โรคไข้เลือดออก

( Dengue Hemorrhagic Fever)

สาเหตุของโรค

ในประเทศไทย เชือ้ต้นเหต ุ คือ ไวรัสเดงกี ชนิด 1

,2,3,4 : เป็น RNA Virus ขนาด 20-40 mm จดัอยู่

ใน family flavirisa ซึง่มี 4 serotype คือ DEN1 , DEN 2

,DEN3 และ DEN4

พาหะนําเชือ้ ยงุลาย(Aedes aegypti) เป็นพาหะที่สําคญัของโรค

นี ้ โดยยงุลายตวัเมียจะกดัและดดูเลือด ซึง่มีเชือ้ไวรัส

เดงกี จากผู้ ป่วยระยะที่มีไข้สงู เชือ้จะเข้าไปฟักตวัเพิ่ม

จํานวนในยงุ ใช้เวลา 8-11 วนั หลงัจากนัน้ยงุจะมีเชือ้ไวรัส

อยูใ่นตวัตลอดชีวิต ซึง่จะนานประมาณ 1-2

เดือน สามารถถ่ายทอดเชือ้ไวรัสให้กบัคนที่ถกูกดัได้ทกุครัง้

ยุงลายพาหะนําโรคไข้เลอืดออก

ยงุลายบา้น (Aedes aegypti) เป็นพาหะหลกั

ยงุลายสวน (Aedes albopictus) เป็นพาหะรอง

พยาธิสภาพของโรค

1. พยาธิสภาพของไข้เดงกีแท้ ( Classical dengue fever)

2. พยาธิสภาพของโรคไข้เลือดออกเดงกี (Dengue

hemorrhagic fever : DHF)

ยงุมีเชือ้ไวรัสกดัยงุมีเชือ้ไวรัสกดั เชือ้ไวรัสเข้าสูห่ลอดเลือดฝอยเชือ้ไวรัสเข้าสูห่ลอดเลือดฝอย

ไวรัสเพิ่มจํานวนที่ Vascular epithelial และ RE cell ของนํา้เหลือง ตบั ม้าม

ภาวะภาวะViremiaFever , Headache , chill, leukopenia,

normal platelet count

Target organมี maculopapular rash

หายจากโรค

SkinSkin

เข้าสู่

กระแ

ส

เลือด

**ไข้ลดลง

รูปแสดงพยาธิสภาพของไข้เดงกีแท้

( Classical dengue fever)

ที่สําคญั

พยาธิสภาพของโรคไข้เลือดออกเดงกี (Dengue

hemorrhagic fever : DHF)

ลกัษณะจําเพาะของโรคคือ ภาวะช็อกร่วมกบั

พยาธิสภาพที่สําคญัคือมี Leakage of plasma และ

มี Abnormal hemostasis ซึง่ทําให้มี Bleeding โดย

ยงัไมท่ราบกลไกการเกิดโรคที่แน่ชดั

องค์การอนามัยโรค WHO Criteria ในการวนิิจฉัยโรคไข้เลือดออก

โดยใช้อาการทางคลินิก 4 อย่าง และการตรวจทางห้องปฏบิัตกิาร

2 อย่างอาการทางคลนิิก

ไข้สงูลอย 2-7 วนั

มีอาการเลือดออก Tourniquet positive มี petechiae

มีตบัโต

มีการไหลเวียนล้มเหลว (ช็อก)

การตรวจทางห้องปฏิบตัิการ

เกร็ดเลือดตํ่า (< 100,000 cell/mm3

มี Hemoconcentration ( Hct เพิ่มขึน้ > ร้อยละ 20)

