วารสารสังคมศาสตร์ ปีที่ 9 ฉบับที่ 2 “ว่าด้วยทฤษฎีกับ ... · 62 สลิสา ยุกตะนันทน์

ปฏสมพนธระหวางรฐ ขบวนการและขบวนการโตกลบ 61

อตลกษณเพอ ‘วนพรงน’: บทวพากษการเมองเชงอตลกษณจากส�านกคดหลงอาณานคม

สลสายกตะนนทน

บทคดยอ: บทความชนนอาศยแนวคดส�านกหลงอาณานคมในการศกษาถงขอจ�ากดของการเมองเชงอตลกษณโดยขอเสนอหลกของบทความคอวาทกรรมเรองความเปนแกนสารนยมของการเมองเชงอตลกษณนนไดถกผลตสรางจากมมมองและองคความรของโลกตะวนตก เพอน�าไปใชเปนพนฐานในการปกครองดนแดนอาณานคมทวาในเวลาตอมาวาทกรรมดงกลาวกลบถกหยบใชโดยขบวนการตอตานอาณานคมเสยเอง โดยมไดตระหนกวาแททจรงแลวภาพแทนอตลกษณแหงอดตกาลทพวกเขากลาวอางกลบเปนเพยงภาพแทนทผดพลาดของอตลกษณทไมเคยด�ารงอยจรงและยงไปกวานนในการทขบวนการตอตานอาณานคมกลาวอางความชอบธรรมจากอตลกษณรวมแหงอดตกาลขบวนการดงกลาวกลบกดทบ“ตวตน”ของปจเจกบคคลภายในขบวนการอกทงยงผลตซ�าความเปนเหยอใหกบกลมผทถกกดทบบางกลมดวยนอกจากนบทความชนนยงไดเสนอวาปฏบตการของวาทกรรมอตลกษณแบบแกนสารนยมภายใตสงคมทมการเหยยดสผวนน ไดน�าไปสการกกขง “ตวตน”ของปจเจกบคคลไวภายในทวลกษของความขดแยงระหวาง“อตลกษณแหงอดตทมไดด�ารงอยจรง”กบ “อตลกษณทพวกเขาปรารถนา”โดยมองขามความเปนจรงทวา ในกระบวนการระบตวตนของปจเจกบคคลนน พวกเขาประกอบสราง “ตวตน” ภายใตบรบทของโครงสรางสงคมและความสมพนธเชงอ�านาจทแตกตางหลากหลายกนออกไปอนสงผลใหในความเปนจรงแลว อตลกษณของพวกเขามลกษณะคลมเครอและเปนลกผสมเสยมากกวา ทงน ความขดแยงระหวางอตลกษณกลมทเนนความเปนแกนสารนยมกบอตลกษแหงความเปนตวตนของปจเจกบคคล ไดสงผลใหเกดภาวะจตเภทรวมหมในกลมผถกกดทบเพราะฉะนนแลวบทความชนนจงไดเสนอวาในการกาวขามขอจ�ากดของการเมองเชงอตลกษณซงมงแสวงหาอดตกาล เราจ�าเปนตองน�าตว

วารสารสงคมศาสตร ปท 9 ฉบบท 2 “วาดวยทฤษฎกบการเมอง” (ก.ค. – ธ.ค. 2556) หนา 61-103

62 สลสา ยกตะนนทน

ประธานท“ตระหนกรในตวตนของตนเอง”กลบเขาสการเมองเชงอตลกษณอกครงโดยม“ความปรารถนาถงอนาคตทดกวา”เปนแรงผลกดนซงความปรารถนาถงอนาคตทดกวานจะเปนกญแจส�าคญทโนมนาวใหขบวนการอตลกษณแสวงหาความรวมมอและมงสอสารท�าความเขาใจกบสงคมในวงกวางเพอน�าไปสการสรางสรรคสงคมทยตธรรมและการปฏรปโครงสรางสงคมใหเปดกวางตอกลมคนทแตกตางหลากหลายอยางเทาเทยมค�าส�าคญ: ลทธอาณานคม, อตลกษณแบบแกนสารนยม, อตลกษณทคลมเครอ,อตลกษณลกผสม,การระบตวตน,วาทกรรม,จตวเคราะหแนวลากอง

อตลกษณเพอ ‘วนพรงน’ 63

Identity for a ‘Tomorrow’: A Postcolonial Critique of Identity PoliticsSalisaYuktanan

ABSTRACT:Thisarticleoffersapostcolonialperspectivetoinvestigatethe limitationsof theso-calledessentialist identitypolitics. Itrevealsthatattheoutset,thediscoursesonidentitieswerecreatedandrepresentedbytheWestinordertoservecolonialpracticesduringtheEuropeancolonialera.However, theseWestern-constructed imageswerethenceadoptedbytheanti-colonialstrugglesregardlesstotheirunreal origins.Therefore, bywaysofproclaimingon their inborn-essentialist collective identities, the struggles carelessly subjugatedvaryindividualsubjects intomeregroupcategories.Inthisway,thesubalternswithinidentitygroupsweredouble-victimized.Furthermore,thisarticlealsoexploresthepracticesofthediscoursesofessentialistidentitiesinracistsocietiesthateventuallyenchainedindividual‘selfs’intothe‘in-betweenness’ofunrealpastandunachievedfuture.Itsuggeststhatweshouldunderstand individual ‘selfs’asuncertainandhybridonessinceinreality,the‘selfs’wereconstructedinaccordancetotherelationshipofpowerand thesocialstructure in theirowncontexts.Nonetheless,thedialecticbetween‘self’identitiesand‘collectiveidentity’resultedincollectiveschizophreniaamongtheinferiorgroups.Henceforth,soastoovercometheproblemsofessentialistidentitypoliticsinwhichthenostalgiaforthepastwasconstantlyrepeatedwhilstthepossibilityforabetterfuturewasrecklesslyneglected,thereisaneedtobringbackthe‘self-realized’subjectsintoidentitymovements.Withawilltocommunicateandcooperatewiththeothers,thisarticlearguesthattheidentity groups cangobeyond their own identitiesonlybywaysofcallingforsocialjustice,aswellasreforminganunequalstructureofpowersoastocreateabettersocietyforall.KEYWORDS: colonialism, essentialist identity, uncertain identity,hybridity,identification,discourse,Lacanianpsychoanalysis


“Thesocialrevolution...cannotdrawitspoetryfromthepast,butonlyfromthefuture.Itcannotbeginwithitselfbeforeithasstrippedoffallsuperstitioninregardtothepast.”-KarlMarx,TheEighteenthBrumaireofLouisBonaparte[1]- นบตงแตการปฏวตวฒนธรรมในชวงทศวรรษท 1960s เปนตนมาแนวคดเรองความเปนพหวฒนธรรม (multiculturalism)และการเมองเชงอตลกษณ (identity politics) ไดกลายเปนกระบวนทศนหลกแทนทแนวคดเรองการตอสทางชนชน(classstruggle)ซงเคยรงโรจนในชวงศตวรรษท19ถงกลางศตวรรษท 20 และคงปฏเสธมไดวาในปจจบนน แนวคดเรอง“อตลกษณ”ไดกลายเปนแนวคดทส�าคญทสดแนวคดหนงทไดรบการหยบยกและพดถงเปนอยางมากทงในแวดวงรฐศาสตรความสมพนธระหวางประเทศสงคมวทยามานษยวทยาหรอแมกระทงแวดวงภาษาศาสตรการตอสของขบวนการสทธสตร ขบวนการสทธคนผวส และขบวนการสงแวดลอมตางๆในโลกตะวนตกไดกลายมาเปนตวแบบทส�าคญของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมแบบใหม(newsocialmovements)ทเกดขนอยางแพรหลายในกลมประเทศโลกทสาม ซงไดผลกดนใหประเดนเรอง “กลมคนชายขอบ” “กลมชาตพนธ”และ“สทธชมชน”กลายเปนกรอบวาระหลกของนกวชาการในกลมประเทศซกโลกใตอยางไรกตาม ในชวงทศวรรษทผานมาไดเกดกระแสการวพากษวจารณการเมองเชงอตลกษณอยางหนกหนวงจากทงกลมนกวชาการฝายซายใหมส�านกคดหลงสมยใหมและส�านกคดหลงอาณานคมโดยประเดนทการเมองเชงอตลกษณถกวพากษวจารณมากทสดคงหนไมพนการทการเมองเชงอตลกษณไมไดแตะตองโครงสรางความอยตธรรมของสงคม ดงทแนนซเฟรเซอร(NancyFraser)นกวชาการซายใหมไดวจารณไววาการเมองเชงอตลกษณมไดน�าไปสอะไรนอกเสยจากการแบงแยก(separatism)การสยบยอม(conformism)หรอภาวะทปราศจากความอดทนอดกลน(intolerance)ซงส�าหรบเฟรเซอรแลว การเมองเชงอตลกษณเชนนไรอนาคตเพราะมนไดแทนทขบวนการตอสเพอความยตธรรมทางเศรษฐกจดวยขบวนการชมชน


นยมลาหลง (regressivecommunitarianism)[2]นอกจากนการเมองเชงอตลกษณยงถกวพากษวจารณถงความเปนแกนสารนยม (essentialist) ทหมกหมนอยกบจนตนภาพของอดตกาลอนแสนหวาน (nostalgia) ทวาในขณะเดยวกนกลบผลตสรางเสนแบงระหวาง “พวกเรา/พวกเขา” ขน และกดกนความเปนอนออกไป(exclusion)โดยเวนดบราวน(WendyBrown)นกวชาการซายใหมอกทานหนงไดวพากษการเมองเชงอตลกษณวามนมไดน�าไปสอนาคตแตอยางใดในทางตรงขามมนกลบเปนการเมองทมงผลตซ�าบาดแผลในอดต เพอตอกย�าสภาพความเจบปวดและความไรอ�านาจในปจจบนและเพอสรางความชอบธรรมใหกบการกดกนความเปนอนส�าหรบบราวนแลวการเมองเชงอตลกษณจงเปนเพยงปฏกรยา(reaction)ของกลมคนทมงแสวงหาอดตอนมอาจหวนคน[3]

ขอหาฉกรรจทวาการเมองเชงอตลกษณไรซงอนาคตคงมใชขอกลาวหาทรนแรงจนเกนไปนก เนองจากขอหาดงกลาวไดรบการสนบสนนและตอกย�าจากนกคดส�านกหลงอาณานคม(postcolonialism)หลายตอหลายทานดงเชนท เอดวารดซาอด (EdwardSaid)ไดตงขอสงเกตอนนาสนใจไววาแททจรงแลวอตลกษณของสงทเรยกวา “โลกตะวนออก” (theOrients)นนไมมอย จรง หากแตวาถกประกอบสรางจากโลกทศนแบบยโรปนยม(Eurocentrism) ทมงเสาะแสวงหารสชาตแปลกใหมของความเปนตะวนออกแบบดงเดม และสรางภาพแทนของอตลกษณแบบตะวนออกนยม(representedOrientalism identity) โดยละเลยความเปนจรงทสงคมตะวนออกในขณะนนมองคประกอบของความเปนสมยใหมและมความแตกตางหลากหลายตามแตละทองถนอยมาก[4] อาจกลาวไดวาส�าหรบซาอดแลวอตลกษณคอภาพแทนทมไดสะทอนความเปนจรงแตอยางใดโดยนอกจากนแอเนยลมบา(AniaLoomba)นกคดส�านกหลงอาณานคมอกทานหนงยงไดเสนอเพมเตมวาอตลกษณทมไดสะทอนถงอดตทเปนจรงเหลานกลบถกผลตซ�าโดยขบวนการตอตานอาณานคม (anti-colonial struggles) ในประเทศตางๆ ทวเคราะหปญหาความขดแยงระหวางดนแดนอาณานคม/เจาอาณานคมในเชงทวลกษณของความขดแยง(binaryoppositions)ระหวางผกระท�า/ผถกกระท�า ซงการวเคราะหปญหาในลกษณะทวลกษณของความ


ขดแยงเชนนไดสรางความชอบธรรมใหกบการตอสของขบวนการอตลกษณโดยทในความเปนจรงแลวอตลกษณดงกลาวมไดสะทอนถงตวตนทไมรวมศนยของผกระท�าการ(decentredsubjects)แตอยางใดทวามนกลบกดทบใหปจเจกบคคลทหลากหลายตองยอมจ�านนตอปฏบตการในนามของอตลกษณรวม(collectiveidentity)[5]

หากเราพจารณางานเขยนชนส�าคญทไดศกษาเรองการเมองเชงอตลกษณ อยางเชนงานเขยนของสจวต ฮอลล (Stuart Hall) ทอาศยมมมองวฒนธรรมศกษาเราจะพบวาขอเสนอประการหนงทมคณปการอยางยงคอขอเสนอทวาการเมองเชงอตลกษณนนเกดจากการผสมผสานกนอยางสอดคลองขององคประกอบทส�าคญ2ประการคอ“วาทกรรม”(discourse)และ“ปฏบตการ”(practices)อนกอใหเกดกระบวนการผลตสรางตวแสดงทแขงขน(activesubject)[6]ซงหากเราน�ากรอบมโนทศนของฮอลลมาผสานกบแนวคดหลงอาณานคมแลว เราจะพบวาความเปนแกนสารนยมและอดตทการเมองเชงอตลกษณถวลหา คอ “วาทกรรมหลก” ทท�าหนาทผลตสรางภาพแทนอตลกษณในขณะทการมองปญหาความขดแยงแบบทวลกษณนยมของผกระท�า/ผถกกระท�าซงถกผลตซ�าโดยขบวนการตอตานอาณานคมเรอยมากคอ“ปฏบตการ”ของการเมองเชงอตลกษณทสรางความชอบธรรมธ�ารงรกษาและผลตซ�าการเมองเชงอตลกษณทโหยหาอดตการอนแสนหวานดงนนบทความชนนจงมง“รอถอน”(deconstruct)[7]และ“เปดโปง”(explore)วาทกรรมและปฏบตการของการเมองเชงอตลกษณทไรอนาคตจากมมมองหลงอาณานคมซงเปนมมมองทไดวพากษความเปนแกนสารนยมดวยการสบยอนไปถงจดเรมตน(beginning)ของวาทกรรมเพอเปดโปงวาแททจรงแลววาทกรรมอตลกษณแกนสารนยมนนมไดด�ารงอยจรงหากแตถกประกอบสรางดวยองคความรชดหนงซงกมไดสอดคลองกบสภาพความเปนจรงทหลากหลายภายใตบรบทสงคมในชวงเวลาทวาทกรรมอตลกษณแกนสารนยมถกประกอบสรางขนแตอยางใดนอกจากนบทความยงมงชใหเหนวา“ปฏบตการ”ของอตลกษณแบบแกนสารนยม นอกจากจะเปนการท�าลายอตลกษณของปจเจกบคคลในนามของอตลกษณรวมแลวปฏบตการดงกลาวยงสงผลกระทบในแงลบในเชงจตวทยาตอตวปจเจกบคคลทถกกดทบดวยอตลกษณรวมอกดวย


