การปรบตวของเกษตรกรชาวนาตอสถานการณภยแลง ในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

โดย นางสาวพนธทพภา สนธสวรรณกล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2561

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

การปรบตวของเกษตรกรชาวนาตอสถานการณภยแลง ในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

โดย นางสาวพนธทพภา สนธสวรรณกล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2561

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

THE ADAPTATION OF FARMERS TO DROUGHT SITUATION IN BANPHAI - JARAKAE COMMUNITY, BANG LEN DISTRICT, NAKORN

PATHOM PROVINCE

By

MISS Pintippa SONTHISUWANNAKUN

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Arts (Public and Private Management)

Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2018

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

หวขอ การปรบตวของเกษตรกรชาวนาตอสถานการณภยแลง ในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

โดย พนธทพภา สนธสวรรณกล สาขาวชา การจดการภาครฐและภาคเอกชน แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญา

มหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. สวรรยา ธรรมอภพล

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต

คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)

พจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. วโรจน เจษฎาลกษณ ) อาจารยทปรกษาหลก (ผชวยศาสตราจารย ดร. สวรรยา ธรรมอภพล ) ผทรงคณวฒภายนอก (อาจารย ดร. สทศา ลมบตร )

ง

บทคดยอภาษาไทย

57601309 : การจดการภาครฐและภาคเอกชน แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : การปรบตว, ชาวนา, สถานการณภยแลง

นางสาว พนธทพภา สนธสวรรณกล: การปรบตวของเกษตรกรชาวนาตอสถานการณภยแลง ในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ผชวยศาสตราจารย ดร. สวรรยา ธรรมอภพล

งานวจยครงนมวตถประสงค 1) เพอศกษาสถานการณภยแลง 2) เพอศกษาผลกระทบ

ภยแลง และ 3) การปรบตวของเกษตรกรชาวนาตอสถานการณภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ด าเนนการศกษาโดยใชระเบยบวจยเชงคณภาพดวยวธการสมภาษณเชงลกรายบคคลกบกลมผใหขอมลทเปนเกษตรอ าเภอบางเลนและเกษตรกรชาวนาทมภมล าเนาอาศยอยภายในชมชนบานไผจรเข ไมต ากวา 10 ป อายไมนอยกวา 30 ป และประกอบอาชพท านาไมต ากวา 5 ป รวมทงสน 17 คน และการสงเกตแบบไมมสวนรวม ตรวจสอบความถกตองของขอมลแบบสามเสาดานวธการ วเคราะห สรปและน าเสนอผลการศกษาในรปแบบพรรณนาความ

ผลการศกษา พบวา 1) สถานการณภยแลงภายในชมชนบานไผจรเข เปนไปใน 3 ลกษณะ คอปรมาณน าฝนทตกนอยกวาปกต ฝนไมตกตองตามฤดกาล และฝนทงชวงเปนระยะเวลานานกวาปกตท าใหฤดแลงยาวนาน 2) ผลกระทบดานเศรษฐกจจากภยแลง คอ ปรมาณผลผลตขาวลดนอยลง รายไดจากการจ าหนายขาวลดลง และภาวะหนสน ผลกระทบดานสงคมจากภยแลง คอ ปญหาสขภาพอนามยจากการใชน าทไมเพยงพอและไมไดคณภาพ การเปลยนแปลงอาชพและการอพยพยายถน (ชวคราว) ผลกระทบดานสงแวดลอมคอ การเปลยนแปลงโครงสรางของดน การเกดโรคระบาดในสตวเลยงและพช และระดบน าในดนลดต าลง และ 3) การปรบตวของเกษตรกรเปนไปใน 2 ลกษณะคอ 1) ปรบตวดานอาชพ โดยเปลยนอาชพอยางถาวรและการหาอาชพเสรมในชวงทไมสามารถท านา 2) การปรบตวดวยการแกปญหาตามศกยภาพความพรอมของตนเอง ไดแก การตดตามขาวสารของทางราชการ การเฝาระวงสถานการณน า ปรบเปลยนชนดพนธขาวใหเหมาะสมกบพนท การบรหารจดการแหลงน าส ารองในชวงทเกดภยแลง

จ

บทคดยอภาษาองกฤษ

57601309 : Major (Public and Private Management) Keyword : Adaptation, Farmers, Drought situation

MISS PINTIPPA SONTHISUWANNAKUN : THE ADAPTATION OF FARMERS TO DROUGHT SITUATION IN BANPHAI - JARAKAE COMMUNITY, BANG LEN DISTRICT, NAKORN PATHOM PROVINCE THESIS ADVISOR : ASSISTANT PROFESSOR SAWANYA THAMMAAPIPON

The purposes of this study were 1) to study the drought situation, 2) to study impacts from the drought and 3) to study the adaptation of farmers to drought situation in Banphai-Jarakae community, Bang Len, Nakhon Pathom Province. This quantitative research was conduct by using in-depth interview with 17 key informants who were growers and farmers residing in Banphai-Jarakae community no less than 10 years, aged 30 years and older and making their livelihoods as rice farmers at least 5 years. Moreover, the non-participant observation was employed with the Methodological Triangulation, analysis, and summarization in which the finding was presented in the descriptive form.

The result show then 1) the drought situation at Banphai-Jarakae community was divided into 3 types, namely, less rainfall than usual, unseasonal rain and having a lengthy dry spell making extended drought situation. 2) the economic impacts can be seen in decreasing rice product, less earned income from selling rice and of course heavy debts. The social impacts from the drought appeared in health hygiene from shortages of water and consuming poor-quality water, changing occupation and temporary migration. As for the environmental impacts, they were changing in soil structure, plague in animals and plants, including lower water table in the ground. 3) and Facing such situation, farmers adapted themselves as follows: 1) permanently changed occupation and find supplementary income during time unable to farm rice, whereas 2) adaptation to solve problem based on own capacity and readiness such as following the government news, monitoring water situation, growing rice varieties suitable for such area and managing reserved water during the drought.

ฉ

กตตกรรมประก าศ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธ เรอง การปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข จงหวดนครปฐม ส าเรจลลวงไดกดวยความอนเคราะหและความชวยเหลออยางดยงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.สวรรยา ธรรมอภพล อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทแนะน าใหค าปรกษาใหความร ตรวจสอบขอบกพรอง แกไข และปรบปรงงานวจย ซงเปนประโยชนอยางยงตอการด าเนนการวจยใหส าเรจสมบรณผวจยจงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.วโรจน เจษฎาลกษณ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และ ดร.สทศา ลมบตร กรรมการสอบวทยานพนธ ทกรณาใหค าปรกษา แนะน าและชแนะแนวทางการด าเนนงานวจยทเปนประโยชนรวมถงตรวจสอบและแกไขขอบกพรองซงท าใหวทยานพนธเลมนส าเรจลลวงไปไดดวยด ผวจยขอกราบขอบพระคณในความกรณาเปนอยางสง

ขอขอบพระคณเจาหนาทส านกงานเกษตร อ าเภอบางเลน ประกอบดวย เกษตรอ าเภอบางเลน และนกวชาการสงเสรมการเกษตร สงกดส านกงานเกษตรอ าเภอบางเลน และเกษตรกรผปลกขาวในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทกทานทไดสละเวลาใหขอมลอนเปนประโยชนอยางยงแกผวจย

ขอขอบพระคณครอบครวสนธกล ผชวยศาสตราจารยพรทพย อาปณกะพนธ คณณฐวรย วรคณพเศษ คณมนสชาย คณสณา ประเดมชย พยาว เพอนๆ และนองๆ ทคอยใหก าลงใจส าคญ และใหการสนบสนนชวยเหลอในทกดานจนวทยานพนธเลมนส าเรจลลวงไปไดดวยด

สดทายน ประโยชนและคณคาอนเกดจากวทยานพนธเลมนผวจยขอนอมบชาแดพระคณบดามารดา และครอาจารยทอบรมสงสอน แนะน าและใหก าลงใจอยางดยงเสมอมารวมถงขอกราบขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.สวรรยา ธรรมอภพล อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ซงเปนทงคร เปนเพอน พนอง ทใหโอกาส/สนบสนนชวยเหลอใหผวจยไดท าการศกษาวจยจนส าเรจลลวงดวยด และผวจยหวงเปนอยางยงวาวทยานพนธฉบบน จะเปนประโยชนแกผสนใจเพอเปนแนวทางในการศกษาวจยครงตอไป นบเปนความปตยนดอยางยงทไดท าวทยานพนธฉบบน หากมขอผดพลาดประการใด ผวจยกราบขออภยมา ณ ทน

พนธทพภา สนธสวรรณกล

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................ ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ...................................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ ............................................................................................................................ ฉ

สารบญ ............................................................................................................................................. ช

สารบญตาราง ................................................................................................................................... ฎ

สารบญรปภาพ ................................................................................................................................. ฏ

บทท 1 ............................................................................................................................................... 1

บทน า ................................................................................................................................................. 1

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................................... 1

2. ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา ......................................................................... 3

3. ขอบเขตของการศกษา .............................................................................................................. 3

4. ขนตอนการศกษา ...................................................................................................................... 4

5. ค าจ ากดความทใชในการศกษา ................................................................................................. 5

6. ผลทคาดวาจะไดรบจากการศกษา ............................................................................................. 5

บทท 2 ............................................................................................................................................... 6

วรรณกรรมทเกยวของ ....................................................................................................................... 6

1. บรบทพนททศกษา ................................................................................................................... 7

1.1 ขอมลทวไปของอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม .................................................................... 7

1.2 สภาพเศรษฐกจสงคม .............................................................................................................. 8

2. แนวคดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ................................................................................ 11

2.1 ความหมายของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ................................................................. 11

ซ

2.2 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ................................................................... 12

2.3 ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทย .......................................... 14

2.4 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตรและระบบเกษตร 16

3. แนวคดสถานการณภยแลง ...................................................................................................... 17

3.1 ความหมายของภยแลง .......................................................................................................... 17

3.2 สาเหตของการเกดภยแลง ..................................................................................................... 19

3.3 ผลกระทบของภยแลง ........................................................................................................... 20

3.4 วธการแกปญหาภยแลง ......................................................................................................... 21

4. แนวคดการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ......................................................... 22

4.1 ความหมายของการปรบตว ................................................................................................... 22

4.2 ความหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ .......................................... 23

4.3 ความส าคญของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ......................................... 24

4.4 เปาหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ.............................................. 25

4.5 ยทธศาสตรในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ............................................ 26

5. งานวจยทเกยวของ .................................................................................................................. 27

วธด าเนนการวจย ............................................................................................................................. 30

1. รปแบบการศกษา .................................................................................................................... 30

2. การเลอกพนทวจย ................................................................................................................... 31

3. กลมผใหขอมลหลกและเกณฑการคดเลอก ............................................................................ 31

4. เครองมอทใชในการศกษา ...................................................................................................... 31

5. การเกบรวบรวมขอมล ............................................................................................................ 32

ขอมลทตยภม (Secondary Data) ................................................................................................. 32

ขอมลปฐมภม (Primary Data) .................................................................................................... 32

6. การวเคราะหขอมล .................................................................................................................. 33

ฌ

7. การพทกษสทธกลมผใหขอมล ............................................................................................... 33

บทท 4 ............................................................................................................................................. 34

ผลการศกษา .................................................................................................................................... 34

สวนท 1 สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ................. 34

สวนท 2 ผลกระทบจากภยแลงในชมชนบานไผจระเข .............................................................. 36

2.1 ผลกระทบทางเศรษฐกจ ........................................................................................................ 36

สวนท 3 การปรบตวของเกษตรกรตอภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข.............................. 44

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ .................................................................................................. 50

สรปผลการศกษา ........................................................................................................................ 50

สวนท 1 สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม .................. 50

สวนท 2 ผลกระทบจากภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม .............. 50

สวนท 3 การปรบตวของเกษตรกรชมชนบานไผจรเขตอภยแลง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ............................................................................................................................................. 52

อภปรายผล .................................................................................................................................. 53

สวนท 1 สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม .................. 53

สวนท 2 ผลกระทบจากภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม .............. 54

สวนท 3 การปรบตวของเกษตรกรชมชนบานไผจรเขตอภยแลง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ............................................................................................................................................. 54

ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................... 55

ภาคผนวก.................................................................................................................................... 57

ภาคผนวก ก ................................................................................................................................ 58

แบบสมภาษณส าหรบเกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม .................................................... 58

รายการอางอง .................................................................................................................................. 61

ประวตผเขยน .................................................................................................................................. 64

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 จ านวนประชากรและจ านวนครวเรอน ในต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จ าแนกตามหมบาน ............................................................................................................................ 9

สารบญรปภาพ

หนา ภาพท 1 แผนทอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ................................................................................. 7

ภาพท 2 ผลกระทบทงหมดของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอสงแวดลอมและสงคมมนษย . 12

บทท 1

บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา

การ เป ล ยนแปลงสภาพภ มอ ากาศ (Climate Change) ตามกรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (United Nation Framework Convention on Climate Change : UNFCCC) คอการเปลยนแปลงใด ๆ ของอากาศซงเกดจากกจกรรมของมนษยทงทางตรงและทางออม อนท าใหสวนประกอบของบรรยากาศโลกเปลยนแปลงไป นอกเหนอจากการเปลยนแปลงโดยธรรมชาตในชวงเวลาเดยวกน (นลวรรณ เพชระบรณน, 2554) โดยสภาพภมอากาศของโลกในปจจบนเกดการเปลยนแปลงและแปรปรวนเปนอยางมาก ซงนบวนยงจะทวความรนแรงและสงผลกระทบตอการด ารงชพของสงมชวตบนโลก (กรมอตนยมวทยา, 2554)

ผลกระทบจากสภาพอากาศทเปลยนแปลงกอใหเกดความรนแรงและความถของภยพบตทมากขนตามมา เชน ฝนตกหนก น าทวม พายทรนแรง ความแหงแลง ทสรางความเสยหายตอสภาพเศรษฐกจ สงคม และความเปนอยของมนษย สงผลใหชมชนไทยตองเผชญกบความเสยงทแตกตางไปจากเดม ท งในแงของสภาพอากาศและฤดกาลทอาจเปลยนแปลงไปจากปจจบน ตลอดจนรปแบบและความรนแรงของภยพบตจากความแปรปรวนของสภาพอากาศทอาจเปลยนแปลงไปในอนาคต ซงสงผลตอการด าเนนชวตของชมชนในการเผชญหนากบภาวะเสยงมากขน หรอรปแบบของภาวะเสยงทไมเคยตองรบมอมากอน ท าใหชมชนตองเตรยมการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเหลาน โดยมเปาหมายเพอลดความเปราะบางตอผลกระทบของสภาพอากาศและภาวะลอแหลมตอความเดอดรอนลง (ศภกร ชนวรรโณ และคณะ, 2555)

ประเทศไทยไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเชนเดยวกบประเทศอน ๆ ในโลก สงเกตไดจากภยธรรมชาตทเกดขนในชวงป 2558 ประเทศไทยไดประสบกบปญหาภยแลงอยางหนก (นลวรรณ เพชระบรณน, 2554) สงผลท าใหปรมาณน าตนทนทเกบกกใน 33 เขอนหลก และอางเกบน าตาง ๆ ทวประเทศ รวมทงปรมาณฝนทตกลงมานอยกวาปกต ท าใหหลายพนทตองประสบปญหาภยแลงสรางความเดอดรอนตอเกษตรกรในหลากหลายพนท ศนยตดตามและแกไขปญหาภยพบตดานการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมการส ารวจความเสยหายทเกดจากภาวะภยแลงในป 2558 ครอบคลมพนท 2.87 ลานไร ซงเปนพนทเสยหายจรงททางผวาราชการจงหวดทวประเทศไดออกประกาศเปนพนทประสบภยพบตทางธรรมชาต โดยสามารถแยกเปนพนทเสยหายสนเชง ไดแก ขาว 2 ลานไร พชไร 862,628 ไร พชสวน 5,348 ไร มเกษตรกรไดรบผลกระทบรวม 272,743 ราย ความเสยหายคดเปนปรมาณผลผลต 6.10 ลานตน

2

มลคาความเสยหายทงสนกวา 15,514 ลานบาท (ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต, 2558)

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนบเปนภยคกคามส าคญตอการบรรลเปาหมายการพฒนาประเทศอยางย งยน เพราะไดสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจตงแตระดบครวเรอน ระดบชมชน และระดบประเทศ และอาจน าไปสผลกระทบตอความมนคงดานอาหารของโลกได เกษตรกรในประเทศไทยจงตองมการเตรยมความพรอมและปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคต เพอลดความเสยงตอผลกระทบตอความมนคงทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในอนาคต (สวรรยา ธรรมอภพล, 2560 ) การเปลยนแปลงภมอากาศอาจสงผลกระทบตอการเกษตร โดยเฉพาะในประเทศไทยซงพนทการเกษตรสวนใหญเปนระบบเกษตรทอาศยน าฝนเปนหลก การเปลยนแปลงรปแบบของภมอากาศในลกษณะตาง ๆ ไดแก การทอณหภมเพมสงขน หรอ รปแบบการกระจายตวของฝนในชวงฤดฝนเปลยนแปลงในอนาคตจะสงผลกระทบโดยตรงตอผลผลตทางการเกษตร (ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2554) การปรบวธการผลตหรอแบบแผนการผลต การเตรยมความพรอมในการรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอาจท าไดโดยการใชขอมลพยากรณสภาพอากาศลวงหนา ส าหรบใชในการวางแผนด าเนนการเพาะปลก หรอรวบรวม ทดสอบ หรอพฒนาเทคโนโลยการผลตตาง ๆ ทเหมาะสมกบสภาพภมอากาศแบบใหม เชน เกษตรอนทรย วนเกษตร การปลกขาวกลบเดยว (ณฐวฒ อปปะ, 2554)

จงหวดนครปฐมเปนหนงในจงหวดของภาคกลางดานตะวนตก ตงอยบรเวณลมแมน าทาจน เปนทราบลมภาคกลาง มพนท 2,168.327 ตารางกโลเมตร หรอ 1,355,204 ไร เทากบ รอยละ 0.42 ของ ประเทศ ประชากรรอยละ 17.07 ประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยมพนทเกษตรกรรมจ านวนทงสน 796,662 ไร คดเปนรอยละ 58.78 ของพนททงจงหวด อาชพเกษตรกรรมทส าคญ ไดแก การท านา ท าไร ท าสวนผลไมและพชผก การเลยงสตวและการเพาะเลยงสตวน า (ส านกงานจงหวดนครปฐม, 2559) โดยในป 2559 จงหวดนครปฐม ไดเผชญกบปญหาภยแลงสงผลกระทบตอเกษตรกรอยางมากทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยเฉพาะเกษตรกรในพนทอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ซงสวนใหญประกอบอาชพท านาเปนหลกตองประสบปญหาอยางหนก (ปนทศน มามสข, 2559) โดยหลงจากทกรมชลประทานไดเรมท าการปดประตน า เพองดสงน าสคคลอง ท าใหพนทอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม หลายต าบลเรมมผลกระทบจากการขาดแคลนน าจากชลประทาน ทงคลองดนสงน าขนาดใหญและขนาดเลกทกระจายไปตามหมบานตาง ๆ พบวา น าในคลองเหลอตดกนคลองเพยงเลกนอยเทานน ขณะทเกษตรกรบางรายตนขาวในนามอายแค 30 วน ตองยนตนตาย หลงจากน าในคลองชลประทานแหงขอด เนองจากปรมาณน าไมเพยงพอตอ

3

ความตองการของเกษตรกรในการท านา เกษตรกรจ าเปนตองลดพนทการท านาปรงลงและหนไปปลกพชชนดอนทดแทนรายไดจากการท านา (เอกพนธ แปนไทย, 2559)

ชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จงมการปรบตวตอสถานการณภยแลงทเกดขนภายในชมชน ดวยการประกอบอาชพอนอยางถาวร และการประกอบอาชพเสรมรายไดในระหวางพกการท านา และระหวางรอการเกบเกยว เชน การท าขนมไทยสงขายไปยงแหลงทองเทยวภายในอ าเภอและอ าเภอใกลเคยง การจกสานของใชในครวเรอนดวยผกตบชวา การคดแมลงพนธขาว ปลกผกสวนครวเพอการจ าหนาย เปนตน และเกษตรกรยงมการปรบตวในการแกไขปญหาตามศกยภาพความพรอมของตนเองเพอใหการท าการเกษตรได ไดแก การจดจ าเหตการณจากการเปลยนแปลงทเกดขนซ า ๆ ในอดต เรยนรจากประสบการณดวยตนเองและจากค าบอกเลาของผอน คาดการณสถานการณน าทจะเกดขนในอนาคต และวางแผนการเพาะปลกเพอใหการด ารงชพอยได

ดวยเหตนเองผวจยจงสนใจทจะศกษาการปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม โดยผลการศกษาทไดจะเปนประโยชนตอองคกร หนวยงาน และผเกยวของในการน าไปใชประกอบการวางแผนก าหนดนโยบายในการเตรยมความพรอมรบมอกบปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทจะเกดขนกบชมชน และเปนการลดความเสยงตอคณภาพชวตของคนในชมชนอกดวย

2. ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาสถานการณภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

2. เพอศกษาผลกระทบจากสถานการณภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

3. เพอศกษาการปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลง ทเกดขนภายในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

3. ขอบเขตของการศกษา

3.1 ขอบเขตเชงเนอหา ผวจยก าหนดขอบเขตการศกษาโดยศกษาสถานการณและผลกระทบทงทางดาน

เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม จากสถานการณภยแลงทเกดขนภายในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม และศกษาการปรบตวของเกษตรกรภายในชมชนบานไผจรเข จงหวดนครปฐม จากสถานการณภยแลงทเกดขน

4

3.2 ขอบเขตเชงพนท ผวจยไดเลอกพนทท าการศกษา คอ ชมชนบานไผจรเข หมท 7 ต าบลไทรงาม

อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม เนองจากเปนพนททมการท าเกษตรกรรมดงเดมมาเปนเวลานาน โดยเฉพาะพนทปลกขาวแมจะไดรบผลกระทบจากภาวะภยแลง แตเกษตรกรสวนใหญยงด ารงชพดวยการท าเกษตรกรรม โดยหาวธการปรบตวในการแกไขปญหาผลกระทบดงกลาว

3.3 ขอบเขตเชงประชากร ผวจยไดก าหนดขอบเขตเชงประชากร ซงเปนผใหขอมลหลกในการศกษาครงน 2

กลม ไดแก 3.3.1 เกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ซงเปนผทใหขอมลเชงลกเกยวกบ

