วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกริก สาขาสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์research.krirk.ac.th/images/journals/2014_08/24/usrfile_610561_140… ·

ความเปนมา

วารสารรมพฤกษเปนวารสารทางวชาการดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตรของมหาวทยาลยเกรก

ทตพมพมากวาสามทศวรรษ เนนเนอหาทเกยวของกบการเปลยนแปลงของปจจยอนมผลกระทบตอ

คณภาพชวตและสงคมไทย สรางองคความรใหม โดยมงเนนใหเกดการพฒนางานวจยทมคณภาพ

ทางวชาการเพอสงคม อกทงตระหนกถงความสำาคญของการขยายบทบาททางวชาการตอสงคม

วงกวาง และ การพฒนามหาวทยาลยใหเปนแหลงความรทมาจากผลงานวจยของอาจารย นกวจย

นกวชาการ และ นกศกษา เพอเขาสการเปนสงคมฐานความร (Knowledge Based Society) โดย

จดพมพปละ 3 ฉบบและเผยแพรในรปแบบอเลกทรอนกส

ทงนบทความทจะเสนอขอลงพมพ ตองเปนบทความดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตร

โดยไมเคยไดรบการตพมพหรออยในระหวางเสนอขอลงพมพในวารสารใด และจะตองผานการ

พจารณาใหความคดเหน และตรวจแกไขทางวชาการจากผทรงคณวฒซงไมทราบชอผแตงและ

ผแตงไมทราบชอผทรงคณวฒ (Double blind peer review) ในสาขาวชาทเกยวของ ทกอง

บรรณาธการวารสารฯ คดสรรกอนลงพมพ อยางนอย 2 ทาน บทความทงหมดทตพมพในวารสาร

รมพฤกษ มหาวทยาลยฯ สงวนลขสทธตาม พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537

วตถประสงค

(1) เพอเผยแพรวทยาการ และความรใหมๆ ในสาขาวชาทเปดการเรยนการสอนใน

มหาวทยาลย

(2) เพอสงเสรมอาจารย ผสอนในสาขาวชาตางๆ ตลอดจนผทรงคณวฒในการนำาเสนอ

ผลงานทางวชาการ

(3) เพอเปนเอกสารประกอบการศกษาในระดบอดมศกษา

กำาหนดการออกวารสาร

ปการศกษาละ 3 ฉบบ

ฉบบท 1 ตลาคม – มกราคม

ฉบบท 2 กมภาพนธ – พฤษภาคม

ฉบบท 3 มถนายน – กนยายน

การรบบทความวชาการ บทความวจย บทความปรทศนและบทวจารณหนงสอ

วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรก สาขาสงคมศาสตรและมนษยศาสตร

กองบรรณาธการประจำาฉบบ สงกดศาสตราจารย ดร.ตน ปรชญพฤทธ อาจารยเกษยณราชการ จฬาลงกรณมหาวทยาลยรองศาสตราจารย ดร.วทยา สจรตธนารกษ อาจารยเกษยณราชการ จฬาลงกรณมหาวทยาลยรองศาสตราจารย ดร.จำาลอง โพธบญ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตรรองศาสตราจารย ดร.ศรวรรณ ยอดนล มหาวทยาลยบรพารองศาสตราจารย ดร.สมหมาย แจมกระจาง มหาวทยาลยบรพารองศาสตราจารย ดร.กณฑล ศรเสรมโภค มหาวทยาลยเกรกรองศาสตราจารย ดร.เนาวรตน พลายนอย มหาวทยาลยมหดลรองศาสตราจารยสยาม อรณศรมรกต มหาวทยาลยมหดลดร.กอเกยรต วรยะกจพฒนา นกวชาการพาณชยชำานาญการพเศษผชวยศาสตราจารยดวงทพย จนทรอวม คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกรกอาจารยปรชา ปยจนทร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยเกรกอาจารยอรณ ขยนหา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยเกรก

ทปรกษาดานภาษา ดร.ผกาพนธ ภมจตร อาจารยเกษยณ มหาวทยาลยเกรก

เจาของ ศนยสงเสรมวจยและผลตตำารา มหาวทยาลยเกรก

สำานกงาน มหาวทยาลยเกรก เลขท 3 ซอยรามอนทรา 1 เขตบางเขน กรงเทพฯ 10220

โทรศพท/โทรสาร 0-2552-3500-9, 0-2970-5820 ตอ 402

บทความทกเรองทตพมพในวารสารรมพฤกษฉบบน เปนทศนะและขอคดเหนของผเขยนเทานนมใชทศนะของมหาวทยาลยเกรกหรอกองบรรณาธการ การนำาบทความสวนใดสวนหนงหรอทงหมด

ไปตพมพเผยแพรตองไดรบอนญาต

ศ.ดร.อภชาต ภทรธรรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ศ.ดร.ตน ปรชญพฤทธ อาจารยเกษยณราชการ จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ.ปารชาต วลยเสถยร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รศ.ดร.พรรณ บวเลก มหาวทยาลยเกรก

ดร.ปรชา เปยมพงศสานต อาจารยเกษยณราชการ จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ.ดร.สมศกด สามคคธรรม มหาวทยาลยเกรก

รศ.ดร.วไลลกษณ รตนเพยรธมมะ มหาวทยาลยเกรก

รศ.กตมา สรสนธ มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผศ.ดร.อจฉรา ปณฑรานวงศ มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รศ.ดร.พชาย รตนดลก ณ ภเกต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ผศ.ดร.ชยยนต ประดษฐศลป มหาวทยาลยราชภฏรำาไพพรรณ

รศ.ดร.วทยา สจรตธนารกษ อาจารยเกษยณราชการ จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ.ดร.เสนห จยโต มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช

ผศ.ดร.อศวน เนตรโพธแกว มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

ผศ.ดร.ปราวณยา สวรรณณฐโชต จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ.จำาลอง โพธบญ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

รศ.ดร.เชาว โรจนแสง มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช

ผศ.ดร.อะแว มะแส สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

รศ.ดร.ภรชญา วฒนรง มหาวทยาลยรามคำาแหง

รศ.ดร.พพฒน หรณยวณชธากร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

รศ.ดร.อรสา อรามรตน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

รศ.ดร.กตพฒน นนทปทมะดลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รศ.สมาล วงษวทต มหาวทยาลยรามคำาแหง

ดร.จฑารตน ชมพนธ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

รศ.ดร.ธงชย วงษชยสวรรณ อาจารยเกษยณราชการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รศ.ดร.ศรวรรณ ยอดนล มหาวทยาลยบรพา

รศ.ดร.สมหมาย แจมกระจาง มหาวทยาลยบรพา

รศ.ดร.กณฑล ศรเสรมโภค มหาวทยาลยเกรก

รศ.ดร.เนาวรตน พลายนอย มหาวทยาลยมหดล

ดร.กอเกยรต วรยะกจพฒนา นกวชาการพาณชยชำานาญการพเศษ

รายนามผทรงคณวฒกลนกรองบทความ

วารสารรมพฤกษ ฉบบการพฒนาสงคม : Social Development นบเปนฉบบ

ทใหความสำาคญกบการพฒนาสงคมในมตทหลากหมาย ทงระดบนโยบายและการ

ปฏบตการตอการพฒนาสงคม ในดานผสงอาย สงคมอดมสขทยงยน ผพการ ระบบ

การพฒนาทหารของกองทพ รวมทงการพฒนาทรพยากรธรรมชาตเพอการพฒนา

สงคม อนไดแก การพฒนาการจดการนำาเพอการเกษตร ความสมพนธการใชทดน

จากดชนพชพรรณของพนท กบวถชวตของครวเรอน ซงเปนเรองทนาสนใจโดยเฉพาะ

กรณของผสงอาย หรอการดแลประชากรกลมทดอยโอกาส ซงบทความวจยทนำาเสนอได

ชใหเหนตอการกำาหนดนโยบาย และการดำาเนนการเพอใหการแกไขปญหาในกรณ

ดงกลาวน โดยผเขยนหรอผวจยไดเสนอแนวทางทชดเจน เพอการพฒนาคนในกลม

ดงกลาวใหมความเหมาะสมมากยงขน โดยเฉพาะงานวจยเรองสงคมอดมสขทยงยน

ไดชใหเหนถง ตวชวดและการนำาไปใชเพอใหสงคมอดมสขทยงยนไดอยางไร ซง

สอดคลองกบงานพฒนาสงคมในเชงพนทตางๆ ของประเทศไทย

นอกจากน ในวารสารฉบบน ยงมบทความทเกยวกบการเกบภาษรถยนต

มอสองของประเทศไทย เพอชใหเหนปญหาทเกดขนทสงผลกระทบตอการจดเกบ

รายไดของประเทศ และบทความไดชใหเหนถงปญหาตางๆ จากการจดเกบภาษรถยนต

มอสอง ซงนบเปนประโยชนตอผบรโภคในการหาแนวทางเพอการแกไขปญหาดง

กลาวได

ในนามของกองบรรณาธการขอขอบคณผวจย ผเขยนทกทานททำาใหวารสาร

รมพฤกษ ฉบบการพฒนาสงคม : Social Development มความสมบรณจากมตมม

มองทหลากหลายและหวงวาวารสารรมพฤกษฉบบนจะเปนประโยชนตอทานผอาน

อยางยงอกฉบบหนง

กองบรรณาธการ

บทบรรณาธการ

บทบรรณาธการ

บทท 1

จากปญหาสนโยบาย:ศกษากรณผสงอายในจงหวด ายแดนภาคใต

พชาย รตนดลก ณ ภเกต

บทท 2

สงคมอดมสขทยงยน : การพฒนาตว วด และการนำาไปใ

วลญชา สพรรณธรกา

บทท 3

แนวทางการพฒนาการใหบรการผพการขององคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง

อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลรา ธาน

ไพรทล เนตรพนทง และธระ ฤทธรอด

บทท 4

นโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมครของกองทพไทย โดยการสรางแรงจงใจ

เขาสการเปนทหารกองประจำาการ

พงษศกด บวศร

บทท 5

พฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการจดการนำา เพอการเกษตร

ในพนทลมนำาแมขาน จงหวดเ ยงใหม

เชาวลต สมสวย

1

สารบญ

27

47

61

85

บทท 6

ความสมพนธระหวางการใ ทดนทจำาแนกโดยวธด น พ พรรณกบวถ วตครวเรอน

ในบานควนทราย ตำาบลลำาทบ อำาเภอลำาทบ จงหวดกระบ

อเทน ทองทพย ปยะ ดวงพตรา พนธทพย จงโกรย และ เสาวนช ถาวรพฤกษ

บทท 7

ปญหาการจดเกบภาษรถยนตมอสองในประเทศไทย

กฤช จรนโท

บทท 8

แนวคดแนวปฏบต ยทธศาสตรพฒนาทองถน

บญอย ขอพรประเสรฐ – ผวจารณ

115

139

171

จากปญหาสนโยบาย:

ศกษากรณผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใตFrom Problems to Policy : A Case Study of the Elderly in

Southern Border Provinces

1บทท

พชาย รตนดลก ณ ภเกต

Phichai Ratnatilaka Na Bhuket

วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรก2

ปท 31 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2556

บทท

1

จากปญหาสนโยบาย:ศกษากรณผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต

From Problems to Policy :A Case Study of the Elderly in Southern Border Provinces1บทท

พชาย รตนดลก ณ ภเกต1

Phichai Ratnatilaka Na Bhuket

1รองศาสตราจารย อาจารยประจำา คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

บทคดยอการศกษานมวตถประสงค 2 ประการคอ 1) ศกษาลกษณะปญหาและสาเหตของ

ปญหาของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต และ 2) นำาเสนอแนวนโยบายสำาหรบการแกปญหาของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต วธการศกษาใชการวจยเชงคณภาพ โดยรวบรวมขอมลจากเอกสาร หนงสอ งานวจย และการสนทนากลม (focused group discussion) ผลการศกษาพบวาผสงอายมปญหาหลก 4 ประการคอ 1) การลดคณคาและบทบาทผสงอายในครอบครวซงมสาเหตจากการลดลงของการเคารพนบถอสมาชกอาวโสในครอบครว 2) การถกทอดทงและความโดดเดยวซงมสาเหตคอการไปทำางานตางถนของบตรในประเทศมาเลเซยหรอตางจงหวด การสญเสยบตรหลานในเหตการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต และการขยายตวของคานยมแบบปจเจกชนนยม 3) ความยากลำาบากในการเขาถงบรการและสทธ มสาเหตจากหนวยงานของรฐทรบผดชอบในการดำาเนนงานไมจดบรการใหเพยงพอ ขาดการประชาสมพนธเกยวกบสทธของผสงอายอยางทวถง และขาดการปฏบตงานในเชงรกเพอเอออำานวยความสะดวกในการใชสทธ 4) ปญหาองคกรหรอชมรมผสงอายยงมจำานวนนอยและขาดความเขมแขง สำาหรบนโยบาย ทใชควรแกปญหาไดแก นโยบายสงเสรมคณคาและบทบาทผสงอาย การคมครองและดแลผสงอาย และการขยายและสรางความเขมแขงแกองคกรผสงอาย

คำ�สำ�คญ : ปญหาผสงอาย จงหวดชายแดนภาคใต นโยบายผสงอาย การลดคณคา การถกทอดทง การเขาถงบรการ องคกรผสงอาย

3จากปญหาสนโยบาย:ศกษากรณผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใตFrom Problems to Policy : A Case Study of the Elderly in Southern Border Provinces

บทท 1AbstractThis study has two main objectives : 1) to study the problems and the causes

of the problems of the elderly in the southern border provinces, and 2) to propose policy solutions for the elderly in the southern border provinces. The study used qualitative research methods gathering information from document, text, research papers, and focused group discussion. The results revealed that the elderly have four major problems. First is the devaluation and role reduction of the elderly in the family caused by the decrease of respect for elderly members in the family. Second is the neglect and loneliness of the elderly caused by young people leaving their families behind to work in Malaysia and other provinces, the loss of their children in the unrest in the southern provinces, and the expansion of the individualism values . Third is the difficulty of access to services and rights caused by the state agency in charge of the operation not providing sufficient services, lack of publicity about the rights of the elderly thoroughly, and deficiency of proactive work to facilitate the utilization of rights. Four is the problem of having a small number of elderly organizations and management weakness. There should be three policies to solve the problems: promoting the value of respect and role of the elderly, protecting and caring for the elderly, and strengthening the elderly organization.

Key words : Problems of the elderly, Southern border provinces, Elderly Policy, Devaluation, Neglect, Access to services, Elderly

organization

บทนำ� สงคมไทยในปจจบนมแนวโนมเขาสสงคมผสงอาย ประชากรไทยมอายเพม

สงขนอยางรวดเรว ใน พ.ศ. 2533 ประชากรอาย 60 ปขนไปมอยประมาณ 4 ลาน

คน ตอมาใน พ.ศ. 2543 ไดเพมขนเปนประมาณ 5.8 ลานคน จากนนใน พ.ศ. 2553

ไดเพมเปนประมาณ 7.49 ลานคน (สมศกด ชณหรศม, 2553) และใน พ.ศ.2563

จะมแนวโนมเพมขนไปอยในระดบ 12.4 ลานคน (กฤตยา อาชวนจกล และ ปราโมทย



บทท

1 ประสาทกล, 2548 : 29) จากขอมลขางตนมนยวาสงคมไทยกำาลงเปลยนแปลงไป

สสงคมสงวย (aging society)

เมอมนษยมอายสงขนความเสอมของรางกายกเกดมากขน การประกอบอาชพ

กทำาไดลดลง บางคนกมปญหาสขภาพจนทำาใหไมสามารถประกอบอาชพได ตองอาศย

การชวยเหลอดแลจากผอน สวนผสงอายทยงมสขภาพดแมจะชวยเหลอตนเองได

แตการดำารงชวตกมความยากลำาบากมากขนโดยเฉพาะกลมผสงอายทยากจนเพราะ

การทำางานใหเตมทดจเดยวกบชวงวยหนมนนเปนเรองทแทบจะเปนไปไมได สงผล

ใหยงมรายไดลดลงไปอก และหากไมมสวสดการหรอเงนออมอยบางกยงทำาใหม

ความเสยงตอการลดลงของคณภาพชวตอยางหลกเลยงไมได

สงคมไทยมนโยบายและแผนเกยวกบผสงอายมาอยางตอเนอง รฐบาลอภสทธ

เวชชาชวะ (20 ธนวาคม 2551- 9 สงหาคม 2554) มนโยบายทงดานเศรษฐกจ

สาธารณสข และสวสดการสงคมและความมนคงของมนษยทเกยวของกบผสงอาย

หลายประเดนดงน “สรางหลกประกนดานรายไดแกผสงอายทมรายไดไมเพยงพอ

ตอการยงชพ” “การขยายเพดานใหกยมจากกองทนผสงอายเปน 30,000 บาท”

“สงเสรมการมงานทำาของผสงอายและคนพการโดยการกำาหนดใหมรปแบบทหลากหลาย

เหมาะสมตามความสามารถของผสงอายและคนพการ” “สรางความมนคงทางเศรษฐกจ

และสงคมในกลมผสงอาย” “การคมครองทางสงคมและการจดสวสดการสงคม

สำาหรบผสงอาย” “การสงเสรมการนำาศกยภาพผสงอายมาใชในการพฒนาประเทศ”

และ “การสงเสรมการออมและสรางระบบประกนชราภาพ” (รวพรรณ ประจวบเมาะ,

2554 : 37-38)

ยงกวานนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตกไดใหความสำาคญกบประเดน

ผสงอาย โดยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (2540-2544)

ไดกำาหนดใหมการพฒนาสขภาพอนามยผสงอาย การใหความรแกครอบครวในการ

ดแลผสงอาย การดแลผสงอายทปวยเรอรง การพฒนาผสงอายทยากจนไมมผเลยงด

การสงเสรมใหองคกรภาคเอกชน ชมชนและศาสนาเขามามสวนรวมในการชวยเหลอ

ผสงอาย และการจดสวสดการชมชนในการดแลผสงอาย ตอมาในแผนพฒนาฯ ฉบบท 9

(2545-2549) ไดเนนการคมครองทางสงคมดวยการเพมประสทธภาพกองทน


บทท 1

ประกนชราภาพ จากนน แผนพฒนา ฯ ฉบบท 10 (2550-2554) กไดตอยอดใน

ประเดนการสรางบทบาทผสงอายในการถายทอดประสบการณและภมปญญาแกคน

รนใหม การสนบสนนใหผสงอายสามารถเขาถงบรการสงคมตางๆ อยางทวถง การพฒนา

ศกยภาพในการประกอบอาชพ การสรางเสรมสขภาพ และการเรยนรตลอดชวต การจด

บรการดแลผสงอายโดยชมชน การดแลสทธมนษยชน และการใหความชวยเหลอผสงอาย

ทถกทอดทง การสงเสรมการออมและพฒนาระบบการออมเพอยามชราภาพ การสราง

โอกาสใหผสงอายเขาถงขอมลขาวสาร (รวพรรณ ประจวบเมาะ, 2554 : 40-41)

ประเดนผสงอายนอกจากจะปรากฏอยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตแลว ยงมแผนเฉพาะทเกยวกบผสงอายโดยตรงนนคอ แผนผสงอายแหงชาต

ซงเปนแผนระยะยาว (20 ป) โดยเรมจดทำามาแลว 2 ฉบบคอ แผนผสงอายแหงชาต

ฉบบท 1 (พ.ศ.2525-2544) และแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545-2564)

แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 1 เนนการกำาหนดนโยบายและมาตรการในการปองกน

และแกไขปญหาสขภาพอนามย การศกษา ความมนคงของรายได การทำางาน สงคม

วฒนธรรม สวสดการสงคม โดยมการกำาหนดตวบงชเบองตนไวอยางกวางๆ โดยไมม

การกำาหนดเปาหมายของตวบงช และไมมการการตดตามประเมนผล สำาหรบแผน

ผสงอายแหงชาตฉบบท 2 มการพฒนากระบวนการจดทำาแผนมากขน มการกำาหนด

วสยทศนความสำาเรจของแผนซงไดแก “ผสงวยเปนหลกชยของสงคม” โดยเนนให

ผสงอายมชวตอยางมคณคา มศกดศร มคณภาพชวตทด สามารถพงตนเองไดนานทสด

และมสวนรวมในการพฒนาสงคม โดยในแผนมยทธศาสตร 5 ประการคอ 1) ยทธศาสตร

ดานการเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ 2) ยทธศาสตร

ดานการสงเสรมผสงอาย 3) ยทธศาสตรดานระบบคมครองทางสงคมสำาหรบผสงอาย

4) ยทธศาสตรดานการบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายระดบชาต และ

การพฒนาบคลากรดานผสงอาย และ 5) ยทธศาสตรดานการประมวลและพฒนา

องคความรดานผสงอาย และการตดตามประเมนผลการดำาเนนงานตามแผนผสงอาย

แหงชาต

แมวาสงคมไทยจะมนโยบายและแผนเกยวกบผสงอายมาอยางตอเนอง แตม

ลกษณะเปนนโยบายทวไปทใชกบผสงอายในขอบเขตทวทงประเทศ ยงไมมแผนหรอ



บทท

1 นโยบายทใชสำาหรบจดการกบปญหาผสงอายในลกษณะเฉพาะพนท โดยเฉพาะพนทจงหวดชายแดนภาคใตซงมสถานการณทางการเมองทมความรนแรงสงและผคนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม จงอาจทำาใหไมสามารถตอบสนองปญหาและความตองการของผสงอายไดอยางครอบคลมในมตตางๆ ของชวต

ผวจยจงเหนวาการศกษาปญหาของผสงอายทมลกษณะเฉพาะเจาะจงเปนประเดนทสำาคญทจะไดทำาความเขาใจกบปญหาใหลกซงยงขน ทจะนำาไปสการนำาเสนอนโยบายในการแกปญหาไดอยางตรงประเดนความตองการของกลมเปาหมายยงขน การศกษาครงนจงมวตถประสงคสำาคญ 2 ประการคอ 1) ศกษาปญหาและสาเหตของปญหาของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต และ 2) นำาเสนอแนวนโยบายสำาหรบการแกปญหา

ของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต

แนวคดนำ�ในก�รศกษ� ปญหาสงคมเปนเรองของการปฏสมพนธระหวางมนษย การเขาใจปญหาสงคม

จงเปนการเขาใจเกยวกบวถความคด ความเชอ และการปฏบตของบคคลหรอกลมเกยวกบปรากฏการทางสงคมทไดรบการระบวาเปนปญหา การตความวาเรองใดเปนปญหาสงคมมความหลากหลายขนอยกบวาผตความมการรบรขอมลเชงประจกษ คานยม หรออดมการณเกยวกบเรองนนอยางไร จงเปนการยากทจะกลาวไดวาทศนะตอปญหาสงคมใดถกหรอผด ทศนะเกยวกบปญหาสงคมอาจเปนจรงหรอไมจรงกได อาจมความชดเจนหรอคลมเครอ อาจมความครบถวนสมบรณหรอไมครบถวนสมบรณ อาจสมเหตสมผลหรอไมสมเหตสมผล หรออาจมประโยชนหรอไรประโยชน แตไมมสงใดถกหรอผดอยางสมบรณ การวเคราะหปญหาสงคมจงไมใชการเรมตนจากการตดสนวาเรองใดถก เรองใดผด แตเปนเรองของการสรางความเขาใจใหกระจางตอปรากฏการณทถกนยามวาเปนปญหา และเขาใจความคดของกลมทมองเรองนนวาเปนปญหา

การนยามปญหาชวยในการกำาหนดเปาประสงคและวตถประสงคของนโยบายสงคมทใชในการแกไขปญหานน นอกจากนนการนยามปญหาทลงรายละเอยดเกยวกบประเภทของปญหากทำาใหสามารถผลตนโยบายหรอโครงการทเฉพาะเจาะจงใน

การแกปญหาไดมากขน อยางไรกตามเมอมการแจกแจงประเภทของปญหาสงทตอง


บทท 1

พจารณาตามมาคอ จำานวนกลมทประสบปญหา ซงจะเปนสงทบงบอกไดวานโยบายสงคมควรจะจดการกบปญหาในภาพรวม หรอควรมงเฉพาะเจาะจงในปญหาบางประเภท สำาหรบความสมพนธระหวางการอธบายสาเหตของปญหากบประเภทของผลประโยชนและการบรการทจะดำาเนนการ หลกการสำาคญคอแนวนโยบายตองสอดคลองกบสาเหตหลกของปญหา กลาวอกนยหนงคอ นโยบายจะตองมความชดเจนวาประเภทของผลประโยชนและการใหบรการแบบใดทมพลงเพยงพอตอการลดเงอนไขทเปนสาเหตของปญหา อยางไรกตามปญหาทเกดขนในการกำาหนดนโยบายสงคมจากขนตอนนคอ ประการแรก การวเคราะหสาเหตหลกของปญหาไมถกตอง ซงนำาไปสการกำาหนดนโยบายทผดพลาด การวเคราะหสาเหตไมถกตองนนอาจมาจากการมขอมลขาวสารไมเพยงพอ และการขาดความรในเชงทฤษฎทเกยวของกบปญหานนๆ ประการทสอง มการวเคราะหสาเหตของปญหาสงคมไดอยางถกตอง แตแนวนโยบายกลบไมสอดคลองกบสาเหตของปญหา ไมวาจะเกดขนดวยเหตผลใดกตาม เชน งบประมาณไมเพยงพอ หรอ บคลากรเคยชนกบแนวทางเดมๆ และไมมความคดรเรมสรางสรรคแนวทางใหมในการแกปญหา และประการทสาม การวเคราะหสาเหตถกตองและการกำาหนดนโยบายสอดคลองกบสาเหต แตโครงการทนำาไปปฏบตไมสอดคลองหรอแมกระทงขดแยงกบวตถประสงคของนโยบาย (Chambers, 2000)

การวเคราะหสาเหตปญหายงชนำาโครงการและนโยบายโดยสรางระบบการบรหารการนำานโยบายไปปฏบต เชน การวเคราะหสาเหตทำาใหทราบวาตองใชบคลากรกลมใด มความเชยวชาญและมประสบการณเรองใดเพอใหบรการแกผประสบปญหา เชน หากปญหาการทอดทงผสงอาย เกดจากการทบตรหลานตองออกไปประกอบอาชพในตางถน นโยบายสงคมในการแกปญหากคอการสรางงานเพมขน โดยรฐบาลอาจสงเสรมและกระตนการลงทนใหแกภาคเอกชน หรอ รฐบาลลงทนเอง หรออาจจดเงนกดอกเบยตำา

สำาหรบประชาชนทประสงคจะนำาไปประกอบอาชพ เปนตน

วธก�รศกษ�การศกษาเรองนใชการวจยเชงคณภาพ โดยรวบรวมขอมลจากเอกสาร หนงสอ

และงานวจย สำาหรบขอมลภาคสนามผศกษาใชการสนทนากลม (focused group

discussion) ผศกษาจดเวทสนทนากลม 4 ครงในจงหวดนราธวาส ปตตาน สงขลา



บทท

1

และยะลา ในวนท 14, 15, 16, และ 17 กรกฎาคม 2552 ตามลำาดบ โดยเชญตวแทน

จากชมรมผสงอาย เจาหนาทองคการพฒนาเอกชน ประชาชนอาวโส และเจาหนาท

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด การสนทนากลมแตละ

ครงมผเขารวม 10-12 คน

ในการเลอกผเขารวมสนทนากลม ผวจยประสานกบเจาหนาทกระทรวงการพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษยในแตละจงหวดใหชวยดำาเนนการคดเลอก โดยกรณ

ชมรมผสงอายเลอกจากประธานชมรมหรอตวแทนชมรมทมบทบาททางสงคมภายใน

จงหวด ดานเจาหนาทองคการพฒนาเอกชนเลอกจากตวแทนองคการทปฏบตงาน

ดานผสงอายและเปนผรบชอบผดงานดานนโดยตรง ประชาชนอาวโสเลอกจากผทมบทบาท

ทางสงคมโดยใหเจาหนาทกระทรวงการพฒนาสงคมของแตละจงหวดเปนผพจารณา และ

เจาหนาทกระทรวงการพฒนาสงคมเลอกจากเจาหนาทผรบผดชอบงานดานนโดยตรง

ผศกษาเปนผนำาการสนทนาดวยตนเอง และมผชวยในการจดบนทก ตลอดจน

มการบนทกเทปการสนทนาทกครง จากนนนำาเทปการสนทนามาถอดแบบคำาตอคำา

และนำามาจดระบบการประมวล การสรางรหส เพอนำาไปใชในการวเคราะหตอไป โดย

ในการวเคราะหผศกษาใชการจดกลม การจำาแนกแยกแยะ การใชตรรกะเชอมโยง

ความสมพนธเชงสาเหต และการตความ รวมทงใชเทคนคสามเสาในการตรวจสอบ

ความถกตองเทยงตรงของขอมลและการวเคราะห

สถ�นก�รณประ �กรผสงอ�ยในสจงหวด �ยแดนภ�คใต ใน พ.ศ.2553 ประชากรผสงอายหรอตงแต 60 ปขนไปในสจงหวดชายแดน

ภาคใตซงครอบคลมจงหวดสงขลา ปตตาน ยะลา และนราธวาส มจำานวน 347,858 คน

หรอรอยละ 10.16 ของประชากรทงหมดในสจงหวดเหลานน และในอก 5 ปถดไปหรอ

พ.ศ. 2558 ประชากรผสงอายเพมขนเปนจำานวน 423,944 คนหรอรอยละ 11. 65

ของประชากรทงหมด หากพจารณาตามเกณฑของกระทรวงการพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษยซงกำาหนดวาพนทใดทมสดสวนผสงอายมากกวารอยละ 10

ของประชากรทงหมด พนทนนกำาลงเขาสสงคมผสงอาย กลมจงหวดชายแดนภาคใต

จงนบไดวาเปนพนททกำาลงเขาสภาวะสงคมผสงอายแลว


บทท 1

จงหวดสงขลามประชากรผสงอายมากทสดเมอเทยบกบสามจงหวดทเหลอ กลาวคอ ใน พ.ศ. 2553 มจำานวน 159,760 คน และในอก 5 ปขางหนาจะเพมเปน 195,050 คน ขณะทจงหวดปตตานและนราธวาสมจำานวนใกลเคยงกน โดยใน พ.ศ. 2553 มจำานวน 70, 719 คน และ 71,576 คน ตามลำาดบ และใน พ.ศ. 2558 จะเพมเปน 83,706 คน และ 87,710 คน ตามลำาดบ สวนจงหวดยะลามประชากรผสงอายนอยทสดโดยใน พ.ศ. 2553 มจำานวน 45,804 คน และอก 5 ป ขางหนาจะเพมเปน 57,477 คน

แผนภมแสดงจำานวนประชากรผสงอายในสจงหวดชายแดนภาคใตระหวาง พ.ศ.2550 – 2558ทม� : สำานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย ป 2543 – 2573

��

��

0

50000

100000

150000

200000

250000

2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558

สงขลาปตตานนราธวาสยะลา

ตารางท 1 จำานวนประชากรผสงอาย และประชากรทงหมดของสจงหวดชายแดนภาคใตระหวาง พ.ศ. 2550 – 2558

จงหวด 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558นราธวาส 63,248 65,435 68,206 71,576 74,254 77,317 80,684 84,194 87,710ปตตาน 64,158 65,798 67,974 70,719 72,790 75,228 77,945 80,811 83,706ยะลา 39,938 41,511 43,458 45,804 47,704 49,879 52,284 54,842 57,477สงขลา 143,692 148,017 153,332 159,760 165,294 171,698 178,883 186,706 195,050ประชากรผสงอาย รวม

311,036 320,762 332,970 347,858 360,042 374,123 389,796 406,553 423,944

ประชากรรวมของ 4 จงหวด

3,280,403 3,327,111 3,374,514 3,422,393 3,464,668 3,507,713 3,551,302 3,595,122 3,638,763

สดสวนผสงอายตอประชากรทงหมด

9.48 9.64 9.87 10.16 10.39 10.67 10.98 11.31 11.65

ทม� : สำานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (การคาดประมาณประชากร ของประเทศไทย ป 2543 – 2573)



บทท

1 ปญห� ส�เหตและคว�มตองก�รของผสงอ�ยผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใตนอกจากประสบปญหาหลายประการเหมอน

กบผสงอายในทอนๆ แลว ยงไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบซงทำาให

ปญหายงทวความซบซอนและความรนแรงยงขน ผเขารวมการสนทนากลมไดจำาแนก

ลกษณะผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใตออกเปน 3 กลมโดยใชเกณฑเรองสภาวะ

สขภาพ กลมแรกเปนกลมผสงอายทมสขภาพดสามารถชวยเหลอตนเองและผอนได

กลมทสองเปนผสงอายทมสขภาพดระดบคอนขางด อาจมโรคประจำาตวบางอยาง

แตกยงสามารถชวยตนเองได แตไมสามารถไปชวยเหลอผอนได และกลมทสามเปน

กลมทมสขภาพไมด บางคนอยในภาวะปวยดวยโรคเรอรง บางคนพการ และบางคน

ชราภาพมาก กลมนไมสามารถชวยเหลอตนเองไดและตองมบคคลอนดแล สำาหรบ

ปญหา สาเหต และความตองการของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใตจากการ

สนทนากลมมดงน

ก�รลดบทบ�ทในครอบครว:ก�รเรมตนของกระบวนก�รลดทอน

คณค�ผสงอ�ยสงคมไทยในอดตเปนสงคมระบบเครอญาต มครอบครวขยาย ผสงอายไดรบ

ความเคารพนบถอและมบทบาทสงในครอบครว บทบาททสำาคญคอ การกลอมเกลา

และถายทอดคานยม บรรทดฐานทางสงคมและคณธรรมแกบตรหลาน คำาสงสอน

ของผสงอายไดรบการเชอฟงและนำาไปปฏบตตาม สำาหรบในปจจบนสภาวะดงกลาว

ดเหมอนจะมการเปลยนแปลงไปไมนอย กลาวคอ “บทบาทและความสำาคญของผสงอาย

ในครอบครวมแนวโนมเรมลดลง” สงทบงชใหเหนถงปรากฏการณดงกลาวเหนไดจาก

ผเขารวมสนทนากลมซงไดระบวา “ผสงอายในปจจบนไมสามารถหามปรามการทะเลาะ

ในครอบครวได” และ “การเปนคนใชลกในการเลยงหลาน”

นยของประโยคทวา “ผสงอายในปจจบนไมสามารถหามปรามการทะเลาะใน

ครอบครวได” หมายถงสภาวะการเปลยนแปลงของบทบาทผสงอายในครอบครว

จากการเปน “องคประธาน”ของครอบครว กลายเปนสมาชกธรรมดาผหนง ในอดต

บทบาทการยตความขดแยงภายในครอบครวเปนบทบาททสำาคญมากของผสงอาย


บทท 1

หากมความขดแยงกนไมวาจะเปนระหวางบตรหรอธดา และคสมรสกตาม เมอผสงอายเขาไปแทรกแซงในรปแบบใดแบบหนง หรอตดสนวนจฉยชขาดในทางใดทางหนง สมาชกในครอบครวมแนวโนมยอมรบและยตความขดแยง ซงเปนการแสดงถงพลงอำานาจและคณคาของผสงอายตอสมาชกครอบครว และยงเปนการแสดงถงความเคารพนบถอทสมาชกครอบครวมอบใหแกผสงอายดวย แตเมอสมาชกครอบครวไมฟงผสงอายอกตอไปยอมสะทอนวา คานยมและความเชอในการเคารพเครอญาตอาวโสมการเปลยนแปลงไปในทศทางทลดลง ดงทผรวมสนทนากลมหลายทานกลาวสอดคลองกนวา “พอแมในปจจบนเลยงเดกโดยไมใหความสำาคญกบผสงอาย” และ “คนในครอบครวใหเวลากบผสงอายนอยลง” ประโยคเหลานมนยเชอมโยงใหเหนถงสถานะทางสงคม คณคาและอำานาจภายในครอบครวของผสงอายลดลงทงสน เมอพอแมสอนบตรตนเองในลกษณะนแลวยอมสะทอนวา วธคดของครอบครวตอผสงอายเปลยนแปลงจากผอาวโสททรงคณคากลายเปน “คนแกทเปนภาระ” และยงเปนการปลกฝงความคดและคานยมทไมนบถอผสงอายแกเดกรนใหม ซงผลกระทบทอาจตามมาคอ เดกรนใหมยงลดระดบการใหคณคาและลดการเคารพนบถอผสงอายลงไปอก รวมทงอาจนำาไปสการกอเกดของคานยมแบบสดขวทลดทอนคณคาความเปนมนษยของผสงอายในทายทสดกได

กระบวนการลดทอนคณคาผสงอายของสมาชกในครอบครวกระทำาโดยการลดสถานภาพและบทบาทจากการเปน “องคประธานของครอบครว” สการเปน “สมาชกธรรมดาคนหนง” และยงเปนสมาชกทดเหมอนทมสถานภาพตำากวาสมาชกอนๆ ดงทผรวมสนทนากลมบางคนกลาววา “ผสงอายในบางครอบครวถกกระทำาเสมอนเปนคนใชของบตรตนเองในการเลยงหลาน” ซงแสดงใหเหนวาผสงอายในบางครอบครวถกกำาหนดบทบาทใหทำางานเสมอนหนงคนรบใชภายในครอบครว ซงถอไดวาเปนบทบาททมสถานภาพทตำาทสดภายในโครงสรางอำานาจของครอบครว ในบรบทของสงคมไทยมความเปนไปไดวาผสงอายจำานวนหนงอาจมความเตมใจหรออาสาดแลหลานใหกบบตรของตนเอง แตกมความเปนไปไดวามผสงอายอกไมนอยทอาจตกอยในภาวะจำายอมและไมเตมใจปฏบตในบทบาทดงกลาว ภาวะจำายอมอาจเกดขนจากการไมมทางเลอกเพราะตองพงพาบตรในการยงชพของตนเอง การทผสงอายตองกระทำางานภายใตสถานภาพและบทบาทของคนใชเชนน ยอมเปนเครองบงชถง

การดำารงอยของกระบวนการลดทอนคณคาของผสงอายอยางชดเจน



บทท

1

การทผสงอายจำานวนหนงตองใชเวลาในการดแลหลาน ทำาใหพวกเขามเวลาเปน

ของตนเองลดลง สงผลใหโอกาสของการพฒนาตนเองทางกายและจตใจ การรวม

กจกรรมทางสงคม และการมปฏสมพนธทางสงคมกบบคคลในกลมวยเดยวกนลดลง

ตามไปดวย ซงนำาไปสการขยายตวของกระบวนการการลดทอนคณคาผสงอาย และ

เมอถงจดหนงอาจจะนำาไปสสถานการณของการทอดทงผสงอาย

ก�รถกทอดทงและคว�มโดดเดยวของผสงอ�ยปญหาผสงอายถกทอดทงในสงคมไทยเปนปรากฏการณทเกดขนทวทงสงคม

และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จากการสำารวจสถานการณผสงอายไทย

พ.ศ.2554 โดยวทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พบวา ผสงอาย

ทอาศยอยกบบตรมแนวโนมลดลงจากรอยละ 72.8 ในป พ.ศ.2537 เหลอ

รอยละ 56.7 ในป พ.ศ.2554 ขณะทอยคนเดยวเพมขนจากรอยละ 3.6 ในป พ.ศ.2537

เปนรอยละ 8.6 ในป พ.ศ.2554 และผสงอายทอยตามลำาพงกบคสมรสกเพมขน

จากรอยละ 11.6 ในป พ.ศ.2537 เปนรอยละ 17.6 ในป พ.ศ.2554 (วพรรณ ประจวบเหมาะ,

2554 : 17) ขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวาผสงอายในประเทศไทยทถกทอดทงให

อยตามลำาพงมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง ขอมลเชงภววสยจากการสำารวจสอดคลอง

กบขอมลจากการวจยของผศกษาในเชง “อตวสยรวม” โดยการประเมนจาก

ประสบการณของผรวมสนทนากลมในจงหวดชายแดนภาคใต พวกเขาประเมนวา

ผสงอายในสจงหวดคอ สงขลา ยะลา ปตตาน และนราธวาส ถกทอดทงมากขนตาม

ลำาดบ สำาหรบรปแบบของการทอดทงสามารถจำาแนกไดเปน 4 ลกษณะคอ การไมดแล

อยางเพยงพอ การทอดทงแบบจำาเปน การจงใจปลอยปละละเลย และการทอดทงอยาง

สมบรณแบบ

รปแบบแรก ก�รดแลอย�งไมเพยงพอ ซงเปนภาวะทผสงอายยงอาศยรวม

บานเดยวกบบตรหลานหรอเครอญาต แตไมไดรบการดแลเอาใจใสอยางเพยงพอ

โดยเฉพาะผสงอายทปวยหรอมโรคประจำาตว สาเหตของการไมดแลอยางเพยงพอ

ไมไดเกดจากความตงใจของบตรหลาน ทวามาจากสถานการณความรนแรงใน

จงหวดชายแดนภาคใตซงทำาใหรายไดของประชาชนบางกลมลดลงโดยเฉพาะ


บทท 1

ผประกอบอาชพคาขาย และสงผลกระทบโดยตรงตอคณภาพของการเอาใจใสดแล

ผสงอาย ดงทผเขารวมสนทนากลมทานหนงอธบายวา “ขณะนกมเหตการณความ

รนแรงเกดขนสงผลใหปญหาผสงอายมมากขน เนองจากวา ลกหลานกรายไดลดลง

อยางคาขายเมอกอน 7,000 -8,000 เดยวนเหลอ พนกวาบาท จงไมสามารถทจะ

ดแลผสงอายได” (สนทนากลม จงหวดนราธวาส)

รปแบบทสอง ก�รทอดทงแบบจำ�เปน เปนสถานการณทผสงอายตองอยอยาง

โดดเดยวตามลำาพง ผสงอายทอยในครอบครวฐานะยากจนมโอกาสถกทอดทง

แบบจำาเปนคอนขางสง สาเหตของการทอดทงแบบจำาเปนมสองประการคอ ประการแรก

มาจากเงอนไขทางเศรษฐกจ เรองการจางงานและคาตอบแทน สถานการณความรนแรง

ทำาใหนกลงทนจำานวนมากไมกลามาลงทน สงผลใหตำาแหนงงานมนอย คนในทองถน

จงตองไปหางานทำานอกพนทมากขนทงตางประเทศและตางจงหวด แมรฐบาลพยายาม

ชวยเหลอโดยจดใหมโครงการสรางงานขนมา แตกเพยงเปนการบรรเทาเพยงชวคราว

และไมมหลกประกนแหงความยงยน อกทงโครงการทมงหมายสรางงานใหมกไมสามารถ

ทำาไดอยางมประสทธภาพ เชน โครงการผลตอาหารฮาลาล หรอ โครงการเลยงแพะ

เปนตน ประกอบกบคาตอบแทนแรงงานในประเทศมาเลเซยสงกวาประเทศไทย จง

มคนจำานวนมากเลอกไปทำางานในประเทศมาเลเซย สำาหรบประชาชนในครอบครว

ชนชนกลางทบตรหลานไดรบการศกษาสง เมอจบการศกษาพวกเขากมแนวโนมไป

ทำางานในจงหวดอนๆ ตามเงอนไขและโอกาสของแตละคน จงตองทอดทงบดามารดา

แบบจำาเปน

สาเหตประการทสอง คอสถานการณความรนแรงสงผลใหคนวยแรงงานจำานวน

หนงเสยชวต ผสงอายจงขาดคนดแล หรอในบางกรณผสงอายอาจตองกลายมาเปน

ผดแลบตรหลานททพลภาพจากการถกทำารายเสยเอง ความรนแรงยงทำาใหประชาชน

อกสวนหนงมความวตกกงวลในเรองความปลอดภยในชวตและทรพยสน จงตดสนใจ

อพยพไปอยในจงหวดอนทปลอดภยมากกวา แตผสงอายจำานวนหนงมแนวโนมไม

อพยพตามบตรหรอญาตของตนเองไปดวย กลบมความตองการอาศยพำานกอยใน

พนทตอไปเพราะมความผกพนและคนเคยสภาพสงคมในพนทอยางยาวนาน และ

เมอบตรหลานอพยพออกไปหมดจงทำาใหตองอยตามลำาพง



บทท

1

รปแบบทส�ม ก�รทอดทงแบบจงใจปลอยปละละเลย ซงเปนภาวะทผสงอาย

ยงอาศยอยในครวเรอนเดยวกบบตร ธดา แตกลบถกละเลยอยางตงใจหรอถกปฏบต

ราวกบผรบใชภายในครอบครว การทอดทงแบบนเรมตนจากกระบวนการลดคณคา

ของผสงอาย โดยมองวาผสงอายเปนภาระ แมวาบตรหลานจะยอมใหผสงอายอาศย

อยภายในบานแตกมไดใสใจดแลมากนก บางครอบครวกใหผสงอายทำางานภายใน

ครวเรอนประดจคนรบใชหรอทำาหนาทเปนพเลยงเดก สาเหตของการทอดทงแบบจงใจ

เกดจากการลดลงของคานยมกตญญรคณบดามารดาซงเปนคานยมหลกของระบบ

ครอบครวไทยในอดต ขณะทมคานยมแบบปจเจกชนนยมไดรบการยดถอเพมขน

ผคนจงสนใจแตความตองการของตนเองและการละเลยการดแลผสงอาย

รปแบบทส ก�รจงใจทอดทงอย�งสมบรณแบบ หมายถงบตรหลานจงใจทอดทง

สมาชกผสงอายซงเปนบดา มารดาหรอญาตอาวโส วธการทอดทงประการแรกคอ

บตรหลานแยกตวไปอยตางถนและไมไดกลบมาดแลหรอกลบมาเยยมเยอนบดามารดา

ของตนเอง ปฏบตเสมอนวาไมมบดามารดาของตนดำารงอยแลว สวนวธทอดทง

ประการทสองคอการนำาไปทงในสถานทอนหรอขบไลออกจากบาน สถานทซงผชรา

ถกนำาไปทงมกจะเปนสถานทสาธารณะ เชน ศาสนสถาน เปนตน

สาเหตของการทอดทงในลกษณะนเกดจากบคคลมคานยมแบบปจเจกชนนยม

ซงเนนตนเองเปนศนยกลางมความเขมขนสงจนบดบงสำานกคณธรรมเกอบหมดสน

และความรสกผกพน กตญญตอบดามารดาลดลง

ปญหาสบเนองตามมาซงเกดจากการถกทอดทงคอความโดดเดยว หากผสงอาย

มสภาวะความโดดเดยวเปนเวลายาวนาน อารมณดงกลาวอาจเปลยนแปลงเขาไปสสภาวะ

หดหและเศราซม และอาจนำาไปสการฆาตวตายได ความโดดเดยวเปนปญหาทเกดกบ

กลมผสงอายในชมชนเมองมากกวาชนบท เพราะชมชนเมองมโครงสรางสงคมแบบ

ปจเจกชนนยมสง ผคนมความผกพนและการปฏสมพนธระหวางบคคลในชมชนนอย

ขณะทชมชนชนบทยงมความผกพนเชงเครอญาตระหวางผคนภายในชมชน มการ

ไปมาหาสกนและการกระทำากจกรรมรวมกนมากกวาชมชนเมอง สำาหรบสงคมมสลม

ในจงหวดชายแดนภาคใตนอกจากจะมความผกพนในเชงเครอญาตแลว ยงมความผกพน

ในเชงศาสนา มการปฏบตกจกรรมทางศาสนารวมกนซงทำาใหเกดการปฏสมพนธ


บทท 1

ระหวางผคนสง และภายใตระบบความเชอของศาสนาอสลาม ผสงอายยงคงไดรบ

ความนบถอจากผออนอาวโสกวา ซงทำาใหผสงอายเกดความรสกถงการมคณคาใน

ตนเองและมสวนชวยบรรเทาสภาวะโดดเดยวทางจตลงไปบาง

ความชรากอใหเกดวงจรทเลวรายได เมอใครกตามเกดความรสกวาตนเองโดดเดยว

การถอยหางจากสงคมกเกดขน หรอในบางกรณผสงอายถกโดดเดยวโดยถกกดกน

ออกไปจากแวดวงของสงคม เพราะสงคมอาจเหนวาเขาไมสามารถทำาประโยชนไดแลว

ตวเขาเองกไดถกครอบงำาดวยความคดเชนนน จงสรางความเชอของตนขนมาตามนน

และแสดงพฤตกรรมตามการกำาหนดของความเชอ และบรรทดฐานของสงคม ความเชอ

ทสรางขนมาเปนชนวนใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพ ความทรดโทรมทางกาย

จะเขามาอยางรวดเรวตามสภาพทจตสำานกกำาหนด จากคนทมเคยมสขภาพด กกลายสภาพ

เปนคนทไมสามารถชวยเหลอตนเองไดอยางรวดเรว การผลตซำาทงจตสำานกและ

พฤตกรรม จะกอตวเปนแบบแผนและทำาลายชวตไปในทสด (Chopra, 2551 : 152-153)

กลาวโดยสรปการทอดทงผสงอายในรปแบบตางๆ ในจงหวดชายแดนภาคใต

มสาเหตหลก 3 ดาน ดานแรกคอภาวะทางเศรษฐกจเรองรายไดและการจางงานในทองถน

ซงมนอยไมเพยงพอตอการยงชพ ทำาใหคนวยแรงงานตองอพยพออกไปหางาน

ประกอบอาชพในตางถนมากขน ดานทสองดานความไมสงบและความรนแรงในพนท

ซงทำาใหคนวยหนมสาวจำานวนมากเสยชวต หรอบางสวนอาจถกจบกมทำาใหผสงอายใน

ครอบครวตองขาดผดแล และดานทสามเกยวกบการขยายตวของคานยมปจเจกบคคล

ทำาใหคานยมความผกพนในครอบครวลดนอยลง และสงผลใหสำานกหรอการตระหนกร

แหงบญคณของบดามารดาพลอยลดลง เมอผชราถกทอดทงจะเกดสภาวะแหงความ

โดดเดยวขนมา ซงจะนำาไปสความรสกไรคณคา ซมเศรา และความทรดโทรมของสขภาพ

ก�รเข�ถงบรก�รและสทธทยงไมไดรบ โดยทวไปเมอมนษยมอายมากขนกมกจะเปนโรคทเกยวของกบพฤตกรรมและ

ความเสอมของสภาพรางกายซงเปนโรคเรอรง เชน โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคความดนสง

สถานการณความไมสงบสงผลใหผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใตมความเครยด

เพมมากขนดวย ซงทำาใหภมคมกนในรางกายลดลงและมโอกาสไดรบอนตรายจาก



บทท

1

เชอโรคตางๆไดงายขน และยงเพมความเสยงตอการเปนโรคความดนสง โรคหวใจ

และโรคมะเรงอกดวย

การเขาถงสถานบรการดานสาธารณสขและไดรบการดแลทเหมาะสมเปนสงท

ผสงอายตองการ โดยปกตผสงอายประสบกบความยากลำาบากในการเขาถงสถานบรการ

ดานสาธารณสขอยแลว เพราะรางกายออนแอจากความชราภาพทำาใหตองพงพาผอน

พาไป หากผสงอายอาศยอยในชนบทหางไกล มฐานะยากจน และไมมบตรหลานดแล

การเขาถงสถานบรการของรฐกจะยากยงขน ในพนทจงหวดชายแดนภาคใตผสงอาย

ประสบกบความยากลำาบากในการเขาถงสถานบรการดานสาธารณสขมากกวาพนทอนๆ

เพราะวามปญหาเรองความไมสงบ ดงทผสงอายจากจงหวดนราธวาสทานหนงไดกลาววา

“ชาวบานธรรมดา ยากทจะเขาถงบรการของรฐในการรกษาพยาบาลได เพราะนอกจาก

ไมสามารถทจะไปเองได ยงตองกงวลกบปญหาการไดรบอนตรายจากเหตการณความ

ไมสงบอก” (สนทนากลม จงหวดนราธวาส)

ปญหาอกประการหนงคอ ความไมสะดวกในการรบบรการจากโรงพยาบาลซงม

สาเหตจากการทโรงพยาบาลไมปฏบตตามกฎหมาย ผสงอายทานหนงไดกลาวใน

การสนทนากลมวา “ตามพระราชบญญตผสงอายแหงชาต โรงพยาบาลจะตองจดท

บรการใหเปนทพเศษสำาหรบผสงอาย แตทเปนอยในทกวนนคอ ทกโรงพยาบาลยงจด

บรการเหมอนเดม ผสงอายยงไมไดรบการดแลชวยเหลอเปนพเศษแตอยางใด”