บทความชนนแบงออกเปน3สวนทส�าคญโดยในสวนแรก‘อดตทไมมจรง’ผเขยนมงรอถอนแนวคดเรองการเมองเชงอตลกษณดวยการยอนกลบไปพจารณาถงตนก�าเนดของวาทกรรมอดตนยมสวนทสอง ‘เสยงทไมไดยน‘ ผเขยนมงเปดโปงปฏบตการในนามของการเมองเชงอตลกษณแบบแกนสารนยมทกดทบท�าลายความแตกตางหลากหลาย (differences) และ“ตวตน”ของปจเจกบคคลในนามของอตลกษณรวม(collectiveidentity)ในสวนสดทาย ‘เพอวนพรงน’ ผเขยนมงเสนอแนวทางในการ “ประกอบสรางใหม”(reconstruct)การเมองเชงอตลกษณทพรอมกาวเดนสอนาคตอนสดใสในวนขางหนาโดยทงนผเขยนมองวาแมการเมองเชงอตลกษณจะมลกษณะอนรกษนยมทมงโหยหาอดต ปฏเสธการกาวเดนไปสวนขางหนา อยางไรกตาม เรามอาจปฏเสธไดวาทกวนนการเมองเชงอตลกษณไดกลายเปนรปแบบของการแสดงออกรวม(collectiveaction)ทเปยมลนดวยพลงงานและยงเปนรปแบบททรงพลงมากทสดรปแบบหนง[8]เพราะฉะนนแลวผเขยนเหนวาการท�าใหการเมองเชงอตลกษณละทงความเปนอดตนยมและเรมตนกาวเดนส‘วนพรงน’ตางหากทเปนโจทยหลกทเราควรพจารณาตอไป I. ‘อดตทไมมจรง’: วาทกรรมของการเมองเชงอตลกษณ

“TheOrientwasOrientalizednotonlybecauseitwasdiscoveredtobe“Oriental”...butalsobecauseitcouldbe-thatis,submittedtobeing-madeOriental”-EdwardSaid,Orientalism[9]- ขอเสนอหลกของซาอดทวา“ความเปนตะวนออกนยม(Orientalism)[10]ลวนเปนผลผลตของโลกทศนแบบตะวนตกทเสาะแสวงหาความโรแมนตกความแปลกใหมพศดาร (exotic) ความทรงจ�าอนนาหวาดหวนของดนแดนอนไกลโพนและประสบการณทยากจะลมเลอน”[11]นบไดวาเปนธรรมนญหลกของนกคดส�านกหลงอาณานคมกวาไดเพราะสงหนงทซาอดไดเสนอไวอยางชดเจนคออตลกษณความเปนตะวนออกนยมนนมรากฐานอยบนวธคดแบบ


แยกขวระหวางความเปนตะวนออก/ความเปนตะวนตกหรอกลาวอกนยหนงคอ อาณานคม/เจาอาณานคม และส�าหรบซาอดแลวอตลกษณดงกลาวนอกจากจะมสวนชวยใหชาวตะวนตกสามารถระบตวตน(identification)และประกอบสรางอตลกษณความเปนตะวนตกแลว มนยงสรางความชอบธรรมใหแกลทธลาอาณานคม(colonialism)อกดวยขอเสนอขางตนของซาอดสอดคลองกบแนวคดของนกปรชญาในส�านกปรากฏการณนยม(Phenomenology)อยางปอลรเกอร(PaulRicoeur)ซงไดเสนอวาตวตนของ “เรา” ลวนถกประกอบสรางจากการปฏเสธการจดหมวดหม(category)ดวยการพยายามจ�าแนกวากลมเรานนแตกตางไปจากหมวดหมเหลานนอยางไร ในขณะท “ความเปนอน”กลบถกท�าความเขาใจจากการสรางหมวดหมและค�านยามจ�ากดความทเปนเอกภาพ[12] ทงน หากเราพจารณาถงทมาของ “หมวดหม” ทชาวยโรปพยายามยดเยยดและสรางภาพแทนใหกบชาวตะวนออกแลวเราจะพบวาขอสงเกตทนาสนใจประการหนงทซาอดพยายามเปดเผยคอองคความรเกยวกบโลกตะวนออกดงทสอนในมหาวทยาลยตางๆ ในยโรปหรอทถกรงสรรคในนวนยายคลาสสกหลายตอหลายเรองจนกระทงกอใหเกดสามญส�านก(commonsense)ของชาวตะวนตกตออตลกษณของความเปนตะวนออก ลวนมจดเรมตนหรอทมาตงแตในชวงตนของยคสมยใหม(pre-modernera)ซงเปนยคทองคความรเกยวโลกตะวนออกมกถกบนทกและบอกเลาเผยแพรโดยกลมนกเดนทาง นกส�ารวจและพอคาชาวครสตภายหลงจากทเสนทางการคาไปยงโลกตะวนออกไดถกฟนฟขนใหม พวกเขาเหลานมกบรรยายถงโลกตะวนออกในฐานะทเปนดนแดนอนมกลนอายของอดตกาลเรองราวแปลกประหลาดพศดารและสวรรคส�าหรบคนเจาส�าราญเรองราวเหลานไดกลายเปนภาพฝนหวาน(fantasy)ทชาวตะวนตกพร�าหาทวาทามกลางวมานทแสนสวยงามนภาพของชาวตะวนออกกลบถกบอกเลาผานประสบการณสงครามศาสนาระหวางโลกตะวนตกและโลกตะวนออกซงท�าใหไมเปนทนาแปลกใจเลยทอคตตอชาวอาหรบทวาพวกเขา“เซอซาไรพลงงานและความคดสรางสรรคชอบประจบประแจงเจาเลหคดโกงทารณสตวหลอกลวงเซองซมมพรธและมสภาพจตไมปกต[13]”และ“กองก�าลงอสลามเปรยบดงฝงผงฝงมหมาทพรอมท�าลายทกสงทกอยาง


และอสลามคอสญลกษณของความหวาดกลวการท�าลายรางอสรกายและความเกลยดชงของเหลาคนเถอน[14]” ไดกลายเปนวาทกรรมตงตนและภาพแทนของความเขาใจของชาวตะวนตกทมตอชาวตะวนออกจากวาทกรรมตงตนดงกลาวซาอดยงไดชใหเหนวาในราวศตวรรษท18เมออทธพลของโลกตะวนตกไดขยายขอบเขตครอบคลมโลกตะวนออกผานลทธลาอาณานคม วาทกรรมโลกตะวนออกอนแปลกใหมพศดารนมไดถกกลาวขานเพยงในหม นกเดนทางและนกส�ารวจเทานน หากแตนกประวตศาสตรนกมานษยวทยาและนกภาษาศาสตรชาวยโรปยงรบเอาวาทกรรมดงกลาวเปนรากฐานตงตนของการศกษาสงคมตะวนออก (OrientalStudies) โดยซาอดตงขอสงเกตวาในงานศกษาของเหลานกประวตศาสตรและนกมานษยวทยาทงหลาย ความสนใจทพวกเขามตอประวตศาสตรหรออารยธรรมตะวนออกนน มใชการศกษาสงคมตะวนออกรวมสมยทมองคประกอบของความเปนสมยใหมแตอยางใด หากแตเปนการศกษาโดยมงทอดตกาลทผานพนมายาวนานเพอแสวงหาความแปลกใหมพศดารและความเกาแกดงเดมทงในวตถและคมภรโบราณแทนในขณะเดยวกนนกภาษาศาสตชาวยโรปกมงศกษาโครงสรางภาษาของโลกตะวนออกโดยเปรยบเทยบกบตวแบบภาษาตะวนตก และเสนอวาความดอยกวาของโครงสรางภาษาของโลกตะวนออกไดตอกย�าถงความดอยกวาในดานศกยภาพและสตปญญาของเผาพนธ จนอาจกลาวไดวา องคความรแบบตะวนตกไดลบเลอนภาพของสงคมตะวนออกทเปนจรงและแทนทดวยภาพแทนทผดพลาด(misrepresent)อนเปยมดวยภาพมนตเสนหแหงอดตกาล และวาทกรรมความดอยกวาของโลกตะวนออกกลบไดรบการผลตซ�าและสรางความชอบธรรมโดยหลกวชาการทอางความเปนวทยาศาสตรบงหนาดงนนส�าหรบซาอดแลวภาพแทนอตลกษณของความเปนตะวนออกนยมมไดสะทอนถงความเปนตะวนออกทแทจรงแตอยางใด ในทางตรงขาม มนกลบถกผลตสรางจากโลกทศนและอคตแบบยโรปนยม ดงจะเหนวาองคความรแบบตะวนออกนยมน ไดละเลยอารยธรรมตะวนออกทยงใหญอยางอารยธรรมในยคไบแซนไทน(Byzantine)หรอยคออตโตมน(Ottoman)อยางมนยยะส�าคญในขณะทภาพของความลาหลงไรอารยธรรมกลบถกผลตขนซ�าแลวซ�าเลา


นอกจากนซาอดยงไดเสนออกวาภาพแทนอตลกษณตะวนออกนยมทถกผลตสรางโดยโลกตะวนตกน ยงเปนปจจยส�าคญทชวยในการประกอบสรางอตลกษณของโลกตะวนตกอกดวยโดยส�าหรบชาวตะวนตกแลว“หากโลกตะวนออกคอความไรเหตผลยโรปคอเหตผลหากโลกตะวนออกคอความปาเถอนลาหลงตณหาราคะและความเกยจครานยโรปคออารยธรรมการรจกควบคมตนเองและจรยศาสตรของการท�างานอยางขยนขนแขงหากโลกตะวนออกคอโลกทหยดนงยโรปคอการพฒนาและความเจรญกาวหนาและหากโลกตะวนออกคอเพศหญง(feminine)ยโรปคอเพศชาย(masculine)[15]”จะเหนไดวา“ตวตน”(self)[16]และอตลกษณของโลกตะวนตกไดถกประกอบสรางจากการปฏเสธอตลกษณตะวนออกนยมนนเอง และยงไปกวานนอตลกษณของความเปนตะวนตกทเหนอกวา(superior)ทถกประกอบสรางขนนยงไดกลายเปนวาทกรรมหลกทสรางความชอบธรรมใหแกยโรปในการผนวกโลกตะวนออกทดอยคา (inferior) ใหสยบยอมตอลทธอาณานคมของชาตตะวนตกทยงใหญ ผซงมพนธกจส�าคญในการน�าความเปนอารยะมาสสงคมตะวนออกในเวลาตอมาแนวคดเรองอตลกษณตะวนออกนยมของซาอดไดถกน�ามาพฒนาตอยอดโดยนกคดส�านกหลงอาณานคมจ�านวนมากซงลมบาไดตงขอสงเกตวาการสรางภาพแทนของความลาหลงและดอยกวาใหแก“ความเปนอน”โดยมมมองแบบยโรปนยมนนเกดขนกบดนแดนอาณานคมทกหนแหงเพอตอกย�าความสมพนธเชงอ�านาจระหวางอาณานคมกบเจาอาณานคมอยางไรกตามลมบากยอมรบวาการสรางภาพแทนเหลานนมไดเปนผลผลตของลทธอาณานคมเพยงอยางเดยว เนองจากนบตงแตสมยกรกและโรมนชาวตะวนตกกมทศนะตอความเปนอนวา “ปาเถอน” และ “เปนคนนอก”(outsiders) แมแตในคมภรส�าคญของครสตศาสนาอยางคมภรไบเบล กไดรงสรรคภาพของคนผวด�าโดยเชอมโยงกบทายาสของแฮม(Ham)บตรชายทชวรายของโนอาฮ (Noah) อกทงยงผกโยงผวสด�าเขากบพลงอ�านาจของปศาจรายทงนลมบาไดสรปวาในยคกลางและยคสมยใหมชวงตนอตลกษณของชาวครสตนนไดถกประกอบสราง ในฐานะสงตรงขามหรอการปฏเสธอสลามยวและคนปาเถอนนอกรต[17]


นอกจากนลมบายงไดอธบายขยายความความสมพนธระหวางวาทกรรมอตลกษณความเปนอนทลาหลงซงถกผลตสรางจากมมมองแบบยโรปนยม กบโครงสรางอ�านาจในยคลาอาณานคมซงซาอดไดอธบายแตเพยงเลกนอยวา วาทกรรมดงกลาวไดเปนเครองมอส�าหรบเจาอาณานคมในการปกครองและควบคมอาณานคมในอาณาบรเวณตางๆ อกดวย ดงเชนในแอฟรกาและอนเดย ชาตตะวนตกไดท�าการศกษาและแบงประเภทชนพนเมองชาตพนธตางๆ ดวยการสรางภาพแทนอตลกษณใหแกกลมชาตพนธเหลานนอาทชาวฮนดทออนโยนชนเผานกรบซล(Zulu)พวกเตรกทปาเถอนมนษยกนคนจากโลกใหม (NewWorldCannibal) และคนด�านกขมขน ทงน กเพอจดระบบใหกลมชาตพนธเหลานนท�างานทเหมาะสมกบแกนแทของกลมชาตพนธของตน ไมวาจะเปนแรงงานในภาคเกษตรกรรมทหารคนงานเหมองหรอคนรบใชภายในบาน[18]