สถานการณภยแลง และสถานการณภาคเกษตรกรรมในภาพรวมของอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม การเปลยนแปลงของเกษตรกรรมและผลกระทบจากการเปลยนแปลงของภาคเกษตรกรรมในพนทศกษา อกทงยงเปนผมบทบาทในการสงเสรมและพฒนาเกษตรกร ประสานถายทอดความรดานการผลต การจดการผลผลตพช

3.3.2 เกษตรกรทมภมล าเนาอาศยอยภายในชมชนบานไผจรเข หมท 7 ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ไมนอยกวา 10 ป มอายไมต ากวา 30 ป และประกอบอาชพท านาขาวเปนระยะเวลาไมต ากวา 5 ป และไดรบผลกระทบจากภาวะภยแลง

3.4 ขอบเขตเชงเวลา ด าเนนการศกษาต งแตเดอนกมภาพนธ 2561 ถงเดอนกมภาพนธ 2562 รวม

ระยะเวลา 12 เดอน โดยผวจยท าการเกบรวบรวมขอมล โดยใชวธสมภาษณเชงลก ในเดอนสงหาคม 2561

4. ขนตอนการศกษา

ขนตอนการศกษาแบงเปน 5 ขนตอนดงตอไปน 4.1 การเกบรวบรวมขอมลทตยภมเกยวกบขอมลทวไปของพนทศกษา แนวคด

เกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความรทวไปเกยวกบภยแลง แนวคดทฤษฎการปรบตว จากหนงสอ ต ารา รายงานวจย วทยานพนธและระบบสบคนทางอนเตอรเนต เพอน ามาก าหนดกรอบแนวคดในการศกษาและจดท าโครงรางวทยานพนธเพอน าเสนออาจารยทปรกษา

4.2 การเกบรวบรวมขอมลปฐมภม โดยใชวธการสมภาษณเชงลกเปนรายบคคล 4.3 การตรวจสอบความถกตองของขอมลแบบสามเสาดานวธการ (Methodological

Triangulation) โดยน าขอมลเชงคณภาพทไดจากการศกษาเอกสาร การสมภาษณเชงลก และการสงเกตแบบไมมสวนรวมมาท าการตรวจสอบความถกตองของขอมล และท าการวเคราะหขอมล

5

4.4 การสรปผลการศกษา ตามวตถประสงคของการศกษา 4.5 การเสนอแนะ

5. ค าจ ากดความทใชในการศกษา

5.1 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หมายถง การเปลยนแปลงลกษณะอากาศ เชน อณหภม ปรมาณฝน ความแรงลม ฤดกาล ฯลฯ ในพนทใดพนทหนงซงเกดความผนแปรตามธรรมชาต หรอกจกรรมของมนษยกอใหเกดภยแลงขนภายในชมชน และสงผลกระทบตอประชาชนภายในพนท

5.2 สถานการณภยแลง หมายถง เหตการณเกยวกบภยแลงทเกดขนในชมชน เกดจากการขาดแคลนน าในพนทใดพนทหนงเปนเวลานาน อนเนองมาจากฝนทงชวง ฝนตกในปรมาณนอยกวาปกต และฝนไมตกตองตามฤดกาล จนท าใหเกดผลกระทบตอมนษยในดานตาง ๆ

5.3 ผลกระทบจากภยแลง หมายถง ผลทเกดขนทงในทางบวกและทางลบจากการขาดแคลนน าในพนทใดพนทหนงเปนเวลานาน ทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

5.4 การปรบตวของเกษตรกรตอภาวะภยแลง หมายถง การปรบเปลยนพฤตกรรม วถชวต วถการประกอบอาชพทงแบบชวคราวและถาวร และสงแวดลอมของเกษตรกรภายในชมชน เพอใหตนเองสามารถด ารงชวตอยไดอยางปกตสข

6. ผลทคาดวาจะไดรบจากการศกษา

6.1 ทราบถงสถานการณภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข 6.2 ทราบถงผลกระทบจากสถานการณภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข 6.3 ทราบถงการปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลง ทเกดขนภายในชมชน

บานไผจรเข 6.4 ขอมลทไดจะเปนประโยชนตอองคกร หนวยงาน และผเกยวของในการน าไปใช

ประกอบการวางแผนก าหนดนโยบายในการเตรยมความพรอมรบมอกบปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทจะเกดขนกบชมชน และเปนการลดความเสยงตอคณภาพชวตของคนในชมชนอกดวย

6

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การศกษาเรอง “การปรบตวของเกษตรกรชาวนาตอสถานการณภยแลงในชมชนบานไผ

จรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม” ผศกษาได ทบทวนวรรณกรรมเกยวกบหลกการแนวคด

ทฤษฎและงานวจยทเกยวของจากแหลงขอมลตาง ๆ เชน หองสมดมหาวทยาลยศลปากรวทยาเขต

พระราชวงสนามจนทรแหลงขอมลจากหนวยงานทเกยวของ และระบบสบคนทางอนเตอรเนต เพอ

น ามาก าหนดกรอบแนวคดในการศกษา โดยมรายละเอยดทไดท าการทบทวนวรรณกรรม

ดงตอไปน

1. บรบทพนททศกษา

1.1 ขอมลทวไปของอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม 1.2 สภาพเศรษฐกจสงคม

2. แนวคดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 2.1 ความหมายของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 2.2. ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 2.3 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทย 2.4 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตรและระบบเกษตร 3. แนวคดสถานการณภยแลง 3.1ความหมายของภยแลง 3.2 สาเหตของการเกดภยแลงผลกระทบของภยแลง 3.3 วธการแกปญหาภยแลง

4. แนวคดการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4.1 ความหมายของการปรบตว 4.2 ความหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4.3 ความส าคญของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4.4. เปาหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4.5 ยทธศาสตรในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

5. งานวจยทเกยวของ

7

1. บรบทพนททศกษา

1.1 ขอมลทวไปของอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

ประวตความเปนมา

เดมต าบลไทรงามขนอยกบต าบลบางไทรปา อ าเภอบางปลา จงหวดนครปฐม ตอมา

ในป พ.ศ.2506 ทางอ าเภอบางเลน ไดแบงแยกต าบลหลายต าบล เพอขยายเขตการปกครองเพมขน

ต าบลไทรงามแบงแยกมาจากต าบลบางไทรปา จ านวน 11 หมบาน สาเหตทเรยกวาต าบลไทรงาม ก

เนองมาจากมตนไทรขนาดใหญมาก ขนอยปากคลองบรเวณหนาศาลเจาแมพวงมาลยศร ซง

ชาวบานใหความเคารพนบถอ พอมการขยายเขตการปกครอง และใหตงชอต าบล ชาวบานจงลงมต

เรยกชอต าบลวา “ต าบลไทรงาม” ตามชอของตนไทร นบตงแตนนเปนตนมา

ลกษณะภมประเทศ

ต าบลไทรงาม มพนท 20,019 ไรเศษ หรอประมาณ 32.03 ตารางกโลเมตร เปนพนท

ราบลม ทศเหนอ ตดตอกบ ต าบลนลเพชร อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทศใต ตดตอกบ ต าบล

บางภาษ อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทศตะวนออก ตดตอกบ ต าบลไทรนอย อ าเภอไทรนอย

จงหวดนนทบร ทศตะวนตก ตดตอกบ ต าบลบางไทรปา อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ดงภาพท

1

ภาพท 1 แผนทอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทมา : ส านกงานเกษตรอ าเภอบางเลน, 2558

ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน

จงหวดนครปฐม

8

ลกษณะภมอากาศ

สภาพภมอากาศมลกษณะอบอนตลอดป ม 3 ฤด คอ 1) ฤดรอน ระหวางเดอน กมภาพนธ - พฤษภาคม อณหภมเฉลย 35 – 42 องศาเซลเซยส 2) ฤดฝน ในชวงเดอน มถนายน - พฤศจกายน จะมฝนตกชกเฉลยประมาณ 300 มลลเมตร 3) ฤดหนาว ระหวางเดอน ธนวาคม – มกราคม อณหภมต ากวา 27 องศาเซลเซยส

แหลงน าธรรมชาต

1) บง/หนอง และอน ๆ จ านวน 2 แหง 2) ล าน า/ล าหวย/คลอง จ านวน 7 สาย คอ คลองตาด า, คลองเจก, คลองบางไทร,

คลองประสพโชค , คลองคณพระประชาศรย , คลองญปน และคลองสอง

3) แมน า จ านวน 1 สาย คอ แมน าทาจน

แหลงน าทสรางขน บอบาดาล จ านวน 15 แหง

ดวยสภาพพนทของต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทมแหลงน าธรรมชาตจ านวนมาก ประกอบดวย บง หนอง ล าน า ล าหวย คลอง และแมน า ท าใหเหมาะแกการท าเกษตรกรรม เชน ท าสวนผลไม ท าไมดอกไมประดบ ประมง เลยงสตว โดยเฉพาะการท านาขาว

1.2 สภาพเศรษฐกจสงคม

1) จ านวนประชากรในต าบลไทรงาม

จ านวนชมชนในเขตต าบลไทรงาม ประกอบดวยขอบเขตการปกครอง 11 หมบาน ม

ประชากรทงสน 5,189 คน แยกเปน ชาย 2,616 คน หญง 2,573 คน มความหนาแนนเฉลย 145 คน/

ตารางกโลเมตร ดงตารางท 1

9

ตารางท 1 จ านวนประชากรและจ านวนครวเรอน ในต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จ าแนกตามหมบาน หมท ชอหมบาน ชาย

(คน) หญง (คน)

รวม (คน)

จ านวนครวเรอน (ครวเรอน)

1 บานคลองเจก 192 180 372 107 2 บานหม 208 170 378 105 3 บานทาเรอ 123 125 248 69 4 บานตลาดบางไทร 363 385 748 213 5 บานตนตาล 144 155 299 101 6 บานคลองบางไทร 73 86 159 50 7 บานไผจระเข 289 276 565 149 8 บานไผสามต าลง 327 328 655 212 9 บานคลองคณพระประชาศรย 398 381 779 210

10 บานคลองญปน 299 277 576 146 11 บานคลองสอง 200 210 410 114

รวม 2,616 2,573 5,189 1,476

ทมา : ส านกงานทะเบยนอ าเภอบางเลน ขอมล ณ เดอน พฤษภาคม 2559 (อางถงในองคการบรหาร

สวนต าบลไทรงาม, 2560)

2. การประกอบอาชพ

ประชากรในต าบลไทรงาม สวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 85 ไดแก

การท านาขาว พชไร สวนผก สวนผลไม ไมดอก เลยงสตว ประมง มพนท 23,974 ไร ไดแก

1) พนทนาขาว เนอท 21,674 ไร

2) พนทพชไร เนอท 12 ไร

3) พนทสวนผก เนอท 206 ไร

4) พนทสวนผลไม เนอท 113 ไร

5) พนทไมดอก เนอท 269 ไร

10

6) พนทประมง เนอท 1,630 ไร

7) พนทเลยงสตว เนอท 70 ไร

ทงน การประกอบอาชพยงตองพงพาจากธรรมชาตเปนสวนใหญ เนองจากอาชพโดยสวนใหญของต าบลไทรงาม เปนอาชพทยดเอาทรพยากรธรรมชาตเปนวตถดบเปนส าคญ ส าหรบอาชพนอกภาคเกษตรกรรม ไดแก

1) รบราชการ รอยละ 5 2) รบจาง รอยละ 7 ซงการรบจางเปนการรบจางแรงงานภายในต าบลและ

ต าบลใกลเคยง 3) คาขาย รอยละ 3 ส าหรบการคาขายเปนไปตามลกษณะการขายของ

เบดเตลดภายในหมบาน หรอรบซอผลผลตทางการเกษตรภายในต าบลและต าบลใกลเคยงมาจ าหนาย

3. หนวยธรกจในเขต องคการบรหารสวนต าบลไทรงาม 1) ตลาดเอกชน 1 แหง 2) ปมน ามนและกาซ 16 แหง (ปมน ามนหลอด) 3) โรงงานอตสาหกรรม 1 แหง 4) โรงสขาว 1 แหง 5) โรงกลงเหลก 4 แหง 6) รานคา 20 แหง 7) ซอม , ปะยางรถ 2 แหง 8) รานตดผม / เสรมสวย 1 แหง 9) โรงฆาสตว 1 แหง 10) เสารบสญญาณโทรศพท 2 แหง

4. สภาพทางสงคม

องคการบรหารสวนต าบลไทรงาม ไดรบการยกฐานะเปนองคการบรหารสวนต าบล

และมฐานะเปนนตบคคลและเปนราชการบรหารสวนทองถน ตามพระราชบญญตสภาต าบลและ

องคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 มวด 4 แหง มสถานศกษาสงกดส านกงานคณะกรรมการ

ประถมศกษาแหงชาต 4 แหง มศนยพฒนาเดกเลก สถานบรการสาธารณสข และ สถานต ารวจ

ชมชน อยางละ 1 แหง ผน าชมชนมความสามคค ชวยกนปกครองหมบานและรวมใจกนพฒนา

11

ดวยด บางหมบานมการรวมกลมท ากจกรรม เชน ตงกลมออมทรพย กลมอาชพของประชาชนใน

ต าบล

2. แนวคดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

2.1 ความหมายของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กรมอตนยมวทยา (2557) กลาววา การเปลยนแปลงภมอากาศ (climate change)

หมายถง การเปลยนแปลงลกษณะอากาศเฉลย (average weather) ในพนทหนง ซงลกษณะอากาศ

เฉลย หมายความรวมถง ลกษณะทงหมดทเกยวของกบอากาศ เชน อณหภม ฝน ลม เปนตน แตใน

ความหมายตามกรอบของอนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ FCCC (Framework

Convention on Climate Change) การเปลยนแปลงภมอากาศ หมายถง การเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ อนเปนผลทางตรง หรอทางออมจากกจกรรมของมนษย ทท าใหองคประกอบของ

บรรยากาศเปลยนแปลงไป นอกเหนอจากความผนแปรตามธรรมชาตแตความหมายทใชใน

คณะกรรมการระหวางรฐบาล วาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ IPCC (Intergovernmental Panel on

Climate Change) การเปลยนแปลงภมอากาศ หมายถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไมวาจะ

เนองมาจาก ความผนแปรตามธรรมชาต หรอกจกรรมของมนษย

วกานดา วรรณวเศษ (2558) กลาววาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หมายถง การ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศอนเปนผลจากกจกรรมของมนษยทท าใหลกษณะอากาศเฉลย

(Average weather) ในพนทหนงแตกตางจากสภาวะอากาศธรรมชาตทสงเกตไดในชวงเวลาเดยวกน

ทงในดานอณหภมความชน ปรมาณน าฝน ฤดกาล

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย (2557) กลาววา การ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หมายถง การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศในระยะยาว เปนผลมา

จากปรากฏการณโลกรอนและกจกรรมของมนษยท งทางตรงและทางออม กอใหเกดการ

เปลยนแปลงอณหภม ปรมาณน าฝน ความถและความรนแรงของการเกดพาย รวมถงการ

เปลยนแปลงของระดบน าทะเล และการเปลยนแปลงองคประกอบของบรรยากาศโลก

ดงนนผวจยสามารถสรปความหมายของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หมายถง

การเปลยนแปลงลกษณะอากาศ เชน อณหภม ปรมาณฝน ความแรงลม ฤดกาล ฯลฯ ในพนทใด

12

พนทหนงซงเกดความผนแปรตามธรรมชาต หรอกจกรรมของมนษยกอใหเกดภยแลงขนภายใน

ชมชน และสงผลกระทบตอประชาชนภายในพนท

2.2 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

UNEP/GEMS อางถงใน (ลดดาวลย สงกา และคณะ, 2554) กลาววา ผลกระทบการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศทอาจเกดขนจากการเปลยนแปลงของภมอากาศตอสภาพแวดลอม

ธรรมชาตเปนเรองแรก และตอสงคมมนษยเปนเรองตอไป

ภาพท 2 ผลกระทบทงหมดของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอสงแวดลอมและสงคมมนษย ทมา:UNEP/GEMS (อางถงในลดดาวลย สงกา และคณะ, 2544)

จากภาพท 2 สามารถอธบายไดวา ผลกระทบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทม

ตอสงแวดลอมธรรมชาต

1) วฏจกรน า อณหภมทสงขนจะท าใหอตราการระเหยของความชนจากพช พนดน

และมหาสมทรมมากขน เปนการเพมปรมาณหยาดน าฟาของโลกอยางหลกเลยงไมได เนองจาก

13

อณหภมทสงขนท าใหอตราน าระเหยจากดนเพมขน ความชนในดนยอมไดรบผลกระทบตามไป

ดวย ทรพยากรน าในเขตแหงแลงหรอกงแหงแลงจะมความออนไหวอยางมากจากการเปลยนแปลง

เพยงเลกนอยของอณหภมและปรมาณฝน แมวาอณหภมจะสงขนนอยทสดบรเวณละตจดต า แต

ผลกระทบทมตอทรพยากรน าอาจมมากทสดในพนทเหลาน เนองจากอณหภมทเปลยนแปลงมผล

ตอปรมาณน าทไหลผานซงกลายเปนน าใตดนอนเปนแหลงน าหลกของบรเวณเหลาน

2) ระบบนเวศ และพชพรรณ ระบบนเวศธรรมชาตเปนโครงขายทมการพงพาซงกน

และกนของพชและสตวชนดตางๆ ในแหลงทมนษยไมไดเขามาจดการ รวมไปถงภมภาคทเปนปา

ไมธรรมชาต พนทชมน า ทะเลทราย ทะเลสาบ และภเขา ระบบนเวศเปนสวนหนงของเขตพชพรรณ

ทใหญกวา ไดแก ปาในเขตรอนและเขตทนดรา ซงเปนลกษณะเฉพาะของภมอากาศทแตกตางของ

โลก

3) ทรพยากรน า น าเปนรากฐานส าคญส าหรบสงแวดลอมอนสมบรณ และเกอหนน

กจกรรมสวนใหญของมนษยในดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม และบานเรอน อยางไรกตาม การ

กระจายน าของโลกมลกษณะไมสม าเสมอ และมกมไมเพยงพอส าหรบใชประโยชนในททตองการ

น ามาก นอกจากนนจ านวนประชากรทเพมขนยงเพมความกดดนในเรองปรมาณน าทใชประโยชน

ดวย การเปลยนแปลงปรมาณน าฝนตามฤดกาลหรอเปนเวลานานๆ จะกอใหเกดความแหงแลง น า

ทวม และภยพบตของระบบนเวศ ซงมผลกระทบตอประชากรหลายลานคน

4) อาหาร และการเกษตร ความส าเรจของการท าเกษตรกรรมขนอยกบอณหภมของแต

ละฤดกาล ชวงเวลาทมแสงแดด ความชนในดน และความยาวของฤดเพาะปลก เนองจากพชบาง

ชนดจะเจรญงอกงามภายใตสภาพอากาศอบอน ขณะทพชชนดอนจะเจรญงอกงามไดนอยกวาและ

ชากวา อณหภมโลกทสงขนจะชวยเพมผลผลตทางการเกษตรในบางภมภาค และท าใหผลผลตบาง

ภมภาคลดลง แตยงไมทราบแนชดวาผลโดยรวมของโลกโดยทวไปจะลดลงหรอไม แตภาวะโลก

รอนท าใหเกษตรกรในภมภาคตางๆ ทไมสามารถปรบวธการเพาะปลกใหเขากบสภาวะใหมไดม

ผลผลตนอยลงอยางแนนอน

5) กจกรรมทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมผลตอกจกรรมทาง

เศรษฐกจ ในดานพลงงาน การขนสง โดยน าแขงในทะเลและแมน ารวมท งหมะทลดลงจะม

ผลกระทบตอการเดนเรอ การเดนทางทางอากาศ การขนสงทางถนนและทางรถไฟ ระดบน าทะเลท

สงขนอาจท าใหตองเปลยนแปลงคาใชจายในสวนของทาเรอ ถนน และทางรถไฟแถบชายฝง การ

14

เปลยนแปลงของระดบทะเลสาบและแมน าจะมผลตอการเดนเรอภายในประเทศ พายทเกดขนบอย

กวาแตกอนจะมผลกระทบตอการเดนเรอมากกวาการขนสงแบบอนๆ และสงผลกระทบตอ

อตสาหกรรมทตองพงพาสภาพภมอากาศอยางมากในเรองวตถดบสภาพการท างานและทตง

ดงนน ผวจยสามารถสรปความหมายของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หมายถง

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในพนทใดพนทหนงซงเกดความผนแปรตามธรรมชาต หรอ

กจกรรมของมนษยกอใหเกดภยแลงขนภายในชมชน และสงผลกระทบตอประชาชนภายในพนท

2.3 ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทย

วารสารหลกเมองออนไลน (2559) ไดกลาวถง ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศทเกดขนในประเทศไทย ไดแก

