหาบทเรยนและวธการสอนเพอด าเนนการสอนใหไดผลลพธคอ เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตาม

วตถประสงคทตงไว แตถาการเรยนการสอนนนไมไดผลลพธตามทควรจะเปน โดยอาจจะมปญหาในการ

สอนหรอการทผเรยนไมสามารถเกดการเรยนรไดดเทาทควร ในกรณนจ าเปนตองมการวเคราะหปญหาและ

หาทางแกไขขอบกพรองทเกดขนใหไดผลส าเรจตามวตถประสงคทตงไว วธการแกปญหาการเรยนการสอน

ทนยมใชกนมากวธหนงคอ “วธระบบ” (system approach) หรอเรยกอกอยางหนงวา “การจดระบบ” โดยเป

นกระบวนการทางวทยาศาสตรทมการก าหนดปญหา ตงสมมตฐาน การวเคราะหขอมล และการด าเนนการ

ทดลองอนน าไปสการสรปผลทเหมาะสมเพอการแกไขปญหาทเกดขนนน ถาผลสรปหรอผลลพธทไดมา

8

เปนสงทคาดวาจะไดผลดกจะถกน ามาทดลองใช แตถาน ามาใชแลวยงไมสามารถแกปญหาไดจะตองมการ

ทดลองวธใหมตอไปจนกวาจะไดผลลพธทถกตองทใชแลวแกปญหาไดเปนส าเรจ (แผนภมท 5.3)

แผนภมท 5.3 การจดระบบตามวธการทางวทยาศาสตร

วธระบบเปนแนวคดทเกดขนในวงการทหารสหรฐอเมรกาสมยสงครามโลกครงทสองเพอใชใน

การออกแบบการท างานอยางเปนระบบของเครองบนรบ และตอมาไดมการน าวธระบบน ามาใชอยาง

แพรหลายในวงการศกษา ในระหวางทศวรรษ 1960s นบเปนยคของการพฒนาระบบการสอน โดยโรเบรต

กาเย (Robert Gagne) เปนผใชค า “ระบบการสอน” (instructional system) เพอเนนถงการใชวธระบบในการ

เรยนการสอนและฝกอบรม ตวอยางเชน ในป พ.ศ. 2511 กระทรวงกลาโหมของสหรฐอเมรกาไดขอให

ผเชยวชาญทงในวงการศกษาและวงการอตสาหกรรมจดการฝกอบรมโดยวธระบบในการพฒนาและการ

จดการ โดยในโปรแกรมของการฝกอบรมจะเนนใหผเขารบการอบรมแตละคนมความสามารถในการใช

อปกรณและเครองมอตางๆ เชน เครองเรดาร อปกรณโทรคมนาคม เครองคอมพวเตอร ฯลฯ ไดอยาง

คลองแคลวรวดเรวและมประสทธภาพ

ปกตแลวการจดระบบการสอนจะมความหมายส าคญ 2 ประการ ซงน าไปสการวางแผนและการน า

แผนนนไปใช ไดแก

9

• ความหมายแรกเปนเรองเกยวกบกระบวนการเรยนการสอน ทมการจดใหผสอนและผเรยนม

ปฏสมพนธกน โดยทจดมงหมายส าคญของปฏสมพนธนคอ การเอออ านวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดดทสด

ขนมา

• ความหมายทสองเปนเรองของวธการเฉพาะในการออกแบบระบบการสอน โดยจะประกอบดวย

กระบวนการทเปนระบบในการวเคราะห การออกแบบ การพฒนา การด าเนนการ และการประเมน

กระบวนการรวมของระบบการสอนนน ซงเปนแนวทางไปสความส าเรจตามจดมงหมายเฉพาะทวางไว โดย

ขนอยกบการวจยดานการเรยนรและการสอสารของมนษย การใชวธการนจะสามารถท าใหมระบบการสอน

ทมการจดทรพยากรบคคลและสงตางๆ เพอน าไปสการเรยนรทมประสทธภาพได

จงเหนไดวา การจดระบบการสอนเปนการวบรวมของกระบวนการเรยนการสอนและการออกแบบ

การสอนควบคกนไปตลอดเวลา โดยในความหมายแรกนนเปนการใหความสนใจวา ท าอยางไรจงท าให

ผสอนและผเรยนมปฏสมพนธกนสง ในขณะทความหมายทสองกลาวถงวธการออกแบบทมงเนนถง

วตถประสงคเชงพฤตกรรมทวดได จงระบถงทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรมนษยใหประสานสมพนธ

กนอยางถงทสดทจะชวยใหเกดการเรยนรขนได

เทคโนโลยการศกษาในการออกแบบระบบการสอน

ตามทกลาวมาแลววาเทคโนโลยการศกษาเปนกระบวนการของการบรณาการอยางซบซอนทรวมถง

บคคล เทคนควธการ แนวคด วสด อปกรณ และองคการ เพอวเคราะหถงปญหาการออกแบบวธด าเนนงาน

การประเมน และการจดการเพอการแกปญหา โดยทวธการแกปญหาของเทคโนโลยการศกษาจะอยในทก

รปแบบของทรพยากรการเรยนร ดวยการออกแบบ เลอก และใชทรพยากรเพอน าไปสการเรยนร โดย

ทรพยากรเหลานนอาจอยในรปแบบของเนอหา บคลากร วสดอปกรณ เทคนควธการ และสถานท/สถาบน

ในการเชอมโยงองคประกอบตางๆ ในกระบวนการสอนเพอใหเกดการเรยนรทดขนได ตาม

กระบวนการของเทคโนโลยการศกษา ยอมจะตองน าวธการทางวทยาศาสตรมาใชในการวางแผนการสอน

นนกคอการน าเทคโนโลยของการสอน (technology of instruction) มาใชในการจดระบบการสอนนนเอง ซง

ในความหมายของเคมพ (Kemp, 1985: 3) นน เทคโนโลยการสอนทน ามาใชในการจดระบบ หมายถง การ