ขอสงเกตทส�าคญประการหนงทลมบาไดตงไว คอ ภายหลงจากทวาทกรรมแกนแทและอตลกษณความเปนอนทลาหลงไดถกผลตสรางโดยชาตตะวนตกและยดเยยดใหแกชนพนเมองตางๆในโลกอาณานคมวาทกรรมดงกลาวกลบไดรบการตอบสนองและผลตซ�าโดยตวขบวนการตอตานอาณานคมเสยเองซงลมบาไดยกตวอยางงานศกษาสงคมเมาร(Maori)ของกานานาธโอเบซเกอร(GananathObeysekere)ทเสนอวาภาพของสงคมเมารในฐานะสงคมมนษยกนคนตามทไดปรากฏในบนทกของนกเดนทางชาวองกฤษนนแททจรงแลวกลบเปนภาพสะทอนทเกดจากความตองการของกลมผฟงชาวองกฤษเองทตองการฟงเรองราวเกยวกบมนษยกนคนดงนนความตองการดงกลาวไดผลกดนใหนกเดนทางชาวองกฤษเขาไปสอบถามชนพนเมองในทกหนทกแหงทเขาไปเยอนวาพวกชนพนเมองเหลานนเปนมนษยกนคนหรอไมโดยทงนโอเบซเกอรไดตงขอสงเกตวาจากค�าถามดงกลาวชนพนเมองทงทเปนมนษยกนคนและไมใชจงเกดการตงสมมตฐานกลบ(counter-assumption)วาค�าถามของชาวองกฤษนนเกดจากการทชาวองกฤษเหลานเปนมนษยกนคนทตองการกนพวกเขาค�าตอบเพอปกปองตนเองของเหลาชนพนเมองจากผมาเยอนทมอ�านาจยทโธปกรณเหนอกวาจงกลายเปน“ใช”และยงเวลาผานไปภายใตบรบทของการทชนเผาเมารตกเปนทาสอาณานคมแกองกฤษการ


กนเนอมนษยอนเปนการแสดงออกถงอตลกษณดงเดมของชาวเมาร ซงในความเปนจรงแลวเปนวาทกรรมทถกผลตสรางโดยชาตตะวนตกนนกลบถกรอฟนและน�าไปปฏบตอยางกวางขวางเพอตอบโตตอเจาอาณานคมองกฤษ[19]

เมอกลาวถงขบวนการตอตานอาณานคมและการตอสเชงอตลกษณของเหลาผถกกดขภายใตลทธอาณานคมแลว สงหนงทลมบาเสนอวาเราจะมองขามเสยมไดกคอ โครงสรางอ�านาจดงเดมภายในดนแดนอาณานคมเหลานนอยางโครงสรางความสมพนธระหวางชนชนวรรณะเผาพนธและเพศสภาพโดยลมบาไดอธบายวาโครงสรางทเหลอมล�านมอทธพลอยางยงตอการประกอบสรางความเขาใจและองคความรของโลกตะวนตกทมตอดนแดนอาณานคม และยงไปกวานน เมอเวลาผานไประยะหนง องคความรเหลานนอกจากจะถกผลตสรางและผลตซ�าโดยเจาอาณานคมแลว มนยงถกอางองและน�าไปปฏบตตามโดยขบวนการตอตานอาณานคมอกดวย ซงลมบาเชอวาในการทขบวนการตอตานอาณานคมน�าวาทกรรมทถกผลตสรางโดยลทธอาณานคมไปใชเชนนยงไดท�าใหคนบางกลมในสงคมตกเปนเหยอของวาทกรรมทมไดยดโยงกบอดตทเปนจรง[20]

ทงน ในงานศกษาพธกรรมสตของชาวอนเดยในยคอาณานคมของลาตา มาน (LataMani) ไดเสนอวา แททจรงแลวพธกรรมสตทมลกษณะแขงกราวและขดตอหลกสทธมนษยชนดงทปฏบตกนทวไปในอนเดย กลบเปนเพยงพธกรรมทองถนของสตรวรรณะกษตรยในทางตอนใตของอนเดยในบรเวณเมองโกลกตตาและทองถนใกลเคยงอนๆในแถบอาวเบงกอลซงมสตรเพยงรอยละ 0.2 ของประชากรทงหมดในบรเวณนเทานนทประกอบพธกรรมสต อกทง พธกรรมนเองกเพงจะทวความส�าคญขนในยคทอนเดยตกเปนอาณานคมขององกฤษเทานน[21] โดยเมอองกฤษไดยางกาวเขาปกครองอนเดยสงแรกๆทเจาอาณานคมองกฤษกระท�าคอการประกอบสรางองคความรเกยวกบอนเดยเพอใชเปนหลกในการปกครองดนแดนอาณานคมดงนน ในปฏบตการสรางองคความรนเองเจาหนาทองกฤษจงไดเขาไปสอบถามกลมบณฑต(Pandits)หรอกลมคนในวรรณะพรามหณทเชยวชาญในคมภรทางศาสนาฮนดวา “พธกรรมสตเปนพธทบญญตอยในคมภรทางศาสนาหรอไม?” โดยแมวาค�าตอบของเหลาบณฑตคอ “แมวาพระคมภรจะ


มไดบญญตถงพธกรรมดงกลาวไวทวาพธกรรมดงกลาวกถกอนโลมใหกระท�าไดในบางกรณ”อยางไรกตามในเอกสารทางการของเจาอาณานคมองกฤษกลบบนทกบทสรปจากการสนทนาดงกลาววา “พธกรรมสตเปนพธกรรมในศาสนาฮนด”[22] ในแงน เราจะเหนไดวาโลกทศนแบบตะวนตกทมงเสาะแสวงหาความแปลกใหมพศดารและเรองราวอนนาสะพรงกลวของโลกตะวนออกอนไกลโพนดงทซาอดเสนอไวไดมสวนส�าคญในการก�ากบกระบวนการประกอบสรางความรของโลกตะวนตกทมตออนเดย และยงไปกวานน ในกระบวนการประกอบสรางองคความรนวรรณะสงอยางบณฑตไดถกยกยองใหเปนผแทนของชาวฮนดซงมความหลากหลายและแตกตางกนไปตามแตละทองถนของอนเดย จนอาจกลาวไดวาโครงสรางอ�านาจทเหลอมล�าภายใตระบบวรรณะของอนเดยไดถกผลตซ�าสรางความชอบธรรมและถกท�าใหเขมแขงยงขนโดยลทธอาณานคมขอเสนอของมานนนยงไดรบการสนบสนนจากงานเขยนของนกคดส�านกสตรนยม-หลงอาณานคม(feministpostcolonialist)อยางมาเรยไมส(MariaMies)ทไดเสนอวาโครงสรางสงคมแบบอาณานคมไดสงผลกระทบอยางมนยยะส�าคญตอความสมพนธระหวางผ หญง-ผ ชายในดนแดนอาณานคม เนองจากมนไดท�าใหชนพนเมองเพศชายมททางในพนทสาธารณะ(publicsphere)ลดลงดงนนโดยหลกจตวทยาแลวมนไดสงผลใหพวกเขาทวรนแรงในบานมากยงขนจนกระทงพวกเขาแอบอางวาพนทในบานและสทธเหนอผหญงของเขานนเปนสทธดงเดมจากวฒนธรรมอนบรสทธตอประเดนนไมสยงไดหยบยกกรณพธกรรมสตมาอภปรายตอวาพธกรรมสตไดกลายเปนตวอยางของพธกรรมทถกรอฟนโดยชนพนเมองเพศชายทถกกดขภายใตสงคมแบบอาณานคม โดยเฉพาะอยางยงภายหลงจากทองกฤษไดออกกฎหมายหามการประกอบพธกรรมสตในปค.ศ.1813จ�านวนการประกอบพธกรรมกลบเพมขนอยางมนยยะส�าคญ ซงอาจกลาวไดวาพธกรรมสตไดกลายเปนการแสดงออกรวมถงอตลกษณของชนพนเมองทตองการปกปองวฒนธรรมทองถนดงเดมของตนและยงเปนการแสดงออกซงการตอตานตอเจาอาณานคมองกฤษ[23]โดยในหลายๆกรณพธกรรมสตกลบเกดขนจากการบงคบของครอบครวสามใหสตรสงเวยชวตเพอแสดงออกถง


การตอตานและเยยหยนความไรอ�านาจของเจาอาณานคมทไมสามารถปกปกษชวตของสตรอนเดยจากวฒนธรรมอนยงใหญและความเปนอนเดยไดสาสนทชดเจนทถกประกาศกองผานพธกรรมสตคอ“อนเดยจะเปนผก�าหนดชวตรางกายและความตายของชาวอนเดยดวยตนเอง”[24]ดวยเหตนสงทเราควรพงตระหนกคอ แมวาพธกรรมสตจะไดรบการฟนฟในฐานะการตอตานของชนพนเมอง แตรปแบบการตอตานดงกลาวกลบเปนการกดขและท�าใหผหญงตกเปนเหยอของวาทกรรมการตอสเพออตลกษณดงเดมในทสดโดยสรปแลวจะเหนไดวาอตลกษณแบบแกนสารนยมทถกยดเยยดจากมมมองของโลกตะวนตกภายใตบรบทสงคมในยคลาอาณานคมนนไดมอทธพลอยางยงตอชนพนเมองในการสรางความตระหนกรและผลตซ�าภาพแทนอตลกษณทผดพลาดของตนซงทายทสดแลวภาพแทนทผดพลาดดงกลาวไดน�าไปสการกดทบกลมคนในสงคมเดยวกนเองในนามของอดตกาลดงทกลยาตสปวค(GayatriSpivak)นกคดส�านกหลงอาณานคมผบกเบกการศกษากลมคนทถกกดทบ(SubalternStudies)ไดเสนอวาแททจรงแลวอตลกษณอดตนยมทกดทบเชนนเปนผลผลตของการตกผลกกนระหวางองคความรทถกผลตสรางและขยายความโดยลทธอาณานคมกบวตรปฏบตหรอประเพณดงเดมเฉพาะถนทถกตความผานมมมองของชนชนน�าในโครงสรางอ�านาจเกาของดนแดนอาณานคม ทวากลบถกน�าไปประยกตอธบายและใชกบสงคมในวงกวางเสมอนวาเปนวฒนธรรมรวมของกลมชนอนเดยทหลากหลายโดยทงนผทไดประโยชนตลอดกาลจากการประกอบสรางอตลกษณแกนสารนยม มใชใครเลยหากแตเปนชนชนน�าผซงไดเปรยบจากโครงสรางสงคมเดมในดนแดนอาณานคม[25] จากกรณพธกรรมสต เราจะเหนไดวาสดทายแลวการผสานก�าลงกนระหวางโลกทศนแบบชายเปนใหญ(partriarchy)กบแนวคดแบบจกรวรรดนยม(imperialism)ไดท�าให‘เสยง’ของผหญงทถกกดทบระหวางอตลกษณของความเปนอดตกาลทมไดด�ารงอยจรง/โครงสรางสงคมสมยใหมและระหวางวฒนธรรมประเพณดงเดม/กระบวนการท�าใหเปนอารยะถกปกปดอยางทารณ[26]


II. ‘เสยงทไมไดยน’: ปฏบตการของการเมองเชงอตลกษณ “Theblackmanwantstobelikethewhiteman.Fortheblackmanthereisonlyonedestiny.Anditiswhite.Longagotheblackmanadmittedtheunarguablesuperiorityofthewhiteman,andallhiseffortsareaimedatachievingawhiteexistence.”-FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks[27]- เมอเราศกษาถงความสมพนธระหวางลทธอาณานคมกบอตลกษณแบบแกนสารนยม เราจะพบวาขอขดแยงส�าคญประการหนงทนาสนใจเปนอยางยงคอในขณะทชาตตะวนตกมกอวดอางถงพนธกจอนศกดสทธของตนในการสรางความเปนศวไลซใหแกชนพนเมองทงหลายนนชาตตะวนตกกไดประกอบสรางภาพแทนอตลกษณของความเปนอนทมลกษณะหยดนงและเปนนรนดรขนพรอมๆกน[28]จากขอขดแยงนโฮมบาบา(HomiBhabha)นกคดส�านกหลงอาณานคมคนส�าคญไดตงขอสงเกตวา แทจรงแลวในทางปฏบต การสรางภาพแทนอตลกษณทหยดนงกลบเปนปฏบตการอนแนบเนยนทตอกย�าถงความสมพนธเชงอ�านาจระหวางอาณานคม/เจาอาณานคมโดยปฏบตการดงกลาวไดกกขงเหยอแหงลทธอาณานคมไวในภาพแทนทตายตว(fixity)มอาจเปลยนแปลงไดซงอาจกลาวไดวาส�าหรบเจาอาณานคมแลว สงส�าคญมใชการประกอบสรางองคความรทสะทอนความเปนจรง (re-ality)แตอยางใดหากแตเปนการสถาปนาระบอบแหงความจรง(regimeoftruth)[29] ซงความแตกตางระหวาง “ความเปนจรง”กบ “ระบอบแหงความจรง”ทบาบาไดกลาวถงนจะเปนประเดนทบทความชนนมงพจารณาตอไปงานศกษาเชงจตวเคราะหแนวลากอง(Lacanianpsychoanalysis)ของฟรานซฟานอง(FrantzFanon)[30]นกคดหลงอาณานคมยคแรกผบกเบกการศกษาจตวทยาของผยายถนภายใตบรบทอาณานคมนบไดวาเปนงานชนส�าคญทไดวเคราะหความแตกตางระหวาง “อตลกษณแกนสารนยม” ในฐานะทเปนระบอบแหงความจรงทถกประดษฐสรางขนโดยโลกตะวนตกกบ“อตลกษณทคลมเครอ”(uncertainidentities)หรอ“ตวตน”(self)ทแทจรง


ของเหยอทถกกดทบโดยลทธอาณานคม โดยฟานองไดตงขอเสนอเบองตนวา ในขณะทระบอบแหงความเปนจรงนนถกสถาปนาขนโดยยดโยงกบ“รางกายตามธรรมชาต” (natural body)ของปจเจกบคคลซงในงานศกษาของฟานองคอคนผวด�าอตลกษณทคลมเครอกลบเปนสงทสะทอนถง“จตวญญาณ”(soul)ของกลมคนทถกกดทบ[31]นอกจากนฟานองยงไดกลาวตอไปวาความขดแยงระหวางเรอนรางตามธรรมชาตกบจตวญญาณของเหยอผถกกดทบโดยลทธอาณานคม ไดสงผลระยะยาวตอการประกอบสรางตวตนอกทงยงทงบาดแผลทางจตวทยาแบบถาวรดงนในขนแรก หากเราพจารณากระบวนการประกอบสรางอตลกษณทคลมเครอของกลมผถกกดทบเราจะพบวาในท�านองเดยวกบทฌากลากอง(JacquesLacan)ไดอธบายถงกระบวนการระบตวตน(identification)ของทารกในระยะพฒนาขน“กระจกสะทอนตวตน”(mirrorstage)วามนเกดจากการททารกรบรตวตนผานการมองภาพกระจก(mirror-image)หรอผานการมปฏสมพนธกบผอน และจากนนกประกอบสรางตวตนดวยการเลยนแบบ“ภาพอดมคตความเปนฉน” (ideal-I) หรอผานการลอกเลยนแบบภาพของผอนทเขาเหนในกระจก[32] ฟานองไดวเคราะหวาส�าหรบคนผวด�าทเกดและเตบโตขนในสงคมของชาวตะวนตกผวขาวภาพของอารยธรรมตะวนตกไดกลายเปนภาพกระจกทท�าใหพวกเขารบรและประกอบสรางตวตนดงนนส�าหรบพวกเขาแลวการรบรทพวกเขามตออตลกษณของตนจงไมตางอะไรจากทชาวตะวนตกผวขาวตระหนกรตนเอง “ฉนเปนคนผวขาวฉนเกดในยโรปเพอนๆของฉนลวนเปนคนผวขาวในเมองของฉนมนโกรอยแค8คนฉนคดเปนภาษาฝรงเศสและฝรงเศสคอศาสนาของฉนคณเขาใจหรอไมวาฉนเปนชาวยโรปฉนไมใชนโกรและเพอพสจนใหคณดวานโกรจรงๆ เปนเชนไร ฉนจะพสจนใหคณดวาฉนแตกตางจากพวกเขามากขนาดไหน”[33] นอกจากน ภายใตบรบทโลกอาณานคมทอคตตอความเปนอนของคนผวด�านนถกผลตขนซ�าแลวซ�าเลาผานทางอตสาหกรรมวฒนธรรม(cultural industry) ประเภทตางๆ แมแตความหวาดกลวและเกลยดชงท