(สนทนากลม จงหวดปตตาน) ผสงอายทานนไดอางถงในมาตรา 11 พระราชบญญต

ผสงอาย พ.ศ. 2546 ซงระบวา ผสงอายมสทธไดรบการคมครอง การสงเสรมและ

การสนบสนนในดานตางๆทระบไวชดเจน รวม 12 ดาน และดานอนๆ ทไมไดระบ

ซงกำาหนดตามประกาศของคณะกรรมการผสงอายแหงชาต สำาหรบเรองการบรการ

ดานสาธารณสขนนระบไวในวงเลบ 1 ความวา “การบรการทางการแพทยและการ

สาธารณสขทจดโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ” ขอความ

ทระบไวใน พ.ร.บ. เชนน ทำาใหผสงอายทเขารวมสนทนากลมตความวา โรงพยาบาล

ของรฐจะตองจดการบรการแกผสงอายเปนกรณพเศษทแตกตางการบรการทวๆ ไป

เชน อาจมหองตรวจโรคสำาหรบผสงอายเปนการเฉพาะทแยกจากผปวยทวไป เปนตน

แตผสงอายทานนระบวาโรงพยาบาลยงไมมการดำาเนนการเรองนแตอยางใด


บทท 1

พ.ร.บ. ผสงอาย พ.ศ. 2546 ไดขยายขอบเขตการคมครอง การสงเสรมและ

การสนบสนนผสงอายไวหลายประการนอกเหนอจากการบรการดานสาธารณสขท

กลาวมาขางตน เชน การชวยเหลอดานคาโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม

การจดทพกอาศย อาหารและเครองนงหมใหตามความจำาเปนอยางทวถง และการ

สงเคราะหเบยยงชพตามความจำาเปนอยางทวถงและเปนธรรม เปนตน แตผสงอาย

จำานวนมากในจงหวดชายแดนภาคใตไมทราบถงสทธดงกลาว และไมไดรบสทธเหลานน

ยงกวานน การใชสทธบางอยางมขนตอนจำานวนมากและมความซบซอนจงทำาใหการเขาถง

สทธของผสงอายเปนไปไดยากลำาบากมากขน ตวอยางเชน สทธในการขอรบทนจาก

กองทนผสงอายมาจดกจกรรมซงเปนสทธทเขาถงยากมากเพราะตองเขยนโครงการ

เสนอขอทนจากหนวยงานราชการ ขณะทผสงอายสวนใหญในจงหวดชายแดนภาคใต

มการศกษาและรหนงสอภาษาไทยไมมากนก จงไมมความสามารถในการเขยน

โครงการตามเกณฑทหนวยงานราชการกำาหนดได ผรวมสนทนากลมทานหนงใน

จงหวดปตตานชวา โครงการทผสงอายไดรบการสนบสนนจากกองทนผสงอายมเพยง

โครงการเดยวเทานน และไดสะทอนความเปนจรงเกยวกบสทธตางๆของผสงอาย

ไวอยางนาสนใจวา

“ สทธของผสงอายตามรฐธรรมนญและ พ.ร.บ. ควรทำาใหถงผสงอายไดรบจรง

เทาทผานมาผสงอายไมคอยไดรบ ยกตวอยาง เชนโครงการตางๆทให

ผสงอายเขยนขอทนทำากจกรรม ผสงอายเปนคนบานนอกบานนา ไมใช

หวหนาสวนราชการ จะใหไปเขยนโครงการไดอยางไร แคใหพวกเขาบอกวา

ตองการอะไร พวกเขายงนงเฉย ในชมรมมรอยสองรอย สามรอยคน

แตบางแหง มประธานคนเดยวเทานนทวงเตนอย ตงตนเปนกรรมการ

ฝายโนนฝายน สวนรองประธาน หรอเลขานการไมรหนาทสกคน จงหวด

ปตตานไดโครงการเดยวท อำาเภอสายบร สทธตางๆในกฎหมายมเยอะ

ทแรกออกมาดอกดใจกน ผสงอายไดสทธเยอะ พออยไปๆ ไมไดเลยสก

อยาง” (สนทนากลม จงหวดปตตาน)

การเขาถงสทธตามกฎหมายสำาหรบเรองสทธอนๆกเชนเดยวกนตองใช

เอกสารเปนจำานวนมาก เชน เบยยงชพผสงอาย คาจดงานศพ เงนชวยเหลอเหลาน



บทท

1

เปนเงนจำานวนไมมากนกแตตองใชเอกสารหลายชน เชน สำาเนามรณะบตร สำาเนา

ทะเบยนบาน สำาเนาบตรประชาชน ผสงอายทอยในชนบทตองเดนทางไปถายสำาเนา

เอกสารทอำาเภอหรอจงหวด ตองเสยคาเดนทาง คาถายเอกสาร ทำาใหเงนทไดรบจรง

เหลอประมาณครงหนง และมผสงอายจำานวนมากไมสามารถพดและเขยนภาษาไทยได

ซงจะทำาใหโอกาสในการเขาถงสทธมความยากลำาบากเพมขนอก จงเทากบเปนการ

ตอกยำาถงความชดเจนของสถานการณทวา “สทธตามกฎหมายมมาก แตไดจรงนอย”

ปญหาการเขาถงสทธของผสงอายเปนไปอยางไมมประสทธผล มสาเหตจากวธคด

และการปฏบตงานแบบตงรบของหนวยงานราชการทรบผดชอบในการกระจายสทธ

และองคกรปกครองสวนทองถน กลาวคอ หนวยงานเหลานรอใหผมสทธเขามาขอสทธ

ทมตามเงอนไข ขนตอนและระยะเวลาทกำาหนด โดยขาดการคดคนวธกระจายสทธใน

รปแบบใหมๆ ทเอออำานวยความสะดวกแกผมสทธโดยเฉพาะกลมผสงอายทอยตาม

ลำาพง ปวย หรอ ผพการ

องคกรผสงอ�ย : กลไกในก�รพฒน�แมวาในปจจบนรฐบาลมนโยบายสงเสรมการจดตงกลมผสงอายมากขน แต

จำานวนกลมผสงอายกยงมอยไมมาก มาโนชญ บญญานวตร ประธานสาขาสภาผสงอาย

จงหวดยะลา ใหขอมลวา ในจงหวดยะลามชมรมผสงอายจำานวน 26 ชมรม ถาเทยบกบ

จงหวดอนแลวนอยมากๆ ททำาไดแคนเพราะวาตอนนนทเปนประธานสาขามแผน

ขยายชมรมใหทวทงจงหวด แตเมอเสนอเรองเพอดำาเนนการในป พ.ศ.2547 กม

ความไมสงบเกดขน จงทำาขยายไดเพยง 26 ชมรม ซงมสมาชกอยประมาณ 3,000 คน

ในป พ.ศ.2552 สมาชกชมรมผสงอายของจงหวดยะลามเพยงรอยละ 6.90 ของ

ประชากรผสงอายทงจงหวดเทานน (สนทนากลม จงหวดยะลา)

ชมรมผสงอายมบทบาทสำาคญตอการยกระดบคณภาพชวตของผสงอาย โดย

ทำาใหผสงอายไดมโอกาสจดและเขารวมกจกรรม ผสงอายทเขารวมกจกรรมจะสามารถ

พฒนาตวเองไดเปนอยางด เพราะฉะนนหากตงชมรมผสงอายไดมากเทาไหร กจะชวย

ใหผสงอายไดพฒนาตนเองมากขนเทานน และจะทำาใหสขภาพกายและจตของผสงอาย

ดขนตามไปดวย ผสงอายทอยอยางนงเฉยจะสะสมความหดห เบอหนายและสนหวง


บทท 1

ดงนนการกระตนใหพวกเขารวมกลมและจดกจกรรมจงเปนการฟนคนชวตใหมใหกบ

ผสงอายเหลานไดอกครงหนง ดงท มาโนชญ บญญานวตร ไดเลาถงประสบการณ

การขบเคลอนการชวยเหลอผสงอายซงไดทำาใหผสงอายฟนพลงและมชวตชวามากขน

ไวอยางนาสนใจวา

“ พอตงชมรมผสงอายขนมาทำาใหผสงอายไดจดกจกรรม ผสงอายทเขามา

รวมในกจกรรมนนสามารถพฒนาตวเองได ชมรมสามารถดงผสงอาย

จำานวนหนงใหมาอยในกลม ตวอยางเชน สถานสงเคราะหคนชราบานทกษณ

มผสมาชกอย 84 คน ชวยตวเองได 34 คน อก 50 คนชวยตวเองไมได

ปทแลวทดลองทำาเอาเงนไปให 10,000 บาท บอกใหจดงานปใหมกนเอง

โดยเลอกประธาน เลอกกรรมการขนมา ครงแรกปฏเสธบอกทำาไมได

ฉนแกแลว ตอมากมการเลอกกรรมการมาจดงานปใหม ปรากฏวาสามารถ

ดำาเนนการไดเอง ในงานมการรองเพลง รำากนอยางสนกสนาน กลมนตน

ขนมา 34 คนทสามารถชวยคนอนได” (สนทนากลม จงหวดยะลา)

การเขารวมกจกรรมกลมทำาใหผสงอายเกดความเบกบานทางจต มความรสกวา

ชวตตนเองมคณคา มความหมาย และเมอจตใจเขมแขงขนกเกดผลเชงบวกตอ

รางกาย การรวมกจกรรมไดสรางจตสำานกใหมใหกบผสงอาย จากเดมทเชอวาตนเอง

ทำาอะไรไมไดและไรคณคา กลายเปนผทตนตวและมความเชอมนในตนเอง สอดคลอง

กบงานวจยเชงทดลองในประเทศสหรฐอเมรกาทศกษาโดย เอลเลน แลงเกอร (อางใน

Chopra, 2551) ซงแสดงใหเหนวา เมอมการสรางแบบแผนใหมของจตสำานกจะนำาไปส

การทำาใหอายในเชงชวภาพยอนกลบได เพราะจตสำานกเปนแหลงในการผลตขอมล

ขาวสารทางชววทยา เมอพลงขอมลและขาวสารใหมจะเขามาทดแทนขอมลขาวสาร

แบบเกา และกอใหเกดการเปลยนแปลงในเชงกายภาพชะลอภาวะความชราลงได

หลกฐานทางวทยาศาสตรทแสดงวาการจดกจกรรมทางสงคมชวยใหการเปลยนแปลง

เชงกายภาพของรางกายใหแขงแรงขนจากงานของ เอลเลน แลงเกอร ศาสตราจารย

ดานจตวทยาและคณะทมหาวทยาลยฮารวารด เอลเลน แลงเกอร (อางใน Chopra,

2551) ไดทำาการทดลอง เมอ ค.ศ.1979 ในกลมทมอาย 75 ปขนไป โดยแบงกลม

ศกษาเปน 2 กลม กลมแรกผวจยไดเชญกลมเปาหมายไปพกสถานตากอากาศใน



บทท

1

ชนบทแหงหนงเปนเวลาหนงสปดาห ทกคนไดรบการแจงลวงหนาวาจะมการตรวจ

รางกายและจตใจ และหามนำาหนงสอพมพหรอวารสารหรอภาพถายครอบครวหลง

ป ค.ศ.1959 ตดตวไปดวย เมอไปถงเจาหนาทไดขอใหกลมเปาหมายทกคนทำาตว

เหมอนตนเองอยในสมย ป ค.ศ.1959 กำาหนดใหกลมเปาหมายพดคยไดเฉพาะใน

เรองทเกยวของกบเหตการณและผคนในป 1959 เทานน ใหทำาตวเหมอนคนทอย

ในวย 50 ป และไดรบการปลกฝงความเชอวาพวกเขามการพฒนาความจำาทดและ

ยงมการใชมอไดอยางคลองแคลว

กอนและหลงการทดลองมการตรวจรางกายและสภาพทางจตใจของผเขารวม

โครงการ พบวาภายหลงทเขารวมกจกรรมนหนงสปดาห ใบหนาของแตละคนออน

วยอยางชดเจนโดยเฉลย 3 ป ขอตอทแขงทอสามารถเหยยดไดมากขน การไดยน

และสายตามการพฒนาทดขน และมากกวาครงมการเพมขนของเชาวปญญาหลง

จากทเขารวมโครงการหาวน

สวนกลมทสอง ผวจยกเชญไปพกผอนสถานตากอากาศเชนเดยวกบกลมแรก

มกจกรรมตางๆตามปกตทอยในโลกของ ป ค.ศ.1979 แตกลมนไมไดรบการขอให

สรางจตสำานกทคดยอนยคเหมอนกลมแรก เมอครบกำาหนดเวลาตามโครงการ

ปรากฏวากลมนกมการพฒนารางกายในเชงบวกเพมขน แตมการพฒนาการทนอย

กวากลมแรก การพฒนาของกลมนเกดขนเพราะการไดไปเทยวตากอากาศเปนกลม

มปฏสมพนธทางสงคม ไดรวมกจกรรม และไดรบการปฏบตเปนพเศษทำาใหพวกเขา

รสกวาเปนหนมขน

เอลเลน แลงเกอร สรปวา สงททำาใหความชรายอนกลบไดม 3 ปจจยคอ 1) การไดรบ

การขอใหทำาตวเหมอนคนหนม 2) การไดรบการปฏบตเสมอนพวกเขามเชาวปญญา

และชวยเหลอตนเองไดแบบคนหนมสาว เชน มการนำาความเหนของพวกเขาไปปฏบต

ดวยความเคารพและจรงใจ และ 3) การขอรองใหทำากจกรรมทซบซอนในชวตประจำาวน

เชน การแตงบทกวตางๆ (อางใน Chopra, 2551 : 154 – 157)

การศกษาของ เอลเลน แลงเกอร แสดงใหเหนอยางชดเจนวา ไมวาจะมกระบวนการ

ปลกฝงจตสำานกใหพวกเขายอนกลบไปในวยหนมหรอไม การจดกจกรรมโดยให

ผสงอายมสวนรวมคดและปฏบตดวย และการแสดงความเคารพนบถออยางจรงใจ


บทท 1

ทำาใหผสงอายมการพฒนาการทางรางกายและจตใจทดขน สามารถกลบมาทำาอะไรได

ดวยตนเองมากขน พงพาบคคลอนนอยลง แตการพฒนาการทงรางกายและจตใจจะดยงขน

หากมการปลกฝงหรอสรางบทบาทสมมตใหกบผสงอายทเขารวมโครงการ รสกและ

กระทำาเสมอนตนมอายนอยลง 15 – 20 ป ดงนน การจดตงชมรมผสงอาย การจดกจกรรม

และการสนบสนนใหผสงอายเขารวมกจกรรมจงเปนแนวทางสำาคญในการพฒนา

คณภาพชวตผสงอาย

คว�มตองก�รของกลมผสงอ�ยจากการสนทนากลม ผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใตไดเสนอความตองการ

ทจำาเปนตอการดำารงอยและการพฒนาคณภาพชวตทสำาคญดงน 1. การสงเสรมความสมพนธทดในครอบครว ดำาเนนการรณรงคสงเสรมคณคา

ของผสงอาย รอฟน รกษา และพฒนาคานยมทเคารพนบถอผสงอายภายในครอบครวอยางทวถงและตอเนอง ทงในระดบประเทศและระดบทองถน สำาหรบในชมชนควรสนบสนนศนยพฒนาครอบครวในชมชนใหดำาเนนงานอยางมประสทธผลและเปนรปธรรม

2. การเพมสถานทสงเคราะหผสงอายใหครบทกจงหวดในจงหวดชายแดนภาคใต สภาพในปจจบนคอ รฐมสถานสงเคราะหผสงอายตงอยในจงหวดยะลาเพยงจงหวดเดยวเทานน ทำาใหไมสามารถดแลชวยเหลอผสงอายใหเพยงพอตอความตองการกบจำานวนของผสงอายทอยอยางโดดเดยวทนบวนจะเพมมากขน

3. การสงเสรมใหชมชนดแลผสงอาย โดยการสนบสนนการจดตงกลมชาวบานในชมชน ทงกลมเยาวชน กลมสตร หรอกลมผสงอายทมสขภาพด เพอทำาหนาทในการชวยเหลอดแลผสงอายทชวยตนเองไมไดหรอขาดทพง

4. การสรางปอเนาะผสงอาย ในจงหวดชายแดนภาคใตมผสงอายทนบถอศาสนาอสลามเปนจำานวนมาก ผสงอายจำานวนหนงมความประสงคทจะไปอยในโรงเรยนปอเนาะ ซงทำาใหเขาไดใชเวลาศกษาหลกคำาสอนทางศาสนา ซงเปนการเพมพนความรและสรางความสงบสนตในจตใจ

5. การประชาสมพนธใหผสงอายทราบถงสทธอยางทวถง และหนวยงานของรฐทมหนาทรบผดชอบการกระจายสทธตามกฎหมายควรปรบปรงระเบยบเพอลด



บทท

1

ขนตอนในการเขาถงสทธและดำาเนนงานในเชงรกเพอเอออำานวยความสะดวกให

ผสงอายเขาถงสทธตามกฎหมายไดมากขน

6. การสงเสรมการจดตงชมรมผสงอายในชมชน และในหนวยงานของรฐททำา

หนาทดานบรการ เชน โรงพยาบาล เปนตน และสนบสนนใหชมรมจดกจกรรม

นนทนาการเพอฟนฟสภาพจตใจและรางกายของผสงอายใหดขน

7. หนวยงานของรฐควรมโครงการสงเสรมความรกความอบอนในชมชนทง

ศาสนาพทธและอสลาม เชน โครงการเสรมสรางสนตสขผสงอาย โครงการฟนฟ

ชวยเหลอทงดานรางกายและจตใจแกผสงอายทไดรบผลกระทบจากสถานการณ

ความไมสงบ

สรปและขอเสนอแนะงานวจยนพบปญหาสำาคญและสาเหตของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต

ดงน

1. ปญห�ก�รลดบทบ�ทผสงอ�ยในครอบครว ซงมสาเหตจากคานยมการ

ใหความสำาคญและการเคารพนบถอสมาชกอาวโสในครอบครวลดลง สงผลใหเกด

พฤตกรรมการเลยงดบตรโดยไมใหความสำาคญกบการเคารพผอาวโส ในประเดนน

ผสงอายมความตองการใหหนวยงานภาครฐจดโครงการสงเสรมความสมพนธทด

ในครอบครว รณรงคฟนฟ รกษา และพฒนาคานยมในการใหความสำาคญและเคารพ

นบถอผสงอายอยางตอเนอง

2. ปญห�ก�รถกทอดทงและคว�มโดดเดยว ซงมสาเหตสำาคญสามประการ

ประการแรก สภาวะความจำาเปนทางเศรษฐกจและการจางงานทำาใหคนหนมสาวจำานวนมาก

ตองออกไปหางานทำาตางถน ประการทสอง การสญเสยบตรหลานในเหตการณความ

ไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต และประการทสาม การขยายตวของคานยมแบบ

ปจเจกชนนยมซงทำาใหความผกพนในครอบครวลดลง สงผลใหความสำานกรบผดชอบ

ของบตรในการดแลบดามารดาผสงอายของตนเองลดลงดวย ในประเดนปญหาน

ผสงอายตองการใหรฐสรางสถานสงเคราะหผชราใหมากขน ใหมการจดตงกลมใน

ชมชนเพอดแลผสงอาย การสรางปอเนาะสำาหรบผสงอาย และพฒนาครอบครวโดยสราง

และพฒนาสำานกแหงความกตญญใหเขมแขง


บทท 1

3. ปญห�ก�รเข�ถงบรก�รและสทธ ซงมสาเหตจากหนวยงานของรฐทรบผดชอบในการดำาเนนงานไมจดบรการใหเพยงพอกบขนาดความตองการ การไมตระหนกถงสทธของผสงอาย ไมจดบรการแกผสงอายตามสทธทควรได ขาดการประชาสมพนธเกยวกบสทธของผสงอายอยางทวถง และขาดการปฏบตงานในเชงรกเพอเอออำานวยความสะดวกในการใชสทธ ในประเดนนผสงอายตองการใหหนวยงานของรฐปฏบตตาม พ.ร.บ. ผสงอายอยางจรงจง ประชาสมพนธสทธของผสงอายใหทวถง และเนนการจดโครงการในเชงรกเพอใหผสงอายสามารถเขาถงสทธไดมากขน

4. ปญห�องคกรหรอ มรมผสงอ�ย ยงมจำานวนนอยเกนไป ยงมไมทวถง และขาดความเขมแขง ทำาใหผสงอายขาดโอกาสในการเขารวมกจกรรมทางสงคมและการพฒนาคณภาพชวตของตนเอง ประเดนนผสงอายตองการใหหนวยงานรฐสนบสนนการจดตงกลม ชมรมผสงอายใหทวถง และสนบสนนทรพยากรและความรในการดำาเนนงานอยางเพยงพอ

ขอเสนอแนะเ งนโยบ�ยจ�กผลก�รวจยมดงน1. นโยบ�ยสงเสรมคณค�และบทบ�ทผสงอ�ย นโยบายนมรากฐานเพอแกปญหา

การลดคณคาของผสงอาย หลกคดสำาคญของนโยบายนคอ ความเชอวาผสงอายเปน กลมบคคลทมคณคาตอสงคมดงนนควรจะสงเสรมคณคาและบทบาทของผสงอายใหสามารถดำารงศกดศรความเปนมนษยของตนเองเอาไว นโยบายนควรมวตถประสงคสองประการคอ ประการแรก การสรางความตระหนกถงคณคาผสงอายในครอบครว และประการทสอง การสรางและพฒนาบทบาทผสงอายในครอบครวและชมชน สำาหรบแนวทางในการดำาเนนการใหบรรลวตถประสงคดงกลาว ควรมดงน 1) การรณรงคสงเสรมคานยมการเคารพนบถอและเชดชคณคาผสงอาย 2) การจดหลกสตรเกยวกบการสรางความสมพนธและการดแลผสงอายโดยใชโรงเรยนในชมชนเปนแหลงเรยนรเพออบรมแกบคคลในครอบครวทมผสงอาย 3) การสรางตวแบบครอบครวทมความสมพนธทดในแตละหมบาน ตำาบล อำาเภอ และจงหวด 4) การจดตงสภาปราชญอาวโสประจำาตำาบล อำาเภอ จงหวด เพอทำาหนาทใหคำาปรกษาการบรหารงานแกองคการภาครฐและทองถน รวมทงการเปนครถายทอดความร ทกษะและประสบการณแกเดกและเยาวชน และ 5) การจดหลกสตรฟนฟสมรรถภาพทงรางกายและจตใจ

แกผสงอายและดำาเนนการอยางทวถงใหครอบคลมทกพนท



บทท

1

2. นโยบ�ยก�รคมครองและดแลผสงอ�ย นโยบายนมรากฐานจากปญหาท

ผสงอายถกทอดทงและปญหาการเขาไมถงบรการและสทธ ความเชอพนฐานของ

นโยบายนคอเมอมนษยเขาสวยชรา สงคมซงประกอบดวยครอบครว ชมชนและรฐ

จะตองประสานรวมมอกนในการคมครองและดแลผสงอายเพอไมใหถกทอดทงและ

สามารถเขาถงสทธทรฐจดใหอยางมความสะดวก ดงนนนโยบายนจงมวตถประสงค

หลก 3 ประการ ประการแรกคอการลดจำานวนผสงอายทถกทอดทง ประการทสอง

การเพมประสทธภาพในการใหบรการและการดแลแกผสงอาย และประการทสาม

สรางความรบรและตระหนกในสทธของตนเองแกผสงอาย สำาหรบแนวทางหลก

ประกอบดวย 1) การกำาหนดมาตรการทางกฎหมายลงโทษแกบตรธดาททอดทง

ผสงอาย 2) การสนบสนนทรพยากรทเพยงพอในการจดตงและการดำาเนนงานของ

กลมหรอองคกรดแลผสงอายในระดบชมชน 3) การจดตงสถานสงเคราะหผสงอาย

จงหวดละหนงแหงและสงเสรมการจดตงโรงเรยนปอเนาะสำาหรบผสงอาย 4) การ

กำาหนดมาตรการในการกำากบตดตามหนวยงานตางๆ ทมหนาทในการใหบรการผสงอาย

ใหปฏบตตาม พ.ร.บ.ผสงอายอยางมประสทธภาพ มขนตอนทเรยบงาย สะดวกและ

ทวถง 5) จดสรางหรอปรบปรงทอยอาศยแกผสงอายทยากจนอยางเหมาะสม 6) สราง

กลไกในการกระจายสทธเชงรก เพออำานวยความสะดวกในการเขาถงสทธโดยใชอาสาสมคร

ประจำาหมบานของหนวยงานราชการตางๆ ทมอยแลวเปนหลก 7) การประชาสมพนธ

เกยวกบสทธของผสงอายใหครบถวนอยางตอเนองและทวถง

3. นโยบายการสรางความเขมแขงแกองคกรและชมรมผสงอาย นโยบายนมฐาน

คดวาองคกรหรอชมรมผสงอายเปนกลไกสำาคญในการจดกจกรรมเพอฟนฟ รกษา

และพฒนาสภาพรางกายและจตใจผสงอายใหมคณภาพชวตทดขน วตถประสงค

ของนโยบายนคอการขยายการจดตงชมรมหรอองคกรผสงอายใหมากขน และสราง

ความเขมแขงในการดำาเนนงานใหมความยงยน แนวทางหลกจงควรประกอบดวย

1) การกำาหนดใหหนวยงานของรฐในระดบอำาเภอ ตำาบลและหมบานจดตงชมรม

ผสงอายในพนทรบผดชอบของตนเองใหมากขน 2) การสนบสนนทรพยากรในการ

ดำาเนนกจกรรมชมรมหรอองคกรผสงอายอยางเพยงพอ 3) การอำานวยความสะดวก

ในการเขาถงทรพยากรหรอแหลงทนสำาหรบการจดกจกรรมตางๆ ใหมประสทธภาพ


บทท 1

ยงขน และ 4) สงเสรมและสนบสนนการจดตงเครอขายองคกรผสงอายในระดบ

อำาเภอและจงหวด เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางองคกรทเปนสมาชกของ

เครอขายซงเปนการเพมทกษะในการบรหารจดการองคกร และพฒนาทกษะในการ

จดกจกรรมใหเกดประสทธผลมากขน

สำาหรบการวจยครงตอไปควรศกษาในสประเดนหลกคอ แนวทางการพฒนา

บทบาททางสงคมของผสงอาย การพฒนาครอบครวตนแบบสำาหรบการดแลผสงอาย

การพฒนาศกยภาพขององคการผสงอาย และการพฒนาประสทธภาพของระบบ

การกระจายสทธและการบรการแกผสงอาย และแนวทางการสรางและฟนฟสมรรถภาพ

ทางกายและจตของผสงอาย

เอกส�รอ�งอง

กฤตยา อาชวนจ และ ปราโมทย ประสาทกล. (บรรณาธการ) 2548. ประ �กรและสงคม 2548 : ประ �กรของประเทศไทย ณ พ.ศ. 2548. นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

กตพฒน นนทปทมะดล. 2540. นโยบ�ยสงคมและสวสดก�รสงคม. กรงเทพมหานคร : สำานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นวลพรรณ ลำาซำา. 2552. เอกสารประกอบการประชม “ก�รประ มสม �ผสงอ�ยระดบ�ต ป 2552.” วนท 7-8 เมษายน 2552 โรงแรมปรนซ พาเลช กรงเทพมหานคร.

ปยากร หวงมหาพร. “กวา 2 ทศวรรษกบสทธผสงอายไทย.” มต นร�ยวน (12 เมษายน 2549) : 6.

รวพรรณ ประจวบเหมาะ. (บรรณาธการ) 2554. รายงานประจำาป ”สถ�นก�รณผสงอ�ยไทย พ.ศ.2554.” วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศนยเศรษฐกจการลงทนภาคใต 1 สำานกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน. ความเคลอนไหวในการลงทน. http://www.industry.go.th/ops/pio/ranong/lists/annuity/ 3 กนยายน 2552.

สมศกด ชณหรศม. (บรรณาธการ) 2553. รายงานประจำาป “สถ�นก�รณผสงอ�ยไทย พ.ศ.2553.” โดย มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย กรงเทพมหานคร.

สำานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย ป พ.ศ.2543-2573. http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?

tabid=356 2 กนยายน 2552.



บทท

1

สำานกสงเสรมและพทกษผสงอาย. 2547. พระร� บญญตผสงอ�ย พ.ศ.2546.

กรงเทพมหานคร : กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

Chambers, D.E. 2000. Social Policy and Social Programs : A Method for the Practical

Public Policy Analyst. 3rd Boston : Allyn and Bacon.

Chopra, D. 2551. ร�งก�ยทเหนออ�ยขย จตใจทไรก�ลเวล� แปลโดย เรองชย

รกศรอกษร กรงเทพมหานคร : สำานกพมพมตชน.

Coleman, J. W. and Cressey, D. R. 1990. Social Problems. New York : Harper & Row.

Gil, D.G. 1990 . Unravelling Social Policy. Vermont : Schenkman Book.

Spocker, P. 1995. Social Policy : Themes and Approaches. London : Prentice Hall.

Witcher, S. 2003. Reviewing the Terms of Inclusion : Transactional Processes, Currencies

and Context. London : Centre for Analysis of Social Exclusion, London School

of Economics.

27

บทท 2

สงคมอดมสขทยงยน : การพฒนาตวชวด และการนำาไปใชGreen Sustainability Happiness Society : Indicators Development and Application

สงคมอดมสขทยงยน :การพฒนาตวชวด และการนำาไปใช

Green Sustainability Happiness Society :Indicators Development and Application

2บทท

วลญชา สพรรณธรกา

Walancha Supantharika

วารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรกปท 31 ฉบบท 3 มถนายน - กนยายน 2556

28

บทท

2

บทคดยอ

การศกษาเรองนมวตถประสงค เพอศกษารปแบบสงคมทสามารถมอบ

ความอยดมสขใหแกมนษยบนพนฐานการพฒนาทยงยน และจดทำาตวชวดเพอ

วดผลการพฒนา สามารถนำาไปใชทดลองกบบรบทจรง โดยมขนตอนในการศกษา คอ

ศกษาเอกสารทเกยวของ การสมภาษณแบบเจาะลก รวมกบการสงเกตการณแบบ

มสวนรวมในพนท ผลการศกษา พบวา ลกษณะองคประกอบของสงคมอดมสข

ทยงยนประกอบดวย 4 มต ซงประยกตจากแนวคดการประเมนผลกระทบสงแวดลอม

(Environmental Impact Assessment : EIA) พบวา 1) มนษยมสขภาพอนามย

ทแขงแรง 2) ไดรบสวสดการทจำาเปนตอการดำารงชวตครบถวน สมบรณสงคมม

ความสงบสข 3) มทรพยากรสงแวดลอมทอดมสมบรณ และปราศจากมลพษ 4) ไดอย

ในระบบนเวศทมความมนคงและยงยน ดำาเนนการพฒนาเปนตวชวดสงคมอดมสข

ทยงยน ได 47 ตว นำามาประเมนกบบรบทศกษา คอ ชมชนราชธานอโศก จงหวด

อบลราชธาน พบวาชมชนสามารถผานเกณฑบรรลเปาหมายไดทงหมด 47 ตวชวด

มความเปนสงคมอดมสขทยงยนในระดบสง โดยมปจจยแหงความสำาเรจของชมชน คอ

สงคมใชหลกคณธรรมตามพทธศาสนาในการบรหารจดการชมชน ผนำามศลธรรมจรรยา

สงคมอดมสขทยงยน :การพฒนาตวชวด และการนำาไปใช

Green Sustainability Happiness Society :Indicators Development and Application2บทท

วลญชา สพรรณธรกา1

Walancha Supantharika

1นกศกษาปรญญาโท สาขาการจดการสงแวดลอม คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร.สมพจน กรรณนช)

29

บทท 2


เปนสงคมแหงการเรยนร มความเขมแขง สามารถพงตนเองไดทงชมชนและมแนวคด

อนรกษสงแวดลอมในการดำาเนนชวต

คำ�สำ�คญ : สงคมอดมสข, การพฒนาทยงยน, ความอยดมสข, ตวชวด, ราชธานอโศก

AbstractThis study has two objectives: 1) to investigate the society model for human’s

well-being based on sustainable development; 2) to develop indicators for measuring happiness society that can be applied in real life. The methodologies of this study include review of literature, in-depth interviews, and participant observations. The study found that the essential components of Green Sustainability Happiness Society base on the concept of Environmental Impact Assessment (EIA) including : 1) health quality ; 2) human welfare (access to human basic and living quality needs) ; 3) sustainable flow of environmental resources; 4) stable ecosystem exist in the RatchathainiAsoke Community. Within these scopes, 47 indicators were literally considered applicable and used to assess the green and happiness quality of the RatchathaniAsoke Community in Ubonratchathani Province. It was found that the community has all qualities of Green Sustainability Happiness Society. The main drivers include the dedication to sinless life, to honor nature,

to be selective of sustainable technology, and to self-reliance principle.Key words : Happiness Society, Sustainable Development, Well-being,

Indicators, Ratchathani Asoke

บทนำ� แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตท 10 (พ.ศ.2550 – พ.ศ.2554)

ใหความสำาคญกบการพฒนาทสมดลทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เพอ

มงพฒนาสสงคมอยเยนเปนสขรวมกน (Green and Happiness Society) การตดตาม

ประเมนผลการพฒนาทผานมาพบวาสงคมไทยหมมากบกพรองในดานคณภาพชวต

คณภาพเศรษฐกจ ความมนคงดานสขภาพ เผชญกบความเสอมโทรมทางสงคม และ

สงแวดลอม และขาดความสข (สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ


30

บทท

2

สงคมแหงชาต, 2554) เนอหาของการพฒนาในอนาคตจงตองการการทมเทอยาง

จรงจงและอยางกวางขวางในทศทางการสรางสงคมใหมคณภาพชวตและความสข

มภมคมกนทางสงคม และมความมนคงทางสงแวดลอม การศกษานมความสนใจ

คนหารปแบบของสงคมในอดมคต และขอบงชลกษณะเฉพาะทชวยใหเกดความเขาใจ

องคประกอบของสงคมทมความสข และมความมนคงทางสงคมและสงแวดลอม และ

เลอกพนทสงเกตการณเพอเปนกรณศกษา

ปรชญาทนยมอางองเกยวกบสงคมทมความสขไดแก ความสขมวลรวม

ประชาต ของภฎาน ซงมหลกการประกอบดวย เสาหลกแหงความสขสตน ไดแก

การพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน การอนรกษสงแวดลอม การสงเสรมวฒนธรรม

ประจำาชาต และธรรมาภบาลทด (สเตฟาน พรสเนอร, 2547 : 35)

แนวทางการพฒนาของสงคม ควรมงไปสสงคมทดขน เพอใหประชาชนม

ความสข ใหความสำาคญแกปจจยททำาใหมนษยมการดำารงชวตทด เพอความเปนอยทด

คอ ความอยดมสข (Well-being) จงสามารถกำาหนดองคประกอบของความสข/

ความอยดมสขได (สฤณ อาชวานนทกล, 2553 : 30-31) ใหทกคนในสงคมมสขทวหนา

เปนสงคมทมการพฒนาใหเกดความยงยน สงคมมความเทาเทยม พงพาอาศยและ

ชวยเหลอกน มความมนคงดานสขภาพ มสงแวดลอมทดไมเปนขอจำากดตอศกยภาพ

ในการเพมผลผลต โดยสงแวดลอมเปนปจจยพนฐานสำาคญในการพฒนา (อรณ อวนสกล,

2544 : 45 ; นงนภส ควรญญ เทยงกมล, 2551 : 209-214)

การศกษานกำาหนดองคประกอบ และเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน ได

ประยกตใชแนวคดการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม (Environmental Impact

Assessment: EIA) เปนองคประกอบ และเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน ซง EIA

มบทบาทเปนเครองมอเพอสงเสรมการพฒนาอยางยงยน (จนทนา อนทปญญา,

2551 : 14) ในกระบวนทศนใหมนไดพฒนาขนมาเปนเครองมอสำาหรบการประเมน

ความยงยนของกระบวนการพฒนาคอนำาทงความยงยน และ EIA มาประยกตบรณาการ

เขาดวยกน ใชกบกจกรรมของมนษยทหลากหลาย และสงแวดลอมทแตกตาง ซงจะ

เปนผลใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการจดการสงแวดลอม และการดำาเนนกจกรรม

ของมนษย (จรากรณ คชเสน และ นนทนา คชเสน, 2552 : 121)

31

บทท 2


สงคมอดมสขทยงยน หมายถง สงคมทมเปาหมายการพฒนาเพอความสขของ

คนในสงคมเปนหลก โดยคำานงถงผลการพฒนาทเกดขนทงในปจจบนและอนาคต

ของชมชน ซงองคประกอบสงคมอดมสขทยงยน ประกอบดวย 4 ดาน ไดแก สขภาพ

อนามย สวสดการของมนษย ทรพยากรสงแวดลอมทางกายภาพและชวภาพ และ

ระบบนเวศโดยรวม ซงการพฒนาทดยอมไมกอผลกระทบตอองคประกอบตางๆ

ทจะลดทอนความอยดมสขของมนษย แตควรจะเปนการพฒนาเพอสงเสรมให

องคประกอบตางๆ 4 ดานน มอยางครบถวนสมบรณ รายละเอยดแสดงในแผนภาพ

ตอไปน

แผนภ�พแสดงองคประกอบของสงคมอดมสขทยงยน

เปนปจจยภายในของมนษยทแสดงออก

มาในรปของผลสขภาพ โดยไดรบอทธพล

จากปจจยภายนอกรอบตวมนษย ซง

การพฒนาทดจะสงเสรมใหมนษยมสข

ภาวะองครวมทด ทงกาย ใจ

คอปจจยทสงเสรมตอการพฒนา

คณภาพชวตมนษย ทงในแงทรพยากร

พนฐานการผลต และปจจยแวดลอม

ของมนษยการพฒนาทดคอทรพยากร

ตาง ๆจะมความอดมสมบรณ มการเพมพน

และไมเสอมโทรม

เปนปจจยภายนอกทมผลตอคณภาพชวตมนษย

การพฒนาทดควรคำานงถงการมอบความสข

สมบรณ อยดกนด ตอบสนองปจจยพนฐาน

ในการดำารงชวตครบถวน และเพยงพอ สราง

ระบบเศรษฐกจ สงคมเขมแขง พงตนเอง และ

มอบสทธและประโยชนทมนษยควรไดรบ เชน

การศกษา เทคโนโลย นนทนาการเปนตน

เปนสภาพสงแวดลอมโดยรวมเปรยบเสมอน

บานทอยอาศยของมนษย ระบบนเวศมความ

สมดล มนคง ไมเสอมโทรม คอการดำาเนน

กจกรรมของชมชนไมรบกวนกลไกการควบคม

ตวเองของระบบนเวศ จงมความเสถยร ยงยน

ยอมสงผลใหเกดความสขสมบรณแกมนษยได

สขภ�พ/อน�มยของ

มนษย

ทรพย�กรสงแวดลอมก�ยภ�พ

วภ�พ

สวสดก�รของมนษย

ระบบนเวศองครวม

สงคมอดมสขท

ยงยน


32

บทท

2

วตถประสงคก�รศกษ�1. เพอศกษาสงคมอดมสขทยงยน

2. เพอจดทำาเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน

3. เพอศกษาบรบทของชมชน และประเมนความเปนสงคมอดมสขทยงยน

โดยเลอกศกษาชมชนราชธานอโศก จงหวดอบลราชธาน

วธดำ�เนนก�รศกษ�การศกษานเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ขนตอนก�รศกษ� 1.1 การสรางรปแบบลกษณะสงคมอดมสขทยงยน เปนการรวบรวมแนวความคด

การพฒนาทยงยน แนวคดความอยดมสข เปนตน มาสรางรปแบบสงคมอดมสขทยงยน โดยใชแนวคดการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment : EIA) กำาหนดองคประกอบของสงคมอดมสขทยงยน

1.2 การจดทำาเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน เมอไดตวแบบสงคมอดมสขทยงยนแลว ผวจยไดพฒนาเปนเกณฑชวด เพอใชบงชความเปนลกษณะสงคมอดมสขทยงยนโดยไดรบความอนเคราะหจากผเชยวชาญพจารณา ตรวจสอบความตรงดานเนอหา ดวยวธ Item-Objective Congruence Index (IOC)

1.3 การศกษาบรบท ลงเกบขอมลภาคสนามในบรบททตองการศกษาคอ ชมชนราชธานอโศก อำาเภอวารนชำาราบ จงหวดอบลราชธาน เพอคนหาแนวทางการพฒนา และการดำาเนนกจกรรม

1.4 ประเมนความเปนสงคมอดมสขทยงยนของบรบท จากผลการศกษาบรบท ชมชนราชธานอโศก นำา เปรยบเทยบกบเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน เพอสามารถตอบคำาถามวตถประสงค วาชมชนราชธานอโศกมลกษณะเปนสงคมอดมสขทยงยนไดหรอไม และหากมอยในระดบใด

วธเกบรวบรวมขอมล2.1 ขอมลปฐมภม 1) เกบรวบรวมขอมลบรบท ชมชนราชธานอโศก โดยการสอบถาม สมภาษณ

ผใหขอมลสำาคญ จำานวน 13 ราย ในการดำาเนนกจกรรมตางๆ ของชมชน ไดแก ผนำาชมชน

33

บทท 2


กรรมการชมชน สมาชกชมชนทรบผดชอบในงานกจกรรมดาน ตางๆ ของชมชน โดยม

ความครอบคลมกบประเดนตวชวดสงคมอดมสขทยงยน

2) เกบขอมลโดยการสงเกตการณแบบมสวนรวม (Participant Observation)

โดยรวมทำากจกรรม และใชชวตรวมกบคนในชมชน

2.2 ขอมลทตยภม

1) ศกษาเอกสารเกยวกบแนวคดสงคมอดมสขทยงยน ไดแก การพฒนา

ทยงยน ความอยดมสข การจดการสงแวดลอม เปนตน และงานวจยทเกยวของ

เพอใชสรางรปแบบและเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน

2) ขอมลทวไป และงานวจยเกยวกบพนทศกษาชมชนราชธานอโศก

ตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลดวยวธการตรวจสอบสามเสาดานวธรวบรวมขอมล

(Methodological Triangulation) โดยใชวธเกบรวบรวมขอมลตางๆ กน เพอรวบรวม

ขอมลเรองเดยวกน เชน ใชวธการสงเกตควบคไปกบการซกถาม พรอมกนนนกศกษา

ขอมลจากเอกสาร

ผลก�รศกษ�เกณฑ วดสงคมอดมสขทยงยน

จากการทบทวนวรรณกรรมเพอสรางรปแบบสงคมอดมสขทยงยน และแนวคด

เกยวกบสงคมอดมสข กบการพฒนาทยงยนจากนกวชาการและองคกรอนๆ ทงหมด

8 แนวคด ไดแก การพฒนาทยงยน (ปรชา เปยมพงศสานต, 2538) การพฒนาทยงยน

(ป.อ.ปยตโต, 2539) การพฒนาทยงยน (ประยร ธมมจตโต, 2540) การพฒนา

ซงกำาหนดทศทางไวทความอยดมสข (ประเวศ วะส, 2547) ตวแบบการพฒนาท

ยงยน (สญญา สญญาววฒน, 2547) เศรษฐศาสตรเชงพทธ (ป.อ.ปยตโต, 2548)

ความยงยน (ชชพล ทรงสนทรวงศ, 2550) ดชนชวดความอยเยนเปนสขรวมกนใน

สงคมไทย (สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550)

และตวชวดชมชนเปนสข (พระมหาสทตยอภากาโร และ เขมณฏฐอนทรสวรรณ,

2553) ไดเสนอองคประกอบเกยวกบเปาหมายการพฒนาสสงคมอดมสข และความ

ยงยนตางๆกน ขนอยกบวาเนนมตใดของสงคมเปนสำาคญ ผศกษารวบรวมประเดน

สำาคญของแตละแนวคดเพอใชประกอบการสรางเกณฑชวดสงคมอดมสขจดทำาเปน


34

บทท

2

แบบประเมนความสอดคลองดานเนอหาเกณฑชวด โดยไดรบความอนเคราะหจาก

ผเชยวชาญทางดานการจดการสงแวดลอม ชวยตรวจประเมนความเหมาะสม ความ

สอดคลองของเนอหาตวชวด ดวยวธ IOC จำานวน 3ทาน เกณฑชวดทผานการตรวจ

สอบจากผเชยวชาญแลว มจำานวนทงสน 47 ตว ประกอบดวยดานสขภาพอนามย

ของมนษย 12 ตวชวด ดานสวสดการของมนษย 22 ตวชวด ดานทรพยากรสงแวดลอมฯ

7 ตวชวด ดานระบบนเวศองครวม 6 ตวชวด รายละเอยดตามตารางแสดงเกณฑชวด

สงคมอดมสขทยงยน

ซงองคประกอบของสงคมอดมสขทยงยน และตวชวดเหลานคอเครองมอทใช

สะทอนผลการพฒนา ชใหเหนความกาวหนา หรอความสำาเรจในการพฒนาสงคม

ต�ร�งแสดงเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน

องคประกอบตวชวด ตวชวด1.สขภาพอนามยของมนษย

สขภ�วะทดสมบรณหม�ยถง ก�รมสขภ�วะทดทงท�งก�ย ท�งจต ท�งอ�รมณ และท�งปญญ� ทงหมดเ อมโยงบรณ�ก�รกน โดยมปจจยแวดลอมภ�ยนอกสงเสรมทด อย�งปจจยด�นสวสดก�รและระบบ สงแวดลอมโดยรวม (ประเวศ วะส, 2551:1 ; พระมห�สทตยอ�ภ�กโรและเขมณฏฐอนทรสวรรณ, 2553: 243)

1. ชาวชมชนมอาหารทสะอาด ปลอดภย ครบถวน มเพยงพอไมขาดแคลน

2. ชาวชมชนมการสงเสรมสขภาพตนเองใหแขงแรง โดยการออกกำาลงกายสมำาเสมอ เปนตน

3. ชาวชมชน ลด ละ เลก อบายมข ปลอดจากการเจบปวยดวยพษสรา สงเสพตด ตางๆ

4. มทอยอาศยปลอดภย เหมาะสม มนคง สะอาด5. มสภาพแวดลอมทรมรน ปราศจากมลพษทางอากาศ

เสยง ฯ เปนตน6. ชมชนมบรการดานสขภาพอนามย และมการจดการ

บรการดานสขาภบาลทเหมาะสม สะอาด7. ชาวชมชนมความพอใจในชวตและสงทตนม (สงเกต

ไดจากไมอจฉา ไมโลภ ไมเหนแกตว8. มความภมใจในตนเอง รสกตนเองมคณคา (สะทอน

ไดจากไมเลนการพนน สรา/ยาเสพตด

9. มอารมณความรสกทางบวก มองโลกในแงด และมสนทรยทางอารมณในการดำาเนนชวต จงแสวงหาความรใหมๆ ไมรสกเบอชวต

10. ไมมภาวะเครยด วตกกงวล คอไมยดมนถอมน

35

บทท 2


องคประกอบตวชวด ตวชวด

11. มความมนใจ และเชอมนในศกยภาพของตนเอง เชอมนวาตนมคณคาสามารถทำาประโยชนใหกบสงคมได

12. การเหนแกประโยชนสวนรวม คอชวยเหลอสงคมเมอมโอกาส

2. สวสดการของมนษย

ก�รพฒน�ด�นสวสดก�รของมนษย คอเรองเกยวกบก�รสนองคว�มตองก�รพนฐ�นของมนษย ปจจยส ก�รมอบคว�มสขสมบรณ /คว�มอยดกนด ใหแกประ � น มระบบเศรษฐกจ เกยวกบอ� พ สภ�พสงคมทอยอ�ศย ก�รจดระเบยบสงคมให ประ � นมคว�มปลอดภยใน วตและทรพยสน จดก�รศกษ�และก�รพฒน�คน บรก�รสงคมทวไป รวมทงก�รพกผอน นนทน�ก�ร มทนท�งสงคม (ปร � เปยมพงศส�นต, 2538 : 103 ; สล�ภรณ น�ครทรรพ, 2541 : 239 ; คณะกรรมก�รสงเสรมสวสดก�รสงคมแหง �ต, 2545 : 4 ; สญญ� สญญ�ววฒน, 2547 : 181 ; ป.อ.ปยตโต, 2548 : 47, 63 ; สำ�นกง�นคณะกรรมก�รพฒน� ก�รเศรษฐกจและสงคมแหง �ต และสถ�บนสงแวดลอมไทย, 50 : 2 ; วรวฒ โรมรตนพนธ, 2551 : 316-317)

13. ชาวชมชนมปจจย 4 ทเพยงพอในการดำารงชวตตนเอง

14. ชมชนมสาธารณปโภคพนฐานเพยงพอตอความตองการของประชาชน ไดแก นำา ไฟฟา การคมนาคม สขาภบาล สาธารณสข และการสอสาร

15. ชาวชมชนไมมหนสน16. มการแบงปนผลผลตทางเศรษฐกจทชมชนผลตได

และเหลอจากการบรโภคในชมชน ออกสสงคมภายนอก17. ชาวชมชนมความสมพนธทดตอกนในทกระดบของ

สงคม ตงแตภายในครอบครว ภายในชมชน และกบชมชนอนๆ (สมาชกมความเชอใจกน ไมมความขดแยงกน)

18. ชาวชมชนมความสามคค ความพรอมทจะชวยเหลอ

เกอกลกนและกน ทงในและนอกชมชน19. ชมชนมผนำาทหลากหลายทงในดานความร/ทกษะ20. ชมชนมการสบสาน อนรกษภมปญญา/เอกลกษณทองถน21. ชมชนมกระบวนการเรยนร จดใหมการศกษาดงานใน

ทตางๆ22. ชมชนมการขยายกจกรรมของตน โดยการขยายเครอขาย/

มเครอขายกบชมชนอน23. สมาชกชมชนมความไววางใจ เชอมน และไมมอคตในตว

ผปกครอง24. สมาชกชมชนปฏบตตามกฎระเบยบทชมชนยดถอรวมกน25. สมาชกชมชนไดรบทราบขอมล และมสวนรวมเสนอ

ความคดเหน ในการตดสนใจการบรหารชมชน26. ชมชนมความมงคง ความปลอดภยในชวตและทรพยสน

สงเกตไดจากปราศจากปญหาอาชญากรรม และปญหายาเสพตด

ต�ร�งท 1 เกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยน (ตอ)


36

บทท

2

องคประกอบตวชวด ตวชวด2. สวสดการของมนษย (ตอ)

27. ชมชนจดใหมสถานทพกผอนหยอนใจทางธรรมชาต และจดใหมกจกรรมบนเทง เพอใหสมาชกชมชน โดยเปนกจกรรมทสงเสรมศลธรรม ไมอนาจาร ไมมอมเมาประชาชน

28. ชมชนมการจดการใหความร การศกษาขนพนฐานแกสมาชก

29. ชมชนมการใหความร ดานทกษะอาชพ30. ชมชนมการใหความร ทกษะในการดำาเนนชวตในทองถน

สอนใหพงตนเองได และชวยเหลอครอบครว โดยไมละทงสงคมสวนรวม

31. เปดโอกาส/สนบสนนใหมการเรยนรตลอดชวต (เรยนรจากขาวและการเปลยนแปลงของสงคมโลก) สงเกตไดจากมหองสมดเอกสาร อเลกทรอนกส และมชองทางการสอสารกบโลกภายนอก

32. กระบวนการเรยนการสอนของชมชน ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม

33. สมาชกชมชนมพฤตกรรมอนรกษสงแวดลอมทงดน นำา อากาศ และวฒนธรรมทองถน (เชน ทงขยะในททจดไว แยกขยะกอนนำาไปกำาจด )

34. มความรในการนำาเทคโนโลยทเหมาะสมกบทองถนมาใชในการเพมผลผลตของชมชน มการใชเทคโนโลยทไมทำาลายคณภาพความสมดลของระบบมนษย สงคม และสงแวดลอม