ออกแบบการสอนอยางมระบบซงอาศยความรความเขาใจของกระบวนการเรยนร โดยการรวมองคประกอบ

และตวแปรตางๆ เขาไวดวยเพอน าไปสการตดสนใจในการออกแบบการสอนนน แลวจงท าการทดสอบและ

10

แกไขปรบปรงจนใชไดผลด เปนการน าไปสความส าเรจในการเรยนรตามจดหมายทตงไว โดยในการใช

เทคโนโลยของการสอนเพอการจดระบบการสอนน จะตองอาศยกระบวนการของการวางแผนอยางเปน

ระบบ (Process of systematic planning) ซงเปนกระบวนการในการตรวจสอบปญหาและความตองการใน

การเรยนการสอน เพอหาทางแกปญหาและแกไขปรบปรงขอบกพรองตางๆ โดยรวมไปถงการประเมนดวย

วธการทใชกระบวนการดงกลาวนรวมเรยกวา “การออกแบบการสอน” (instructional design)

ดงนนจงสรปไดวา การน าเทคโนโลยของการสอนมาใชในการจดระบบการสอนเพอใหเกดผล

ส าเรจในการเรยนรอยางมประสทธภาพหรอเพอแกปญหาทเกดขนในการเรยนการสอนนนยอมตองมการ

วางแผนอยางเปนระบบเพอการออกแบบการสอนขนมาใช โดยในการออกแบบการสอนจะตองประกอบไป

ดอยหลกพนฐานส าคญ 4 ประการคอ

• ผเรยน โดยการพจารณาลกษณะของผเรยนเพอการออกแบบโปรแกรมการสอนทเหมาะสม

• วตถประสงค โดยการตงวตถประสงควา ตองการจะใหผเรยนไดเรยนรสงใดบางในการสอนนน

• วธการและกจกรรม โดยก าหนดวธการและกจกรรมในการเรยนรวาควรมอะไรบาง เพอใหผเรยน

สามารถเกดการเรยนรทดทสดได

• การประเมน โดยก าหนดวธการประเมนเพอตดสนวาการเรยนรนนประสบผลตามทตงจดมงหมาย

ไวหรอไม

นอกจากองคประกอบพนฐานส าคญทง 4 ประการเหลานนแลว ในการออกแบบการสอนยงตองม

องคประกอบอนๆ ทมความเกยวของกนอกหลายประการ เพอประกอบกนใหเปนการออกแบบการสอน

อยางเปนระบบทสมบรณ ในเรองนมนกเทคโนโลยการศกษาหลายทานไดน าการจดระบบมาใชเพอการ

วางแผนและการออกแบบการสอน โดยกลาวถงในเรองของกระบวนการออกแบบระบบการสอนและการ

ใชแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอน (instructional design system models)

กระบวนการออกแบบระบบการสอน

ตามความหมายทสองของการจดระบบการสอนทกลาวมาแลว จะเหนไดวาการออกแบบระบบการ

สอนจะประกอบดวยกระบวนการตางๆ เพอเปนแนวทางไปสความส าเรจในการเรยนการสอนตามทตง

จดมงหมายไว ดงนน เมอมการออกแบบระบบการสอน ผออกแบบจะตองด าเนนงานตามกระบวนการ 5

11

ขนตอนในการออกแบบไดแก การวเคราะห การออกแบบ การพฒนา การด าเนนการ และการประเมน

(Richey, 1986: 96 และ Seels and Glasgoe, 1997: 9) โดยมรายละเอยดดงน (แผนภมท 5.4)

การวเคราะห

ขนตอนแรกทผออกแบบจ าเปนตองท าในกระบวนการออกแบบระบบการเรยนการสอน คอ การ

วเคราะห โดยมการวเคราะหใน 3 สวนไดแก วเคราะหความจ าเปน วเคราะหผเรยน และวเคราะหการสอน

เพอใหการสอนบรรลตามวตถประสงคทตงไว

• การวเคราะหความจ าเปน (needs analysis) เพอคนหาวามความจ าเปนตองจดการเรยนการสอนใน

เรองนหรอไม โดยอาจใชวตถประสงคของหลกสตรมาเปนจดเรมตนของการวเคราะหความจ าเปน หรออาจ

คนหาถงปญหาหรออปสรรคในการเรยนการสอน ตวอยางเชน วตถประสงคของหลกสตรในการใหผเรยน

บรณาการไอซทในการเรยนการสอนเปนอยางไร หรอปญหาทผเรยนไมสามารถสรางสรรคงานกราฟกได

อยางมประสทธภาพวาเกดขนเพราะอะไร

12

เมอวเคราะหถงวตถประสงคหรอปญหาทเกดขนไดแลว ผออกแบบจะตองวเคราะหตอไปวาเพอให

บรรลถงวตถประสงคทตงไวหรอเพอแกปญหาทเกดขนนนจ าเปนตองจดการเรยนการสอนในเรองนนๆ

หรอไม

ทงนเพราะบางครงอาจมวธการอนทสามารถเออใหบรรลวตถประสงคการเรยนการสอนได หรอมตวแปร

อนทท าใหเกดปญหาซงอาจไมจ าเปนตองแกไขดวยการจดการเรยนการสอน ดงตวอยางทกลาวมาแลวจะ

พบวา อาจไมจ าเปนตองจดการเรยนการสอนในเรองการบรณาการไอซทแตอาจใชเพยงจดใหผเรยนไปเยยม

ชมการเรยนการสอนในโรงเรยนอนเพอดตวอยางการบรณาการไอซทและน ามาประยกตใชดวยตนเอง หรอ

ปญหาของการสรางสรรคงานกราฟกอาจเกดจากเรองของงบประมาณทไมสามารถจดซอคอมพวเตอรได

สดสวนทเหมาะสมเพอใหผเรยนไดมโอกาสฝกหดดวยตวเองอยางเพยงพอ ดงนเปนตน

• การวเคราะหเนอหา/งาน(content/task analysis) เปนการวเคราะหถงการเรยนการสอนวาม

ลกษณะใดทงนเนองจากในการกอใหเกดการเรยนรนนผเรยนอาจเรยนเพยงเฉพาะในความรทเปนเนอหา

(knowledge) หรอเปนวธการปฎบต (procedures) หรออาจมทงสองอยางอยรวมกนกได หากเปนการสอนใน