ชาวตะวนตกผวขาวมตอคนผวด�า กไดหยงรากลกลงภายในตวตนคนผวด�าดวยเชนกน “เธอคอนโกรฉนเหรอ?นโกร?เธอไมเหนเหรอวาฉนเหมอนคนผวขาวทกประการแมวาฉนจะเปนนโกรแตนโกรนะตวเหมนพวกเขาสกปรกและขเกยจอยาพดถงนโกรตอหนาฉนอกนะ[34]” อาจกลาวไดวาในกระบวนการระบตวตนนแมอตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตของกลมผอพยพจะเปนสด�าไมตางอะไรจากเหลานโกรในทวปแอฟรกาทวาจตวญญาณของพวกเขานนกลบมลกษณะเฉกเชนเดยวกบชาวยโรปผวขาวทกประการอยางไรกตามดงทลากองไดอภปรายถงขนทสองของกระบวนการระบตวตนไววาปจเจกบคคลทรบรตวตนผานภาพกระจกนนตองเผชญกบสภาวะความขดแยงเปนครงแรกเมอเขาไดเขาไปมปฏสมพนธกบบคคลทสาม(thirdperson)ซงท�าใหเขาตระหนกรวาโครงสรางสญญะ(symbolicorder)หรออตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตของเขาในความเปนจรง(theReal)นนไดสรางขอจ�ากด (limitation) อนท�าใหเขาไมสามารถทจะไปถงภาพฝนในจนตนาการ (imaginary)หรอบรรลอตลกษณแหงตวตนทแทจรงของเขาไดดงนนแลว ฝนหวานทคางคาและไมอาจเปนจรงดงกลาวจงไดสงผลใหอตลกษณแหงความเปนตะวนตกผวขาวกลายมาเปนวตถแหงความปรารถนา(objectofdesire)ของเขาแทน[35]ฟานองไดน�าแนวคดดงกลาวมาประยกตอภปรายถงสภาพจตวทยาของกลมผยายถนผวด�าซงมจตวญญาณของชนผวขาววา เมอพวกเขาตองเผชญกบสงคมในความเปนจรงทมการเหยยดสผวอยางรนแรงพวกเขากคนพบวาอตลกษณแบบแกนสารนยมของความเปนคนผวด�าทชาวตะวนตกผวขาวไดหยบยนและยดเยยดใหกบเขาผานการตความอตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตของเขานนไดกลายเปนกรงทกกขงพวกเขาเอาไว


“ในเวลาเดยวกนฉนตองรบผดชอบตอสผวของฉนตอเผาพนธตอบรรพบรษฉนกลายเปนวตถของการพนจพเคราะห ฉนคนพบวาฉนเปนคนผวด�า มลกษณะเฉพาะของเผาพนธฉนถกท�าลายลงดวยเสยงกลองของคนปาดวยความเปนมนษยกนคนดวยความขาดตกบกพรองทางสตปญญาดวยเวทยมนตรดวยขอบกพรองของเผาพนธดวยเรอทาส....ในวนนนฉนกลายเปนคนทอยผดทผดทางอยางสมบรณฉนไมสามารถอยบนเรอล�าเดยวกนกบคนผวขาวผซงจองจ�าฉนอยางทารณได ฉนกลายเปนบคคลทอยหางไกลจากความเปนตวตนของฉนฉนกลายเปนเพยงวตถ[36]” เราจะเหนไดวาในขนทสองน อตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตหรออตลกษณแบบแกนสารนยมไดกลายเปนขอจ�ากดของคนผวด�าทท�าใหพวกเขาถกลดทอนความเปนตวตนลง โดยสงคมเหยยดผวทมองสรรพสงในลกษณะทวลกษณของคตรงขามระหวางขาว/ด�าอารยะ/ปาเถอนและเหนอกวา/ดอยกวานอกจากนฟานองยงไดอธบายอกวาความเปนตวตนทแทจรงของปจเจกบคคลผวด�านน ไดตดอย ในกบดกคตรงขามระหวางอตลกษณแกนสารนยม2ประเภทคออตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตของคนผวขาวและอตลกษณตามเรอนรางของคนผวด�าแทนดวยเหตนแลวปจเจกบคคลผตดอยในกบดกอตลกษณแกนสารนยมดงกลาว จงไดเรมแปลสภาพความเปนคนผวขาวทเขาไมอาจบรรลใหกลายเปนวตถแหงความปรารถนา “ส�าหรบหญงผวสทงหลายทก�าลงรอคอยชายผวขาว ในวนหนงพวกเธอจะตองคนพบวาพวกเธอไมตองการกลบไป[หาชายผวด�า]อกแลว พวกเธอจะเฝาฝนรอคอยค�าคนทแสนหวานคนรกทแสนพเศษชายผวขาว[37]” อาจกลาวไดวาส�าหรบฟานองแลวความปรารถนาของหญงผวด�าในการแตงงานกบชายผวขาวนน คอ กลไกทางจตวทยาทสะทอนถงความตองการในช�าระลางสผวของตนใหขาว


“เมอเธอพยายามหาค�าตอบวาสามของเธอหลอเหลาหรออปลกษณเธอกลบกลาววา‘ทงหมดทฉนรคอเขามตาสฟาผมสทองผวสออนและนนแหละคอเหตผลทฉนรกเขา’[38]” จากกระบวนการระบตวตนของผยายถนผวด�าทฟานองไดอธบายในสองขนตอนทไดกลาวมาเราจะเหนไดวา“องคประธาน”(subject)นนไดตดอยในกบดกระหวาง “อตลกษณแกนสารนยม” ทถกผกโยงกบโครงสรางสญญะบนเรอนรางของเขาในขณะทตวตนทแทจรงของเขากลบม“อตลกษณทคลมเครอ” ทตดอยในกบดกระหวางความปรารถนาทจะเปนคนผวขาว/ความเปนจรงทเขามเรอนรางธรรมชาตสด�าและระหวางความเปนจรงทเขามเรอนรางธรรมชาตสด�า/จตวญญาณแบบชาวตะวนตกผวขาวของตวเขาทงนฟานองไดอภปรายวาสงทท�าใหเกดความตงเครยดดงกลาวคงมใชสงอนใดหากแตเปนสงคมเหยยดผวทมงปฏบตการโดยยดองกบโครงสรางสญญะบนเรอนรางของปจเจกบคคลหรออตลกษณแบบแกนสารนยมนนเองนอกจากน ฟานองยงไดอภปรายตออกวา ในขนทสามปฏบตการของสงคมเหยยดผวทยดองกบอตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตของปจเจกบคคลนนไดสราง“ปม”(complex)ขนมา2ประเภทคอ“ปมผดอยกวา”(inferiorcomplex)และ“ปมผเหนอกวา”(superiorcomplex)ซงส�าหรบฟานองแลวปมผดอยกวาเกดจากความตงเครยดระหวางอตลกษณแบบแกนสารนยมกบจตวญญาณทแทจรงของปจเจกบคคลทอยในสงคมเหยยดผว “เพราะชาวแครบเบยนไมเคยแมแตจะรบรวาตนเองนนเปนคนผวด�าพวกเขาเชอวาพวกเขาคอชาวแครบเบยน นโกรอยในทวปแอฟรกา ในขณะทชาวแครบเบยนมวถชวตทกอยางเฉกเชนคนผวขาว แตเขามผวสด�า เขาตองเผชญกบความเปนจรงทวาทกหนทกแหงทเขาทองเทยวไปในยโรป ค�าวานโกรเหมารวมเอาตวเขาเชนเดยวกบมนทเหมารวมชาวเซเนกลไปดวย”[39]

ดงนนหากอตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตของเขาคอสงทกอใหเกดปมแลวฟานองไดวเคราะหตออกวาปมดงกลาวไดสงผลใหผยายถนผวด�า


ตกอยในสภาวะจตใจสลาย(psychicdisintegration)ท�าใหทางเลอกทหลงเหลอส�าหรบเขาคอ“กลายเปนคนขาวหรอไมกหายตวไป”(turnwhiteordisappear)[40] ดงเราจะเหนไดจากความปรารถนาของสตรผวด�าทตองการช�าระลางสผวของตนผานการแตงงานกบชายชาวยโรปผวขาวและเขารวมในโลกของคนผวขาวอยางไรกตาม ฟานองกไดชใหเหนถงปญหาส�าคญเมอคนผวด�าพยายามเขาสโลกของคนผวขาวนนกคอแมวาพวกเขาจะพยายามช�าระลางตนเองเชนไรส�าหรบบคคลอนแลวอตลกษณบนเรอนรางธรรมชาตกยงเปนภาพแทนของปจเจกบคคลผนนอยดหรอกลาวอกนยหนงไดวาส�าหรบชาวตะวนตกผวขาวแลวนโกรกคอนโกรอยวนยงค�า “พวกผหญงตางพากนจองมองมาทฉนอยางหวาดวตกซงมนท�าใหฉนรบไมไดฉนรสกวาฉนแตงหนามากจนเกนไปและแตงตวไมถกกาละเทศะฉนรสกวาฉนไดท�าใหองเดรเสยหนาหรอจรงๆแลวมนอาจเปนเพราะเหตผลงายๆสผวของฉนไงภายหลงจากค�าคนทหดหนนฉนตดสนใจวาจะเลกขอรองใหองเดรพาฉนไปกบเขาอก[41]” อาจกลาวไดวาแมปมผดอยกวาของคนผวด�าจะผลกดนใหพวกเขาพยายามเขาสสงคมชาวยโรปผวขาวเพอแสวงหาการยอมรบทวาบรบทของความสมพนธเชงอ�านาจระหวางอาณานคม/เจาอาณานคมกไดประกอบสรางปมผเหนอกวาขนในกลมคนผวขาวดวย เงอนปมดงกลาวไดถกสะทอนผานการหวาดระแวงความหวาดกลวหรอแมแตความรสกสงสารเหนใจทกลมคนผวขาวมตอคนผวด�าดงนนฟานองจงไดสรปวาสภาวการณดงกลาวไดสงผลใหเกดสภาวะโรคประสาท(neuroticsituation)ขนในกลมคนผวด�าปฏกรยาของคนผวด�าทตอบโตตอค�าชมของหญงผวขาวชาวตะวนตกทวา “ดสนโกรคนนนหลอจงเลย”โดยการสบถดาทอ“จบกนนโกรทหลอเหลาสมาดาม”[42] ไดสะทอนถงสภาวะจตเภท(schizophrenia)อนเกดจากปมผดอยกวาจะเหนไดวาคณปการทยงใหญของงานเขยนของฟานองคอการทเขาไดแสดงใหเหนวาภาพแทนอตลกษณแกนสารนยมของคนผวด�าในฐานะทเปนกลมคนทปาเถอนหยาบชาและมสภาวะบกพรองทางจตนนแททจรง


กลบเปนผลผลตของปฏบตการภายใตลทธอาณานคมเหยยดผว ทไดสรางสภาพแวดลอมอนเปนบอเกดของโรคจตเภทรวมหม(collectiveschizophrenia)[43] ขนในกลมผยายถนทมอตลกษณทคลมเครอตดอยภายใตกบดกคตรงขามของอตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตและยงไปกวานนคณปการทส�าคญอกประการ คอ งานเขยนของฟานองยงไดวพากษการเมองเชงอตลกษณแบบแกนสารนยมซงยดโยงอย กบมายาคตว าด วยแกนแทเรอนรางของปจเจกบคคลและน�าองคประธานทไมรวมศนย(decentredsubject)มาเปนศนยกลางการศกษาแทนท�าใหส�าหรบฟานองแลว“ตวตน”ของปจเจกบคคลมไดถกก�าหนดจาก“หมวดหมอตลกษณ”หรอความเปนแกนสารนยมแตเพยงอยางเดยวในทางตรงขามเขากลบมองวา“ตวตน”ของปจเจกบคคลนนเปนพนทสมรภมทส�าคญระหวาง“อตลกษณแบบเกนสารนยม”กบ“อ�านาจเหนอตนเอง”(autonomy)[44]หรอนยหนงคอระหวางระบอบแหงความจรงกบจตวญญาณของปจเจกบคคลอาจกลาวไดวาฟานองไดปฏเสธอตลกษณในลกษณะทเปนเอกพจน (singularity) โดยสนเชง เพราะส�าหรบเขาแลวกระบวนการประกอบสรางอตลกษณของปจเจกบคคลเปนกระบวนการทเกดขนในกลมปจเจกบคคลทหลากหลายทตางมประสบการณมากมายในกาละ-เทศะ(time-space) ทแตกตางกนออกไปมการเพมพนและทบทว (multiply)อยตลอดเวลาในแงน หากพจารณาถงตวอยางกรณการประกอบพธกรรมสตของหญงหมายชาวอนเดยแลวเราจะพบวาคตรงขามของอตลกษณแกนสารนยมทถกประกอบสรางและถกน�าเสนอจากทงวาทกรรมของเจาอาณานคม/อาณานคมนนไดมบทบาทส�าคญในการกดทบจตวญญาณปกปดเสยงและตวตนทแทจรงของผหญงทตกอยภายใตกบดกของอตลกษณแกนสารนยมทผกโยงอยกบเรอนรางธรรมชาตของหญงผวน�าตาล/หญงผวขาวโดยดานหนงเราจะพบวาอตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตของผหญงผวสน�าตาลชาวอนเดยนนไดถกผกโยงกบวาทกรรมตอตานอาณานคมทพยายามน�าเสนอภาพของผหญงอนเดยในฐานะวรสตรแหงจารตประเพณผมเจตจ�านงคแนวแนในการเสาะแสวงหาความตายอนทรงเกยรตตามธรรมเนยมทางศาสนา(ซงแทจรงแลวเปนองคความรทถกผลตสรางโดยเจาอาณานคม และผลตซ�าโดยขบวนการ