3. ทรพยากรสงแวดลอมกายภาพ และชวภาพ

ทรพย�กรธรรม �ตมบทบ�ทตอมนษยในก�รเออใหปจจยส (ฐ�นก�รผลต) คว�มปลอดภยใน วตและทรพยสน ใหพลงง�น และคว�มสะดวกสบ�ย จดเปนปจจยทมคว�มสำ�คญตอก�รดำ�รง วตของมนษย ไดแก ทรพย�กรดน นำ� อ�ก�ศ พลงง�น ป�ไมพรรณพ

35. สภาพดนในพนทชมชนทใชในการทำากสกรรม มความอดมสมบรณ เพาะปลกพชได

36. ชมชนมสภาพอากาศบรสทธ (คอชมชนไมเผาเศษพช ฟางขาว ในการเตรยมพนทเพาะปลกทกอใหเกดหมอกควนในอากาศได เปนตน)

37. แหลงนำาสาธารณะในชมชนมสภาพด สตวนำาอาศยอยได และไมมการปลอยนำาเสยจากกจกรรมของชมชนลงสแหลงนำาสาธารณะ


37

บทท 2


องคประกอบตวชวด ตวชวด3. ทรพยากรสงแวดลอมกายภาพ และชวภาพ (ตอ)

สตวป� ซงทรพย�กรเหล�น ห�กใ แบบไมรคณค� กจะกอใหเกดคว�มไมสมดลของระบบธรรม �ต องครวม จงตองมก�รจดก�รเพอใหเกดคว�มยงยน และตองไมไดรบผลกระทบท�งลบจ�กก�รดำ�เนนกจกรรมของมนษย(ปร � เปยมพงศส�นต, 2538 : 92 ; พล ทรงสนทรวงศ, 2550 :

110-113 ; นงนภส ควรญญ เทยงกมล, 2551 : 97)

38. พนทปาในบรเวณชมชนเพมขน/คงท (คอชมชนรวมมอกนดแลรกษาทรพยากรปาไม)

39. ชมชนมวธการลด หรอบรรเทามลพษทเกดจากการดำาเนนกจกรรมของชมชน เชน มการบำาบดนำาเสย ลดการใชสารเคมในการเกษตร เปนตน

40. ชมชนมการนำาหลกการหมนเวยนทรพยากรมาใชบรหารการใชประโยชนทรพยากรตางๆ ภายในชมชน เพอลดปรมาณของเสยทจะปลอยออกสสงแวดลอม หรอปรมาณของเสยเปนศนย (Zero Waste) เชนใชเศษใบไมมาทำาเปนปย เปนตน

41. ชมชนมพลงงานใชเพยงพอ และมรปแบบการใชพลงงานทางเลอก หรอ พลงงานหมนเวยน

4. ระบบนเวศองครวม

ระบบนเวศหรอระบบธรรม �ต คอ ระบบทหลอเลยงมนษย เปนแหลงอำ�นวยคว�มรนรมย คว�มง�ม ก�รรกษ�ธรรม �ตคอก�รบำ�รงรกษ�คณภ�พ วต จงเปนหน�ทของมนษยผเปนสวนหนงของระบบนเวศ ทจะรกษ�ระบบนเวศใหมเสถยรภ�พและคว�มยงยนท�งนเวศ โดยมวถ วตทสอดคลองกบธรรม �ต พงพ�ระหว�งกน ไมทำ�ล�ยกลไกก�รควบคมตวเองของธรรม �ตใหเสยห�ยไป (ปร � เปยมพงศส�นต, 2538 : 71, 95 ; ปร � เปยม-พงศส�นต และคณะ, 2543 : 135 ; พล ทรงสนทรวงศ, 2550 : 98)

42. ชมชนมสภาพแวดลอมโดยรวมด มคณภาพสงแวดลอมทด43. ระบบนเวศของชมชนมความสมดล ไมเสอมโทรม - สงเกตไดจาก ระบบนเวศ/ทรพยากรธรรมชาตทสำาคญ

ของทองถน ยงคงมอย อดมสมบรณ ไมเสอมโทรม - ระบบนเวศของชมชนสามารถผลตปจจยส

ไดเพยงพอกบคนในชมชน ทงคนรนปจจบนและ คนรนหลง / ชมชน สามารถพงพงระบบนเวศในชมชนได โดยไมตองพงพา หรอนำาเขาทรพยากรมาจากภายนอก

44. มความหลากหลายทางชวภาพ คอ มพชพรรณและสตวหลากหลายชนด

45. ชมชนมการทำาเกษตรกรรมแบบไมใชสารเคม และปลกพชแบบผสมผสาน

46. ชมชนมการใชชวตอยางกลมกลนกบธรรมชาต ลดการเบยดเบยนธรรมชาต

47. ชมชนมการคมครองทรพยากรธรรมชาต อนรกษ และ

ฟนฟความหลากหลายทางชวภาพ



38

บทท

2

เกณฑการใชเมอเปรยบเทยบกบผลการศกษาบรบท หากพบวาตรงกบประเดน

ชวด/บรรลเปาหมายตามประเดนชวด ในขอนน ได 1 คะแนน ไมตรงหรอไมเขาขาย

ได 0 คะแนน

โดยคะแนนสงสดในแตละประเดนชวดน คอ 1คะแนน มจำานวนตวชวดทงหมด

47 ขอ ดงนนคะแนนรวมสงสดคอ 47 คะแนน สวนคะแนนตำาสดคอ 0 คะแนน

เมอนำามาแบงระดบความเปนสงคมอดมสขทยงยน จะไดระดบตามการแบง

เกณฑคะแนนดงน

ชวงคะแนน

มความเปนลกษณะสงคมอดมสขทยงยนนอย 0 – 15

มความเปนลกษณะสงคมอดมสขทยงยนปานกลาง 16 – 31

มความเปนลกษณะสงคมอดมสขทยงยนสง 32 – 47

ก�รศกษ�บรบท ม นร� ธ�นอโศก กบสงคมอดมสขทยงยนหมบานชมชนราชธานอโศก หมท 10 ตำาบลบงไหม อำาเภอวารนชำาราบ จงหวด

อบลราชธาน กอตงป พ.ศ.2537 ไดรบอนมตเปนหมบานจากกระทรวงมหาดไทย

เมอป พ.ศ.2539 มลกษณะเปนชมชนเขมแขง มเศรษฐกจแบบพงตนเอง ลดการ

เบยดเบยนธรรมชาตโดยการทำากสกรรมไรสารพษ อกทงยงมแนวคดเสยสละ ชวยเหลอ

ผอน ไมรบประทานเนอสตว ไมมอบายมข สงเสพตด เปนสงคมรวมหมของชาวพทธ

ประกอบดวย นกบวช และฆราวาสทตงใจปฏบตธรรมตามแนวคำาสอนของพระพทธเจา

ปฏบตตนตามกรอบของศล 5 ศล 8 ศล 10 หรอศลทสงขนไปตามสถานะของแตละ

บคคล โครงสรางของชมชนเปนการอยรวมกนระหวาง บาน (ชมชน) วด (พทธสถาน)

ศนยการเรยนร (โรงเรยน) โดยมวดเปนศนยกลางของชมชน ทงเผยแพรหลกธรรม

คำาสงสอนของพทธศาสนา เปนทยดเหนยวจตใจนกบวชยงเปนทปรกษาสำาคญใน

การบรหารจดการชมชน มระบบการบรหารจดการโดยสมาชกในชมชนเอง มการ

ผลตอาหารและสนคาเพอการอปโภคบรโภคของคนในชมชน โดยคนในชมชน มการ

ดแล เกอหนนซงกนและกน มระบบการศกษาทมงเนนการพฒนาจตวญญาณ

สอดคลองกบวถการดำาเนนชวต

39

บทท 2


เปนชมชนทพยายามพงตนเองอยางครบวงจร โดยอาศยแรงงานภายในชมชน

ในการสรางสรรคผลผลตดานปจจยส อนประกอบไปดวย อาหาร เครองนงหม ทอย

อาศย ยารกษาโรคใหมากทสดเทาทจะมากได โดยปฏบตตามหลก “บญนยม” คอ

การทำางานใหเกดประโยชนแกสวนรวมอยางไมเอารดเอาเปรยบ การรเรมดำาเนน

กจกรรมการพฒนาชมชนในหลายรปแบบ คนในชมชนรวมกนคด รวมกนทำา กจกรรม

ดงกลาวจดเปนพนฐานสำาคญ และนำามาสความสามารถในการพงตนเองของชมชน

ในปจจบน

ชมชนราชธานอโศก กบการพฒนาสสงคมอดมสขทยงยน ในองคประกอบ 4 ดาน

มดงน

1) ดานสขภาพอนามยของมนษย

พบวาสมาชกชมชนสวนใหญมสขภาพทดทงทางกาย และทางใจ คอ อตราการ

เจบปวยมนอยกวาสงคมภายนอก มรางกายทแขงแรงไมมโรคภยไขเจบ ไดรบปจจยส

ทครบถวน เพยงพอกบความตองการ โดยมอาหารทสะอาด ไรสารเคม ไดอยใน

สงแวดลอมทอดมสมบรณ จงสามารถเปนแหลงผลตปจจยส ใหแกสมาชกชมชนได

อยางครบถวน สงแวดลอมปราศจากมลพษ เพราะชมชนมการดำาเนนกจกรรมตางๆ

ทคำานงถงสงแวดลอม นอกจากนยงจดใหมบานสขภาพ เพอบรการดานอนามยแก

สมาชกชมชนอยางทวถง มองคความรในการดแลสขภาพดวยตนเอง เชน การออกกำาลง

การใชสมนไพรรกษาโรค ใชหลกปองกนทตนทาง คอการรบประทานอาหารใหเปนยา

รกษาสขภาพดวยแพทยแผนไทย/ทางเลอกกอนใชแนวทางแพทยแผนปจจบนตะวนตก

ดานสขภาพทางใจ ทางอารมณทด สะทอนใหเหนจากภาพลกษณความมนำาใจ

อธยาศยด ยมแยมแจมใส ไมมภาวะเครยด/วตกกงวล มทศนคตในการดำาเนนชวตทด

มความพงพอใจในสงทตนม และทตนเปน/งานททำา ไมเหนแกตว เหนแกประโยชน

สวนรวมเปนทตง เออเฟอและแบงปนผอนอยเสมอ การมสขภาพใจทด ไมเกดวตกกงวล

กจะสงผลใหมสขภาพกายทด เพราะชาวชมชนมการพฒนาจตใจใชหลกพทธศาสนา

คอ ไตรสกขา ไดแก ศล สมาธ และปญญา และนำาหลกธรรมมาใชในการดำาเนนชวต

เชน อทธบาท 4 และมรรคมองค 8 โดยมนกบวชเปนผใหคำาปรกษา แงคด หลกธรรมตางๆ

จงทำาใหเขาใจและยอมรบความเปลยนแปลง ไมยดมนถอมนในทกข หรอสข


40

บทท

2

2) ดานสวสดการของมนษย

ชมชนมความอยดกนด สามารถผลตปจจยพนฐาน และมอบบรการ ใหแกสมาชก

ไดอยางครบถวนเปนเพราะความพยายามทจะลดการพงพาปจจยภายนอกชมชน จงม

การดำาเนนกจกรรมตางๆ มากมายเพอมารองรบการบรโภคของชาวชมชน ทำาใหเปน

ชมชนทพงตนเองได จนสามารถนำาผลผลตทเหลอจากการบรโภคภายในชมชนแบงปน

ใหแกผอนได ในรปแบบของพาณชยบญนยม คอมรานคาของตนเองซงเปนระบบ

กลไกตลาดทชมชนบรหารจงไมตองผานพอคาคนกลาง ทำาใหสามารถขายสนคาได

ในราคาถกกวาทองตลาด

การพงตนเองของชมชนจะมความแตกตางจากชมชนอนคอ เปนการพงตนเอง

ทงชมชน ไมใชการพงตนเองของปจเจกชน สำาหรบความสามารถในการพงตนเอง

ทางเศรษฐกจ พบวายงจำาเปนตองพงพาปจจยภายนอกในระดบหนง เนองจากไมสามารถ

ผลตไดเอง และยงหาปจจยมาทดแทนไดไมเพยงพอ เชน พลงงานไฟฟา นำามนเชอเพลง

แกสหงตม ถวเหลอง โปรตนเกษตร ผาทอ และขาดแคลนแรงงานฝมอในงานเฉพาะ

เชนการกอสรางทพกอาศย เปนตน

สงคมมความสงบสข มความเขมแขง มความสามคค และไววางใจกน เพราะ

ยดหลกธรรมในการปกครอง พรอมกบขดเกลาคนใหมคณธรรม ดวยการถอศล 5

เปนเบองตน จงปราศจากปญหาอาชญากรรม ลกขโมย ยาเสพตด รวมทงใชหลกการ

ปกครองแบบมสวนรวมรบฟงความคดเหน หมนประชมหารอกน ทำาใหไมมความขดแยง

มศนยการเรยนรใหแกสมาชก ปลกฝงคณธรรม สนบสนนการเรยนรตางๆ โดยม

ปฏสมพนธกบโลกภายนอก นำาความรและเทคโนโลยมาพฒนาชมชนไดอยางเหมาะสม

มแหลงนนทนาการและศลปะทสงเสรมคณธรรม กลอมเกลาจตใจ

3) ดานทรพยากรสงแวดลอมกายภาพและชวภาพ

ชมชนมทรพยากรธรรมชาต ซงเปนปจจยทนพนฐานในการผลต และการดำารงชวต

ชมชน/สงคม มความอดมสมบรณ ไมมความเสอมโทรม สะทอนไดจาก ดนในพนท

สามารถทำาการเพาะปลกได และใหผลผลตทมคณภาพ แหลงนำาตามธรรมชาต (บง และ

แมนำามล) มคณภาพดนำามาใชประโยชนในชมชนได และเปนสถานทพกผอนหยอนใจ

แกสมาชกชมชน อากาศปราศจากมลพษ ชมชนมการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด

41

บทท 2


โดยนำาหลกการหมนเวยนทรพยากรภายในชมชนมาใช สอดคลองกบงานศกษาของ

Bossel (2002) ททำาการศกษาตวชวดสำาหรบการพฒนาทยงยน และไดยกตวอยาง

ตวชวดของเมอง Seattle ในดาน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วาเพอใหระบบ

ธรรมชาตมความปลอดภยมความเสถยร คอตองมการปองกนมลพษ และการใช

ประโยชนจากทรพยากรหมนเวยนซงเปนการลดการเกดของเสยใหนอยทสด /ของเสย

เปนศนย (Zero Waste) ชมชนมการแยกขยะกอนกำาจด ของบางชนนำามาซอมแซม

เพอนำามาใชใหม หรอใชซำาไดอก สวนในกจกรรมผลตมการเลอกใชเทคโนโลยท

เหมาะสมเพอลดการกอมลพษ นำาพลงงานชวมวลมาใชในการดำาเนนกจกรรมบาง

กจกรรม และบำาบดนำาเสยกอนปลอยสแหลงนำาสาธารณะ

4) ดานระบบนเวศองครวม

ระบบนเวศของชมชนยงมความสมดล มความมนคง ไมพบความเสอมโทรม

เพราะชมชนมการดำาเนนกจกรรมตางๆ เพอลดการเบยดเบยนระบบนเวศ ใหระบบ

ถกรบกวนนอยทสด เพอใหระบบสามารถดำารงอยได เชนการทำากสกรรมไรสารพษ

การไมใชสารเคมใดๆ ทจะมผลตอสงมชวตในระบบธรรมชาต เปนการสรางระบบนเวศ

ทางการเกษตร สอดคลองกบแนวคดเกษตรกรรมทยงยน ทกอใหเกดความยงยนแก

ระบบนเวศ และเปนการนำาไปสการพงตนเองดวย ชมชนมแนวคดอนรกษธรรมชาต

ปาทาม อนเปนปาระบบนเวศนำาจดทสำาคญ เปนแหลงอนบาลสตว สรางความหลากหลาย

ทางชวภาพ รวมทงวถการดำาเนนชวตของชาวชมชนใชชวตใหสอดคลองกบธรรมชาต

โดยปรบการใชชวตใหเขากบสภาพแวดลอมทตนอาศย เชน ชมชนประสบภยนำาทวม

เปนประจำา เนองจากอยตดกบแมนำามล จงมการสรางทอยอาศยยกพนสง และการนำา

เรอเอยมจนมาใชเปนทอยอาศย หรอเปนฐานการผลตของชมชน

สรป และอภปร�ยผลก�รศกษ�รปแบบสงคมอดมสขทยงยน

สงคมอดมสขทยงยน ประกอบดวยองคประกอบ 4 ดาน คอ สขภาพอนามย

สวสดการของมนษย ทรพยากรธรรมชาต และระบบนเวศ พบวามความสอดคลอง

กบแนวคดการพฒนาทยงยนคอใหความสำาคญกบการมคณภาพชวตทด มระบบทาง


42

บทท

2

สงคมและการปกครองทด มสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทปลอดภย (เสาวลกษม กตตประภสร, 2555 : 108) โดยรปแบบสงคมอดมสขทยงยนใหความสำาคญกบ 2 ปจจยแรกเกยวของกบมนษย โดยจดประเดนทางเศรษฐกจเปนเพยงองคประกอบยอยหนงในดานสวสดการเทานน เพราะเปาหมายของการพฒนาสงคม ทสามารถไปสความสขทยงยนไดนน คอเรองความอยดมสขของมนษย คณภาพชวต ซงประเดนดานสขภาพเปนปจจยหลกทนำาไปสความยงยน (University of Wisconsin-Cooperative Extension, 1998) และใหความสำาคญกบปจจยทางดานสงแวดลอมธรรมชาต ไว 2 องคประกอบคอ ทรพยากรธรรมชาต และระบบนเวศ ซงปจจยพนฐานทางดานสงแวดลอมทอดมสมบรณยอมสงเสรมใหเกดสวสดการทด และสขภาวะทดของมนษย นนเอง สอดคลองกบงานศกษาของ Bossel (2002) ททำาการศกษาตวชวดสำาหรบการพฒนาทยงยนทระบวาระบบหนงมกจะองกบระบบอน ตองมการพงพาอาศยกนถงจะดำารงอยได โดยสงแวดลอมนนเปนสงสำาคญตอการดำารงอยไดของ

ระบบทงหมด

เกณฑ วดสงคมอดมสขทยงยนผศกษาไดทำาการพฒนาเกณฑ จากรปแบบสงคมอดมสขทยงยน และรวบรวม

แนวคดการพฒนาทยงยน การจดการสงแวดลอมตางๆ ขยายเปนประเดนชวดเพอใชประเมนพนทศกษา โดยใหผเชยวชาญตรวจประเมนความสอดคลองเชงเนอหา จำานวน 3 ทาน สำาเรจเปน 47 ตวชวด ซงในองคกรการพฒนาระดบโลกใหความสำาคญกบการพฒนาและดชนชวดความกาวหนานอกเหนอจากปจจยทางเศรษฐกจ ใหครอบคลมถงมตความอยดมสขของมนษยและสงแวดลอมดวย (เสาวลกษม กตตประภสร,2555 : 103) ลกษณะเกณฑชวดสงคมอดมสขทยงยนมความสอดคลองกบตวชวดชมชนเปนสข ของพระมหาสทตยอาภากโร และ เขมณฏฐ อนทรสวรรณ (2553 : 241-242) เชน ไมมหนสน ครอบครวอบอน สขภาพแขงแรง มสงแวดลอมทด มความปลอดภยในชวตและทรพยสน ปลอดอบายมขสงเสพตด มความรกสามคค มความร มทอยอาศยมนคง มทรพยากรใชเพยงพอ การเหนคณคาตนเองและชมชน เปนตนทงนเพอใหเกดประสทธภาพผมสวนเกยวของกบนโยบายทกฝาย ควรนำาเกณฑชวด ไปปรบใชในการวดผลการพฒนา เพอเปลยนทศทางการพฒนาไปสเปาหมาย

สงสด คอความสข และความอยดมสขของสงคม (เสาวลกษม กตตประภสร, 2552 : 27)

43

บทท 2


คว�มเปนสงคมอดมสขทยงยนของร� ธ�นอโศกชมชนราชธานอโศก จงหวดอบลราชธาน ใหความสำาคญกบสงแวดลอม มการ

อนรกษและรกษาธรรมชาต ไมทำาลายระบบนเวศ สะทอนไดจากการลดการกอมลพษ มการหมนเวยนทรพยากรมาใชใหม หรอใชซำา ทำากสกรรมธรรมชาต และดำาเนนชวตสอดคลองกบธรรมชาต จงทำาใหเกดความอดมสมบรณของทรพยากรอนเปนปจจยพนฐานในการผลตเครองดำารงชพใหแกสมาชกชมชน ไดอยางครบถวน และอดมสมบรณ มระบบสวสดการทจดสรรบรการ และสงตางๆ เพอสนองตอบการพฒนาคณภาพชวตทดใหแกสมาชก จงทำาใหสมาชกชมชนมสขภาวะทดทงภายนอก ไดแก ทางกาย และทางสงคม ภายในไดแก ทางจตใจ อารมณ และปญญา

ผลการศกษาแนวทางการพฒนาของชมชนราชธานอโศก วเคราะหกบกรอบสงคมอดมสขทยงยน และเกณฑชวด พบวาสามารถสามารถบรรลเปาหมายของตวชวด ไดทงหมดจำานวน 47 ตว มความเปนสงคมอดมสขทยงยนไดในระดบสงเนองจากยดหลกบญนยม และหลกธรรมตามพทธศาสนาในการบรหารปกครองชมชน และดำาเนนชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สอดคลองกบความเหนของ เสาวลกษม กตตประภสร (2555 : 109 -110) ทวาแนวทางการพฒนาแบบเศรษฐกจพอเพยง/การพฒนาความสขตามแนวทางพทธศาสนานน ไมจำาเปนตองพงพงวตถเปนจำานวนมากเพอใหคนมความสข หากแตใหความสำาคญปจจยพนฐานในการดำารงชวต และสงอนๆ ดานจตใจ ปญญา และปฏสมพนธกบธรรมชาต มปญญารวาจดไหนควรพอ จงนำาสวนเกนไปชวยเหลอเจอจานผอน มคณธรรมทรจกชวยเหลอแบงปนใหแกผอนทมปญหามากกวา และคำานงถงประโยชนของสวนรวม ซงการนำาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช ทสอดคลองกบแนวทางพทธศาสนาอนเปนการพฒนาความสขทแทจรงและยงยน

ขอเสนอแนะ1. ชมชนอนๆ หรอหนวยงานผมอำานาจ สามารถนำาแนวคดสงคมอดมสขทยงยน

ไปใชเปนแนวนโยบายในการพฒนาสงคม เปาหมายเพอความสขของประชาชนตอไป

2. จากกรณศกษา ชมชนราชธานอโศก รปแบบสงคมสามารถนำาไปขยายผลได

โดยชมชนภายนอกสามารถเรยนรประสบการณหรอแนวทางการพฒนาของชมชน


44

บทท

2

ราชธานอโศก ไปประยกตใชในชวตประจำาวนได เชน การทำากสกรรมธรรมชาต

การบรหารจดการของชมชน การจดการขยะ/การแยกขยะกอนกำาจด การปรบวถชวต

และเตรยมพรอมกบภยพบต เชน การทำาแพผกลอยนำา เปนตน

3. ควรนำารปแบบสงคมอดมสขทยงยนและเกณฑชวด ใชประเมนในบรบท

อนๆตอไป เพอสะทอนผลการพฒนาของสงคมนนๆ


คณะกรรมการสงเสรมสวสดการสงคมแหงชาต. 2545. แผนพฒน�สงคมและสงคมสงเคร�ะห ฉบบท 4 (พ.ศ. 2545-2549). กรงเทพมหานคร : กรมประชาสงเคราะห.

จนทนาอนทปญญา. 2551. ก�รประเมนผลกระทบสงแวดลอม หลกก�รและกระบวนก�ร. กรงเทพมหานคร : คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหาร ศาสตร.

จรากรณคชเสน และ นนทนาคชเสน. 2552. นเวศวทย�ประยกต: ก�รจดก�รสงแวดลอม ทรพย�กร และก�รพฒน�ทยงยน. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชชพล ทรงสนทรวงศ. 2550. มนษยกบสงแวดลอม. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เซกชไนเดอร, คารล. 2545. ก�รพฒน�ทยงยน:ย�ส�รพดนก? กรณศกษ�ประเทศไทยจ�กแงมมท�งวฒนธรรมตอก�รพฒน�ทยงยนในเอเ ยตะวนออกเฉยงใต. แปลโดย ธรพงษลพธวรรณ และ อภชต ดวงด. เชยงใหม : โชตนาการพมพ.

นงนภส ควรญญ เทยงกมล. 2551. สงแวดลอมและก�รพฒน� เลม 1. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประเวศ วะส. สขภาวะทางปญญา. http://jitwiwat.blogspot.com/search/label/ประเวศ%20วะส. 20 มถนายน 2553.

ปรชา เปยมพงศสานต. 2538. สงแวดลอมและก�รพฒน�. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปรชา เปยมพงศสานต กาญจนา แกวเทพ และ กนกศกด แกวเทพ. 2543. วถใหมแหงก�รพฒน�: วธวทย�ศกษ�สงคมไทย. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

45

บทท 2


พระพรหมคณาภรณ. 2548. เศรษฐศ�สตรเ งพทธ. พมพครงท 9. กรงเทพมหานคร :

สหธรรมก.

พระมหาสทตยอาภากโร และ เขมณฏฐ อนทรสวรรณ. 2553. ตว วดคว�มสข: กลยทธ

ก�รสร�งและก�รใ เพอ ม นเปนสข. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : รชแมกซ

อนเตอรพรนท.

วรวฒ โรมรตนพนธ. 2551. ทนท�งสงคม : กระบวนทศนใหมในก�รจดก�รสงแวดลอม.

กรงเทพมหานคร : ฟสกสเซนเตอร.

สฤณ อาชวานนทกล. 2553. เศรษฐกจท�งเลอก:ว�ดวยเศรษฐกจคว�มสข เศรษฐกจ

อสล�ม และนโยบ�ยประ �นยม. กรงเทพมหานคร : Openbooks.

สเตฟาน พรสเนอร. 2547. “ความสขมวลรวมประชาชาต: วสยทศนในการพฒนาของภฐาน

และปญหาทาทาย.” ใน คว�มสขมวลรวมประ � �ต มงสกระบวนทศนใหมใน

ก�รพฒน�, หนา 35 - 58. จนตลา วเศษกล. กรงเทพมหานคร : สวนเงนมมา.

สญญา สญญาววฒน. 2547. ทฤษฎและกลยทธก�รพฒน�สงคม. พมพครงท 5.

กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สลาภรณ นาครทรรพ. 2541. “แนวคดเกยวกบเครองชวดคณภาพชวตและสงคม: ระดบ

กลม/ชมชน.” ใน ก�รพฒน�เครอง วดคณภ�พ วตและสงคมไทย, หนา

233-262. อนชาต พวงสำาล และอรทย อาจอำา.พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร :

สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

เสาวลกษม กตตประภสร. “การพฒนาตวชวดเพอสะทอนการพฒนาเพอความสขของสงคม.”

ว�รส�รวทย�ก�รจดก�ร 8 (กรกฎาคม – ธนวาคม 2552) : 13-28.

. “กาวยางใหมในการพฒนา: สสงคมแหงความสข.”สถ�บนพระปกเกล�.

(มกราคม – เมษายน 2555) : 99-116.

สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและสถาบนสงแวดลอมไทย.

2550. โครงการจดทำายทธศาสตรการบรโภคทยงยน : บทสรปสำาหรบผบรหาร.

http://www.nesdb.go.th/Portals/0/home/interest/scs/success.htm.

22 กนยายน 2554.

สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2554. ก�รตดต�มประเมน

ผลก�รพฒน�เศรษฐกจและสงคมของประเทศในระยะแผนพฒน�ฯ ฉบบท 10.

กรงเทพมหานคร : สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.


46

บทท

2

อรณ อวนสกล. 2544. “การพฒนาเกษตรยงยน: แนวทางและดชนชวด.” ใน ระบบเกษตร

เพอก�รจดก�รทรพย�กร และพฒน�องคกร ม นอย�งยงยน ร�ยง�นก�รสมมน�

ระบบเกษตรแหง �ต ครงท 1 15-17 พฤศจก�ยน 2543, หนา 31-49. อารนต

พฒโนทย. กรงเทพมหานคร : กรมวชาการเกษตร.

Bossel, Hartmut. 2002. “Indicator for sustainable development – a systems analysis

approach.” In Unveiling Wealth, pp. 55-58. Edited by P. Bartelmus, ed. Netherlands :

Kluwer Academic Publishers.

University of Wisconsin-Cooperative Extension. Indicators of Community Sustainability.

http://www.uwex.edu/ces/ag/sus/html/indicators_of_cs.html. April 8, 2011.

47

บทท 3แนวทางการพฒนาการใหบรการผพการของ

องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางอำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธานDevelopment Guidelines of Provided Care for theDisabled of Non-klang

Tambon Administrative Organization, Phiboon Mangsahan Districts, Ubon Ratchathani Province


อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธานDevelopment Guidelines of Provided Care for the

Disabled of Non-klang Tambon Administrative Organization,Phiboon Mangsahan Districts, Ubon Ratchathani Province

3บทท

ไพรทล เนตรพนทง

Phaithoon Netphanthang

ธระ ฤทธรอด

Theera Rittirod


48

บทท

3

บทคดยอการวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา มวตถประสงค 1) เพอศกษาการดำาเนนงาน

การใหบรการผพการขององคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง 2) เพอศกษาปญหา

และอปสรรคในการใหบรการผพการ และ 3) เพอเสนอแนวทางในการแกไขปญหา

และพฒนาการใหบรการผพการ กลมเปาหมายทใชในการศกษาครงนคอ กลมท 1

นกการเมองทองถน กลมท 2 กลมผรบบรการ และกลมท 3 กลมผปฏบตงาน โดยทำาการ

สมภาษณเชงลก จำานวน 29 คน เครองมอทใชในการศกษาไดแก แบบสมภาษณและ

ประเดนในการสนทนากลม แลวนำาขอมลทไดมาวเคราะห และนำาเสนอผลการศกษา

โดยใชวธอรรถาธบายและพรรณนาความ

ผลการศกษา พบวา การดำาเนนงานการใหบรการผพการขององคการบรหาร

สวนตำาบลโนนกลาง มดงน ดานบคลากร ยงไมมเจาหนาททใหการบรการชวยเหลอ

ผพการโดยเฉพาะ แตแตงตงเจาหนาทรบผดชอบจากตำาแหนงงานอน ซงยงไมม

ความรความสามารถในการใหบรการ ทำาใหการบรการไมทวถง และควรสงเจาหนาท


อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน

Development Guidelines of Provided Care for theDisabled of Non-klang Tambon Administrative Organization,Phiboon Mangsahan Districts, Ubon Ratchathani Province

3บทท

ไพรทล เนตรพนทง

Phaithoon Netphanthang1

ธระ ฤทธรอด

Theera Rittirod2

1 นกศกษาระดบปรญญาโท หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต วทยาลยการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน2 รองศาสตราจารย อาจารยประจำาคณะเภสชศาสตร และอาจารยทปรกษา วทยาลยการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน

49




เขารบการฝกอบรมการใหบรการผพการอยางตอเนอง ดานงบประมาณ เนองจาก

งบประมาณทจดสรรใหผพการมเพยงเบยยงชพรายเดอน ซงไมเพยงพอตอการใชจาย

ประจำาวนของผพการ จงควรจดสรรงบประมาณดานอนในการชวยเหลอผพการ และ

ขอรบการอดหนนจากหนวยงานอน ดานวสดอปกรณ ไมเพยงพอตอความตองการ

ของผพการ จงควรสำารวจความตองการของผพการใหครบถวน เพอสรรหาวสด

อปกรณใหเพยงพอตอความตองการและจดหาสถานทเกบทเหมาะสม สะอาด

ปลอดภย และมเจาหนาทคอยใหคำาแนะนำาในการเลอกใชวสดอปกรณ ดานการ

บรหารจดการ เนองจากผบรหารทองถนยง ไมมนโยบายในการใหบรการผพการ จงควร

กำาหนดนโยบายการใหบรการผพการ รวมทงการจดตงกองทน การจดกจกรรมหรอ

โครงการเพอฝกอบรมสงเสรมอาชพใหกบผพการเพอใหมรายไดเสรม

คำ�สำ�คญ : แนวทางการพฒนา การใหบรการ ผพการ

AbstractThis research was a descriptive research which aimed to 1) describe the service

process for people with disability (PD) of Non-klang Sub-District Administrative Organization (NK-TAO), 2) analyze the problems and causes of these services process, and 3) propose solutions and development guidelines. In-depth interviews were used in this study with 3 key informant groups of 29 people, group I a group of TAO administrators, group II people with disability and group III was a group of involved officers. The data was analyzed and descriptive analysis was also used.

The results showed that the operation in serving the needs of PD were lacking of expert staffs to provide support services for PD, insufficient budget for PD services, inadequacy of special tools and materials for PD, and strong policy and management for PD. From this study, NK-TAO should set the policy and budget with supplement activities for PD in order to support those PD to survive by

themselves.Key words : Development, Guidelines, People with Disability


50

บทท

3

บทนำ�การพฒนาประเทศในปจจบนมงเนนการพฒนาทรพยากรมนษย มากกวาทจะ

เปนการพฒนาวตถ ดวยเชอวาจะนำาไปสความเจรญทยงยนถาวร และสงผลตอ

คณภาพชวตของประชากรทดกวา องคการอนามยโลกไดระบวาประมาณรอยละ 10

ของประชากรโลก เปนคนพการดวยเหตผลทางการแพทย สำาหรบประเทศไทยขอมล

ผพการและภาวะทพลภาพ ของสำานกงานสถตแหงชาต ระบวา มประมาณ 1.52 ลาน

คน หรอรอยละ 2.36 ของประชากรทวประเทศ สวนสถตของ กระทรวงการพฒนาสงคม

และความมนคงของมนษย มผพการทมาจดทะเบยน 1.32 ลานคน ในจำานวนนม

ผพการทางกายจากอบตเหตกวารอยละ 50 (สวทย วบรณผลประเสรฐ และคณะ,

2549) การแกปญหานไมใหขยายตวกวางขวางและรนแรงยงขน สามารถกระทำาได

ดวยวธการหลกๆ สองประการ คอการปองกนความพการ และการฟนฟสมรรถภาพ

คนพการ อาจประกอบดวยการใชวธตางๆทงทางดานรางกาย จตใจ เศรษฐกจและสงคม

ตลอดจนการจดหาและการใหบรการอปกรณเครองชวยคนพการ และบรการท

สนบสนนการดำารงชวต (สกญญา ขนวเศษ, 2552) ไดศกษาคณภาพชวตปญหาและ

ความตองการของผพการควรหยบยกเรองการสงเสรมอาชพขนมาใหมอกครง หลงจาก

ทเคยปฏบตไปแลวครงหนง โดยอาจจะมการจดทำาเวทประชาคมการสรางอาชพของ

ผพการ เพอระดมหารปแบบการสงเสรมทเหมาะสมกบทองถนและศกยภาพของ

ผพการทแทจรง และสดทายควรดแลใหผพการไดรบสวสดการ โดยเฉพาะเรองเงน

สวสดการทควรจดใหผพการตรงตามเวลาอยางทวถง

องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง มพนทรบผดชอบแบงออกเปน 12 หมบาน

มประชากรประมาณ 7,535 คน มผพการทกประเภท จำานวน 415 คน ในจำานวนน

มผพการจากอบตเหต พการแตกำาเนด พการจากสาเหตอนๆ ททำาใหไมสามารถเดนได

ชวยเหลอตนเองไมไดตองเปนภาระกบครอบครวซงมฐานะยากจน จำานวน 60 คน

และอก 355 คน ทสามารถเคลอนไหวไดทำากจวตรประจำาวนสวนตวไดปจจบนผพการ

เหลานไมไดรบการ ถกทอดทงจากสงคมและหนวยงานทเกยวของ ตองอยอาศย

และพงพงสมาชกในครอบครว บางรายถกทอดทงไมมผดแลคาใชจายเฉลยตอคน

ประมาณ 1,500-3,000 บาท ไมวาจะเปนคาใชจายในการอปโภคบรโภค คาวสด

51




และอปกรณในการชวยเหลอ ซงเบยยงชพรายเดอนเพยงเดอนละ 500 บาท ไมเพยงพอ

ตอคาใชจายดงกลาว

จากสภาพปญหาดงกลาว ผศกษาในฐานะเจาหนาทผปฏบตงานโดยตรง จงสนใจ

ศกษาแนวทางการพฒนาการใหบรการผพการของ อบต.โนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร

จงหวดอบลราชธาน วามสภาพปญหาและแนวทางในการใหบรการผพการอยางไร

เพอนำาไปสแนวทางในการพฒนาอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผลมากทสด

ตอไป

วตถประสงคของก�รศกษ�1. เพอศกษาการดำาเนนงานการใหบรการผพการขององคการบรหารสวน

ตำาบลโนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน

2. เพอศกษาปญหาและสาเหตของปญหาการใหบรการผพการ

3. เพอเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาและพฒนาการใหบรการผพการ

อยางเปนรปธรรม

ประโย นทค�ดว�จะไดรบ 1. เพอใหมกระบวนปฏบตเกยวกบปญหา สาเหตของปญหาในการใหบรการ

ผพการของ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน

2. เพอนำาผลการศกษามาเปนขอเสนอแนะและแนวทางการแกไขปญหา

การใหบรการผพการของ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร

จงหวดอบลราชธาน

3. เพอใหการพฒนาการใหบรการผพการของ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง

อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน เกดประสทธภาพและประสทธผล

วธดำ�เนนก�รวจย1. พนทดำ�เนนก�รศกษ� ไดแก เขตองคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง

อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน โดยทำาการศกษาตงแตวนท 1 เมษายน

2556 ถงวนท 31 พฤษภาคม 2556


52

บทท

3

2. ประ �กรและกลมตวอย�ง ประชากรทใชในการศกษาครงนไดแก ผทเกยวของ

กบแนวทางการพฒนาการใหบรการผพการ โดยแบงออกเปน กลมนกการเมองทองถน

ประกอบดวย คณะผบรหาร อบต.โนนกลาง และสมาชกสภา อบต.โนนกลางกลมเจาหนาทรฐ

ผปฏบตงาน ประกอบดวย เจาหนาท อบต.โนนกลาง และเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตำาบล กลมผรบบรการ ประกอบดวย กำานน/ผใหญบาน อาสาสมครสาธารณสข

อาสาสมครพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และผพการ จำานวน 130 คน

และเพอใหไดทราบขอมลและปญหาตลอดจนแนวทางการแกไขปญหาทถกตองและ

เปนจรงโดยไมตองไปสอบถามขอมลจากประชากรทงหมด จงมการใหไดมาซงกลม

ตวอยางโดยการคดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) จำานวน 29 คน

ประกอบดวย นายก อบต.โนนกลาง 1 คน ผอำานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ชมชนตำาบล จำานวน 2 คน ปลดองคการบรหารสวนตำาบล จำานวน 1 คน นกพฒนาชมชน

ตำาบลโนนกลาง จำานวน 1 คน กำานน/ผใหญบานตำาบลโนนกลาง จำานวน 12 คน และผพการ

จำานวน 12 คน ในเขตองคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร

จงหวดอบลราชธาน

3. แหลงขอมลทใ ในก�รศกษ� ผศกษาไดมาจาก 2 แหลง ไดแก 1) ขอมล

ปฐมภม (Primary Data) เปนแหลงขอมลทผศกษาไดมาจากการเกบขอมลดวยตนเอง

โดยวธการสมภาษณ และสนทนากลม 2) ขอมลทตยภม (Secondary Data) เปน

แหลงขอมลทผศกษาไดมาจากการศกษาคนควาจากเอกสารทางวชาการ งานวจย

และเอกสารรายงานตางๆ ทเกยวของ

4. เครองมอทใ ในก�รศกษ� เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเพอ

การศกษาครงน ผศกษาไดสรางขนเองโดยความเหนชอบและคำาแนะนำาปรกษาจาก

อาจารยทปรกษา แบงเปน 2 ชด คอ แบบสมภาษณทมโครงสราง (Structured Interview)

เปนการสมภาษณเชงลก (Depth Interview) และการสนทนากลม (Focus Group)

5. ก�รเกบรวบรวมขอมล ผศกษาไดดำาเนนการดงน 1) ดำาเนนการนำาแบบ

สมภาษณ ไปสมภาษณ (ดวยตนเอง) 2) การสนทนากลม ไดนดหมายวน เวลา สถานท

ประชมกลม ซกซอมความเขาใจและวตถประสงคในการสนทนากลม นำาประเดน

สนทนาทไดเตรยมไวแลว เขาสการสนทนากลมตามประเดนตางๆ ทกำาหนดไวในการสนทนา

53




6. ก�รวเคร�ะหและนำ�เสนอขอมลเนองจ�กก�รศกษ�วจยครงน เปนการศกษา

วจยโดยใชขอมลเชงคณภาพ ขอมลทไดมาจากเอกสารวชาการตางๆ จาการสมภาษณ

จากการสนทนากลม ผศกษาจะไดนำาขอมลทเกยวของทไดมาทงหมดนมาวเคราะห

เนอหา (Content Analysis) แลวนำาเสนอขอมลเหลานนในรปของความเรยง

ผลก�รศกษ�1. ด�นบคล�กร สรปไดวา องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางยงไมมเจาหนาท

เฉพาะตำาแหนงในการใหบรการผพการ จงแตงตงเจาหนาททเกยวของใหออกสำารวจ

จำานวนและความตองการของผพการ มการสงเจาหนาทเขารบการฝกอบรมเพอเพม

ประสทธภาพในการใหบรการผพการ และมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพชมชน และ

อาสาสมครชมชนเขามาชวยในการใหบรการผพการ

2. ด�นงบประม�ณ สรปไดวา องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางใหการชวยเหลอ

โดยการจายเบยผพการจำานวน 415 คนๆ ละ 500 บาทตอเดอน คดทงปเปนเงนทงสน

2,490,000 บาท คดเปนรอยละ 11.85 ของงบประมาณและไมไดตงงบประมาณ

เพอการใหบรการผพการดานอนๆ เพราะงบประมาณมจำากดและขอรบการสนบสนน

จากหนวยงานอน เชน สมาชกสภาผแทนในพนท และสำานกงานพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษย

3. ด�นวสดอปกรณ สรปไดวา องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง จดซอและ

ขอรบการสนบสนนจากหนวยงานอน วสดอปกรณทแจกใหกบผพการโดยตรงเกบ

รกษาและโดยตวแทนหรอผพการ สวนวสดอปกรณกลางเกบรกษาไวททำาการกำานน

ผใหญบานแตละหม

4. ด�นก�รบรห�รจดก�ร สรปไดวา องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางมนโยบาย

ในการใหการชวยเหลอผพการโดยใหเจาหนาททเกยวของออกสำารวจจำานวน และ

ความตองการของผพการในพนทเพอนำามาประกอบการพจารณาการจดตงงบประมาณ

นโยบายการจดตงกองทน กองผาปาชวยเหลอผพการ และการจดกจกรรม โครงการ

สงเสรมอาชพใหกบผพการใหมรายไดเลยงดตวเอง โดยไมเปนภาระของครอบครว

และชมชน


54

บทท

3

ปญห�และขอเสนอแนะปญหาและขอเสนอแนะแนวทางการพฒนาการใหบรการผพการขององคการ

บรหารสวนตำาบลโนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน ผศกษาสามารถ

สรปผลการศกษาในแตละดาน ดงตอไปน

ปญห�และส�เหต แนวท�งแกไขและพฒน�

1. ด�นบคล�กร- มเจาหนาทดานผพการไมเพยงพอ และไมมเจาหนาทชำานาญงานในการใหบรการผพการ อาสาสมครชมชนกมาจากประชาชนในพนทจงไมมความรความสามารถในการใหบรการผพการ เจาหนาททไดรบมอบหมายกยงขาดความรความเชยวชาญในการใหบรการ

- ควรสรรหาเจาหนาทเฉพาะตำาแหนง และใหเจาหนาททรบผดชอบ รวมทงอาสาสมครชมชนเขารบการฝกอบรมเพอใหเกดความรความเชยวชาญในการใหบรการผพการใหมประสทธภาพมากขน- ประสานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล ใหสงเจาหนาทเขามาชวยเหลอดานการใหบรการผพการ

2. ด�นงบประม�ณ- อบต.โนนกลางไมไดตงงบประมาณเพอการใหบรการผพการโดยเฉพาะ สวนเบยยงชพทจายทกเดอนๆ ละ 500 บาทกไมเพยงพอตอการใชในชวตประจำาวน และไมสามารถจายไดเกนอตราทระเบยบกำาหนด ไมมหนวยงานอนเขามาชวยเหลอดานงบประมาณ

- ควรตงงบประมาณเพอการใหบรการผพการ ดานอนๆและขอรบการสนบสนนจากหนวยงานอนเพอชวยเหลอผพการ รวมทงควรมการจดตงกองผาปาสามคคเพอผพการในพนท - ขอรบการสงเสรมสนบสนนจากภาคเอกชน สมาคมและมลนธ

3. ด�นวสดอปกรณ- วสดอปกรณทมอบใหผพการไมเพยงพอตอความตองการ และสถานทเกบรกษาวสดอปกรณกลาง ไมสะอาด ไมเหมาะสม และไมมเจาหนาทใหคำาแนะนำาในการใชเพอใหถกวธ

- อบต.โนนกลางควรสำารวจความตองการของผพการและจดหาวสดอปกรณใหเพยงพอตอความตองการของผพการในชมชน - จดหาสถานทเกบวสดอปกรณกลางทเหมาะสมโดยมเจาหนาทคอยใหคำาแนะนำาชวยเหลอในการใชวสดอปกรณ

55




ปญห�และส�เหต แนวท�งแกไขและพฒน�

4. ด�นบรห�รจดก�ร- ผบรหารทองถนไมใหความสำาคญกบการใหบรการผพการเทาทควร นโยบายในการใหบรการผพการไมชดเจน ไมเปนรปธรรม- ไมมการจดตงกองทนผพการ, การจดกองผาปาเพอสมทบทน เพอชวยเหลอผพการและกจกรรมหรอโครงการทฝกอบรมสงเสรมอาชพใหผพการ

- ผบรหารทองถนควรใหความสำาคญกบผพการในชมชน โดยการกำาหนดนโยบายทชดเจน เปนรปธรรม สามารถนำาไปปฏบตได เพอนำาไปสการใหบรการผพการ และจดตงกองทนผพการ การจดกองผาปาและจดกจกรรม โครงการสงเสรมอาชพใหกบผพการ เพอใหผพการมอาชพสามารถเลยงตวเองไดและรวมมอกบหนวยงานอนเพอใหบรการผพการ

ก�รนำ�ไปใ ประโย นองคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง ไดนำาแนวทางการพฒนาการใหบรการผพการ

เขาบรรจในแผนพฒนาทองถน และกำาหนดนโยบายเพอผลกดนผลงานวจยดงกลาวสการปฏบตอยางเปนรปธรรม

สรปและอภปร�ยผล 1. ด�นบคล�กร มผลการศกษา คอ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางยง

ไมมเจาหนาทเฉพาะตำาแหนงในการใหบรการผพการ จงแตงตงเจาหนาททเกยวของใหออกสำารวจจำานวนและความตองการของผพการ มโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพชมชน และอาสาสมครชมชนเขามาชวยในการใหบรการผพการ แตเนองจำานวนเจาหนาทไมเพยงพอ และไมมเจาหนาทเฉพาะตำาแหนงในการใหบรการผพการ อาสาสมครชมชนกมาจากประชาชนในพนท จงไมมความรความสามารถในการใหบรการผพการ เจาหนาททไดรบมอบหมายกยงขาดความรความเชยวชาญในการใหบรการ แนวทางการพฒนาการใหบรการผพการคอ ควรสรรหาเจาหนาทเฉพาะตำาแหนง และใหเจาหนาททรบผดชอบ รวมทงอาสาสมครชมชนเขารบการฝกอบรมเพอใหเกดความรความเชยวชาญในการใหบรการผพการใหมประสทธภาพมากขน ซงสอดคลองกบผลการศกษาวจยของ มณฑล เผอกโสมณ (2552) ไดศกษา แนวทางการสงเสรมการใชเครอขายสนบสนนในการปฏบตงานของอาสาสมครผสงอายทบาน (อผส.) กรณศกษาสำานกงาน


56

บทท

3

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดเขตภาคกลาง ผลการศกษาพบวา อผส. สวนใหญปฏบตหนาททง 3 ดาน คอ การผสงอาย การเฝาระวงและเตอนภย และการจดบรการและสวสดการสงคม ในระดบมาก สวนการจดบรการและสวสดการสงคมอยในระดบนอย มปญหาและอปสรรคในการใชเครอขายและการทำางานกบเครอขายอยในระดบมาก และไมสอดคลองกบงานวจยของ แพรว เอยมนอย (2550) ทศกษา การสนบสนนทางสงคมของผพการทางรางกายในจงหวดนครปฐม เกบรวบรวมขอมลดวยแบบสอบถาม กลมตวอยางทใชในการศกษาคอ ผพการทางรางกายในจงหวดนครปฐม จำานวน 150 คน พบวา 1) การสนบสนนทางสงคมในการฟนฟสมรรถภาพผพการอยในระดบนอย เมอ จำาแนกตามการใหบรการฟนฟสมรรถภาพ พบวา การสนบสนนดานการแพทยอยในระดบปานกลาง ดาน การศกษา ดานอาชพ และดานสงคมอยในระดบนอย 2) ผพการทางรางกายไดรบการสนบสนนในรปแบบของ จตใจมากกวารปแบบอนๆ 3) ผพการทางรางกายไดรบการสนบสนนจากแหลงสนบสนนทางสงคมทมาจากกลมท มความสมพนธอยางไมเปนทางการมากกวากลมทมความสมพนธอยางเปนทางการ

2. ด�นงบประม�ณ มผลการศกษา คอ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางใหการชวยเหลอโดยการจายเบยผพการปละ 6,000 บาท โดยจายทกเดอนๆ ละ 500 บาท มการขอรบการสนบสนนจากหนวยงานอน เชน สมาชกสภาผแทนในพนท และสำานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ปญหาคองบประมาณดงกลาวกไมเพยงพอตอการใชในชวตประจำาวนของผพการ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางกไมสามารถจายไดเกนอตราทระเบยบกำาหนด และไมมหนวยงานอนเขามาชวยเหลอดานงบประมาณ ดงนนองคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง จงควรตงงบประมาณเพอการใหบรการผพการในดานอนๆ นอกเหนอจากเบยยงชพ และขอรบการสนบสนนจากหนวยงานอนเพอชวยเหลอผพการ ซงสอดคลองกบผลการศกษาวจยของ พทกษ ทองสข (2548) ไดศกษาปจจยทมอทธพลตอคณภาพชวตของผพการไทยทสญเสยแขนและหรอขา การสนบสนนทางสงคมของผทสญเสยแขนและหรอขาอยในระดบด แตการชวยเหลอดานการเงน สงของ แรงงาน และบรการกบการชวยเหลอดานขอมลขาวสารอยในระดบปานกลาง คณภาพชวตอยในระดบด แตคะแนนของคณภาพชวตในมตดานสงคมและเศรษฐกจอยในระดบปานกลาง และพบวาการสนบสนนทางสงคม ระดบการศกษาและระยะเวลาทสญเสยแขนและหรอขาจนถงปจจบน เปนปจจยทสามารถรวมทำานายคณภาพชวตของผทสญเสยแขนและหรอขาไดอยางมนยสำาคญ

57




ทางสถต โดยสามารถทำานายไดรอยละ 38.2 (p<.01) แตไมสอดคลองกบงานวจยของ สกญญา ขนวเศษ (2552) ไดศกษาคณภาพชวต ปญหาและความตองการของผพการในเขตพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนตำาบลทาชาง จงหวดจนทบร ผลการศกษาพบวา ผพการทางการมองเหน ทางกายและการเคลอนไหวในเขตพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนตำาบลทาชาง สวนใหญมระดบคณภาพชวตโดยรวมและรายดานในระดบปานกลาง รอยละ 29.7 ของผพการทางการมองเหน ทางกายและการเคลอนไหวและรอยละ 37.5 ของผพการทางสตปญญาหรอการเรยนร มขอเสนอแนะวา องคการบรหารสวนตำาบลควรจดกจกรรมหรอเวทใหผพการไดมสวนรวมกจกรรมของชมชนในรปแบบตางๆทเหมาะสมกบความพการทมอย ควรหยบยกเรองการสงเสรมอาชพขนมาใหมอกครง หลงจากทเคยปฏบตไปแลวครงหนง โดยอาจจะมการจดทำาเวทประชาคมการสรางอาชพของผพการ เพอระดมหารปแบบการสงเสรมทเหมาะสมกบทองถนและศกยภาพของผพการทแทจรง และสดทายควรใหผพการไดรบสวสดการ โดยเฉพาะเรองเงนสวสดการทควรจดใหผพการตรงตามเวลาอยางทวถง