1. น าทวม โดยในชวง 30 ปทผานมา ประเทศไทยมกประสบปญหาอทกภยบอยครง

โดยสวนใหญจะเกดในเขตชมชนทตงอยในพนทเสยงตอการเกดอทกภย โดยเฉพาะชวงฤดฝน

เนองจากปรมาณน ามมากกวาทกกเกบ และระบบระบายน ายงไมมประสทธภาพพอ ผลกระทบจาก

การเกดน าทวมน าความเสยหายอยางมหาศาลมาสชวตและทรพยสนขน โดยท าลายสงทเปน

โครงสรางพนฐาน เชน ถนนหนทางสงกอสรางตาง ๆ ท าลายพชผลทางการเกษตรชะลางหนาดนท า

ใหดนเสอมสภาพ เกดการปนเปอนของน า และน าทวมขงในบางพนทยงสงผลตอการแพรของโรค

ระบาดท งในมนษย พชและสตว และมการระบาดของแมลงศตรพชทส าคญในการเกษตร

ประชาชนตองสญเสยทท ากน ตองอพยพยายถนมาท างานในเมอง ผลผลตระดบทองถนและ

ระดบประเทศลดลง

2. ความแหงแลง สบเนองจากปรมาณรงสดวงอาทตยบรเวณผวโลกสงขน ท าให

อณหภมสงขน สงผลใหปรมาณน าฝนและการระเหยของน ามการเปลยนแปลง ปรมาณน าในล าธาร

และน าใตดนลดลงเนองจากระเหยแหงไปกบความรอนทสงขนหมด ท าใหปรมาณฝนตกนอยลง

หรอทงชวงเปนเวลานานในหนาแลงและหนารอน ผลคอท าใหแหลงน าตามธรรมชาตแหง ม

ผลกระทบตอการท าเกษตรของไทยซงเปนประเทศเกษตรกรรมอยางยง และไมเพยงพอตอการ

อปโภคบรโภคของประชาชน

3. ความหลากหลายทางชวภาพ แมประเทศไทยมความหลากหลายของทรพยากรมาก

แตกมความเปนไปไดสงทสตวและพชหลาย ๆ สายพนธในประเทศไทยจะลดลงและสญพนธไป

15

เนองจากพชและสตวจะรบสญญาณจากภมอากาศในการเปลยนแปลงวงจรชวตใหสมบรณ สามารถ

ขยายพนธตอไปได อณหภมทเพมขนและปรมาณน าฝนทเปลยนแปลงไป มผลใหสงมชวตในระบบ

นเวศ รวมถงปาไมตองมการปรบตวเพอใหอยรอดในภาวะทโลกรอนขน ในบรเวณทระดบน าลดต า

กมผลท าใหความหลากหลายทางชวภาพลดลงเชนกน สวนพนทชายฝงจะเกดการเปลยนแปลงอยาง

มาก โดยเฉพาะในบรเวณทเปนแองเกบน าหรอทะเลสาบน าตน พชน าและพชชมน าโดยรอบจะ

ลดลง สงผลกระทบตอการยายถนทอยของสตวน า และการลดลงหรอหายไปของพช เกดความเสอม

ถอยดานการผลตชวมวล หรอแมแตการสญพนธของปลา การทปรมาณน าและอาณาเขตของแหลง

น าทลดลง สงผลใหแหลงน ากลายเปนแหลงสะสมธาตทกระตนใหสาหรายและวชพชน าเจรญใน

ปรมาณมาก ท าใหปรมาณออกซเจนในน าลดลง เปนอนตรายตอสงมชวตในน าชนดอน ๆ

นอกจากนบรเวณทฝนตกหนก สารมลภาวะทเปนกรดในอากาศจะถกชะลางลงแหลงน ามากขน

ความเปนกรดนกมสวนท าลายความหลากหลายทางชวภาพดวยเชนกน

4. สขอนามย จากการทอณหภมเฉลยและอณหภมสงสดในทตาง ๆ สงขน เปนผลใหม

จ านวนวนทอากาศรอนเพมขนและคลนความรอนรนแรงขน มผลตอสขภาพอนามยของมนษย ทง

ทางตรง ไดแก การเปนลมแดด หรอ Heat stroke และทางออม ไดแก การระบาดของโรคมาลาเรย

และไขเลอดออกเนองจากอณหภมทเพมขนเรงวงจรชวตของยง การเกดโรคอจจาระรวงเนองจาก

อาหารและน าปนเปอนเชอจากการกระจายของน าผวดน และภาวะน าทวม เกดภาวะขาดสารอาหาร

เนองจากผลผลตทางการเกษตรตกต าและท าใหมการใชสารเคมเพอเพมความอดมสมบรณของดน

มากขน

5. อณหภม เนองจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ท าใหอณหภมเฉลยและ

อณหภมสงสดในทตาง ๆ สงขน สงผลใหเกดความตองการพลงงานไฟฟาเพอท าความเยนสงขน

เกดการขยายก าลงการผลตไฟฟา ซงมผลกระทบตอเนองถงปญหาการขาดแคลนน าในหนาแลง ท

จะใชผลตไฟฟา และอปโภคบรโภค

ดงน นผวจ ยสามารถสรปไดวา ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

หมายถง ผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขนจากการเปลยนแปลงของสภาพ

ภมอากาศตอเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ตลอดจนงานดานสาธารณสขท าใหชาวบานภายใน

ชมชนไดรบความเดอดรอน

16

2.4 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตรและระบบ

เกษตร

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (2554) ไดกลาวถง ผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตรและระบบเกษตร หมายถง พชแตละชนดม

ความออนไหวตอการเปดรบปจจยทางภมอากาศตางกน ขนอยกบกระบวนการทางสรระวทยาของ

พชนน จงท าใหมความเสยงตอภมอากาศในอนาคตทแตกตางกนดวย ซงท าใหเกดผลกระทบตอการ

เกษตรกรรม ไดแก

1) ผลกระทบตอการปลกขาว พบวา ขาวเกอบทกสายพนธมความออนไหวตอการ

เพมขนของอณหภม ท าใหอายขาวจะสนลง และผลผลตขาวลดลงดวย มผลตอการระบาดของแมลง

และโรครวงขาว รวมไปถงการขาดน ายงท าใหการผสมเกสรลดลง โดยในขาวนาปซงสวนใหญอย

ในภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอและอาศยน าฝนเปนหลกนน แมในอนาคตอณหภมจะ

เพมขนแตขาว สวนใหญยงสามารถเจรญเตบโตและใหผลผลตได ปรมาณน าฝนรายปทอาจเพมขน

ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและลดลงในพนทภาคกลางอาจสงผลตอการผลตขาวบาง แตปจจยท

ส าคญคอ การเรมตนของฤดฝน หากการแปรปรวนของอณหภมท าใหฝนมาลาชา เกษตรกรจะไม

สามารถเตรยมแปลงกลาได ซงความแปรปรวนของภมอากาศและพายททอาจมมากขน จะสงผลให

เกดภาวะน าทวมทไมสามารถคาดการณได รวมทงพนทดนเคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอกยงคงม

ความเสยงตอการสญเสยผลผลตขาว สวนในขาวนาปรงนน พนทสวนใหญอยในเขตชลประทาน

ภาคกลาง เปนระบบการผลตทเปดรบการเพมขนของอณหภมอากาศโดยเฉพาะในชวงปลายฤด

ระบบการผลตออนไหวตอการควบคมและระบายน าของรฐ

2) ผลกระทบตอการปลกมนส าปะหลง ซงปลกในพนทดอนของพนทผลตหลกใน

ประเทศมการเปดรบตอปรมาณน าฝนทอาจจะเพมขน ท าใหหวมนส าปะหลงมโอกาสเนาเสยไดงาย

ขน สงผลใหมผลผลตลดลง นอกจากน อณหภมและความชนในอากาศและในดนทเปลยนแปลงใน

อนาคตอาจจะท าใหศตรของมนส าปะหลงมการเปลยนแปลงไปจากเดม ไดแก เพลย แปง แมลงหว

ขาว ไรแดง ปลวก และแมลงนนหลวง แตยงไมมการศกษาเรองนโดยตรง

3) ผลกระทบตอการปลกออย โรงงานทปลกขามแลงจะเปดรบกบชวงหนาแลงท

ยาวนานขนกวาอดต ออยอาจจะประสบปญหาขาดน าและท าใหประชากรและความหนาแนนของ

ออยตอพนทลดลง และสงผลกระทบใหผลผลตลดลงดวย นอกจากน ในฤดฝนซงคาดวาจะม

17

ปรมาณฝนมากขนอาจท าใหออยเปดรบตอภาวะน าขง สงผลใหออยชะงกการเจรญเตบโตและ

พฒนาการได นอกจากนศตรของออย เชน หนอนกอ ดวงหนวดยาว และปลวก กอาจมการ

เปลยนแปลงดวยเชนกน

4) ผลกระทบตอการปลกขาวโพดเลยงสตว ทปลกโดยอาศยน าฝน จะเปดรบกบความ

ไมแนนอนของวนเรมตนของฤดฝนท าใหการเรมตนของฤดปลกไมแนนอน โดยความแปรปรวน

ของฝนในฤดการผลตอาจมผลท าใหขาวโพดเสยงตอการระบาดของแมลงและโรค สวนการศกษา

เบองตนในปาลมน ามนพบวา ผลผลตในอนาคตอาจมแนวโนมคงทจากระดบของปฐาน (ป พ.ศ.

2543 - 2552)

ส าหรบในพชอน ๆ สวนมากยงเปนการศกษาความออนไหวตอผลผลตตอปจจย

ภมอากาศ โดยเฉพาะผลของอณหภมตอถวลสง ทพบวาผลผลตน าหนกฝกแหงลดลงเมออณหภม

เพมขน นอกจากน อณหภมยงอาจจะมผลตอการจดการผลผลตหลงการเกบเกยวในสตรอเบอร

สมเขยวหวานพนธโชคอนนต และขาว

3. แนวคดสถานการณภยแลง

3.1 ความหมายของภยแลง

กรมอตนยมวทยา (2557) ไดใหความหมายของภยแลง วาหมายถง ภยทเกดจากการ

ขาดแคลนน าในพนทใดพนทหนงเปนเวลานาน จนกอใหเกดความแหงแลง และสงผลกระทบตอ

ชมชน

ศนยสารสนเทศสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (2551) ไดใหความหมาย

ของภยแลง วาหมายถง ความแหงแลงของลมฟาอากาศ อนเกดจากการทมฝนนอยกวาปกต หรอฝน

ไมตกตองตามฤดกาล เปนระยะเวลานานกวาปกต และครอบคลมพนทบรเวณกวาง ท าใหเกดการ

ขาดแคลนน าดมน าใช พชพนธไมตาง ๆ ขาดน า ท าใหไมเจรญเตบโตตามปกตเกดความเสยหาย

และความอดอยากทวไป ความแหงแลงเปนภยธรรมชาตประเภทหนงทเกดขนเปนประจ าทกป

โดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลางของประเทศไทย เพราะเปนบรเวณทอทธพลของ

ลมมรสมตะวนตกเฉยงใตเขาไปไมถง ท าใหเกดความอดอยากแรนแคนซงหากปใดทไมมพาย

เคลอนผานเลยกจะกอใหเกดความแหงแลงรนแรงมากขน อนเนองมาจากฝนทงชวงยาวนาน โดย

ภยแลงทเกดขนทกปจะอยระหวางเดอนมถนายนตอเนองถงเดอนกรกฎาคม ในชวงดงกลาวพชไรท

เพาะปลกจะขาดน าไดรบความเสยหายมนษย และสตวขาดแคลนน าดมน าใช สงผลกระทบตอการ

18

ด ารงชพรวมถงดานเศรษฐกจและสงคม ทงนความรนแรงจะมากหรอนอยเพยงใดขนอยกบปจจย

หลายดาน เชน ความชนในอากาศ ความชนในดน ระยะเวลาทเกดความแหงแลง และขนาดของ

พนททมความแหงแลง เปนตน

จนทมา เจรญผล (2555) ไดใหความหมายของภยแลง วาหมายถง ภยทเกดจากการขาด

แคลนน าในพนทใดพนทหนงเปนเวลานาน ฝนแลงไมตกตองตามฤดกาล จนกอใหเกดความแหง

แลง และสงผลกระทบตอชมชน มสาเหตจาก พายหมนเขตรอนเคลอนผานประเทศไทยนอย

หรอไมมผานเขามาเลย รองความกดอากาศต ามก าลงออน มรสมตะวนตกเฉยงใตมก าลงออน เกด

สภาวะฝนทงชวงเปนเวลานาน หรอเกดปรากฏการณเอลนโญรนแรง ท าใหฝนนอยกวาปกต ท า

ใหผลผลตการเกษตรเสยหาย ขาดน า เหยวเฉา แหงตายในทสด โรคพชระบาด คณภาพดอยลง

อตสาหกรรมเกษตรเสยหาย ขาดแคลนอปโภค บรโภค กระทบกบการผลตไฟฟาพลงน า สภาวะ

อากาศของฝนแลงและ มกเกดชวงครงหลงเดอนตลาคมถงกลางพฤษภาคม สนฤดฝนถงฤดรอน ฝน

นอยกวาปกตในฤดฝนและ ในชวงปลายเดอนมถนายนถงกลาง กรกฎาคม ฝนทงชวงมากกวา 2

สปดาห

กลวด แกนสนตสขมงคล และคณะ (2556) ไดใหความหมายของภยแลง วาหมายถง

ภยทเกดจากการขาดแคลนน าในพนทใดพนทหนงเปนเวลานานจนกอใหเกดภยแลง และสงผล

กระทบตอชมชน ภยแลงเกดจากฝนแลงและฝนทงชวงซงฝนแลงเปนภาวะปรมาณฝนตกนอยกวา

ปกตหรอฝนไมตกตองตามฤดกาล ณ ทนน ๆ หรอสภาวะระดบน าบนดนและใตดนลดลง หรอน า

ในแมน าล าคลองนอยลง การเกดความแหงแลงม 3 ลกษณะ คอ 1) สภาวะอากาศแหงแลง จากการท

มการระเหยของน าจากดนและพชมากกวาปรมาณน าฝนรายป 2) สภาวะขาดน า จากการมฝนตก

นอยเฉลยต ากวาปกตเปนเวลานานตอเนองกน และ 3) สภาวะแหงแลงส าหรบการเกษตร จากการ

ลดลงของปรมาณฝน ระดบน าใตดน หรอความชนในดนจนพชไมสามารถดงน ามาใชได

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย (2551) ไดใหความหมาย

ของภยแลง วาหมายถง ภยทเกดจากการขาดแคลนน าในพนทใดพนทหนงเปนเวลานาน ฝนแลงไม

ตกตองตามฤดกาล จนกอใหเกดความแหงแลง และสงผลกระทบตอชมชน ส าหรบภยแลงใน

ประเทศไทย สวนใหญเกดจากฝนแลงและทงชวง ซงฝนแลงเปนภาวะปรมาณฝนตกนอยกวาปกต

หรอฝนไมตกตองตามฤดกาล กบการเคลอนผานของพายหมนเขตรอนนอยกวาปกต

19

คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต (2558) ไดใหความหมายของ

ภยแลงวาหมายถง ภยทเกดจากความแหงแลงของลมฟาอากาศ อนเกดจากการทมปรมาณฝนนอย

และฝนไมตกเปนระยะเวลานานและครอบคลมพนทเปนบรเวณกวาง ท าใหเกดการขาดแคลนน าดม

น าใช พชพนธไมตาง ๆ ขาดน าไมสามารถเจรญเตบโตไดตามปกต เกดความเสยหายและสง

ผลกระทบอยางกวางขวางรนแรงตอประชาชนโดยภยแลงเกดจากสาเหต ดงน

(1) ฝนแลง หมายถง สภาวะทมฝนนอยหรอไมมฝนเลยในชวงเวลาหนงซงตามปกต

จะตองมฝน (ภาวะทปรมาณฝนตกนอยกวาปกตหรอไมตกตองตามฤดกาล) โดยขนอยกบสถานท

และฤดกาล ณ ทนน ๆ

(2) ฝนทงชวง หมายถง ชวงทมปรมาณฝนตกไมถงวนละ 1 มลลเมตรตดตอกนเกน 15

วน ในชวงฤดฝน เดอนทมโอกาสเกดฝนทงชวงสงสดคอเดอนมถนายนและกรกฎาคม

ดงนนผวจยสามารถสรปไดวา ภยแลง หมายถง ภยทเกดจากการขาดแคลนน าในพนท

ใดพนทหนงเปนเวลานาน อนเนองมาจากฝนทงชวง ฝนตกในปรมาณนอยกวาปกต และฝนไมตก

ตองตามฤดกาล จนท าใหเกดผลกระทบตอมนษยในดานตาง ๆ

3.2 สาเหตของการเกดภยแลง

กรมอตนยมวทยา (2557) กลาววา สาเหตของการเกดภยแลงมดวยกน 2 ลกษณะ ไดแก

1. เกดขนเองโดยธรรมชาต ไดแก การเปลยนแปลงของอณหภมโลก การเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ การเปลยนแปลงของระดบน าทะเล และเกดจากภยธรรมชาต เชน วาตภย

แผนดนไหว

2. เกดขนโดยการกระท าของมนษย ไดแก การท าลายชนโอโซน ผลกระทบของภาวะ

เรอนกระจก การพฒนาดานอตสาหกรรม และการตดไมท าลายปา

ศนยสารสนเทศสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (2551) กลาววา สาเหต

ของการเกดภยแลงมปจจยทกอใหเกดภยแลงนอกจากฝน ยงมปจจยอนทเปนองคประกอบอกหลาย

อยาง เชน ระบบการหมนเวยนของบรรยากาศ การเปลยนแปลงสวนผสมของบรรยากาศ การ

เปลยนแปลงความสมพนธระหวางบรรยากาศ กบน าทะเล หรอมหาสมทร ดงนนการเกดภยแลงจง

มใชเกดจากสาเหตใดสาเหตหนงเพยงอยางเดยว ซงพอจะประมวลสาเหตของการเกดภยแลง ไดแก

20

1. เกดขนโดยธรรมชาต

ภยแลงทมสาเหตจากธรรมชาต ไดแก จากสภาวะอากาศในฤดรอนทรอนมากกวา

ปกต จากการพดพาของลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ความผดปกตของต าแหนงรองมรสม ท าใหฝน

ตกในพนทไมตอเนอง ความผดปกต เนองจากพายหมนเขตรอนเคลอนทผานประเทศไทยนอยกวา

ปกต การเปลยนแปลงความสมดลของพลงงานทไดรบจากดวงอาทตย เชน การเผาพลาสตก น ามน

และถานหน ท าใหเกดรโหวในชนโอโซน และผลกระทบจากปรากฏการณภาวะเรอนกระจก

เนองจากสวนผสมของบรรยากาศ เชน คารบอนไดออกไซด ไอน า ลอยขนไปเคลอบชนลางของชน

โอโซน ท าใหความรอนสะสมอยในอากาศใกลผวโลกมากขน ท าใหอากาศรอนกวาปกต

2. เกดขนโดยการกระท าของมนษย

ภยแลงทมสาเหตจากการกระท าของมนษย ไดแก การพฒนาดานอตสาหกรรมตาง

ๆ และการตดไมท าลายปา ท าใหเกดการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมอนเปนอกสาเหตหนงทม

ผลกระทบตอการเปลยนแปลงองคประกอบของภมอากาศ เชน ฝน อณหภม และความชน

ดงนนผวจยสามารถสรปไดวาสาเหตของการเกดภยแลงมดวยกน 2 ลกษณะไดแก

เกดขนเองโดยธรรมชาต และเกดขนโดยการกระท าของมนษยทสงผลท าใหเกดการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศขนภายในชมชน

3.3 ผลกระทบของภยแลง

กรมอตนยมวทยา (2557) ไดกลาวถงผลกระทบของภยแลง มดวยกน 3 ดาน ไดแก

1. ผลกระทบดานเศรษฐกจ เมอเกดภยแลงจะสงผลท าใหเกดการสญเสยผลผลตดาน

เกษตร ปศสตว ปาไม การประมง เศรษฐกจทวไป เชน ท าใหราคาทดนลดลง โรงงานแปรรป

ผลผลตเสยหาย เกดการวางงาน อตสาหกรรมขนสงซบเซา เปนตน

2. ผลกระทบดานสงแวดลอม เมอเกดภยแลงจะสงผลกระทบตอสตวตาง ๆ ท าใหขาด

แคลนน า เกดโรคระบาดในสตว สญเสยความหลากหลายสายพนธ รวมถงผลกระทบดานอทกวทยา

ท าใหระดบน าและปรมาณน าลดลง พนทชมน าลดลง ความเคมของน าเปลยนแปลง ระดบน าในดน

เปลยนแปลง คณภาพน าเปลยนแปลง เกดการกดเซาะของดน ไฟปาเพมขน สงผลตอคณภาพอากาศ

และสญเสยทศนยภาพ เปนตน

21

3. ผลกระทบดานสงคม เมอเกดภยแลงจะสงผลกระทบในดานสขภาพอนามย เกด

ความขดแยงในการใชน าและการจดการคณภาพชวตลดลง การยายถนฐาน เปนตน

ทวดา กมลเวช (2554) ไดกลาวถงผลกระทบของภยแลง วาสามารถแบงออกไดเปน

ผลกระทบดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ท าใหแหลงน าธรรมชาตตนเขน ระดบน าใตดน

เปลยนแปลง เกดการกดเซาะของหนาดน และการทงรางทดนผลกระทบทางดานเศรษฐกจ เชน

จ านวนและคณภาพของผลผลตทางการเกษตรต าท าใหราคาผลผลตลดลง และผลกระทบทางดาน

สงคม เกดการละทงถนฐานเขามาท างานในเมองใหญ คณภาพชวตลดลง และเกดความขดแยงใน

การใชน า

กลวด แกนสนตสขมงคล และคณะ (2556) ไดกลาวถงผลกระทบภยแลง วา

ประกอบดวยผลกระทบตอสภาพเศรษฐกจ สงคม และสภาพแวดลอม เชน ผลผลตการเกษตรไดรบ

ความเสยหายเนองจากการขาดแคลนน าเพอการเกษตร โดยเฉพาะพนทนาขาวและพชไร เกดโรค

ระบาดทงพชทปลก คนและสตวเลยง เนองจากความรอนแหงแลงและการขาดแคลนน าสะอาด

อปโภคและบรโภค ครอบครวขาดความอบอน เนองจากสมาชกครวเรอนตองละทงครอบครวไป

ท างานนอกพนท และเกดภยซ าซอนจากภาวะภยแลง เชน ไฟปา หมอกควนทเกดจากการเผาตอซง

ขาว ลมกรรโชกแรง ท าใหบานเรอนไดรบความเสยหาย ตนไมใหญโดยเฉพาะไมผล ไมยนตนโคน

ลม เปนตน

ดงนนผวจยสามารถสรปไดวา ผลกระทบของภยแลงแบงออกเปน 3 ดาน ไดแก

ผลกระทบดานเศรษฐกจ เชน ราคาผลผลตลดลง ปรมาณการผลตลดลง ตนทนการผลตสงขน

รายจายเพมสงขน และรายไดลดลง กอใหเกดปญหาหนสนในครวเรอน ผลกระทบดานสงคม ท าให

คณภาพชวตลดลง และเกดความขดแยงในการใชน า มการยายถนฐานทอยเพอหาแหลงท ากนใหม

และผลกระทบดานสงแวดลอม ท าใหแหลงน าธรรมชาตตนเขน ประชาชนไดรบความเดอดรอน

สญเสยระบบนเวศน

3.4 วธการแกปญหาภยแลง

กรมอตนยมวทยา (2557) ไดกลาวถงวธการแกปญหาภยแลง คอ แกปญหาเฉพาะหนา

เชน แจกน าใหประชาชน ขดเจาะน าบาดาล สรางศนยจายน า จดท าฝนเทยม การแกปญหาระยะยาว

โดยพฒนาลมน า เชน สรางฝาย เขอน ขดลอกแหลงน า รกษาปาและปลกปา ใหความรวมมอและม

สวนรวมมอในการจดท าและพฒนาชลประทาน

22

ศนยสารสนเทศสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (2551)) ไดกลาวถง