เนอหาจะเรยกวา “การวเคราะหเนอหา” (content analysis) ตวอยางเชน เมอเรยนเรองสอการสอน ผสอน

จะตองวเคราะหเนอหาของสอการสอนวามอะไรบางจะสามารถแบงเนอหาของสอการสอนออกเปนหวขอ

ใหญและหวขอยอยไดกหวขอเพอครอบคลมในเรองของประเภทของสอ วธการใชสอ ขอดและขอจ ากดของ

สอแตละประเภท ฯลฯแตถาเปนการสอนเกยวกบทกษะการกระท าหรอวธการปฎบตจะเรยกวา “การ

วเคราะหงาน” (task analysis)ตวอยางเชน ในการผลตหนงสออเลกทรอนกส (e-book) ผสอนจะตอง

วเคราะหตงแตขนเรมตนจนถงผลตออกมาเปนหนงสอบนแผนซดวาจะมขนตอนการท างานใดบางในการ

จดท า โดยเรมดวยการพมพเนอหาดวยโปรแกรมประมวลค าหรอโปรแกรมการจดพมพแลวแปลงเปนไฟล

PDF เพมเตมความเคลอนไหวและเสยงประกอบเนอหา และบนทกลงแผนซด โดยในแตละขนตอนของงาน

หลกอาจมงานยอยอนประกอบดวย เชน ในการใสเสยงประกอบอาจมงานยอยในการบนทกเสยงหรอคนหา

ไฟลเสยงจากอนเทอรเนต ดงนเปนตน

วธการวเคราะหไมวาจะเปนการวเคราะหเนอหาหรอการวเคราะหงานจะใชหลกการและแนว

ทางการวเคราะหแบบเดยวกน คอ เรมดวยการศกษาวตถประสงคหลกหรอเปาหมายหลกของระบบการสอน

ซงไดมาจากการวเคราะหความจ าเปนทกลาวมาแลวเพอน ามาวเคราะหและระบรายละเอยดตางๆ เฉพาะ

เจาะลกลงไป ในขนนจงเปนการระบถงวตถประสงคทสามรถสงเกต วดผล และประเมนไดในลกษณะของ

13

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การก าหนดวตถประสงคเชงพฤตกรรมอยางละเอยดจะเปนแนวทางให

ผออกแบบระบบการสอนสามารถก าหนดขอบเขตของเนอหาบทเรยนหรองานทผเรยนจะตองกระท าได

อยางครบถวน การเขยนวตถประสงคเชงพฤตกรรมในการเรยนการสอนทใชกนทวไปจะประกอบดวยหลก

ส าคญ 4 ประการ ไดแก

A (audience) ผเรยนเปนใคร อยในระดบชนเรยนใด มภมหลงเปนอยางไร เชน ผเรยนเปนเดกพเศษ

เรยนในระดบชนประถมศกษาตอนปลาย นบถอศาสนาพทธ ครอบครวฐานะปานกลาง ฯลฯ

B (behavior) พฤตกรรมทตองการใหผเรยนไดรบหรอกระท าไดเมอเรยนจบหลกสตร เชน สามารถ

ผลตบตรอวยพรไดโดยใชโปรแกรมกราฟก สามารถอธบายขนตอนการท าขนมทองมวนได ฯลฯ

C (condition) เงอนไขหรอสภาพแวดลอมในการแสดงออกของพฤตกรรม เชน ใชปากกาปลาย

สกหลาดวาดภาพบนแผนปายได ทอดไขโดยไมไหมไดโดยใชเตาถาน ฯลฯ

D (degree) ระดบของการแสดงพฤตกรรมโดยมการก าหนดเกณฑขนต าไว เชน วาดการตนไดอยาง

นอย 3 รปภายในเวลา 10 นาท

• การวเคราะหการสอน เมอท าการวเคราะหเนอหา/งานแลวจะน าขอมลทไดนนมาใชเพอวเคราะห

การสอนวาจะท าการสอนอยางไร มล าดบขนการเสนอเนอหาบทเรยนหรอวธการปฎบตอยางไรบาง ควรใช

รปแบบการเรยนแบบใด เชน การแกปญหา การเรยนรรวมกน การคนพบ ฯลฯ ควรใชสอการสอนอะไรบาง

มการบรหารคอรสวชาอยางไร ทงนเพอใหการสอนเปนไปไดอยางราบรนและผเรยนเกดการเรยนรไดอยาง

ถกตองครบถวนตามทตงวตถประสงคไว

การออกแบบ

การออกแบบในระบบการสอนเปนการระบ ถงวธการสอน โดยใชขอมลทไดรบจากข น

กระบวนการวเคราะหทง 3 อยางมาใชเพอการตดสนใจวาจะสอนอยางไรจงจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนร

ไดตามวตถประสงคทตงไว ผออกแบบจงตองวางแนวทางในการออกแบบโดยค านงถงสงตอไปน ไดแก

• วตถประสงคในการเรยนการสอนคออะไร

• ตวบงชวาการเรยนการสอนนนเปนไปตามวตถประสงคทตงไวคออะไร

• ตองใชวธการและกลยทธใดบางในการเรยนการสอนเพอใหบรรลตามวตถประสงค

14

• เนอหาบทเรยนควรมอะไรบาง จะแบงยอยหวขอและล าดบการน าเสนอเนอหาหรอวธการท างาน

อยางไรเพอใหผเรยนเกดการเรยนรไดสงสด

• ควรใชสอและเทคโนโลยใดบางมาชวยเสรมการเรยนร

• มวธการสงผานเนอหาบทเรยนอยางไรบางทจะใหผลคมคาทสด

• มวธการวดและประเมนผลอยางไร

จากแนวทางทง 7 ประการดงกลาวจะชวยใหนกออกแบบสามารถสงเคราะหระบบการเรยนการ

สอนเพอสามารถน าไปใชแกปญหาทระบไวในขนของการวเคราะหความจ าเปนได ท งนเนองจากใน

กระบวนการของการออกแบบนนผออกแบบจ าเปนตองใชหลกการ ทฤษฎ และผลการวจยตางๆในหลาย

สาขามาชวยในการออกแบบดวย เชน ทฤษฎการสอสาร ทฤษฎจตวทยา และ หลกการใชสอการสอน มา

ประยกตใชในการออกแบบเพอใหสอดคลองกบหลกสตรและเนอหาบทเรยน อยางไรกตาม ผออกแบบ

จ าเปนตองค านงถงสภาพการณและสงแวดลอมในสถาบนการศกษาแตละแหงดวยวามความพรอมมากนอย

เพยงใดทจะใชระบบการสอนตามทออกแบบไวทงนเพราะทรพยากรในดานครผสอนและสอการเรยนการ

สอนในสถาบนแตละแหงจะมความแตกตางกน ท าใหบางครงไมสามารถใชระบบการสอนทเหมอนกนได

การพฒนา

เมอมการออกแบบระบบการสอนเรยบรอยแลวจะเปนขนตอนของการผลตและการใชซงเปน

กระบวนการของการพฒนา ผออกแบบระบบการสอนจะตองประสานงานอยางใกลชดกบนกเทคโนโลย

การศกษาในการผลตสอทงวสดอปกรณเพอใชในการเรยนการสอนตามทออกแบบไวรวมถงประสานงาน

กบผสอนเพอวางแผนและเขยนแผนการสอน คมอการสอน คมอการเรยน ขอสอบ และแบบประเมน โดย

ผออกแบบตองตรวจสอบวาสงทผลตมานนมคณภาพดและสามารถใชในการสอนและการเรยนรไดตาม

วตถประสงคทวางไว

ในระหวางกระบวนการของการผลตผออกแบบจะตองมการประเมนระหวางการผลต (formative

evaluation) ซงท าใน 2 ขนตอน โดยขนตอนแรกเปนการประเมนโดยผเชยวชาญเพอความถกตองในสวน

ของเนอหาบทเรยนโครงรางระบบ และประเภทของสอการสอนทจะใช เมอประเมนและตรวจสอบและ

แกไขปรบปรงแลวในขนทสองจะเปนการผลตและทดลองใชซงเปนการประเมนเพอทดสอบประสทธภาพ

15

เบองตนวาสงทผลตนนไมวาจะเปนการเรยนการสอน คมอการเรยน ฯลฯสามารถใชไดผลดเพยงใดเพอน า

ขอมลไปแกไขปรบปรงและพฒนาใชงานจรงตอไป

การด าเนนการ

เมอสนสดกระบวนการพฒนาและไดสงทผลตออกมาแลวจะเปนขนตอนของการด าเนนการสอน

ซงเปนการน าระบบการสอนทออกแบบไวมาใชในสภาพแวดลอมจรงของการเรยนการสอนในขนตอนน

ผออกแบบควรจะอธบายวธการใชระบบการสอนทออกแบบไวแกผสอนอยางละเอยดพรอมจดท าคมอ

ประกอบดวยเพอใหผสอนสามารถด าเนนการสอนไดอยางราบรน อยางไรกตามในชวงแรกของการสอน

อาจมปญหาและอปสรรคเกดขนบาง ทงนเพราะผสอนอาจยงไมเคยชนกบการสอนอยางเปนระบบ หรอยง

ไมคนเคยกบสอการเรยนการสอน จงควรใหเวลากบผสอนเพอสรางความเคยชนกบระบบการสอน รวมถง

ใหความชวยเหลอในเรองตางๆ ทตดขดจนกระทงผสอนมความมนใจและสามารถด าเนนการสอนตาม

ระบบจนส าเรจลลวงไปไดดวยด อนเปนผลสงถงความส าเรจของระบบการสอนทออกแบบไวดวย

การประเมน

เมอการด าเนนการสอนผานไปแลวจะถงกระบวนการขนสดทาย คอ การประเมนระบบการสอนวา

มปญหาและอปสรรคในขนตอนใดบางทเกดขนในขนตอนตางๆ นบตงแตการวเคราะหจนถงขนด าเนนการ

สอนทไดท าไปแลว มสงใดในขนตอนใดทสงผลกระทบตอขนตอนอนๆหรอควรปรบปรงขนตอนใดบาง

เพอใหระบบการสอนเปนไปไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลดยงขนกวาเดม การประเมนขนสดทาย

นจะเปนในลกษณะของการประเมนสรปผล (summative evaluation) โดยเปนการประเมนประสทธภาพของ

ระบบการสอนโดยตรงในสวนของผลกระทบของเนอหาบทเรยน สอการเรยนการสอน และวธการสอน

การประเมนระบบการสอนจะด าเนนการโดยบคคลอนทมใชผออกแบบ ผพฒนา และผสอน ทงน

เพราะบคคลอนทไมมสวนเกยวของกบกระบวนการทงหมดจะสามารถเหนจดออนและขอบกพรองใน

รายละเอยดตางๆ ไดงายกวาผออกแบบระบบ เมอผประเมนพบปญหาตางๆ เชน ขนตอนการด าเนนงาน

ระยะเวลาการสอน ความเหมาะสมของสอการสอน ผลสมฤทธทางการเรยนสงทสงผลกระทบตอการเรยนร

ของผเรยน ฯลฯ จะมการสรปผลการประเมนเพอชวยใหผออกแบบน าไปแกไขปญหาจดบกพรองตางๆ และ

ปรบปรงเพอความเหมาะสมกบมาตรฐานและประสทธภาพของระบบการสอนทดตอไป

16

แบบจ าลองระบบการออกแบบการสอน

กระบวนการในขนตอนตางๆ ทกลาวมาแลวนบวาเปนหลกการพนฐานของการออกแบบระบบการ

สอนทใชกนทวไป และไดมนกวชาการมากมายหลายทานไดใชหลกการพนฐานเหลานนใชเปนแบบจ าลอง

ระบบการออกแบบการสอน อยางไรกตาม ถงแมจะมแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนใหผสอน

เลอกใชอยมากมายในปจจบน แตอาจกลาวไดวาแบบจ าลองระบบทแพรหลายและมอทธพลทสดไดแก

แบบจ าลองระบบทพฒนาโดยโรเบรต กาเย (Lever-duffy: McDounald; and Mizell, 2005: 38) ทมการ

ประยกตใชการคดอยางเปนระบบในการออกแบบการสอน กาเยเปนทานแรกทสงเสรมสนบสนนและ

พฒนามมมองระบบอยางกวางขวางครอบคลมโดยใชระบบของขนตอนตางๆ เพอการออกแบบการสอนบน

พนฐานของความเปนเหตเปนผล ผลงานของกาเยนบเปนรากฐานส าคญของแบบจ าลองทมตอๆ มาและนบ

ไดวากาเยเปนผน าในดานน

ขณะนมแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนแบบทนยมใชเพอชวยแกปญหาการเรยนการสอน

ในทนจะขอกลาวถงแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนเพยง 2 แบบดงน

แบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนของเคมพ

เคมพ (Kemp) ไดแบงขนตอนในการพจารณาการออกแบบระบบการสอนเปนสาระส าคญ 10

ประการ (แผนถมท 5.5) ไดแก

17

แผนภมท 5 .5 แบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนของเคมพ

• ความตองการในการเรยน จดมงหมายในการสอน สงส าคญ/ขอจ ากด (learning needs, goals,

priorities/constraints) การประเมนความตองการในการเรยนนบวามสวนส าคญในการก าหนดจดมงหมาย

และโปรแกรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบความตองการนน กลาวไดวาการประเมนความตองการ