3. ด�นวสดอปกรณ มผลการศกษา คอ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางจดซอวสดอปกรณทใชในชวตประจำาวนของผพการ และขอรบการสนบสนนจากหนวยงานอน วสดอปกรณทแจกใหกบผพการโดยตรงเกบรกษาและโดยตวแทนหรอผพการ สวนวสดอปกรณกลางเกบรกษาไวททำาการกำานน ผใหญบานแตละหม ปญหาคออปกรณทแจกใหผพการดงกลาวไมเพยงพอตอความตองการ และสถานทเกบรกษาวสดอปกรณกลาง ไมคอยสะอาด ไมเหมาะสม แนวทางการพฒนาการใหบรการผพการคอ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางควรสำารวจความตองการของผพการ และจดหาวสดอปกรณใหเพยงพอตอความตองการของผพการในชมชน และจดหาสถานทเกบวสดอปกรณกลางทเหมาะสมโดยมเจาหนาทคอยใหคำาแนะนำาชวยเหลอในการใชวสดอปกรณ ซงสอดคลองกบผลการศกษาวจยของ พทกษ ทองสข (2548) ไดศกษาปจจยทมอทธพลตอคณภาพชวตของผพการไทยทสญเสยแขนและหรอขา การสนบสนนทางสงคมของผทสญเสยแขนและหรอขาอยในระดบด แตการชวยเหลอดานการเงน สงของ แรงงาน และบรการกบการชวยเหลอดานขอมลขาวสารอยในระดบปานกลาง คณภาพชวตอยในระดบด แตคะแนนของคณภาพชวตในมตดานสงคมและเศรษฐกจอยในระดบปานกลาง และพบวาการสนบสนนทางสงคม ระดบการศกษาและระยะเวลาทสญเสยแขนและหรอขาจนถงปจจบน เปนปจจยทสามารถรวมทำานายคณภาพชวตของผท


58

บทท

3

สญเสยแขนและหรอขาไดอยางมนยสำาคญทางสถตโดยสามารถทำานายไดรอยละ 38.2 (p<.01) แตไมสอดคลองกบงานวจยของ แพรว เอยมนอย (2550) ทศกษา การสนบสนนทางสงคมของผพการทางรางกายในจงหวดนครปฐม เกบรวบรวมขอมลดวยแบบสอบถาม กลมตวอยางทใชในการศกษาคอ ผพการทางรางกายในจงหวดนครปฐม จำานวน 150 คน พบวา 1) การสนบสนนทางสงคมในการฟนฟสมรรถภาพผพการอยในระดบนอย เมอ จำาแนกตามการใหบรการฟนฟสมรรถภาพ พบวา การสนบสนนดานการแพทยอยในระดบปานกลาง ดานการศกษา ดานอาชพ และดานสงคมอยในระดบนอย 2) ผพการทางรางกายไดรบการสนบสนนในรปแบบของ จตใจมากกวารปแบบอนๆ 3) ผพการทางรางกายไดรบการสนบสนนจากแหลงสนบสนนทางสงคมทมาจากกลมท มความสมพนธอยางไมเปนทางการมากกวากลมทมความสมพนธอยางเปนทางการ

4. ด�นก�รบรห�รจดก�ร มผลการศกษา คอ องคการบรหารสวนตำาบลโนนกลางมนโยบายในการใหการชวยเหลอผพการโดยใหเจาหนาททเกยวของออกสำารวจจำานวน และความตองการของผพการในพนทเพอนำามาประกอบการพจารณาการจดตงงบประมาณ นโยบายการจดตงกองทนชวยเหลอผพการและการจดกจกรรมโครงการ สงเสรมอาชพใหกบผพการใหมรายไดเลยงดตวเองโดยไมเปนภาระของครอบครวและชมชน ปญหาคอ ผบรหารทองถนยงไมใหความสำาคญกบการใหบรการผพการเทาทควร นโยบายในการใหบรการผพการจงยงไมเปนรปธรรม แนวทางการพฒนาการใหบรการผพการคอผบรหารทองถนควรใหความสำาคญกบผพการในชมชน โดยการใหเจาหนาททรบผดชอบออกสำารวจจำานวน และความตองการของผพการ เพอนำาไปสการพฒนาการใหบรการผพการ และจดตงกองทนชวยเหลอผพการ การจดกจกรรม โครงการสงเสรมอาชพใหกบผพการ เพอใหผพการมอาชพสามารถเลยงตวเองไดไมเปนภาระใหกบครอบครว และชมชน รวมทงการรวมมอกบหนวยงานอนในชมชนเพอใหบรการผพการ ซงสอดคลองกบผลการศกษาวจยของ สกญญา ขนวเศษ (2552) ไดศกษา คณภาพชวต ปญหาและความตองการของผพการในเขตพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนตำาบลทาชาง จงหวดจนทบร ผลการศกษาพบวา ผพการทางการมองเหน ทางกายและการเคลอนไหวในเขตพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนตำาบลทาชาง สวนใหญมระดบคณภาพชวตโดยรวมและรายดานในระดบปานกลาง รอยละ 29.7 ของผพการทางการมองเหน ทางกายและการเคลอนไหวและรอยละ 37.5 ของผพการทางสตปญญาหรอการเรยนร มขอเสนอแนะวา องคการบรหารสวนตำาบล

59




ควรจดกจกรรมหรอเวทใหผพการไดมสวนรวมกจกรรมของชมชนในรปแบบตางๆทเหมาะสมกบความพการทมอย ควรหยบยกเรองการสงเสรมอาชพขนมาใหมอกครง หลงจากทเคยปฏบตไปแลวครงหนง โดยอาจจะมการจดทำาเวทประชาคมการสรางอาชพของผพการ เพอระดมหารปแบบการสงเสรมทเหมาะสมกบทองถนและศกยภาพของผพการทแทจรง และสดทายควรใหผพการไดรบสวสดการ โดยเฉพาะเรองเงนสวสดการทควรจดใหผพการตรงตามเวลาอยางทวถง แตไมสอดคลองกบงานวจยของ มณฑล เผอกโสมณ (2552) ไดศกษา แนวทางการสงเสรมการใชเครอขายสนบสนนในการปฏบตงานของอาสาสมครผสงอายทบาน (อผส.) กรณศกษาสำานกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดเขตภาคกลาง ผลการศกษาพบวา อผส. สวนใหญปฏบตหนาททง 3 ดาน คอ การผสงอาย การเฝาระวงและเตอนภย และการจดบรการและสวสดการสงคม ในระดบมาก สวนการจดบรการและสวสดการสงคมอยในระดบนอย มปญหาและอปสรรคในการใชเครอขายและการทำางานกบเครอขายอยในระดบมาก

ขอเสนอแนะขอเสนอแนะจ�กก�รศกษ�แนวทางการพฒนาการใหบรการผพการขององคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง

ทง 4 ดาน คอ ดานบคลากร ดานงบประมาณ ดานวสดอปกรณ และดานการบรหารจดการ ควรใหองคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง สรรหาบคลากรทมความรความเชยวชาญในการใหบรการผพการ ควรสงเจาหนาททรบผดชอบเขารบการฝกอบรมเพอสงเสรมใหมความรความสามารถในการใหบรการผพการ ตงงบประมาณรองรบกจกรรมหรอโครงการในการใหบรการผพการ จดซอวสดอปกรณเพอการชวยเหลอผพการใหเพยงพอตอความตองการและจดหาสถานทในการเกบรกษาวสดอปกรณทสะอาด มเจาหนาท

คอยใหการชวยเหลอในเรองของการเลอกใชวสดอปกรณ ควรจดตงกองทนเพอชวยเหลอผพการ รวมทงจดกจกรรมหรอโครงการในการฝกอบรมสงเสรมอาชพใหกบผพการ

ขอเสนอแนะจ�กผศกษ�หากเปนกจกรรม โครงการ นอกเหนออำานาจหนาทขององคการบรหารสวน

ตำาบลโนนกลางกจดทำาโครงการสงตอหนวยงานอนทเกยวของโดยเฉพาะ และควรจดกจกรรม โครงการ เชนจดทำาโครงการเยยมบานผพการ โครงการ “สานสมพนธ สายใยรกผพการ” โครงการอบรมเชงปฏบตการแกอาสาสมครหมบานในการบรการผพการดานการ


60

บทท

3

เคลอนไหวและสตปญญา เพอฝกทกษะการใหบรการและอบรมสงเสรมอาชพทเหมาะสมใหกบผพการ ควรจดตงกองทนผพการ จดกองผาปาเพอสมทบทนชวยเหลอผพการในทองถน

ขอเสนอแนะในก�รศกษ�ครงตอไป- ศกษาประสทธภาพการใหบรการผพการขององคการบรหารสวนตำาบลโนนกลาง

อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราธาน- ศกษาการพฒนาการสงเสรมอาชพสำาหรบผพการในเขตองคการบรหาร

สวนตำาบลโนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน- ศกษาการบรหารจดการดานสขภาวะสำาหรบผพการในเขตองคการบรหาร

สวนตำาบลโนนกลาง อำาเภอพบลมงสาหาร จงหวดอบลราชธาน


ปกรณ วชรคกล. 2541. “ปจจยทมผลตอคณภ�พ วตของผพก�รในจงหวดพษณโลก.” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคมวทยาการพฒนา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.พรพมล พรแกว. 2551. “คว�มรสกมคณค�ในตนเองของผพก�รท�งก�รเคลอนไหว :

กรณศกษ�ในผพก�รวยทำ�ง�น ทกำ�ลง เข�รบก�รฝกอ� พ.” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชางานบรการฟนฟสมรรถภาพผพการ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

พทกษ ทองสข. 2548. “ปจจยทมอทธพลตอคณภ�พ วตของผพก�รไทยทสญเสยแขนและ/หรอข�.” วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยบรพา.

แพรว เอยมนอย. 2550. “ก�รสนบสนนท�งสงคมของผพก�รท�งร�งก�ยในจงหวดนครปฐม.” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล.

มณฑล เผอกโสมณ. 2552. “แนวท�งก�รสงเสรมก�รใ เครอข�ยสนบสนนในก�รปฏบตง�นของ อ�ส�สมครผสงอ�ยทบ�น (อผส.) กรณศกษ�สำ�นกง�นพฒน�สงคมและคว�มมนคงของมนษยจงหวดเขตภ�คกล�ง.” วทยานพนธปรญญาสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารและนโยบายสวสดการสงคม มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สกญญา ขนวเศษ. 2552. “คณภ�พ วต ปญห�และคว�มตองก�รของผพก�รในเขตพนทรบผด อบขององคก�รบรห�รสวนตำ�บลท� �ง จงหวดจนทบร.” รายงานวจย วทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร.

สวทย วบรณผลประเสรฐ. 2549. ประ �สงคมกบก�รพฒน�สขภ�พ บทวเคร�ะหท�งว �ก�ร. กรงเทพมหานคร : บรษทดไซร จำากด.

61

บทท 4นโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมครของกองทพไทยโดยการสรางแรงจงใจเขาสการเปนทหารกองประจำาการ

The Policy for Development of Thai Volunteer Armed Forces by Motivating to be Military Personnels

นโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมครของกองทพไทย

โดยการสรางแรงจงใจ เขาสการเปนทหารกองประจำาการThe Policy for Development of Thai Volunteer Armed Forces

by Motivating to be Military Personnels

4บทท

พงษศกด บวศร

Pongsak Buasri


62

บทท

4

บทคดยอการวจยนมวตถประสงค 1) เพอศกษานโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมคร

ของกองทพไทยโดยการสรางแรงจงใจเขาสการเปนทหารกองประจำาการ 2) เพอ

วเคราะหนโยบาย ตวแบบ โอกาส จดแขง และจดออนของนโยบายทหารอาสาสมคร

และ 3) เพอศกษาผลกระทบ และนำาเสนอนโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมคร

โดยใชการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) คอการวจยเชงคณภาพ

เกบขอมลจากผใหขอมลสำาคญประกอบดวย ผบงคบบญชาระดบสงในกองทพ

จำานวน 22 คน โดยการเลอกแบบเจาะจง ใชการสมภาษณเชงลก และการสนทนา

กลมผทเกยวของกบการตรวจเลอกทหาร จำานวน 20 คน วเคราะหขอมลเชงเนอหา

ประกอบดวย การแปลความ การตความ และการวเคราะห สำาหรบการวจยเชงปรมาณ

เกบขอมลดวยแบบสอบถามทมคาความเชอมน 0.9163 ใชกลมตวอยางทเปนทหาร

กองประจำาการทสมครใจเขารบราชการของกองทพบก จำานวน 400 คน คำานวณ

จากสตรของ ทาโร ยามาเน โดยการสมแบบหลายขนตอน และกลมตวอยางของกอง

ทพเรอ และกองทพอากาศ จำานวน 100 คน โดยการสมแบบบงเอญ สถตทใชในการ

วเคราะหขอมลไดแก คาเฉลย คารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

นโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมครของกองทพไทยโดยการสรางแรงจงใจ

เขาสการเปนทหารกองประจำาการ

The Policy for Development of Thai Volunteer ArmedForces by Motivating to be Military Personnels4บทท

พงษศกด บวศร 1

Pongsak Buasri

1 นกศกษาระดบปรญญาเอก หลกสตรรฐประศาสนศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ

63



ผลการวจยพบวา 1) นโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมครของกองทพไทย

โดยการสรางแรงจงใจเขาสการเปนทหารกองประจำาการ มความเปนไปไดสง รฐบาล

ตองสนบสนนงบประมาณใหกบกองทพใหเพยงพอตอการพฒนาทหารกองประจำาการ

เพอนำาไปใชสรางแรงจงใจในการสมครเขาเปนทหารกองประจำาการ 2) กองทพจะ

ตองเปนผกำาหนดระเบยบการใหม นำาเสนอใหกระทรวงกลาโหมเปนผดำาเนนการใน

การกำาหนดนโยบายน ซงโอกาสทนโยบายจะประสบผลสำาเรจมความเปนไปไดอยางมาก

เพราะมจดแขงคอ กองทพไดคนทเตมใจเขามารบราชการ มความร มประสทธภาพ เขมแขง

มคณภาพ มระเบยบวนยสง ทมเทเสยสละใหกบกองทพ มอดมการณความรกชาต

ทำาใหกองทพมคณภาพเปนหลกประกนในการปฏบตหนาทตามทกำาหนดไวในรฐธรรมนญ

ไดครบถวน และสมบรณ สวนจดออนของนโยบายทหารอาสาสมครคอ กองทพยงไมม

นโยบายทชดเจนในการสนบสนนงบประมาณ เพอดำาเนนการในระบบทหารอาสาสมคร

และตองแกพระราชบญญตรบราชการทหารทเกยวของอกหลายขอ 3) ผลกระทบ

ของนโยบายทหารอาสาสมครคอ ตองศกษาในระยะยาว แตนาจะเปนไปในทศทาง

ทดหากมการนำาไปสการปฏบต เพราะสามารถทำาใหกองทพเขมแขงมากขน แตจะ

เกดความไมเปนธรรมในสงคมกบกลมคนทไมไดเปนทหารอาสาสมคร

การสงเคราะหผลการวจยในการนำานโยบายไปปฏบต ทจะประสบผลสำาเรจจาก

การวจย คอ กองทพจะตองจดใหมการประชาสมพนธสรางแรงจงใจเกยวกบเงนเดอน

เบยเลยง การไดรบสวสดการ และสทธตางๆ การดำาเนนการรบทหารอาสาสมครให

รบสมครตงแตอาย 18 ปบรบรณขนไปตามมาตรฐานของนานาชาต ในระหวางรบราชการ

ตองเพมประสทธภาพใหกบทหารอาสาสมครทงทางรางกาย และจตใจ สรางทศนคต

ทดตอกองทพ สรางขวญกำาลงใจ ปลกฝงอดมการณความรกชาต ใหโอกาสทางการศกษา

ตอในระหวางรบราชการ สนบสนนดานการฝกวชาชพกอนปลดประจำาการ และหลงปลด

ประจำาการตองประกอบดวยปจจยสำาคญ 5 ประการคอ 1) การสอบบรรจเขาโรงเรยน

นายสบทหารทง 3 กองทพ ใหรบเฉพาะทหารอาสาสมครเทานน 2) กองทพจดหางาน

รองรบหลงจากทรบราชการครบ 2 ป เพอเปนหลกประกนความมนคงกาวหนาในอาชพ

3) สามารถรบราชการเปนทหารกองประจำาการตอไดถงอาย 25 ป หากมใจรกในอาชพ

ทหารตองการทจะรบใชชาตตอ 4) ไดรบการบรรจเขารบราชการเปนนายทหาร


64

บทท

4

ชนประทวน หรอนายทหารสญญาบตรตามคณวฒทกำาหนดไว และ 5) ทหารอาสาสมคร

ทไมมงานรองรบเมอปลดประจำาการควรมบำาเหนจใหคนละ 30,000 บาท หรอพจารณา

ใหตามความเหมาะสม เพอนำาไปลงทนประกอบอาชพทตนถนด และทสำาคญทสด

ทกฝายตองมความมงมน และจตสำานกในการปฏบตตามนโยบายการพฒนาระบบ

ทหารอาสาสมครใหกบกองทพตอไป

คำ�สำ�คญ : การพฒนา, ทหารอาสาสมคร, การสรางแรงจงใจ, ทหารกองประจำาการ

AbstractThe objectives of this research were: 1) to study the development policy of

military volunteer system in Royal Thai Armed Forces to replace the drafted personnel, 2) to analyze the policy, model, opportunity, strength and weakness of volunteer force policy and 3) to study the effects and to propose the development system of volunteer force policy. The research used a mixed method of the qualitative and quantitative approaches. The qualitative method was conducted by using in-depth interview on 22 high ranking officers in the Armed Forces as key informants and were specifically selected and a focus group of 20 officers in the drafting committee of the Armed Forces. The data were analyzed by using the content analysis to interpret, define and analyze the data. In the quantitative method, the questionnaires, at the level of confidence of 0.9163, were used as the research tool to collect the data from the samples of 400 volunteer Army personnel, computed by Taro Yamane’s formula and selected by a multi-stage random sampling technique and samples of the Navy and Air Force of 100 personnel by an accidental random sampling technique. The data were analyzed by using descriptive statistics consisted of percentage, mean, and standard deviation.

The research findings were: 1) the Development Policy of military volunteer system in Thai Armed Forces could be made possible at the high level. The government must allocate the sufficient budget for the Armed Forces to create the motivation for military volunteer project master plan, 2) The Royal Thai Armed Forces should promulgate the new regulations for the military volunteers to replace

65



the former drafting system by informing the Ministry of Defense to set up this new policy. The strength point is the creation of the high possibility of success for the reason of having the willing, well educated, high efficient, strong, qualified, high disciplined, devoted persons and high national ideology. The Armed Forces will be qualified to perform their missions complied with the constitution perfectly. The weakness of this policy was that there were no clear policy, and sufficient budgets for processing volunteer force. There were also many military bills and regulations to be amended. 3) The effects on the policy of volunteer force should be studied in the long run and implied a good direction whenever to be practiced as it world enable a stronger Thai Armed Forces but it may be unfair for non military volunteer.

Therefore, there should be more studies and researches on the policy implementation to support The Army to set the new salary allowances for food welfare and other expenses. To comply with the international standards, the applicants for volunteer force must be eligible at eighteen years old and have good and perfect body and mind with good attitude to the Armed Forces to be recruited and later have to attend the Armed Force Non-Commissioned Officer Schools. They should receive vocational training before discharge and after discharge should be concluded by 5 factors. 1) The entrance examination to various three military schools should be qualified by the volunteer force only. 2) The opportunities should be provided to the dismissed volunteer force the new jobs after 2 years in services. 3) They should be eligible to extend their services until the age of 25 years if they prefer in military occupation and want to serve nation, 4) The possibilities of recruitment should be conducted by Non-commission or Commission Officers according to their qualifications and 5) After the discharge, they would be unemployed and would be rewarded at 30,000 baht or appropriately considered for initial preparation for their new vocations and the most significant responsibility for all to realize the need for development of volunteer force for The Army.

Key words : Development, Motivation, Military Volunteer, Military Personnel


66

บทท

4

บทนำ�สถานการณของโลก และของภมภาคตางๆ ยงมความขดแยงอยซงยงไมม

สงครามใหญ เชน สงครามโลก แตกยงมสงครามยอยทเรยกวา การตอตานการกอการราย

เชน ในประเทศอรก และประเทศอฟกานสถาน หรอแมแตในประเทศไทย เชน

3 จงหวดชายแดนภาคใตกยงมเหตการณความไมสงบอย แตการทแตละประเทศ

จะตองมกำาลงทหารทเขมแขง เพอใชในการปองกนรกษาอธปไตยของตนจากการ

ถกรกรานของประเทศอนกยงมความจำาเปนอยมาก เนองจากเอกราชอธปไตยของ

ประเทศนนเปนเรองทสำาคญยง การตงอยบนความไมประมาทดวยการเตรยมกำาลง

ไวใหพรอมตงแตยามปกตจงเปนสงทเหมาะสม ประเทศจะมนคงไดนนตองประกอบ

ไปดวยปจจยหลายประการ โดยปจจยทสำาคญประการหนงคอ ตองมกองกำาลงปองกน

ประเทศทเขมแขงทนสมย และมประสทธภาพ ประเทศทมกำาลงกองทพขนาดใหญ

และเขมแขงยอมมศกยภาพในการเจรจาตอรองไดดกวาประเทศทมกำาลงกองทพท

ออนแอ กองทพจงเปนองคกรทสำาคญของรฐบาลในอนทจะประกนเอกราชอธปไตย

และความมนคงแหงรฐ ดงนนกองทพทเขมแขงมความเปนปกแผน และมการพฒนา

เสรมสรางใหทนสมยอยางตอเนอง ยอมนำาไปสความสำาเรจในการปองกนพทกษ

รกษาผลประโยชนแหงชาตไดมากทสด ดงนนการเกณฑไพรพลทมรางกายแขงแรง

เขามารบใชชาตจงเปนสงจำาเปนทผปกครองประเทศตองดำาเนนการถงความรบผดชอบ

ในการปกปองผลประโยชนของชาต จงเปนหนาทของรฐทจะตองดำาเนนการตาม

พระราชบญญตรบราชการทหาร พทธศกราช 2497 ซงกำาหนดหนาทของชนชาวไทย

มหนาทปองกนประเทศ โดยการเขารบราชการทหารซงกำาหนด ใหชายไทยทมอาย

21 ปบรบรณ จะตองเขารบการตรวจเลอกเขาเปนทหารกองประจำาการ หรอทเรยกวา

“การเกณฑทหาร” นนเอง

ทหารกองประจำาการ ถอเปนกำาลงพลสวนใหญทเปนกำาลงหลกในกองทพ ทางราชการ

ไดกำาหนดวธคดเลอกจากบรรดาชายไทยทมอายครบกำาหนดเขามารบราชการทหาร

กองประจำาการ ดวยวธการตรวจเลอกซงเปนกรรมวธตามกฎหมาย เพอสรางความเปน

ธรรมแกชายไทยทกคน แตจากการดำาเนนการตรวจเลอกทหารทผานมาพบวา มการ

หลกเลยงเขารบราชการทหารกองประจำาการเปนจำานวนมาก สาเหตสำาคญคอ ทหาร

67



กองเกนไมยอมรบ หรอสมครใจเขารบราชการทหารกองประจำาการ และเจาหนาทของ

รฐบางคนแสวงหาผลประโยชนโดยอาศยชองวางของกฎหมาย ไมเครงครด ไมจรงจง

ตอการปฏบตหนาท ไมยดมนในความบรสทธยตธรรม สวนกฎหมาย และระเบยบ

คำาสงตางๆ กยงไมสอดคลอง และเอออำานวยตอการปองกนการทจรตไดอยางจรงจง

และเดดขาด อกทงสงคมโดยทวไปยงมความรสกวาการเปนทหารเกณฑนนเสยเวลา

เสยโอกาส เสยประโยชน รายไดนอย ไมมเกยรต ตอยตำา และบางกรณกอใหเกด

ความเดอดรอนในครอบครว เพราะผทตองเขาไปเปนทหารเกณฑหากตองเปนกำาลง

หลกของครอบครวกจะไมมใครดแล จงเปนสาเหตใหหาทางหลบหนหลกเลยง ทจะ

ไมเขาไปเปนทหารกองประจำาการโดยใชวธตางๆ ไมวาจะเปนกอนการตรวจเลอก

ขณะทำาการตรวจเลอก และเมอหลงจากการตรวจเลอก จงเปนสาเหตใหหาทางหลกเลยง

ทจะไมเขารบราชการเปนทหารกองประจำาการ กระนนกดปจจยสภาวะแวดลอม และ

แรงจงใจทผานมากยงไมเอออำานวยใหการพฒนาสระบบทหารอาสาสมครสมฤทธผลได

ปญหาอกประการหนงกคอ กองทพไดมการใชงบประมาณจำานวนมากในการนำาไปซอ

และพฒนาอาวธยทโธปกรณ ซงใชเทคโนโลยสมยใหมในการยกระดบขดความสามารถ

ของระบบอาวธตางๆ เพอพฒนากองทพใหทนสมยคควรกบประเทศอนๆ แตทหาร

กองเกนทถกเกณฑเขากองประจำาการสวนใหญจะมระดบความรไมสงนก ทำาใหกองทพ

ไดกำาลงพลประเภททมความรนอย ในการฝกศกษากจะเปนไปอยางลาชา ตอกรณ

ดงกลาวกองทพตองเสยงบประมาณ และเวลาในการจดการศกษานอกระบบ เพอปรบ

วฒการศกษาใหกบทหารกองประจำาการใหเปนไปตามการศกษาภาคบงคบ เพอท

จะทำาใหกำาลงพลไดมความรเพมมากขน สามารถใชอาวธยทโธปกรณไดอยางชำานาญ

จากปญหาดงกลาวจงทำาใหเปนการยากในการฝกเบองตน และการฝกเพอใชงานกบ

อาวธยทโธปกรณสมยใหม โดยเฉพาะในเหลาเทคนคตางๆ ของกองทพ เชน เหลา

ทหารปนใหญ เหลาทหารมา (รถถง) เหลาทหารชาง เหลาทหารสอสารฯ อกทงกำาลงพล

ทดอยการศกษาเหลานอาจเปนสาเหตทำาใหอาวธยทโธปกรณทซอมาดวยราคาแพง

ตองชำารดเสยหายกอนระยะเวลาอนควรได เนองจากความรเทาไมถงการณ เพราะ

ทหารขาดความรซงเปนเรองทตองแกไขโดยดวน และถาหากยงคงสภาพเชนปจจบน

แลวถอไดวาเปนความผดพลาดทางดานการจดสรรทรพยากรของประเทศ เพราะ


68

บทท

4

การพฒนากองทพนน นอกจากจะซอเทคโนโลยททนสมยแลว การทกองทพไมได

เปนเจาของเทคโนโลยเองกจะเปนสาเหตสำาคญททำาใหกองทพพฒนาไปไดชา และ

กลายเปนดอยประสทธภาพลงในทสด กองทพจะเจรญไดนนตองมกำาลงพลทกอปรดวย

ความรความสามารถยงมากยงด เพราะจะสามารถพฒนา และรบรเทคโนโลยสมยใหม

ไดรวดเรว งายแกการถายทอดตอไป และทสำาคญกคอจะทำาใหในอนาคตรฐบาลไทย

สามารถคอยๆ ลดรายจายทตองเจยดจายมากจากงบประมาณของประเทศในการ

ซอมบำารงอาวธยทโธปกรณไดนอยลง

จากปญหาดงกลาวขางตน ทำาใหกองทพไมสามารถปฏบตภารกจไดอยางม

ประสทธภาพและประสทธผลเทาทควร สงผลกระทบตอความพรอมรบของกองทพ

ทหารกองประจำาการเปนบคลากรทสำาคญ และมคณคายง มบทบาทหนาทในการพฒนา

ปองกนประเทศใหเกดความมนคง และสงบสข หากกองทพมความตองการทหาร

กองประจำาการจำานวนมากขนเรอยๆ แลวอตราการขาดการตรวจเลอกของชายไทย

กมจำานวนมากขนเชนกน กจะสงผลกระทบไปถงความมนคงของประเทศดวย ดงนน

ผวจยจงตองการศกษาถงแนวนโยบายเกยวกบการพฒนาระบบทหารอาสาสมคร

ของกองทพไทยโดยการสรางแรงจงใจเขาสการเปนทหารกองประจำาการ และเพอให

ทราบถงปญหาอปสรรคของทหารกองเกนทจะสมครใจเขาเปนทหารกองประจำาการวา

มอะไรบาง ซงถาหากทราบไดอยางแนชดมหลกฐานเชงประจกษทแทจรง และขอเสนอแนะ

จากกลมบคคลตางๆ กยงจะทำาใหการแกปญหาทเกดขนไดตรงประเดนทสด สามารถ

นำาผลการศกษาไปปรบปรงพฒนาระบบทหารอาสาสมคร การรบสมคร การฝกศกษา

การสรางขวญและกำาลงใจ การกำาหนดเปนมาตรการทางนโยบายในการทำางาน การ

ปรบปรง ชดเชย และบรรเทาความเดอดรอนใหกบชายไทยเหลานนได หลงจากทไป

สมครเขารบราชการเปนทหารกองประจำาการ หากความตองการดงกลาวนนไมเปน

ผลเสยทางดานความมนคงแลว นนยอมเปนหนาทของกองทพทจะตองไปดำาเนนการ

ซงผลทจะตดตามมากคอ ทำาใหมการสมครใจเขาเปนทหารกองประจำาการมากยงขน

กองทพกจะไดบคลากรทมคณภาพ มประสทธภาพ มความพรอมสงสด นำาไปสการ

พฒนาระบบทหารอาสาสมครไดในอนาคต และจะไมมการหนทหารในระหวางทอย

ประจำาการ

69



การศกษาครงนจงมวตถประสงคเพอศกษานโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมคร

ของกองทพไทยโดยการสรางแรงจงใจเขาสการเปนทหารกองประจำาการ เพอวเคราะห

นโยบาย ตวแบบ โอกาส จดแขง และจดออนของนโยบายทหารอาสาสมคร และเพอศกษา

ผลกระทบ และเสนอนโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมคร

วธดำ�เนนก�รวจย

เปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed Method Research) กำาหนดแนวทางในการ

วจยไวเปน 2 สวนรวมกน คอ การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ซงเปนการ

วจยหลก และการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ใชเปนสวนสนบสนน

การวจยเชงคณภาพ โดยสวนแรก ผวจยใชรปแบบการวจยเชงคณภาพทำาการวจย

เชงเอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth

Interview) และการสนทนากลม (Focus Group) กบผบงคบบญชาของกองทพบก

กองทพเรอ และกองทพอากาศ ในระดบตางๆ สวนทสองการวจยเชงปรมาณ

ใชแบบสอบถาม (Questionnaires) ในการเกบขอมล เลอกใชวธการสมแบบ

หลายขนตอน (Multi-stage Sampling) โดยใชสตรในการคำานวณของ ยามาเน

กบกลมตวอยางทเปนทหารกองประจำาการทสมครใจเขารบราชการของกองทพบก

ซงไดรบการตรวจเลอกเขามาใน ป พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ทประจำาการอยใน

หนวยตางๆ ในแตละกองทพทง 4 กองทพภาค จำานวน 400 คน ในสวนของกองทพ

อากาศ และกองทพเรอ เลอกใชวธการสมแบบแบบบงเอญ (Accidental Sampling)

โดยในสวนของกองทพอากาศ ใชกลมตวอยาง 50 คน และกองทพเรออก 50 คน

รวมจำานวน 100 คน เพอสำารวจความคดเหนของทหารกองประจำาการในเรองแรง

จงใจตางๆ ระยะเวลาในการศกษาวจยเปนเวลา 8 เดอน ตงแตเดอนกนยายน พ.ศ.

2554 ถง เดอนเมษายน พ.ศ. 2555


70

บทท

4

กรอบแนวคดในก�รวจย

ก�รปฏบตของกองทพ

1. การแกไข ปรบปรง พ.ร.บ.รบราชการ

ทหาร พ.ศ. 2497

2. การปรบปรงระบบการตรวจเลอก

3. การขจดปญหาการทจรตใน

การตรวจเลอก

4. การเพมประสทธภาพของทหาร

กองประจำาการ

ปจจยสนบสนนนโยบ�ย

1. การสรางขวญและกำาลงใจ

2. การสรางทศนคตทดของกองทพ

3. การปลกฝงอดมการณความรกชาต

4. การสนบสนนงบประมาณ

5. การขอรบความรวมมอจากองคกรตางๆ

6. การประชาสมพนธ

ก�รสร�งแรงจงใจ

1. เงนเดอนและสวสดการ

2. สทธตางๆ ทจะไดรบ

3. ความมนคงและความกาวหนาในอาชพ

4. การไดรบประสบการณชวต และเพอนใหม

5. โอกาสทจะไดรบการบรรจเปนทหาร

ประจำาการ

6. การไดรบการยอมรบนบถอ

นโยบ�ยก�รพฒน�ระบบทห�ร

อ�ส�สมครของกองทพไทย - การวางแผน

- การนำานโยบายไปปฏบต

- การประเมนผลนโยบาย

71



ผลก�รวจยนโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมครของกองทพไทยโดยการสรางแรงจงใจ

เขาสการเปนทหารกองประจำาการ กองทพควรใหความสำาคญกบนโยบายทหารอาสาสมคร

ใหมาก โดยจะตองดำาเนนการใหเปนระบบทมคณภาพ มเอกภาพในการวางแผน

อำานวยการ ประสานงาน ประชาสมพนธ วเคราะหตดตามประเมนผล และสรปผล

การปฏบต เพอนำาไปสเปาหมายการจดทำาแผนทหารอาสาสมคร เพอใหบงเกดผล

ในทางปฏบตอยางเปนรปธรรม กองทพควรแกไขปรบปรง พ.ร.บ.รบราชการทหาร

พ.ศ. 2497 เฉพาะในสวนทลาสมย หรออาจจะแกไขทงหมด โดยเชญนกกฎหมาย

ผเชยวชาญ นกวชาการทมความร ความเขาใจเรองกฎหมาย รวมถงบคลากรจากสวน

ราชการอนๆ ทเกยวของ มารวมแสดงความคดเหน เพอหาขอสรปในการรางกฎหมาย

มใชทำาเพยงหนวยงานใดหนวยงานหนง หรอเพยงบคลคลกลมใดกลมหนงเทานน

เพราะจะทำาใหไดแนวคดและมมมองทแคบ และไมสามารถนำาไปสการแกไขและ

การพฒนาทยงยนได ซงการแกไขบางอยางไมจำาเปนตองไปแกไขท พ.ร.บ. รบราชการ

ทหาร พ.ศ. 2497 แตเราสามารถออกกฎกระทรวง หรอขอบงคบซงสอดคลองกบ

พ.ร.บ.รบราชการทหาร พ.ศ. 2497 ออกมาใชดำาเนนการไดอยางรวดเรว กฎหมายบางขอ

ควรยกเลก หรอปรบปรงใหเปนกฎกระทรวงขนมาใหม เพอใหทนสมยเหมาะสมกบ

การตรวจเลอกทหารในปจจบน ควรปรบปรงระบบการตรวจเลอกในการนำาระบบทหาร

อาสาสมครมาใชในการตรวจเลอก อาจจะดำาเนนการควบคกนระหวางการเกณฑ กบระบบ

ทหารอาสาสมครไปกอน เมอระบบอาสาสมครมความลงตวเพยงพอแลวคอยยกเลก

การเรยกเกณฑตอไป และควรนำาเอาระบบเทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชใหเปน

ประโยชนอยางเปนรปธรรม

การแกปญหาทจรตในการตรวจเลอก ปญหาเกดจากขาราชการทใชชองวางของ

ขอกฎหมายในการแสวงหาผลประโยชน และประชาชนทเปนผปกครองของทหาร

กองเกน ทไมตองการใหบตรหลานของตนเองตองลำาบาก หรอไมตองเขารบราชการ

ทหารกองประจำาการ จงควรปรบเปลยนพฤตกรรรมของทงสองฝายใหรหนาทท

ตนเองจะตองปฏบต โดยมงไปทตวทหารกองเกน และผปกครอง โดยการปลกฝง

จตสำานกใหเกดความรกชาตมความเสยสละ และใหตระหนกถงการเขารบการตรวจ


72

บทท

4

เลอกทหาร ถอเปนหนาทหลกของตนเองทมตอประเทศชาต สวนเจาหนาททเกยวของ

ทแสวงหาผลประโยชนในการตรวจเลอกทหารกองเกนเขาเปนทหารกองประจำาการ

ทงฝายกลาโหม และฝายมหาดไทย ควรปรบปรงทตวบคคล ดวยการสรางจตสำานก

ใหกบเจาหนาทของรฐ ใหตระหนกถงความซอสตย สจรต เสยสละ มคณธรรม จรยธรรม

และปฏบตตามนโยบาย ขอบงคบ หรอระเบยบตางๆ อยางเครงครด และมจตสาธารณะ

ในการบรการประชาชน โดยผบงคบบญชาควรจดสวสดการ ปรบอตราเงนเดอน แก

กำาลงพลใหมคณภาพชวตทดขน และกระจายรายไดใหเทาเทยมกนทกกระทรวง ทบวง

กรม ตามขดความรความสามารถ และผบงคบบญชาระดบสงตองใหความสำาคญการ

สนบสนนงบประมาณจากกองทพ ในดานธรการตางๆ ใหเพยงพอสำาหรบการปฏบตงาน

ของหนวยงานสสด ซงปจจบนยงไมไดรบการดแลเอาใจใสจากผบงคบบญชาเทาทควร

การเพมประสทธภาพของทหารกองประจำาการ ทงทางรางกาย และจตใจสามารถ

ดำาเนนการโดยเรมตนตงแตการตรวจเลอกใหไดบคคลทมความสมบรณ เมอเขามา

เปนทหารกองประจำาการตองฝกหลกสตรการฝกเบองตน 10 สปดาห มกจกรรมตาม

สมควร มการอบรมการปลกฝงอดมการณ ความรกชาต ศาสนา พระมหากษตรย ใหกบ

ทหารกองประจำาการ การกำากบดแลใหคำาแนะนำาเพมเตมจากผบงคบบญชา จะตอง

ใชคนใหเหมาะกบงาน ไดทำางานทตนรกและมความถนด จงจะทำาใหเกดความชำานาญ

กองทพกจะไดผลประโยชนเปนผลพลอยไดจากศกยภาพของบคลากรทกองทพคด

เลอกเขามา

การสรางขวญ และกำาลงใจใหกบทหารกองประจำาการ โดยการสรางความเชอมน

ในการทำางานใหกบทหารกองประจำาการ ใหรหนาทของตวเองวามภารกจอะไรบาง เมอ

อยในกองประจำาการ และเมอปลดไปแลวยงมหนาทตอกองทพอยางไร ในเรองสทธตางๆ

ททหารกองประจำาการจะไดรบควรไดรบตามสทธนน สงเสรมใหมความเจรญกาวหนา

ในหนาทการงาน ผบงคบบญชาตองเปนตวอยางทดใหกบทหารกองประจำาการ รจก

บำารงขวญในโอกาสตางๆ ทำาใหเกดความสามคคกนในหมคณะเมอมโอกาส

การสรางทศนคตทดตอกองทพ กองทพควรสรางความรสกทดใหเหนความสำาคญ

ของกองทพ ทำาใหประชาชนยอมรบใหเกยรตทหารทเปนรวของชาต เปนทหารทรบใชชาต

ศาสนา พระมหากษตรย และประชาชนอยางแทจรง ทำางานเพอประเทศชาต เพอสงคม

73



ผบงคบบญชาตองสนใจดแลผใตบงคบบญชาใหเกยรตในศกดศรของความเปนมนษย

ไมเอาเปรยบซงกนและกน ดแลความเปนอยในเรองสทธของกำาลงพล ทำาความเขาใจ

ใหเกดความรสกวา อาชพทหารเปนอาชพทมเกยรต มนคง นาศรทธา เมอประชาชน

ศรทธาในกองทพกจะยอมรบในอาชพทหาร

การปลกฝงอดมการณความรกชาต ควรใหทราบถงประวตศาสตรของชาตไทย

ทมมาชานาน ความเสยสละของบรรพบรษกวาจะมาไดทกวนนกเสยเลอดเสยเนอมา

มากแคไหน สถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย เปนสถาบนหลก ตองถอวาเปนเกยรต

ในหนาทของทหารทจะผดงทง 3 สถาบนของชาตไว สรางจตสำานกใหรวาการทำาเพอ

ชาตนนเปนหนาททสำาคญทสด เกยรตยศ และศกดศร ทไดรบการยอมรบจาก

ประชาชนตางหากทจะทำาใหเขาสละชพเพอชาต และประชาชน

การสนบสนนงบประมาณจากรฐบาลแกกองทพในสวนทเกยวของกบการตรวจ

เลอกกองทพควรเพมงบประมาณในการตรวจเลอกใหมากกวาเดม ควรเพมคา

ตอบแทนคณะกรรมการตรวจเลอก และเจาหนาททเกยวของใหเหมาะสม เพอลด

ปญหาการทจรตในการตรวจเลอก ในสวนทเกยวของกบเงนเดอน เบยเลยง สวสดการ

ของทหารกองประจำาการ ควรมงบประมาณการประกอบเลยงไมควรหกจากเบยเลยง

ทหารกองประจำาการ และควรจดสวสดการสทธพเศษตางๆ เพมมากขน

การขอรบความรวมมอจากองคกรตางๆ ทงภาครฐและเอกชน ในการสนบสนน

ดานการจดหางานกองทพตองประสานกบทกองคกรทเกยวของ ทงภาครฐ และภาค

ธรกจเอกชนตางๆ อยางใกลชด โดยเฉพาะกบกระทรวงแรงงาน ซงถอวาเปนหนวยงาน

ทมขอมลเกยวกบความตองการในการใชแรงงาน ในการรบสมครคนงานของบรษทตางๆ

เพอทำาใหทหารกองประจำาการไดมงานทำาโดยไมตองกลวตกงาน มหลกประกนทมนคง

หลงจากปลดประจำาการ การสนบสนนดานการศกษา กระทรวงศกษาธการควรใหการ

สนบสนนการศกษาอยางเตมท เพอทหารกองประจำาการจะไดมวฒการศกษาเพมขน

โดยใหหนวยทหารทกหนวยจดสถานทศกษา ศนยการศกษานอกโรงเรยน (กศน.)

เปนผกำาหนดหลกสตรเรงรด ในระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย สวนการ

ศกษาระดบอนปรญญาควรใหมการจดอาจารยในระดบมหาวทยาลยมาเปนผสอน

โดยรวมหนวยทอยใกลเคยงกนมาเรยนรวมกน เมอปลดประจำาการออกไปเปนพลเรอน


74

บทท

4

กจะมคณวฒตดตวออกไป การสนบสนนดานการฝกวชาชพ กองทพตองประสานกบทก

องคกรทเกยวของ ทงภาครฐ และเอกชน โดยเฉพาะกรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวง

แรงงาน ควรมการฝกวชาชพใหกบทหารกองประจำาการกอนทจะปลดประจำาการ รวมทง

ภาคเอกชนตางๆ สามารถเปนทฝกงาน เพราะมอปกรณทพรอมครบครน ควรประสานงาน

ขอเขาไปฝกงานตามบรษทดงกลาว เพอทจะไดรบประสบการณทแทจรง

ในการประชาสมพนธใหขาวสารกบทหารกองเกน สอทสามารถทำาใหทหารกองเกน

เกดความสนใจสมครเขาเปนทหารกองประจำาการ ไดเปนไปอยางตอเนองทวถงรวดเรว

คอ โทรทศน เปนสอทมอทธพลกบผชมอยางแพรหลายในทกพนท เนองจากเขาถง

ไดงาย การเผยแพรกระจายไปทวประเทศ ไดรบความสนใจจากประชาชนจำานวนมาก

การประชาสมพนธผานสอโทรทศนจงไดผลสงสด เพราะปจจบนทกครวเรอนมโทรทศน

จงทำาใหเขาถงขอมลขาวสารไดงายรวดเรว

ในการวางแผนนโยบายระบบทหารอาสาสมคร เรองปญหาระบบทหารอาสาสมคร

ทเกดขนในอดตทผานมาคอ ดานสวสดการใหกบกำาลงพลยงไมดเทาทควร ในเรอง

สทธคาตอบแทนตางๆ โดยเฉพาะเมอเปรยบเทยบกบภาคเอกชน หรอรฐวสาหกจ

ยงไมมความมนคงกาวหนาในอาชพ สงผลกระทบตอขวญกำาลงใจ และประสทธภาพ

ในการปฏบตงานโดยตรง สวนปจจยทกอใหเกดระบบทหารอาสาสมครมสาเหตมาจาก

หลายปจจยเชน มใจรก มจตสำานกในความรกชาต มความตองการเปนทหารอยาง

แทจรง เมอปลดประจำาการแลวจะไมตกงาน กองทพควรเพมแรงจงใจใหมากขน ใน

การผลกดนนโยบายระบบทหารอาสาสมคร กองทพตองใหความมนใจในระบบทหาร

อาสาสมคร วางกฎ ระเบยบ หรอแกกฎหมาย ใหเอออำานวยตอการสมครเปนทหาร

กองประจำาการ ควรทำาการวางแผน กำาหนดเปนนโยบายโดยทำาการศกษาหาขอด ขอเสย

และผลกระทบทจะเกดขนในอนาคต ประชาสมพนธรณรงคใหมการสมคร หรอ

รองขอเขากองประจำาการใหมากขน หวงอายทเหมาะสมในการสมครเขาเปนทหาร

อาสาสมครจนถงปลดประจำาการ ควรกำาหนดชวงอาย 18 ป–20 ป และสมครอยไดถง

อาย 25 ป แลวแตความสมครใจ เนองจากเปนชวงทสภาพรางกายแขงแรงเตมท

ตองการความกาวหนาในชวต หากกองทพสรางแรงจงใจทด เขากตองการทจะมารบใชชาต

และมโอกาสทจะศกษาตอได

75



ในการนำานโยบายไปปฏบต ผบงคบบญชาควรใหความสำาคญกบนโยบายทหาร

อาสาสมครใหมาก ควรนำามาทดลองใชกบทกหนวย เพอทจะไดมการประเมนผล

หาขอด ขอเสย แลวนำามาปรบปรงพฒนาตอไป กองทพตองปฏบตใหเปนมาตรฐาน

เดยวกนทกหนวย ตามทไดประชาสมพนธไว ทหารกองเกนกจะมาสมครเพมมากขน

สามารถไปทดแทนการเรยกเกณฑได 100 เปอรเซนต และสามารถสรางกองทพให

เขมแขงมากยงขน ไดคนทมความรความสามารถ มใจรกในอาชพทหาร ตงใจในการ

ปฏบตงาน ไดทหารทมคณภาพ เพราะจะเนนปรมาณอยางเดยวไมไดตองมคณภาพดวย

ประเทศไทยมระบบทหารแบบผสมเนนทงคณภาพกบปรมาณ ดงนนตองพยายาม

ลดจำานวนทหารใหนอยลง และเพมคณภาพของทหารใหมากขน เพอนำางบประมาณ

ในสวนนมาสนบสนนทหารอาสาสมคร กองทพจะเจรญไดนนตองมกำาลงพลทมความร

ความสามารถ เพราะเปนผทสามารถพฒนา และรบรเทคโนโลยสมยใหมไดรวดเรว

การประเมนผลนโยบาย จดออนของนโยบายทหารอาสาสมคร คอ กองทพยง

ไมใหความสำาคญกบนโยบายเทาทควร บางสวนเหนวาเปนการงายตอการทจรตของ

เจาหนาทสสดบางคน และกงวลวาจะไมมงบประมาณสนบสนน นอกจากนนตองแก

กฎหมายอกหลายขอ ซงยงไมมหลกเกณฑทแนนอน และเมอเขามารบราชการทหารแลว

กองทพยงไมสามารถใหความมนใจในเรองของความมนคง กาวหนา และคาตอบแทน

ยงไมดพอ ไมปฏบตตามทแจงไวซงทำาใหเกดภาพลบตอกองทพ ในดานชอเสยง

ความเสอมศรทธา และอาจไมมผสมครเปนทหารเลยกเปนได เพราะคานยมของคนไทย

ยงไมตองการเปนทหาร ขาดจตสำานกรกประเทศชาต และอาจมปญหาเวลาเกดศก

สงครามจะมคนมาสมครนอย จดแขง คอกองทพไดคนทเตมใจเขามารบราชการใน

กองทพ ไดคนทมประสทธภาพ กำาลงพลเขมแขง มคณภาพ มระเบยบวนยสง ทมเท

เสยสละใหกบกองทพ มอดมการณความรกชาต กองทพกจะมความเขมแขงม

ประสทธภาพ ชวยแกปญหาเรองการขาดหนราชการทหารใหลดนอยลง และยงชวย

ลดปญหาการทจรตได ผลกระทบตองศกษาในระยะยาวตอไป นาจะเปนไปในทางทด

คอกองทพจะเขมแขง และแขงแกรง สงคมไทยกจะแขงแกรง เพราะทกคนม

อดมการณเดยวกนคอความรกชาตเหมอนกน แตอาจจะเกดความไมเปนธรรมใน

สงคมกบกลมคนทไมไดเปนทหารอาสาสมคร หรอมผสมครเปนจำานวนมากแต


76

บทท

4

กองทพมขดจำากดในการรบสมคร กองทพกตองคดใหไดคนทมความสมบรณทสด

เขาเปนทหารอาสาสมคร และถามผสมครไมพอกองทพจะตองใชระบบการเรยกเกณฑ

ในสวนทไมพอกบความตองการตอไป แตทหารกองเกนทถกเรยกเกณฑจะตองเสย

สทธดานตางๆ ดวย เพราะไมไดเปนผทสมครใจเขามารบราชการทหาร

สวนการเกบขอมลเชงปรมาณเกยวกบการสรางแรงจงใจของทหารกองประจำา

การในภาพรวม อยในระดบมาก เมอพจารณาแลว พบวา ความคดเหนทมคาเฉลย

สงสดคอ ทหารกองประจำาการตองการไดรบประสบการณชวต และเพอนใหม รอง

ลงมา คอ ดานการไดรบการยอมรบนบถอ ดานโอกาสทจะไดรบการบรรจเปนทหาร

ประจำาการ ดานสทธตาง ๆ ทจะไดรบ ดานความมนคงและความกาวหนาในอาชพ

ตามลำาดบ สวนดานเงนเดอนและสวสดการ มคาเฉลยนอยทสด

ผวจยจงไดสรางตวแบบทเปนองคความรจากทไดทำาการศกษาวจย สามารถนำาไปใช

เปนแนวทางในการดำาเนนการเกยวกบรปแบบทหารอาสาสมครของกองทพไทยรป

แบบใหม มรายละเอยดดงแผนภาพตอไปน

77



ก�รพฒน�ระบบทห�รอ�ส�สมคร

ของกองทพไทยโดยก�รสร�งแรงจงใจ

เข�สก�รเปนทห�รกองประจำ�ก�ร

รฐบ�ล

1. สนบสนนงบประมาณ

แนวท�งก�รสร�งแรงจงใจใหทห�รอ�ส�สมคร

1. การสอบบรรจเขา โรงเรยนทหารทง 3 เหลาทพ คอ ทหารบก ทหารเรอ และ ทหารอากาศ2. การหางานรองรบหลงจากทรบราชการ ครบ 2 ป3. สามารถรบราชการตอไดถงอาย 25 ป4. การบรรจเขารบราชการเปนทหารประจำาการ5. ควรมบำาเหนจใหคนละ 30,000 บาท หรอพจารณาใหตามความเหมาะสม