วธการแกปญหาภยแลงคอ การตดตามสภาวะอากาศ ฟงค าเตอนจากกรมอตนยมวทยา ฝกซอมการ

ปองกนภยพบต เตรยมพรอมรบมอ และวางแผนอพยพหากจ าเปน

ทวดา กมลเวช (2554) ไดกลาวถงวธการแกปญหาภยแลง คอ เตรยมเกบน าสะอาดเพอ

การบรโภคใหเพยงพอ ขดลอกคลอง และบอน าเพอเพมปรมาณการกกเกบน าเพยงพอตอครวเรอน

วางแผนการใชน าอยางประหยด ทงเพอการบรโภคและเพอการเกษตร และควรใชน าในชวงเชาและ

เยนเพอลดอตราการระเหยของน า ก าจดวสดเชอเพลงรอบทพก เพอปองกนการเกดไฟปา และการ

ลกลาม เตรยมเบอรโทรศพทหมายเลขฉกเฉนตาง ๆ หากพบเหนการเกดไฟปาเนองจากภาวะแหง

แลงใหรบแจงเจาหนาท

ดงนนผวจยสามารถสรปไดวา วธการแกปญหาภยแลง แบงออกเปน 2 วธ ไดแก การ

แกปญหาเฉพาะหนา คอ การขดบอบาดาล ขดลอกคลอง และบอน าเพอเพมปรมาณการกกเกบน า

เพยงพอตอครวเรอน และการแกปญหาระยะยาว คอ การพฒนาลมน าและใหความรวมมอและม

สวนรวมมอในการจดท าและพฒนาชลประทาน

4. แนวคดการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

4.1 ความหมายของการปรบตว

Roy, 1999 อางถงใน (เบญจมาศ สขศรเพง, 2555) กลาววา รอยไดใหความหมายของ

มนษยวา เปนบคคลเดยว ครอบครว กลม องคกร และชมชนเปนระบบการปรบตวแบบองครวม

(Holistic adaptation system) ระบบของมนษยเปนทงหมดในหนงเดยวแสดงถงพฤตกรรมการม

ความหมายของมนษย มความสามารถในการคด มสต และมความหมายซงจะมการพจารณาอยางม

ประสทธภาพเพอทจะท าการเปลยนแปลงคนและสงแวดลอมจะมรปแบบและมความสมพนธกบ

สงแวดลอมทงภายในและภายนอก

สารานกรมเสรไทย (2558) กลาววา การปรบตวเปนพฤตกรรมประเภทหนงทใช

เปลยนพฤตกรรม หรอใชปรบพฤตกรรมใหเขากบสถานการณ บอยครงมกจะก าหนดวา เปน

พฤตกรรมประเภททชวยใหบคคลเปลยนพฤตกรรมกอกวนหรอทไมสรางสรรคใหดขนพฤตกรรม

เชงลบอาจจะเปนเรองทางสงคมหรออาจจะเปนเรองสวนตว ยกตวอยางเชน การกระท าทท าซ า ๆ

ซาก ๆ อาจจะปรบใหไปเปนการประดษฐหรอสรางอะไรอยางอน

23

คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต (2558) กลาววา การปรบตว

หมายถงการปรบตวในระบบธรรมชาตหรอระบบมนษยเพอตอบสนองตอสงเราทางภมอากาศหรอ

ผลกระทบทเกดขนจากสาธารณภย ซงจะชวยลดความเสยหายทอาจเกดขนหรอชวยสรางโอกาส

จากสภาวะวกฤตได

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (2555) กลาววา การปรบตวหรอการเตรยมการรบมอ

(Adaptation) เปนการปรบตวเราและสงรอบ ๆ ตวเรา รวมถงชมชนใหมความสามารถในการรบมอ

และสรางภมคมกนตอสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไป รวมถงการสรางโครงสรางพนฐานตาง ๆ

เพอรบมอตอสถานการณและสภาพปญหาในพนท เชน การสรางบานทสามารถรองรบปญหาน า

ทวมในพนท การจดท าพนทกกเกบน าส าหรบชมชน การเพมขดความสามารถของครอบครวและ

ชมชนในการรบมอและเตรยมความพรอมตอภยพบต การลดปจจยเสยงของชมชน การสรางเขอน

ปองกนน าทวมจากปรมาณน าฝน จากระดบน าทะเลและจากน าหลากจากภเขา หรอ การสรางฉนวน

เพอปองกนความรอนใหกบทอยอาศย เปนตน โดยการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

สามารถกระท าได 2 ลกษณะ คอ mitigation และ adaptation ในการบรรเทาผลกระทบและการ

ปรบตวมความสมพนธในเชงผกผน กลาวคอ หากการบรรเทาผลกระทบเปนไปอยางม

ประสทธภาพมาก การปรบตวกจะมความจ าเปนและใชทรพยากร

ดงนนผวจยสามารถสรปไดวา การปรบตว หมายถง การปรบตวในระบบธรรมชาต

หรอระบบมนษยเพอตอบสนองตอสงเราสามารถด ารงชวตอยรวมกนได โดยมการปรบปรงเพอ

ไมใหเกดความขดแยงได จนถงตองแตกกลมกน

4.2 ความหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

Adger et al, 2005 อางถงใน (กลวด แกนสนตสขมงคล และคณะ , 2556) ไดให

ความหมายของปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ วาหมายถง การปรบเปลยนในระบบ

นเวศ สงคม เศรษฐกจ เพอตอบสนองตอภาวะความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ (Climate

variability) และภาวะวกฤต (Extreme) และผลกระทบทเกดขนเพอลดผลดานลบของการ

เปลยนแปลงทเกดขนหรอพลกวกฤตใหเปนโอกาส

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย (2557) ไดใหความหมาย

ของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ วาหมายถง การปรบเปลยนพฤตกรรม วถชวต

และสงแวดลอมเพอใหสามารถด ารงชวตอยไดภายใตผลกระทบทเกดขนจากการเปลยนแปลง

24

สภาพภมอากาศ เชน การปรบเปลยนรปแบบการผลต การสรางมาตรการปองกนภยพบตหรอ

สญญาณเตอนภยลวงหนา การเตรยมรบมอกบปญหาความมนคงทางอาหาร การใชทรพยากรน าท

ขาดแคลนอยอยางประหยด การพฒนาพชผลททนตอความแหงแลง การคดเลอกสายพนธตนไม

และวธการท าปาไมททนตอพายไฟปา การจดทดนเพออพยพสายพนธสตวและพช

ณรงค คงมาก และคณะ (2555) ไดใหความหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ วาหมายถง การเตรยมการพฒนาในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนดานโครงสราง

สาธารณปโภค การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต การใหความรเพอลดความออนไหว

(Vulnerability) ทคนจะไดรบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ในขณะทการบรรเทาผลกระทบ

(Mitigation) คอ การด าเนนการเพอพยายามลดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน การควบคม

การปลอยกาซเรอนกระจก การใชพลงงานอยางมประสทธภาพ การคดคนเทคโนโลยเพอประหยด

พลงงาน การปรบตวและการบรรเทาผลกระทบมความสมพนธในเชงผกผน กลาวคอ หากการ

บรรเทาผลกระทบเปนไปอยางมประสทธภาพมากการปรบตวกจะมความจ าเปนและใชทรพยากร

นอยลง

ดงนนผวจยสามารถสรปไดวา การปรบตวของเกษตรกรตอการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศหมายถง การปรบเปลยนพฤตกรรม วถชวต และสงแวดลอมของเกษตรกรภายในชมชน

พยายามปรบตวเพอใหตนเองหลดพนจากปญหาภยแลงทเกดขนภายในชมชนและสามารถ

ด ารงชวตอยไดอยางปกตสข

4.3 ความส าคญของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กลวด แกนสนตสขมงคล และคณะ (2556) ไดใหความหมายของการปรบตวดงน 1)

การสรางศกยภาพในการปรบเปลยนเรยนร ซงเปนการเพมขดความสามารถในการปรบตวของ

บคคล กลมคน หรอองคกร และ 2) การตดสนใจในการปรบตวเพอแปรศกยภาพสการปฏบต การ

ปรบตวจงเปนความตอเนองของกจกรรม การกระท า การตดสนใจ และทศนคตชวยในการตดสนใจ

ในการด ารงชวต ซงสะทอนใหเหนคานยมและกระบวนการทางสงคมทมอย และเปนพฤตกรรมท

เกดขนอยเสมอในการด ารงชวตของชมชนจากอดตถงปจจบน ชมชนไดสงสมองคความร ม

กระบวนการเรยนรและการแกปญหาตาง ๆ อยางมพลวตในการปรบตวใหด ารงตนอยรอดได การ

เรยนรองคความรและวธปฏบตจากอดตถงปจจบนนบเปนบทเรยนส าคญในการด ารงชวตในภาวะ

ความเปลยนแปลงในอนาคต

25

แตอยางไรกตาม การปรบตวตอการแปรปรวนของสภาพภมอากาศเปนวถปกตทด ารง

มาชานานของชมชน แตมปจจยนาสนใจบางประการทน าไปสขอสรปทวารปแบบและกระบวนการ

ในการปรบตวในอดตนนไมสามารถน ามาใชในการรบมอกบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ

ในอนาคต

ประการท 1 ความรนแรงของผลกระทบ ความรนแรงของผลกระทบทมตอชมชนหรอ

เกษตรกรจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอนเนองมาจากการปลดปลอยกาซเรอนกระจกนน

ขนอยกบมาตรการการลดผลกระทบและการปรบตวทเปนอยปจจบน ดงนนสภาพภมอากาศใน

อนาคตจงมความเปลยนแปลงเชงสมพนธ

ประการท 2 ชวงเวลาของการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ ชมชนหรอเกษตรกร

ไมสามารถคาดการณความแปรปรวนของสภาพอากาศไดดวยภมปญญาทองถนทตนม หลายครง

เกษตรกรตองเผชญกบภาวะฝนแลง น าหลาก เปนวกฤตทรนแรงเกนการจดการ

ประการท 3 ขนาดพนทของผลกระทบของการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ จาก

เมอกอนทผลกระทบเกดในพนทเลก ๆ รบมอไดในชมชน ปจจบนมแนวโนมทวกฤตเกดขนใน

พนทกวางขน การรบมอกบผลกระทบตองผานการเชอมรอยความชวยเหลอในพนททกวางกวา

ชมชนใดชมชนหนง

ประการท 4 ผลกระทบทเกดขนทงเชงเวลาและพนท การรบมอกบความแปรปรวน

ของสภาพภมอากาศตองค านงถงความเชอมโยงของผลกระทบระยะสน ระยะยาว จากตนน าสปลาย

น า

4.4 เปาหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (2557)ไดกลาวถง เปาหมายส าคญของการ

ปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ คอ การปรบตวเพอน าสงคมไปสการเปนสงคมทมนคง

และทนทานตอความเสยงจากภมอากาศ (Climate Resilience Society) ในการวางแผนหรอ

ยทธศาสตร ผวางนโยบายควรจะตองปรบกระบวนทศน (Paradigm shift) โดยขยายกรอบการมอง

อนาคตออกไปใหไกลมากขน และหนมามองประเดนการปรบตวตอการเปลยนแปลงภมอากาศใน

แงของการพฒนาทย งยนภายใตสถานการณของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคต

26

ผวางแผนควรมองเปาหมายของการปรบตวตอการเปลยนแปลงภมอากาศใน 2 ประเดน

คอ

1. RESILIENCE การสรางความมนคงและเขมแขง (Resilience) ของชมชนตอการ

เปลยนแปลงภมอากาศในอนาคต โดยใหเกดความมนใจไดวาสงคมจะยงคงสามารถด าเนนวถชวต

หรอบรหารจดการความเสยงจากสภาพอากาศไดอยางเหมาะสมในอนาคต

2. ROBUSTNESS การวางนโยบายหรอยทธศาสตรการพฒนาตาง ๆ ใหมความ

ทนทาน (Robustness) ตอการเปลยนแปลงชองบรบทสงคมและการเปลยนแปลงภมอากาศใน

อนาคต เพอใหแผนพฒนาตาง ๆ จะยงคงด าเนนไปไดและบรรลวตถประสงคทไดต งไวหาก

ภมอากาศมการเปลยนแปลงไปในอนาคต

ท งน ผ วางแผนตองเชอมโยงเปาหมายในปจจบนและอนาคตเขาดวยกน โดย

แผนพฒนาดงกลาวจะตองสรางประโยชนในปจจบนและยงคงสามารถบรรลเปาหมายในอนาคต

เพอทจะไดสามารถก าหนดความคมคาของการด าเนนการ มเชนนนการวางแผนทมองประเดน

อนาคตเปนทต งอยางเดยวกอาจเกดขนเปนรปธรรมไดยาก เนองจากความไมแนนอนของการ

เปลยนแปลงภมอากาศในอนาคตและผลกระทบทอาจจะเกดขน

4.5 ยทธศาสตรในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กลวด แกนสนตสขมงคล และคณะ (2556) ไดกลาวถง ยทธศาสตรในการปรบตวตอ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ คอ การอยรวมอยางสอดคลองกบภยพบต ดวยองคความรทมตอ

ระบบนเวศ และความจ าเปนตองมเครอขาย เนองจากบรบททกวางเกนการจดการแยกเดยว และ

ปจจยความส าเรจในการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ประกอบดวย เขาใจภยพบต

เรยนรธรรมชาตอยางลกซง อยรวมกบภยพบตอยางสอดคลองกบธรรมชาต รกษาระบบนเวศ และ

สรางเครอขาย ซงการจะไดมาซงปจจยทง 4 ประการน ครวเรอนจะตองมชวตทพงตนเองได ชวตท

ยดหยน ปรบตวกบภาวะวกฤต และชวตทพงกนและกน ทงนครวเรอนหรอชมชนทประสบภยพบต

จ าเปนตองมกระบวนการปรบวธคดมงสการศกษาระบบนเวศ และสรางสายสมพนธความชวยเหลอ

ระหวางเพอนมนษยทยดโยงกนและกนในระบบนเวศ

27

5. งานวจยทเกยวของ

ธวลกร อนอตร (2549) ท าการศกษาเรอง การปรบตวจากผลกระทบของการ

เปลยนแปลงสงแวดลอมของประชาชน ต าบลแมตาว อ าเภอแมสอด จงหวดตาก ผลการศกษาพบวา

เกษตรกรมการปรบตวจากผลกระทบของการเปลยนแปลงสงแวดลอมอยในระดบมากแตการ

ปรบตวในดานการประกอบอาชพอยในระดบปานกลาง คอ ประชาชนแมตาว โดยสวนใหญมอาชพ

เกษตรกรรม และประกอบอาชพสบตอกนมาตงแตบรรพบรษ มความรกความผกพนกบวถชวตของ

การเกษตรมาโดยตลอดมความถนดและความรเกยวกบอาชพเกษตรกรรมเพยงอยางเดยวโดยเฉพาะ

การปลกขาวและพชหมนเวยนตาง ๆ ท าใหไมตองการทจะเปลยนแปลงอาชพ เกษตรกรรมของ

ตนเอง

วเชยร เกดสข และคณะ (2555) ท าการศกษาเรอง โครงการการปรบตวของเกษตรกร

ชาวนาทงกลารองไหตอการเปลยนแปลงภมอากาศ ผลการศกษาพบวา ชมชนในลมน าเสยวใหญม

ความผกพนกบทรพยากรน าและใชประโยชนจากแมน าทงในการเกษตรและสาธารณปโภค ความ

แปรปรวนของสภาพภมอากาศมผลตอความเปนอย การด ารงชพ และกจกรรมทางเศรษฐกจของ

ประชาชนในพนทเปนอยางมาก ระบบเกษตรของทกชมชน ศกษามความเสยงทงน าทวมและฝน

แลง มผลกระทบตอผลผลตขาวเปนอยางมาก แตวธการทชมชนด าเนนการในปจจบนยงไมม

ประสทธภาพพอ สงผลใหระบบการเกษตรของแตละชมชนในปจจบนมความเสยงและความ

เปราะบางแตกตางกนไป การเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคตสงผลใหระบบเกษตรมความ

เปราะบางมากกวาปจจบน

นจนาจย งดชยภม (2555) ท าการศกษาเรอง การปรบตวของเกษตรกรรายยอยในการ

ลดตนทนการผลตขาวนาน าฝน อ าเภอบานเขวา จงหวดชยภม ผลการศกษาพบวา เกษตรกรปรบตว

โดยเรยนรทจะเกบเกยวน าฝนไวใชในชวงทฝนทงชวงหรอตลอดฤดกาลผลตขาวโดยการขดสระน า

ขนาดเลกไวใช การลดการใชปจจยการผลตจากภายนอก มการใชสารสกดชวภาพ และเศษวสดทหา

ไดในฟารม นอกจากนยงพบการปรบตวโดยการปลกขาวเปนหลกในการบรโภคและประกอบ

อาชพเสรม เชน การทอผาไหม การรบจาง เปนตน เพอเปนคาใชจายในครวเรอนและลงทนในการ

ผลตทางเกษตร

พรไทย ศรสาธตกจ (2557) ท าการศกษาเรอง การพฒนารปแบบการปรบตวของ

ชาวนาอยางย งยนในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา ผลการศกษาพบวา การปรบตวของชาวนาใน

28

พนทลมน าทะเสลาบสงขลามการปรบตวจากการท านาภายใตระบบเกษตรกรรมแบบยงชพ มาส

ระบบเกษตรกรรมแบบทวลกษณ ของชาวนาอยางย งยนในพนทลมน าทะเลสาบสงขลานนให

ความส าคญกบกระบวนการปรบตว 10 ประเดน ไดแก 1) การพ งตนเอง 2) กลมวสาหกจ 3)

กระบวนการเรยนร 4) ความยดหยนในการปรบตว 5) การตลาด 6) ระบบเกษตรกรรมเชงพหลกษณ

7) เครอขายชาวนา 8) การสรางคณคาเพม 9) การสงเสรมจากรฐ และ 10) การอนรกษสงแวดลอม

ฤทธเดช สตาและคณะ (2557) ท าการศกษาเรอง การรบรและการปรบตวของ

เกษตรกรบนพนทสงตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ ผลการศกษาพบวา เกษตรกรไดรบ

ผลกระทบจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ อาทเชน การทงชวงของฝน การขาดแคลน

แหลงน าเกดปญหาน าทวม เกษตรกรมการปรบตวเพอแกไขปญหาไปตามสถานการณหรอแกไข

ปญหาเฉพาะหนาเทานน เชน เลอนฤดปลกพชออกไป เปลยนชนดพชปลก ปลอยใหพนทท า

การเกษตรรกราง ออกไปหาอาชพเสรมนอกหมบาน และขดบอเพอรองรบน าไวใชในฤดถดไป เปน

ตน

กรรณการ ธรรมพานชวงค และคณะ (2558) ท าการศกษาเรอง การปรบตวของ

เกษตรกรปลกขาวในทงระโนดตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผลการศกษาพบวา เกษตรกร

ปลกขาวในทงระโนดไดมการปรบตวเพอรบมอกบความเสยงจากเหตการณน าทวมโดยการเลอน

ปฏทนปลกขาว แตการปรบตวดงกลาวสงผลใหระบบปลกขาวในทงระโนดเสยงตอปญหาน าเคม

มากยงขน จากการทาภาพฉายอนาคตการเปลยนแปลงภมอากาศและการวเคราะหปญหาน าเคมโดย

ใชแบบจาลองการกระจายตวของน าเคมในทะเลสาบสงขลา พบวาทางเลอกการปรบตว 3 ทางเลอก

ประกอบดวย (1) การท าไรนาสวนผสมบนทนาทมกรรมสทธปลกขาวมลคาสงและปลกพรกบน

พนทเชา (2) การปลกขาวมลคาสงแบบอนทรยในฤดฝนและปลกถวเขยวอนทรยในฤดแลง และ (3)

การแบงพนทเพอปลกขาวมลคาสง ปลกหญาเลยงสตว และเลยงโคเนอ จากการวเคราะหความ

เปนไปไดทางการเงน พบวากลยทธในการปรบตวทง 3 ทางเลอกสงผลใหเกษตรกรในทงระโนดม

ก าไรเพมขนกวาการปลกขาวพนธสงเสรมปละ 2 ครงเชนในปจจบน ไมวาจะเกดปญหาน าเคมรกล า

หรอไมกตาม นอกจากนน กลยทธในการปรบตวทาใหเกษตรกรสามารถลดการพงพาน าจดจาก

ทะเลสาบสงขลา จงชวยลดความเสยงตอปญหาน าเคมไดในระดบหนง

สวรรยา ธรรมอภพล (2560 ) ท าการศกษาเรองการปรบตวของเกษตรกรสวนมงคด

จงหวดระนองตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กรณศกษา : ชมชนบานบกกราย ต าบลน าจด

29

อ าเภอกระบร จงหวดระนอง ผลการศกษาพบวา จากปรมาณผลผลตมงคดทลดลงและคณภาพต าลง

ไดสงผลกระทบตอรายได โดยเฉพาะรายทปลกมงคดเพยงชนดเดยว เกษตรกรมการปรบตว 3

ลกษณะ คอ การปลกพชแบบผสมผสานรวมกบมงคด การหาอาชพเสรม และการเปลยนแปลง

อาชพในระยะสน ผลกระทบและการปรบตวดานสงคม จากการมฤดแลงและฤดฝนทยาวนานและ

ไมตรงตามฤดกาล รวมถงพายทรนแรง สงผลทาใหเกษตรกรยายพนทเกษตรกรรมไปยงพนทอนท

มความเสยงนอยกวา และ ปรบเปลยนลกษณะบานพกอาศยแบบยกสง ผลกระทบและการปรบตว

ดานสงแวดลอม จากการชะลาง พงทลายและการสญเสยหนาดนน าทวมพนท เกษตรกรปรบตวโดย

การฟนฟคณภาพดนดวยการใสปย ปลก พชคลมดนและการปลกทดแทนเพมเตมทเสยหาย

เอกลกษณ ณถฤทธ (2560) ท าการศกษาเรองการปรบตวรองรบการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศของเกษตรกรชาวสวนยางพารา จงหวดระยอง ผลการศกษาพบวา การเขาสฤดฝน