ตอตานอาณานคม) ในขณะทอกดานหนง จากมมมองของเจาอาณานคมตะวนตกแลวภาพอตลกษณของผหญงผวน�าตาลกลบถกน�าเสนอในฐานะของเหยอแหงความไรอารยธรรมแทนซงปฏบตการของวาทกรรมนไดสรางความชอบธรรมใหแกขออางพนธกจอนศกดสทธของเจาอาณานคมในการปกปองผหญงผวน�าตาลจากสงคมของเธอ และในขณะเดยวกนกไดสรางความชอบธรรมใหแกอตลกษณคตรงขามของหญงผวน�าตาลผตกเปนเหยอนนกคอหญงผวขาวผมอารยะและมเจตจ�านงคเสร(freewill)[45]ซงอตลกษณแกนสารนยมทง2ประเภทนตางเปนอตลกษณทพยายามจะเลาเรอง(narrating)และสรางภาพแทนอตลกษณทมลกษณะเปนเอกพจน โดยละเลยทจะศกษาเสยงและตวตนทแทจรงของผหญงผวน�าตาลทตางถกบมเพาะขดเกลาและรบรผานประสบการณทแตกตางหลากหลายในบรบทสงคมและชวตประจ�าวนของพวกเธอกรณการฆาตวตายดวยการแขวนคอของ ภพเนสวาร ภาดร(BhubaneswariBhaduri)เดกสาวชาวอนเดยในปค.ศ.1926ไดเปนกรณตวอยางททงค�าถามตอคตรงขามอตลกษณแกนสารนยมทถกประกอบสรางจากทงวาทกรรมเจาอาณานคม/อาณานคมภาดรเปนสมาชกขบวนการตอสเพออสรภาพแหงอนเดย(Indianindependence)ทไดรบมอบหมายภารกจลอบสงหารทางการเมองทวาดวยความตงเครยดจากภารกจทหนกองเธอจงตดสนใจจบชวตของตนเองลงภาดรเปนชาวฮนดทยดมนในหลกศาสนาและมงมนทจะเปนภรรยาทดตามบญญตแตชวตขอเธอกลบถกหลอกหลอนดวยความตายของผเปนบดาและการถกพเขยเยาะเยยถงอายทลวงเลยเกนวยแตงงานของเธอภาดรจบชวตในสภาพทนากงขากลาวคอเธอไดรอใหรอบประจ�าเดอนมาถงกอนทจะตดสนใจแขวนคอตนเองจบชวตลงซงเปนลกษณะทขดตอธรรมเนยมการประกอบพธกรรมสตหรอการฆาตวตายของผหญงตามความเชอเดมอยางรายแรง[46]

จากกรณน จะเหนไดวาภาดรอยในสภาวะตงเครยดจากการถกกดทบและบบคนดวยคตรงขามอตลกษณแกนสารนยม2ประเภทนนกคอความเปนหญงผวน�าตาลผมเจตจ�านงคแนวแนในการแสวงหาความตายทเปนเกยรตเพอความยงใหญแหงอารยธรรมอนเดย(ผานการลอบสงหารและการ


สละชวต) กบอตลกษณของหญงผวขาวในโลกสมยใหม (ผานการก�าหนดชะตากรรมของตนเองดวยตนเอง)ภาดรไมสามารถทจะเปนหญงผวขาวผมเจตจ�านงคเสรตามแบบหญงชาวตะวนตกไดในขณะเดยวกนเธอกปฏเสธแนวทางการแสวงหาความตายทยงใหญเพอแผนดนแมตามจารตดงเดมเธอจงจงใจปลดชวตตนเองดวยการท�าใหความตายของเธอไมบรสทธมมลทนการฆาตวตายของเธอจงสะทอนถงภาวะจตเภทอนเกดจากการเปนสมาชกของสงคมทมขวความสมพนธเชงอ�านาจทไมเทาเทยมระหวางเจาอาณานคม/อาณานคม และระหวางผชายผวน�าตาล/ผหญงผวน�าตาล ทงน แมวากรณของภาดรจะสะทอนถงการเลอกในสภาวะทอบจนหนทาง ทไดหยบเอาพธกรรมความเชอดงเดม(ทถกผลตขนโดยเจาอาณานคมและถกผลตซ�าโดยขบวนการตอตานอาณานคม)มาเขยนเสยใหม(re-writing)และมาใชเสยใหมโดยการแทนทดวยสาสนทแตกตางออกไปเพอแสดงออกถงการประทวงตอความอยตธรรมดงกลาวทวาทายทสดเสยงของภาดรกถกกลบใหเงยบหายไปดวยวาทกรรมอตลกษณแกนสารนยมจากทงฝงเจาอาณานคม (ทเสนอภาพผหญงอนเดยในฐานะเหยอ) /อาณานคม(ทเสนอภาพผหญงอนเดยในฐานะผกระท�าการทตระหนกรและตองการเสยสละเพอความยงใหญแหงอนเดย)[47]

งานของฟานองไดถกน�าไปพฒนาตอยอดโดยบาบา ผซงไดตงขอสงเกตอนนาสนใจไววาในกระบวนการทผยายถนผวด�าไดจองมองชาวตะวนตกผวขาวในฐานะวตถแหงความปรารถนาในขณะเดยวกนพวกเขากพยายามลอกเลยน(mimicry)อตลกษณของคนผวขาวดวยเชนกนการลอกเลยนอตลกษณปรากฏผานการพยายามเขาสสงคมผวขาวหรอการพยายามท�าใหคนผวขาวตระหนกรและยอมรบพวกเขาในฐานะทเปนมนษยทเทาเทยมโดยแมบาบาจะยอมรบวาในความเปนจรง ไมวาคนผวด�าจะพยายามลอกเลยนคนผวขาวมากเพยงไหนพวกเขากไมสามารถทจะเปนดงชาวตะวนตกผวขาวได แตส�าหรบบาบาแลว “อาการของการลอกเลยน” ไดสะทอนวาคนผวด�าซงเปนเหยอทถกกกขงโดยสงคมอาณานคมเหยยดผวและระบอบแหงความจรงทถกประดษฐสรางโดยชาวตะวนตกไดปฏเสธโครงสรางความสมพนธทางอ�านาจระหวางเจาอาณานคม/อาณานคมและระหวางคนผวขาวทเหนอกวา/คนผวด�าทต�าตอย ส�าหรบคนผวด�าแลว สงทพวกเขาเรยกรอง


ตองการคอการปฏรประบบความสมพนธนนเสยใหม[48]เพอใหพวกเขาไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมเฉกเชนเดยวกบชาวตะวนตกผวขาวและใหพวกเขาสามารถเรยกเกยรตภมและความภาคภมใจในตนเอง(self-esteem)กลบคนมาไดอกครงอยางไรกตาม บาบาไดตงขอสงเกตวา แมเจตนาในการลอกเลยนของเหลาผถกกดทบจะเปนไปเพอสรางความประนประนอมกบสงคมเหยยดผว เพอใหสงคมทเหยยดผวเปดททางใหแกพวกเขาบาง ทวาส�าหรบสงคมเหยยดผวแลวการลอกเลยนดงกลาวนบไดวาเปนการทาทายอยางอาจหาญตอโครงสรางสญญะและตอระบอบความจรงทถกผลตสรางเพอรกษาโครงสรางอ�านาจของสงคมนนๆโดยการลอกเลยนนบไดวาเปนการตงค�าถามอยางตรงไปตรงมาทสดตอการจดหมวดหมล�าดบขนของความสงต�าทางวฒนธรรม เผาพนธ และประวตศาสตร อนเปนหมวดหมทชาตตะวนตกใชเปนเครองมอส�าคญในการจ�าแนกล�าดบชนของความเปนมนษยและใชเปนเครองมอทสรางความชอบธรรมใหกบความสมพนธทางอ�านาจแบบลทธอาณานคม[49] ดงนน ค�าถามทวา “หากความมอารยะมใชคณสมบตตามธรรมชาตทจ�ากดอยเฉพาะชาวตะวนตกผวขาวแลว พวกเขายงมความชอบธรรมหรอไมทจะอางถงความเหนอกวาทางชาตพนธเพอใชในการกดขกดกนและปกครอง?” จงกลายเปนค�าถามส�าคญท “การลอกเลยน” ไดทาทายตอโครงสรางอ�านาจของระบอบอาณานคมและสงคมทชนผวขาวเปนใหญ(whitesupremacy)อยางรนแรงยงไปกวานนขอสงเกตทนาสนใจอกประการหนงทบาบาไดตงไวคอนอกจากการลอกเลยนจะสะทอนถงการทกลมคนผถกกดทบปฏเสธแนวคดอตลกษณแบบแกนสารนยมอนเปนระบอบแหงความจรงทเจาอาณานคมไดประดษฐสรางและหยบยนใหแกพวกเขาแลว การลอกเลยนแบบยงนบไดวาเปนการสรางความเขมแขง(empower)ใหแกกลมผถกกดทบดวยการปรบสถานภาพของพวกเขาเสยใหมจากการเปน“วตถแหงการศกษา”(objectofstudy) มาเปน “องคประธานทมความกระตอรอรน” (active subject) ผซงสามารถเปลยนแปลง หยบยก และตอตานวาทกรรมของโลกตะวนตกไดดงใจปรารถนา หรออาจกลาวไดวา การลอกเลยนไดสะทอนถงอ�านาจ


เหนอตนเองของปจเจกบคคลในการก�าหนดชะตากรรมของตนทามกลางโครงสรางสงคมทอยตธรรม[50]

แมจะยงไมมความกระจางชดในกรณของภาดรวา การตดสนใจจบชวตของเธอนนมเหตผลประการใดกนแนทก�ากบอยเบองหลง แตเราอาจตความไดวาในขณะทภาดรไดเรมปฏเสธอตลกษณของความเปนผหญงผวน�าตาลทถกก�ากบโดยวาทกรรมตอตานอาณานคมซงไดก�าหนดใหเธอตองรบบทเปนผเสยสละเพอแผนดนแมในขณะเดยวกนเธอกไมอาจบรรลถงความเปนหญงผวขาวผมเจตจ�านงคเสรได ทามกลางสภาวะบบคนดงกลาวเธอจงไดเลอกทจะลอกเลยนอตลกษณของความเปนหญงตะวนตกทมเสรภาพและมเจตจ�านงคเปนของตนเองดวยการเลอกทจะก�าหนดความเปนความตายดวยตวของเธอเองภายใตขอจ�ากดของสงคมชายเปนใหญของอนเดยในแงนการตดสนใจปลดชพตนเองทงๆทมประจ�าเดอนของภาดร ยงไดสะทอนถงการขบถตอทงเจาอาณานคมและจารตประเพณของอนเดยเองโดยดานหนงภาดรประทวงตอเจาอาณานคมทอางสทธในการปกปกษพทกษและก�าหนดชะตากรรมของผคนในอนเดยดวยการแสดงออกวาความตายของเธอเปนสงทเธอจะตดสนก�าหนดดวยตวเธอเอง และอกดานหนง เธอกไดประทวงตอจารตประเพณของอนเดย (ทถกประกอบสรางโดยองคความร ของเจาอาณานคมและถกผลตซ�าดวยขบวนการตอตานอาณานคม) ดวยการจงใจท�าใหขนบธรรมเนยมพธกรรมสตตองแปดเปอนมมลทนดวยการฆาตวตายทผดประเพณเปนอยางยงในแงนการขดขนดวยการปลดชพตนเองของภาดรจงเปนการตงค�าถามอยางถงแกนตอโครงสรางสงคมอนเดยทสตรเพศถกกดทบจากทงเจาอาณานคมและจากความเปนอนเดยทถกหยบยกโดยขบวนการตอตานอาณานคม อกทงยงเปนการแสดงออกถงความเปนองคประธานผกระตอรอรนของผหญงทเลอกทจะทาทายและมอ�านาจเหนอชะตากรรมของตนเอง จากทไดกลาวมาทงหมดในสวนทสองของบทความ จะเหนไดวา“เสยงทไมไดยน”ทถกปกปดโดยปฏบตการของการเมองเชงอตลกษณซงถกผลตสรางโดยระบอบแหงความจรงของสงคมตะวนตกและถกผลตซ�าโดย


ขบวนการตอตานอาณานคมนนกคอ“เสยง”ของเหลาผถกกดทบทงหลายทตางปฏเสธหมวดหมอตลกษณแบบแกนสารนยมซงถกยดเยยดโดยมมมองของคนผวขาวชาวยโรปรวมไปถงความพยายามของพวกเขาในการตอสตอรองกบโครงสรางอ�านาจแบบลทธอาณานคมดวย โดยงานเขยนของฟานองและบาบาตางชใหเหนตรงกนวา ในความเปนจรงแลวอตลกษณของปจเจกบคคลมไดมความเปนแกนแท-แตก�าเนด (inborn-essentialist) แตประการใดในทางตรงขามปจเจกบคคลกลบมอตลกษณทคลมเครอและเปนลกผสม(hybridity)ซงตดอย“ใน-ระหวาง”(in-between)[51]ความปรารถนาทจะเปนชนผวขาวชาวตะวนตกกบขอจ�ากดของโครงสรางสญญะบนเรอนรางของตนเพราะฉะนนแลวส�าหรบทงฟานองและบาบาปฏบตการของการเมองเชงอตลกษณทพยายามลดทอนความแตกตางหลากหลายภายในกลมผถกกดทบ และลดรปสงเหลานสหมวดหมอตลกษณทแนนอนตายตวตางหากทเปนอนตรายอยางแทจรง III. ‘เพอวนพรงน’: การเมองเชงอตลกษณสวนขางหนา “[Me]andyou,wegotmoreyesterdaythananybody.Weneedsomekindoftomorrow”-ToniMorrison,Beloved[52]- หากเรายอนพจารณาถงขอกลาวหาของนกคดฝายซายใหม นกคดส�านกหลงสมยใหม และนกคดส�านกหลงอาณานคมทตางวพากษวจารณการเมองเชงอตลกษณอยางรนแรงวา “ไรอนาคต” แลว เราจะพบวานกคดเหลานลวนมอง“อตลกษณ”จากฐานคดทวามโนทศนดงกลาวเปรยบเสมอนภาชนะทบรรจองคประกอบทขดแยงกน2ประการซงกคอสงทรเกอรเรยกวา“อตลกษณในฐานะทเปนสงเดยวกน”(samenessidentity;idem)หรออตลกษณแบบแกนสารนยมทเนนความเหมอนกนทเปนเอกภาพและคงทนถาวรรวมไปถงการสถาปนาเสนแบงระหวางอตลกษณ“ในกลม”กบ“นอกกลม”และ“อตลกษณของความเปนตวตน”(selfhoodidentity;ipse)หรออตลกษณ