กองทพ1. แกไข ปรบปรง พ.ร.บ. รบราชการทหาร พ.ศ. 24972. การปรบปรงระบบการตรวจเลอก3. การขจดปญหาทจรตในการ ตรวจเลอก4. การขอรบความรวมมอจาก องคกรตางๆ

หนวยรบก�รปฏบต1. การเพมประสทธภาพใหกบทหาร อาสาสมคร 2. การสรางทศนคตทดตอกองทพ3. การสรางขวญและกำาลงใจ 4. การปลกฝงอดมการณความรกชาต5. การใหโอกาสทางการศกษาตอ ในระหวางรบราชการ6. การสนบสนนดานการฝกวชาชพ

หนวยสสด

1. การประชาสมพนธ

2. การรบสมคร

แผนภาพแสดงตวแบบระบบทหารอาสาสมครของกองทพไทย


78

บทท

4

สรปแนวทางรปแบบทหารอาสาสมครของกองทพไทยรปแบบใหมซงจะอธบาย

ใหทราบพอสงเขปดงน รฐบาลตองสนบสนนงบประมาณในการพฒนากองทพให

มากขนเพอทจะไดใชในกจการตางๆ กองทพตองแกไขปรบปรง พ.ร.บ.รบราชการทหาร

พ.ศ.2497 ใหมความเหมาะสมกบการตรวจเลอกทหารในปจจบน นำาระบบเทคโนโลย

สารสนเทศเขามาใชในการตรวจเลอกใหเปนประโยชนอยางเปนรปธรรม เพอขจด

ปญหาทจรตในการตรวจเลอก กองทพตองประสานขอรบความรวมมอจากองคกรตางๆ

ทงภาครฐ และเอกชนในการสนบสนนดานการจดหางาน การศกษา การฝกวชาชพ

หนวยสสดจะตองชวยในการประชาสมพนธสรางแรงจงใจเกยวกบเงนเดอน เบยเลยง

การไดรบสวสดการ และสทธตางๆ ใหกบทหารกองเกนไดทราบทำาการรบสมครอยาง

ตอเนอง หนวยรบการปฏบตจะตองดำาเนนการในระหวางรบราชการ คอตองเพม

ประสทธภาพใหกบทหารอาสาสมครสรางทศนคตทดตอกองทพ สรางขวญและกำาลงใจ

ปลกฝงอดมการณความรกชาต ใหโอกาสทางการศกษาตอในระหวางรบราชการ สนบสนน

ดานการฝกวชาชพกอนปลดประจำาการ และหลงปลดประจำาการ ตองมความเจรญกาวหนา

และความมนคงในอาชพ

ดงนนทกหนวยจะตองใหความรวมมอในการพฒนานำาไปสระบบทหารอาสาสมคร

ดวยการสรางแรงจงใจทเปนไปไดมากทสดตามแนวทาง 5 แนวทาง ดงนคอ 1) การสอบ

บรรจเขาโรงเรยนนายสบทหารทง 3 กองทพ ใหรบเฉพาะทหารอาสาสมครเทานน

2) กองทพจดหางานรองรบหลงจากทรบราชการครบ 2 ป เพอเปนหลกประกนความมนคง

กาวหนาในอาชพ 3) สามารถรบราชการเปนทหารกองประจำาการตอไดถงอาย 25 ป

หากมใจรกในอาชพทหารตองการทจะรบใชชาตตอ 4) ไดรบการบรรจเขารบราชการ

เปนนายทหารชนประทวน หรอนายทหารสญญาบตรตามคณวฒทกำาหนดไว และ

5) ทหารอาสาสมครทไมมงานรองรบเมอปลดประจำาการควรมบำาเหนจใหคนละ

30,000 บาท หรอพจารณาใหตามความเหมาะสม

อยางไรกตามแนวทางใหมตามนโยบายนมความเปนไปได และสามารถตอบสนอง

ตอแผนการพฒนาบคคลของชาตได ระยะเวลาของนโยบายไมนาจะเปนปญหาหาก

ปฏบตไปไดสกระยะเวลาหนง จะมผลของการพฒนาบคลากรของชาตออกมารองรบ

กบการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาตไดชดเจน ปญหาของชาตดานสงคมวทยา

79



จตวทยาทมอยในปจจบน นาทจะมเกณฑทลดลง เพราะบคคลกลมหนงของชาตไดรบ

การพฒนาทพรอมดวย ความร ระเบยบวนย และมงานทำาทมนคงของชวต หนวยงานตางๆ

ตามแผนงานทกำาหนดไวไดมสวนรวมกนตามแตละหนาท และภารกจของหนวยงาน

ซงไมมขอปลกยอยตางไปจากภารกจโดยตรงของหนวยงานแตอยางใด จงไมนาจะ

มปญหาในการปฏบตความเปนไปไดจงมสงมาก เพอความสมบรณเหมาะสมกบ

สภาพสงคมในปจจบน จะตองปรบปรงพฒนาตอไป เพอใหไดแนวทางปฏบตทดทสด

สงสำาคญทสดอนเปนยอดปรารถนาคอ ประสทธภาพของกองทพ การเปลยนแปลงใดๆ

กตามทไมทำาใหประสทธภาพสงขน หรอมผลกระทบตอประสทธภาพทำาใหสญเสย

หรอลดขดความสามารถแลว เปนเรองทตองละเอยดรอบคอบ ทหารอาสาสมครอาจม

ความเหมาะสมในงานฝมออนเปนพนฐานอาชพ แตหนาทของพลทหารในราชการ

สงคราม ตองใชความแขงแรงของรางกาย ความทรหดอดทน ความจงรกภกดตอ

ประเทศชาต ตลอดจนการเสยสละสงสงถงขนพลชวตแลวยงจะตองวเคราะหกนอก

ตอไปวา กจการดานสวสดการ หรอเงนตราจดซอหาความเสยสละ และอดมการณแหง

ความรกชาตไดหรอไม การมงานทำาตามความรความสามารถ การไดรบเกยรตอนควร

การมรายไดทเหมาะสม เปนยอดปรารถนาของมนษย สงตางๆ เหลาน บางสงบาง

ประการไมอยในขดความสามารถทกองทพจะจดใหแกผมาเขารบราชการทหารได

ครบถวน รฐบาลซงกำาหนดใหมทหารไวเพอการปองกนประเทศตามรฐธรรมนญนน

ไดกำาหนดใหมคาตอบแทนงานในหนาทดงกลาวนไวเหมาะสมเมอใด ปญหาทมอย

กจะหมดไป

ขอเสนอแนะ1. ขอเสนอแนะเ งนโยบ�ย

1.1 จดการศกษานอกโรงเรยนในทกระดบการศกษาใหแกทหารกองประจำาการ

โดยประสานความรวมมอกบกระทรวงศกษาธการ เพราะจากผลการวจยพบวา ทหาร

กองประจำาการสวนใหญมระดบการศกษากอนเขารบราชการ ชนมธยมศกษาตอนปลาย

(ม.6) และชนมธยมศกษาตอนตน (ม.3) ซงมปรมาณจำานวนมาก รอยละ 70 ของ

กลมตวอยางทงหมด ซงในสวนนมความตองการทจะไดรบการศกษาตอเมอเขาเปน


80

บทท

4

ทหารกองประจำาการ การจดการศกษานอกโรงเรยนจงเปนหนทางหนงทจะทำาให

ทหารเหลานไดรบวฒการศกษาเพมขนหลงจากปลดประจำาการ

1.2 ควรจดใหมการสมมนา แกไขปรบปรง พ.ร.บ.รบราชการ พ.ศ. 2497

โดยเชญนกกฎหมายผเชยวชาญ นกวชาการทมความร ความเขาใจเรองกฎหมาย

รวมถงบคลากรจากสวนราชการอนๆ ทเกยวของ เชนนกกฎหมายจากกฤษฎกา

มารวมแสดงความคดเหน เพอหาขอสรปในการรางกฎหมาย มใชทำาเพยงหนวยงานใด

หนวยงานหนง หรอเพยงบคลลกลมใดกลมหนงเทานน เพราะจะทำาใหไดแนวคด

และมมมองทแคบ และไมสามารถนำาไปสการแกไขและการพฒนาทยงยนได

1.3 ปญหาขอขดของตางๆ ควรไดรบการแกไขตามสาเหตใหเปนรปธรรม

ซงผบงคบบญชา และหนวยงานทเกยวของควรใหความสำาคญเรงรดดำาเนนการ เพอให

ระบบการตรวจเลอกทหารมความชดเจน ถกตอง บรสทธ ยตธรรม ปราศจากการ

ประพฤตมชอบ สะทอนเสยงสงคมทมตอกองทพ สรางความศรทธาเชอมนของประชาชน

ตอกองทพตอไป

1.4 รฐบาลควรจดสรรงบประมาณใหกบกองทพใหเพยงพอตอการพฒนา

ทหารกองประจำาการ เพอนำาไปใชสรางแรงจงใจในการสมครเขาเปนทหารกองประจำาการ

เชน เงนเดอน เบยเลยง สวสดการ โอกาสความกาวหนา และสทธตางๆ ททหารกอง

ประจำาการจะไดรบ รวมทงใหมการดำาเนนการชวยเหลอดแลครอบครวของทหาร

กองประจำาการ อาจจดในรปของสวสดการ หรอการไดรบสทธพเศษในดานตางๆ

1.5 กองทพตองกำาหนดนโยบาย สรางความเชอถอศรทธา และความเชอมน

ใหเกดกบสงคม สรางความเขาใจทถกตองใหกบสาธารณชน โดยเฉพาะ นสต นกศกษา

และกลมเยาวชนตางๆ ถงเกยรตยศ ศกดศร และความภาคภมใจของการไดเขามา

รบราชการทหาร แมจะเปนเพยงทหารกองประจำาการ กถอวาเปนกลมทมความร

ความสามารถ มประโยชนตอสงคม และประเทศชาต อกทงยงสามารถสงเสรมให

เปนทหารอาชพ มความเจรญกาวหนาตามแนวทางรบราชการ และยนหยดอยใน

สงคมไดอยางสงาผาเผย และเตมภาคภม ทำาใหสงคมยกยองเชดชเกยรต ยอมรบ

ผสมครเขารบราชการทหารกองประจำาการ วาเปนบคคลชนหนงของประเทศ

81



1.6 การเสรมสรางแรงจงใจใหทหารกองเกนสมครเขาเปนทหารกองประจำาการ

เปนสงสำาคญอยางยง ในการแกปญหาการขาดหนราชการทหาร และเปนการเพม

ประสทธภาพ ขดความสามารถของกองทพในการปฏบตภารกจในการปองกนประเทศ

ทงนเนองมาจากจะไดกำาลงพลทมความสมครใจ และเตมใจในการเขารบราชการ

ปฏบตหนาทตามภารกจของกองทพไดเปนอยางด

2. ขอเสนอแนะในก�รนำ�ไปปฏบต

2.1 กองทพควรมการประสานงานหนวยงานระหวางภาครฐ กบภาคเอกชน

ทเกยวของกบนโยบายการพฒนาระบบทหารอาสาสมคร ในการสนบสนนดาน

จดหางาน ดานการศกษา และดานการฝกวชาชพใหกบทหารกองประจำาการ เพอ

ทำาใหทหารกองประจำาการไดมงานทำาโดยไมตองกลวตกงาน มหลกประกนทมนคง

หลงจากปลดประจำาการ

2.2 กองทพควรผลกดนการไดรบสทธตางๆ ใหเปนนโยบายของรฐบาล

การรบพนกงานของรฐวสาหกจ พนกงานราชการ หรอภาคเอกชนควรจะใหโอกาส

หรอสทธพเศษแกผทเปนทหารอาสาสมครเปนอนดบแรก เพราะถอวาเปนผทผาน

การฝกศกษา มความอดทน มสภาพจตใจทแขงแกรง และเปนผทมระเบยบวนย

2.3 กองทพควรผลกดนนโยบาย ในการสมครสอบนกเรยนนายสบ นกเรยน

จาอากาศ นกเรยนจาทหารเรอ และนกเรยนพลตำารวจ ควรรบเฉพาะผทสมครเขารบ

ราชการทหารกองประจำาการ ไมรบบคคลพลเรอนเขามาทำาการสอบแขงขน และผลกดน

ใหมการเพมโควตานกเรยนนายสบของแตละเหลาทพ ในการเขาไปศกษาตอเปน

นกเรยนนายรอยของแตละเหลาทพใหเพมมากขนกวาทเปนอยในปจจบน ตองทำาให

เกดผลในทางปฏบตอยางจรงจงและชดเจน

2.4 ทหารกองประจำาการทสำาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย (ม.6)

หรอเทยบเทา หรอสงกวา สามารถปฏบตงานทดแทนกำาลงพลนายสบไดอยางม

ประสทธภาพใกลเคยงกน ทงนเนองจากมความรระดบเดยวกน กำาลงพลเหลาน

กองทพสามารถทจะคดเลอกเขาปฏบตงานในตำาแหนงทเหมาะสมได ซงจะทำาให

หนวยปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ


82

บทท

4

2.5 กองทพตองมการประชาสมพนธเผยแพรขาวสาร ใหชายไทยสมคร

เขาเปนทหารกองประจำาการ จะตองกำาหนดเปาหมายในการประชาสมพนธตอการ

สรางแรงจงใจ รบรเกยวกบสทธ หนาท และผลตอบแทนของการเขารบราชการทหาร

ควรเลอกสอทใชในการประชาสมพนธการเขารบการตรวจเลอกทหารกองประจำาการ

โดยคำานงถงรปแบบ คณลกษณะ และประโยชนของสอแตละชนดเกยวกบประสทธผล

ของเนอหา เพอนำามาปรบปรงการนำาเสนอ และประชาสมพนธการเขารบการตรวจ

เลอกทหารกองประจำาการใหมความนาสนใจไปยงกลมเปาหมายใหดทสด

3. ขอเสนอแนะในก�รทำ�วจยครงตอไป

3.1 ควรมการศกษาปจจยทสงผลตอความสำาเรจในการนำานโยบายการ

พฒนาทหารกองประจำาการไปปฏบตของ กองทพบก กองทพเรอ และกองทพอากาศ

เพอมาเปรยบเทยบผลสำาเรจของนโยบายวาเปนอยางไร มวธการแกไขอยางไร เพอ

เปนแนวทางในการดำาเนนนโยบายตอไป

3.2 ควรทำางานวจยรองรบ เพอเปนขอมลสนบสนนในการปรบเปลยนจาก

ระบบการเกณฑทหารเปนระบบทหารอาสาสมคร เพอเปนการสรางความนาเชอถอ

และมหลกฐานอางองอยางเปนรปธรรม


กระทรวงกลาโหม. 2497. พระร� บญญตรบร� ก�รทห�ร พ.ศ. 2497. ราชกจจานเบกษา. เลมท 71. ตอนท 13. (16 กมภาพนธ 2497).

กลธน ธนาพงศธร. 2546. หลกก�รกำ�หนดนโยบ�ยของรฐ. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ณฎฐพนธ เขจรนนทน. 2544. ก�รจดก�รทรพย�กรบคคล. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทศพร ศรสมพนธ. 2539. คว�มรเบองตนเกยวกบนโยบ�ยส�ธ�รณะ. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บญทน ดอกไธสง. 2541. ก�รจดก�รองคก�ร. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พรจกร มนธรรม. 2552. ระบบก�รตรวจเลอกทห�รกองเกนเข�กองประจำ�ก�รทเหม�ะสมกบ

สภ�วก�รณปจจบน. เอกสารวจยสวนบคคล. วทยาลยปองกนราชอาณาจกร.

83



ยทธ ไกยวรรณ. 2550. หลกก�รทำ�วจยและก�รทำ�วทย�นพนธ. กรงเทพมหานคร : พมพด.

ลขต ธรเวคน. 2536. ก�รเมองก�รปกครองของไทย. พมพครงท 2 แกไขเพมเตม.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วรเดช จนทรศร. 2552. ทฤษฎก�รนำ�นโยบ�ยส�ธ�รณะไปปฏบต. กรงเทพมหานคร :

พรกหวานกราฟฟค.

ศภชย ยาวะประภาษ. 2545. นโยบ�ยส�ธ�รณะ. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร :

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สมบต ธำารงธญวงศ. 2549. นโยบ�ยส�ธ�รณะ: แนวคว�มคด ก�รวเคร�ะห และ

กระบวนก�ร. พมพครงท 14. กรงเทพมหานคร : เสมาธรรม.

สจตรา บณยรตพนธ. 2536. ระเบยบวธวจยสำ�หรบรฐประศ�สนศ�สตร. กรงเทพมหานคร :

จนพบลชชง.

สชาต ประสทธรฐสนธ. 2538. ระเบยบวธก�รวจยท�งสงคมศ�สตร. กรงเทพมหานคร :

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

เสกสรรค นสยกลา. 2550. “ก�รนำ�นโยบ�ยไปปฏบต กรณศกษ�กรงเทพมห�นคร.” วทยานพนธ

หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง.

Bardach, Eugene. 1977. The Implementation Game: What Happens After a Bill

Becomes Law. Cambridge, MA : MIT Press.

Dye, R. Thomas. 1984. Understanding Public policy. 5th Englewood Cliffs, New

Jersey : Prentice-Hall, Inc.

Hertzberg, Frederick and others. 1959. The motivation to Work. New York : John

Wiley and Sons.

Hodgetts, Richard M. 1991. Organizational Behavior: Theory and Practice. New York :

Macmillan Publishing Company.

Maslow, A.H. 1954. Motivation and Personality. New York : Harper & Row.

Mazmanian, D.A., and Paul A. Sabatier. 1989. Implementation and Public Policy.

Latham, Marryland : University Press of America, Inc.

Robbin, Stephen P. and Mary Coulter. 1996. Management. 4th ed. New Jersy : Prentice –

Hall, Inc. Roberg, R.R.


84

บทท

4

Sharkansky, Ira. 1970. “Environment, Policy Output and Impact : Problem of Theory

and Method in the Analysis of Public Policy.” in Ira Sharkansky ed. Policy

Analysis in Political Science. Chicago, Illinois : Markham Publishing Company.

Simon, H.A. 1971. Administrative Behavior. 3rd ed. New York : Free Press.

พฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการจดการน�า

เพอการเกษตรในพนทลมน�าแมขาน จงหวดเชยงใหม

Evolution and Changing Pattern of Water Resources Management for Agriculture in Mae-Khan Watershed Chiangmai Province

5บทท

เชาวลต สมสวย

Chaowalit Simsuay



บทท

5

พฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการจดการน�าเพอการเกษตรในพนทลมน�าแมขาน จงหวดเชยงใหม

Evolution and Changing Pattern of WaterResources Management for Agriculture

in Mae-Khan Watershed Chiangmai Province5บทท

เชาวลต สมสวย 1

Chaowalit Simsuay

บทคดยอ การศกษาพฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�า

เพอการเกษตรในพนทลมน�าแมขานจงหวดเชยงใหมโดยใชทฤษฎการเปลยนแปลง

ทางสงคมและแบบจ�าลองของElinorOstrom(1996)เปนกรอบแนวคดในการวจย

ดวยวธการศกษาประวตความเปนมาของแตละกลมผใชน�าการลงพนทส�ารวจพนท

จรงการรวมในกจกรรมและฝงตวในชมชนตลอดจนการท�าแบบสอบถามสมภาษณ

เชงลกกบกลมผน�า กลมผใชน�า กลมผเชยวชาญดานการบรหารจดการน�าชมชน

โดยมวตถประสงคคอศกษารปแบบของการจดการน�าเพอการเกษตรศกษาโครงสราง

และแบบแผนการจดการน�าเพอการเกษตรศกษาพฒนาการและการเปลยนแปลง

รปแบบการจดการน�าเพอการเกษตรในพนทลมน�าแมขาน

ผลการศกษาพบวา เปนไปตามทฤษฎการเปลยนแปลงทางสงคมและ

ยอมรบแบบจ�าลองของElinorOstrom(1996)บางสวนเนองจากตองน�ามาประยกต

ใหเขากบบรบทของพนท กลาวคอการจดการน�าในพนทเกดจากการรวมกลม

เกษตรกรแลวรวมกนพฒนาระบบเหมองฝายกบวธการบรหารจดการทงสองระบบ

จะท�างานสมพนธกนจนกลายเปนแบบแผนในการจดการน�าทมพฒนาการและการ

เปลยนแปลงรปแบบมาถงปจจบนโดยล�าดบดงน1)รปแบบเหมองฝายครวเรอน

2)แกเหมองหรอแกฝาย3)องคกรเหมองฝาย4)สหกรณผใชน�า5)สมาคมผใชน�า

1นสตปรญญาเอกสาขาการวางแผนภาคและเมองคณะสถาปตยกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยE-mail:[email protected]

87พฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการจดการนำาเพอการเกษตรในพนทลมนำาแมขาน จงหวดเชยงใหม


บทท 5

และ6) เครอขายผใชน�า จากการเปลยนแปลงรปแบบการจดการน�าดงกลาวเปน

ผลมาจากการเปลยนแปลง2ปจจยคอ1)ปจจยภายในทเปนโครงสรางหลกของ

แตละรปแบบประกอบดวย5ดานคอแหลงน�าระบบสงน�าผใชน�ากฎกตกาและ

ระบบก�ากบ2)ปจจยภายนอกประกอบดวย6ดานคอระบบนเวศแหลงน�าสงคม

นเวศเศรษฐกจ นโยบายของรฐ การใชประโยชนทดน และลกษณะภมประเทศ

สงผลใหรปแบบการจดการน�าตองปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงเพอการคงอย

ของสถาบนจดการน�าเพอการเกษตรในพนทตอไปค�ำส�ำคญ : การจดการน�า,ลมน�าแมขาน

AbstractThestudyentitled“EvolutionandChangingofPatternsofWaterResources

Management forAgricultureinMaeKhanWatershedinChiangmaiProvince”was

conductedbyemployingtheSocialChangetheoryandthemodelsofElinorOstrom

(1996)asaframeworkofthisresearch.Theresearchmethodologyincludedstudying

thebackgroundofeachwaterusergroup,conductingasite-survey,participatingin

activitiesandstayinginthecommunitytoconductanobservationaswellasdeveloping

aquestionnaire,andconducting in-depth interviewswith thegroupsof leaders,

waterusers,andexpertsoncommunitywatermanagement.Theobjectivesof this

researchstudyweretoexaminethepatternsofwatermanagementforagriculture,

tostudystructuresandschemeofwatermanagementforagricultureaswellasto

investigatethedevelopmentandchangesofpatternsofwatermanagementforagriculture

inMaeKhanWatershedareainChiangmaiprovince.

Theresultsfromthestudyshowedthatthedevelopmentandthepatterns

ofwatermanagementforagricultureintheaforementionedareawereinaccordance

withtheSocialChangetheoryandthemodelsofElinorOstrom(1996)were

acceptedpartiallybecausethetheoryandthemodelsweretakenandappliedto

beinlinewiththecontextofthearea.Inotherwords,thewatermanagementin

theareawasformedfromthegroupsofagriculturists.Theagriculturists,then,



บทท

5

joinedhands to develop a local irrigation systemandmanagementmethods.Bothsystemsworkedcoordinatelyandbecametheschemeofwatermanagementwhichhasitsdevelopmentandchangesonitspatternsfromthepastuptothepresenttimerespectivelyasfollows:1)apatternofhouseholdirrigation,2)chieforheadofirrigation,3)irrigationorganization,4)waterusercooperative,5)water userassociation,and6)waterusernetwork.Thechangesoftheaforementionedwatermanagement’spatternshavearisenfromthechangesofthe2mainfactors:1)theinternalfactorwhichwasthemainstructureofeachpatternwhichcomprised of5 aspects:water resources,water delivery system,water users, rules andregulations,andregulatorysystem,and2)theexternalfactorwhichconsistedof6aspects:waterresourceecologicalsystem,socialecology,economy,government’s policies,landutilization,andtopography.Asaresult,thepatternsofthewatermanagementhavetobeadjustedtokeepupwiththechangesfortheexistenceoftheinstituteofwatermanagementforagricultureinthearea.

Key words:watermanagement,MaeKhanwatershed

บทน�ำน�าเปนสนคาสาธารณะทท�าใหทกคนมโอกาสเขาถงไดอยางเสรและไมสามารถ

กดกนคนอนไมใหใชน�านนได หมายความวาเมอมคนหนงใชน�าอย กมโอกาสทคนอนๆใชน�าหรอมโอกาสในการเขาถงน�านนไดดวยเชนกนจากเหตผลดงกลาวทไดกลาวในระดบนานาประเทศมการคดคนหาแนวทางเพอจดการน�าใหมประสทธภาพสงโดยค�านงถงผลกระทบในดานตางๆไดแกผลกระทบตอสงแวดลอมผลกระทบตอการมน�าไมเพยงพอตอประชากรทเพมขนผลกระทบตอคณภาพน�าผลกระทบตอระบบนเวศของสตวน�าเปนตนโดยมหลกการในการบรหารจดการคอสรางโอกาสใหประชาชนทกคนทกกลมเขาถงน�าไดอยางเทาเทยมและท�าใหประชาชนทกคนทกกลมมน�าใชอยางเทาเทยมกนทงสองหลกการนในประเทศทเปนผน�าในดานการบรหารจดการน�าไดแกเนเธอรแลนดชลอเมรกาอสราเอลออสเตรเลยองกฤษฝรงเศสเปนตนประเทศเหลานลวนแลวแตมแบบแผนการบรหารจดการน�าทชดเจนโดยยดถอหลกการวาจะสรางความเปนธรรมในการใชทรพยากรน�ารวมกน



บทท 5

โดยการสรางโอกาสการเขาถงทเทากน และการไดน�าในปรมาณทเหมาะสมและเปนธรรมกบทกฝายเปนหลกดวยวธการกระจายอ�านาจแมวาในหลายประเทศจะมลกษณะการบรหารประเทศแบบรวมศนยกตามโดยทรฐท�าหนาทออกกฎหมายหรอขอบญญตเกยวกบน�าใหชดเจนวาจะกระจายอ�านาจไปในรปแบบใดบางประเทศกมการรวมอ�านาจทกอยางไวทรฐบาลสวนกลางไดแกอ�านาจการจดการน�าอ�านาจการจดสงน�า อ�านาจการก�ากบดแลอ�านาจการบ�ารงรกษาทกดานและอ�านาจการเกบคาน�า เปนตน แตบางประเทศไดกระจายอ�านาจเหลานไปยงรฐสวนภมภาคและรฐในสวนของทองถนใหก�ากบดแลกนเองหรอบางประเทศกไดโอนอ�านาจบางอยางใหแกเอกชนชวยบรหารจดการเชนการจดสงน�าการบ�ารงรกษาเปนตนดงนนในเชงอ�านาจการบรหารจดการน�าในแตละประเทศมการออกกฎหมายก�าหนดใหน�าเปนสมบตสาธารณะทตองใชประโยชนรวมกนอยางเปนธรรมถาหากใครเอาเปรยบหรอท�าใหคนอนๆไดรบความเดอดรอนจากการใชน�ากจะถกลงโทษตามกฎหมาย

ในท�านองเดยวกนมอกแนวทางหนงทเปนทางเลอกคอการบรหารจดการรวมกนเชงสถาบนบนพนฐานทมความแตกตางหลากหลายในพนทลมน�าเดยวกนซงจะชวยใหการบรหารจดการทรพยากรทไมสามารถแบงแยกการใชประโยชนจากคนอนได ปรากฏการณดงกลาวจงมนกวชาการดานการจดการทรพยากรธรรมชาตไดเสนอแบบจ�าลองเพออธบายปรากฏการณนดงน ในเชงกระบวนการนนจะตองท�าใหเกดกลมผใชทมพนฐานใกลเคยงกนเชนชาตพนธเดยวกนศาสนาเดยวกนภาษาเดยวกนความเชอเดยวกนเปนตนจงจะเกดการบรหารจดการทรพยากรรวมกนซงแตละกลมมวธการหรอแบบแผนในเชงรายละเอยดทแตกตางกนแตมโครงสรางหลกๆทคลายกน ซงมแบบจ�าลองทกลาวถงการจดการน�ารวมกนอย2แบบจ�าลองไดแกแบบจ�าลองแรกของปทมาวดซซกและชลบนนาค(2551)เสนอวาการตกลงรวมกนของกลมผใชทรพยากรน�าจะเกดขนไดตองถวงดลอ�านาจตอรองใหเทากนกอน โดยไดเสนอแบบจ�าลองโครงสรางอ�านาจในการจดสรรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบรบทของสงคมไทยมปจจยทมผลตอแบบจ�าลองของเขา2กลมหลกๆคอกลมท1รฐเอกชนและชมชนกลมท2องคกรระหวางประเทศซงมผลโดยตรงตอการสรางความ

เขมแขงใหเกดขนในกลมชมชนจงท�าใหเกดสมดลในโครงสรางอ�านาจซงจะสงผลตอ

การจดการทรพยากรน�ารวมกนระหวางรฐเอกชนและชมชนใหเกดขนไดและแบบ



บทท

5

จ�าลองทสองของElinorOstrom(1996)เสนอวาผลจากการตกลงรวมกนของผใชน�าแตละกลมจะปรากฏในรปแบบของสถาบนทกลมนนๆ รวมกนสรางขนมลกษณะเปนพลวตรทปรบเปลยนไปตามลกษณะของสงคมนเวศนนๆเขาอธบายวาปจจยทท�าใหเกดสถาบนแบงออกเปน2กลมไดแกปจจยภายในและปจจยภายนอกปจจยภายในแบงออกเปน4ดานหลกๆไดแกระบบทรพยากรในชมชนหนวยทรพยากรผใชทรพยากรและระบบก�ากบปจจยภายนอกแบงออกเปน4ดานหลกๆไดแกนโยบายของรฐระบบนเวศระบบเศรษฐกจและระบบสงคมจะท�าใหไดผลของการตกลงกนออกมาในรปแบบของสถาบนทประกอบดวยขอบเขตผใชและเงอนไขกตกาทจะน�ามาใชเปนขอบงคบสมาชกผใชน�าทกคนจากแบบจ�าลองทงสองท�าใหทราบวาการบรหารจดการในรปแบบของกลมหรอสถาบนผใชน�าในชมชนนนมแนวโนมทจะท�าใหกลมหรอสถาบนเกดความเขมแขงขน เมอกลมผใชน�าหรอสถาบนผใชน�าสามารถพงพาตนเองไดโดยทรฐท�าหนาทเปนพเลยงและใหความชวยเหลอเมอกลมเหลานเมอเกดความออนแอหรอไดรบผลกระทบตางๆ จงนาจะเปนทางออกหนงของการบรหารจดการน�าทเกดขนสงคมเกษตรในบานเราจากแนวทางการบรหารจดการดงกลาวพบวามรายงานการวจยของส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.) รายงานการศกษาของมลนธตางๆรายงานจากสวนราชการทรบผดชอบตลอดจนรายงานการศกษาวทยานพนธระดบบณฑตศกษาหลายสถาบน ระบวามหลายพนทในบรเวณภาคเหนอของประเทศไทยทมการบรหารจดการน�าในรปแบบน ดงนนจงเลอกศกษาโดยใชกรณศกษาเพอใหไดประเดนในเชงลกวา กลมหรอสถาบนผใชน�าทมอยมกรปแบบแตละแบบมโครงสรางของกลมเปนอยางไรแตละกลมมพฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการจดการน�าอยางไรเพอใหสามารถน�าองคความรดงกลาวไปปรบใชในการบรหารจดการน�าในพนทอนๆตอไป

วตถประสงค1)ศกษารปแบบของการจดการน�าเพอการเกษตรในพนทลมน�าแมขาน2) ศกษาโครงสรางและแบบแผนการจดการน�าเพอการเกษตรในพนทลมน�า

แมขาน3)ศกษาพฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการจดการน�าเพอการเกษตร

ในพนทลมน�าแมขาน



บทท 5

กรอบแนวคดกำรวจย

กรอบแนวคดการวจยนพฒนามาจากทฤษฎการเปลยนแปลงทางสงคม โดยม

สมมตฐานวา“การเปลยนแปลงรปแบบการจดการน�าเพอการเกษตรเกดจากปจจย

ภายในและภายนอกของกลมผใชน�า” โดยมปจจยภายในและภายนอกตามกรอบ

แนวคดการวจยนนพฒนามาจากแบบจ�าลองของElinorOstrom(1996)กลาวคอ

รปแบบการบรหารจดการน�ามองคประกอบหลกไดแกแหลงน�าผใชน�ากฎกตกาและ

ระบบก�ากบสวนปจจยภายนอกประกอบดวยสงคมนเวศเศรษฐกจกายภาพและ

นโยบายรฐจะมผลตอรปแบบการบรหารจดการน�าทงสน

ระเบยบวธกำรวจยในการศกษาครงนผวจยไดเลอกใชกรณศกษาในพนทลมน�าแมขาน จงหวด

เชยงใหมมพนทอยในเขตการปกครอง5อ�าเภอคออ�าเภอสะเมงอ�าเภอหางดง

อ�าเภอแมวาง อ�าเภอดอยหลอ และอ�าเภอสนปาตอง มพนทรบน�าประมาณ

1,832.45ตารางกโลเมตรมล�าน�าส�าคญสองสายไดแกล�าน�าแมขานและล�าน�าแมวาง



บทท

5

โดยมประชากรเปนกลมผใชน�าในระบบเหมองฝายทงหมด92กลมและกลมตวอยาง

ทใชในกรณศกษาน24กลมแบงออกเปน2พนทคอพนทลมน�าตอนบนและตอนลาง

โดยมกระบวนการศกษาวจยตามวตถประสงคตอไปนเพอพสจนวากลมผใชน�าใน

ระบบเหมองฝายมรปแบบ โครงสราง พฒนาการและการเปลยนแปลงของการ

จดการน�าเปนอยางไรกลมตวอยางแบงเปน2กลมไดแกกลมแกนน�าในองคกรและ

กลมสมาชกผใชน�าดวยวธการสบคนเอกสารรายงานจากองคกรตางๆการลงพนท

เพอส�ารวจสภาพและขอเทจจรง การสงเกตการณโดยเขาไปอย ในพนทและ

รวมปฏบตงานจรงกบกลมผใชน�าการสมภาษณเชงลกการประชมกลมยอยของทง

สองกลมการใชแบบสอบถามและการถอดบทเรยนรวมกบกลมผน�าและผเชยวชาญ

ดานการบรหารจดการน�าในชมชน

ภาพการรวมกลมผน�าใชระบบเหมองฝายเพอการเกษตรในพนทลมน�าแมขานจงหวดเชยงใหม



บทท 5

ผลกำรศกษำการศกษาวจยนไดสรางเครองมอเพอสงเคราะหและแยกประเภทใหเหนความ

แตกตางของการจดการน�าในระบบเหมองฝายโดยใชขอมลจากหนวยงานตางๆของรฐและจากผเชยวชาญดานการจดการน�าชมชนหลายทานพฒนามาเปนเครองมอในรปแบบของตารางตรวจสอบขอมลจงน�าไปใชในการศกษาวจยเพอแยกประเภทของการบรหารจดการน�าเพอการเกษตรโดยมผลการศกษาดงน

แผนทแสดงทตงและลกษณะภมประเทศของพนทลมน�าแมขานจงหวดเชยงใหม

ล�ำน�ำแมขำ

ล�ำน�ำแมขำ แมน�ำป



บทท

5

รปแบบกำรบรหำรจดกำรน�ำผลจากการส�ารวจเบองตนพบวาในพนทลมน�าตอนบนและตอนลางมรปแบบ

การบรหารจดการน�าทแตกตางกนถง6รปแบบจากปรากฏการณดงกลาวสงผลใหตองตดตามตอวาความแตกตางดงกลาวนนมปจจยใดบางทเปนสาเหตของความแตกตางนนสามารถสรปใหเหนในรปของตารางตอไปน

ตารางแสดงองคประกอบหลกทมผลตอรปแบบของการบรหารจดการน�าแตละรปแบบ



บทท 5

ภาพแสดงรปแบบการบรหารจดการน�าในหนงระบบหรอหนงกลมผใชน�า

แผนทแสดงทตงกลมหรอสถาบนผใชน�าในระบบเหมองฝายเพอการเกษตรในเขตลมน�าแมขาน



บทท

5

จากตารางแสดงองคประกอบหลกทมผลตอรปแบบของการบรหารจดการน�าแตละรปแบบสามารถสรปรปแบบการบรหารจดการน�าทมความสมพนธกบกลมชาตพนธกลมองคกรกฎกตกาแหลงทรพยากรน�าขนาดผใชน�าและระบบก�ากบจงท�าใหเกดความแตกตางในการจดการน�าในพนทลมน�าแมขานแบงออกเปน6รปแบบการจดการน�าดงน

1) รปแบบกำรบรหำรจดกำรน�ำแบบฝำยครวเรอนรปแบบนมการด�าเนนการมาอยางตอเนองและยาวนานมากเปนระบบทมความเหมาะสมกบการบรหารจดการภายในครวเรอนหรอเครอญาตกนมผใชน�าไมเกน10ครวเรอนรวมพนทรบน�าไมเกน10 ไร สวนใหญจะตงอยในแหลงน�าทเปนล�าหวยสาขาระบบสงน�าเปนฝายโครงสรางไมทญาตๆมาชวยกนท�าขนพรอมกบขดคลองสงน�าเขาสแปลงเกษตรของตนเองมระบบกตกาคอเมอมการซอมฝายและขดลอกล�าเหมอง(คลองสงน�า)สมาชกในครวเรอนทกคนตองมาชวยกนก�ากบดแล

2) รปแบบกำรบรหำรจดกำรน�ำแบบแกเหมองแกฝำย รปแบบนมการด�าเนนการมาอยางตอเนองและยาวนานมากเชนกน เปนระบบทมความเหมาะสมกบการบรหารจดการภายในหมวดบานหรอหมวดวดเดยวกน(มความสมพนธกนในการใชทรพยากรสาธารณะรวมกน)หรอภายในกลมชาตพนธเดยวกนมลกษณะไมเปนทางการอ�านาจการบรหารจดการเปนแบบรวมศนยอยทแกเหมองแกฝายโครงสรางการบรหารในรปของสถาบนประกอบดวย แกเหมองหรอแกฝายเปนหวหนากลมมรองหรอผชวยและมสมาชกผใชน�าไมเกน50ครวเรอนเปนสมาชกรวมพนทรบน�าไมเกน60ไรสวนใหญจะตงอยในแหลงน�าทเปนล�าหวยขนาดใหญหรอล�าน�าสาขาระบบสงน�าเปนฝายโครงสรางคอนกรตเสรมเหลกทชลประทานมาสรางใหแลวยกใหกลมเปนผดแลหลายแหงยงเปนฝายไมหรอฝายหนทงอยเชนเดม

3) กำรบรหำรจดกำรน�ำแบบองคกรเหมองฝำย รปแบบการจดการน�านสามารถพบไดทวไปทงในพนทภมประเทศตอนบนและตอนลางของลมน�าแมขานรปแบบการบรหารจดการนจงมความเหมาะสมกบการบรหารจดการในพนททมความหลากหลายชาตพนธหลายเขตหลายหมบานและหลากหลายองคกรมาอยรวมกน ซงรปแบบการบรหารจดการแบบองคกรเหมองฝายหรอคณะกรรมการเหมองฝายสามารถแบงออกตามขนาดของสมาชกผใชน�าและตามขนาดพนทบรการได3ขนาด

ไดแก



บทท 5

3.1) องคกรเหมองฝำยขนำดเลก มสมาชกผใชน�าระหวาง10-99ครวเรอน

เนองจากในอดตนนชาวบานมจ�านวนคอนขางนอยและตองแบงเวลาสวนหนงไปเปน

แรงงานใหกบเจานายตอมาเมอมผคนเขามาอยอาศยมากขนจงขอขดล�าเหมอง

(คลองสงน�า)ตอกนมาเปนทอดๆโดยจะตองไดรบการอนญาตจากแกฝายเสยกอน

จงจะด�าเนนการเปดน�าใหไหลเขาล�าเหมองไดดงนนระบบเหมองฝายนจงขนอยกบ

แรงงานและขนาดพนทเกษตรรองรบระบบสงน�าเหมองฝายขนาดเลกดงกลาวนจง

มกจะมชอตามผสรางฝายคนแรกหรอตามชอชมชนทฝายตงอยหรอตามภมประเทศ

ทตงอย เชนฝายปกอนฝายทงตาค�า ฝายปากวาวฝายปาไมแดงฝายดงเหนอ

ฝายบานทรายมลฝายน�ารนฝายนาผาขาวเปนตน

3.2) องคกรเหมองฝำยขนำดกลำงมสมาชกผใชน�าอยระหวาง100-999

ครวเรอนขนาดพนทบรการหรอพนทสงน�าของระบบการบรหารจดการน�าอยระหวาง

501–5,000ไรซงอยในพนทหลายหมบานหลายต�าบลบางแหงกนพนท2อ�าเภอ

เชนฝายนอนฝายหวยผงฝายทาค�าปาฝายนาทรายฝายศรบญเรองฝายรองปกอง

และในล�าน�าสาขาแมขานไดแกฝายสนปเลยฝายไรรอฝายเกาะไมตนฝายเจาศรหมน

ฝายทงเสยวฝายหลงถ�าเปนตน

3.3) องคกรเหมองฝำยขนำดใหญมสมาชกผใชน�าอยระหวาง1,000-

10,000ครวเรอนมขนาดพนทบรการหรอพนทสงน�าของระบบการบรหารจดการ

น�ามากกวา5,000ไรขนไปเชนฝายสมบรณหรอฝายหนองเยนฝายขนคงกนล�าน�า

แมวางฝายทาวงตาลฝายทาศาลาหรอพญาค�ากนแมน�าปงเปนตนทงสามขนาดน

มโครงสรางการบรหารจดการไมแตกตางกนกลาวคอสวนใหญจะตงอยในแหลงน�า

ทเปนล�าน�าสาขาหรอแมน�าสายหลกระบบสงน�าเปนฝายโครงสรางคอนกรตเสรมเหลก

ทชลประทานมาสรางใหแลวยกใหกลมเปนผดแลและบรหารจดการรวมกนเอง

4) กำรบรหำรจดกำรน�ำแบบสมำคมผใ น�ำ เปนรปแบบทเกดขนมาเมอ

ประมาณปพ.ศ.2542ทผานมาสบเนองจากการทรฐและองคกรอนๆตองการให

ความชวยเหลอกลมเกษตรกรผใชน�าเพอเปนการเพมผลผลตทางการเกษตร แต

กลมเกษตรกรผใชน�าสวนใหญไมไดขนทะเบยนไวอยางเปนทางการ จงท�าใหกลม

ผใชน�าไมสามารถรบเงนชวยเหลอในรปแบบตางๆไดเชนเงนบรจาคเงนชวยเหลอ



บทท

5

เงนคาเชาฯประกอบกบทรพยสนทอยในเขตการดแลของเหมองฝายสามารถพฒนา

ไปสการเชาเพอใหเกดรายไดกอนโตแกสมาชกผใชน�าไดแตขณะเดยวกนกไมอยาก

ใหกลมผใชน�าตงใจหาก�าไรจากการด�าเนนการดงกลาวมากไปกวาเจตนาเดมดงนน

รฐจงใหกลมเกษตรกรผใชน�าไปขอจดทะเบยนเปนสมาคมผใชน�าขนตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยเมอกลมผใชน�ามความเปนนตบคคลแลวสงผลใหหนวย

งานของรฐและองคกรอนๆสามารถเขาไปใหความชวยเหลอในรปแบบของเงน

บรจาคเงนสนบสนนฯไดอยางถกตองไมขดกบระเบยบการใชจายงบประมาณของ

ส�านกงบประมาณ แตเมอเวลาผานไปดวยระเบยบวธของการจดตงสมาคมจะตอง

ไดรบการตรวจสอบผลการด�าเนนงานจากกรมบญชกลางและกรมสรรพากร จงม

ความยงยากในการรวบรวมหลกฐานของสมาคมผใชน�าเพอรองรบการตรวจสอบ

ปจจบน(พ.ศ.2555)ในเขตลมน�าแมขานพบวามรปแบบการบรหารจดการรปแบบ

นอยคอสมาคมผใชน�าฝายทาวงตาลในเขตอ�าเภอสารภตดกบอ�าเภอเมองเชยงใหม

เนองจากเปนกลมผใชน�าขนาดใหญมพนทบรการเปนจ�านวนมากตวฝายกนล�าน�า

สายหลกคอ แมน�าปง มรปแบบการบรหารจดการน�าทแตกตางจากรปแบบของ

องคกรเหมองฝายอนๆ เชน โครงสรางองคกรมรปแบบของกรรมการเปนไปตาม

แบบแผนของสมาคมทวไปคอมนายกสมาคมอปนายกทปรกษากรรมการและ

เลขานการเปนผจดการ (หวหนากลมผใชน�าเดม) เลขานการ เหรญญกกรรมการ

และสมาชกผใชน�ามขนาด1,854ครวเรอนพนทบรการ8,272 ไร ระบบสงน�า

ตวฝายเปนคอนกรตเสรมเหลกกนล�าน�าแมปงรางสงน�าเปนรางเปดดาดคอนกรต

เปนสวนใหญกตกาเปนการใชขอก�าหนดเดมทสมาชกทกคนรวมกนก�าหนดมาเปน

ขอบงคบของกลม เชนการเกบคาบรหารจดการการเกบคาน�า เกณฑการใชแรงงาน

ขดลอกรางสงน�า (เหมอง) สวนใหญจะใชการจางเพราะมเงนบรหารจดการเปน

จ�านวนมากอยแลวการปรบการลงโทษแตทงหมดตองไมเปนการหาก�าไรใหเกดขน

ในองคกรสวนระบบก�ากบเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเปนหลก

5) กำรบรหำรจดกำรน�ำแบบสหกรณผใ น�ำ เปนรปแบบทเกดขนมาเมอ

ประมาณปพ.ศ.2543ทผานมาสบเนองจากการทองคกรเหมองฝายไมมเงนทน

มากพอทจะไปด�าเนนการในดานตางๆ เชนการซอมแซมฝายการขดลอกเหมอง



บทท 5

(รางสงน�า)การเลยงผฝายฯดงนนเกษตรกรทรวมตวกนเปนกลมผใชน�าอยแลวจงหาแนวทางทจะจดหารายไดมาชวยแบงเบาภาระของเกษตรกรผใชน�าในกลมดวยการขอรบการชวยเหลอจากรฐการขอกเงนจากสถาบนทางการเงนการรบเงนบรจาคจากองคกรอนๆการระดมเงนจากสมาชกเพอการลงทนสรางรายไดแลวมาแบงปนก�าไรคนใหแกสมาชก เปนตน จากแนวความคดดงกลาวสงผลใหกลมเกษตรกรผใชน�าทรวมตวกนเปนกลมผใชน�ามความสนใจและไดไปขอจดตงเปนสหกรณผใชน�าเพอการเกษตรขนเปนจ�านวนมากแตเมอเวลาผานไปพบวาหลายแหงไมสามารถด�าเนนการใหเปนไปตามเจตนารมณดงกลาวไดประกอบกบมความขดแยงในเรองของผลประโยชนรวมไปถงมความยงยากในการรวบรวมหลกฐานใหเปนไปตามระบบบญชจงท�าใหกลมเกษตรกรผใชน�าทไปขอจดทะเบยนเปนระบบสหกรณขอยกเลกและกลบมาเปนเหมอนเดมคอเปนระบบองคกรเหมองฝายเชนเดมแตจากการส�ารวจพบวา มอย แหงเดยวทพบวามการใชรปแบบสหกรณอย คอ กลมเกษตรกรผใชน�าฝายทงเสยว กนล�าน�าแมขานตอนลางในพนทปลายน�าโครงสรางฝายเปนคอนกรตเสรมเหลกรางสงน�าดาดคอนกรตบางสวนนอกจากนนเปนรางดนเปนสวนใหญมสมาชกผใชน�า369ครวเรอน มพนบรการ2,272 ไรประธานกลมใหเหตผลวากลมเขาไมมเงนไปท�ากจกรรมตางๆจงตองอาศยการระดมทนจากสมาชกไปด�าเนนการซงทผานมาผลการด�าเนนการกอยในเกณฑเปนทนาพอใจสามารถแกไขปญหาตางๆไดทด�าเนนการในรปแบบการบรหารจดการแบบนไดเพราะกลมไมคดทจะไปท�าอะไรใหญโตท�าแตสงทพอท�าได เชน การท�าน�าดมโดยสมาชกมาชวยกนการซอปยราคาถกจากสหกรณมาขายใหสมาชกเปนตน

6) กำรบรหำรจดกำรน�ำแบบเครอขำยลมน�ำ รปแบบการบรหารจดการน�ารวมกนของกลมผใชน�าตลอดลมน�า กลาวคอในพนทตอนลางล�าน�าแมขานและแมวางนนตางกมกลมผใชน�าทอยทงตอนบนและตอนลางของล�าน�าเมอเกดวกฤตน�าแลงพนทตอนลางกจะไดรบผลกระทบกอนหรอเมอเกดวกฤตน�าทวมกมกจะไดรบผลกระทบหนกทสดเชนกนดงนนจงเปนเรองธรรมดาทจะเกดการรวมตวกนขนในเฉพาะกลมผใชน�าทอยตอนปลายของล�าน�าเพอเรยกรองสทธตางๆของพวกเขาในขณะทปญหาวกฤตเรองน�าแลงสงผลกระทบหนกขนตอเนองมา2-3ปตดตอกน

เชนเมอปพ.ศ.2544-2546สงผลใหพนทตอนลางไมมน�าใชเพอการเกษตรจงเกด



บทท

5

การรวมตวกนของกลมเกษตรกรผใชน�าทกกลมในพนทลมน�าตอนลาง เพอสราง

อ�านาจตอรองโดยการสรางเครอขายรวมกนกบกลมผใชน�าในพนทลมน�าตอนบน

ปรากฏการณนเกดขนมาเมอ10ปมาแลวกจรงแตกยงพบวา มการสรางรปแบบ

การบรหารจดการเครอขายไวในพนทลมน�าตอนลางอย โดยมการแตงตงประธาน

เครอขายเลขานการรองประธานกรรมการเหรญญกไวเพอคราวตอไปจะไดประสาน

งานกนไดดงนนรปแบบของเครอขายของกลมผใชน�าในพนทลมน�าตอนลางจงเปน

รปแบบรวมศนยไวกบประธานเพยงผเดยวรปแบบนมความสะดวกในหลายดาน

กลาวคอกอใหเกดความชดเจนไมสบสนในการใหขอมลขาวสารไปสสมาชกกลมอนๆ

โครงสรำงหรอแบบแผนกำรจดกำรน�ำ การเปลยนแปลงโครงสรางหรอแบบแผนการจดการน�าเกดจากความพยายาม

ในเปนการปรบตวหาทางออกเปนรปแบบการบรหารจดการทกลมผใชน�านนๆ ให

สามารถคงอยตอไปไดอยางมนคงตอไปจากหลกการดงกลาวจงตองคนหาวาปจจย

ใดทมผลตอการเปลยนแปลงดงกลาวในทนจะแบงการศกษาออกเปน2ดานดวย

กนไดแก

1. ปจจยภายในจะมผลตอรปแบบการบรหารจดการน�าประกอบดวยแหลงน�า

ระบบสงน�าผใชน�ากฎกตกาและระบบก�ากบเมอองคประกอบแตละดานเปลยนไป

จะสงผลใหรปแบบการบรหารจดการน�าเปลยนแปลงไปดวยเชนกนผลจากการ

พสจนตวแปรหลกของรปแบบการบรหารจดการน�าแตละรปแบบทกลาวไปแลวใน

เบองตนมองคประกอบหลกอยทงหมด5ดานแตจากการส�ารวจและการประชม

กลมยอยกบกลมผน�าและกลมผเชยวชาญทท�าใหพบวารปแบบการบรหารจดการ

ทแตกตางกนออกไปกบไมใชองคประกอบหลกเปลยนไปแตเปนองคประกอบยอย

เปลยนไปแทน เชน เมอแหลงน�ามลกษณะเปลยนไปจากแมน�าเปนล�าหวย กจะ

สงผลตอระบบการสงน�ากจะมลกษณะความซบซอนลดลงขนาดของฝายกจะลดลง

ท�าใหขนาดผใชน�ากจะเปลยนแปลงไปดวยจากจ�านวนทมากกบลดลงเหลอไมกคน

เชนกนหรอเมอระบบก�ากบเปลยนไปจากเดมทเคยใชความเปนเครอญาตมาเปน

ใชกฎหมายแทนกจะสงผลตอกฎกตกากจะตองมความเปนทางการมากขนอาจจะ

ตองไดรบการรบรองอยางถกกฎหมายจงจะมผลบงคบกบผใชน�าไดหรอเมอขนาด



บทท 5

ผใชน�าเปลยนแปลงจากจ�านวนมากเปนนอยลงกจะสงผลใหระบบก�ากบเปลยนจากใชกฎหมายมาเปนใชสญญาเหมองฝายแทนหรอเมอมผน�าทมสถานะทางสงคมตางกนเชนผน�าทเปนผบรหารองคกรทองถนกบผน�าทเปนเกษตรกรทมความเกงและเชยวชาญทางการเกษตร จะมผลตอระบบสงน�าคอเมอเกดความเสยหายผน�าทมาจากทองถนกจะสามารถประสานงบประมาณจากรฐไดกอนผน�าทมาจากเกษตรกรกนเองเปนตน