ลาชา ปรมาณน าฝนนอยลง และแบบแผนการตกของฝนเปลยนแปลงไปจากเดม ท าใหปรมาณการ

ใหน ายางของตนยางพาราลดนอยลง การปรบตวของเกษตรกรมการปรบรปแบบการประกอบอาชพ

ตามการเปลยนแปลงของฝน การลดตนทนการผลต การหาอาชพเสรม และการตดโคนเพอหา

รายไดจากการขายตนยาง

เกศสดา สทธสนตกล และคณะ (2558) ท าการศกษาเรองทางเลอกในการปรบตวตอ

ภยแลงของเกษตรกรผปลกขาว ต.ออนใต อ.สนก าแพง จ.เชยงใหม ผลการศกษาพบวา สถานการณ

ภยแลงมผลกระทบตอปรมาณน าและความขดแยงในการใชน า การปรบตวตอการปลกขาวในพนท

ภยแลง ไดแก การพฒนาแหลงน าและระบบสงจายน า การประหยดน า การปรบเปลยนเทคนคหรอ

วถการผลต การปรบปรงอนรกษดน การอนรกษปาไมและสภาพแวดลอม

เพญฑตา เอยมชม และคณะ (2560) ท าการศกษาเรองการปรบตวของเกษตรกรผปลก

ขาวตอสถานการณภยแลงในอ าเภอเมอง จงหวดลพบร ผลการศกษาพบวา เกษตรกรมการปรบตว

ตอสถานการณภยแลง โดยสามารถแบงเปน 3 ดาน ไดแก 1) ดานการผลต 2) ดานเศรษฐกจและการ

ด ารงชวต และ 3) ดานการมสวนรวมในชมชนและสงคมเพอจดการกบสถานการณภยแลง จะเหน

ไดวาปจจยทมอทธพลตอการปรบตวตอสถานการณภยแลง ไดแก อาย การศกษา พนทปลกขาว

จ านวนแรงงาน การปลกพชหมนเวยน การมรายไดนอกภาคเกษตร ความรดานการจดการกบ

สถานการณภยแลง และการรบรถงผลกระทบจากสถานการณภยแล

30

บทท 3

วธด าเนนการวจย

การศกษา เรอง การปรบตวของเกษตรกรชาวนาตอสถานการณภยแลงในชมชน

บานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มวตถประสงคเพอ 1) เพอศกษาสถานการณภยแลงท

เกดขนในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม 2) เพอศกษาผลกระทบ

จากสถานการณภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม 2) เพอศกษา

การปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลง ทเกดขนภายในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน

จงหวดนครปฐม โดยมขนตอนใชในการวจย ดงน

1. รปแบบการศกษา

2. การเลอกพนทวจย

3. กลมผใหขอมลหลกและเกณฑการคดเลอก

4. เครองมอทใชในการศกษา

5. การเกบรวบรวมขอมล

6. การวเคราะหขอมล

7. การพทกษสทธกลมผใหขอมล

1. รปแบบการศกษา

การศกษางานวจยในครงนไดด าเนนการศกษาโดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) ดวยวธสมภาษณเชงลก โดยใชแบบสมภาษณแบบกงโครงสรางกบเกษตร

อ าเภอ และเกษตรกรทมภมล าเนาอาศยอยภายในชมชนบานไผจรเข หมท 7 ต าบลไทรงาม อ าเภอ

บางเลน จงหวดนครปฐม ไมนอยกวา 10 ป มอายไมต ากวา 30 ป และประกอบอาชพท านาขาวเปน

ระยะเวลาไมต ากวา 5 ป เนองจากมประสบการณการท านาและเหนถงการเปลยนแปลงตาง ๆ ทม

ผลกระทบตอการประกอบอาชพของตนเอง และไดรบผลกระทบจากภาวะภยแลง โดยใชแนว

ค าถามทเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจากภาวะภยแลงทเกดขนภายใน

ชมชน และการปรบตวของเกษตรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขนในชมชนบานไผ

จรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม พรอมทงสงเกตพฤตกรรมในการใหขอมลของ

31

ผใหขอมลหลกไปพรอมกนเพอใชประกอบการวเคราะหขอมลของผลการวจย หลงจากเกบ

รวบรวมขอมลจงน าขอมลมาจดเปนหมวดหมตรวจสอบความถกตอง เพอน ามาวเคราะห และ

น าเสนอผลการศกษา

2. การเลอกพนทวจย

การวจยครงนไดคดเลอกพนทในการศกษาแบบเจาะจงคอ ชมชนบานไผจรเข หมท 7

ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม เนองจากเปนพนททประชากรมการประกอบอาชพ

เกษตรกรรมมาตงแตดงเดมมาเปนเวลานาน แตไดรบผลกระทบจากสถานการณภยแลงในชวงปท

ผานมา จงท าใหเกษตรกรไมสามารถท านาไดตามปกต จงท าใหชาวบานตองหาวธปรบตวใน

รปแบบตาง ๆ เพอใหอยรอดได

3. กลมผใหขอมลหลกและเกณฑการคดเลอก

บคคลทเปนผใหขอมลหลกในการสมภาษณและเกบรวบรวมขอมลในครงน คอ

เกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม เกษตรกรทมภมล าเนาอาศยอยภายในชมชนบานไผจรเข หม

ท 7 ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ไมนอยกวา 10 ป มอายไมต ากวา 30 ป และ

ประกอบอาชพท านาขาวเปนระยะเวลาไมต ากวา 5 ป เนองจากมประสบการณการท านาและเหนถง

การเปลยนแปลงตาง ๆ ทมผลกระทบตอการประกอบอาชพของตนเอง และไดรบผลกระทบจาก

ภาวะภยแลง และมศกยภาพในการโตตอบเพอใหไดขอมลและยนดในการใหขอมล

4. เครองมอทใชในการศกษา

เครองมอทใชในการศกษาครงน ไดแก

4.1 แบบส มภาษ ณแบบ ก ง โครงส ร า ง (Semi-structured Interview) ผ ว จย ได

ท าการศกษาโดยน าขอมลแนวคด ทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของกบงานวจย เพอนมาก าหนดประเดนและ

แนวค าถามในการสมภาษณทสอดคลองและคลอบคลมกบวตถประสงคการวจย โดยแบงออกเปน

2 ชด ดงน

แบบสมภาษณชดท 1 ส าหรบเกษตรอ าเภอบางเลน จะสอบถามในประเดนเกยวกบ

สถานการณภยแลงและสถานการณภาคเกษตรกรรมในภาพรวมของอ าเภอ บทบาทในการสงเสรม

พฒนาเกษตรกร ประสานถายทอดความรดานการผลต การจดการผลผลต และการเปลยนแปลงของ

เกษตรกรรมและผลกระทบจากการเปลยนแปลงของภาคเกษตรกรรม

32

แบบสมภาษณชดท 2 ส าหรบเกษตรกร จะสอบถามในประเดนเกยวกบสถานการณ

และผลกระทบจากภาวะภยแลง และการปรบตวของเกษตรกรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ภาวะภยแลงทเกดขนภายในชมชนบานไผจรเข หมท 7 ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวด

นครปฐม

4.2 อปกรณชวยเกบขอมล ไดแก กลองถายรป เครองบนทกเสยง สมดจดเพอชวยเกบ

รายละเอยดในการสมภาษณ ซงกอนการบนทกเทปในแตละครง ผวจยจะขออนญาตเพอใหไดรบ

ความยนยอมกอนทกครง เมอไดขอมลครบถวนแลว จงน าไปถอดเทปเพอวเคราะหขอมลตอไป

5. การเกบรวบรวมขอมล

ขอมลทตยภม (Secondary Data)

ผวจยด าเนนการคนควาและเกบรวบรวมขอมลจากหนงสอ บทความ วารสาร รายงาน

วทยานพนธและระบบสบคนทางอนเตอรเนต และศกษาเอกสารทเกยวกบขอมลทวไปของอ าเภอ

บางเลน จงหวดนครปฐม ความรเกยวกบแนวคดของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความร

เกยวกบผลกระทบทเกดจากภยแลง ความรเกยวกบแนวคดการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ และงานวจยทเกยวของเพอน ามาเปนพนฐานในการด าเนนการศกษาวจยก าหนดแนว

ค าถามในการสมภาษณ การสรป และการวเคราะหผลการวจย

ขอมลปฐมภม (Primary Data)

ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยวธการสมภาษณเชงลก (In-depth

Interview) กลมผ ใหขอมลหลก (Key Informants) คอ เกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

เกษตรกรทมภมล าเนาอาศยอยภายในชมชนบานไผจรเข หมท 7 ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน

จงหวดนครปฐม ไมนอยกวา 10 ป มอายไมต ากวา 30 ป และประกอบอาชพท านาขาวเปนระยะเวลา

ไมต ากวา 5 ป ตามทตงไว โดยมการก าหนดแนวค าถามไวลวงหนา ซงค าถามทใชมลกษณะเปน

ปลายเปด เปนแนวทางทมความเกยวของกบวตถประสงคการวจย เพอใหประเดนค าถามทใชม

ความครอบคลม ซงในการสมภาษณขอมลทไดจะตงอยบนความยดหยน และความเหมาะสมกบ

สถานการณ

33

6. การวเคราะหขอมล

ขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณเชงลก และการศกษาเอกสาร และการสงเกต

แบบไมมสวนรวมจะน าตรวจสอบความครบถวนของขอมล และตรวจสอบความถกตองของขอมล

แบบสามเสาดานวธการ (Methodological Triangulation) วเคราะห สรปและน าเสนอในรปแบบของ

การวเคราะหพรรนา (Analysis Description) ในแตละประเดนการศกษา ท าการสงเคราะหเพอให

ไดขอมลในภาพรวมภายใตกรอบแนวคดและวตถประสงคของการวจย

7. การพทกษสทธกลมผใหขอมล

ผวจยค านงถงจรรยาบรรณผวจย และผพทกษสทธตงแตเรมตนกระบวนการเกบขอมล

จนกระทงน าเสนอผลงานการวจย ดงน

7.1 ผวจยแนะน าตวแกผใหขอมล เพอทราบวาเปนนกศกษาระดบปรญญาโท

หลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยศลปากร ตองการเกบรวบรวมขอมลจากการ

สมภาษณ เพอน าไปประกอบการท าวทยานพนธตามหลกสตรฯ รวมทงแจงใหทราบวตถประสงค

ของการวจยครงน

7.2 ผวจยขอความรวมมอในการใหขอมลแตละราย รวมทงขออนญาตบนทกขอมล

ดวยเครองบนทกเสยงตลอดการสมภาษณ เพอใหไดขอมลทถกตอง และครบถวน

7.3 ผวจ ยไดแจงผใหขอมลทราบวาการน าเสนอขอมลของผวจ ยจะน าเสนอใน

ภาพรวมไมเจาะจงรายบคคลโดยจะไมสงผลกระทบทางลบ หรอสรางความเสยหายตอผใหขอมล

ทงตอตวบคคลและตอองคกร

34

บทท 4

ผลการศกษา

จากการศกษาสถานการณภยแลง ผลกระทบจากภยแลงและการปรบตวของเกษตรกรตอภยแลง ทเกดขนในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม โดยใชวธการศกษาเอกสารวชาการทเกยวของ และการสมภาษณเชงลกเกษตรอ าเภอบางเลน และเกษตรกรทมภมล าเนาอาศยอยในชมชนเปนระยะเวลาไมนอยกวา 10 ป และประกอบอาชพท านาขาวมาเปนระยะเวลาไมนอยกวา 5 ป รวมจ านวนทงสน 10 ราย ผลการศกษาสามารถน าเสนอไดเปน 3 สวน คอ

สวนท 1 สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม สวนท 2 ผลกระทบจากภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม สวนท 3 การปรบตวของเกษตรกรชมชนบานไผจรเขตอภยแลง อ าเภอบางเลน

จงหวดนครปฐม

สวนท 1 สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเขเกดขน เปนไปใน 3 ลกษณะ คอ ลกษณะแรก

ปรมาณน าฝนทตกลงมาแตละครงทมปรมาณนอยกวาปกต เนองจากระยะเวลาการตกของฝนในแต

ละครงเปนชวงเวลาสนๆ ลกษณะทสอง ฝนแลง คอมฝนนอยหรอไมมฝนเลยในชวงเวลาหนงซง

ตามปกตจะตองมฝน เปนสภาวะทปรมาณฝนตกนอยกวาปกตหรอไมตกตองตามฤดกาล โดยขนอย

กบสถานทและฤดกาล ณ ทนน ๆ ฝนไมตกตองตามฤดกาลมฤดแลงทยาวนานมากขนถง 8-9 เดอน

ซงโดยฤดกาลทเปนปกต ฤดฝน มระยะเวลาประมาณ 5 -6 เดอน เรมตนประมาณกลางเดอน

พฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม ลกษณะทสาม ฝนทงชวง คอชวงทมปรมาณฝนตกไมถงวนละ 1

มลลเมตรตดตอกนเกน 15 วน ในชวงฤดฝน เดอนทมโอกาสเกดฝนทงชวงสงสดคอเดอนมถนายน

และกรกฎาคม ท าใหมฤดแลงทยาวนาน และฤดฝนทสนลงเหลอเพยง 2 เดอน

ความรนแรงของภยแลงทเกดขนในชมชนเกดขน เรมตงแตป 2557-2559 โดยรนแรงมากทสดในป 2557 สงผลกระทบตอการขาดแคลนน าทใชประโยชนเพอการด ารงชวตประจ าวนและการใชประโยชนเพอการประกอบอาชพ เชน การเลยงสตว การปลกพชไรและการท านาขาว ซงเปนอาชพหลก ผลกระทบตอโครงสรางทางกายภาพของดนทแหงและแนนทบไมเหมาะแกการท าเกษตรกรรมและผลกระทบตอปรมาณแหลงน าส ารองในคลองชลประทานซงแทบจะไมม

35

การบรรเทาปญหาภยแลงในเบองตนของเกษตรกร นอกจากการใชน าจากระบบชลประทานและการรบแจกน าจากหนวยงานราชการแลว เกษตรกรยงใชวธการขดบอเพอส ารองน าไวใชเองในครวเรอน รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“เกษตรกรในพนท อ าเภอบางเลน ประสบปญหาภยแลงอยางหนก ในป 2559 โดย หลงจากทกรมชลประทานไดเรมปดประตน า เพองดสงน าท าใหในพนทอ าเภอบางเลนหลายต าบลไดรบผลกระทบจากการขาดแคลนน าอยางหนก ประกอบกบเกดภาวะฝนทงชวง ฝนไมตกตองตามฤดกาล บางชวงทมฝนกมปรมาณนอยมาก ซงไมเพยงพอตอการท าการเกษตร”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“ปจจบนฝนทตกทบานเรามปรมาณนอยลงมากกวาทกปทผานมา ตองใชวธสบน าเขานา ถงจะท านาได ฝนไมคอยตกตามฤดของมน บางทตกฤดหนาว เดยวนโลกมนเปลยนไปเยอะ”

(แมว, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“ปรมาณน าฝนในบานเรา ปจจบนฤดฝนมาถงชา ฝนตกนอยมากไมมน าพอทจะท านา อากาศกรอนอบอาว ขาวกไมมน าจะปลกแลงยาวนานไมมทเกบน า น าคลองชลประทานกมไมพอใหท านาขาว”

(ฉลวย, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“น าฝนมนอย แตละปจะไมเทากนดจากจ านวนการตกของฝนวาถมากหรอนอย ปจจบนตกชกพอสมควร แตถามวาเพยงพอไหม ดจากน าในค คลองแลวกถอวายงมปรมาณนอย ไมพอท านาปลกผก”

(สมาน, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“เมอกอนบานเรามความอดมสมบรณมากกวาน ชวงหลงๆ ฝนตกนอยลงมาก อากาศรอน แลงยาวนาน ภายในหนงปฝนตกแคชวงเขาพรรษา ตกอยแค 2 เดอน กทงชวงยาว ดน าในคลองกจะรวาแหงจนไมสามารถสบน ามาใชท านาไดเลย”

(สมนก, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“จากวกฤตการณภยแลง ในชวงป 2557-2559 ทผานมา มความรนแรงอยางมาก กระทบตอการท าการเกษตรอยางหนก ลกษณะดนในพนทเปนดนเหนยวปนทรายแปง สเทาออน สเทา เนอแนนมาก ดนแหงแตกระแหงกระทบตอการท านาและปลกผก ของเกษตรกรโดยตรง”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

36

“เมอป 2557-2559 เกดภาวะภยแลงอยางหนก ประชาชนล าบากอยางมาก ๆ อยาวาแตเอาน ามาท านาเลย ขนาดน าจะกนจะใชยงมไมพอ สตวน ากตายหายหมด ผกกปลกไมได รฐบาลสงรถน าเขามาแจกน าบาง แตกไมเพยงพอกบความตองการกนใชของคนในหมบานอยด พอมาป 2560 ถงปจจบน กยงแลงอยแตกไมมากเทากบป 2557-2559”

(นมต, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“มนเรมแลงอยางหนกมาตงแต ป 2557 แลว และในตอนนกยงแลงอย น าในคลองชลประทานไมพอใหกนใหใช เรองจะเอาน ามาท านา หรอปลกผก ไมตองพดถงเลย ล าบากมาก หนาฝนๆ กตกนะ แตตกนอยมาก ๆ ยงไมทนจะเกบน าฝนไวกนเลย ฝนกไมตกสะแลว ทเขามพายเขาทโนนทน ทหมบานนไมมกบเขามงเลย”

(ส าราญ, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“แถวนแหงแลงมานานพอสมควร แลงมาสก 4-5 ป แลว จะแลงหนกๆ กป 2557 มฝนนอยมาก บางป ไมมฝนเลย 8-9 เดอน เมอปทแลวชวงเขาพรรษามฝนแค 2-3 อาทตย แลวกแลงมาตลอด น าในคลองชลประทานแทบจะไมมเลยกวาได”

(เฉลยว, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“หลายปทผานมา ฝนไมตกตองตามฤดกาลของมน สภาพอากาศเปลยนไปเปลยนมาไมแนนอน บางปแลงจดตองรอน าจากรถแจกน าของทางการ แตกเพยงพอไดแคกนแคใช ท านาไมได”

(สมยศ, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

สวนท 2 ผลกระทบจากภยแลงในชมชนบานไผจระเข 2.1 ผลกระทบทางเศรษฐกจ ภยแลงทเกดขนในชมชนไดสงผลกระทบตอเศรษฐกจในระดบครวเรอนใน 5 ลกษณะ

ดงน 1) ความเสยหายของพชผลทางการเกษตร

จากสภาพอากาศและอณหภมทสงเกนไปสงผลตอคณภาพดน เชน ความชมชนของน าในดน ความรวนซยและความแนนทบของดน ความสามารถในการซมลงผานของน าในดน รวมถงระดบน าใตดนเปลยนแปลง คณภาพน าเปลยนแปลง ซงเปนปจจยในการเจรญเตบโตของขาวท าใหคณภาพของขาวดอยลง ราคาขาวและปรมาณขาวทไดลดลง รวมถงความเสยงจากความเสยหายของ

37

ขาวอนเนองมาจากการเกดโรคทมากบภยแลง เชน โรคเพลยกระโดด โรคใบไหม โรคหนอนกนใบ โรคใบจดสน าตาล รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“การเปลยนแปลงของฤดกาล อณหภมและปรมาณฝน กอใหเกดผลกระทบโดยตรงตอสภาพดน อาทเชนการเกดฝนตกมากกวาปกตกอใหเกดปญหาการชะลางพงทลายของดนและการสญเสยความอดมสมบรณของหนาดน โครงสรางดนแนนทบไมรวนซย เมอใสปยลงในดนจะแทรกซมลงสดนไดยากการมฤดแลงทยาวนานและอณหภมอากาศสง สงผลตอความชมชนในดนลดนอยลงอยางมาก คณภาพดนลดนอยลงไปเรอย ๆ สภาพอากาศทรอนอบอาว ยงสงผลกระทบตอการเลยงสตว สตวหงอยตาย ไมเจรญเตบโตเทาทควร การปลกพชผกเพอการจ าหนายกไดรบผลกระทบเนองจากเกดโรคเพลย หนอนกนใบเหลานเปนตน”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

2) การสญเสยคาใชจายในการจดหาน าเพอการอปโภคบรโภค จากปญหาน าทใชในชวตประจ าวนและการใชประโยชนเพอการประกอบอาชพไม

เพยงพอ ท าใหเกษตรกรตองเสยคาใชจายในการซอเครองสบน าและน ามนเชอเพลงเพอใสเครองสบน าเขานา รวมถงคาใชจายในการจางแรงงานคนในการขดลอกคคลองเพอเกบกกน าใหไดมากขนอกดวย รายละเอยดดงค าสมภาษณ “ความแหงแลงหรอการขาดน าไดกอใหเกดผลกระทบอยางมากในดานการเกษตร ซงมความส าคญตอการปลกขาวการขาดแคลนน ายงสงผลกระทบในดานอน ๆ เชน การขาดแคลนน าเพออปโภคบรโภค การอตสาหกรรม การผลตกระแสไฟฟา ฯลฯ ซงทกปญหาลวนสงผลกระทบตอความเปนอยของประชาชนทงสน ในพนทบานไผจรเข กไดรบผลกระทบจากภาวะภยแลง ขาดแคลนน าเพอการอปโภคบรโภค ชาวบานมคณภาพชวตทแยลงจากเดมมาก ชาวบานมคาใชจายเพมขนในการจดหาน าโดยทงจากการจางแรงงานคนเพอขดลอกคคลอง และคาใชจายในการจดหาเครองสบน า และน ามนเชอเพลงเพอสบน าในการท าการเกษตร”

(เกษตรอ าเภอบางเลน, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561) “ท านาไมคอยไดเลย ล าบากมาก ๆ เหนอยเพมขนจากเมอกอน แถมยงไดขาวไมเตม

เมดเตมหนวยอก น าทากไมมใหท านา จะท าท โนนตองสบน าเขานา”

(นามนตร, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

38

3) ปรมาณผลผลตลดลง

ในอดตชมชนบานไผจรเข สามารถท านาปลกขาวไดอยางนอยปละสองครงคอขาวนาป ซงเรมปลกตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม และเกบเกยวสนสดไมเกนเดอนกมภาพนธ และขาวนาปรง เรมปลกตงแตเดอนมกราคม นยมปลกในชวงทการชลประทานด แตปจจบนพนทประสบกบปญหาภยแลงท าใหสามารถท านาปลกขาวไดแคปละหนงครง คอขาวนาปซงสามารถท าไดในชวงฤดฝนเทานน ปรมาณผลผลตขาวจงลดลง รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“ในสถานการณปจจบนไดเกดปรากฏการณภยแลงในประเทศสงผลใหเกษตรกรไมสามารถท านาไดตามปกตเกษตรขาดรายไดผลผลตทางการเกษตรทนอยลงจงกระทบตอการขยายตวทางเศรษฐกจท าใหเศรษฐกจปรบตวลดลงเชนกน ผลผลตขาวทไดกลดลงอยางมาก”

(เกษตรอ าเภอบางเลน, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“ผลผลตขนอยกบสภาพอากาศนะ เมอกอนบานเราปลกขาวได 2 หนตอป ปลกไดทงนาปและนาปรง แตพอความแลงมาเยอน ปลกขาวไดแคขาวนาป บางปแลงจด ขาวนาปยงปลกล าบากเลย”