ทคลมเครอและเปนลกผสม อนเกดจากการสงเคราะหประสบการณอนแตกตางหลากหลายและพฒนาการทางจตวทยาของปจเจกบคคลโดยส�าหรบนกวจารณการเมองเชงอตลกษณ การทอตลกษณชนดแรกซงเปนสงประกอบสรางทางสงคม(socialconstruction)ทถกผลตสรางขนโดยองคความรแบบยโรปนยมไดมองขามและพยายามกดทบตวตนของปจเจกบคคลหรออตลกษณชนดทสองนนเปนสาเหตหลกทท�าใหพวกเขามองวาการเมองเชงอตลกษณเชนนไรอนาคต ดงนนแลว ในบทความชนน ผเขยนขอเสนอวาดวยการน�าอตลกษณของความเปนตวตนกลบคนสการเมองเชงอตลกษณเทานนจงจะท�าใหการเมองเชงอตลกษณกาวเดนไปส“วนขางหนา”ในงานเขยนชนส�าคญอยาง Black Skin,WhiteMaskฟานองไดวพากษวจารณนกคดฝายซายทไดรบอทธพลจากแนวคดวภาษวธของเฮเกล(Hegeliandialectic)วาแนวคดดงกลาวมงศกษาเฉพาะวภาษวธของอตลกษณในฐานะทเปนสงเดยวกนเทานน โดยไดมองขาม “ตวตน” ของปจเจกบคคลไป และยงกวานน วภาษวธดงกลาวยงไดกกขงปจเจกบคคลเหลานไวในสงคมสมบรณ(absoluteness)ทอตลกษณของทกคนตางเปนสงเดยวกนในคณภาพทสงขนดงทเขาไดวจารณงานเขยนของฌองปอลซารต(Jean-PaulSartre)นกคดส�านกอตถภาวนยม(Existentialism)ทไดวเคราะหความขดแยง-การปฏเสธซงกนและกนระหวางอตลกษณแบบแกนแทนยมของคนผวขาวชาวตะวนตก/คนผวด�าผถกกดทบจากลทธอาณานคมโดยอาศยวภาษวธแบบเฮเกลทงนฟานองไดกลาวโจมตวาการทซารตเสนอถงความขดแยงระหวาง “บทเสนอ” (thesis) ทวาดวยความเหนอกวาโดยธรรมชาตของชาวตะวนตกผวขาวกบ “บทขดแยง” (anti-thesis)อนไดแกขบวนการเหยยดผวทตอตานการเหยยดผว (anti-racist racism) ของกลมคนผวด�าทมงปฏเสธอารยธรรมตะวนตกและเสาะแสวงหาถงคณคาอนยงใหญกวาโดยธรรมชาตของคนผวด�าภายใตบรบทความขดแยงระหวางลทธอาณานคม/ลทธตอตานอาณานคม (colonialism/anti-colonialism) จะน�าไปส“บทสรป”(synthesis)ซงกคอการเปนสงคมทปราศจากเชอชาตและอตลกษณโดยทายทสดแลวขบวนการเหยยดผวทตอตานการเหยยดผวจะหายไปนน[53] ส�าหรบฟานองแลวซารตเพยงแตวาดภาพของคขดแยงระหวาง “ความเปน


สงเดยวกน”ในสองกลมอตลกษณและยงอธบายอกวาความขดแยงนนจะจบลงเมอสงคมบรรลถงภาวะทเปนสงเดยวกนอยางสมบรณ(unifyabsoluteofthesameness)หรอการทสงคมไรอตลกษณไดปฏเสธอตลกษณคขดแยงทงสองประเภทนนเอง ดงนนอาจกลาวไดวาส�าหรบฟานองแลว งานเขยนของซารตนอกจากจะมไดกลาวถง “ตวตน” ทแทจรงของปจเจกบคคลทหลากหลายแลวซารตกมไดเสนอใหเปลยนแปลงสงคมโดยเรมจากองคประธานทตระหนกรในตนเอง(self-realization)แตอยางใดในแงน หากเราน�าวภาษวธของซารตมาใชในการอธบายขบวนการตอตานอาณานคมดงทผเขยนไดกลาวถงไปแลวในตอนตนของบทความเราจะเหนไดวาไมนาแปลกใจเลยทขบวนการเหลานนเปนขบวนการปฏกรยา(reactionarymovements)ทรบเอาภาพแทนอตลกษณแกนสารนยมในฐานะทเปนสงเดยวกนจากมมมองของโลกตะวนตกมาใชโดยมไดตระหนกถง “ตวตน”ของปจเจกบคคลอนสงผลใหในทายทสดแลวการเมองเชงอตลกษณทเนนความเปนแกนสารนยมภายในกลมไดเขากดทบและผลตซ�าความเปนเหยอใหกบกลมคนบางกลมภายในกลมอตลกษณเองโดยแมวาสงคมเหลานจะเขาสยคหลงอาณานคมในเวลาตอมาซงในทางทฤษฎแลวความขดแยงระหวางอตลกษณของเจาอาณานคม/อาณานคมจะตองหมดไปและสงคมจะเขาสยคสมยใหมทปจเจกบคคลทกคนตางเปนพลเมองทเทาเทยมกนภายใตรฐชาต(nation-state)ทวาหากเราพจารณาถงความเปนจรงเราจะพบวาภายใตรฐชาตสมยใหมนเอง การกดทบทอตลกษณแบบแกนสารนยมกระท�าตอปจเจกบคคลยงคงไมยตลงในทางตรงขามมนกลบทวความรนแรงมากยงขนอกทงยงไดรบความชอบธรรมจากสงคมไปโดยปรยายดวยดงตวอยางกรณพธกรรมสตและการใชความรนแรงตอผหญงในสงคมอนเดย[54]

ดงนนเพอเปนการกาวขามขอจ�ากดของอตลกษณในฐานะทเปนสงเดยวกนอนไรอนาคตฟานองจงไดเสนอใหน�าปจเจกบคคลทตระหนกรถงตวตนของตนเองและพรอมเผชญหนากบความอยตธรรมทางสงคมกลบเขาส การเมองเชงอตลกษณอกครง ทงน ส�าหรบฟานองแลว ปจเจกบคคลทตระหนกรเหลานคอกญแจส�าคญทน�าไปสการเปลยนแปลงสงคมใหเปนไปดงทพวกเขาไดตงเปาปรารถนา (desire) โดยฟานองไดเสนอวา “การตระหนกร”


คอการเพมอ�านาจใหแกองคประธานเพราะมนท�าใหเขาสามารถเปลยนแปลงสถานภาพของตนเองจากการเปนวตถแหงการศกษา(objectofstudies)มาเปนองคประธานทแขงขน(activesubject)ทสามารถน�าขอจ�ากดทางเรอนรางของตนเองมาสรางเปนพลงอนจะน�าไปสการเปลยนแปลงความสมพนธเชงโครงสรางตอไป[55]

“ซารตไดเสนอแนวทางการตอสทมไดตอบโจทยทแทจรงแตประการใด เขาไดเสนอเพยงแนวทางทอดตไดถกผลตสรางและผลตซ�าอยางเขมขน เพอทจะบอกกบปจเจกบคคลวาพวกเขาถกกระท�าอยางไรบาง มนคออดตทถกผลตสรางใหมคณคามากยงขน แตส�าหรบขาพเจาแลว อดตคอสงทเราสามารถหยบเลอก ตรวจสอบความถกตองของมน ต�าหนและประณามมนไดตลอดเวลาตามแตทเราตองการ”[56]

อาจกลาวไดวาส�าหรบฟานองการเมองเชงอตลกษณตองมใชการตอสทบชาอดต(fetishizethepast)โดยน�าอดตมาเปนจดตงตนเครองมอและจดจบในตวมนเองในทางตรงขามฟานองไดเสนอใหอดตเปนจดอางองรวมกน(commonreference)ทปจเจกบคคลทหลากหลายสามารถเลอกหยบใชเพอบอกกลาวและบอกเลาเรองราวของความอยตธรรมทเกดขนในสงคมและเพอสอสารกบสงคมในวงกวางใหตระหนกรบรถง “ตวตน” ของพวกเขาพรอมรวมมอกนแกไขปญหาดงกลาวใหลลวงไปทงน นกคดส�านกหลงอาณานคมรวมสมยอยางกรมนเดอร บมบราและวคตอเรยมารกร(GurminderBhambraandVictoriaMargree)ไดน�าแนวคดของฟานองไปตอยอดและพฒนาเปนขอเสนอทวา “ความปรารถนาถงอนาคตทสดใส”(desireforthefuture)คอสงทท�าใหขบวนการอตลกษณเพอวนขางหนาแตกตางไปจากขบวนการอตลกษณแบบแกนสารนยม โดยส�าหรบบมบราและมารกรแลว อตลกษณในฐานะทเปนสงเดยวกนจะเปนแผนทแหงความหมาย(mapofmeaning)ทปจเจกบคคลซงตระหนกรในตวตนของตนเองหยบใชในการสอสารกบสงคมวงกวางถงเรองราวและบาดแผลอนเกดจากโครงสรางสงคมอนอยตธรรม และยงไปกวานน ความปรารถนาถงอนาคตทสดใสอนแตกตางไปจากอดตกาลแหงความเจบปวดนนจะกลาย


เปนแรงผลกดนใหพวกเขากาวเดนสเสนทางแหงการเจรจาและการแสวงหาความรวมมอจากสงคมในวงกวางเพอแกปญหาดงกลาวตอไปซงในแงนจะเหนไดวาส�าหรบบมบราและมารกรการเมองเชงอตลกษณเพอวนขางหนาจะตองไมใชการเมองทกดกนความเปนอนออกไป(exclusiveformofidentitypolitics)หากแตมนตองแสวงหาความรวมมอจากกลมคนทหลากหลายหรอแมแตกลมทไดเปรยบในความสมพนธเชงอ�านาจดวย (inclusive form ofidentitypolitics)[57]

ตวอยางทส�าคญทสะทอนถงความส�าเรจของการเมองเชงอตลกษณเพอวนขางหนาของบมบราและมารกรไดแกขบวนการสตรนยมทแพรหลายในประเทศตางๆทวโลก(feministmovements)โดยส�าหรบบมบราและ มารกรแลว สงทท�าใหอตลกษณความเปนหญงของขบวนการสตรนยมมความแตกตางออกไปจากอตลกษณแบบแกนสารนยมทเนนการลากเสนแบงระหวางกลมเรา/เขาคอแมอตลกษณความเปนหญงจะถกผกตดอยกบโครงสรางสญญะบนเรอนรางของปจเจกบคคลเพศหญงและขบวนการสตรนยมจะเกดขนเพอตอบโตกบโครงสรางสงคมทอยตธรรมเชนเดยวกบขบวนการอตลกษณอนๆแตเปาหมายของขบวนการสตรนยมทตอสกบโครงสรางสงคมชายเปนใหญ (patriarchy) มใชการลากเสนแบงระหวางผหญง/ผชายหรอระหวางเรา/เขา เพอขจดคตรงขามของความขดแยงออกไปและสถาปนาอ�านาจใหแกกลมอตลกษณเพศหญงในทางตรงขามสงทขบวนการสตรนยมเรยกรอง คอ การปรบความสมพนธเชงอ�านาจระหวางเพศ เพอใหผหญงมความเสมอภาคกบผชายและกลมเพศสภาพอนๆในสงคมซงการปรบความสมพนธเชงอ�านาจนจะตองอาศยการปรบทรรศนะของผ ชายและกล มเพศสภาพอนๆทเปนผไดเปรยบจากโครงสรางความสมพนธเชงอ�านาจดวยในแงของขอเรยกรองและยทธศาสตรในการเคลอนไหวของขบวนการสตรนยมจงเปนการแสวงหาแนวรวมกบกลมผชายและกลมอนๆ ใหเขามามบทบาทในกระบวนการเคลอนไหวตอรอง หรอเรยกอกอยางไดวา เปนการเมองทดงดดใหกลมคนทหลากหลายไดเขารวมเปนพนธมตร (inclusive politics)ทงน บมบราและมารกรมองวา หากขอเรยกรองของกลมสตรนยมประสบความส�าเรจกจะกอใหเกดการปรบเปลยนความสมพนธเชงอ�านาจไปสสงคม


ทเพศหญงและเพศชายมความเทาเทยมกนและเมอสงคมบรรลเปาหมายนแลวประเดนเรองเพศสภาพหรอความเปนหญง/ความเปนชายจะมใชปญหาอกตอไปเพราะทกคนในสงคมจะมความเทาเทยมกนในฐานะพลเมอง (citizen)การกดขทางเพศจะหมดไป สงผลใหทายทสด การเรยกรองสทธของผหญงและการรวมตวเปนขบวนการสตรนยมคอยๆเลอนหายไป[58]

นอกจากอตลกษณความเปนหญงทขบวนการสตรนยมใชเปนเครองมอในการตอสจะเปนอตลกษณทเปดกวางและเรยกรองตองการใหคนกลมตางๆในสงคมตระหนกรและรวมกนแกไขปญหาโครงสรางทอยตธรรมแลวอตลกษณความเปนผหญงยงเปนดงแผนทแหงความหมายทกลมสตรอนหลากหลายไมวาจะเปนกลมผหญงในโลกทหนง,กลมผหญงผวส,กลมสตรชนพนเมอง,กลมสตรกรรมาชพ,กลมแมบาน,หรอแมแตกลมเพศทางเลอกทมอตลกษณบนเรอนรางรวมกนของความเปนสตรเพศ ใชเปนจดอางองเพอสะทอนถงสภาพปญหาทหลากหลายภายใตบรบททางสงคมทแตกตางแตมจดรวมกนบางประการ นนกคอ มโครงสรางสงคมทมความไมเทาเทยมทางเพศ ทงนอตลกษณความเปนหญงทถกหยบใชโดยขบวนการสตรนยมจงมไดมจดมงหมายทจะกลนกลายความหลากหลายภายในกลมผหญงหรอกดทบความแตกตางเหลานไวภายใตอตลกษณรวมของความเปนสตรเพศแตอยางใดในทางตรงขาม ขบวนการสตรนยมกลบมงใชอตลกษณสตรเพศเพอระบสภาพปญหา (identify the problems) ทกลมผหญงในบรเวณตางๆ ทวโลกตองเผชญ เพอกระตนใหกลมสตรทวโลกผตระหนกรบรในตวตนของตนเองและมความปรารถนาถงอนาคตทดกวา ไดเหนถงสภาพปญหาออกมาใหความสนบสนนรณรงค และแสวงหาความรวมมอจากทกฝายอยางเปดกวางไมวาจากกลมผหญงกลมผชายหรอกลมเพศสภาพอนๆ[59]