2. ปจจยภายนอกผลกระทบจากการเปลยนแปลงภายนอก ไดแก ระบบนเวศของน�าสงคมนเวศ เศรษฐกจนโยบายของรฐ รปแบบการตงถนฐานการใชประโยชนทดนลกษณะภมประเทศและองคกรระหวางประเทศจากการศกษาโดยใชวธการศกษาพฒนาการและความเปนมาของแตละรปแบบยอนหลง กบการสมภาษณเชงลกกบผน�าแตละกลมประกอบกบขอมลสภาพการด�าเนนงานของแตละรปแบบในปจจบนท�าใหสามารถวเคราะหไดวา

2.1 ระบบนเวศของน�า ประกอบดวย แหลงน�า สงมชวตในน�า ปาไม ปรมาณน�าคณภาพน�าดนรองน�าสภาพภมอากาศเปนตนมผลตอการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�ากลาวคอเมอระบบนเวศของน�าเปลยนไปมผลโดยตรงตอองคประกอบหลกในดานแหลงน�าและระบบสงน�าเชนเมอภมอากาศและปาไมเปลยนไปปรมาณน�าจะเปลยนไปดวยจะสงผลใหแหลงน�าผวดนเปลยนรปรางไปจงท�าใหตองหาวธการจดการกบแหลงน�านนใหมจงกระทบกบระบบสงน�าซงกลมผใชน�าตองออกแบบปรบปรงใหมใหเขากบภมประเทศแหลงน�าและปรมาณน�าจนสามารถทดน�าเขาแปลงเกษตรไดเพอใหตอบสนองตอความตองการแกผใชน�าอยางทวถงและเทาเทยมกนการเปลยนแปลงดงกลาวจงตองอาศยระยะเวลาเพอทดลองระบบอยางนอย3-4ฤดกาลกวาระบบทท�าขนจะลงตวและจะปรบตวใหมเมอมปจจยดานอนมากระทบอก

2.2 สงคมนเวศเมอกลมชาตพนธเปลยนไปจากกลมทางสงคมกลมเดยวเปนหลายกลมมความหลากหลายชาตพนธจะมผลตอระบบผใชน�าเปนองคประกอบหลกท�าใหตองมการจดระบบความสมพนธกนใหมโดยอาศยกฎเกณฑททกฝายยอมรบเปนกตการวมกนซงอาจอยในรปแบบของกฎขอบงคบเทศบญญตและอนๆฯลฯ

หรอขนาดผใชน�าเปลยนไปจากขนาดเลก10-20คนเปลยนเปน1,000คนท�าให



บทท

5

เกดการปรบเปลยนระบบการสงน�าปรบกฎกตกาและระบบก�ากบใหมท�าใหรปแบบการบรหารจดการน�าจากรปแบบเหมองฝายครวเรอนเปนรปแบบองคกรเหมองฝาย

2.3 เศรษฐกจประกอบดวยการเพาะปลกพชการเลยงสตว การมทดนท�ากน ราคาผลผลตปจจยการผลต เปนตน เมอราคาผลผลตหรอปจจยการผลตเปลยนไปท�าใหรปแบบการผลตและพชผลการผลตใหมเพอรกษาฐานรายไดของเกษตรกรผใชน�าใหมความสมดลกบรายจาย ดงนนเกษตรกรผใชน�าจงตองมการปรบเปลยนกฎกตกาในการใชน�าใหเกดความเปนธรรมการเปลยนแปลงดงกลาวจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�าไดเชนกน เชนกลมผใชน�าทอยตอนทายของล�าน�าแมขาน เกษตรกรมน�าใชเพอการเกษตรไมตลอดทงปเนองจากปรมาณน�าไมเพยงพอ ดงนนเกษตรกรผใชน�าจงปรบตวโดยการปลกพชทกนน�านอยทดแทนหรอหนไปปลกล�าไยหรอลนจแทนการปลกขาวแตในชวงหลายปทผานมาล�าไยและลนจราคาตกต�าตอเนองท�าใหเกษตรกรตองปรบตวเพอลดตนทนการผลตโดยการขอเปลยนกฎกตกาในการเกบเงนคาบรหารจดการน�าลง และตอรองคาปรบในการขดลอกล�าเหมองสงน�าจนในทสดกลมผใชน�าจงรวมกนหาทางออกโดยการหารายไดเสรมเพอมาเปนทนในการขดลองล�าเหมองซอมแซมฝายทช�ารดตลอดจนการเลยงผฝายในแตละป โดยไมตองเกบเงนจากสมาชกเพมในแตละป ปจจยเหลานท�าใหตองปรบเปลยนการบรหารจดการน�าจากรปแบบองคกรเหมองฝายเปนสหกรณผใชน�า

2.4 นโยบายรฐ ประกอบดวย การกระจายอ�านาจการปกครองการสงเสรมเกษตรกรการพฒนาทดนการออกกฎหมายหามการใหสมปทานบตรการสงเสรมปจจยการผลตเปนตนนโยบายรฐมผลตอการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�ากลาวคอมผลโดยตรงตอการเปลยนแปลงระบบสงน�ากฎกตกาและระบบก�ากบซงเปนองคประกอบหลกในการบรหารจดการน�า เชน รฐออกกฎหมายหามตดไมท�าลายปาตนน�าหรอปาสงวนแหงชาตกจะสงผลใหเกดการปรบเปลยนระบบสงน�าใหมจากเดมทเปนฝายโครงสรางไมหรอหนทงมาเปนฝายโครงสรางคอนกรตเสรมเหลกแทนนอกจากนนการทรฐมนโยบายกระจายอ�านาจมผลตอการเปลยนแปลงของระบบผใชน�ากฎกตกาและระบบก�ากบจากรปแบบการ

บรหารจดการน�าจากรปแบบแกเหมองแกฝายทมอ�านาจแบบรวมศนยทแกเหมอง



บทท 5

หรอแกฝายเพยงผเดยว กลายมาเปนรปแบบองคกรเหมองฝายทมการกระจายอ�านาจไปยงผน�าในพนทตางๆเชนผใหญบานมากขนแทนปจจบนรปแบบองคกรเหมองฝายมความเสถยรภาพและเปนทนยมมากในการบรหารจดการน�าในระบบเหมองฝายนแตกตางจากรปแบบของเหมองฝายครวเรอนซงมความออนไหวมากหากภายนอกมากระทบจะท�าใหเกดการเปลยนแปลงไดตลอดเวลาเนองจากเหมองฝายครวเรอนทมสมาชกนอยไมเกน6คนพนทการเกษตรรวมไมเกน20 ไรผใชน�าในระบบทงหมดเปนเครอญาตกนเมอรฐมนโยบายหามตดไมท�าลายปาระบบนอาจถงขนตองเลกท�าการเกษตรไปเลย เนองจากรปแบบนสมาชกมนอยจงมกไมไดรบงบประมาณสนบสนนจากรฐดวยเหตผลทการลงทนอาจใหผลตอบแทนทไมคมคาดงนนเกษตรกรผใชน�าในรปแบบนจงหาทางออกเพอปรบตวเองใหอยรอดโดยอาจตองลกลอบตดไมเพอไปซอมแซมฝายใหใชงานไดทกป จากการส�ารวจเฉพาะในพนทลมน�าแมขานแหงนพบวามเกษตรกรผใชน�าในรปแบบนอยมากกวาสามรอยกล มดวยกน สามารถพบไดในพนทล�าหวยและล�าหวยสาขาในพนทตนน�าในภมประเทศตอนบนของพนท

2.5 ลกษณะภมประเทศประกอบดวยการตงถนฐานบรเวณรองเขาสงการตงถนฐานบรเวณทราบเชงเขาการตงถนฐานบรเวณทราบลมน�าระบบนเวศของน�า เปนตนมผลโดยตรงตอระบบสงน�าระบบผใชน�ากฎกตกาและระบบก�ากบซงเปนองคประกอบหลกในการบรหารจดการน�าแตละรปแบบกลาวคอ เมอมถนฐานอยบรเวณเชงเขามพนทท�ากนเปนทลาดเอยงจงจ�าเปนตองจดการน�าโดยการดกน�าใหอยนานทสดดวยการสรางอางเกบน�าหรอสระเกบน�าเพอชะลอน�าไวใช เครองมอในการจดการน�าจะเปนคนละชนดกบผทอยอาศยในบรเวณทราบบรเวณทราบมการอยอาศยแบบกระจายตวตองท�าระบบสงน�าและระบบผใชน�า ตองท�าระบบสงน�าใหครอบคลมพนทเกษตรในทราบประกอบกบตองเปลยนแปลงระบบผใชน�าใหผลตพชทสมพนธกบปรมาณน�ามากขนจากการปรบเปลยนปจจยหลกดงกลาวมผลตอการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�าดวยเชนกนเชนกลมผใชน�าฝายทาวงตาลเปนฝายทกนแมน�าปงตงอยในพนทราบเชยงใหม-ล�าพนมสมาชกผใชน�ามากกวา1,000คนครอบคลมพนทเกษตรกวา10,000ไรและอยในพนทการปกครองหลาย

ระดบตงแตระดบหมบานต�าบลอ�าเภอจนขามไปยงจงหวดล�าพนเดมมการบรหาร



บทท

5

จดการน�ารปแบบองคกรเหมองฝายซงเกนก�าลงของแกเหมองแกฝายเพยงคนเดยว

ซงมอ�านาจในการสงการและความนาเชอถอนอยลงทกวนเมอเทยบกบผใหญบาน

ก�านนหรอสมาชกองคการบรหารสวนต�าบลจงมการเปลยนแปลงรปแบบการบรหาร

จดการเปนสมาคมผใชน�าแทนแกเหมองแกฝายมต�าแหนงเปนนายกสมาคมและม

กรรมการทปรกษาทไดรบการยอมรบจากสงคมสงจงท�าใหการบรหารจดการน�าเกด

ความมเสถยรภาพและมประสทธภาพสงขน

2.6 การใชประโยชนทดนประกอบดวยเปนโรงงานอตสาหกรรมเปน

พาณชยกรรมเปนทอยอาศยเปนพนทเกษตรกรรมเปนโครงสรางพนฐานเปนปาไม

เปนตน สงผลตอการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�าบางรปแบบเทานน

กลาวคอการใชประโยชนทดนจะมผลตอการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการ

แบบเหมองฝายครวเรอนเทานน เพราะวาระบบเหมองฝายครวเรอนเปนระบบ

ทเลกมพนทไมเกน20ไรดงนนถามการใชทดนเปลยนไปเชนน�าพนทไปท�ารสอรท

บานจดสรรอนๆซงสงผลใหตองเลกท�าการเกษตรได สวนรปแบบการบรหาร

จดการน�าแบบอนๆ จะไมมผลกระทบเทาทควรเนองจากมพนทคอนขางมาก

ประกอบกบมกฎหมายหามถมคลองสงน�า ถาถมกจะถกฟองรองใหขดลอกให

เหมอนเดมกรณเชนนเกดขนบอยมากผลสดทายเกษตรกรชนะคด

2.7 รปแบบการตงถนฐานและองคกรระหวางประเทศไมมผลใหเกด

การเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�าดงกลาวมากเนองจากการตงถนฐาน

เปนค�ารวมทประกอบดวยลกษณะทางกายภาพตวอนเชนภมประเทศแหลงน�า

ทรพยากรอนๆจงเปนตวแปรทไมชดเจนและองคกรระหวางประเทศในทนไมม

ผลตอการเปลยนแปลงเนองจากวาองคกรทเขาชวยเหลอสวนใหญด�าเนนการดาน

ความเขมแขงทางสงคมมากกวาการจดการน�า

พฒนำกำรและกำรเปลยนแปลงรปแบบกำรจดกำรน�ำ กระบวนการการปรบตวทางวฒนธรรมองคกรทตอบสนองตอเงอนไขทาง

ประวตศาสตรและเงอนไขทางนเวศวทยา ทมแนวโนมการปรบตวเขาสวฒนธรรม

องคกรทเปนทางการและการจดการในระดบลมน�าทเพมความซบซอนมากยงขน

กลมผใชน�าไดเรมกอรปเปนองคกรชมชนทองถนในชวงปลายของ“รฐลานนา”และ



บทท 5

มการกอรปขนใหมเพอตอบสนองตอสภาพแวดลอมทางสงคมการเมองท

เปลยนแปลงไป3ชวงตามลกษณะของการปรบเปลยนรปแบบของการจดการน�าใน

กลมผใชน�าเหมองฝายไดแก

1)ยคเรมแรก(พ.ศ.2000–2436)

2)ยคเปลยนแปลง(พ.ศ.2437-2500)

3)ยคปรบตว(พ.ศ.2501-2556)

ดงแผนภาพแสดงการเปลยนแปลงขององคกรผใชน�าในเขตลมน�าแมขาน

จงหวดเชยงใหม

- ยคดงเดม(พ.ศ.2000–2436)เปนยคทใชการปกครองแบบดงเดมกลาวคอ

ตงแตมการตงอาณาจกรลานนาจนมาถงสมยราชวงศมงรายปกครองบานเมอง

ระหวางพ.ศ.1839-2101 ไดตรากฎหมายปกครองราษฎรทมเนอหาและสาระ

ส�าคญเกยวกบบคคลและครอบครวในการใชทรพยากรสาธารณะรวมกนไดแกทดน

ปาไมแหลงน�าวนเพญสรฤกษ(2528)ตอมาไดเรยกกฎหมายนวา“กฎหมายมง

รายศาสตร ”ซงเปนสวนหนงของกฎหมายลานนา เพอควบคมก�ากบดแลใหเกด

ความสงบเรยบรอยตอการใชน�าในเหมองฝายรวมกนในชมชนจนกระทงมาสนสด

เมอปพ.ศ.2436มการเปลยนแปลงการปกครองจากระบบเจามาเปนระบบรฐสยาม

เรยกวา การปกครองแบบมณฑลเทศาภบาล เกดองคกรผใชน�า 2 รปแบบ

ดงแผนภาพแสดงการเปลยนแปลงขององคกรผใชน�าในเขตลมน�าแมขานจงหวด

เชยงใหม

- ยคเปลยนแปลง (พ.ศ.2437-2500)เปนยคสนสดการปกครองระบบเจา

กลาวคอเกดการเปลยนแปลงในการใชน�าระบบเหมองฝายเมอเจาผปกครองและ

ราชวงศสวนใหญก�าลงจะศนยเสยอ�านาจในการปกครองไปจงไดระดมแรงงานซง

เปนทาสหรอสวยมาชวยกนสรางฝายและขดล�าเหมองขนเพอทดน�าไปยงพนทเกษตร

ใหมากทสดจะสงผลใหผลตขาวไดปรมาณมากขนจะท�าใหเจาทเปนเจาของระบบ

เหมองฝายมความเปนอย ดขนเช นเดมภายหลงจากทถกลดรอนอ�านาจไป

เชนฝายพญาค�าฝายเจาศรหมนฝายเหมองเจาแกวนวรตนฝายขนคงเปนตนระบบ

เหมองฝายดงกลาวเปนระบบทอยในพนทลมน�าแมขานมขนาดใหญมากเมอเปรยบ



บทท

5

เทยบกบระบบเหมองฝายใกลเคยงกนกลาวคอมผใชน�ามากกวา2,000ครวเรอน

มพนทสงน�าครอบคลมกวา10,000ไรขนไปโดยมล�าดบเหตการณส�าคญดงน

• พ.ศ.2436เปลยนการปกครองเปนระบบมณฑลเทศาภบาล

• พ.ศ.2448ประกาศเลกทาสทวประเทศ

• พ.ศ.2460บรษทตางชาตเขามาสมปทานปาไมสกในพนท

• พ.ศ.2462รฐมนโยบายสนบสนนการปลกพชเศรษฐกจเชงเดยวเขมขน

• พ.ศ. 2480 รฐมนโยบายสนบสนนการปลกพชเศรษฐกจบนทสงและ

สนบสนนการปลกฝน

• พ.ศ.2482เกดพรบ.ชลประทานราษฎร

• พ.ศ.2485เกดพรบ.ชลประทานหลวง

• พ.ศ.2495รฐใหบรษทในประเทศสมปทานปาไมในประเทศ

- ยคสมดลใหม (พ.ศ.2501-2556)จากกลมผใชน�าเหมองฝายทไมเปน

ทางการสความเปนทางการ ในรปขององคกรผใชน�าในรปแบบตางๆ เกดองคกร

ผใชน�ารปแบบใหม4รปแบบ(แผนภาพแสดงการเปลยนแปลงขององคกรผใชน�า

ในเขตลมน�าแมขานจงหวดเชยงใหม)ไดพฒนาโครงสรางและหนาทคณะบรหาร

ซงมาจากสมาชกผใชน�าองคกรทองถนหนวยงานทเกยวของโดยสมาชกผใชน�าจะ

ท�าการเลอกตงทกๆ2ป โดยนายอ�าเภอจะออกหนงสอรบรองจากการขยายการ

เพาะปลกพชเชงเดยวเพอการคาและความหลากหลายองคกรผใชน�าท�าใหองคกร

ผใชน�าตองจดสรรน�าใหแกสมาชกอยางประณตมากยงขน โดยมล�าดบเหตการณ

ส�าคญทกอใหเกดการเปลยนแปลงดงน

• พ.ศ.2502ยกเลกการปลกฝนสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจบนทสง

• พ.ศ.2504เกดพรบ.อทยานแหงชาต

• พ.ศ.2507เกดพรบ.ปาสงวนแหงชาตและรฐตดถนนไปยงพนทปาตนน�า

มากขน

• พ.ศ.2513รฐสงเสรมนโยบายปลกพชเศรษฐกจมากขนทงพนทราบและ

พนทตอนบน

• พ.ศ.2520รฐเรมเขามาเปลยนแปลงจากฝายไมเปนฝายคอนกรตแทน



บทท 5

• พ.ศ.2528รฐโดยมตคณะรฐมนตรหามคนใชประโยชนในZone1A,C

เปนตน

• พ.ศ.2530รฐปรบกจกรรมการใชประโยชนทดนจนถงปจจบน

• พ.ศ.2537พรบ.การกระจายอ�านาจสทองถนสงผลใหเกดการเปลยนแปลง

เชงโครงสราง

แผนภาพแสดงการเปลยนแปลงขององคกรผใชน�าในเขตลมน�าแมขานจงหวดเชยงใหม

สรปผลและอภปรำยผลจากการศกษาวจยสามารถสรปการจดการน�าเพอการเกษตรในพนทลมน�าแมขาน

จงหวดเชยงใหมสนบสนนสมมตฐานทก�าหนดไววา“การเปลยนแปลงรปแบบการจดการ

น�าเพอการเกษตรเกดจากปจจยภายในและภายนอกของกลมผใชน�า”โดยมรปแบบ

การบรหารจดการน�าทงหมด6รปแบบคอ1)เหมองฝายครวเรอน2)แกเหมอง

หรอแกฝาย3)องคกรเหมองฝาย4)สหกรณผใชน�า5)สมาคมผใชน�าและ6)เครอขาย

ผใชน�า โดยมสาเหตจากการเปลยนแปลงปจจย 2ดานคอปจจยภายในประกอบ

ดวยปจจย5ดานคอแหลงน�าระบบสงน�าผใชน�ากฎกตกาและระบบก�ากบปจจย



บทท

5

ภายนอกประกอบดวย6ดานคอระบบนเวศแหลงน�าสงคมนเวศเศรษฐกจนโยบายของรฐ การใชประโยชนทดนและลกษณะภมประเทศจากการคนพบในเบองตนจงเปนไปตามทฤษฎการเปลยนแปลงทางสงคมและแบบจ�าลองการจดการทรพยากรของElinorOstrom(1996)บางสวนกลาวคอการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�าแตละรปแบบมผลมาจากการเปลยนแปลงปจจยภายใน5ดานดงกลาวและปจจยภายนอกเปนปจจยทางดานกายภาพและประชากร

พฒนาการและการเปลยนแปลงรปแบบการบรหารจดการน�าเพอการคงอยของสถาบนจดการน�า มการปรบตวอย 3 ชวงเวลาไดแก ชวงจดการแบบดงเดมชวงเปลยนแปลงชวงปรบสมดลใหมพบวากลมผใชน�าในระบบเหมองฝายในลมน�าแมขานสามารถปรบตวเขาสสมดลใหมไดอยางลงตวโดยมรายละเอยดทสรปไดดงตอไปน

1) วงจดกำรแบบดงเดม (พ.ศ.2000–2436) ในชวงนมรปแบบการบรหารจดการเพยง 2 รปแบบไดแก รปแบบเหมองฝายครวเรอนและรปแบบแกเหมองหรอแกฝายพบวามหลกการด�าเนนงานในการจดสรรน�ากลาวคอสมาชกผใชน�าทกคนทรวมกลมกนเปนกลมผใชน�าในระบบเหมองฝายจะตองมน�าใชอยางเพยงพอเปนไปตามหลกเหตผลและความจ�าเปนมการปลกพชเพอการบรโภคเพยงปละ1ครงโดยมโครงสรางของสถาบนจดการน�าประกอบดวย5ดานคอระบบสงน�าระบบผใชน�ากฎกตกา ระบบก�ากบและแหลงน�า มกลไกยตความขดแยงดวยการเปดพนทใหสมาชกเขามาตอรองตามหลกเหตผลและความจ�าเปนไดตลอดเวลาซงในชวงของการบรหารจดการนถอวาผน�า(แกเหมองหรอแกฝาย)มอ�านาจแบบรวมศนยสามารถตดสนใจไดเลย จงท�าใหการบรหารจดการน�าในชวงเวลานคอนขางมระเบยบแบบแผนทชดเจนจนสามารถสรางความเปนธรรมในการจดสรรน�าใหแกสมาชกไดเปนอยางด

2) วงเปลยนแปลง(พ.ศ.2437-2536)ภายหลงจากทกลมผใชน�าในระบบเหมองฝายมการรวมกลมกนบรหารจดการน�ารวมมาอยางตอเนองและยาวนานหลายรอยปไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางการเมองหลายครงหลายรปแบบ เชนจากระบบเจามาเปนระบบรฐสยามมระบบตวแทนของรฐในทองถนคอก�านน

ผใหญบานมการออกพระราชบญญตตางๆการกระจายอ�านาจสทองถนประกอบ



บทท 5

กบการเปลยนแปลงการผลตสนคาเกษตรจากเพอการบรโภคกนเองมาเปนการผลตเพอการคาการบรหารสงผลใหกลมผใชน�าในรปแบบของแกเหมองแกฝายเดมนนตองปรบเปลยนเปนรปแบบการบรหารจดการน�าเพมขนเปน4รปแบบคอองคกรเหมองฝาย สหกรณผใชน�า สมาคมผใชน�า และเครอขายผใชน�า ตามค�าแนะน�าของรฐทเขาไปเกยวของจงเกดเปนรปแบบการบรหารจดการน�ารวมทงสน6รปแบบการเปลยนแปลงดงกลาวกระทบกบโครงสรางหลกขององคกรทง5ดานครบทกมต

3) วงปรบสมดลใหม (พ.ศ.2537-2556)ภายหลงจากทมการเพมรปแบบการบรหารจดการน�าขนเปน4รปแบบรวมทงหมด6รปแบบนนตอมาเมอมการทดลองใชอย3-4ปพบวาหลายกลมทไปขอจดทะเบยนเปนสหกรณและสมาคมจงขอเปลยนกลบมาเปนรปแบบองคกรเหมองฝายเชนเดมเปนสวนใหญขณะเดยวกนกพบวามบางกลมทยงคงสถานภาพรปแบบการบรหารจดการไวเชนเดมดงนนหากวเคราะหการเปลยนแปลงเชงโครงสรางหลกขององคกรทง5ดานพบวาผลจากการเปลยนแปลงในชวงเวลาทผานมาเกษตรกรก�าลงทดลองเดนระบบใหเขาท แตกพบวาประสบปญหาหลายอยางจงจ�าเปนตองปรบตนเองเขาสสมดลใหมเพอใหกลมผใชน�าสามารถอยไดตอไปกลาวคอจ�าเปนตองเปลยนแปลงระบบผน�าใหมใหมาเปนผทสามารถประสานงานกบหนวยงานของรฐไดดซงอาจท�าใหกลมไดงบประมาณทเพมขนมาพฒนากลมของตนใหเขมแขงจ�าเปนตองใหรฐเขามาท�าฝายเปนฝายคอนกรตเนองจากมแรงงานมาซอมแซมฝายลดลงทกปจงท�าใหไมตองเสยคาใชจายในการซอมแซมฝายเปนตน

ดงนนโดยสรปรปแบบการบรหารจดการน�าทง6รปแบบมความเหมาะสมกบสงคมนเวศภมนเวศทแตกตางกนดงนนจะเหนไดวาในลมน�าแมขานจะมรปแบบการบรหารจดการน�าทมความแตกตางหลากหลายจงท�าใหเกดความเขมแขงขนโดยภาพรวมอยางไรกตามส�าหรบการจดการน�าทง6รปแบบมขอจ�ากดในเชงการบรหารจดการบางอยางทควรไดรบทราบเปนขอมลเพอการตดสนใจในเชงนโยบายตอไปกลาวคอ

การจดการแบบเหมองฝายครวเรอนรปแบบนสนนษฐานวาเปนตนแบบของการทดน�าทใชกนมาตงแตอดตตอเนองจนมาถงปจจบนระบบนถอวาเปนการชะลอน�าอกรปแบบหนงกลาวคอเมอน�าหลาก(น�ามาก)ระบบนจะชวยผนน�าเขาไปใชใน



บทท

5

การเกษตรชวยใหน�าไมไหลแรงจนเกนไปแตปจจบนรปแบบนก�าลงไดรบผลกระทบอยางหนกและมความออนไหวมากจากการทองเทยวเพราะถาหากมการเปลยนแปลงการใชทดนไปเปนแบบอนๆ เชนถาเดมเคยท�าสวนอยเมอเปลยนเปนรสอรทเพอการทองเทยวกจะถงขนตองเลกท�าสวนไปเลยเนองจากมพนทนอยซงรปแบบนก�าลงไดรบผลกระทบอยางหนกและมแนวโนมลดลงเรอยๆในดานการสงเสรมการบรหารจดการรปแบบนพบวาไดรบการสนบสนนนอยเนองจากเปนกลมเลกๆมแคคนเดยวหรอสองคนตอหนงระบบจงท�าใหไมไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทองถนดวยเหตผลทไมคมคาตอการลงทนนอกจากนนยงถกกลาวหาวาท�าลายปาและสภาพแวดลอมเนองจากตวฝายกนล�าหวยยงท�าจากไมทหาไดในภมประเทศนนดงนนถาหากมองในแงของสทธทเขาควรไดรบน�าไปใชเพอการเกษตรกควรสนบสนนใหเขาไดท�าอาชพเกษตรกรรมตอไปดกวาปลอยใหน�าไหลทงไปอยางไมมประโยชน

การบรหารจดการแบบแกเหมองแกฝายเปนรปแบบการบรหารจดการแบบอ�านาจรวมศนยอยทแกฝาย(หวหนา)แตเพยงผเดยวขอดคอตดสนใจไดเรวเมอเกดวกฤตหรอความขดแยงแตรปแบบนหลงเหลออยนอยมากในปจจบน(พ.ศ.2556)เนองจากผ น�ามอ�านาจมากจนถกระบบรฐเขาดงตวไปท�าหนาทอนแทน เชนไปเปนพอหลวง(ผใหญบาน)ไปเปนก�านนไปเปนนายกอบต.เทศบาลฯเปนตนจงท�าใหระบบนออนแอลงทนท

การบรหารจดการแบบองคกรเหมองฝายเปนรปแบบกงกระจายอ�านาจกงรวมศนย แทบจะทงหมดของกลมผใชน�ารปแบบนพฒนาตวเองมาจากรปแบบทสองซงมรฐเขามาเกยวของเพอเชอมโยงในเชงการบรหารจดการการจดสรรงบประมาณทองถนเปนตนรปแบบนดเผนๆแลวนาจะเปนรปแบบทเขมแขงและดดทสดแตเนองจากรฐไดเขาไปชวยเหลอในดานงบประมาณเชนการซอมแซมฝายการขดลอกล�าเหมอง(คหรอคลองสงน�า)ซอมประตระบายน�าเปนตนซงแตเดมสมาชกในกลมจะชวยกนออกเงนดแลกนเองสงผลใหสมาชกไมคอยใสใจทจะดรกษาระบบเหลานใหดขนดวยตนเองเพราะถอวาเปนหนาทของรฐทองถนตองมาดแลแทนพวกเขาแตกลบมความขดแยงกนในเรองของผลประโยชนจากการซอมแซมเหมองฝายมากกวา จงท�าใหเจตนารมณในการเขามาของรฐกบสงผลไปในทางลบมากกวาจากปรากฏการณดงกลาวรฐทองถนควรหาทางจ�ากดขอบเขตการสนบสนนใหชดเจนไมเชนนนแลว

จะเกดความเหลอมล�ากนเกดขนแลวหาจะหาทางแกไขยากล�าบากตามมา



บทท 5

การบรหารจดการแบบสหกรณผใชน�าเมอพจารณาตามเจตนารมณของสหกรณ

แลวนาจะเปนรปแบบการบรหารจดการน�าทดทสด เพราะท�าใหเกษตรกรมรายได

จากการด�าเนนงานของกลมท�าใหกลมไมตองเกบเงนคาน�าหลอ(คาบรหารจดการน�า)

คาเลยงผฝายคาซอมแซมเหมองฝายเปนตนโดยจะน�ารายไดจากการประกอบการ

ของกลมโดยอาศยพนทในระบบเหมองฝายของกลมมาท�าประโยชนแทนการ

เกบเงนจากสมาชกถามก�าไรกปนผลคนแกสมาชกท�าใหเกดการสรางความเขมแขง

แกสมาชกได แตในพนทลมน�าแมขานแหงนไมเปนเชนนน เดมททกกลมผใชน�า

รบทราบแนวคดนแลวไปจดทะเบยนจากรปแบบท 3 เปนรปแบบท 4 กนเกอบ

ทงหมดเรมเมอประมาณปพ.ศ.2531ทผานมาแตพอหลงจากด�าเนนการไปแลว

ระยะหนงประมาณ 4-5 ปตอมากทยอยออกจากระบบนกนหมดจนปจจบน

(พ.ศ.2555)เหลอเพยงกลมเดยวสาเหตเนองจากแตละกลมตองไดรบการตรวจ

สอบทางการเงนการท�าธรกรรมทางการเงนตางๆตามระเบยบของสหกรณซงแต

เดมกลมตางๆไมเคยท�ามากอนนอกจากนนยงพบวาการด�าเนนงานของกลมผน�า

ไมโปรงใสสอไปในทางมชอบเปนตนจงเปนเหตใหรปแบบนไมไดรบการตอบรบ

เทาทควรแตมกลมผใชน�าฝายปวงสนกอยกลมเดยวทยงยนอยไดโดยใหเหตผลวา

เราไมมเงนจากหนวยงานรฐมาสนบสนนดงนนเราจงจ�าเปนตองดแลกนเองโดยการ

ระดมเงนทนจากสมาชกมาเปนกองกลางในการด�าเนนงานตางๆ รวมกนสมาชก

ทกคนกเหนดวยกบแนวทางน จากการด�าเนนงานของกลมนจงเปนบทพสจนวา

การสรางความเปนธรรมในการบรหารจดการน�านนเกดจากการรวมกลมคนตางๆ

แลวรวมกนวางกฎเกณฑ(สถาบน)จงน�าไปสการวางรปแบบองคกรทสอดคลองกบ

เจตนารมณของสมาชกแลวจะเกดการบรหารจดการไดอยางเปนธรรมได

การบรหารจดการแบบสมาคมผใชน�ารปแบบนเปนรปแบบทกรมชลประทาน

เสนอแนะใหกลมผใชน�าขนาดใหญไปจดทะเบยนเปนรปแบบนเพราะวาจะไดรบ

การชวยเหลอจากรฐอยางถกกฎหมายรฐเองกสามารถตงงบประมาณดแลไดแตก

พบวาปจจบนหลงเหลออยเพยงกลมเดยวอกเชนกนคอกลมฝายทาวงตาลใหเหตผล

วาเนองจากกลมมเงนรายรบจากการใหเชาทกล มของเหมองฝายท�าประโยชน

ปหนงๆหลายสบลานบาทจงท�าใหตองไปประเมนภาษซงเราเองกล�าบากในเชงการ



บทท

5

บรหารจงไปจดทะเบยนเปนสมาคมซงเจตนารมณของสมาคมคอมการด�าเนนการ

โดยไมหวงผลก�าไรและเปนการด�าเนนการเพอประโยชนสาธารณะผนวกกบระบบการ

สงน�าของฝายทาวงตาลกนพนทหลายหมนไรจากเชยงใหมไปถงล�าพนจงเปนระบบ

ทใหญมาก แตเดมการก�ากบดแลขนอยกบแกฝาย (หวหนา) ผชวยแกฝาย

(รองหวหนา)3-4คนและลามน�า(ผประสานงาน)1-2คนเทานนท�าใหยากตอ

การก�ากบดแลใหทวถงประกอบกบปจจบนมการเปลยนแปลงการใชทดนมากขน

มสมาชกทหลากหลายขน มการวางแนวเขตการปกครองในทองถนหลายชนและ

หลายระดบยากตอการท�าความเขาใจสมาชกและกลมผน�าจงพยายามหาแนวทาง

แกไขปญหาดานนมาอยางตอเนองจงพบวาระบบดงกลาวสอดรบและแกไขปญหา

ตางๆของเขาไดแตอยางไรกตามกลมผใชน�าในระบบนกยงมเพยงกลมเดยวเชน

กนในกลมน�าแหงน

การบรหารจดการแบบเครอขายผใชน�าเปนระบบทเปนนวตกรรมใหมของกลม

ผใชน�าในลมน�าแหงน การบรหารจดการรปแบบนไมไดมเปาหมายเพอควบคม

ปรมาณน�าแตมเปาหมายเพอแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกลมผใชน�าในลมน�า

เดยวกนเทานนโดยทกกลมมารวมกนแลวตงกลมประสานงานขนมาชดหนงแลวท�า

หนาทสงขาวสารระหวางกนอยางตอเนอง การด�าเนนงานของกลมนมแนวโนม

ออนแอลงเรอยๆเนองจากไมไดรบการสนบสนนจากหนวยรฐทงสวนกลางและสวน

ทองถนเทาทควรปจจบน (พ.ศ.2556) ไมมแมทตงส�านกงานหรอสถานทท�างาน

ทงๆทหนวยงานนท�าหนาทประสานงานแทนองคกรของรฐในดานการบรหารจดการน�า

การประสานงานเพอการแกไขวกฤตการณตางๆการขอความรวมมอหรอขอขอมล

ไปยงกลมผใชน�าทเปนตน กจะสามารถท�าไดงายและเรว ดงนนองคกรระดบน

ควรไดรบการสงเสรมใหเขมแขงตอไป

ขอเสนอแนะจากรปแบบของสถาบนทคนพบจากกลมผใชน�าเพอการเกษตรในพนทลมน�า

แมขานจงหวดเชยงใหมทง 6 รปแบบ พบวาเมอน�าไปประยกตใชในการบรหาร

จดการน�าจงมขอเสนอแนะเพอใหเกดความรอบคอบในการด�าเนนการดงน



บทท 5

ระดบองคกรหรอระดบกลมผใ น�ำ การวางแผนการจดตงกลมผใชน�าขนมาใหมนนจะตองด�าเนนการทอยบนพนฐานความตองการของกลมเองตงแตตนเรมจากการรวมกลมผใชน�าตองครบถวนในจ�านวนคนทตองการใชน�าในพนทนนๆแลวจงรวมกนวางหลกเกณฑการใชน�ารวมกนพรอมทงบทลงโทษตางๆใหครบถวนซงหลกเกณฑดงกลาวจะตองไดรบการทดลองใชกอนอยางนอย3ปเพอใหหลกเกณฑดงกลาวไดรบการปรบเปลยนใหลงตวกอนจงน�าไปสการกอตงองคกรอยางเปนทางการตอไปการวางแผนจดการกลมผใชน�าเพอการเกษตรทมอยในปจจบน(พ.ศ.2556)ซงรฐสนใจเพยงวามการใชทดนรบน�ากไรหรอใชทดนเพอการเกษตรกไรเทานนแตไมไดใหความส�าคญกบการใชน�าหรอความตองการใชน�าทงในเชงปรมาณและคณภาพเชนในหนงระบบหรอหนงกลมของการใชน�าเพอการเกษตรตองการใชน�าเพอการเกษตรจรงๆ เทาไร ซงขอมลนจะน�าไปสการวางแผนการควบคมปรมาณน�าเพอการวางแผนจดการน�าในแตละปแตพบวาไมมขอมลดงกลาวไปใชในการพจารณาทเปนอยคอการใชจนตนาการในดานนเทานน

ระดบเครอขายหรอระหวางองคกรปจจบน (พ.ศ.2556)รฐมการท�างานในระดบเครอขายมากขนโดยเฉพาะดานการบรหารจดการน�า เหนไดจากการจดตงหนวยงานในระดบลมน�าขน25ลมน�าและมคณะอนกรรมการลมน�ายอยอกมากสงกดกรมทรพยากรน�ากระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงหนวยงานดงกลาวเปนเพยงหนวยงานทประสานงานดานโครงการจดการน�าในเขตลมน�าทแตละหนวยรบผดชอบและเปนหนวยจดท�าแผนงานปรบปรงกอสรางระบบสงน�าระบบกกเกบน�า แผนการเฝาระวงภยทางน�า เปนตนจากภาพรวมการด�าเนนงานดงกลาวพบวาการด�าเนนการสรางเครอขายเพอการบรหารจดการน�านนเนนไปทการจดการในเชงปรมาณมากกวาดานคณภาพ ดงนนในการท�างานเพอสรางเครอขายใหเขมแขงนนจะตองด�าเนนงานทง 3ภารกจหลกตามทฤษฎการสรางเครอขายใหเขมแขงไดแกการมขอมลขาวสารระหวางกนทครบถวนเปนระบบเดยวกนทกมตการตดตอสอสารทเปนระบบมความเขมแขงและตอเนองการมกจกรรมรวมกนอยางตอเนองซงทงสามขอนตองเกดจากการท�างานอยางหนกของผทท�างานเครอขายหรอองคกรของรฐทเกยวกบการท�างานเครอขายจงจะท�าใหทราบขอมลและเขาใจพนทอยางแทจรงและเมอเกดวกฤตการณเกยวกบน�ากจะสามารถแกไขไดทนตอ

สถานการณเปนตน



บทท

5

เอกสำรอำงอง

มงสรรพขาวสะอาด.2549.นโยบำยกำรจดกำรน�ำในประเทศไทย.กรงเทพมหานคร:

โรงพมพส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

พรพไลเลศวชาและคณะ.2552.เหมองฝำย กำรจดกำรน�ำ จดกำรคน บนพนฐำน

ภมศำสตรและวฒนธรรม.เชยงใหม:บรษทธารปญญาจ�ากด.

พรพไล เลศวชา และ อรณรตน วเชยรเขยว. 2546. ม นหม บำนล มน�ำขำน.

กรงเทพมหานคร:โรงพมพส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ปทมาวดซซกและชลบนนาค.2551.โครงสรำงอ�ำนำจในกำรจดสรรทรพยำกรธรรม ำต

และสงแวดลอม.กรงเทพมหานคร:ส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วนเพญสรฤกษ.2528.พฒนำกำรทำงประวตควำมเปนมำและกำรจดกำรเกยวกบ

ระบบกำร ลประทำนในภำคเหนอของประเทศไทย.เชยงใหม:หนวยเอกสาร

ลานนามหาวทยาลยเชยงใหม.

ElinorOstrom.1996.Governing the Commons.UnitedKingdom:CambridgeUni-

versityPress.

สมภำษณ จอนโอโดเชาว.ผน�าจตวญญาณเผากระเหรยง(9เมษายน2555)

ประพนธเครอปาน.ผอ�านวยการโครงการชลประทานเชยงใหม(18กมภาพนธ2555)

ประพนธกนทะมาโน.ผใชน�าในเหมองฝายทงเสยว(20มนาคม2555)

ศกดค�าตะ.หวหนาเหมองฝายเกาะไมตน(26มนาคม2555)

สนบญตะเลศ.หวหนาเหมองฝายทาค�าปา(6มนาคม2555)

ความสมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนกโดยวธดชนพชพรรณกบวถชวตครวเรอนในบานควนทราย ต�าบลล�าทบ

อ�าเภอล�าทบ จงหวดกระบ

The Relationship Between Land Use as Categorized by Vegetation Index Method with Household Livelihood in Khuan Sai Village

Lam Thap Subdistrict Lam Thap District Krabi Province

6บทท

อเทน ทองทพย Uten Thongtip

ปยะ ดวงพตรา Piya Duangpatra

พนธทพย จงโกรย Puntip Jongkroy

เสาวนช ถาวรพฤกษ Suawanut Tawornpruek



บทท

6

ความสมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนกโดยวธดชนพชพรรณกบวถชวตครวเรอนในบานควนทราย

ต�าบลล�าทบ อ�าเภอล�าทบ จงหวดกระบ

The Relationship Between Land Use as Categorized byVegetation Index Method with Household Livelihood inKhuan Sai Village Lam Thap Subdistrict Lam Thap District

Krabi Province

6บทท

อเทน ทองทพย Uten Thongtip1

ปยะ ดวงพตรา Piya Duangpatra2

พนธทพย จงโกรย Puntip Jongkroy3

เสาวนช ถาวรพฤกษ Suawanut Tawornpruek4

บทคดยอการศกษาความสมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนกโดยวธดชนพชพรรณกบวถชวต

ครวเรอนในบานควนทรายต�าบลล�าทบอ�าเภอล�าทบจงหวดกระบมวตถประสงค

เพอวเคราะหสภาพวถชวตของครวเรอนในชมชนบานควนทรายทางดานสภาพเศรษฐกจ

สงคมและสงแวดลอมองคประกอบของการวจยแบงออกเปน2ขนตอนไดแกสวนท

ศกษาวถชวตชมชนทางดานสภาพเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมโดยการด�าเนนการ

วจยอยางมสวนรวมและวเคราะหวถชวตของครวเรอนจากการใชทรพยากรในการด�ารงชวต

รวม5ประเภทคอทรพยากรมนษยทรพยากรทางสงคมทรพยากรทางกายภาพ

ทรพยากรการเงนและทรพยากรธรรมชาตและสวนทสองคอการศกษาผลของการใช

ทดนตอวถชวตชมชนโดยใชวธการสรางกราฟใยแมงมม(RadarChart)วเคราะห

ขอมลและเพอแปลความหมายจากองคประกอบพนฐานในการด�ารงชวตทง5ดาน

ในรปแบบแผนภมรปแบบหาดาน(Pentagon)เพอก�าหนดทางเลอกในการใชทดน

1นสตระดบปรญญาเอกสาขาการใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยนบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเกษตรศาสตรEmail:[email protected] โครงการบณฑตศกษา สาขาการใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยนบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร(ศาสตราจารยเกยรตคณ)3ภาควชาภมศาสตรคณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร(ผชวยศาสตราจารย)4ภาควชาปฐพวทยาคณะเกษตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร(ผชวยศาสตราจารย)

117

บทท 6ความสมพนธระหวางการใชทดนทจำาแนกโดยวธดชน

พชพรรณกบวถชวตครวเรอนในบานควนทราย ตำาบลลำาทบ อำาเภอลำาทบ จงหวดกระบThe Relationship Between Land Use as Categorized by Vegetation Index Method with Household Livelihood in

Khuan Sai Village Lam Thap Subdistrict Lam Thap District Krabi Province

ผลการศกษาพบวาวธการจ�าแนกประเภทขอมลแบบควบคมระยะหางต�าสดจากคาเฉลยของดชนพชพรรณNDVIแสดงใหเหนวาขนาดของพนทยนตนของยางพาราในพนทศกษามเนอท2,741.81ไรปาลมน�ามน1,130.78ไรกาแฟ8.98ไรไมยนตนสวนผสม187.09ไรปาไม173.14ไรแหลงน�า29.47ไรและพนทวาง363.46ไร วถชวตของครวเรอนทใชทดนปลกยางพาราอยางเดยวปลกปาลมน�ามนอยางเดยวและปลกยางพาราและปาลมน�ามนมระดบความสมพนธดานทรพยากรธรรมชาตสงสดรองลงมาอนดบทสองคอระดบความสมพนธดานทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองอนดบทสามคอระดบความสมพนธดานทรพยากรทางกายภาพอนดบทส คอ ระดบความสมพนธดานทรพยากรการเงนและดานทรพยากรมนษยทมระดบความสมพนธต�าสดส�าหรบพนทศกษาผลการวจยสนบสนนแนวทางการเลอกใชทดนของแตละครวเรอนเพอปลกยางพาราและปาลมน�ามนโดยมยทธศาสตรการพฒนาเปนแหลงเกษตรอตสาหกรรมทยงยนบนพนฐานของคณภาพชวตของประชาชน

ค�ำส�ำคญ : ดชนพชพรรณการใชทดนวถชวตความสมพนธ

AbstractThe application of vegetation index for exploring landuse andhousehold

livelihoodinKhuanSaivillage,LamThapsubdistrict,LamThapdistrict,Krabiprovincewasaimedtoinvestigatethehouseholdlivelihoodintermofeconomics,socialandenvironmentallaspects,andalsotoanalyzetherelationshipbetweenlanduse typesas categorizedbyvegetation indexandcommunal livelihood inKhuanSaivillage.

Researchmethodologieswere composedof twoparts. Part onewas theparticipatorystudyonthecommunallivelihoodintermofeconomics,socialandenvironmentalsituations.Thehouseholdlivelihoodwasanalyzedbasedontheusage offiveassetsnamelyhumanassets,socialculturalandpoliticalassets,physicalassets,financialassets,andnaturalassets.Parttwowascarriedoutbyanalyzingtheeffectoflanduseoncommunallivelihoodbyusingradarchartmethod.Theacquired datawerethenanalyzedandinterpretedbasedonthefiveassets,presentingthe

resultsintheformofpentagongraph,andthusadvocatingthetrendoflanduseoptions.



บทท

6

TheresultsobtainedfromthesupervisedminimumdistanceofvegetationindexNDVIshowedthattherewere2,741raiofrubberplantingarea,1,130.78raiofoilpalmplantingarea,8.98raiofcoffeeplantingarea,187.09raiofmixedcropsplantingarea,173.14raiofforestarea,29.47raiofsurfacewaterarea,and363.46raiofabandonedarea.Therelationshipbetweenthehouseholdlivelihoodofrubber,oilpalmandrubber-oilpalmgrowerswiththenaturalasset werethehighest,followedrespectivelybythesocialculturalandpoliticalasset,physicalasset,financialassetandhumanasset.Forthisstudy,theresultsattainedhelpadvocatedthetrendoflanduseoptionsforrubberandoilpalmcroppingbyaimingonthestrategytowardsthesustainableagro-industrydevelopmentandlifequalityofthepeoplelivinginthearea.