(พโลม, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

4) คาใชจายในการซอวสดอปกรณทางการเกษตร

จากภาวะภยแลงทเกดขน ท าใหเกษตรกรตองเสยคาใชจายในการจดซอวสดอปกรณเพอชวยเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตร เชน เครองสบน า น ามนเชอเพลง เครองพนยา เปนตน ซงการจดซอวสดอปกรณตาง ๆ เหลานสงผลใหมตนทนในการผลตสงขน เกษตรกรจงมความจ าเปนตองกยมเงนทงจากภาครฐบาลและเอกชน เพอสนบสนนการใหประกอบอาชพท านาไดตามปกต รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“เกษตรกรทปลกขาว มความพยายามทจะคงอาชพท าเกษตรกรรมซงท ากนมาตงแต บรรพบรษ พยายามหาหนทางทจะท านาปลกขาวใหไดมากทสด ถงแมทราบวาผลผลตทไดอาจจะลดลงเนองจากประสบภาวะภยแลง แตเกษตรกรมความพยายามสงและประกอบกบการไมค านวณตนทนการผลตและรายไดวามความสมดลกนหรอไม จงลงทนเพมเตมดวยการจดหาเครองสบน า น ามนเชอเพลง เครองพนยาฆาแมลงอปกรณทางการเกษตรตาง ๆ ท าใหเกษตรกรมคาใชจายเพมขน ซงสวนทางกบรายไดทลดลงเนองจากไดปรมาณผลผลตทนอยลง เปนภาระของเกษตรกรทตองแบกรบ”

(เกษตรอ าเภอบางเลน, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

39

“ท านาไมคอยไดเลย ล าบากมาก ๆ เหนอยเพมขนจากเมอกอน แถมยงไดขาวไมเตมเมดเตมหนวยอก น าทากไมมใหท านา จะท าท โนนตองสบน าเขานา เครองสบน ากไมมอยางบานอนเขาตองซอใหมอก ไหนจะตองซอเครองสบน า ไหนจะตองซอน ามนใสเครองสบน า คาใชจายสารพดเลย”

(นามนตร, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“ป 2557 เปนปทชมชนบานไผจระเขประสบปญหาภยแลงอยางหนก แตชาวนาอยางเราๆ กตองกมหนากมตาท านากนไป มปญหากแกกนไปตามประสา ในเมอน าไมคอยม บางบานกตองลงทนซอเครองสบน า ซอน ามนมาใสเครองสบน า เพอสบน าเขานาขาวของตวเอง ตองกหนยมสนเขามาละ แตจะท าไงได มนตองแกปญหากนไปใหเราอยรอดได”

(นมต, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561) 5) คาใชจายในการซอสารเคมก าจดศตรพชและยาฆาแมลง ปย และสารเคมบ ารงพช

เกษตรกรมความพยายามทจะท าการเกษตรเชงพาณชย โดยหาวธการเพมผลผลตและแกปญหาเกยวกบโรคพชทเกดจากภาวะภยแลง และจากความพยายามดงกลาว สงผลใหเกษตรกรประสบปญหามหนสนเพมขน เกษตรกรบางรายตองไปกยมเงนจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร บางรายกเงนนอกระบบ เพอน าเงนมาซอปยและยาฆาแมลง เกษตรกรบางรายใชวธการซอปย ยาฆาแมลง สารเคมบ ารงพช โดยซอใชสนเชอ เมอไดรบผลตอบแทนจากการน าผลผลตไปขาย กจะน าเงนมาจายใหกบรานคา จากรานจ าหนาย รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“จากภาวะภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข ท าใหเกดปญหามากมายกบเกษตรกร เชน ปญหาโรคระบาดทเกดกบขาวในชวงภยแลง เชน โรคใบไหม โรคใบจดสน าตาล เมลดขาวลบไมเตมเมลด และปญหาเพลยกระโดด เปนตน ท าใหเกษตรกรหาวธการจดการแกไขโรคในขาวดวยการซอยาปราบศตรพช ยาฆาแมลงมาใช แตกยงไมสามารถแกปญหาไดทงหมด อกทงเปนการเพมภาระหนสน เนองจากเกษตรกรไมท าความเขาใจเกยวกบการปลกพชในชวงเกดภยแลง ไมเชอฟงค าแนะน าจากทางราชการ มความเชอมนวาการแกปญหาของตนเปนสงทถกตองทสด ซงการแกปญหาของเกษตรกรเปนการเพมตนทนการผลต และยงไมสามารถแกปญหาใหตรงจดอกดวย”

(เกษตรอ าเภอบางเลน, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

40

“ผลผลตขนอยกบสภาพอากาศนะ ชาวนาล าบากมากไหนจะตองซอปยซอยาเพมมากขนอก เพราะโรคขาวมนชอบมากบความแลงนแหละเปนหนเปนสนหลายบาททเดยว ตองไปกยมเงนกบ ธ.ก.ส. เอา ราคาขาวกไมคอยด แตถงราคาขาวจะด กไมมขาวจะไปขายกบเขา”

(พโลม, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561) “เวลาแลงทไดขาวนอย แถมขาวกไมด เรองหนสนไมตองพดถงเลย ตองไปกเงนกบ

ธ.ก.ส.มาพอสมควร เพอเอาเงนมาซอปย ยาฆาแมลง กมหนากมตาปลกขาวกนตอไป” (พฉลวย, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

2.2 ผลกระทบดานสงคม ปญหาภยแลงไดสงผลกระทบทางสงคมของประชาชนทอยในชมชน ไดแก ปญหา

คณภาพชวตและสขภาพอนามยจากการขาดแคลนน า ปญหาปญหาความขดแยง ปญหาการอพยพยายถนฐาน อธบายไดดงน

1) ปญหาสขภาพอนามย ปญหาสขภาพอนามยจากปรมาณน ากนน าใชทไมเพยงพอและการใชน าทม

คณภาพต า เชน การใชน าใตดนและน าบาดาล เพอมาทดแทนน าผวดนจากแหลงน าธรรมชาตและชลประทานทมปรมาณไมเพยงพอ รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“ในชวงฤดรอน หรอเมอเกดภาวะความแหงแลงในพนทอ าเภอบางเลน พบเกษตรกรสวนใหญมปญหาดานสขภาพ เชน สภาวะจตใจททอแท การขาดสารอาหารซงเกดจากการไมยอมรบประทานอาหารอาจเพราะมาจากความเครยด และการท าการเกษตรทไมไดผลตามทคาดหวงโรคทางเดนอาหารจาการดมน าทไมสะอาด”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“คนเฒาคนแกกยงคงอาชพท านาดงเดมไวเนองจากไมรจะหนไปประกอบอาชพอะไร สขภาพกาย สขภาพใจของคนเหลานกย าแยไปดวย เกดอาการเครยดเพมมากขนดวย ตองประหยดกนประหยดใช อดมอกนมอ เดยวทองผกเดยวทองรวงเปนแบบนสลบกนไป”

(นามนตร, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561) “พอแลงกเกดผลกระทบในดานสขภาพอนามย สวนใหญจะเปนโรคเครยดกน รอน

จดๆ กเปนลม เปนความดน ท างานกลางแดดเหมอนแตกอนไมคอยจะไหวแลว สวนเรองคณภาพชวตลดลงไปเรอย ๆ บางคนเครยดจนซมเศราเลยกมคณภาพชวตลดลงมาก มผลกระทบกบการด ารงชวตของชาวบานอยางมากทเดยว”

(นมต, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

41

2) ปญหาการเปลยนแปลงอาชพ แมวาเกษตรกรบางรายจะยงคงยดถออาชพเกษตรกรรมซงเปนอาชพทท าตามความ

ถนดมาตงแตสมยบรรพบรษ แตกมเกษตรบางรายเรมมการเปลยนแปลงอาชพ เชน อาชพรบจางคดเมลดพนธขาว จกรสานเครองใชจากผกตบชวา รบจางขดลองคคลอง รบจางท าความสะอาด ตงกลมท าขนมไทย เชน พวกขนมเมดขนน ทองหยอด หมอแกง รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“ความแหงแลงหรอการขาดน าไดกอใหเกดผลกระทบอยางมากในดานการเกษตร ซงมความส าคญตอการปลกขาวซงเปนพชทตองการน าตงแตการเพาะเมลดกลาจนถงระยะเกบเกยว การขาดน าในระยะตาง ๆ ของการเจรญเตบโตของขาว ท าใหผลผลตขาวลดลงสงผลใหรายไดลดลง การขาดแคลนน ายงสงผลกระทบในดานอน ๆ เชน การขาดแคลนน าเพออปโภคบรโภค ฯลฯ ซงทกปญหาลวนสงผลกระทบตอความเปนอยของคนประชาชนทงสน ในพนทบานไผจรเข กไดรบผลกระทบจากภาวะภยแลง ขาดแคลนน าเพอการอปโภคบรโภค ชาวบานมคณภาพชวตทแยลงจากเดมมาก ผลผลตลดลงเกษตรกรบางรายหนไปทดลองปลกพชทดแทน เลยงสตว แตเมอเกดปญหาความแหงแลงการประกอบอาชพอน ๆ ทเกษตรกรพยายามทจะชวยเหลอตวเองกมปญหาดวยกนทงสน”

(เกษตรอ าเภอบางเลน, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561) “คนในชมชนเขาอยกนทนมานานแลว ถาไมจ าเปนกไมมใครอยากยายไปอยทอน

หรอก อยากอยกนทน อยางนอยกเปนบานของเราเอง ท านาไมไดกรบจางท างานอนเอา ปลกผกปลกพชสวนครว ขายพอไดเงนมาใชจายเลก ๆ นอย ๆ กยงด”

(นามนตร, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561) “ความเปนอยของบานเรากจะเหมอนๆ เดม คนบานอนเขา ไปมาหาสกนตามปกต

เวลาวางจากการท านากมกจะมาท ากจกรรมรวมกน ตงกลมท าขนมไทย เชน พวกขนมเมดขนน ทองหยอด หมอแกงเอาไปขายทตลาด ตลาดนดบาง สงตามรานคาบาง บางทมงานจดเลยงเขากมาสงใหท าไปสงใหเขา”

(พโลม, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

3) ปญหาอพยพยายถน

จากภยแลงทเกดขนอยางรนแรงในชวงฤดแลง ท าใหเกษตรกรไมสามารถประกอบอาชพเกษตรกรรมไดเนองจากตองพ งพาน าเปนปจจยหลกในการผลต เกษตรกรบางสวนประกอบอาชพเสรมทดแทนการท าเกษตรกรรมในชวงเวลาดงกลาว และบางสวนยายทอย

42

อาศยชวคราวเพอไปประกอบอาชพอนในระหวางทไมสามารถท านาได เชน ไปรบจางยงพนทอน ในกรงเทพฯ หรอตางจงหวด ปญหาดงกลาวเหลานอาจน ามาซงปญหาการยายถนอยางถาวรในอนาคตได

“บางบานมเยาวชนทอยในวยท างานกตองหาอาชพเสรม ตองยายทอยชวคราวเพอไปประกอบอาชพในระหวางไมสามารถท านาได สวนคนเฒาคนแก กยงคงอาชพท านาด งเดมไวเนองจากไมรจะหนไปประกอบอาชพอะไร”

(เกษตรอ าเภอบางเลน, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“เมอในหมบานเกดภาวะความแหงแลงอยางหนก ชาวบานท ามาหากน ปลกขาวปลกไมไดเหมอนเดม หนมสาวบางคนในหมบานกตองยายทอยเพอไปรบจางท างานชวคราว ในกรงเทพฯ บาง ตางจงหวดบาง แลวแตวาจะไดท างานทไหน บางคนกขายของแร ขายไปเรอย ค าไหนนอนนน ดกวางอมองอเทารอฝนไปวนๆ”

(ทองโพธ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“หลายบานทนเขาตองหนความแหงแลง มนไมเชงเปนการทงบานทงชองเลยนะ เพยงแตยายไปท างานทอนบางชวง บางป เทานน อยางลกชายผม ไมสามารถรอหนาท านาไดเพราะทองเลยงปากเลยงทองอกหลายชวต ลกๆ กอยในวยเรยน ก าลงใชเงนดวยกนทงนน พอท านาไมไดกตองไปหางานท าทอน จะไปกลบกล าบากตองหาทพกแถวๆ ทท างานเพราะจะสะดวกกวา”

(เกรยง, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

2.3) ผลกระทบดานสงแวดลอม 1) การเปลยนแปลงโครงสรางของดน

ภยแลงไดสงผลกระทบตอลกษณะโครงสรางเนอดนแนนทบ น าไมสามารถลงสชนดนดานลางได ดนไมซมซบน า ดนขาดความชมชนไมเหมาะสมแกการท าการเกษตรกรรม รวมถงปญหาการชะลางพงทลายของดนและการสญเสยความอดมสมบรณของหนาดน รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“การเปลยนแปลงของฤดกาล อณหภมและปรมาณฝน กอใหเกดผลกระทบโดยตรงตอสภาพดน อาทเชน การเกดฝนตกมากกวาปกตกอใหเกดปญหาการชะลางพงทลายของดนและการสญเสยความอดมสมบรณของหนาดน โครงสรางดนแนนทบไมรวนซย เมอใสปยลงในดนจะ

43

แทรกซมลงสดนไดยาก การมฤดแลงทยาวนานและอณหภมอากาศสง สงผลตอความชมชนในดนลดนอยลงอยางมาก คณภาพดนลดนอยลงไปเรอย ๆ”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

2) การเกดโรคในสตว สภาพอากาศทรอนอยางหนก สงผลกระทบตอการเลยงสตว เชน ปลา ไก สกร รวมถง

การเกดโรคระบาดในสตวเลยง เชน โรคกะรในไก รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“ภาวะภยแลงทเกดขนในชมชน และสภาพอากาศทรอนอบอาว น าไมพอกนพอใช สงผลกระทบตอการเลยงสตว ท าใหเกดโรคกบสตว เชน สตวหงอยตาย หงดหงด ไมเจรญเตบโตเทาทควร”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561) “อากาศรอนอบอาวขนาดน น ากไมม เลยงไก ไกกปวยตาย เปนกะร เลยงหมๆ มนก

ตองการอยกบดนชนๆ แฉะๆ ทพอแลงดนกรอนแหง หมายงไมทนโตกลมตาย เลยงปลาน าในบอ คคลองแหงขอด กเลยงปลาไมไดอก เวลาแลงเจอแตปญหา”

(สมยศ, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561) “บานเราเวลาฝนไมตก แลง รอนจดๆ กมผลกระทบกบสตวตาง ๆ ท าใหขาดแคลนน า

เกดโรคกบสตว สตวลมตาย

(พฉลวย, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561) 3) การเกดโรคในพช โรคพชทมกมาพรอมกบภยแลง เชน โรคใบลบในขาว เพลยกระโดด หนอนกน

ใบ เปนตน รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“โดยปกตแลวพชมศตรส าคญอย ๒ ชนด คอโรคและแมลง เรามกจะพบตวแมลง เมอแมลงเขาท าลายพช แตเราไมเหนเชอโรค เมอเชอโรคเรมเขาท าลายพช เชอโรคบางชนดจะเหนไดกตอเมอ ตนพชเกดโรคมากแลว เชอบางชนดกไมมโอกาสเหนเลย นอกจากจะตรวจดดวยเครองมอทางวทยาศาสตร เชอโรคท าความเสยหายใหกบตนพชมาก ท าใหพชชะงกการเจรญเตบโต ผลผลตลดลง หรอตดตอไปกบทอนพนธหรอเมลด ท าใหการเพาะปลกไมไดผล”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

44

“ปลกขาวชวงแลง นอกจากจะหาน าในการท านาล าบากแลว ยงมโรคขาวอกมากมาย บางทเปนโรคเมลดขาวลบ ขาวไมโต หนอนกนใบ สารพดจะเจอกบปญหา ปลกผกสวนครวกใชวาจะไมมโรคนะ กจะเจอพวกโรคใบเหลอง ใบไหม ใบจด สรปคอตอนแลงๆ จะปลกอะไรกไมไดด”

(นมต, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

4) ระดบน าใตดนลดต าลง การเปลยนแปลงของฤดกาล อณหภมและปรมาณฝน ปรมาณน าฝนทตกมปรมาณน า

ไมเพยงพอแกการซมลงและสะสมขงอยในดน แตจะอยเพยงแคผวดนซงจะระเหยไปไดงายไมเกดการสะสมในดนและน าใตดน ฝนตกน าไมซมลงดน สภาพดนเปนดนเหนยวดนไมชมชนน าไมสามารถซมลงสใตดนได รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“จรง ๆ ลกษณะดนในพนทอ าเภอบางเลนเหมาะส าหรบการปลกขาว เพราะเปนดนเหนยว มการระบายน าเลว แตจากการเปลยนแปลงของฤดกาล อณหภมและปรมาณฝนกอใหเกดผลกระทบโดยตรงตอสภาพดน ดนสญเสยความอดมสมบรณ โครงสรางดนแนนทบ ดนไมมความชน ปรมาณน าในดนลดลง”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561) “สงแวดลอมเปลยนไปจากเดมเยอะ ดนทเคยด ๆ แบบเมอกอน ตอนนแตกแหงระแหง เดนดวยเทาเปลาไมได ดนมนแขง ทมจนเทาเปนแผลไดเลย เวลามฝนตกท น ากไมไดซมลงดน ขงอยบนหนาดน ดนไมมความชนเลย แลวแดดบานเรากแรง ฝนตกน าไมซมลงดน พอแดดแรงน ากระเหยไปหมด ปลกอะไรกไมคอยไดดเหมอนบานอนเขา”

(นมต, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561) “อยางดนบานเราเปนดนเหนยว พอแลงบอย ๆ กท าใหระดบน าและปรมาณน าลดลง

อยางมากพนดนไมชมน า น าในดนกไมคอยด คณภาพน าเปลยนแปลงอากาศแหงแลงไมนามอง”

(พฉลวย, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

สวนท 3 การปรบตวของเกษตรกรตอภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข

จากผลกระทบอนเนองมาจากภยแลง ท าใหเกษตรกรมการปรบตวปรากฏใหเหนใน 2 ลกษณะ คอ การปรบตวดานอาชพและการปรบตวเพอการแกไขปญหาตามศกยภาพ โดยอธบายไดดงน

45

3.1) การปรบตวดานอาชพ จากปญหาภยแลงทเกดขนในชมชน ทผานมาส านกงานเกษตรจงหวดนครปฐม ฝาย

การศกษาวจยและพฒนาส านกสงเสรมการศกษาอบรม ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร หรอ ธ.ก.ส. จดท าโครงการชมชนปรบเปลยนการผลตสวกฤตภยแลง หรอโครงการเอกซวายแซด (XYZ) สนบสนนใหเกษตรกรมรายไดชดเชยจากปญหาภยแลง ไมมน าท าการเกษตร ลดภาระความเสยงจากการผลต ไดชวยเหลอแนะน าใหเกษตรกรปลกถวเขยวแทนการปลกขาว ในชวงฤดแลงโดยเรมปลกชวงตนเดอนมนาคม และจะเกบเกยวผลผลตไดปลายเดอนพฤษภาคม เนองจากถวเขยวเปนพชอายสน ใชน านอย เจรญเตบโตไดดในสภาพอากาศแหงแลง แตจากการทดลองปลกถวเขยวของเกษตรบางราย พบวา ชมชนบานไผจรเขมสภาพดน และสภาพอากาศไมเหมาะสมกบการปลกถวเขยว เกษตรกรจงมการปรบตวดานอาชพ 2 ลกษณะดวยกน คอ

การเปลยนอาชพอยางถาวรและการเปลยนพชทปลก เนองจากเกษตรกรสวนใหญยงคงยดอาชพเกษตรกรรม ซงเปนอาชพทท ามาตงแตบรรพบรษจนเกดความช านาญและอาศยทดนผนเดมทเคยปลกขาว แตเปลยนชนดพนธพชทปลก ไดแก การปลกมะพราวน าหอม กลวยไม รวมถงการขดบอเลยงปลา เปนตน

การหาอาชพเสรมระหวางพกการท านาหรอระหวางชวงฤดแลงทไมสามารถท านาปรงได เชน การท าขนมไทย เชน ขนมหมอแกง ฝอยทอง ทองหยอด เมดขนน สงขายไปยงแหลงทองเทยวภายในอ าเภอและอ าเภอใกลเคยง การจกรสานของใชในครวเรอนดวยผกตบชวา การคดเลอกแมลงพนธขาว ปลกผกสวนครวเพอการจ าหนาย เชน ตะไคร ใบโหระพา ใบกระเพรา การปลกไมประดบ เชน ไทรเกาหล โมก ชาดด เปนตน รายละเอยดดงค าสมภาษณ

“จากการลงพนทของเกษตรอ าเภอ ไดรบขอมลเกยวกบการประกอบอาชพในชวงทเกดภาวะภยแลง พบวาเกษตรกรทมอาชพท านา มการปรบตวดานอาชพ โดยหนไปปลกพชผกชนดอนแทนการท านาซงตองใชน าในปรมาณมาก เชน การยกรองปลกผก ท าคางปลกกลวยไม บางรายขดบอเลก ๆ เพอเลยงปลาเอาไปจ าหนาย เมอประมาณ ป 2559 ส านกงานเกษตรจงหวดสงเสรมใหเกษตรกรท าลองปลกถวเขยวในระหวางหยดการท านา แตจากการทดลองปลกถวเขยวของเกษตรกรทเขารวมโครงการ พบวา ถวเขยวทน ามาปลกในพนทไมเจรญเตบโต รากเนาตาย ซงพบวา ลกษณะดน และลกษณะอากาศในพนทชมชนบานไผจระเข ไมเหมาะกบการปลกถวเขยว จงตองยกเลกการปลกถวเขยวดงกลาวไป ปจจบนเกษตรบางรายกหนไปประกอบอาชพอน เชน การปลกมะพราว การปลกไมดอกไมประดบ เปนตน”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

46

“จรง ๆ แลวอาชพท าไรท านา คนบานเรากท ากนมาตงแตปยาตายาย แตเมอกอนดนดน าสมบรณกท ากนได ไมตองกงวลอะไร แตเดยวนสภาพอากาศเปลยนไปจากแตกอนมาก อยางนาสกบตนทนของการท านาทเพมขนไมไหว กไปดวาหมบานอน ๆ เขาปลกอะไรกน ท าอะไรขาย ท าแลวดไหม เผอญมญาตอยแถวๆ บานแพวเขาปลกมะพราวน าหอมพนธตดจบบานแผวมาลง สองสามปกขายได รายไดดทเดยว กเลยหนมาปลกมะพราวแทนการท านาขาวบาง กเกบมะพราวขายไดเรอย ๆ มะพราวไมเสยหาย ขายทงลกทงทลาย บางทขายน ามะพราว ท าวนมะพราวน าหอมขาย รายไดดกวาท านาเสยอก ตอนนเลยหนมาปลกมะพราวขายมะพราวแทนการปลกขาวไปแลว ทส าคญลงทนครงเดยว เกบเกยวผลผลตไดหลายตอหลายครง คมคากวาการท านาขาวเยอะเลย”