ในปจจบนนเราจะพบวามองคกรสตรสากลจ�านวนมากทปฏบตหนาทอยทวทกมมโลกซงมบทบาทในการรณรงคและระดมความชวยเหลอแกกลมสตรทเผชญกบความอยตธรรมทางเพศในทตางๆอยางเชนสมาพนธปกปองสทธสตรสากล(WomenHumanRightsDefendersInternationalCoalition),พนธมตรเพอสทธสตรสากล(AllianceforInternationalWomen’sRights),องคกรจบตาสทธสตรในระดบสากล(InternationalWomen’sRightsAction


Watch: IWRAW), และองคกรสตรสากลอนๆภายใตสงกดองคกรระหวางประเทศอยางองคกรนรโทษกรรมสากล (Amnesty International) และสหประชาชาต (UnitedNation) เปนตน ซงแมวาองคกรเหลานจะเนนการรณรงคโดยหยบยกอตลกษณของความเปนผหญงมาเปนประเดนเรยกรองทใหทกภาคสวนในสงคมโลกตระหนกถงปญหารวมกนอยางไรกตามองคกรเหลานกมไดมงลดทอนความหลากหลายในแตละทองถนทวโลกใหกลายเปนเพยงปญหาความขดแยงระหวางขวตรงขามผหญง/ผชายแตอยางใด แตยงค�านงถงความแตกตางทางสงคมและวฒนธรรมในแตละทองถนทงยงใหความเคารพและมงธ�ารงรกษาความหลากหลายเหลานเอาไว ดงในกรณของการเรยกรองสทธสตรชาวมสลมในการสวมใสฮญาบในประเทศฝรงเศสทองคกรสทธสตรสากลทงหลายไดรวมรณรงคโดยตระหนกถงประเดนทละเอยดออนในดานความเชอทางศาสนาและสทธเสรภาพ,การรณรงคใหสงคมตระหนกถงปญหาการขมขนสตรในอนเดยทเนนสะทอนปญหาโครงสรางสงคมชายเปนใหญและกระบวนการยตธรรมทเลอกปฏบตของอนเดยเปนตนซงเราจะเหนไดวาแมการณรงคเหลานจะออกมาในนาม“เพอผหญง”แตแททจรงแลวองคกรสตรสากลไดตระหนกถงความหลากหลายของผหญงในสงคมและวฒนธรรมตางๆทวโลก และพยายามเขามามสวนรวมในการรณรงคแกไขปญหาทมความเปราะบางอยางระแวดระวงและเคารพในความแตกตางทางสงคมและวฒนธรรมของแตละทองถน กลาวโดยสรปแลวจะเหนไดวานยยะส�าคญประการหนงททงฟานองและบมบรากบมารกรตางเหนพองตองกนวาจะน�าไปส“อนาคตในวนขางหนา”กคอการเมองเชงอตลกษณทมงเรยกรองและตอสเพอใหไดมาซงความเปนธรรม(justice)และความเทาเทยม(equality)ทางสงคมซงเมอสงคมบรรลถงขอเรยกรองดงกลาวแลวอตลกษณในฐานะของแผนทแหงความหมายทกลมผดอยกวาในสงคม(inferiorgroup)ใชเปนจดอางองรวมกนนนจะคลายความส�าคญและเลอนหายไปทสดซงในแงน“อตลกษณเพอวนพรงน”(identityforatomorrow)คออตลกษณในเชงยทธศาสตรทท�าใหกลมคนทมประสบการณอนแตกตางหลากหลายสามารถระบปญหาและแสวงหาความรวมมอจาก


สงคมในวงกวางในการคลคลายปมปญหาเหลานนรวมกนได โดยเราอาจกลาวในส�านวนของจลเดอรลซและฟลกซโกตตาร(GillesDeleuzeandFelixGuattari) ไดวา “อตลกษณเพอวนพรงน” กคออตลกษณทไมคงทนถาวร(uncertain) มพลวตและลนไหล (dynamic and flux) สามารถถกประกอบสรางในพนท(territorialization),ถกรอถอนออกจากพนท(deterritorialization)และถกประกอบสรางใหมในพนท(reterritorialization)ได[60]ดงเชนอตลกษณของเพศหญงทถกหยบใชโดยขบวนการสตรนยมทมงน�าเสนอและสอสารถงสภาพปญหาทสตรตองเผชญในโครงสรางสงคมชายเปนใหญเพอแสวงหาแนวรวมจากกลมคนทหลากหลายในสงคมรวมไปถงกลมผชายเองดวยซงเมอความเปนธรรมและความเทาเทยมทางเพศเกดขนอตลกษณของเพศหญงกจะถกรอถอนออกจากพนทสาธารณะแหงการตอสและเรยกรองทางการเมองไปแตกสามารถถกหยบยกขนมาไดใหมในกาละ-เทศะ(time-space)ทแตกตางออกไปหากเกดเหตการณความอยตธรรมทางเพศขน, กรณของขบวนการคนผวด�าในสงคมตะวนตกผวขาว ทตองการปฏรปโครงสรางอนอยตธรรมของสงคมเหยยดผวกเชนเดยวกน กลาวคอ ขอเรยกรองของพวกเขาจะประสบความส�าเรจมไดเลยหากปราศจากความรวมมอความตระหนกรและความเขาใจในเรองสทธมนษยชนความเปนธรรมและความเทาเทยมกนทางสงคมจากกลมคนผวขาวซงหากคนผวด�าและคนผวขาวประสบความส�าเรจในการรวมมอกนท�าลายโครงสรางสงคมเหยยดผวแลวอตลกษณตามเรอนรางธรรมชาตกจะมใชประเดนส�าคญทไดรบการหยบยกในพนทสาธารณะเพอน�ามาสการแบงเรา/เขาอกตอไป,และกรณของขบวนการจณฑาลในสงคมชนชนวรรณะของอนเดยจะสามารถขจดระบบวรรณะออกไปและบรรลถงความเปนพลเมองทมโอกาสทางสงคมอยางเทาเทยมและเปนธรรมได กดวยความรวมมอของทกภาคสวนทกชนชนวรรณะในสงคมและเมอใดกตามทระบบวรรณะไดถกลมลางไปอตลกษณของจณฑาลรวมทงอตลกษณของวรรณะตางๆจะหมดสนลง เพราะทกคนในสงคมไดกลายมาเปนพลเมองทเทาเทยมกนเปนตน


หากพจารณาในแงน“อตลกษณเพอวนพรงน”จงเปนอตลกษณทมงเนนการสรางฉนทามตของการอยรวมกนในสงคม โดยยอมรบในความแตกตางหลากหลายและ“ตวตน”ของปจเจกบคคลทกคนภายใตการตระหนกถงความเปนพลเมอง ความเทาเทยม และความเปนธรรมทางสงคม อนสะทอนถงความปรารถนาของกลมคนทหลากหลายในทกภาคสวนในการทจะรวมมอกนแกไขปญหาเชงโครงสรางอยางสรางสรรค โดยขอเรยกรองเพอใหไดมาซงความเปนธรรมและความเทาเทยมทางสงคมของการเมองเชงอตลกษณเพอวนขางหนาจะมไดน�าไปสการก�าหนด(determinist)ต�าแหนงแหงทและอตลกษณอนตายตวของปจเจกบคคลทพงปรารถนาในอนาคตแตอยางใดเพราะในทสดแลวอตลกษณจะมลายหายไปซงเปนการเบกทางไปสการเปนสงคมทยอมรบและเปดกวางตอทางเลอกในการก�าหนดชะตาชวตของตนเองดวยตนเอง(self-determination)ของปจเจกบคคลทแตกตางหลากหลายผเปนพลเมองของสงคมอยางเตมตว(full-fledgedcitizenship)[61]

บทสงทาย: การเมองเชงอตลกษณในสงคมไทย กบยางกาวส ‘วนพรงน’ “Thereareineverypartoftheworldmenwhosearch.Iamnotaprisonerofhistory.Ishouldnotseekthereforthemeaningofmydestiny.Ishouldconstantlyremindmyselfthattherealleapconsistsinintroducinginventionintoexistence.IntheworldthroughwhichItravel,Iamendlesslycreatingmyself.IamapartofBeingtothedegreethatIgobeyondit.” -FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMask[62]- เปนเวลากวาสองทศวรรษทแนวคดเรองการเมองเชงอตลกษณไดเบงบานและแพรหลายในหมนกวชาการ นกกจกรรมทางสงคม และถกหยบยกไปใชโดยขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทไดชอวา“กาวหนา”มากทสดในสงคมไทยหลายตอหลายขบวนการจนอาจกลาวไดวาการเมองเชงอตลกษณ


ไดกลายเปนตวแบบทศกดสทธของประชาสงคมไทยไปแลวกวาได โดยทอดมคตหรออดมการณส�าคญทขบเคลอนแนวคดเรองอตลกษณนน ไดแกภาพฝนของความเปนชนบทดงเดมทผคนตางใชชวตอยางพอเพยงสนโดษและไมพงพาระบบเศรษฐกจแบบตลาดรวมไปถงภาพของสงคมทมลกษณะแทบจะหยดนงไมเปลยนแปลงอนสวยงามและนาถวลหา[63]ซงภาพแทนแหงอดตดงกลาวมความแตกตางอยางสนเชงกบความเปนจรงในปจจบนทกลมขบวนการอตลกษณตองเผชญกบการกดขคกคามในรปแบบตางๆ จากโครงสรางสงคมทมรฐสมยใหมเปนตวแสดงทส�าคญดงนนจงไมนาแปลกใจแตอยางใดเลยหากยทธศาสตรหลกของขบวนการอตลกษณทงหลายจะเปนไปในรปแบบของการตอตานและปฏเสธอ�านาจรฐอยางสนเชงดวยการยนยนถงอตลกษณความเปนชมชนดงเดมและสทธตามธรรมชาตทกลมอตลกษณจะสามารถก�าหนดชะตาชวตของคนในชมชนในวนขางหนาดวยตนเองไดโดยไมตองยงเกยวกบใคร[64]

ในบทความชนนผเขยนตองการตงค�าถามทงทายบางประการตอการเมองเชงอตลกษณแบบชมชนนยมในประเทศไทยเพอจดประกายใหเกดการถกเถยงกนตอไปในวงกวางถงอนาคตของการเมองเชงอตลกษณแบบทเปนอยทงนหากเราพจารณาถง“วาทกรรม”และ“ปฏบตการ”ของการเมองเชงอตลกษณแบบชมชนนยมแลวค�าถามประการส�าคญทเราคงหนไมพนคอภาพอดตกาลทแสนหวานทถกหยบยกขนครงแลวครงเลานนแททจรงแลวมความสอดคลองกบความเปนจรงทางประวตศาสตรมากนอยเพยงใด? หรอภาพดงกลาวเปนเพยงระบอบความจรงทถกผลตสรางขนเพอรบใชเปาประสงคบางอยาง?ทงนหากขอเทจจรงทนกมานษยวทยาหลายตอหลายทานพยายามเปดโปงกคอ การทภาพฝนแหงอดตกาลอนแสนหวานนนเปนเพยงสงทถกประดษฐสรางโดยรฐไทยในยคสรางชาตหรอยคลาอาณานคมภายใน (inner-colonialism) เพอตอบสนองตอเปาหมายในการปกครองประเทศโดยละเลยขอเทจจรงทวาการแตงงานขามกลมและการแลกเปลยนทางวฒนธรรมไดเกดขนอยางทวไปในอดตกาล อกทงระบอบเศรษฐกจในสมยกอนนนกมการพงพงกบระบบตลาดเปนอยางมากสงผลใหความสมพนธระหวางปจเจกบคคลมลกษณะเปนเครอขายในระดบภมภาค (network in


regionallevel)มากกวาทจะเปนชมชนนยม(communitarianism)[65]ดงนนเราจะสามารถท�าความเขาใจอดตในมมมองทตางออกไปเพอกาวขามขอจ�ากดของการเมองเชงอตลกษณในปจจบนทมงเสาะแสวงหาความเปนแกนสารนยมทกดกนความเปนอน ทวาในขณะเดยวกนกลบไมไดแตะตองโครงสรางความสมพนธเชงอ�านาจไดหรอไม?นอกจากน หากการตอสของกลมคนทถกกดทบในอดตมไดถกแสดงออกในรปของขบวนการทองถนนยมตามทเราเขาใจ แตมลกษณะของการเปนขบวนการขนาดใหญในระดบภมภาคอนเกดจากการรวมตวกนของกลมคนจ�านวนมากทมความหลากหลาย[66] เราจะสามารถท�าความเขาใจถงขอจ�ากดของยทธศาสตรของการเมองเชงอตลกษณในปจจบนไดอยางไร?และยงไปกวานนหากเรา“อาน”อดตเสยใหมเราจะสามารถหยบใชอดตเพอสอสารใหสงคมในวงกวางเขาใจถงความอยตธรรมเชงโครงสราง โดยไมถกภาพอดตอนหอมหวานนนกกขงและครอบง�าไดหรอไม?และอยางไร?เปนไปไดหรอไมวาการเขาใจ“อดต”และ“ตวตน”ในปจจบนของปจเจกบคคลจะผลกดนใหการเมองเชงอตลกษณกาวไปสวนขางหนาเพอปฏรปโครงสรางสงคมใหมความเปนธรรมและเคารพในความแตกตางหลากหลายอยางเทาเทยม?