Key words : Vegetationindex,Landuse,Livelihood,Relationship

บทน�ำการจ�าแนกการใชทดนทผานมา ใชวธเดนส�ารวจในภาคสนามเพอเกบขอมล

การใชทดนซงเปนวธการทไมเหมาะสมกบการส�ารวจการใชทดนในพนทขนาดใหญเนองจากตองใชก�าลงคนจ�านวนมากคาใชจายสงไดขอมลทไมทนสมยและตองใชระยะเวลานานในการส�ารวจนอกจากน การเปลยนแปลงการใชทดนยงเปลยนไปตามกาลเวลาอกทงบางพนทไมสามารถเดนส�ารวจในภาคสนามไดเชนพนททเกดเหตการณการกอการรายพนทบรเวณหบเขาหรอเหวพนทปาทบฯลฯซงอาจสงผลใหผส�ารวจประสบเหตอนตรายได อกทงการเดนส�ารวจในภาคสนามไมสามารถเขาใจถงปฏสมพนธเชงพนท การจ�าแนกการใชทดนและสงปกคลมดนโดยใชภาพถายทางอากาศมคาใชจายในการบนส�ารวจแตละครงสงในโครงการขนาดใหญของประเทศตองเสยคาใชจายสง ไดขอมลไมทนสมยอนเนองมาจากใชระยะเวลายาวนานสภาพอากาศทไมเหมาะสมสงผลกระทบตอการบนถายภาพเชนภาคใตมฝนตกเกอบตลอดทงปมเมฆปกคลมจ�านวนมากจงมระยะเวลาไมแนนอนในการบนถายภาพครอบคลมพนทบรเวณแคบซงเปนอปสรรคในการน�าภาพถายทางอากาศมาประมวลผลอกทงการแปลผลเพอจ�าแนกการใชทดนไดเฉพาะขอมลเชงพนท ไมสามารถค�านวณผลผลตไดพนทบางบรเวณถายภาพออกมาไมไดผล เชน

119




บรเวณหบเขาหรอเหวพนทปาทบทะเลทราย พนน�าทมแสงสะทอนบรเวณทม

สงกอสรางสงมากๆและหนาแนนพนทดงกลาวนจะอานรายละเอยดไดไมสมบรณ

หรอบางครงอานไมไดเลยเพราะมเงาบงและในบางครงรายละเอยดบางอยางจะถก

ปดบงดวยเมฆตนไมหรอสงอนๆจงไมสามารถอานรายละเอยดไดภาพถายทาง

อากาศไมสามารถใหความสมพนธทางดานความสงต�าไดโดยทนทตองอาศยการ

ค�านวณทละขนตอนและความสมพนธในดานความสงต�าของประเทศไมสามารถจะ

ทราบไดนอกจากตองใชเครองมอพเศษรงวดโดยการใชเครองมอ ParallaxBar

ไมสามารถทราบทศทางและระยะทถกตองไดแนนอนโดยเฉพาะทลาดชนและใน

กรณทแกนกลองเอยง (tilt displacement)มาตราสวนต�าแหนงของรายละเอยด

ทศทางและความสงของจดใดๆบนภาพถายทวทงแผนไมคงทแนนอนค�านวณหา

ไดเพยงประมาณเทานน โดยเฉพาะในบรเวณขอบภาพหรอมมภาพถายจะมความ

ชดของภาพไมดมความคลาดเคลอนมากท�าใหยากตอการแปลหรอตความหมาย

และจะมปญหาในการตอภาพ(mosaic)หากพนทนนมความสงตางกนมากภาพถาย

ทางอากาศตางฤดกาลจะมสแตกตางกนท�าใหคดวาเปนสงทตางกนทงๆทเปน

สงเดยวกน(กรมพฒนาทดน,2552)ในกรณทโครงการส�ารวจท�าการส�ารวจในระยะ

เวลาอนสนและคลมพนทแคบๆจะไมเหมาะสมเพราะจะสนเปลองงบประมาณเวลา

ก�าลงคนและการใชขอมลจากภาพถายดาวเทยมจ�าแนกการใชทดนไดเพยงเฉพาะ

ขอมลพนทเทานน ไมสามารถศกษาการเตบโตและอายพช ลกษณะของทรงพม

ความหนาแนนของพชและสงปกคลมดนรวมทงยงไมสามารถประมาณการปรมาณ

ผลผลตของพชได

ดชนพชพรรณเปนวธการหนงทสามารถจ�าแนกแหลงปลกพชเศรษฐกจทงพช

ทเปนอาหารและพชพลงงาน ไดขอมลการใชทดนททนสมยปองกนเหตการณ

อนตรายทจะเกดตอผส�ารวจในพนทเสยงภยและพนททเกดเหตการณกอการราย

เขาใจถงปฏสมพนธเชงพนทสามารถค�านวณเนอทยนตนของพชค�านวณพนทการ

ใชประโยชนทดนศกษาการเตบโตและอายพชลกษณะของทรงพมความหนาแนน

ของพชและสงปกคลมดนรวมทงยงสามารถประมาณการปรมาณผลผลตของพช

ไดหรอประยกตใชรวมกบขอมลภมสารสนเทศอนๆ เพอศกษาและจ�าแนกพนท

ทเหมาะสมตอการปลกพชในแตละพนท เปนวธการทเหมาะสมกบโครงการส�ารวจ



บทท

6

ในระยะยาวตอเนองทตองการขอมลทถกตองแมนย�าและรวดเรว เหมาะสมกบการ

ศกษาการใชทดนในระดบประเทศ ซงการประยกตใชดชนพชพรรณจะท�าใหการ

ท�างานด�าเนนไปไดอยางรวดเรวประหยดทงเวลาก�าลงคนและคาใชจายจ�านวนมาก

และผลของการจ�าแนกการใชทดนมความถกตองแมนย�ายงขนเมอเปรยบเทยบกบ

วธการเดนส�ารวจในภาคสนามการแปลภาพถายทางอากาศและขอมลดาวเทยม

โดยปกตการจ�าแนกการใชทดนทรวมถงวถชวตชมชนสภาพทางเศรษฐกจ

สงคมและทรพยากรสงแวดลอมของเกษตรกรบนพนฐานองคประกอบในการด�ารงชวต

ทง5ปจจยประกอบดวยทรพยากรมนษย (humanassets)ทรพยากรทางสงคม

วฒนธรรมและการเมอง (social, cultural and political assets)ทรพยากรทาง

กายภาพ (physical assets) ทรพยากรดานการเงน (financial assets) และ

ทรพยากรธรรมชาต(naturalassets)ซงเปนสงส�าคญทท�าใหการใชทดนมลกษณะ

ทแตกตางกนของแตละพนทตามนโยบายการวจยเพอการพฒนาของประเทศไทย

อกทงส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน)

สนบสนนใหมการศกษานวตกรรมสงเสรมดานการเกษตรโดยใชขอมลดาวเทยมธ

ออส (THEOS) ในการศกษาแบบสหวทยาการ และวถชวตของประชาชนใน

ประเทศไทย (ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการ

มหาชน),2552)ดงนนพนทบานควนทรายต�าบลล�าทบอ�าเภอล�าทบจงหวดกระบ

จงเปนพนททนาสนใจในการท�าวจยทรวมถงวถชวตชมชนสภาพทางเศรษฐกจสงคม

และทรพยากรสงแวดลอมดวย เนองจากการใชทดนมความหลากหลาย เชนมทง

บานจดสรรโรงงานอตสาหกรรมการใชทดนเพอการเกษตรและลกษณะพนทเชอม

ตอกบตวอ�าเภอท�าใหประชาชนในชมชนมอาชพทแตกตางสงผลใหวถชวตชมชน

สภาพปญหาทางดานเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมมความแตกตางอกทงผน�าท

ไมเขมแขงการรวมกลมในชมชนไมเขมแขง ระบบสาธารณปโภคไมเพยงพอกบ

ความตองการของประชาชน ระดบการพฒนาของหมบานจดเปนหมบานเรงรด

พฒนาอนดบ1(ลาหลง)และเปนพนทเปาหมายเพอการแกไขปญหาความยากจน

ของจงหวดกระบ(กรมการพฒนาชมชน,2552)ตามยทธศาสตรการพฒนาจงหวด

กระบเกยวกบการใชประโยชนทดนไดมการสงเสรมการปลกปาลมน�ามนยางพารา

121




ตลอดจนสนคาเกษตรอนๆและสนบสนนการพฒนาอตสาหกรรมตอเนองจาก

การเกษตรทปลอดมลพษตอสภาพแวดลอมและชมชน(องคการบรหารสวนจงหวด

กระบ, 2552) ซงการศกษาวจยในครงนมจดมงหมายเพอจ�าแนกการใชทดน

ชมชนบานควนทรายโดยประยกตดชนพชพรรณส�ารวจวถชวตของครวเรอนในชมชน

บานควนทรายทางดานสภาพเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมและวเคราะหความ

สมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนกโดยวธดชนพชพรรณกบวถชวตชมชนบานควนทราย

วธด�ำเนนกำรวจยการประยกตดชนพชพรรณ(VegetationIndex)โดยใชชวงคลนแสงสแดง(red

band:B1)กบชวงคลนอนฟราเรดใกล(nearinfraredband:B4)โดยใชวธการทาง

ดชนพชพรรณจ�านวน6วธคอAshburnVegetationIndex(AVI)(Ashburn,1978)

NormalizedDifferenceVegetationIndex(NDVI)(Kriegler,1969;Gibsonand

Power,2000)NormalizedRatioVegetationIndex(NRVI)RatioVegetation

Index(RVI)(Chenetal.,1998)SoilAdjustedVegetationIndex(SAVI)(Huete,

1988)และTransformationVegetationIndex(TVI)(Drakeetal.,1999)ทผาน

กระบวนการตรวจสอบภาคสนาม(fieldcheck)เพอตรวจสอบความถกตองของผล

การจ�าแนกทไดจากขอมลดาวเทยม โดยการก�าหนดขนาดตวอยางแบงพนทเปน

ตารางกรดมขนาด40X40ตารางเมตรทเกดความคลาดเคลอนจากการสมตวอยาง

รอยละ5ซงค�านวณไดจากสมการของฟตซพาทรกชลนส(Fitzpatrich-Lins,1981)

เพอสมตวอยางแบบเจาะจง(purposivesampling)และวเคราะหความถกตองของ

การจ�าแนก(classifyaccuracy)ประเภทการใชทดนและสงปกคลมดนโดยใชตาราง

ความคลาดเคลอน(ErrorMatrix)ตามหลกการของBinomialProbabilityTheory

ซงยอมรบความถกตองของการจ�าแนกเทากบรอยละ80(DevoreandPeck,1993)

น�ามาใชในการศกษาความสมพนธระหวางการใชทดนจากดชนพชพรรณกบวถชวต

ครวเรอนในบานควนทรายต�าบลล�าทบอ�าเภอล�าทบจงหวดกระบตามวตถประสงค

ไดก�าหนดขนตอนและวธการศกษาออกเปน2สวนไดแกสวนทหนงการศกษาวถ

ชวตชมชนทางดานสภาพเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมและสวนทสองผลของ

การใชทดนตอวถชวตชมชนโดยมขนตอนการเกบขอมลและการวเคราะหขอมลดงน



บทท

6

1. กำรศกษำวถ วต ม นทำงดำนสภำพเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

เปนการวจยเกยวกบวถชวตเชงรายละเอยดเกยวกบความสมพนธเชงสงคม

(socialrelations)ซงส�ารวจการใชกลยทธของครวเรอนหรอวธการในการด�ารงชวต

ในปพ.ศ.2553เทานนมวธการและล�าดบขนตอนดงน

1.1 ส�ารวจขอมลเบองตนเกยวกบสภาพปจจบนของพนทศกษาโดยใชวธ

ส�ารวจภาคสนามโดยตรง(preliminarysurveybydirectfieldobservations)

1.2 การระบปญหา(ProblemIdentification)โดยใชวธการประเมนชมชน

อยางเรงดวน(RapidRuralAppraisal:RRA)จากผใหขอมลหลก(keyinformants)

ประกอบดวยก�านนผชวยก�านนสมาชกองคการบรหารสวนต�าบลอาสาสมคร

หมบานอาสาสมครรกษาหมบานหวหนาครวเรอนผอาวโสในหมบานปราชญชาวบาน

สมาชกกลมแมบานสมาชกกลมเงนสจจะและสมาชกกลมสหกรณหมบาน

1.3 การเกบขอมล(DataCollection)ดวยวธสมภาษณแบบมโครงสราง

การส�ารวจภาคสนามและการสงเกตการณโดยตรงการประชมกลมการวเคราะห

ขอมลดวยคอมพวเตอร การขอความอนเคราะหขอมลและประเมนชมชนอยางม

สวนรวม(ParticipatoryRuralAppraisal:PRA)ทรวบรวมประกอบดวยขอมลทตยภม

และขอมลปฐมภม

1.4 การวเคราะหขอมล(DataAnalysis)วถชวตของครวเรอนในชมชน

บานควนทรายทางดานสภาพเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอม5ดานเพอน�าผลการ

ศกษาดงกลาวน�าเสนอตอชมชนโดยเกณฑทใชในการวเคราะหขอมลก�าหนดทระดบ

5ใหคะแนน5หมายถงสงมากระดบ4ใหคะแนน4หมายถงสงระดบ3ให

คะแนน3หมายถงปานกลางระดบ2ใหคะแนน2หมายถงต�าและระดบ1ให

คะแนน1หมายถงต�ามากส�าหรบการวเคราะหวถชวตของครวเรอน3วธคอวธ

แรกเปนการวเคราะหวถชวตของครวเรอนบนพนฐานในการด�ารงชวต5ดานประกอบ

ดวยคารอยละ(Percentage)คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน(StandardDeviation)และ

ความถ(Frequency)วธทสองเปนการสรางแผนผง(Diagramming)เพอวเคราะห

วถชวตของครวเรอนจากการเปลยนแปลงตามระดบความสงของพนท (Profile)

ประวตชมชนตามล�าดบเหตการณชวงเวลา (time line)ปฏทนประเพณ (cultural

123




calendar) ปฏทนการใชแรงงานของคนในชมชน (village labor calendar)กลมประชากรตามรายไดและระดบความเปนอย พชเศรษฐกจของชมชนความสมพนธขององคกรตางๆทมผลตอการใชทดนปฏทนการเกบหาของปาและปฏทนการเกษตร(seasonalfarmcalendar)และวธทสามเปนการสรางแผนท(Mapping)เพอวเคราะหการใชทดนในปพ.ศ.2553

1.5 ประชมเพอน�าเสนอขอมลสชมชน (CommunityMeeting) โดยการน�าเสนอผลการศกษาทเปนประโยชนตอชมชนหรอทชมชนสนใจและน�าเสนอผลการศกษาเพอตรวจสอบความถกตองของขอมลและคนหาประเดนทยงไมชดเจนจากหวหนาครวเรอนทง140ครวเรอน

1.6 สรปผลขอมลวถชวต (SummarizingLivelihood) เปนการสรปผลการศกษาและผลจากการประชมเพอน�าเสนอขอมลสชมชน

2. ผลของกำรใ ทดนตอวถ วต ม นศกษาวเคราะหความสมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนกโดยวธดชนพชพรรณ

กบวถชวตชมชนบานควนทรายในปพ.ศ.2553แสดงขอมลในลกษณะผลของการใชทดนตอวถชวตชมชนและรปแบบแผนภมรปแบบหาดาน(Pentagon)โดยมวธการดงน

2.1 วเคราะหผลของการใชทดนแตละประเภทตอวถชวตชมชนแตละดานโดยใชวธการสรางกราฟใยแมงมม (RadarChart)ซงการวเคราะหขอมลและการแปลความหมายของการวเคราะหขอมลจากองคประกอบพนฐานในการด�ารงชวต5ดาน

2.2 วเคราะหความสมพนธการใชทดนแตละประเภทกบวถชวตชมชนจากผลการวเคราะหผลของการใชทดนแตละประเภทตอวถชวตชมชนแตละดานโดยใชวธการสรางแผนภมรปแบบหาดาน(Pentagon)ซงการวเคราะหขอมลและการแปลความหมายของการวเคราะหขอมล

2.3 ก�าหนดแนวทางการเลอกใชทดน (LandUseChoice) เพอใชเปนแนวทางการเลอกใชทดนของเกษตรกรในพนทและแนวทางการวางแผนนโยบายสงเสรมการใชทดนเพอการเกษตรของผมอ�านาจตดสนใจในการพฒนาทองถนประกอบดวยการสมภาษณเชงลก(IndepthInterview)เพอเปนแนวทางการเลอก



บทท

6

ใชทดนของชมชนจากหวหนาครวเรอน(householdheads)ทกครวเรอนและเพอเปนแนวทางการวางนโยบายสงเสรมการใชทดนในชมชนจากกลมก�านนนายกองคการบรหารสวนต�าบลสมาชกองคการบรหารสวนต�าบลเกษตรอ�าเภอพฒนากรอ�าเภอและนายอ�าเภอซงเปนผมอ�านาจในการก�าหนดนโยบายสงเสรมการใชทดนในชมชน

ผลกำรวจยการศกษาความสมพนธระหวางการใชทดนโดยวธดชนพชพรรณกบวถชวต

ครวเรอนในบานควนทรายต�าบลล�าทบ อ�าเภอล�าทบ จงหวดกระบ บรรลตามวตถประสงคโดยใชขนตอนและวธการศกษาแบงออกเปน2สวนไดแกสวนทหนงการศกษาวถชวตชมชนทางดานสภาพเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมโดยด�าเนนการวจยอยางมสวนรวมของชมชน รวมทงวเคราะหวธการทครวเรอนใชทรพยากรในการด�ารงชวตและสวนทสองผลของการใชทดนตอวถชวตชมชนโดยการวเคราะหความสมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนก โดยวธดชนพชพรรณกบวถชวตชมชนซงผลการศกษาทไดทแสดงไวในรปแผนภมรปแบบหาดาน (Pentagon)ประมวลสาระส�าคญไดดงน

1. กำรใ ทดนตอวถ วต ม นการศกษาเพอวเคราะหความสมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนกโดยวธดชน

พชพรรณกบศกยภาพของทรพยากรในชมชนบานควนทรายในปพ.ศ.2553ทางดานสภาพเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมอยางมสวนรวมโดยใชวธการสรางกราฟใยแมงมม(RadarChart)ซงมองคประกอบพนฐานในการด�ารงชวต5ดานประกอบดวยทรพยากรมนษยทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองทรพยากรทางกายภาพทรพยากรการเงนและทรพยากรธรรมชาตสามารถประมวลผลการศกษาไดดงน

1.1 ทรพยากรมนษย ผลการวเคราะหขอมลดงแสดงในตารางท 1 เกษตรกรทใชทดนทง 3

รปแบบมศกยภาพต�าทางดานการศกษาของหวหนาครวเรอนและบตรประสบการณในการประกอบอาชพและจ�านวนสมาชกในครวเรอนมศกยภาพในระดบปานกลางทางดานแรงงานในการประกอบอาชพการเกษตร และการไดรบรขาวสารดาน

125




การเกษตรสวนศกยภาพดานทรพยากรมนษยทมศกยภาพสงไดแกสขภาพอนามย

ของสมาชกในครวเรอนและการเขาถงสถานพยาบาล

ในภาพรวมศกยภาพดานทรพยากรมนษยทง8ประการครวเรอนเกษตรกร

มศกยภาพในระดบปานกลางไมวาจะมการใชทดนในรปแบบใดกลาวคอไมวาจะ

ปลกยางพาราปาลมน�ามน และยางพารากบปาลมน�ามน เกษตรกรมศกยภาพ

ทางดานทรพยากรมนษยในครวเรอนมากปานกลางเหมอนๆ กน โดยสรปอาจ

กลาวไดวาจดออนดานทรพยากรมนษยทส�าคญในการใชทดนไมวาจะใชในรปแบบใด

ไดแก ระดบการศกษาของสมาชกในครวเรอนประสบการณในการประกอบอาชพ

และจ�านวนสมาชกในครวเรอน สวนจดแขง กคอ สขภาพอนามยของเกษตรกร

การเขาถงสถานพยาบาลแรงงานในการประกอบอาชพและการไดรบรขาวสารดาน

การเกษตรจากแหลงขอมลตางๆ

ตำรำงท 1 สรปภาพรวมระดบศกยภาพดานทรพยากรมนษยของครวเรอนปลกยางพาราปาลมน�ามนและยางพารากบปาลมน�ามน

ศกยภำพดำนทรพยำกรมนษยของครวเรอนรปแบบกำรใ ทดนของครวเรอนเกษตรกร

สรปภำพรวมยำงพำรำ ปำลมน�ำมน

ยำงพำรำและ

ปำลมน�ำมน1.การศกษาของหวหนาครวเรอน ต�า ต�า ต�า ต�า2.การศกษาของบตร ต�า ต�า ต�า ต�า3.ประสบการณในการประกอบอาชพ ต�า ปานกลาง ต�า ต�า4.จ�านวนสมาชกในครวเรอน ต�า ต�า ปานกลาง ต�า5.สขภาพอนามยของสมาชกในครวเรอน สง สง สง สง6.การเขาถงสถานพยาบาล สง สง สง สง7.แรงงานในการประกอบอาชพการเกษตร สง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง8.การไดรบรขาวสารดานการเกษตร ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

สรปภำพรวม ปำนกลำง ปำนกลำง ปำนกลำง ปำนกลำง

หมำยเหต

*ศกยภำพดำนทรพยำกร เกณฑในกำรวด

สงมาก

สง

ปานกลาง

ต�า

ต�ามาก

คาเฉลย4.01–5.00







บทท

6

1.2 ทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมอง ผลการศกษาพบวาครวเรอนเกษตรกรทใชทดนทง3รปแบบมศกยภาพ

ของทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองต�าทางดานการพงพากนอาศยกนในชมชนและการประกอบกจทางศาสนามศกยภาพในระดบปานกลางทางดานความสมพนธในเครอญาต การออกเสยงเลอกตง ความมอสระในการมสวนรวมทางการเมองและการมสวนรวมในกจกรรมสาธารณะและมศกยภาพดานทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองในระดบสงทางดานความสมพนธอนดในชมชนและความไวเนอเชอใจซงกนและกน(ตารางท2)

เมอพจารณาถงศกยภาพตางๆ ทง8ประการดานทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองจะเหนไดวาในภาพรวมหรอโดยเฉลยครวเรอนเกษตรกรไมวาจะปลกยางพาราปาลมน�ามนหรอยางพารากบปาลมน�ามนเกษตรกรตางกมศกยภาพทางดานทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองในครวเรอนมากปานกลางเหมอนๆกนโดยมจดออนดานการพงพาอาศยกนในชมชนและการประกอบกจทางศาสนาและมศกยภาพสงหรอจดเดนทางดานความสมพนธอนดในชมชน

และความไวเนอเชอใจซงกนและกนเชนความสมพนธในเครอญาต

ตำรำงท 2 สรปภาพรวมระดบศกยภาพดานทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองของครวเรอนปลกยางพารา ปาลมน�ามน และยางพารากบ

ปาลมน�ามน

ศกยภำพดำนทรพยำกรทำงสงคม

วฒนธรรม และกำรเมองของครวเรอน

รปแบบกำรใ ทดนของครวเรอนเกษตรกรสรปภำพ

รวมยำงพำรำ ปำลมน�ำมนยำงพำรำและ

ปำลมน�ำมน

1.ความสมพนธในเครอญาต ปานกลาง ปานกลาง ต�า ปานกลาง

2.การออกเสยงเลอกตง ปานกลาง สง ปานกลาง ปานกลาง

3.ความมอสระในการมสวนรวมทางการเมอง ปานกลาง สง ปานกลาง ปานกลาง

4.การมสวนรวมในกจกรรมสาธารณะ ปานกลาง ปานกลาง สง ปานกลาง

5.ความสมพนธอนดในชมชน สง สง สง สง

6.ความไวเนอเชอใจ สง สง สง สง

7.การพงพากนอาศยกนในชมชน ต�า ปานกลาง ต�า ต�า

8.การประกอบกจทางศาสนา ต�า ต�า ต�า ต�า


127




1.3ทรพยากรทางกายภาพ

ส�าหรบทรพยากรทางกายภาพผลการศกษาความสมพนธดงแสดงในตาราง

ท 3 พบวา ไมวาจะมการใชทดนในรปแบบใดทง3 รปแบบครวเรอนเกษตรกรม

ศกยภาพต�าทางดานทรพยสนทครวเรอนครอบครองมศกยภาพในระดบปานกลาง

ทางดานระบบน�าประปาลกษณะทอยอาศยเครองใชและอปกรณอ�านวยความสะดวก

ในครวเรอน เนอทการถอครองทดน และเครองมอในการประกอบอาชพ สวน

ทรพยากรทางกายภาพทมศกยภาพสงไดแกการมถนนในชมชนทมความสะดวกใน

การเดนทางระบบไฟฟาการถอครองหรอกรรมสทธในทอยอาศยและสทธในการ

ถอครองทดน

โดยเฉลยในภาพรวมครวเรอนเกษตรกรทใชทดนทง3รปแบบมศกยภาพ

ตางๆทง10ประการดานทรพยากรทางกายภาพในระดบปานกลางกลาวคอไมวา

จะเปนเกษตรกรทปลกยางพาราปาลมน�ามนหรอยางพารากบปาลมน�ามนครวเรอน

เกษตรกรทง 3กลม มศกยภาพทางดานทรพยากรทางกายภาพในครวเรอนมาก

ปานกลางเหมอนๆกนโดยมจดออนเกยวกบทรพยากรทางกายภาพทส�าคญประการ

เดยวคอศกยภาพทางดานทรพยสนทครวเรอนครอบครองสวนจดแขงทชดเจนก

คอการทหมบานหรอชมชนมถนนทท�าใหการเดนทางมความสะดวกการมไฟฟาการ

ถอครองทอยอาศยและสทธในการถอครองทดน



สงมาก

สง


ต�า

ต�ามาก








บทท

6

ตำรำงท 3 สรปภาพรวมระดบศกยภาพดานทรพยากรทางกายภาพของ

ครวเรอนปลกยางพาราปาลมน�ามนและยางพารากบปาลมน�ามน



สงมาก

สง


ต�า

ต�ามาก






ศกยภำพดำนทรพยำกรทำงกำยภำพ

ของครวเรอน

รปแบบกำรใ ทดนของครวเรอนเกษตรกรสรปภำพรวม

ยำงพำรำ ปำลมน�ำมนยำงพำรำและ

ปำลมน�ำมน1.ถนนมความสะดวก สง สง สง สง2.ระบบไฟฟา สง สง สง สง3.ระบบน�าประปา ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง4.เครองใชและอปกรณอ�านวยความสะดวก

ในครวเรอนสง ต�า ปานกลาง ปานกลาง

5.การถอครองทอยอาศย สง สง สง สง6.ลกษณะทอยอาศย ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง7.ทรพยสนทครวเรอนครอบครอง ต�า ต�า ปานกลาง ต�า8.เนอทการถอครองทดน ต�า ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง9.สทธในการถอครองทดน ปานกลาง สง สง สง10.เครองมอในการประกอบอาชพ ปานกลาง ต�า ปานกลาง ปานกลาง


1.4 ทรพยากรดานการเงน ผลการวเคราะหขอมลทศกษาพบวาครวเรอนเกษตรกรทใชทดนทง3

รปแบบมศกยภาพต�ามากทางดานปรมาณเงนออมมศกยภาพในระดบปานกลางทางดานเครดตในการกยมเงนพฤตกรรมการเกบออมเงนรายจายเพอการอปโภคบรโภคและมศกยภาพสงทางดานรายไดของครวเรอนความสม�าเสมอของรายไดทางการเกษตรและความสามารถในการช�าระหน(ตารางท4)

ในภาพรวมหรอโดยเฉลยจากศกยภาพดานตางๆทง7ประการครวเรอนเกษตรกรทใชทดนทง3รปแบบมศกยภาพในระดบปานกลาง(ตารางท4)โดยมศกยภาพทเปนจดออนทส�าคญทางดานปรมาณเงนออมและมศกยภาพทเปนจดแขง

129




ทางดานรายไดของครวเรอนความสม�าเสมอของรายไดทางการเกษตรความสามารถในการช�าระหนเครดตในการกยมเงนพฤตกรรมการเกบออมเงนและรายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยคนตอเดอน

ตำรำงท 4 สรปภาพรวมระดบศกยภาพดานทรพยากรการเงนของครวเรอนปลก

ยางพาราปาลมน�ามนและยางพารากบปาลมน�ามน

ศกยภำพดำนทรพยำกรกำรเงน


รปแบบกำรใ ทดนของครวเรอนเกษตรกร สรป

ภำพรวมยำงพำรำ ปำลมน�ำมนยำงพำรำและ


1.รายไดของครวเรอน ปานกลาง สง สง สง

2.รายจายเพอการอปโภคบรโภคเฉลยคนตอเดอน ปานกลาง ปานกลาง ต�า ปานกลาง

3.ความสม�าเสมอของรายไดทางการเกษตร ปานกลาง สง สง สง

4.ปรมาณเงนออม ต�ามาก ต�ามาก ต�ามาก ต�ามาก

5.พฤตกรรมการเกบออมเงน ต�า สง ปานกลาง ปานกลาง

6.เครดตในการกยมเงน ปานกลาง สง ปานกลาง ปานกลาง

7.ความสามารถในการช�าระหน ปานกลาง สง สง สง




สงมาก

สง


ต�า

ต�ามาก






1.5 ทรพยากรธรรมชาต ผลการศกษาดงแสดงในตารางท5พบวาไมวาจะมการใชทดนแบบไหนทง

3 รปแบบครวเรอนเกษตรกรทงหมดมศกยภาพของทรพยากรธรรมชาตต�าถงปานกลางทางดานมลพษดานเสยงและมลพษทางกลนสวนทรพยากรธรรมชาตทมศกยภาพสงไดแกศกยภาพของพนทเพอการเกษตรความเหมาะสมของชดดนเพอการเกษตรความลาดชนของพนทการเกษตรและปรมาณกบคณภาพน�าบรโภคและอปโภค



บทท

6

เกยวกบศกยภาพตางๆทง 7ประการทางดานทรพยากรธรรมชาต ใน

ภาพรวมหรอโดยเฉลยครวเรอนเกษตรกรทไมวาจะมการใชทดนเพอปลกยางพารา

อยางเดยวปาลมน�ามนอยางเดยวหรอปลกยางพารากบปาลมน�ามนครวเรอน

เกษตรกรมศกยภาพทางดานทรพยากรธรรมชาตในระดบสงเหมอนๆกน โดยม

ศกยภาพทเปนจดออนทางดานมลพษดานเสยงและมลพษทางกลนแตกมจดแขง

ทางดานศกยภาพของพนทเพอการเกษตรความเหมาะสมของชดดนเพอการเกษตร

ความลาดชนของพนทการเกษตรและปรมาณกบคณภาพน�าบรโภคและอปโภค

ตำรำงท 5 สรปภาพรวมระดบศกยภาพดานทรพยากรธรรมชาตของครวเรอน

ปลกยางพาราปาลมน�ามนและยางพารากบปาลมน�ามน



สงมาก

สง


ต�า

ต�ามาก






ศกยภำพดำนทรพยำกรธรรม ำต


รปแบบกำรใ ทดนของครวเรอนเกษตรกรสรป

ภำพรวมยำงพำรำ ปำลมน�ำมนยำงพำรำและ


1.ศกยภาพของพนทเพอการเกษตร สง สง สง สง2.ความเหมาะสมของชดดนเพอการเกษตร สง สง สง สง3.ความลาดชนของพนทการเกษตร สง สง สง สง4.ปรมาณและคณภาพน�าบรโภค สง สง สง สง5.ปรมาณและคณภาพน�าอปโภค สง สง สง สง6.มลพษดานเสยง ปานกลาง ต�า ต�า ต�า7.มลพษทางกลน ปานกลาง ต�า ต�า ต�า

สรปภำพรวม สง สง สง สง

2. ควำมสมพนธระหวำงกำรใ ทดนกบทรพยำกรวถ วตครวเรอน

ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางการใชทดนทจ�าแนกประเภทขอมลแบบ

ควบคมระยะหางต�าสดจากคาเฉลยของดชนพชพรรณNDVI กบวถชวตชมชน

บานควนทรายในปพ.ศ.2553โดยใชวธการสรางกราฟใยแมงมม(RadarChart)

131




วเคราะหขอมลและแปลความหมายจากองคประกอบพนฐานในการด�ารงชวต5ดาน

ดงแสดงในรปแบบแผนภมรปแบบหาดาน(Pentagon)มรายละเอยดทประมวลผลได

ดงน



สงมาก

สง


ต�า

ต�ามาก






แผนภมแสดงรปแบบหาดาน(Pentagon)แสดงระดบความสมพนธระหวางการใชทดนปลกยางพาราปาลมน�ามนยางพารา

และปาลมน�ามนกบทรพยากรวถชวตครวเรอน



บทท

6

2.1 ครวเรอนปลกยางพารา

ผลการวเคราะหขอมลทไดจากการสอบถามเกษตรกรโดยพจารณาจาก

ระดบคะแนนเฉลย และการวเคราะหความสมพนธกบแผนทศกยภาพของพนท

เพอการเกษตร แผนทความเหมาะสมของชดดนเพอการเกษตร และแผนท

ความลาดชนของพนทการเกษตรพบวาการใชทดนเพอปลกยางพาราของเกษตรกร

มความสมพนธในระดบมากกบทรพยากรธรรมชาต(4.29คะแนน)ทรพยากรทาง

สงคมวฒนธรรมและการเมอง(3.60คะแนน)และทรพยากรทางกายภาพ(3.55

คะแนน)สวนความสมพนธระหวางการใชทดนกบทรพยากรมนษย(3.18คะแนน)

และทรพยากรการเงน(3.01คะแนน)ปรากฏวามความสมพนธในระดบปานกลาง

(แผนภมแสดงรปแบบหาดาน)

2.2 ครวเรอนปลกปาลมน�ามน

ผลการวเคราะหขอมลโดยพจารณาจากระดบคะแนนเฉลยทไดจากการ

สอบถามเกษตรกรและการวเคราะหความสมพนธกบแผนทศกยภาพของพนทเพอ

การเกษตรแผนทความเหมาะสมของชดดนเพอการเกษตรและแผนทความลาดชน

ของพนทการเกษตรผลปรากฏวาการใชทดนเพอปลกปาลมน�ามนของเกษตรกรม

ความสมพนธกบทรพยากรธรรมชาต (4.10 คะแนน) ทรพยากรทางสงคม

วฒนธรรมและการเมอง(3.79คะแนน)และทรพยากรการเงน(3.63คะแนน)

ในระดบมากสวนความสมพนธในระดบปานกลางไดแกการใชทดนเพอปลกปาลม

น�ามนกบทรพยากรทางกายภาพ (3.36คะแนน)และทรพยากรมนษย (3.25

คะแนน)(แผนภมแสดงรปแบบหาดาน)

2.3 ครวเรอนปลกยางพาราและปาลมน�ามน

จากขอมลทไดจากการสอบถามเกษตรกรผลการวเคราะหโดยการหาความ

สมพนธกบแผนทศกยภาพของพนทเพอการเกษตรแผนทความเหมาะสมของ

ชดดนเพอการเกษตรและแผนทความลาดชนของพนทการเกษตรพบวาการใชทดน

เพอปลกยางพาราและปาลมน�ามนของเกษตรกรมความสมพนธในระดบมากกบ

ทรพยากรธรรมชาตทรพยากรทางกายภาพทรพยากรการเงนและทรพยากรทาง

สงคมวฒนธรรมและการเมองโดยมคะแนนเฉลย4.01,3.74,3.72และ3.60

133




ตามล�าดบสวนความสมพนธในระดบปานกลางไดแกความสมพนธระหวางการใช

ทดนกบทรพยากรมนษย(3.43คะแนน)(แผนภมแสดงรปแบบหาดาน)

2.4 การใชทดนทง3รปแบบ

ขอมลทไดรวบรวมจากการส�ารวจพนท การสมภาษณเกษตรกรและการ

วเคราะหจากแผนท ในแตละรปแบบของการใชทดนสามารถแบงตามระดบความ

สมพนธระหวางการใชทดนแตละรปแบบกบวถชวตของครวเรอนทง 5 ดานของ

ทรพยากร ซงไดสรปรวมไวเปนแผนภมรปแบบหาดาน (Pentagon) ในภาพท 1

เพอใหเหนภาพเปรยบเทยบระหวางความเหมอนและความตางของระดบความ

สมพนธระหวางการใชทดนทง3รปแบบกบวถชวตครวเรอนซงในภาพรวมจะเหน

ไดอยางชดเจนวาการใชทดนของครวเรอนปลกปาลมน�ามนครวเรอนปลกยางพารา

และปาลมน�ามนมระดบความสมพนธทใกลเคยงกนมาก ในขณะทครวเรอนปลก

ยางพารามระดบความสมพนธทแตกตางออกไปซงผลการศกษาทไดสามารถอธบาย

ในรายละเอยดแยกตามระดบความสมพนธระหวางทรพยากรทเปนองคประกอบ

พนฐานในการด�ารงชวตทง5ดานไดดงน

2.4.1ทรพยากรมนษย

การใชทดนของครวเรอนเกษตรกรทง3รปแบบมความสมพนธกบ

ทรพยากรมนษยทเกยวของกบวถชวตในระดบปานกลางและเมอเปรยบเทยบระดบ

ความสมพนธกบการใชทดนของครวเรอนปลกยางพาราและปาลมน�ามน มระดบ

ความสมพนธสงสด3.43คะแนนตามดวยระดบความสมพนธ การใชทดนของ

ครวเรอนปลกปาลมน�ามน3.25คะแนนและการใชทดนของครวเรอนปลกยางพารา

ทมระดบความสมพนธนอยทสด3.18คะแนน

2.4.2ทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมอง

ครวเรอนเกษตรกรทใชทดนทง3รปแบบมระดบความสมพนธในระดบ

มากกบทรพยากรทางสงคมวฒนธรรมและการเมองโดยการใชทดนของครวเรอน

ปลกปาลมน�ามนมระดบความสมพนธมากทสด3.79คะแนนรองลงไปคอรปแบบ

การใชทดนของครวเรอนปลกยางพาราและการใชทดนของครวเรอนปลกยางพารา

และปาลมน�ามนทพบวามระดบความสมพนธเทากน3.60คะแนน



บทท

6

2.4.3ทรพยากรทางกายภาพ

การใชทดนของครวเรอนเกษตรกรทปลกยางพาราและปลกยางพารา

กบปาลมน�ามนมระดบความสมพนธกบทรพยากรกายภาพในระดบมากเปรยบเทยบ

กบรปแบบการใชทดนของครวเรอนปลกปาลมน�ามนทพบวามระดบความสมพนธ

ปานกลางทงนจะเหนไดจากรปแบบการใชทดนของครวเรอนปลกยางพาราและ

ปาลมน�ามนทมคะแนนสงสด3.74คะแนนตามดวยระดบคะแนนของรปแบบการ

ใชทดนของครวเรอนปลกยางพารา3.55คะแนนและการใชทดนของครวเรอนปลก

ปาลมน�ามนทมระดบคะแนนปานกลาง3.36คะแนน

2.4.4ทรพยากรดานการเงน

การใชทดนของครวเรอนเกษตรกรทปลกปาลมน�ามนและปลกยางพารา

กบปาลมน�ามนมระดบความสมพนธกบทรพยากรดานการเงนในระดบมากสวนการ

ใชทดนของครวเรอนปลกยางพารามระดบความสมพนธปานกลางทงนจะเหนได

จากรปแบบการใชทดนของครวเรอนปลกยางพาราและปาลมน�ามนทมคะแนนสงสด

3.72คะแนนตามดวยระดบคะแนนของรปแบบการใชทดนของครวเรอนปลก

ปาลมน�ามน3.63คะแนนและการใชทดนของครวเรอนปลกยางพารา ทมระดบ

คะแนนปานกลาง3.01คะแนน

2.4.5ทรพยากรธรรมชาต

การใชทดนทง3รปแบบของครวเรอนเกษตรกรมความสมพนธกบ

ทรพยากรธรรมชาตในระดบมากโดยเมอเปรยบเทยบระดบความสมพนธระหวาง

การใชทดนทง3รปแบบการใชทดนของครวเรอนปลกยางพารามระดบคะแนนท

แสดงถงความสมพนธสงสด4.29คะแนนตามดวยระดบคะแนนทแสดงถงความสมพนธ

ของรปแบบการใชทดนของครวเรอนปลกปาลมน�ามน4.10คะแนนและการใชทดน

ของครวเรอนปลกยางพาราและปาลมน�ามนทมระดบคะแนนทแสดงถงความสมพนธ

นอยทสด4.01คะแนน

ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางการใชทดนกบทรพยากรวถชวต

ครวเรอนจะเหนไดวาการใชทดนของครวเรอนเกษตรกรทง3รปแบบมระดบความ

สมพนธกบวถชวตทางดานทรพยากรธรรมชาตสงสด เนองจากการใชทดนของ

135




ครวเรอนยางพารามระดบความสมพนธมากทสดเพราะพนททปลกยางพาราเปนพนท

ทมศกยภาพเหมาะสม ทงทางดานสมบตดนความลาดชนของพนทปลกปรมาณ

น�าฝนและความชนของอากาศซงเปนสวนส�าคญทสงผลดตอการใหผลผลตปรมาณ

และคณภาพน�าอปโภคบรโภคทมเพยงพอและน�ามคณภาพดและลงทนต�าครวเรอน

สวนใหญใชน�าประปาของหมบานในการอปโภคบรโภคและใชน�าจากแหลงน�า

ธรรมชาตประกอบกจกรรมทางการเกษตรตางๆ เพอลดคาใชจายของตนทนทจะ

เกดขนส�าหรบมลพษทางเสยงนนจะเกดจากรถบรรทกปาลมน�ามนทวงตลอดทงวน

ซงสงผลกระทบตอการพกผอนของเกษตรกรท�าใหไมสามารถพกผอนไดอยาง

เพยงพอและสงผลกระทบตอสขภาพรางกายและสขภาพจตในระยะยาวรวมทง

มลพษทางกลนทบนทอนสขภาพรางกายและสขภาพจตสภาพตางๆดงกลาวน

เรมเกดขนหลงจากมโรงงานอตสาหกรรมท�าถงมอยางจากยางพารา และโรงงาน

อตสาหกรรมน�ามนปาลมมาตงใกลกบชมชน

ความสมพนธในระดบรองลงมาคอความสมพนธระหวางการใชทดนทง

3 รปแบบกบวถชวตดานทรพยากรทางสงคม วฒนธรรมและการเมอง เนองจาก

เกษตรกรตองใชเวลาในการท�ากจกรรมทางการเกษตรทงสวนยางพาราและสวน

ปาลมน�ามนท�าใหเกษตรกรมเวลาวางทสามารถพบปะญาตพนองเฉพาะในชวงเวลา

ทวางเวนจากกจกรรมการเกษตรเทานนนอกจากนนในการออกเสยงเลอกตง

เกษตรกรจะกระท�าในชวงทวางหรอกอนการด�าเนนกจกรรมการเกษตรแตละ

ครวเรอนใหอสระในการมสวนรวมทางการเมองมากทกคนมสทธคดมสทธเลอก

และเสนอความคดเหนทางการเมอง ในกจกรรมสาธารณะจะใหความรวมมออยาง

เตมทและสม�าเสมอแตการประกอบกจกรรมทางศาสนานนมเวลานอย เนองจาก

ตองใชเวลาสวนใหญในการดแลสวนเวนแตชวงทเปนวนส�าคญทางศาสนาจะหยด

กจกรรมตางๆเพอเขารวมและสบทอดศาสนา

ความสมพนธทมความส�าคญในอนดบสาม คอ ความสมพนธดาน

ทรพยากรทางกายภาพกบรปแบบการใชทดนทง3รปแบบซงเหตผลทอาจอธบายได

กเนองจากถนนในพนทมความสะดวกสบายสามารถเขาถงไดโดยงาย เพราะเปน

ถนนลาดยางและคอนกรตไมมหลมบอใชไดทกฤดกาลมปายบอกทางชดเจนแต

จะประสบปญหาเรองการขนสงผลผลตทางการเกษตรจากสวนในชวงฤดฝนระบบ



บทท

6

ไฟฟาเขาถงทกครวเรอนแตประสบปญหาไฟดบบอยในชวงฤดฝนระบบน�าประปา

ยงไมทวถงทกครวเรอนตองแกปญหาโดยการเจาะน�าบาดาลขนมาใชและซอน�าเพอ

การบรโภค เครองใชและอปกรณอ�านวยความสะดวกในครวเรอนจะซอมาใชใน

สงทจ�าเปนตอครวเรอนเทานนการถอครองทอยอาศยสวนใหญเปนของตนเอง

ลกษณะทอยอาศยสวนใหญจะมขนาดไมใหญมากนก รถกระบะเปนทรพยสนท

ส�าคญของครวเรอนทตองใชในการขนสงผลผลตทางการเกษตรแตถาไมมกจะจาง

ผรบจางขนสงผลผลตไปยงจดรบซอเนอทถอครองทดนมขนาดปานกลางสวนใหญ

เปนเกษตรกรในชมชนถอครองซงมเอกสารสทธในการถอครองทดนทมความมนคง

ระดบโฉนดทดนนส.3ก.ส.ป.ก.4-01และภบท.5สวนเครองจกรรดยางหรอ

เครองมอในการตดปาลมน�ามนนนเกษตรกรมทกครวเรอนถงแมวาจะตองจางตด

บางกตาม

ความสมพนธทมความส�าคญในอนดบสคอความสมพนธดานทรพยากร

การเงนกบรปแบบการใชทดนทง3รปแบบซงจะเหนไดจากรายไดของครวเรอนท

สวนใหญมาจากผลผลตทางการเกษตรและรายไดจะขนอยกบราคาผลผลตในตลาด

และปรมาณผลผลต จงสงผลตอรายจายเพอการอปโภคบรโภคของสมาชกใน

ครวเรอนรายไดทางการเกษตรตอเดอนมความสม�าเสมอยกเวนในชวงฤดฝนและ

ชวงยางพาราผลดใบบางครวเรอนจะประสบปญหาเรองเงนออมและพฤตกรรมการ

เกบออมเงนท�าใหตองน�าเงนออมทเกบไวมาใชในการอปโภคบรโภคของสมาชกใน

ครวเรอนในชวงนและบางครงอาจตองกยมเงนจากแหลงเงนทนตางๆเชนธนาคาร

ทหารไทยธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณโดยใชเอกสารสทธไดแกโฉนดทดน

และนส.3ก.ของทดนทท�าสวนยางพาราปาลมน�ามนยางพาราและปาลมน�ามน

ค�าประกนในการกยมเงนเพอสามารถช�าระหนไดในฤดกาลผลตถดไป

รปแบบการใชทดนทง 3 รปแบบและทรพยากรมนษยมระดบความ

สมพนธต�าสดเนองจากเหตผลทหวหนาครวเรอนมระดบการศกษาต�าแตใหความ

ส�าคญดานการศกษาของบตรมากกวาประสบการณประกอบอาชพมสวนส�าคญ

อกอยางหนงในการท�าการเกษตร เกษตรกรจะใหความส�าคญกบการรบรขาวสาร

ดานการเกษตรผานโทรทศนวารสารและจากการถายทอดจากผรในชมชนเพอน�า

137




ไปปรบปรงและพฒนาในการเพมผลผลตนอกจากนนจ�านวนสมาชกในครวเรอน

กเปนสวนส�าคญในการชวยประกอบกจกรรมทางเกษตรท�าใหประหยดคาใชจายใน

การจางแรงงานลดภาระคาใชจายทจะเกดขนสมาชกในครวเรอนมสขภาพอนามย

ดมากมหลกประกนสขภาพท�าใหไดรบสทธอยางทวถงมโรงพยาบาลล�าทบรองรบ

การรกษาพยาบาล และบางครวเรอนทมฐานะดจะรกษาพยาบาลในโรงพยาบาล

เอกชน


กรมการพฒนาชมชน.รายงานการประเมนสถานการณพฒนาหมบาน.http://www.cdd.go.th/vdr/.25มถนายน2552.

กรมพฒนาทดน. สรปประเภทการใชประโยชนทดนของประเทศไทย. http://www.ldd.go.th/.25มถนายน2552.

ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน).2552.คมอผใ ขอมลดำวเทยมธออส (THEOS).กรงเทพมหานคร :ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน).

องคการบรหารสวนจงหวดกระบ.แผนยทธศาสตรการพฒนาจงหวดกระบพ.ศ.2551-2555.http://www.krabipao.go.th/.25มถนายน2552.

Ashburn,P.“TheVegetativeIndexNumberandCropIdentification.”The LACIE Symposium, Proceedings of the Technical Session7(1978):843-846.

Baret,F.andG.Guyot.“PotentialsandlimitsofvegetationindicesforLAIandAPARAssessment.”Remote Sensing of Environment35(1991):161-173.

Chen,Z.,C.D.ElvidgeandD.P.Groeneveld.“MonitoringseasonaldynamicsofaridlandvegetationusingAVIRISdata.”Remote Sensing of Environment65(1998):255-266.

Devore,J.andR.Peck.Statistics:TheExplorationandAnalysisofData.http://www.watpon.com/Elearning/stat23.htm.March7,2008.

Drake,N.A.,S.MackinandJ.J.Settle.“MappingVegetation,Soils,andGeologyinSemiaridShrublandsUsingspectralMatchingandMixtureModelingofSWIRAVIRISImagery.”Remote Sensing of Environment68(1999):12-25.



บทท

6

Fitzpatrick-Lins,K.Comparisonofsamplingproceduresanddataanalysisforaland-useand landcovermap.PhotogrammetricEngineering&Remotesensing.http://nwhi.org/inc/data/GISdata/docs/wvveg24kaccass.pdf. June17,

2010.

Gibson,P.J.andC.H.Power.2000.Introducing Remote Sensing : Digital Image Processing

and Application.London:TaylorandFrancisRoutledge.

Huete,A.R. “ASoil-adjustedVegetation Index (SAVI).”Remote Sensing of

Environment25(1988):295-309.

Kriegler, F.J. “PreprocessingTransformation and theirEffects onMultispectral

Recognition.”Proceedings of the Sixth International Symposium on Remote

Sensing of Environment4(1969):97-131.


Tax Collection Problems of Used-Cars in Thailand

7บทท


Krit Jarinto



บทท

7

บทคดยอ การจดเกบภาษรถยนตมอสองในประเทศไทยเปนปญหาทส�าคญทสงผล

กระทบตอหนวยงานภาครฐและผประกอบการธรกจทเกยวของปจจบนมการหลก

เลยงและละเลยจงท�าใหตวเลขในการเกบภาษต�ากวาความเปนจรงอยางมาก

บทความนจะอภปรายถงปญหาในการจดเกบภาษรถยนตมอสองไดแกลกษณะการ

หารถยนตมอสองเขามาขายของผประกอบการ วธการหลกเลยงภาษน�าเขารถยนต

มอสองจากตางประเทศ ปญหาความช�ารดบกพรอง ปญหาการโอนกรรมสทธไมได

ปญหาการจดเกบภาษมลคาเพมการคดอตราภาษรถยนตและคาธรรมเนยมในการ

โอนกรรมสทธรถยนต และภาษมลคาเพม

ค�ำส�ำคญ :ปญหาการจดเกบภาษ รถยนตมอสอง

Abstract TaxcollectionproblemsofusedcarinThailandaffectedthegovernment

sectorsandtheentrepreneursinvolved.Meanwhile,manystakeholderswhowererelated to tax collection such as used-car business owners and state officerneglectedorignoredit.Asaresult,stategotlowertaxincomethanexpectation.Thefindingsshowedthattheproblemsintaxcollectionofusedcarwhichaffectedgovernmentsectorsinvolvedintaxcollectionwerebusinessowner’sprocurement


Tax Collection Problems of Used-Cars in Thailand7บทท


Krit Jarinto

1อาจารยประจ�าวทยาลยพาณชยศาสตรมหาวทยาลยบรพา[Full-timeinstructor,GraduateSchoolofCommerce,BuraphaUniversity]

141

บทท 7

ปญหาการจดเกบภาษรถยนตมอสองในประเทศไทยTax Collection Problems of Used-Cars in Thailand

processofusedcarforsales,importtaxpaymentavoidance,defectordamageoftheusedcar,possessoryrighttransfer,VATcollection,taxrateandpossessoryrighttransferfeeandVATsystem.

Key words: TaxCollectionProblem,UsedCar

บทน�ำรฐบาลมรายไดหลกจากการจดเกบภาษจากประชาชนโดยหนวยงานหลกทท�า

หนาทจดเกบภาษคอ

1. กรมสรรพากรท�าหนาทในการจดเกบภาษเงนไดบคคลธรรมดาและภาษ

เงนไดนตบคคลภาษธรกจเฉพาะอากรแสตมปและภาษมลคาเพม

2. กรมสรรพสามตท�าหนาทในการเกบภาษจากสนคาและบรการทกอใหเกด

ตนทนทางสงคมสงเชนบหรและสราเปนตน

3. กรมศลกากรท�าหนาทจดเกบภาษน�าเขาและสงออก

ในกรณเปนปจจยตนเหตหลกส�าหรบผประกอบการทจะหาทางหลกเลยงภาษ

ซงหนวยงานทงหมดนสงกดกระทรวงการคลง

การจดเกบภาษนกเพอน�ามาใชในการบรหารประเทศในดานตางๆ ไมวาจะเปน

การพฒนาประเทศดานเศรษฐกจการรกษาความสงบปองกนประเทศการสงเสรม

ใหประชาชนมชวตทดขน (วรลกษณ อกษรช,2552) โดยปกตหากเกบภาษดานใด

ไดนอยกวาการประมาณการจะท�าใหรฐบาลจ�าเปนจะตองตดงบประมาณทม

ความส�าคญนอยออก

“รถยนต”เปนหนงในปจจยทมความส�าคญในการด�ารงชวตประจ�าวนผคน

สวนใหญตองใชรถยนตในการเดนทางการซอรถยนตส�าหรบคนทมฐานะร�ารวยคง

ไมเปนปญหาแตส�าหรบคนทมฐานะปานกลางและคนทมรายไดนอยการซอรถยนต

นนเปนเรองยากมาก เพราะตองใชเงนจ�านวนมากแตถาซอเงนผอนกตองวางเงน

ดาวนหรอเงนตนซงทงหมดตองใชระยะเวลาในการอดออมมาซอรถยนตสกคนและ

จะตองผอนตอซงในสงคมของคนไทยจะมคนฐานะปานกลางเปนสวนมากจงท�าให

เกดธรกจการซอขายรถยนตมอสองซงมการขยายตวมากขนเหนไดจากการมธรกจ

การซอขายรถยนตมอสองเกดขนในทกจงหวดของประเทศไทยดงนนเมอผบรโภค



บทท

7

มความจ�าเปนตองซอรถยนต จงหนมาซอรถยนตมอสองกนเพราะราคาถกกวา

รถยนตใหมมาก(องอรชยยนต,2550)

จากความส�าคญนจงน�ามาสการจดเกบภาษรถยนตมอสองทถอวาเปนสวนหนง

ในรายไดของรฐบาลหนวยงานทมความรบผดชอบในการจดเกบภาษรถยนตมอสอง

ไดแก กรมสรรพากรท�าหนาทรบผดชอบเรองของภาษเงนไดและภาษมลคาเพม

กรมการขนสงทางบกท�าหนาทรบผดชอบเรองภาษการจดทะเบยนการตออายและ

คาธรรมเนยมรถยนต ซงกรมการขนสงทางบกเปนหนวยงานพเศษทไมไดขนตรง

กบกระทรวงการคลงแตขนตรงกบกระทรวงคมนาคมแตมหนาทในการจดเกบภาษ

เชนเดยวกน(สมเดชโรจนครเสถยร,2546)

กรมการขนสงทางบก(2556) ไดมการแบงประเภทรถยนตไว 16ประเภท

(รย.1-รย.16) โดยแบงตามลกษณะการใชงาน ความจของกระบอกสบ ความกวาง

ยาวของรถและความยาวของศนยกลางลอหนาถงลอหลงจากสถตยอนหลงป พ.ศ.