การก าหนดจดมงหมาย และการเผชญกบขอจ ากดตางๆทเกดขนเหลานลวนเปนสงส าคญขนแรกในการ

เรมตนของกระบวนการออกแบบการสอน จงจดอยในศนยกลางของระบบ และนบวาเปนพนฐานของ

ขอปลกยอยตางๆ 9 ประการในกระบวนการออกแบบการสอน

• หวขอเรอง งาน และจดประสงคทวไป (topics-jib tasks purposes) ในการสอนหรอโปรแกรม

ของการอบรมทจดขนนน ยอมประกอบดวยหวขอเรองของวชาซงเปนสงทเกยวของกบพนฐานความร และ/

หรอหวของานทเปนพนฐานทางทกษะดานกายภาพ ตวอยางเชน ในวชาเทคโนโลยการศกษา ผสอนยอมจะ

แบงหวขอเรองของวชานออกเปนหวขอตางๆ เชน การสอสารและการเรยนร การศกษาทางไกล เปนตน

หรอในวชาชางไฟฟา ผสอนจะแบงหวของานใหผเรยนสามารถมทกษะเพอปฏบตงานตางๆ ทางดานนได

เชน การตดตงสายไฟและการเชอมตอสายไฟ หวขอเหลานยอมตองมการเขยนเปนจดประสงคทวไปไวเพอ

ทราบอยางแนนอนวาผสอนตองการใหผเรยนมความรพนฐานและทกษะสามารถท างานอะไรไดบางเมอ

เรยนจบบทเรยนน นแลว จดประสงคทวไปและหวขอตางๆ น จะเปนเสมอนกรอบในการออกแบบ

โปรแกรมการเรยนการสอน ซงประกอบดวยเนอหาความรและวตถประสงคตางๆ ของการเรยน

• ลกษณะของผเรยน (learner characteristics) เปนการส ารวจเพอพจารณาดถงภมหลงดานสงคม

วฒนธรรม ประเพณ สภาพเศรษฐกจ ฯลฯ ของผเรยนแตละคน ทงนเพอความสะดวกในการจดสภาพการ

เรยนรและวธการเรยนใหเหมาะสมตามความสามารถและความสนใจของผเรยน

• เนอหาวชาและการวเคราะหงาน (subject content, task analysis) ในการวางแผนการสอนนน

เนอหาวชาทเกยวของกบหวเรองนบเปนสงส าคญมากอยางหนง โดยทตองมการเรยบเรยงเนอหาตามล าดบ

ขนตอนใหเหมาะสมและงายตอความเขาใจของผเรยน เนอหาวชาและการวเคราะหงานนสามารถใชเพอเปน

เกณฑในการก าหนดวตถประสงคการเรยน หรอเพอจดหาโสดทศนปกรณ และเพอเปนการออกแบบ

เครองมอทดสอบเพอประเมนการเรยนกได

• วตถประสงคของการเรยน (learning objectives) เปนการตงวตถประสงคของการเรยนวา ผเรยน

ควรรหรอสามารถท าอะไรไดบางเมอเรยนบทเรยนนนจบแลว นอกจากนนผเรยนจะตองมพฤตกรรม

18

อะไรบางทสามารถวดหรอสงเกตเหนได วตถประสงคนจงตองเปนวตถประสงคเชงพฤตกรรมเพอเปนการ

วางโครงรางของการสอน นบวาเปนการชวยในการวางแผนการสอนและการจดอนดบเนอหาวชา ตลอดจน

เปนแนวทางในการประเมนผเรยนและประสทธภาพของการเรยนการสอนดวย

• กจกรรมการเรยนการสอน (teaching/learning activities) ในการวางแผนและเลอกกจกรรมการ

เรยนการสอนนน ผสอนควรจากค านงถงแบบแผนส าคญ 3 อยาง คอ การเสนอเนอหาในชนเรยนควรเปน

รปแบบใด วธการเรยนของผเรยนควรเปนอยางไร และกจกรรมทจะกอใหเกดปฏสมพนธระหวางผสอนกบ

ผเรยนควรมอะไรบาง สงตางๆ เหลานนยอมขนอยกบความเหมาะสม เชน ควรมการเสนอเนอหาการเรยน

ในชนแกผเรยนพรอมกนในคราวเดยวกนทงหมดหรอควรใหเปนการเรยนรายบคคล หรอการสรางเสรม

ประสบการณแกผเรยนนนควรจะใชวธการอภปรายหรอวธการท ากจกรรมกลม เปนตน การจดกจกรรมการ

เรยนการสอนทเหมาะสมยอมขนอยกบสภาพสถานการณตางๆ หลายประการนบตงแตจดมงหมาย ลกษณะ

ของผเรยน เนอหาวชา และการวดผล โดยทผสอนตองค านงถงกลมผเรยนวามขนาดเทาใด เพอทจะสามารถ

จดกจกรรมใหสอดคลองกบจดมงหมายของวชาและความเขาใจของกลม นอกจากนน การเลอกวสดอปกรณ

สอการสอนกตองใหสมพนธกบกจกรรมการเรยนการสอนดวย

• ทรพยากรการสอน (instructional resources) ทรพยากรในทนหมายถง สอการสอนทจะชวย

สนบสนนและสงเสรมใหกจกรรมการเรยนการสอนเปนไปไดอยางดมประสทธภาพสอตางๆ เหลาน

สามารถแยกไดเปน 6 ประเภทคอ ของจรง สอทไมใชเครองฉาย เครองเสยงภาพนงทใชกบเครองฉาย

ภาพเคลอนไหวทใชกบเครองฉาย และการใชสอประสม ผสอนตองเลอกสอมาใชใหเหมาะสมโดยค านงถง

กลมผเรยนรและสถานการณการเรยนการสอนดวย

• บรการสนบสนน (support services) บรการสนบสนนรวมถงการจดสงอ านวยความสะดวกใน

การเรยนการสอนนบเปนสงส าคญอยางหนง ทงนขนอยกบงบประมาณของโรงเรยนหรอสถาบนการศกษา

แตละแหงดวยวา จะมงบประมาณในการวาจางบคลากรและซอวสดอปกรณเพอใชในการศกษามากนอย

เพยงใด บรการนรวมไปถงคาใชจายในการใหค าปรกษาและวางแผนของนกวชาการ การทดลองผลงาน การ

ฝกอบรม บรการสนบสนนนแบงไดเปน 6 ประเภทคอ งบประมาณ สถานทอาคารเรยน สอวสด อปกรณ

บคลากร และตารางเวลาทเหมาะสมในการท างาน

• การประเมนการเรยน (learning evaluation) เปนการประเมนวาผเรยนไดรบความรความสามารถ

บรรลผลตามจดมงหมายทตงไวหรอไมและมากนอยเพยงใด โดยการสรางเครองมอทดสอบแลววดผล ทงน

19

เพอเปนการทราบขอบกพรองตางๆ ของระบบการสอน และเพอเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขการสอน

นนตอไป

• การทดสอบกอนการเรยน (pretesting) เปนการทดสอบเบองตนกอนวาผเรยนมประสบการณเดม

และพนฐานความรเกยวกบเรองทจะสอนใหมอยางไรบาง หรอมความรความช านาญอะไรบางเกยวกบวชาท

เรยนมาแลว การประเมนกอนการเรยนเปนเครองมอชความบกพรองของผเรยนวาผเรยนควรจะไดเรยนร

อะไรเพมเตมอกบางจากความรเกาทเคยเรยนมา

ในการใชแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนของเคมพทง 10 ขนตอนน ผสอนจะตองเรมตน

จากจดศนยกลางกอนโดดพจารณาในเรองของความตองการในการเรยน จดมงหมายในการสอนและ

ขอจ ากดตางๆ หลงจากน นจะเรมใชขนตอนใดกอนกไดโดยไมจ าเปนตองเรยงล าดบกนและสามารถ

พฒนาการสอนในขนตอนใดขนตอนหนงใหมประสทธภาพและประสทธผลมากยงขนไดดวยการใชการ

ประเมน 2 ลกษณะ คอ การประเมนระหวางการสอน (formative evaluation) เปนการประเมนในระหวาง

การด าเนนงานพฒนาระบบการสอน และมการปรบปรงควบคกนไปดวย หลงจากนนจะเปนการประเมน

รวบยอดหรอการประเมนสรปผล (summative evaluation) ซงเปนการประเมนหลงจากการใชระบบการ

สอนนนสนสดลง ท งนเพอเปนการปรบปรงระบบการสอนใหใชดมคณภาพ ในขณะเดยวกนจะมการ

ใหบรการสนบสนน การวางแผนและการจดการโครงการเพอพฒนาการระบบการสอน

อยางไรกตาม ถงแมวาแบบจ าลองระบบการออกแบการสอนของเคมพจะสามารถชวย ผออกแบบ

ไดอยางมากกตาม แตระบบนยงมขอจ ากดอย 2 ประการ คอ การทไมมลกษณะเฉพาะของบางขนตอน เชน

การตงวตถประสงคทเปนความจ าเปนในระดบของผออกแบบ และระบบการสอนนยงใหความสนใจตอการ

วเคราะหการสอนนอยมาก แตจะมขอดทเหนไดชด คอ มขนตอนของการระบกจกรรมการเรยนการสอนทง

ในกลมใหญ กลมเลก และการเรยนแบบอสระทใหไวกอนทจะมการเลอกใชทรพยากรการเรยนการสอน

แบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนของเกอรลาซและอลาย (Gerlach and Ely)

แบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนของเกอรลาซและอลายนบเปนระบบการสอนทใชกนอยาง