[1]KarlMarx,“TheEighteenBrumaireofLouisBonaparte”,inKarlMarx:SelectedWrittings, ed. David McLellan, 2nd ed. (Oxford: OxfordUniversityPress,2000),331[2]NancyFraser,“RethinkingRecognition:OvercomingDisplacementandReificationinCulturalPolitics”,inRecognitionStrugglesandSocialMovements: Contested Identities, Agency and Power, ed. BarbaraHobson(Cambridge:CambridgeUniversityPress,2003),32


[3]WendyBrown,StateofInjury:PowerandFreedominLateModernity(Princeton:PrincetonUniversityPress,1995),73-74[4]EdwardSaid,Orientalism(London:PenguinBooks,1978)[5] Ania Loomba,Colonialism/Postcolonialism, 2nded. (London:Routledge,2005)[6]StuartHall,“WhoNeed‘Identity’?”,inIdentity:AReader,eds.PaulduGay,JessicaEvansandPeterRedman(London:Sage,2000),19[7] “รอถอน” (deconstruct) ในทน หมายถง วธวทยาแบบรอถอนประกอบสราง (deconstructionist) ทไดรบอทธพลจากนกคดหลงโครงสรางนยม(post-structuralism)คนส�าคญอยางฌากเดอรดาร(JacquesDerrida)ทเนนการอานตวบท(text)เสยใหมโดยเนนการจองจบผด/เปดโปงความขดแยงและคขดแยงทถกปดซอนอยภายในตวบทเองเชนค�าวา“เพศชาย”(male)หรอ“เสร”(free)ทปรากฏในตวบทนนอาจมบทบาทส�าคญในการกดขและเบยดบงขวตรงขามทมไดถกกลาวถงโดยตรงในตวบทอยางค�าวา“เพศหญง”(female)หรอ “ผถกขดรด” (oppressed) เปนตน ดSimonBlackburn,DictionaryofPhilosophy(Oxford:OxfordUniversityPress,2008),90[8]GurminderK.BhambraandVictoriaMargree,“IdentityPoliticsandtheNeed fora ‘Tomorrow’”, inEconomic&PoliticalWeeklyxlv:15(2010),59-60[9]EdwardSaid,Orientalism(London:PenguinBooks,1978),6[10]ตะวนออกนยม(Orientalism)ในความหมายของซาอดนนหมายถงเฉพาะภมภาคตะวนออกกลางเทานน เนองจากในชวงยคสมยใหมชวงตน เปนยคยโรปมปฏสมพนธกบตะวนออกกลางเปนหลกในขณะทค�าวา“ตะวนออกนยม”ทหมายถงอาณาบรเวณตะวนออกไกล(FarEast)นนไดถกหยบยกมาใชในชวงสงครามเยนทสหรฐอเมรกาเปนมหาอ�านาจโลกซงในชวงเวลาดงกลาวสหรฐอเมรกาต องเข าไปมปฏ สมพนธ กบกล มประเทศในภมภาคตะวนออกไกลอยางจนญปนเกาหลและประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนอยางมากดibid,1-2[11]ibid,1


[12]PaulRicoeur,OneselfasAnother(Chicago:TheUniversityofChicagoPress,1992),27-30[13]EdwardSaid,Orientalism(London:PenguinBooks,1978),38-39[14]ibid,59[15]AniaLoomba,Colonialism/Postcolonialism,2nded.(London:Routledge,2005),45[16] ในบทความชนนผเขยนใชค�าวา “ตวตน” (Self) โดยมนยยะถงการรบรและการตระหนกรทมตออตลกษณของตนเองของปจเจกบคคล[17]ibid,91-93[18]ibid,85[19]GananathObeysekere,““BritishCannibals”,ContemplationofanEventintheDeathandResurrectionofJameCook,Explorer”inCriticalInquiry18Summer(1992),630-654อางถงในAniaLoomba,Colonialism/Postcolonialism,2nded.(London:Routledge,2005),88-90[20]AniaLoomba,Colonialism/Postcolonialism,2nded.(London:Routledge,2005),141[21]LataMani,“ContentiousTradition:TheDebateonSatiinColonialIndia”,inCulturalCritique7(Autumn1987),119[22]ibid,130-134[23]MariaMies,IndianWomenandthePatriarchy(NewDelhi:ConceptBooks,1980)อางถงในAniaLoomba,Colonialism/Postcolonialism,2nded.(London:Routledge,2005),142[24] Ania Loomba, “DeadWomen Tell No Tells: Issues of FemaleSubjectivity,SubalternAgencyandTraditioninColonialandPost-ColonialWritingsonWidowImmolationinIndia”,HistoryWorkshop36(Autumn,1993),213-214[25]GayatriSpivak,“CantheSubalternSpeak?”,inReflectionsontheHistoryofanIdea‘CantheSubalternSpeak?’,ed.RosalindC.Morris(NewYork:ColumbiaUniversityPress:2010),39


[26]ibid,61[27]FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks(London:PlutoPress,1986),187[28] Ania Loomba, Colonialism/Postcolonialism, 2nd ed. (London:Routledge,2005),145[29]HomiBhabha,TheLocationofCulture(London:Routledge,1994),95-96[30]แมวางานเขยนของฟานองจะถกเขยนขนในปค.ศ.1952ซงนบเปนเวลาถง2ทศวรรษกอนทกระแสแนวคดเรองการเมองเชงอตลกษณจะเบงบานในโลกวชาการตะวนตกในชวงทศวรรษท1970แตงานของฟานองกนบวาเปนงานชนส�าคญทวางรากฐานของการปฏเสธแนวคดแบบแกนสารนยมโดยงานเขยนของฟานองไดถกหยบยกและอางถงเปนอยางมากโดยนกคดส�านกหลงอาณานคมในเวลาตอมาตวอยางเชนงานของโฮมบาบาทไดน�าแนวคดเรองจตวทยาผทถกกดทบโดยอตลกษณแบบแกนสารนยมของฟานองมาพฒนาตอยอดจนกลายเปนแนวคดเรองอตลกษณใน-ระหวาง(in-betweenidentity)ซงเปนแนวคดหลกอกแนวคดหนงส�าหรบผทศกษาแนวคดหลงอาณานคมดงนนแลว อาจกลาวไดวางานของฟานองมคณปการเสมอนเปนงานเขยนหลกชนหนงของส�านกหลงอาณานคมนนเอง[31]HomiBhabha,TheLocationofCulture(London:Routledge,1994),63[32]ดJacquesLacan,“TheMirrorStageasFormativeoftheIFunction”,inÉcrits(London:W.W.Norton&Company,2006),75-81[33]FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks(London:PlutoPress,1986),50-51[34]ibid,35[35]ดJacquesLacan,“TheMirrorStageasFormativeoftheIFunction”,inÉcrits(London:W.W.Norton&Company,2006),75-81[36]FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks(London:PlutoPress,1986),84-85[37]ibid,34[38]ibid,29[39]FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks(London:PlutoPress,1986),114[40]ibid,75[41]ibid,30

http://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89cris_l'histoire





[42]ibid,86[43]ภาวะจตเภทรวมหม(collectiveschizophrenia)คอสภาวะปวยไขทางจตซงมกจะพบผปวยโรคนในสดสวนเพยงรอยละ 1 ของประชากรทงหมดในแตละประเทศเทานนอยางไรกตามในสหราชอาณาจกรตวเลขของผปวยภาวะจตเภทในกลมชาวองกฤษเชอสายแอฟรกน-แครบเบยนนนสงกวาผปวยทมสผวขาวถง6-18เทาดงนนแลวนกสงคมวทยาจ�านวนหนงรวมทงฟานองจงเชอวาภาวะจตเภทมสาเหตมาจากประสบการณรวมของปจเจกบคคลจากการเปนสมาชกของสงคมทมการเหยยดสผวและเชอชาตดClareXan-thos, “RacializingMental Illness: Understanding African-CaribbeanSchizophreniaintheUK”,inCriticalSocialWork9:1(2008)[44]HomiBhabha,TheLocationofCulture(London:Routledge,1994),71[45]RituBirla,“PostcolonialStudies”,inReflectionsontheHistoryofanIdea:CantheSubalternSpeak?,ed.RosalindC.Morris(NewYork:ColumbiaUniversityPress),94[46]ขอหามในการประกอบพธกรรมสตประการหนงคอหามหญงทมประจ�าเดอนประกอบพธกรรมเนองจากตามความเชอแลว สตรทมประจ�าเดอนอยในสภาพ“ไมสะอาด”ดงนนผหญงทมประจ�าเดอนจงจ�าเปนตองรอจนกระทงประจ�าเดนหมดและไดผานการอาบน�าช�าระลางแลว จงจะสามารถประกอบพธกรรมไดดกรณการฆาตวตายของภาดรในGayatriSpivak,“CantheSubalternSpeak?”,inReflectionsontheHistoryofanIdea‘CantheSubalternSpeak?’,ed.RosalindC.Morris(NewYork:ColumbiaUni-versityPress:2010),62-63[47]GayatriSpivak,“CantheSubalternSpeak?”,inReflectionsontheHistoryofanIdea‘CantheSubalternSpeak?’,ed.RosalindC.Morris(NewYork:ColumbiaUniversityPress:2010),63[48]HomiBhabha,TheLocationofCulture(London:Routledge,1994),122[49]ibid,126[50]ibid,126-127[51] ใน-ระหวาง (in-between)ในความหมายของบาบาคอสภาวะทปจเจก


บคลตดอยระหวางอตลกษณแกนสารนยม2ประเภทโดยประการเภทคออตลกษณแกนสารนยมทผกตดอย กบโครงสรางสญญะบนรางกายของปจเจกบคคลและประเภททสองคออตลกษณทปจเจกบคคลปรารถนาแตมสามารถบรรลไดเนองจากขอจ�ากดทางเรอนราง ปจเจกบคคลทตดอยในสภาวะนจะมการลอกเลยนอตลกษณทเขาปรารถนาจนสงผลใหตวเขามอตลกษณทเปนลกผสมพนธทางของอตลกษณทงสอง[52]ToniMorrison,Beloved(NewYork:Knops,1987),273[53]ดJean-PaulSartre,“Orphéenoir”,prefacetoAnthologiedelanou-vellepoésienègre(Paris,PressesUniversitairesdeFrance,1948),xlff.อางถงในFrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks (London:PlutoPress,1986),101-102[54]AniaLoomba,Colonialism/Postcolonialism,2nded.(London:Routledge,2005),164[55]FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks(London:PlutoPress,1986),175[56]ibid,177[57]GurminderK.BhambraandVictoriaMargree,“IdentityPoliticsandtheNeed fora ‘Tomorrow’”, inEconomic&PoliticalWeeklyxlv:15(2010),65[58]ibid[59]ibid[60]จลเดอรลซและฟลกซโกตตาร(GillesDeleuzeandFelixGuattari)เปนนกประวตศาสตรปรชญาและนกจตวเคราะห(psychoanalysis)ตามล�าดบโดยงานเขยนของพวกเขามจดเนน คอ การตอตานแกนสารนยมและการวเคราะหแบบองครวม โดยพวกเขาไดเนนถงความลนไหล (flux) ขององคประธานและปรากฏการณทางสงคมทเกดขนจรงเปนส�าคญ โดยส�าหรบแนวคดเรองการประกอบสรางในพนท (territorialization),การรอถอนออกจากพนท (deterritorialization) และการประกอบสรางใหมในพนท(reterritorialization) นน เดอรลซและโกตตาร พยายามอธบายถงความลนไหลของอตลกษณในเชงยทธศาสตรซงสามารถถกหยบยกมาใชเพอตอสกบ


โครงสรางความอยตธรรมโดยขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในพนททางกายภาพจรง และเมอสภาพปญหาดงกลาวถกแกไข อตลกษณในเชงยทธศาสตรจะเลอนหายไปจากพนททางกายภาพแตทวากสามารถถกหยบยกมาใชไดใหมในอนาคต เพอระดมความสนบสนนจากกลมคนทหลากหลายเมอเกดประเดนปญหาใหมๆ หรอเกดโครงสรางความอยตธรรมขนอกดSimonBlackburn,DictionaryofPhilosophy(Oxford:OxfordUniversityPress,2008),92และGillesDeleuzeandFelixGuattari,AThousandPlateaus:CapitalismandSchizophrenia(London:UniversityofMinnesotaPress,2005),174[61]ดเรองขบวนการอตลกษณกบสทธความเปนพลเมองในChantalMouffe,“Feminism, Citizenship and Radical Democratic Politics”, in SocialPostmodernism: Beyond Identity Politics, eds. LindaNicholson andStevenSeidman(Cambridge:UniversityofCambridge),315-331[62]FrantzFanon,BlackSkin,WhiteMasks(London:PlutoPress,1986),179[63]ภาพของความเปนชนบทดงเดมไดถกผลตสรางและผลตซ�าโดยนกวชาการหลายตอหลายทานตวอยางเชนChatthipNartsupha,TheThaiVillageEconomy in the Past, trans. Chris Baker and Pasuk Phongpaichit(Bangkok:SilkwormBooks,1999)[64]ดบทวจารณขบวนการอตลกษณในประเทศไทยในใจองภากรณ,“อทธพลของแนวคดอนาธปไตย โพสทโมเดรน และ “แนวทางทสาม” ในขบวนการเคลอนไหวทางสงคมไทย”,ในขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในไทย,บก.ใจองภากรณและคณะ(กรงเทพฯ:ส�านกพมพประชาธปไตยแรงงาน,2549),31-72[65]ดKatherineBowie,“UnravelingtheMythoftheSubsistenceEconomy:TextileProduction inNineteenth-CenturyNorthernThailand”, inTheJournalofAsianStudies51:4(1992),979-823;JeremyKemp,“TheDialectics of Village andState inModern Thailand”, in TheVillageConceptintheTransformationofRuralSoutheastAsia,eds.MasonC.HoadleyandChristerGunnarsson(Surrey:NordicInstitutionofAsianStudies, 1996) และShigeharu Tanabe, “Introduction: Imagined and


Imaginingcommunity”,inImaginingCommunityinThailand:EthnographicApproaches,ed.ShigeharuTanabe(Chiangmai:MekhongPress,2008)[66]ดVictorP.Karunan,“IftheLandCouldSpeak,ItWouldSpeakforUs...”Volume1:AHistoryofPeasantMovementsinThailandandthePhilippines (HongKong:PloughPublisher, 1984)และSomchaiPhatharathananunth,CivilSocietyandDemocratization:SocialMovementsinNorthestThailand(Malaysia:NIASPress,2006)

Documents

วารสารสังคมศาสตร์ ปีที่ 9 ฉบับที่ 2 “ว่าด้วยทฤษฎีกับ ... · 62 สลิสา ยุกตะนันทน์