การตรวจพบที่สําคญับง่ชีว้า่มี Leakage of plasma

ตรวจพบโดย X-ray จากการที่มีการเปลี่ยน

แปลง Permeability ของเส้นเลือด

และท้อง

มีการรั่วของพลาสมาออกมาไปที่ชอ่งเยื่อหุ้มปอด

และท้อง

Hypovolemic shock

เสียชีวติ

ความรุนแรงของไข้เลือดเดงกี

แบง่ได้ 4 ระดบั (Grade) คือ

1. Grade 1 มีไข้สงูเฉียบพลนั ไข้สงูลอย 39-40 องศา

เซลเซียส ประมาณ 2-7 วนั สว่นใหญ่จะมีหน้าแดง บางครัง้

จะพบผื่นแดงที่ลําคอ หน้าอก ตามตวั touniquet test

Positive ประมาณวนัที่ 2-3 ของอาการไข้หลงัจากมีไข้แล้ว 3-4

วนั อาการตา่งๆ ดงักลา่วจะเริ่มดีขึน้และจะกลบัเป็นปกติเมื่อไข้

ลดลง

2. Grade 2 นอกจากมีไข้สงูลอยและอาการเหมือน Grade1 แล้ว

ยงัพบวา่ภาวะเลือดออกตามผิวหนงัหรืออวยัวะภายในปรากฏให้เหน็

เชน่ จดุเลือดออกตามตวั มีเลือดกําเดา หรืออาเจียน/ถ่ายอจุจาระเป็น

เลือด/สีดํา อาการเลือดออกตา่งๆเหลา่นี ้ อาจพบได้หลงัจากมีไข้ 1-

2 วนั หรือบางรายอาจเกิดขึน้เมื่อไข้ลงเรียบร้อยแล้ว ผู้ ป่วยรู้สกึสบาย

ขึน้ จงึเริ่มสงัเกตเหน็วา่มีจดุแดงจดัอยูม่ากมายใต้ผิวหนงั จดุเลือดออกนี ้

จะคงอยูป่ระมาณ 3-4 วนั และจะคอ่ยๆจางหายไปเอง ผู้ ป่วยจะเริ่ม

อยากรับประทานอาหาร ซึง่เป็นอาการที่แสดงวา่ผู้ ป่วยเริ่มอาการดีขึน้

ความรุนแรงของไข้เลือด

เดงกี…(ต่อ)

3. Grade 3 มีภาวะช็อก เมื่อไข้ลดลงผู้ ป่วยจะมีมือเท้าเย็น เหงื่อ

ออกขึน้ ซมึ กระสบักระสา่ยหรือปวดท้องมาก ความดนัโลหิต

เบา Pulse pressure แคบ หรือความดนัโลหิตตํ่า มีชีพจรเบา

เร็ว ซึง่เป็นอยูใ่นชว่งระยะเวลาสัน้ ถ้าได้รับการรักษาที่

ถกูต้อง ผู้ ป่วยจะเริ่มมีอาการดีขึน้อยา่งรวดเร็ว

ความรุนแรงของไข้เลือดออก

4. Grade 4 เหมือน Grade 3 แตเ่ป็นภาวะช็อกที่รุนแรงกวา่ เรียกวา่

Profound shock วดัความดนัโลหิตไมไ่ด้ ซึง่จะมีหรือไมม่ีเลือดออกอยา่ง

รุนแรงก็ได้ อาการเหลา่นีจ้ะเกิดขึน้อยา่งรวดเร็ว ถ้าไมไ่ด้รับการ

รักษาอยา่งทนัทว่งที อาจทําให้ผู้ ป่วยเสียชีวิตได้ภายใน 24-

48 ชัว่โมง หลงัจากเริ่มมีอาการช็อกหรืออาจจะเร็วกวา่นีใ้นรายที่รุนแรง

ความรุนแรงของไข้เลือด

การให้คาํแนะนําผู้ป่วย...

1. ประเมินความต้องการ ความรู้ของครอบครัว

และผู้ ป่วยในการดแูลตนเมื่อกลบัไปบ้าน

2. ให้คําแนะนํามีดงัตอ่ไปนี ้

การสงัเกตเลือดออก จดุจํา้เลือด

สงัเกตอาการคลื่นไส้อาเจียน

การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การดื่มนํา้

การขบัถ่าย ถ่ายดํา

หลีกเลี่ยงการดื่มนํา้ที่มีสี เชน่ นํา้แดง

สงัเกตอาการปวดท้อง จกุแน่น เป็นต้น