(ทองโพธ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“มชาวบานบางรายของบานไผจระเข เลกท านาอยางถาวรเนองจากเบอหนายกบปญหาการขาดแคลนน า และหนมาประกอบอาชพใหม เชน ท าสวนมะพราวน าหอม แปรรปมะพราว และการท าสวนไมประดบ ปลกไมประดบตามความตองการของตลาด เชน ตนไทรเกาหล เปนตน สวนเกษตรกรบางราย ยงคงยดอาชพท านา แตกหารายไดเสรมดวยการรบจาง”

(นมต, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“ทบานเคยปลกผกแทนการปลกขาวแตกลบพบวาแหลงรบซอกดราคา การซอกจะเปนประเภทเอาของไปกอนแลวคอยมาจายเงนทหลงเรากไมมสทธรราคาทเขาเอาไปขายไดเลย กเลยหนกลบมาท านาเหมอนเดมแตกยงปลกผกพวกตะไคร ใบโหระพา ใบกระเพรา ฝากไปขายเพอหารายไดเสรมอกทางดวย”

(ศรสดา, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“ราคาขาวไมคอยด ฝนฟากมคอยเปนใจ กเลยตองมองหารายไดเสรม ทางชมชนมกลมแมบานรวมตวกนเพอท าขนมไทยขาย เวลาวางจากการท านา กลมเราเรมท าขนมหมอแกง ทองหยอด ฝอยทอง เมดขนน ท าขายในชมชนและสงตามสถานททองเทยว รายไดดทเดยวพอมใชจายในครอบครวไดบาง”

(เฉลยว, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“บานฉนท านามาหลายป ตงแตปยาตายาย เคยเปลยนอาชพมาหลายตอหลายครง แตกยงตองปลกขาวเพราะมนอยในสายเลอด แตถาจะใหปลกขาวอยางเดยวคงไมพอกนแน ๆ กตองหาทางหาเงนมาเพม ไมมความรไดแคไปรบจางเขาวนๆ ตอนนไปรบจางคดพนธขาว เอาพวกเมลด

47

ขาวทไมสมบรณ ลบ และพวกวชพชออกจากเมลดพนธขาวทเขาจะเอาไปขายท าพนธขาวเพอปลก คาแรงกขนอยกบวาเราจะคดไดมากนอยแคไหนวดวาเราคดไดกถงตอวน และใหคาแรงเปนถง ๆ ละเทาไหรกวากนไป พอมกนมใชดกวารอท านาขาวอยางเดยว”

(เกรยง, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“ทบานปลกขาวคไปกบการปลกไมประดบพวก ไทรเกาหล โมก ชาดด จะท าในเวลาวางหรอเวลารอท านาหนาตอไป ถาปไหนแลงมาก ๆ กจะไมท านาเลย ปลกไมประดบแทน สวนนาขาวเรากตองท าตอเปนทนาของปยาตายายใหไวจะทงรางกเสยดาย แตคงคอยๆ ปลกไมประดบเพม เพราะวนหนาเราอาจจะยดอาชพปลกไมประดบแทนการท านาขาวเลยกได”

(สนน, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“ตอนทแลงมาก ๆ ชลประทานเขามารบไปท างานถางหญา ขดลอกคคลอง เราไมมรายไดกไปกบเขา พอไดเงนมาซอกบขาวกนไปวนๆ หนง”

(พฉลวย, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“การหารายไดเสรมเพอจนเจอครอบครว ทางเราเรมวางแผนการท าจกรสานจากผกตบชวา ในระหวางรอการท านาหรอราคาขาวตกต า เพอหารายไดใหกบครอบครว พอดบานเราหาวตถดบพวกผกตบชวาไดงายมาก ๆ สวนราคาขายขนอยกบความยากงายของลายทสาน ทางการกสงเสรมและจะหาทางสงออกใหดวยคงมรายไดเพมขนอกหนอย”

(สมยศ, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561) 3.2) การปรบตวในการแกไขปญหาตามศกยภาพ

เกษตรกรมการปรบตวในการแกไขปญหาตามศกยภาพความพรอมของตนเองเพอใหการท าการเกษตรได ไดแก 1) จดจ าเหตการณจากการเปลยนแปลงทเกดขนซ า ๆ ในอดต 2) เรยนรจากประสบการณดวยตนเองและจากค าบอกเลาของผอน 3) คาดการณสถานการณน าทจะเกดขนในอนาคต และ 4) วางแผนการเพาะปลกเพอใหการด ารงชพอยได โดยมการตดตามสถานการณภยแลงในแตละป การตดตามขอมลขาวสารของทางราชการอยางสม าเสมอ การคาดการณลวงหนา เฝาระวงสถานการณน า การส ารองน า การเลอนระยะเวลาการปลกขาว ปรบเปลยนชนดพนธขาวเพอใหเหมาะสมกบพนท ลกษณะดน อากาศ พนธขาวทสามารถทนตอความแหงแลง ใชน านอย และตองเปนพนธขาวทมอายการเกบเกยวสน การบรหารจดการแหลงน าส ารองในชวงเกดภยแลง กรณเกดภยแลงรนแรงในพนทชมชนบานไผจรเข ในปทผานๆ มา รายละเอยดดงค าสมภาษณ

48

“ปญหาเรองน าในการท าการเกษตร มกเปนปญหาตอเนองซงเกดขนในทก ๆ ป ทางจงหวดมนโยลาย ใหความร ค าแนะน าแกเกษตรกรอยางตอเนองและเสมอมา พรอมทงมชองทางใหตดตามสถานการณน า เพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจในการลงทนปลกขาวหรอการท าการเกษตรอน ๆ ทางส านกงานเกษตรจงหวดนครปฐมไดรบนโยบายเกยวกบการบรหารจดการน าในแตพนทของจงหวด และสงมอบนโยบายตาง ๆ ใหเกษตรอ าเภอเปนผรบผดชอบในแตละทองท ซงทางเกษตรอ าเภอไดใหค าแนะน าการบรหารจดการน าอยางเปนระบบในทก ๆ ป โดยมการลงพนทใหขอมลโดยตรงหรออบรมผน าชมชนเพอน าไปเผยแพรใหแกลกบาน เมอตนปทผานมาเกษตรอ าเภอมการถายทอดความรเกยวกบโครงการศาสตรพระราชา ของในหลวงรชกาลท 9 เชน โครงการหลมขนมครก แกปญหาภยแลงซ าซาก ซงในหลายจงหวดน าไปใชแลวไดผลอยางด ซงเกษตรกรสามารถแกปญหาเรองน าในการท าการเกษตรกรรมได”

(เกษตรอ าเภอ, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“เราไดเรยนรจากประสบการณการท านาขาวมาหลายสบปวาชวงไหนควรปลกขาว ชวงไหนควรรอไปกอน โดยค านวณจากระยะเวลาในการเกบเกยวเปนหลก คาดคะเนเอาวาอกสามเดอนขางหนาจะแลงหรอไม และบางครงกหาพนธขาวพนธใหมๆ มาปลกใหเหมาะสมกบสภาพดนฟาอากาศ ของบานเรา”

(มนตร, ค าสมภาษณ, สงหาคม 2561)

“หลงจากป 2557 ทประสบภยแลงอยางหนก ชาวบานหมท 7 ชมชนบานไผจระเข ต าบลไทรงาม ไดรบความอนเคราะหจากนายมนตร จงอกษร อดตสมาชก อบต.ไทรงาม ไดรวมกบนายประมวล โชคลอชย ผจดการธรกจบอทรายพระพงศ ในเนอทจ านวน 250 ไร ไดรวมกนปรกษา และน าบอทรายดงกลาวน ามาใชใหเกดประโยชนสงสดในชวงวกฤตภยแลง เพอเปนการชวยเกษตรกรชาวนาในพนท ดวยการเปดน าจากคลองชนประทานเขาสบอทรายทมระดบต ากวาคลองชลประทาน เพอท าการกกเกบน าไวใหกบเกษตรกรผท านาขาวในพนท ไดประมาณ เกอบ 10 ลานลกบากศเมตร และเมอกกเกบน าในบอทรายชาวบานกสบน าจากบอทรายแหงน าเพอน าน าขนมาใชในการท านาขาวกนแลวประมาณกวา 300 ไร การสบน ากตงเครองสบน าจากบอทรายลงในคลองซอยจากนนกจะใชเครองสบน าเขานาโดยตรง ซงน าจากบอทรายแหงนสามารถน าไปใชกบการท านาไดปกตและวธการบรหารจดการเรองน า กใชวธผลดกนรายละ 1 วน ตนขาวกเจรญงอกงามดออกรวงพรอมใหผลตแลว”

(นมต, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

49

“ในชวงฤดแลง ชาวนากเลอกหาพนธขาวททนตอความแหงแลงมาปลก เชน พวกขาวพนธ กข. ตาง ๆ ทเหมาะสมกบความแลงในบานเรา และตองเกบเกยวขาวในระยะเวลาสนๆ ดวย”

(สมาน, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

“บานเราตองปรบตวเรองการจดการน าอยางมาก ตองจดสรรน ามาใชกน สลบสบเปลยนกนใหครบทกบานไมงนมปญหา ชวงลอยกระทงถามน าเยอะ กจะปลอยน าเขามาในบอทรายแถวๆ หมบาน เจาของเขายกใหเกบน าไวท านา เขาไมไดใชประโยชนจากบอทรายแลว เขากยกใหเราใช แตเราตองจดสรรใหด ๆ ตองยตธรรมคนทท านาใกลไกลตองไดน าทวถงกนหมด”

(ฉลวย, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561) “ชาวนาทน กอนจะปลกขาวตองคาดการณเอาไวเลยวาปนจะแลงหรอไม ถาท านาไป

จะเสยงมากไหม ถาเสยงมากกลดพนทท านาลงใหเหลอนอย ๆ จะไดไมขาดทนมาก แตถาปไหนดแลวจะมน ามาก กท านากนไดตามปกต แตหลายปทผานมาแลงมาก ตองชวยกนคดหาวธหาน ามาท านาใหได กมเจาของบอทรายเขายกบอทรายใหเกบน าไวท านา พวกเรากเลยพอทจะท านาไดพออยไดดกวาไมมน าท านาเอาเสยเลย”

(ววฒน, ค าสมภาษณ, กนยายน 2561)

50

บทท 5

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

จากการศกษาสถานการณภยแลง ผลกระทบจากภยแลงและการปรบตวของเกษตรกรตอภยแลง ทเกดขนในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม โดยใชวธการศกษาเอกสารวชาการทเกยวของ และการสมภาษณเชงลกเกษตรอ าเภอบางเลน และเกษตรกรทมภมล าเนาอาศยอยในชมชนเปนระยะเวลาไมนอยกวา 10 ป มอายไมต ากวา 30 ป และประกอบอาชพท านาขาวมาเปนระยะเวลาไมนอยกวา 5 ป รวมจ านวนท งสน 17 ราย สามารถสรปผลการศกษา อภปรายผลการศกษา และขอเสนอแนะจากการศกษา ผลการศกษาสามารถน าเสนอไดเปน 3 สวน

สรปผลการศกษา

สวนท 1 สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเขเกดขน เปนไปใน 3 ลกษณะ คอ ลกษณะแรกปรมาณน าฝนทตกลงมาแตละครงทมปรมาณนอยกวาปกต เนองจากระยะเวลาการตกของฝนในแตละครงเปนชวงเวลาสนๆ ลกษณะทสอง ฝนไมตกตองตามฤดกาลมฤดแลงทยาวนานมากขนถง 8-9 เดอน ซงโดยฤดกาลทเปนปกต ฤดฝน มระยะเวลาประมาณ 5-6 เดอน เรมตนประมาณกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม ลกษณะทสาม ฝนทงชวงเปนระยะเวลานานกวาปกต ท าใหมฤดแลงทยาวนาน และฤดฝนทสนลงเหลอเพยง 2 เดอน สวนความรนแรงของภยแลงทเกดขนในชมชน เกดความรนแรงในป 2557-2559 โดยรนแรงมากทสดในป 2557 โดยสงผลกระทบตอการขาดแคลนน าทใชประโยชนเพอการด ารงชวตประจ าวนและการใชประโยชนเพอการประกอบอาชพ เชน การเลยงสตว การปลกพชไรและการท านาขาว ซงเปนอาชพหลก ผลกระทบตอโครงสรางทางกายภาพของดนทแหงและแนนทบไมเหมาะแกการท าเกษตรกรรมและผลกระทบตอปรมาณแหลงน าส ารองในคลองชลประทานซงแทบจะไมม และการบรรเทาปญหาภยแลงในเบองตนของเกษตรกร นอกจากการใชน าจากระบบชลประทานและการรบแจกน าจากหนวยงานราชการแลว เกษตรกรยงใชวธการขดบอเพอส ารองน าไวใชเองในครวเรอน

สวนท 2 ผลกระทบจากภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

ภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข ต าบลไทรงาม อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ไดสงผลกระทบ 3 ดาน ดวยกน ไดแก ผลกระทบดานเศรษฐกจ ผลกระทบดานสงคม และผลกระทบดานสงแวดลอม ซงผลกระทบตอเศรษฐกจในระดบครวเรอนใน 5 ลกษณะ ไดแก 1)

51

ความเสยหายของพชผลทางการเกษตร จากสภาพอากาศและอณหภมทสงเกนไปสงผลตอคณภาพดน เชน ความชมชนของน าในดน ความรวนซยและความแนนทบของดน ความสามารถในการซมลงผานของน าในดน รวมถงระดบน าใตดนเปลยนแปลง คณภาพน าเปลยนแปลง ซงเปนปจจยในการเจรญเตบโตของขาวท าใหคณภาพของขาวดอยลง ราคาขาวและปรมาณขาวทไดลดลง รวมถงความเสยงจากความเสยหายของขาวอนเนองมาจากการเกดโรคทมากบภยแลง เชน โรคเพลยกระโดด โรคใบไหม โรคหนอนกนใบ โรคใบจดสน าตาล 2) การสญเสยคาใชจายในการจดหาน าเพอการอปโภคบรโภค จากปญหาน าทใชในชวตประจ าวนและการใชประโยชนเพอการประกอบอาชพไมเพยงพอ ท าใหเกษตรกรตองเสยคาใชจายในการซอเครองสบน าและน ามนเชอเพลงเพอใสเครองสบน าเขานา รวมถงคาใชจายในการจางแรงงานคนในการขดลอกคคลองเพอเกบกกน าใหไดมากขนอกดวย 3) ปรมาณผลผลตลดลง ในอดตชมชนบานไผจรเข สามารถท านาปลกขาวไดอยางนอยปละสองครงคอขาวนาป ซงเรมปลกตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม และเกบเกยวสนสดไมเกนเดอนกมภาพนธ และขาวนาปรง เรมปลกตงแตเดอนมกราคม นยมปลกในชวงทการชลประทานด แตปจจบนพนทประสบกบปญหาภยแลงท าใหสามารถท านาปลกขาวไดแคปละหนงครง คอขาวนาปซงสามารถท าไดในชวงฤดฝนเทานน ปรมาณผลผลตขาวจงลดลง 4) คาใชจายในการซอวสดอปกรณทางการเกษตร จากภาวะภยแลวทเกดขน ท าใหเกษตรกรตองเสยคาใชจายในการจดซอวสดอปกรณเพอชวยเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตร เชน เครองสบน า น ามนเชอเพลง เครองพนยา เปนตน ซงการจดซอวสดอปกรณตาง ๆ เหลานสงผลใหมตนทนในการผลตสงขน เกษตรกรจงมความจ าเปนตองกยมเงนทงจากภาครฐบาลและเอกชน เพอสนบสนนการใหประกอบอาชพท านาไดตามปกต 5) คาใชจายในการซอสารเคมก าจดศตรพชและยาฆาแมลง ปย และสารเคมบ ารงพช เกษตรกรมความพยายามทจะท าการเกษตรเชงพาณชย โดยหาวธการเพมผลผลตและแกปญหาเกยวกบโรคพชทเกดจากภาวะภยแลง และจากความพยายามดงกลาว สงผลใหเกษตรกรประสบปญหามหนสนเพมขน เกษตรกรบางรายตองไปกยมเงนจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร บางรายกเงนนอกระบบ เพอน าเงนมาซอปยและยาฆาแมลง เกษตรกรบางรายใชวธการซอปย ยาฆาแมลง สารเคมบ ารงพช โดยซอใชสนเชอ เมอไดรบผลตอบแทนจากการน าผลผลตไปขาย กจะน าเงนมาจายใหกบรานคา จากรานจ าหนาย

ผลกระทบดานสงคม ปญหาภยแลงไดสงผลกระทบทางสงคมของประชาชนทอยในชมชน ไดแก ปญหาคณภาพชวตและสขภาพอนามยจากการขาดแคลนน า ปญหาความขดแยง ปญหาการอพยพยายถนฐาน อธบายไดดงน 1) ปญหาสขภาพอนามย ปญหาสขภาพอนามยจากปรมาณน ากนน าใชทไมเพยงพอและการใชน าทมคณภาพต า เชน การใชน าใตดนและน าบาดาล เพอมาทดแทนน าผวดนจากแหลงน าธรรมชาตและชลประทานทมปรมาณไมเพยงพอ 2) ปญหาการเปลยนแปลง

52

อาชพ แมวาเกษตรกรบางรายจะยงคงยดถออาชพเกษตรกรรมซงเปนอาชพทท าตามความถนดมาตงแตสมยบรรพบรษ แตกมเกษตรบางรายเรมมการเปลยนแปลงอาชพ เชน อาชพรบจางคดเมลดพนธขาว จกรสานเครองใชจากผกตบชวา รบจางขดลอกคคลอง รบจางท าความสะอาด ตงกลมท าขนมไทย เชน พวกขนมเมดขนน ทองหยอด หมอแกง ปญหาอพยพยายถน จากภยแลงทเกดขนอยางรนแรงในชวงฤดแลง ท าใหเกษตรกรไมสามารถประกอบอาชพเกษตรกรรมไดเนองจากตองพ งพาน าเปนปจจยหลกในการผลต เกษตรกรบางสวนประกอบอาชพเสรมทดแทนการท าเกษตรกรรมในชวงเวลาดงกลาว และบางสวนยายทอยอาศยชวคราวเพอไปประกอบอาชพอนในระหวางทไมสามารถท านาได เชน ไปรบจางยงพนทอน ในกรงเทพฯ หรอตางจงหวด ปญหาดงกลาวเหลานอาจน ามาซงปญหาการยายถนอยางถาวรในอนาคตได

ผลกระทบดานสงแวดลอม ไดแก 1) การเปลยนแปลงโครงสรางของดน ภยแลงไดสงผลกระทบตอลกษณะโครงสรางเนอดนแนนทบ น าไมสามารถลงสชนดนดานลางได ดนไมซมซบน า ดนขาดความชมชนไมเหมาะสมแกการท าการเกษตรกรรม รวมถงปญหาการชะลางพงทลายของดนและการสญเสยความอดมสมบรณของหนาดน 2) การเกดโรคในสตว สภาพอากาศทรอนอยางหนก สงผลกระทบตอการเลยงสตว เชน ปลา ไก สกร รวมถงการเกดโรคระบาดในสตวเลยง เชน โรคกะรในไก 3) การเกดโรคในพช โรคพชทมกมาพรอมกบภยแลง เชน โรคใบลบในขาว เพลยกระโดด หนอนกนใบ เปนตน 4) ระดบน าใตดนลดต าลง การเปลยนแปลงของฤดกาล อณหภมและปรมาณฝน ปรมาณน าฝนทตกมปรมาณน าไมเพยงพอแกการซมลงและสะสมขงอยในดน แตจะอยเพยงแคผวดนซงจะระเหยไปไดงายไมเกดการสะสมในดนและน าใตดน ฝนตกน าไมซมลงดน สภาพดนเปนดนเหนยวดนไมชมชนน าไมสามารถซมลงสใตดนได

สวนท 3 การปรบตวของเกษตรกรชมชนบานไผจรเขตอภยแลง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

จากผลกระทบอนเนองมาจากภยแลง ท าใหเกษตรกรมการปรบตวปรากฏใหเหนใน 2 ลกษณะ คอ การปรบตวดานอาชพและการปรบตวเพอการแกไขปญหาตามศกยภาพ โดยอธบายไดดงน

1. การปรบตวดานอาชพ จากปญหาภยแลงทเกดขนในชมชน ทผานมาส านกงานเกษตรจงหวดนครปฐม ฝายการศกษาวจยและพฒนาส านกสงเสรมการศกษาอบรม ก าแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร หรอ ธ.ก.ส. จดท าโครงการชมชนปรบเปลยนการผลตสวกฤตภยแลง หรอโครงการเอก ซวายแซด (XYZ) สนบสนนใหเกษตรกรมรายไดชดเชยจากปญหาภยแลง ไมมน าท าการเกษตร ลดภาระความเสยงจากการผลต ไดชวยเหลอแนะน าใหเกษตรกรปลกถวเขยวแทนการปลกขาว ในชวงฤดแลงโดยเรมปลกชวงตนเดอนมนาคม และจะเกบเกยวผลผลตไดปลายเดอนพฤษภาคม เนองจากถวเขยว

53

เปนพชอายสน ใชน านอย เจรญเตบโตไดดในสภาพอากาศแหงแลง แตจากการทดลองปลกถวเขยวของเกษตรบางราย พบวา ชมชนบานไผจรเขมสภาพดน และสภาพอากาศไมเหมาะสมกบการปลกถวเขยว เกษตรกรจงมการปรบตวดานอาชพ 2 ลกษณะดวยกน คอ 1) การเปลยนอาชพอยางถาวรและการเปลยนพชทปลก เนองจากเกษตรกรสวนใหญยงคงยดอาชพเกษตรกรรม ซงเปนอาชพทท ามาตงแตบรรพบรษจนเกดความช านาญและอาศยทดนผนเดมทเคยปลกขาว แตเปลยนชนดพนธพชทปลก ไดแก การปลกมะพราวน าหอม กลวยไม รวมถงการขดบอเลยงปลา เปนตน 2) การหาอาชพเสรมระหวางพกการท านาหรอระหวางชวงฤดแลงทไมสามารถท านาปรงได เชน การท าขนมไทย เชน ขนมหมอแกง ฝอยทอง ทองหยอด เมดขนน สงขายไปยงแหลงทองเทยวภายในอ าเภอและอ าเภอใกลเคยง การจกรสานของใชในครวเรอนดวยผกตบชวา การคดเลอกแมลงพนธขาว ปลกผกสวนครวเพอการจ าหนาย เชน ตะไคร ใบโหระพา ใบกระเพรา การปลกไมประดบ เชน ไทรเกาหล โมก ชาดด เปนตน