แพรหลายทวไป มการแบงขนตอนออกไดเปน 10 ขนตอน (แผนภมท 5 .6) คอ

20

แผนภมท 5. 6 ระบบการสอนของเกอรลาซและอลาย

• ก าหนดวตถประสงค (specification of objectives) ระบบการสอนนเรมตนการสอนดวยการ

ก าหนดวตถประสงคของการเรยนขนมากอนวาควรเปน “วตถประสงคเฉพาะ” หรอ เปน “วตถประสงคเชง

พฤตกรรม” ทผเรยนสามารถปฏบตและผสอนวดหรอสงเกตได

• การก าหนดเนอหา (specification of content) เปนการเลอกเนอหาทเหมาะสมเพอก าหนดให

ผเรยนไดเรยนรและบรรลถงวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตงไว

• การประเมนพฤตกรรมเบองตน (assessment of entry behaviors) เปนการประเมนกอนการเรยน

เพอใหทราบถงพฤตกรรมและภมหลงของผเรยนกอนทจะเรยนเนอหานนๆ วาผเรยนมความรความสามารถ

ในเรองทจะสอนนนมากนอยเพยงใด ทงนเพอเปนแนวทางในการจดการเรยนการสอนไดอยางเหมาะสม

• การก าหนดกลยทธของวธการสอน (determination of strategy) การก าหนดกลยทธเปนวธการ

ของผสอนในการใชความร เลอกทรพยากร และก าหนดบทบาทของผเรยนในการเรยน ซงเปนแนวทาง

ก ำหนดเนอหำ

ก ำหนดกลยทธกำรสอน

ก ำหนดจดประสงค

จดแบงกลมผเรยน

ก ำหนดเวลำเรยน

จดสถำนทเรยน

เลอกวสดกำรสอนทเหมำะสม

ประเมนผลพฤตกรรม

วเครำะหขอมลปอนกลบ

ประเมนผลพฤตกรรม

กอนเรยน

21

เฉพาะเพอชวยใหสามารถบรรลถงวตถประสงคการเรยนการสอนนน วธการสอนตามกลยทธนแบงไดเปน

2 แบบ คอ

- การสอนแบบเตรยมเนอหาความรใหแกผเรยนโดยสมบรณทงหมด (expository approach) เปน

การสอนทผสอนปอนความรใหผเรยนโดยการใชสตางๆ และจากประสบการณของผสอน การสอนแบบน

ไดแก การสอนบรรยาย หรอการสอนอภปราย โดยทผเรยนไมจ าเปนตองคนควาหาความรใหมดวยตนเอง

แตอยางใด

- การสอนแบบสบเสาะหาความรหรอไตถาม (discovery or inquiry approach) เปนการสอนทผสอน

มบทบาทเพยงเปนผเตรยมสอและจดสงอ านวยความสะดวกตางๆ ในการเรยนเปนการจดสภาพการณในการ

เรยนรบรรลตามจดมงหมายทตงไวโดยทผเรยนตองคนควาหาความรเอาเอง

• การจดแบงกลมเรยน (organization of groups) เปนการจดกลมเรยนผเรยนใหเหมาะสมกบวธ

สอนและเพอใหไดรเรยนรรวมกนอยางเหมาะสม โดยจะตองพจารณาจากเนอหาวตถประสงค และวธการ

สอนดวย

• การก าหนดเวลาเรยน (allocation of time) การก าหนดเวลาหรอการใชเวลาในการเรยนการสอน

จากขนอยกบเนอหาทจะเรยน วตถประสงค สถานท และความสนใจของผเรยน

• การจดสถานทเรยน (allocation of space) การจดสถานทเรยนจะขนอยกบขนาดของกลมผเรยน

แตในบางครงสถานทเรยนแตละแหงอาจจะไมเหมาะสมกบวธการสอนแตละอยาง ดงนน จงควรมสถานท

เรยนหรอหองเรยนในลกษณะตางกน 3 ขนาด คอ

- หองเรยนขนาดใหญ สามารถสอนไดครงละ 50 - 300 คน

- หองเรยนขนาดเลก เพอใชในการเรยนการสอนกลมยอยหรอการจดกลมสมมนาหรออภปราย

- หองเรยนแบบเสรหรออสระ เพอใหผเรยนไดเรยนตามล าพง ซงเปนหองศนยสอการสอนทคหา

เรยนรายบคคล

• การเลอกทรพยากร (allocation of resources) เปนการทผสอนเลอกสอการสอนทเหมาะสมกบ

วตถประสงค เนอหา วธการสอน และขนาดของกลมผเรยนเพอใหการสอนบรรลตามวตถประสงคทตงไว

การเลอกใชทรพยากรหรอสอการสอนสามารถแบงได 5 ประเภท คอ

22

- สอบคคลและของจรง หมายถง ผสอน ผชวยสอน วทยากรพเศษ หรอของจรงตางๆ เพอชวยใน

การประกอบการสอน

- วสดและอปกรณเครองฉาย เชน แผนโปรงใส แผนวซด เครองวชวลไลเซอร ฯลฯ

- วสดและอปกรณเครองเสยง เชน วทย เครองบนทกเสยง ฯลฯ

- สงพมพ เชน หนงสอ วารสาร รปภาพ ฯลฯ

- วสดทใชแสดง เชน แผนท ลกโลก ของจ าลองตางๆ

• การประเมนสมรรถนะ (evaluation of performance) เปนการประเมนสมรรถนะความสามารถ

และพฤตกรรมของผเรยนอนเกดจากกระบวนการปฏสมพนธระหวางผสอนกบผเรยนระหวางผเรยนกบ

ผเรยนดวยกนเอง หรอระหวางผเรยนกบสอการสอน การประเมนนบเปนสงส าคญมากในการเรยนและเปน

กระบวนการขนสดทายของระบบการสอนทยดเอาวตถประสงคทตงไวเปนหลกในการด าเนนงาน

• การวเคราะหขอมลปอนกลบ (analysis of feedback) เมอขนตอนของการประเมนเสรจสนลงแลว

จะท าใหทราบวาผลทเกดขนนนเปนไปตามวตถประสงคทตงไวมากนอยเพยงใด ถาผลทเกดขนนนไม

เปนไปตามวตถประสงค กตองท าการวเคราะหผลหรอยอนกลบมาพจารนาวาในการด าเนนงานตงแตตนนน

มขอบกพรองอะไรบางในระบบหรอวามปญหาประการใดบาง ทงน เพอเปนแนวทางในการปรบปรงแกไข

ระบบการสอนใหมประสทธภาพดยงขน

การใชเทคโนโลยในระบบการสอน

จากตวอยางของแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนทกลาวมาแลว รวมถงการเรยนรทเกดจาก

การสอสารระหวางผสอนและผเรยน ท าใหผสอนตองมการวางแผนอยางดในการด าเนนการสอนอยางเปน

ระบบเพอประสทธผลของการเรยนการสอน ทงนเนองจากแตละขนตอนของกระบวนการสอนอยางเปน

ระบบนนเปนสงส าคญ และจะสงผลกระทบถงแตละขนตอนอนๆ ตามไปดวยในธรรมชาตวงโคจรของ

ระบบ ดงนน เมอมการน าแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนมาประยกตใชเพอใหการวางแผนการเรยน

การสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ ผสอนจงจ าเปนตองค านงถงเรองของการออกแบบ แผนการสอน

กระบวนการสอน และการน าเทคโนโลยมาใชในการเรยนการสอน เพอชวยใหการวางแผนบรรลตาม

จดมงหมายและผเรยนมการเรยนรสงสด

23

การออกแบบการสอน

การออกแบบการสอบเปนองคประกอบหนงของกระบวนการทชวยใหผสอนสามารถคดกลยทธ

การเรยนการสอนได การออกแบบโดยใชแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอนตามตวอยางทกลาวมาแลว

จะเปนหนทางในการเขยนแผนการสอนและเหนอยางกระจางชดไดในทกสวนประกอบส าคญใน

กระบวนการเรยนการสอน การออกแบบการสอนจงเปนเสมอนการวาดภาพรวมของการสอนอนสงผลไป

ถงการสอนทถกตองสมบรณอยางทควรจะเปน

ในการทจะออกแบบการสอนไดนน นกออกแบบซงอาจเปนครผสอนหรอผเชยวชาญโดยเฉพาะ

จะตองมความรเกยวกบกระบวนการออกแบบระบบการสอน หลกการและทฤษฎทเกยวของ เชน ทฤษฎการ

เรยนร ทฤษฎการสอสาร ทฤษฎการสอน ฯลฯ เพอใหสามารถประยกตใชในหลกการและทฤษฎเหลานน

อยางเหมาะสมกบระบบการสอน นอกจากน นกออกแบบจะตองประสานกบผเชยวชาญดานเนอหาบทเรยน

และผผลตสอเพอใหสามารถออกแบบการสอนไดอยางถกตองในเนอหาและมสอใชประกอบไดอยาง

เหมาะสมกบขนตอนและบรบทการเรยนการสอน

เขยนแผนการสอน

การเขยนแผนการสอนเปนการน าการออกแบบการสอนท าให เปนจรงขนมา โดยการน า

กระบวนการวางแผนจากแบบจ าลองมาใชจรงในการสอนประจ าวน การใชแบบจ าลองระบบการออกแบบ

การสอนอยางตรงไปตรงมาจะชวยใหสามารถจ ากดการเขยนแผนการสอนเพอมงเนนใหตรงกบ

วตถประสงคเฉพาะและเนอหาความรไดอยางจรงจง

วางแผนการสอน

การวางแผนการสอนนบเปนขนตอนสดทายของกระบวนการวางแผนอยางเปนระบบเนองจากจะ

เปนการระบถงทกสงทจ าเปนตองท าเพอใหผเรยนเกดการเรยนรขนได ในขนตอนของการวางแผนการสอน

นผสอนตองพจารณาอยางถถวนถงแผนการสอนทเตรยมไวและเขยนรายงานทตองท าในการสอนอยางเปน

ระบบ เมอขนตอนนสนสดลงนบเปนการบรรลถงเปาหมายและพรอมทจะท าการสอนได

วางแผนการใชเทคโนโลยในการเรยนการสอน

24

ถงแมจะมการใชแบบจ าลองระบบการออกแบบการสอน เขยนแผนการสอน และวางแผนการสอน

ไดดเพยงใดกตาม แตการเรยนการสอนจะไมสามารถบรรลถงประสทธผลสงสดไดเลยหากไมมการใช

เทคโนโลย ทงนเพราะเทคโนโลยเปนสงชวยเสรมและสนบสนนการเรยนการสอนการใชเทคโนโลยอยาง

เหมาะสมในแตละขนตอนการเรยนการสอนชวยใหผสอนสามารถด าเนนการสอนไดอยางมประสทธภาพ

และผเรยนเกดการเรยนรมสมฤทธผล

อยางไรกตาม การน าเทคโนโลยระดบสงมาใชยอมตองค านงถงความเหมาะสมในแตละ

สภาพการณดวย เพราะแนนอนเหลอเกนวาสถานศกษาแตละแหงยอมมความพรอมในการใชเทคโนโลยไม

เทาเทยมกน ดงนน เมอมการวางแผนการสอน ผสอนยอมตองทราบวาควรใชเทคโนโลยรปแบบใดมาชวย

เสรมการเรยนการสอนไดบาง จะใชเทคโนโลยพนบานหรอเทคโนโลยระดบสงเพอใชในการสอนและเสรม

การเรยนรของผเรยน โรงเรยนมทรพยากรและโครงสรางพนฐานเพยงพอหรอไม เปนตน

อางอง

กดานนท มลทอง. เทคโนโลยและการสอสารเพอการศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพอรณการพมพ, 2548