2. การปรบตวในการแกไขปญหาตามศกยภาพ เกษตรกรมการปรบตวในการแกไขปญหาตามศกยภาพความพรอมของตนเองเพอใหการท าการเกษตรได ไดแก 1) จดจ าเหตการณจากการเปลยนแปลงทเกดขนซ า ๆ ในอดต 2) เรยนรจากประสบการณดวยตนเองและจากค าบอกเลาของผอน 3) คาดการณสถานการณน าทจะเกดขนในอนาคต และ 4) วางแผนการเพาะปลกเพอใหการด ารงชพอยได โดยมการตดตามสถานการณภยแลงในแตละป การตดตามขอมลขาวสารของทางราชการอยางสม าเสมอ การคาดการณลวงหนา เฝาระวงสถานการณน า การส ารองน า การเลอนระยะเวลาการปลกขาว ปรบเปลยนชนดพนธขาวเพอใหเหมาะสมกบพนท ลกษณะดน อากาศ พนธขาวทสามารถทนตอความแหงแลง ใชน านอย และตองเปนพนธขาวทมอายการเกบเกยวสน การบรหารจดการแหลงน าส ารองในชวงเกดภยแลง กรณเกดภยแลงรนแรงในพนทชมชนบานไผจรเข ในปทผานๆ มา

อภปรายผล

สวนท 1 สถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

สถานการณภยแลงในพนทชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ปรากฏใหเหนเชนเดยวกนกบพนทอน ๆ ของประเทศไทย โดยมปรมาณน าฝนทตกลงมาแตละครงทมปรมาณนอยกวาปกต เนองจากระยะเวลาการตกของฝนในแตละครงเปนชวงเวลาส น ๆ ซงสอดคลองกบรายงานของ กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย (2551) ไดกลาวถงความรนแรงของปญหาภยแลง จากปรมาณน าฝนทลดลงจาก 957.4 มลลเมตร ในป 2556 เหลอ 759.7 มลลเมตร ในป 2557 และสงผลกระทบตอการขาดแคลนน าในชมชน เชนเดยวกบ

54

งานวจยของ (จนทมา เจรญผล, 2555) ไดกลาวถงลกษณะของภยแลงทปรากฏใหเหนชดเจนเรองการขาดแคลนน าในพนทใดพนทหนงเปนเวลานาน เนองจากฝนแลงไมตกตองตามฤดกาล เกดสภาวะฝนทงชวงเปนเวลานาน ท าใหฝนนอยกวาปกต และยงสอดคลองกบงานวจยของ ฤทธเดช สตาและคณะ (2557) ไดกลาวถงพนททประสบปญหาจากภยแลงในจงหวดเชยงใหม และจงหวดแมฮองสอน เนองจากการทงชวงของฝน

สวนท 2 ผลกระทบจากภยแลงในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

ปญหาภยแลงทเกดขนในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ไดสงผลกระทบตอการประกอบอาชพท านาขาวและท าใหชาวบานขาดรายไดเปนอยางมากเนองจากเปนอาชพหลกของชาวบานภายในชมชน สอดคลองกบงานวจยของวเชยร เกดสข และคณะ (2555) ทไดกลาวถง ผลกระทบทางเศรษฐกจของชาวนาทงกลารองไห วาเกดจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศมผลตอความเปนอย การด ารงชพ และกจกรรมทางเศรษฐกจ และมผลกระทบตอผลผลตขาวเปนอยางมาก โดยเฉพาะปญหาโรคพชทมากบภยแลง เชน โรคเพลยกระโดด โรคใบไหม โรคหนอนกนใบ โรคใบจดสน าตาล เชนเดยวกบรายงานของ กรมอตนยมวทยา (2557) ไดกลาววา ผลกระทบของภยแลงวาเมอเกดภยแลงจะสงผลท าใหเกดการสญเสยผลผลตดานเกษตร เศรษฐกจทวไป เชน ท าใหราคาทดนลดลง โรงงานแปรรปผลผลตเสยหาย เกดการวางงาน อตสาหกรรมขนสงซบเซา นอกจากนการขาดแคลนน ากอใหเกดผลกระทบดานสงคม เกดการเปลยนแปลงอาชพทงแบบชวคราวและถาวร รวมถงความเสยงตอปญหาการอพยพยายถนในระยะยาว สอดคลองกบงานวจยของ กลวด แกนสนตสขมงคล และคณะ (2556) ทไดกลาววา ผลกระทบของภยแลงท าใหครอบครวขาดความอบอนเนองจากสมาชกในครวเรอนตองละทงครอบครวไปท างานนอกพนท ซงปญหาการขาดแคลนน าดงกลาวยงสงผลกระทบตอสงแวดลอมอยางมาก ทงปญหาการเปลยนแปลงลกษณะโครงสรางดนทไมเหมาะแกการท าการเกษตร

สวนท 3 การปรบตวของเกษตรกรชมชนบานไผจรเขตอภยแลง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

เกษตรกรภายในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มการปรบตว 2 ลกษณะ ไดแก การปรบตวดานอาชพ ซงประกอบไปดวยการเปลยนอาชพอยางถาวรและการเปลยนพชทปลก ซงสอดคลองกบ งานวจยของ กรรณการ ธรรมพานชวงค และคณะ (2558) ทไดกลาวถงเกษตรกรปลกขาวในทงระโนดไดมการปรบตว โดยการเลอนปฏทนปลกขาว เสนอทางเลอกการปรบตว 3 ทางเลอก ประกอบดวย การท าไรนาสวนผสมบนทนาทมกรรมสทธปลกขาวมลคาสงและปลกพรกบนพนทเชา การปลกขาวมลคาสงแบบอนทรยในฤดฝนและปลกถวเขยวอนทรยในฤดแลง และการแบงพนทเพอปลกขาวมลคาสง ปลกหญาเลยงสตว และเลยงโคเนอ นอกจากนยงสอดคลองกบงานวจยของ ภรตา เกดปรางค และสวรรยา ธรรมอภพล (2560)ทไดกลาววาการ

55

ปรบตวของเกษตรกรสวนสมโอ ดวยการปลกเสรมพชโตเรวระยะเวลาเกบเกยวผลผลตสนเพมเตมในพนทปลกสมโอเพอใหมรายไดหมนเวยน เชน มะนาว กลวย หอม หมาก เปนตน และการหาอาชพเสรมระหวางพกการท านาหรอระหวางชวงฤดแลงทไมสามารถท านาปรงได ซงสอดคลองกบงานวจยของ สวรรยา ธรรมอภพล และนวะภร สทธภกด (2560) ทไดกลาววาการปรบตวของเกษตรกรสวนมงคด จ.ระยอง เปนไปใน 3 ลกษณะ คอ การปลกพชแบบผสมผสานรวมกบมงคด การหาอาชพเสรม และการเปลยนแปลงอาชพในระยะสน และยงสอดคลองกบงานวจยของ จตคปต ละอองปลว (2559) ทไดกลาววา เกษตรกรปรบตวในการท าเกษตรกรรมโดยเพมความหลากหลายของระบบเกษตรกรรม โดยจดสรรพนทส าหรบท านารวมกบปลกผลไมและเลยงปลาแทนการท านาเพยงอยางเดยว รวมถงการประกอบอาชพรบจางในและนอกภาคเกษตรเปนอาชพเสรม

การปรบตวในการแกไขปญหาตามศกยภาพ ซงประกอบไปดวย 1) จดจ าเหตการณจากการเปลยนแปลงทเกดขนซ า ๆ ในอดต 2) เรยนรจากประสบการณดวยตนเองและจากค าบอกเลาของผอน 3) คาดการณสถานการณน าทจะเกดขนในอนาคต และ 4) วางแผนการเพาะปลกเพอใหการด ารงชพอยได สอดคลองกบงานวจยของ เพญฑตา เอยมชม และคณะ (2560) ทไดกลาวถงเกษตรกรมการรบรถงผลกระทบจากสถานการณภยแลง จะสงผลใหเกษตรกรปรบตวตอสถานการณ เนองจากเกษตรกรทรบรถงผลกระทบจาก สถานการณภยแลงมลกษณะเปนคนชางสงเกตตอสงรอบขาง รบฟงขอมลขาวสารจากสอตาง ๆ สม าเสมอ ไมวาจะเปนโทรทศน วทย หนงสอพมพ รวมถงประกาศเตอนภยตาง ๆ ซงขอมลดงกลาวเปนประโยชนตอเกษตรกรเพอใชในการวางแผนรบมอกบสถานการณภยแลงทจะเกดขนได โดยเฉพาะอยางยงหากเกษตรกรเคยไดรบผลกระทบจากสถานการณภยแลงมากอนแลวจะสามารถหาวธรบมอและปรบตวไดด และยงสอดคลองกบงานวจยของ นจนาจย งดชยภม (2555) ทไดกลาววา เกษตรกรปรบตวโดยเรยนรทจะเกบเกยวน าฝนไวใชในชวงทฝนทงชวงหรอตลอดฤดกาลผลตขาวโดยการขดสระน าขนาดเลกไวใช การลดการใชปจจยการผลตจากภายนอก มการใชสารสกดชวภาพ และเศษวสดทหาไดในฟารม

ขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง “การปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข จงหวดนครปฐม” ผวจยมขอเสนอแนะทจะเปนประโยชนตอชมชนบานไผจรเข และหนวยงานตางๆ ทเกยวของ ดงน

1. ขอเสนอแนะในการวจยครงน จากการศกษาจะเหนวาเกษตรกรมการปรบตวในการท าการเกษตร ตามศกยภาพความ

พรอมของตนเองนน ดานความร การเงนในการลงทนเพอเพมประสทธภาพในการผลต ดงน

56

1.1 หนวยงานทเกยวของ เชน สถาบนการเงน ควรสนบสนนใหสนเชอเงนกดอกเบยต าแกเกษตรกร

1.2 กรมชลประทานวางแผนการสงน าในชวงเวลาทเหมาะสมเพอลดผลกระทบแกเกษตรกร

1.3 ส านกงานพฒนาชมชนใหความร สงเสรมอาชพเสรมในชวงวางเวนจากฤดการท านา

1.4 ส านกงานเกษตรอ าเภอและเกษตรจงหวดประสานงานใหขอมลขาวสารและการเตอนภยแกเกษตรกรผานชองทางตาง ๆ อยางตอเนอง

2. ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป 2.1 ควรศกษาพนทอน ๆ ทประสบปญหาภยแลง เพอใหทราบภาพรวมของประเทศ

และน าไปวางแผนจดการและรบมอกบปญหาตอไป 2.2 ควรศกษาชนดพนธขาวหรอพชทเหมาะสมและสามารถปลกในพนททประสบปญหา

ภยแลง 2.3 ควรศกษาแนวทางลดผลกระทบ การเตรยมความพรอมของชมชน และการรบมอ

ตอภยแลง แนวทางการพฒนาระบบการเตอนภย เพมชองทางการรบรขอมลขาวสารส าหรบเกษตรกร

57

ภาคผนวก

58

ภาคผนวก ก

แบบสมภาษณส าหรบเกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

แบบสมภาษณ ชดท 1 เรอง “การปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข จงหวดนครปฐม”

แบบสมภาษณ ชดท 2 แบบสมภาษณ ส าหรบเกษตรกรในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทมภมล าเนา

อาศยอยในชมชนเปนระยะเวลาไมนอยกวา 10 ป มอายไมต ากวา 30 ป และประกอบอาชพท านาขาวมา เปนระยะเวลาไมนอยกวา 5 ป

59

แบบสมภาษณ ส าหรบเกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

แบบสมภาษณ ชดท 1

เรอง “การปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข จงหวดนครปฐม”

ชอ – สกล ผใหสมภาษณ อาย ป ต าแหนง อายการท างาน ป วน เดอน ป สถานทสมภาษณ

1. ส านกงานเกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐมเตรยมพรอมรบสถานการณภยแลงอยางไร 2. ส านกงานเกษตรอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐมมนโยบายชวยเหลอเกษตรกรอยางไรเมอ

เกดปญหาภยแลง จากผลกระทบทง 3 ดาน 2.1 ผลกระทบดานเศรษฐกจ 2.2 ผลกระทบดานสงคม 2.3 ผลกระทบดานสงแวดลอม

3. ปญหาและอปสรรคในการชวยเหลอเกษตรกรเมอเกดสถานการณภยแลง

60

แบบสมภาษณ ส าหรบเกษตรกรในชมชนบานไผจรเข อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทมภมล าเนาอาศยอยใน

ชมชนเปนระยะเวลาไมนอยกวา 10 ป มอายไมต ากวา 30 ป และประกอบอาชพท านาขาวมา เปนระยะเวลาไมนอยกวา 5 ป

แบบสมภาษณ ชดท 2

เรอง “การปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลงในชมชนบานไผจรเข จงหวดนครปฐม”

ชอ – สกล ผใหสมภาษณ อาย ป ระยะเวลาทอาศยในชมชน ป ระยะเวลาทประกอบอาชพท านา ป วน เดอน ป สถานทสมภาษณ

1. ความรความเขาใจของเกษตรกรตอสถานการณภยแลง 1.1 ระยะเวลาหรอฤดกาล 1.2 ลกษณะดนฟาอากาศ/ความถของภยธรรมชาต/ลกษณะของภยธรรมชาตทเกดขนใน

ชมชน 1.3 ปรมาณน า และปรมาณน าฝน

2. ผลกระทบจากสถานการณภยแลง 2.1 ผลกระทบดานเศรษฐกจ 2.2 ผลกระทบดานสงคม 2.3 ผลกระทบดานสงแวดลอม

3. การปรบตวของเกษตรกรตอสถานการณภยแลง 3.1 การปรบตวดานอาชพ 3.2 การแกไขปญหาจากสถานการณภยแลง

รายการอางอง

รายการอางอง

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย. (2551). คมอการจดการภยพบตส าหรบประชาชนตาม หลกการจดการความเสยงจากภยพบตโดยอาศยชมชนเปนฐาน. กองสงเสรมการปองกนสาธารณภย. : กองสงเสรมการปองกนสาธารณภย.

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย. (2557). หนงสอค าศพทดานการบรหารจดการความเสยงจากภยพบต. กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย.

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. (2555). การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ. Retrieved 17 พฤศจกายน 2560 http://e-learning.deqp.go.th/index.php/course/category-human-social-environment/14-course07

กรมอตนยมวทยา. (2554). การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ. Retrieved 17 พฤศจกายน 2560 http://climate.tmd.go.th/content/article/9

กรมอตนยมวทยา. (2557). ภยแลง Retrieved 20 พฤศจกายน 2560 https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=71

กรรณการ ธรรมพานชวงค และคณะ. (2558). การปรบตวของเกษตรกรปลกขาวในทงระโนดตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ:รายงานวจยฉบบสมบรณ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

กลวด แกนสนตสขมงคล และคณะ. (2556). แนวทางการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศส าหรบชมชน: ส านกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต.

เกศสดา สทธสนตกล และคณะ. (2558). ทางเลอกในการปรบตวตอภยแลงของเกษตรกรผปลกขาว ต.ออนใต อ.สนก าแพง จ.เชยงใหม การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53.

คณะกรรมการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต. (2558). แผนการปองกนและบรรเทาสาธารณภยแหงชาต พ.ศ. 2558

จนทมา เจรญผล. (2555). ความแหงแลง หรอภยแลง. Retrieved 20 พฤศจกายน 2560 http://www.flood.rmutt.ac.th/?p=1079

จตคปต ละอองปลว. (2559). การปรบตวและการมสวนรวมของเกษตรกรผใชน าในพนทกงเมองกงชนบท

กรณศกษาอ าเภอแกงคอย จงหวดสระบร. Journal of Humanities and Social Sciences, Thaksin University, 10(2), 151-177.

ณรงค คงมาก และคณะ. (2555). การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยธรรมชาตในบรบทเชงพนท ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ณฐวฒ อปปะ. (2554). บางระก า : นโยบายรฐยงเปนเสนขนานกบการปรบตวของชมชน. Retrieved 17 พฤศจกายน 2560 https://www.greenpeace.org/archive-thailand/campaigns/climate-and-energy/arctic-impacts/from-arctic-to-thai/government-policy-vs-community-adaptation/

62

ทวดา กมลเวช. (2554). คมอการจดการภยพบตทองถน กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา ธวลกร อนอตร. (2549). “การปรบตวจากผลกระทบตอการเปลยนแปลงสงแวดลอมของประชาชน ต าบลแมตาว

อ าเภอแมสอด จงหวดตาก.” ภาควชาจตวทยาและการแนะแนว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. นลวรรณ เพชระบรณน. (2554). ทศทางของประเทศไทยตอการตงรบปรบตวกบสภาวะโลกรอน.

กรงเทพมหานคร: ส านกสอสรางสข. นจนาจย งดชยภม. (2555). การปรบตวของเกษตรกรรายยอยในการลดตนทนการผลตขาวนาน าฝน อ าเภอบานเขวา

จงหวดชยภม. วารสารวทยาศาสตรเกษตร, 43: 2 (พเศษ), 246 – 248. เบญจมาศ สขศรเพง. (2555). ทฤษฎการปรบตวของรอย Roy's adaptation model Retrieved 21 พฤศจกายน

2560 https://www.gotoknow.org/posts/115432

ปนทศน มามสข. (2559). ชาวบานอ าเภอบางเลน พลกวกฤตรวมใจท าหตถกรรมพนบานสภยแลง.Retrieved 17 พฤศจกายน 2560 http://www.ryt9.com/s/bmnd/2417174

พรไทย ศรสาธตกจ. (2557). “การพฒนารปแบบการปรบตวของชาวนาอยางย งยนในพนทลมน าทะเลสาบสงขลา.”. ภาควชาพนฐานทางการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

เพญฑตา เอยมชม และคณะ. (2560). การปรบตวของเกษตรกรผปลกขาวตอสถานการณภยแลงใน อ าเภอเมอง จงหวดลพบร วารสารเกษตรพระวรณ 14(2) 191 : 198.

ภรตา เกดปรางค และสวรรยา ธรรมอภพล. (2560). วารปรบตวเชงรกของเกษตรกรสวนสมโอ จงหวดนครปฐม.

วารสารการจดการและการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, 4(2), 21-43. ฤทธเดช สตาและคณะ. (2557). การรบรและการปรบตวของเกษตรกรบนพนทสงตอความแปรปรวนของสภาพ

ภมอากาศ. วารสารแกนเกษตร, 42: 2. ลดดาวลย สงกา และคณะ. (2554). ผลกระทบเมอภมอากาศเปลยนแปลง. ชดสงแวดลอมของ UNEP/GEMS เลมท

10.

วารสารหลกเมองออนไลน. (2559). การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change). Retrieved 27 พฤศจกายน 2560 http://lakmuangonline.com/?p=4199

วกานดา วรรณวเศษ. (2558). การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ : ผลกระทบประเทศไทย. ส านกวชาการ วารสาร

ส านกงานเลขาธการวฒสภา, 2-3. วเชยร เกดสข และคณะ. (2555). “โครงการการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอการเปลยนแปลง

ภมอากาศ.”: สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน. ศภกร ชนวรรโณ และคณะ. (2555). การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยธรรมชาตในบรบทเชง

พนท: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2554). ครงการศกษาดานผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศและความแปรปรวนของสภาพอากาศในอนาคตและการปรบตวของภาคสวนทส าคญ. ส านกงานนโยบายและแผนกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

63

ศนยสารสนเทศสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. (2551). ภยแลง Retrieved 20 พฤศจกายน 2560 http://local.environnet.in.th/formal_data2.php?id=72

สวรรยา ธรรมอภพล. (2560 ). การปรบตวของเกษตรกรสวนมงคดจงหวดระนองตอการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ กรณศกษา : ชมชนบานบกกราย ต าบลน าจด อ าเภอกระบร จงหวดระนอง Veridian E-Journal, Silpakorn University, 10(3), 1350 – 1359.

สวรรยา ธรรมอภพล และนวะภร สทธภกด. (2560). การปรบตวของเกษตรกรสวนมงคดจงหวดระนองตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กรณศกษา : ชมชนบานบกกราย ต าบลน าจด อ าเภอกระบร จงหวดระนอง. .

Veridian E-Journal, Silpakorn University, 10(3), 1350 – 1359. สารานกรมเสรไทย. (2558). การปรบตว (จตวทยา). Retrieved 21 พฤศจกายน 2560

https://th.wikipedia.org/wiki/การปรบตว_(จตวทยา) ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. (2554). รายงานการสงเคราะหและประมวลสถานภาพองคความรดานการ

เปลยนแปลงภมอากาศของไทย ครงท 1 พ.ศ. 2554. : ศนยประสานงานและพฒนาวจยดานโลก. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. (2557). การปรบตวตอการเปลยนแปลงภมอากาศกบยทธศาสตรการพฒนา:

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย ส านกงานจงหวดนครปฐม. (2559). บรรยายสรปจงหวดนครปฐม ป 2559. กลมงานขอมลขาวสารสนเทศและการ

สอสาร ส านกงานจงหวดนครปฐม. ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. (2558). รายงานพเศษ : ภยแลงผลกระทบภาคเกษตร.

Retrieved 23 ธนวาคม 2560 http://www.ryt9.com/s/bmnd/2417174

เอกพนธ แปนไทย. (2559). นครปฐม: ภยแลงชาวนาวอนนายกชวยพกหน ธ.ก.ส. 3 ป. Retrieved 17 พฤศจกายน 2560 http://www.77jowo.com/contents/427

เอกลกษณ ณถฤทธ. (2560). การปรบตวรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเกษตรกรชาวสวนยางพารา

จงหวดระยอง วารสารชมชนวจย, 11:1, 75 – 84.

ประวตผเขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นางสาวพนธทพภา สนธสวรรณกล วน เดอน ป เกด 25 มถนายน 2519 สถานทเกด อ าเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร 72140 วฒการศกษา พ.ศ.2540 ส าเรจการศกษาศลปศาสตรบณฑต (ศศ.บ) สาขาการบรหาร

ทวไป สถาบนราชภฎนครปฐม พ.ศ. 2557 ศกษาตอระดบปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต คณะวทยาการจดการ สาขาการจดการภาครฐและภาคเอกชน มหาวทยาลยศลปากร ประวตการท างาน พ.ศ.2550 วทยาลยราชสดา มหาวทยาลยมหดล พ.ศ.2558 - ปจจบน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล ต าบลศาลายา อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170

ทอยปจจบน 140/77 ถนนเลยบคลองทววฒนา ต าบลศาลายา อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม 73170