2551-2556ของการด�าเนนการเกยวกบทะเบยนและภาษรถทะเบยนเฉพาะรถยนต

นงสวนบคคลไมเกน7คนหรอรย.1มอตราเพมขนอยางตอเนองโดยสถตนไดรวม

การจดทะเบยนรถยนตใหมและการโอนของรถยนตมอสองไวดวยในป พ.ศ.2556

ตวเลขทชใหเหนวาประชาชนใหความส�าคญกบรถยนตมอสองมากกวา

รถยนตมอหนง จากเมอคดเป นเปอร เซนตพบวาพนท จงหวดชลบรและ

กรงเทพมหานครมการจดทะเบยนหรอการโอนของรถยนตมอสอง53.49%ถอวา

เปนพนททมการซอขายรถยนตมอสองมากทสด (สถตการด�าเนนการเกยวกบ

ทะเบยนและภาษรถ,2556)และอตราการเตบโตยงเพมขนอยางไมหยดยง

ประจ�าป ประเภทรถจ�านวนรถ

ทมาด�าเนนการจดทะเบยน

รถใหม(ปายแดง)โอน

(รถยนตมอสอง)

2556รย.1 564,217.00 ไมมขอมล ไมมขอมล

รวม 1,989,957.00 ไมมขอมล ไมมขอมล

2555รย.1 6,472,043.00 676,564.00 961,489.00

รวม 28,303,080.00 3,235,469.00 3,545,733.00

สถตการด�าเนนการเกยวกบทะเบยนและภาษรถรวมทวประเทศ

143

บทท 7


สถตการด�าเนนการเกยวกบทะเบยนและภาษรถรวมทวประเทศ(ตอ)

ประจ�าป ประเภทรถจ�านวนรถ

ทมาด�าเนนการจดทะเบยน

รถใหม(ปายแดง)โอน

(รถยนตมอสอง)

2554รย.1 5,917,972.00 551,396.00 945,345.00

รวม 27,028,051.00 3,162,885.00 3,483,774.00

2553รย.1 5,215,587.00 432,983.00 821,915.00

รวม 25,058,176.00 2,702,345.00 3,211,608.00

2552รย.1 4,701,955.00 302,465.00 747,148.00

รวม 23,594,846.00 2,207,940.00 3,120,599.00

2551รย.1 4,565,942.00 328,138.00 698,154.00

รวม 22,750,325.00 2,476,962.00 2,954,641.00

แตปญหาทเกดขนในการจดเกบภาษรถยนตมอสองในปจจบนนน ถอเปน

ปญหาหนงทยงไมไดรบการแกไขอยางเปนรปธรรมโดยปญหาสวนใหญทพบมากใน

การจดเกบภาษรถยนตมอสองคอ

1. ผประกอบการซอขายรถยนตมอสองบางรายหลกเลยงภาษทงภาษเงน

ไดและภาษมลคาเพมโดยไมมการจดทะเบยนตามกฎหมายทเกยวของ

2. ผ ประกอบการใชวธการเปดใหบรการเปนทจอดรถใหเชาท�าใหม

รายไดไมถงเกณฑทตองเขาสระบบภาษมลคาเพม

3. การซอขายของผประกอบการนอกระบบกระท�าในลกษณะทเรยกวาการ

โอนลอยโดยผทจะขายรถยนตมอสองจะรบเงนจากทางผประกอบการและลงนามใน

ใบโอนรถยนตลวงหนารอจนกวาจะมผมาซอรถยนตดงกลาวจงคอยท�าการโอน

รถยนตโดยผประกอบการจะท�าหนาทเปนตวกลางระหวางผซอและผขายและเรยก

เกบคาบรการในรปตวแทนหรอนายหนาเทานนท�าใหผประกอบการโดยมากมราย

ไดไมถงเกณฑทจะตองเขาสระบบภาษมลคาเพมซงคาดวามการโอนขายรถยนตมอ

สองในลกษณะนประมาณรอยละ80ของการซอขายรถยนตมอสองทงหมดในตลาด

ดงนนประเดนปญหาดงกลาวภาครฐจงควรมการตรวจสอบและตดตาม

การเสยภาษของผประกอบการทไมจดทะเบยนภาษมลคาเพมและผประกอบการท

อาศยชองโหวของกฎหมายในการหลกเลยงภาษซงเจาหนาทรฐทเกยวของจะตอง



บทท

7

เขาไปด�าเนนการตรวจสอบและแกไขในทางปฏบตมากขนเพอสรางความเปนธรรม

ใหกบผประกอบการทอยในระบบและสามารถแขงขนกบผประกอบการทอยนอก

ระบบไดและเพอใหผบรโภคไดซอสนคาทมราคายตธรรมโดยไมมภาระภาษซ�าซอน

แฝงอย

แนวคดทฤษฎทเกยวของทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของกบเนอหาของบทความเพอใชประกอบในการ

วจยเรองแนวทางการจดเกบภาษรถยนตมอสองในกรงเทพมหานครและจงหวด

ชลบรโดยมประเดนในการน�าเสนอดงน

1. บรบทเกยวกบรถยนตมอสอง

2. บรบทดานอตราภาษ

3. การศกษาแนวทางการแกปญหาการจดเกบภาษรถยนตมอสอง

4. กลยทธในการประกอบธรกจรถยนตมอสอง

บรบทเกยวกบรถยนตมอสองลกษณะทวไปของกำรซอขำยรถยนตมอสอง

ปจจบนเศรษฐกจในประเทศไทยมความผนผวนมากเชนคาเงนบาทราคาหน

ราคาทองค�าโดยเฉพาะปจจยทางดานการเมองจงท�าใหผบรโภคสวนใหญเกดความ

กลวและไมกลาใชจายมากนกอยางไรกดในการซอขายรถยนตมอสองจงเปนทาง

เลอกทเหมาะสมกบคนทมรายไดไมมากนกดงนนธรกจรถยนตมอสองจงเปนธรกจ

ทมความนาสนใจทจะลงทน จากการส�ารวจตลาดพบวามผประกอบการรายเลก

และรายใหญไมต�ากวา5,000รายแบงเปนรายใหญทมรถยนตจอดมากกวา50คน

อยกวา2,000รายและในจ�านวนนอยในกรงเทพฯประมาณ1,000รายสวนทเหลอ

กระจายไปตามจงหวดใหญๆ เปนหลกตวเลขนไมนบการซอขายกนเองเชนโดยใช

เวบไซต หรอการจอดรถหนาบานหรอถนนแลวจงน�าเอากลองมาตงเพอซอขาย

กนเองเปนตน

145

บทท 7


แผนภำพแสดงเครอขำยธรกจรถยนตมอสอง

จากการศกษานพบวาในธรกจรถยนตมอสองมคนหลายกลมเขามาเกยวของ

ดวยไมวาจะเปนผผลตรถยนต ผผลตชนสวนยานยนต ดเลอร บคคลธรรมดา

นกลงทนตางชาตบรษทไฟแนนซบรษทประกนภยจงนบไดวาเปนธรกจทใหญมาก

และมรายไดสงธรกจหนง(ดวงพรนนทะเลขาและ สทธศกดชณหรงโรจน,2546)

ถาจะมงประเดนไปทดเลอรผซอขายรถยนตจะเหนไดวาในผคารถยนตมอสอง

จะแบงไดเปน4กลมคอ(1)ดเลอรหรอเตนทรถ(2)การประมลรถ(3)ผใชรถ

เปนผขายโดยตรง (4)ผผลตรถยนตและบรษทเงนทนทมฐานการเงนทแขงแกรง

พยายามท�าธรกจเปนแบบครบวงจรหรอOneStopServiceทรบซอขายแลกเปลยน

และสนเชอเชาซอโดยปกตรถยนตมอสองจะมอายการใชงานอยระหวาง1–10ป

เปนสวนใหญยกเวนคนทนยมเพอสะสมการซอขายสวนใหญอยทรถยนตทมอาย

3-8ปโดยสดสวนการซอขายรถยนตญปนมมากทสดคอประมาณ50เปอรเซนต

สดสวนของรถยโรปอยทประมาณ30เปอรเซนตและอก20เปอรเซนตเปนรถของ

คายอนๆ

เครอขำยธรกจรถมอสอง

บรษทเงนทนบรษทลสซง

บรษทประกนภย

อซอมผผลตชนสวนรถยนต

ธรกจคารแคร

บรษท

บคคลธรรมดา

หางราน

ราชการ

รฐวสาหกจ

บรษทจ�าหนายโชรรมรถยนต

การประมลรถยนต

ผคารถยนตมอสอง

-ดลเลอรหรอเตนทรถ-ผผลตรถยนต-บคคลธรรมดา

งานแสดงรถมอสอง



บทท

7

โดยปกตราคาของรถยนตยโรปจะมอตราการตลาดต�ากวารถญปนในขณะท

รถญปนจะราคาตกลงไมมากนกจงเปนสาเหตหนงทท�าใหคนสวนใหญนยมซอรถ

เปนรถยนตญปนในตลาดของประเทศไทยและปกตดเลอรหรอเตนทรถมกจะลด

ราคารถมอสองของยโรปลงไปอก5–10 เปอรเซนต จากราคาตงขาย ในขณะท

ดเลอรจะลดราคารถมอสองของญปนไดเพยงเลกนอยเทานน

ตารางเปรยบเทยบกลมลกคาเปาหมายของตลาดรถยนตใหมและรถยนตมอสอง

รถยนตใหม รถยนตมอสอง

1. รายไดสงถงปานกลาง2. ไมนยมของทใชแลวจงเลอกซอรถใหม3. เปนกล มลกคาทตองการความมนใจ ดาน

คณภาพการใชงานและประโยชนใชสอยอยาง

เตมทจงเนนสนคาใหมทผลตออกจากโรงงาน

1. รายไดปานกลางถงต�า

2. มรสนยมชอบรถยโรป แตดวยขอจ�ากดดาน

รายไดจงซอรถมอสองแทนซงราคาใกลเคยง

กบรถญปนมอหนง

3. ผบรโภคใหความส�าคญในเรองคณภาพรอง

จากราคา

จากตารางจะพบวาลกคาเปาหมายของรถยนตใหมและรถยนตมอสองเปนกลม

ลกคาทมความแตกตางกนในเรองรายได รสนยมความตองการปจเจกชนตางกน

อยางคอนขางชดเจนทางผประกอบการกมการปรบตวและพยายามตอบสนองความ

ตองการของลกคาแตละคนอยางเตมทเพราะตลาดมการแขงขนสง(นพทธดรศม,

2554)

บรบทดำนอตรำภำษแนวทำงกำรจดเกบภำษรถยนตในตำงประเทศ

จากปญหาดงกลาวไดท�าการศกษาวธการจดเกบภาษมลคาเพมของสนคาท

ใชแลว (Used goods) ในตางประเทศทใชระบบภาษมลคาเพมเชนเดยวกบ

ประเทศไทยแตมวธปฏบตทแตกตางกนวามวธการปฏบตอยางไรบางเพอใชเปน

แนวทางในการวเคราะหหาทางแกไขปญหาดงกลาวซงมดงน

กำรเกบภำษรถยนตมอสองในญปน

ในปจจบนประเทศญปนมการใชรถยนตมอสองในประเทศทนอยถงแมวาราคา

รถยนตมอสองจะไมแพงนก สาเหตมาจากประเทศญป นใหความส�าคญกบ

147

บทท 7


สงแวดลอมสเขยวหรอGreen(KumarandYamaoka,2005)จงมความคดทจะน�าสวนของรถยนตมอสองมาใชในการผลตรถยนตอกครงดงนนตลาดรถยนตมอสองจงเปลยนไปซงกอนหนานรถยนตมอสองสวนใหญจะถกสงออกไปยงประเทศทก�าลงพฒนาในทวปเอเชยเปนหลกอกเหตผลหนงทนาสนใจคอภาษตางๆทเกยวกบรถยนตไมวาจะเปนรถยนตใหมหรอรถยนตมอสอง(Satish & Bharadhwaj,2010) จะเหนไดวารถยนตของประเทศทเปนผผลตรายใหญของโลกอยางเชน ToyotaHondaNissanMazdaและอนๆมการเกบภาษรถยนตทตองจายทกปมอตราสงขนซงอยกบขนาดของเครองยนตและตองตรวจสภาพทก2-3ปคาทจอดรถและคาทางดวนในอตราทสงแตภาษในการซอขายรถยนตมอสองอยท5 เปอรเซนตของราคาซอขายซงผซอตองจาย

จากขอมลดงกลาวจะพบวาประชาชนสวนใหญไมนยมการซอขายรถยนตมากนกหากไมใชคนทมฐานะดงนนประชาชนสวนใหญของญปนจงนยมใชการคมนาคมขนสงมวลชนเชนรถไฟฟารถโดยสารสาธารณะเปนตนซงมความสะดวกและประหยดคาใชจายมากกวา

กำรเกบภำษรถยนตมอสองในสหรฐอเมรกำการซอขายรถยนตมอสองในอเมรกาโดยทวไปจะมหนงสอสน�าเงน (Blue

Books) ไวส�าหรบเปนราคากลางในการซอขายแตอยางไรกดยงมปจจยอนๆทเกยวของโดยมวธค�านวณราคารถยนตมอสองอยสองวธในอดตคอ

1. ดจากราคาจรง (Actual costMethod) ในสหรฐอเมรกาจดรถยนตทใชสวนใหญคอ รถทใชในทางธรกจรถยนตจะมอายใชงาน5ป ซงอตราการเรงของการเสอมราคาจะสงและรถสวนบคคลซงจะมอตราการเสอมทนอยกวา เชน ในปทหนง20เปอรเซนตของราคาซอปทสอง32เปอรเซนตของราคาซอปทสาม19เปอรเซนตของราคาซอปทส11.52เปอรเซนตของราคาซอเปนตน

2. ดจากจ�านวนไมลทรถวง (StandardMileageMethod) โดยคาเสอมราคาของรถยนตทใชในสวนทางธรกจคอ15,000ไมลแรกคด25.5เซนตหลงจากนนคด11เซนตแตในรถสวนบคคลคดแบบคงทคอ11เซนตตอไมล

ในปจจบนกระทรวงสรรพากรหรอInternalRevenueService(IRS)ไดปรบ

เปลยนเปน26เซนตตอไมลส�าหรบรถยนตทกประเภท



บทท

7

สวนการซอรถยนตมอสองในสหรฐอเมรกาจะมภาษในการขายสนคาซงจะแบงออกเปน2 สวนคอ

1. ภาษทวไป (General Sales tax) ซงในแตละรฐกตองเสยภาษในอตราทแตกตางกนยกเวนบางรฐทไมตองเสยภาษในสวนน(0เปอรเซนต)คอรฐอะแลสกาเดลาแวรมอนแทนานวแฮมปเชยรและออรกอนสวนรฐทเหลอจะมอตราภาษทแตกตางกนไปอยระหวาง2.9เปอรเซนต(โคโลราโด) ถง8.25เปอรเซนต(แคลฟอรเนย)โดยเฉลยอยท4.959เปอรเซนต

2. ภาษทองถน (Local tax) ซงในแตละรฐกแตกตางกนไปเชนกนภาษในสวนนตองบวกรวมไปกบภาษขางตน

ผลรวมทงหมดคอภาษทประชาชนตองจายใหกบรฐตางๆเมอมการซอขายเกดขนรฐทไมมภาษเลยคอเดลาแวรนวแฮมปเชยรออรกอนสวนคาเฉลยจากรฐทงหมดในอเมรกาตองจายภาษท7.08 เปอรเซนตรฐทจายมากทสดคอแคลฟอรเนยอยท10.75เปอรเซนตภาษในการซอรถยนตนนขนอยกบผซอวาไดลงทะเบยนกบรฐใดกจายตามอตราภาษของรฐนนๆซงผซอรถยนตกสามารถใชเปนขอไดเปรยบไดคอไปซอรถยนตในรฐทมอตราภาษทถก

อยางไรกดผซอรถยนตมอสองในอเมรกาตองตระหนกใหดคอคาบ�ารงรกษาและคาซอมรถยนตในอเมรกามคาแรงสงคอชวโมงละ30-50ดอลลาหดงนนคนอเมรกาจงไมคอยนยมรถมอสองมากนกถงแมวาราคารถมอสองจะถก รถมอสองสวนใหญจะถกท�าลายและน�าเหลกกลบมาหลอมใหมเชนเดยวกนกบประเทศญปนภาษดงกลาวผซอเปนผจาย(Schlie,Yip,2000)

กำรเกบภำษรถยนตมอสองในประเทศจนตลาดรถยนตมอสองในประเทศจนในชวง2 ปทผานมานไมมการเตบโตมากนกถา

เทยบกบรถยนตใหมเพราะรฐบาลจนมนโยบายกระตนเศรษฐกจโดยการลดหยอนภาษรถยนตใหมจาก10เปอรเซนตลงมาอยท5 เปอรเซนต(รถยนตต�ากวา1,600cc)ท�าใหยอดขายของรถยนตใหมพงแซงอเมรกาไปแตการกระตนนไดหมดไปในวนสนป2010 ทผานมาเทานน ตอมาในปค.ศ.2011ทางรฐบาลจนกมการเปลยนแปลงภาษจาก5 เปอรเซนตเพมขนเปน7.5 เปอรเซนตหมายความวาเพมขนเลกนอยท�าใหตลาดในจน

เปนตลาดรถยนตแหลงใหญของโลกแหงหนงการเตบโตของรถยนตใหมมผลตอการซอขาย

149

บทท 7


รถยนตมอสองในจนเพยงเลกนอยการกระตนดงกลาวท�าใหคนหนไปซอรถยนตใหมมากขน

จงสงผลใหราคารถยนตมอสองขยบเพมราคาประมาณ5-10 เปอรเซนตของราคาเดม

ประเดนทนาสนใจคอวฒนธรรมและคานยมของคนจนตางจากประเทศทาง

ตะวนตก คนจนยอมเสยเงนซอรถราคาแพงซงเปนรถยโรปมตวถงใหญและ

เครองยนตซซมากเพอตอบสนองความตองการทางสงคมวา“เปนของหายาก”และ

ตองการ“โออวดวามเงน”ตางจากทางอเมรกาญปนและยโรปทประชาชนหนมา

เลอกรถยนตทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco car) รวมถงใหความส�าคญกบการ

ประหยดพลงงานและอนรกษสงแวดลอม

นอกจากนตลาดซอขายรถยนตมอสองในจนยงมการพฒนาไปอยางรวดเรว

มการประมล บรษทนายหนาเกดขนมากมายและไดถกจดตงมาอยางเปนระบบ

มการก�าหนดมาตรฐานตางๆขนมาเพอใหการตราคามความเปนธรรมกบผซอและ

ผขายมากขนซงภาษดงกลาวผซอเปนผจายใหแกรฐ

ประเทศเกำหลใต ผประกอบธรกจรถยนตมอสอง (UsedCar) สามารถ

หกภาษซอ(Inputtax)ไดในกรณทซอรถยนตมอสองจากผขายทไมไดอยในระบบ

ภาษมลคาเพม แตผประกอบการนนจะตองไมประกอบธรกจขนสงและตองจด

ทะเบยนการเปนตวแทนจ�าหนายรถยนตมอสองภายใตKoreaVehicleControlAct

ซงเปนพระราชบญญตบงคบโดยจ�านวนภาษทตองช�าระคอใหน�าภาษซอมาหกออก

จากภาษขายไดและหากภาษซอมจ�านวนเกนกวาภาษขายสามารถขอคนได แตถา

ภาษซอทไดจากSmallnon-businessautomobilesจะไมสามารถน�ามาหกจากภาษ

ขายได(สมาล สถตชยเจรญ,2553)

รปแบบกำรเกบภำษรถยนตมอสองของประเทศไทยในปจจบนกำรคดอตรำภำษรถยนตและคำธรรมเนยมในกำรโอนกรรมสทธรถยนต

การคดอตราภาษรถยนตและคาธรรมเนยมในการโอนกรรมสทธรถยนตเปน

รายไดสวนหนงทส�าคญของกรมการขนสงทางบก การคดอตราภาษรถยนตทาง

กรมการขนสงทางบกจะคดตามจ�านวนซซของรถยนตทก�าหนดในพ.ร.บ.รถยนต

โดยเจาของรถยนตจะตองช�าระภาษรถยนตทกปตามระยะเวลาทกรมการขนสงทางบก

ก�าหนดซงสอดคลองกบเรองพ.ร.บ.รถยนตพ.ศ.2522กลาววา



บทท

7

รถยนตนงสวนบคคลไมเกน7คนใหเกบภาษตามความจของกระบอกสบรวมกนของเครองยนตของรถยนตแตละคนในอตราดงตอไปน

(ก) 600ลกบาศกเซนตเมตรแรก ลกบาศกเซนตเมตรละ0.50บาท (ข) สวนทเกน 600 ลกบาศกเซนตเมตร แตไมเกน1,800ลกบาศก

เซนตเมตรลกบาศกเซนตเมตรละ1.50บาท (ค) สวนทเกน1800ลกบาศกเซนตเมตรลกบาศกเซนตเมตรละ4.00บาทสวนคาธรรมเนยมในการโอนกรรมสทธรถยนตทางกรมการขนสงทางบกจะคด

จากราคาประเมนรถยนตโดยน�าราคาประเมนรถยนตมาค�านวณคาอากรในการโอนรถยนตโดยคดคาอากรในการโอนรถยนตในอตราคงทคอ0.05%คาอากรในการโอนรถยนตจะมากหรอจะนอยขนอยกบราคาประเมนรถยนตไมไดขนอยกบราคาซอขายรถยนต ดงนนการโอนรถยนตผประกอบการจะน�ารถยนตเขาตรวจสภาพแจงการโอนกรรมสทธรถยนตตองระบเลขทะเบยนยหอรถ เลขตวถง เลขโครงคสซ และราคาทซอขายกนสาระส�าคญของการตรวจสภาพรถคอเจาหนาทพนกงานตรวจสภาพรถจะเปนผประเมนราคารถยนต เพราะการเกบภาษรถยนตจะเลอกราคาทสงกวาเปนฐานในการค�านวณภาษในการโอนรถยนต(วรลกษณอกษรช,2552)

ในทางปฏบตผประกอบการจะใชวธโอนลอยคอใหผขายลงนามในใบโอนแลวเมอรถยนตขายไดแลวจงโอนผานไปสผซอ โดยไมผานคนกลางคอผประกอบการการกระท�าดงกลาวท�าใหกรมการขนสงทางบกไมสามารถเกบภาษไดตามสภาพความเปนจรงและเกดผลเสยตอผขายรถยนตมอสองคอผประกอบการเมอไมสามารถขายรถไดจงไมน�าเงนไปช�าระภาษเพอตอทะเบยนทกปจงเปนผลท�าใหเมอรถถกขายไปแลวเจาของคนเดมผทยงเปนผถอกรรมสทธในรถยนตดงกลาวตองรบภาระการจายภาษตอทะเบยนตามจ�านวนปทรถยงไมถกขายไป อธบดกรมการขนสงทางบกกลาววา“เพอปองกนปญหาดงกลาวผซอและผขายควรไปด�าเนนการโอนกรรมสทธใหเรยบรอยทนททมการซอขายซงการโอนกรรมสทธรถใชเวลาด�าเนนการเพยงไมเกน1วนเทานน”

ปจจบนรถยนตทขายในประเทศไทยมความจกระบอกสบทหลากหลายมากแตปญหาอยทรถยนตทน�าเขามาจ�าหนายในประเทศไทย ซงสวนใหญมความจของกระบอกสบมากการคดอตราภาษรถยนตตามทก�าหนดในพ.ร.บ.รถยนตพ.ศ.2522

151

บทท 7


ถอวาไมมความเหมาะสม เชนเดยวกบคาธรรมเนยมในการโอนกรรมสทธรถยนต

ของกรมการขนสงทางบกทนอยเกนไปเพราะการคดอตราภาษรถยนตและ

คาธรรมเนยมในการโอนกรรมสทธรถยนตทนอยเกนไปซงมแนวทางทขดแยงกบ

ประเทศทพฒนาแลวอยางสนเชงเพราะประเทศเหลานนยงรถเกามากยงตองจาย

ภาษมากแตในประเทศไทยรถยนตยงเกายงเสยภาษนอยลงสงผลใหการจดเกบ

ภาษของหนวยงานภาครฐนอยลงเชนกนการลดหยอนภาษประจ�าปของรถยนตท

จดทะเบยนมาแลว5ป กเปนปญหาทสงผลตอการเพมขนของมลพษทางอากาศ

เพราะรถยนตทเกาจะมอตราการเผาผลาญเชอเพลงทสงกวารถยนตใหม

ปจจบนผประกอบการทด�าเนนธรกจซอขายรถยนตมอสองสวนใหญเลอกทจะ

เสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาใหแกกรมสรรพากรแทนการเสยภาษมลคาเพมเพราะ

ระบบภาษมลคาเพมมความยงยากในวธการจดเกบและการจดท�าบญช ท�าให

ผประกอบการบางรายทถงเกณฑเขาระบบภาษมลคาเพมเลอกทจะไมเขาระบบภาษ

มลคาเพมโดยเสยเปนรายไดบคคลธรรมดาใหแกกรมสรรพากรสงผลใหรายไดการ

จดเกบภาษมลคาเพมของกรมสรรพากรต�ากวาเกณฑทควรไดกลมนกวชาการภาษ

อากร(2553)

ปญหำกำรจดเกบภำษมลคำเพมภาษมลคาเพมถอเปนรายไดทส�าคญชนดหนงซงหนาทการจดเกบภาษมลคาเพม

เปนของกรมสรรพากรการเขาระบบภาษมลคาเพมไดนนผประกอบการจะตองม

รายไดจากการด�าเนนธรกจ1,800,000บาทตอป ขนไปแตปญหาในการจดเกบ

ภาษมลคาเพมในปจจบนคอผประกอบการบางรายไมยอมจดทะเบยนการคาของ

เกาตามทกฎหมายบงคบบางรายเปดเปนเตนทผาใบหรอทเรยกกนวา“การตงกลองขาย”

เพอสะดวกตอการยายสถานทและเปนการยากตอการจดเกบภาษของเจาหนาท

สรรพากรนอกจากนผประกอบการสวนใหญซอขายดวยวธโอนลอยการกระท�าเชน

นผประกอบการจะใหผขายเซนเอกสารตางๆ ทใชในการซอขายใหครบซงเมอมการ

ซอขายครงตอไปผประกอบการจะน�าเอกสารทงหมดนไปโอนไดเลยโดยไมตองให

ผขายมาอกครงในวนทมการโอนรถยนตโดยวธการโอนลอยทผประกอบการสวนใหญ

ใชกนเพราะ1. ชวยประหยดคาใชจายเนองจากการโอนมาเปนชอเตนทจะตองม



บทท

7

คาใชจายเกดขนและเมอมการซอขายครงตอไปผประกอบการจะตองเสยคาโอนอก

ครงท�าใหผประกอบการหลกเลยงภาระคาใชจายตรงน2.ผประกอบการไมอยากให

จ�านวนการถอครองรถยนตในเลมทะเบยนเพมขน ซงจะสงผลตอความตองการซอ

ของลกคาได3.ชดโอนเปนการปองกนลกคาทไมหวงดมาแจงความด�าเนนคดกบ

ผประกอบการในขอหาการโจรกรรมได4.เวลาทซอขายอยในชวงนอกเวลาราชการ

จงไมสามารถด�าเนนการโอนไดจงจ�าเปนจะใชวธการโอนลอยไวกอน

กำรซอขำยของผประกอบกำรรถยนตมอสองในการทจะไดมาซงรถยนตมอสอง เพอน�ามาซอขายกนนนไดมาโดยวธตางกน

หลายวธตามความสามารถในการเสาะแสวงหาของผประกอบการซงมดวยกนหลาย

วธดงน

1. ผประกอบการซอมาโดยทราบจากการทเจาของรถยนตตองการทจะขาย

รถยนตโดยประกาศขายผานโฆษณาตามสอตางๆทเกยวของกบการประกาศขาย

รถยนตมอสองโดยตรง เชน โฆษณาในวารสารแหลงรถยนต อนเทอรเนต เปนตน

โดยผประกอบธรกจจะไปพบกบเจาของรถยนตโดยตรงเพอซอขายกนตามสภาพ

และความพงพอใจและยงไดทราบประวตจากเจาของโดยตรง

2. ผประกอบธรกจซอมาจากบรษทสถาบนการเงนหรอผรบจ�าน�าซงขาดการ

ผอนสงทเรยกวา “หลดไฟแนนซ”หรอ“หลดจ�าน�า” โดยทผประกอบธรกจไดไป

ตดตอซอจากบรษทหรอผรบจ�าน�าโดยตรง

3. ผประกอบการประกาศโฆษณาในสอการซอขายหรอประกาศโดยวธตางๆ

ในการบรการซอขายแลกเปลยนรถยนตมอสองประกาศรบซอ รถยนตเกาโดยให

ราคาดหรอการเสนอบรการจงใจอนๆเพอเปนการจงใจใหมาใชบรการ

4. การจดซอรถยนตโดยผานระบบนายหนาซงนายหนาจะมรายไดจากเงน

รางวลหรอเงนเปอรเซนตจากการซอขายอาจจะไดจากผซอหรอผขายกไดตามแต

ขอตกลง

5. เจาของรถยนตทตองการขายน�ามาฝากขายกบเตนทรถยนตมอสองโดยตรง

แลวแตขอตกลงของทง 2 ฝาย เชน เจาของตราคาขายไวถาเจาของเตนทสามารถ

ขายไดในราคาทสงกวากมสทธไดเงนในสวนทเกนมาจากราคาทเจาของก�าหนดไว

153

บทท 7


หรออกแบบหนงเจาของเตนทอาจเรยกเงนเปอรเซนตจากราคาทจ�าหนายไดตามแต

ตกลงกนนอกจากนนอาจมวธอนๆอก เชนเจาของรถยนตจายเปนคาเชาทจอดขาย

ตามราคาทเจาของก�าหนดอาจเปนรายวนหรอรายเดอนตามแตตกลงกน

6. รถยนตทไดมาจากการประมลขายรถยนตเนองจากในปจจบนนมธรกจการ

ประมลขายรถยนตมอสองจากผประกอบธรกจทงในรปบรษทหางหนสวนจ�ากด

ซงก�าลงไดรบความสนใจอยางกวางขวาง

นอกจากนผประกอบการรถยนตมอสองบางรายยงสามารถตดตอกบหนวยงาน

ราชการบางหนวยบางสถาบนทมการประมลขายรถยนตทไดใชงานมาแลวระยะหนง

หรอบางหนวยงานทมระเบยบใหน�าออกมาประมลขายได แตไมคอยเปนทนยม

เพราะรถประเภทนสวนใหญจะมสภาพโทรมกวารถสวนบคคลหรอรถบาน (นษา

แกนสวรรณ,2548:14-18)

การประมลรถยนตเปนอกวธหนงทตองพงระวงคอ ผประกอบการบางรายท

ด�าเนนธรกจน�าเขารถยนตใหมจากตางประเทศมการตกลงกบเจาหนาทภาครฐบาง

หนวยงาน ใหด�าเนนการจบกมรถยนตใหมทน�าเขามาหลงจากนนผประกอบการ

จะท�าการตกลงกบเจาหนาทภาครฐบางหนวยงาน เพอจะท�าการประมลรถยนต

ออกมาในภายหลงซงคาใชจายในการประมลจะถกกวาการเสยภาษตามกฎหมาย

การกระท�าดงกลาวยงมเจตนาทจะหลกเลยงภาษโดยตรงและยงท�าใหภาพลกษณ

ของหนวยงานรฐบางหนวยงานเสอมเสยอกดวย

ประเดนปญหำทเกดขนในธรกจกำรซอขำยรถยนตมอสองจากขอรองเรยนของผประกอบการทอยในระบบภาษทถกตองสามารถสรป

ปญหาทเกดขนไดดงน

1. ผประกอบการซอขายรถยนตมอสองบางรายหลกเลยงภาษทงภาษเงนได

และภาษมลคาเพมโดยไมมการจดทะเบยนตามกฎหมายทเกยวของ

2. ผประกอบการใชวธการเปดใหบรการเปนทจอดรถใหเชาท�าใหมรายได

ไมถงเกณฑทตองเขาสระบบภาษมลคาเพม

3. การซอขายของผประกอบการนอกระบบกระท�าในลกษณะทเรยกวาการ

โอนลอยโดยผทจะขายรถยนตมอสองจะรบเงนจากทางผประกอบการและลงนาม



บทท

7

ในใบโอนรถยนตลวงหนารอจนกวาจะมผมาซอรถยนตดงกลาวจงคอยท�าการโอน

รถยนตโดยผประกอบการจะท�าหนาทเปนตวกลางระหวางผซอและผขายและเรยก

เกบคาบรการในรปตวแทนหรอนายหนาเทานนท�าใหผประกอบการโดยมากมรายได

ไมถงเกณฑทจะตองเขาสระบบภาษมลคาเพมซงภาคเอกชนคาดวามการโอนขาย

รถยนตมอสองในลกษณะนประมาณรอยละ 80 ของการซอขายรถยนตมอสอง

ทงหมดในตลาด

4. ส�าหรบผประกอบการทอยในระบบภาษมลคาเพมประสบปญหาไมมหลก

ฐานภาษซอมาหกออกจากภาษขายได เนองจากผขายรถยนตแกผประกอบการไมอย

ในระบบภาษมลคาเพมท�าใหผประกอบการตองผลกภาระภาษทงหมดแกผซอราย

ใหมท�าใหรถยนตมราคาสงกวาผประกอบการทอยนอกระบบ

จากประเดนปญหาดงกลาวขางตนสามารถแยกปญหาไดเปน 2 ประเดนคอ

1. ประเดนปญหาในการตรวจสอบและตดตามการเสยภาษของผประกอบการ

ทไมจดทะเบยนภาษมลคาเพมและผประกอบการทอาศยชองโหวของกฎหมายใน

การหลกเลยงภาษซงเจาหนาทรฐทเกยวของจะตองเขาไปด�าเนนการตรวจสอบและ

แกไขในทางปฏบตตอไป

2. วธการปฏบตตอการจดเกบภาษมลคาเพมของรถยนตมอสองหรอสนคา

ใชแลวซงมการตดตอซอขายกบผบรโภคทไมอยในระบบภาษมลคาเพมท�าให

ผประกอบธรกจซอขายรถยนตมอสองไมสามารถเครดตภาษซอจงท�าใหมภาระภาษ

แฝงอยในตนทนสนคาและท�าใหผประกอบการไมสามารถแขงขนกบผประกอบการ

ทอยนอกระบบไดซงปญหานควรไดรบการแกไข(สมาล สถตชยเจรญ,2553)

ปญหำควำม รดบกพรองของรถยนตมอสอง ปญหาทผ บรโภคตองพบคอ รถยนตทผ ประกอบธรกจน�าเขามาขาย

ในเตนทสวนใหญจะน�ามาปรบปรงสภาพใหสะดดตากอนทจะน�ามาขาย โดย

สวนมากจะมอซอมประจ�าหรอชางประจ�าแยกอยตางหากจากสถานทขายรถยนต

เพราะไมตองการใหลกคามองเหนสภาพรถเดมกอนทจะถกปรบปรงสภาพใหมซง

จะท�าใหเกดความไมพอใจได ชางซอมปรบปรงรถยนตประกอบไปดวย ชางส

ชางเคาะปะผและชางเครองยนตทอยในขนฝมอด อปกรณใดทเกาจะไดรบการ

155

บทท 7


เปลยนใหมใหเหมอนรถยนตใหมและถงจะน�าไปจอดขายทสถานประกอบการจงมค�าพดในธรกจรถยนตมอสองวา “การยอมแมว”ซงโดยทวไปลกคาไมมทางทจะทราบเลยวารถยนตทจอดอยนนมสภาพช�ารดมากอนตองอาศยผเชยวชาญเทานนถงจะตรวจเจอค�าวาการยอมแมวเกดขนจากการทลกคาซอรถยนตมอสองจากสถานประกอบการเตนทรถไปเมอน�าไปใชไดระยะหนงแลวจงพบกบความช�ารดบกพรองบางคนเสยเรวบางคนผเรวบางคนศนยหรอสมดลของตวรถไมดสงเกตไดจากการสกหรอของยางไมเทากนเหลานเปนตน

อยางไรกดรถยนตบางคนกอนจะน�ามาจอดขายทสถานประกอบการรถยนตมอสองกอยในสภาพทดมากเหมอนรถยนตใหมมการปรบปรงซอมแซมนอยมากหรอรถยนต“สภาพเดม”ซงกเปนอกประเภทหนงทผประกอบการพยายามหามาไวบรการเพอตอบสนองความตองการหรอรสนยมของผบรโภคทชอบในรถยนตสภาพเดม รถยนตประเภทนจงไมมปญหามากนกอกทงยงสรางความพอใจใหแกผซอไดดอกดวย

รถยนตมอสองทมการซอขายจากผประกอบการธรกจซอขายรถยนตมอสองจะมปญหาจากการยอมแมวทกคนกไมใชเพราะขนอยกบคณธรรมและความรบผดชอบของผ ประกอบธรกจ ทมคณธรรมทดตองการรกษาชอเสยงเพอดงดดใจลกคาของตนในอนาคตกจะพยายามรกษาคณภาพทดไวใหได เพราะลกคาบางคนเมอใชรถยนตไประยะหนงแลวกจะน�าไปซอขายแลกเปลยนเปนรถยนตคนใหมตอไปตามทตนเองพอใจซงมกจะเปนลกคา“ประจ�า”ของผประกอบธรกจ

รถยนตทเดม

ปญหำทผบรโภคไมสำมำรถโอนกรรมสทธเปนเจำของรถยนตได

ตำมกฎหมำยตามพระราชบญญตรถยนตพ.ศ.2552มาตรา17บญญตวาเมอมการซอขาย

รถยนตจะตองไปท�าการโอนทะเบยนเปลยนเจาของโดยผโอนและผรบโอนตองไป

ลงนามในแบบค�ารองดวยตนเองทกรมขนสงจงหวด ในกรณทรถยนตไดจดทะเบยน

ไวทจงหวดนนๆ โดยตองด�าเนนการใหเสรจภายใน15 วนพรอมน�าหลกฐานใบ

คมอจดทะเบยนรถบตรประจ�าตวประชาชนส�าเนาทะเบยนบานทงผรบโอน (ผซอ)



บทท

7

และผโอน(ผขาย) ในกรณเชนน ถาหากผซอและผขายไดท�าการโอนทะเบยนดวย

ตนเองปญหาการไมสามารถโอนกรรมสทธไดกจะไมเกดขน เพราะกอนการด�าเนน

การดงกลาวรถยนตคนทไดซอขายกนตองผานการตรวจสอบสภาพตามระเบยบให

เปนทเรยบรอยเสยกอน หากรถยนตคนใดทเปนรถยนตทผดระเบยบไปจาก

หลกฐานเดมทไดจดบนทกไวในใบคมอจดทะเบยนรถเมอครงจดทะเบยนครงแรก

ผซอกคงไมตองการทจะซอรถยนตคนดงกลาว เนองจากไดทราบขอเทจจรงวาเปน

รถยนตทไมสามารถโอนทะเบยนสทธใหผซอได การซอขายคงไมเกดขนปญหา

ดงกลาวกคงไมเกดขน

สำเหตทท�ำใหเกดปญหำในกำรโอนกรรมสทธรถยนตตำมกฎหมำย

ไมได มดงตอไปน1. ปญหาเกยวกบการสวมทะเบยนรถยนต

โดยสวนใหญ การซอขายรถยนตมอสองจากผประกอบการรถยนตมอสอง

เมอตกลงเรยบรอยแลว ผ ขายจะมอบอ�านาจโดยการเซนโอนลอยใหผ ซอไป

ด�าเนนการทางทะเบยนทกรมการขนสงทางบกหรอส�านกงานขนสงดวยตนเองเมอ

น�ารถไปตรวจสภาพตรวจสอบแลวจงพบวาเลขตวรถและเลขเครองไมตรงกบทได

ขนทะเบยนไวตงแตเดมหรออาจเรยกไดวามการสวมทะเบยนใหมทงนอาจเกดจาก

การปลอมแปลงแบบตางๆ

ลกษณะวธการปลอมแปลงอาจท�าไดหลายวธดงน

1.1 รถคนเดมสญหายเจาของหาซอรถรนเดยวกนท�าสใหมแบบเดยวกน

โดยหาวธการปลอมปายทะเบยนหมายเลขคนเดมหรออาจจะน�าเขามาจากตาง

ประเทศโดยใชวธสวมทะเบยนใหเหมอนคนเดม

1.2 รถทไดมาจากการโจรกรรมแลวน�ามาสวมทะเบยน โดยใชปาย

ทะเบยนเลขเดม

1.3 รถคนเดมมสภาพช�ารดหรอเกดอบตเหตใชการไมไดมการหารถท

มลกษณะรนชนดเดยวกนน�ามาทาสใหเหมอนกบคนเดม

จากวธการปลอมแปลงดงกลาวเมอไดท�าการทจรตแลวท�าการสวมทะเบยน

และท�าการตอทะเบยนประจ�าป หากไมมการตรวจสอบสภาพรถกสามารถน�ามา

157

บทท 7


ใชงานบนทองถนนโดยไมมใครสนใจหรอรไดวาเปนรถปลอมแปลงสวมทะเบยน

มาใชจนกวาจะไดมการเปลยนแปลงทางทะเบยนเชนโอนยายภมล�าเนาโอนขาย

เปลยนมอซงจะตองมการตรวจสภาพรถเสยกอนจงจะพบวาเลขตวรถเลขเครองม

การสวมแทนไมใชรถยนตคนเดมแตทงนผบรโภคไมไดมความรความช�านาญใน

ดานรถยนตมอสองจงไมทราบวารถยนตมการสวมทะเบยนแทน

2. การกระท�าทจรตโดยการตอกหมายเลขเครองเลขตวรถ

วธการทจรตรถยนต โดยวธการตอกเลขเครองหรอเลขตวถงรถทท�าการ

ปลอมแปลงหรอรถทท�าการโจรกรรมหรอสวมรอยรถคนอนมาวธการแบบนมทของ

รถยนตเชนเดยวกบทกลาวไปแลวขางตนตางกนตรงทวธการกอนหนานไมไดมการ

ปลอมแปลงตอกหมายเลขเครองหรอตวรถการทจรตแบบนผกระท�าทจรตสวนมาก

จะมความรดานชางมการท�าบลอกหรอพมพหลอตวเลขมการขดลบตวเลขเดมของ

เครองหรอเลขตวถงเดมออก แลวตอกเลขลงไปใหมใหตรงกบเลขรถตามคมอ

ทะเบยนรถทถอครอบครองอยแลวน�ามาใชงาน

รถทเกดจากการตอกเลขเครองหรอเลขตวรถใหมกสามารถถกจบทจรตได

เหมอนกนเมอมการตรวจสภาพรถเจาหนาทผตรวจจะท�าการลอกส�าเนาเลขทของ

เครองและตวรถ เมอสงไปถงเจาหนาทฝายทะเบยนตรวจสอบโดยละเอยดกจะ

พบวาเปนรถทท�าการทจรตดวยการตอกหมายเลขขนใหมเพราะลกษณะตวเลขจะไม

เหมอนกบเลขเดมในตนฉบบททางฝายทะเบยนไดเกบขอมลไว เมอมการซอขาย

โดยใชวธมอบอ�านาจโอนใหผซอไปด�าเนนการเองกจะถกจบไดวาเปนรถทมาจาก

การทจรตปลอมแปลง

ราคารถยนตทผดกฎหมายทเลขตวถงหรอเลขเครองยนตไมตรงกบเลขเดมท

ไดจดทะเบยนไว ซงราคาของรถยนตประเภทนกจะต�ากวามาตรฐานมาก เมอ

ผประกอบการซอมาจ�าหนายแลวไมท�าการแกไขใหถกตองซงจะมคาใชจายสงแต

กบการท�าทจรตโดยวธทไมถกตองซงเปนวธทมตนทนต�าเมอมการจดจ�าหนายใหผ

ซอในราคามาตรฐานเทากบรถทถกตองผประกอบการนนกจะไดรายไดจากรถยนต

นนในราคาทสง ตวอยาง เชน รถยนตทถกตองตามกฎหมาย1คน มราคาอยท

100,000บาทแตถาเลขรถเกดไมตรงตามทะเบยนรถยนตกจะซอในราคา80,000บาท



บทท

7

เพอจะน�าไปเปนคาใชจายท�าใหถกตองตามกฎหมายซงคาใชจายอยท20,000บาท

แตในทางกลบกนถาผประกอบการใดคดทจรตโดยการตอกเลขเครองยนตใหมให

ตรงตามทจดทะเบยนไว จากแหลงทมท�านนจะรจกกนในแวดวงของผท�าดวยกน

เทานนซงมคาใชจายเพยง5,000บาทเทากบตนทนของรถคนนจะมแค85,000

บาทเมอน�าไปขายกจะไดก�าไรมากกวาจากรายไดทเพมขนนท�าใหผประกอบการท

ไมซอสตยตอลกคาคดหวงเอาเปรยบเอาก�าไรจากผบรโภคโดยวธการทจรตโดยไม

ค�านงถงผลทจะเกดกบผซอ

3. รถทดดแปลงสภาพไมสามารถด�าเนนการทางทะเบยนได หรอเมอด�าเนน

การไดแตใชเวลานาน

ในกรณ รถทใชงานอย เกดการช�ารดอาจเกดจากอบตเหตหรอช�ารดโดย

สภาพการใชงานหรอมการดดแปลงเปลยนแปลงสภาพโดยสรางใหมอาจจะโดยการ

ตดตอ เปลยนชนอะไหลโครงสราง การตดตอเปลยนแปลงโครงสรางตวรถมาก

เกนกวา50เปอรเซนตของสภาพเดมจะไมผานการตรวจสภาพเพราะถอวาเปน

รถทช�ารดหมดสภาพการใชงานอาจเปนเหตใหเกดอนตรายไดดงนนการซอรถยนต

ทตดตอสวนประกอบมากเกนกวาสภาพเดม จงนบเปนการเสยงทจะรบโอน

กรรมสทธนนหรออาจไมไดรบการด�าเนนการทางทะเบยน

4. ปญหาการซอขายรถยนตทยงคางช�าระกบสถาบนการเงน

ระบบการเชาซอจากสถาบนการเงนเปนระบบการกยมเงนสนเชอแบบหนงของ

เงนทนหลกทรพย กยมเงนเพอเชาซอรถยนตผกตองท�าสญญาเชาซอ โดยการ

ผอนสงเปนรายงวดตามแตจะไดตกลงกนไวเมอผอนสงจนครบบรษทสถาบนการ

เงนจะโอนชอผถอกรรมสทธใหแกผเชาซอดวยการไปขอจดทะเบยนทส�านกงาน

ขนสงจงหวดหรอกรมการขนสงทางบกยกตวอยางเชนนายก.ตองการซอรถยนต

คนใหมจากบรษทตวแทนจ�าหนายตวแทนจ�าหนายกจะจดหาบรษทเงนทนหลก

ทรพยใหเชาซอ ลกคาหรอผซอกจะไดเงนกอนตามราคารถยนตคนนนจายใหแก

บรษทจดจ�าหนายโดยการโอนกรรมสทธในรถยนตทซอนนใหแกบรษทสถาบนการ

เงนและใชวธช�าระเปนงวดๆจบครบตามสญญาหลงจากนนบรษทสถาบนการเงน

ถงจะโอนกรรมสทธใหแกผซอตอไป

159

บทท 7


ปญหาทเกดขนคอเมอผซอทยงคงผอนช�าระกบไฟแนนซอยแลวตองการเปลยน

รถยนตคนใหมผเชาซอกจะน�ารถไปขายใหกบผประกอบการเตนทรถหรอบคคลทวไป

นนควรจะมความระมดระวงใหผทซอรถตอจากผเชาซอท�าการเปลยนสญญาเชาซอ

เดมหรอท�าการปดบญชกบบรษทไฟแนนซใหเรยบรอยกอนแตถาไมมการด�าเนนการ

ใดๆภาระจะตกอยกบผเชาซอเดมอยตามกฎหมาย(กษดศแสงวรณ,2555)

รปแบบกำรหลกเลยงภำษรถยนตมอสองหลกเลยงภำษโดยกำรแจงตดแกส

ขบวนการน�าเขารถราคาแพง รถสปอรตเหลานจะใชวธการไปซอรถยนต

ดงกลาวซงเปนรถใหมจากตางประเทศจากนนจะส�าแดงการน�าเขาวาเปนการน�าเขา

อะไหลใชแลวเปนชนๆเนองจากมกฎหมายหามน�าเขารถยนตมอสองของกระทรวง

พาณชยฉบบท85พ.ศ.2534บงคบใชเพอคมครองอตสาหกรรมภายในประเทศ

อยางไรกตามเมอมการขนสงมาถงเมองไทยขบวนการนจะน�ารถยนตหรทอางวาเปน

อะไหลทใชแลวไปขอออกใบอนวอยซแสดงรายการสนคาจากศลกากรโดยเฉพาะ

หมายเลขโครงแชสซสของรถเพอเสยภาษศลกากร หลงจากไดใบอนวอยซมา

กระบวนการนจะน�ารถยนตไปใหผประกอบรถยนตซงมเพยงไมกบรษทประกอบรถ

ขนมาหรอทเรยกกนวาจดประกอบกอนน�าไปเสยภาษสรรพสามตตามพ.ร.บ.พกด

ภาษสรรพสามตพ.ศ.2527ก�าหนดตองจายภาษราว30 เปอรเซนต จากมลคา

รถยนตโดยมอตราภาษแตกตางกนตามความจของกระบอกสบและก�าลงแรงมา

เครองยนตนอกจากนยงมขนตอนตรวจมาตรฐานตามส�านกมาตรฐานผลตภณฑ

อตสาหกรรมหรอสมอ.ทมการตรวจวดมาตรฐานเขมงวดอยางยงอยางไรกตามใน

ขนตอนน นอกจากนขบวนการจะใชวธหลกเลยงการจายภาษและตรวจมาตรฐาน

สมอ.ดวยการส�าแดงวาเปนรถยนตทใชพลงงานทดแทนเปนเชอเพลงหรอรถทใชแกส

แอลพจ เอนจว ซงขดแยงกบความเปนจรงโดยสนเชง ซงการตรวจสอบมาตรฐาน

จะมกฎระเบยบนอยกวาการจดประกอบแบบปกต ดงนนทรถสปอรตเฟอรราร

ปอรเชหรอแมกระทงรถSupercarตางๆ จะใชแกสในการขบเคลอนหลงจากนน

ขบวนการนจะน�ารถยนตหรทหลบเลยงหนภาษและตรวจสภาพแลวไปขอจดทะเบยน



บทท

7

ทกรมการขนสงในแถบปรมณฑลซงจะมการขอใหมการลางเลมใหมไมใหมการระบ

ในทายเลมวาเปนรถทใชพลงงานทดแทนเพอใหแนบเนยนในการจ�าหนายตอให

ผชนชอบรถราคาแพงในราคาต�ากวาทองตลาดโดยน�าชนสวนของรถคนทตนเปน

ผแยกออกมาประกอบเปนรถคนเดมและน�ามาขายเปนรถยนตใหมซงตงราคาเปน

รถใหมดวยเพอเปนการหลกเลยงภาษสรรพสามตเพอใหรถยนตเหลานน�าไปขอจด

ทะเบยนไดอยางแยบยล

ดวยวธการทขบวนการน�าเขาใชท�าใหภาครฐสญเสยรายไดมหาศาลนบรอยๆ

ลานบาทและรถทหลกเลยงดวยวธการจดประกอบเหลาน มสทธถกเจาหนาท

สรรพสามตหรอต�ารวจยดไปตรวจสอบไดโดยผซอทรเทาไมถงการณอาจตองเสยร

เพราะถกยอมแมวจากผขายอาจถกปรบใหเสยภาษยอนหลงหรอถงขนถกยดรถ

กมจากขอมลคราวๆ พบวาในปจจบน มรถสปอรตทหลกเลยงภาษดวยการ

จดประกอบไมต�ากวา1พนคน(สมาคมสหมตรการซอมรถยนตแหงประเทศไทย,

2554),(คมชดลก,2556)

สรรพสำมตตรวจสอบผน�ำเขำรถเกำอธบดกรมสรรพสามตสงคมเขมกระบวนการหลบเลยงภาษรถจดประกอบออก

มาตรการก�าหนดมลคารถหวงสกดกนผประกอบการแจงราคาต�ากวาความเปนจรง

เพอตรวจสอบผประกอบการน�าเขารถเกาพรอมเรยกเกบภาษยอนหลงและเบย

ปรบหวงสรางความเปนธรรมใหอตสาหกรรมรถยนต

กรมสรรพสามตเปดเผยวาในฐานะทกรมรบผดชอบการจดเกบภาษรถยนตทง

รถยนตน�าเขาและรถยนตทผลตภายในประเทศซงภาษรถยนตทจดเกบท�ารายไดให

กรมเปนอนดบ2 รองจากภาษน�ามนแตปจจบนรถยนตและรถจกรยานยนตท

ประกอบจากชนสวนใชแลวซงมการน�าเขามาจากตางประเทศแลวน�ามาประกอบใน

โรงงานอตสาหกรรมทจดทะเบยนกบกรมสรรพสามตพบวาบางโรงงานมการหลก

เลยงภาษเชนมการลกลอบขายโดยใชทะเบยนปลอมบางรายมการแจงราคาภาษต�า

กวาความเปนจรงซงสรางความไมเปนธรรมใหผประกอบการทท�าถกตองทงยงท�าให

กรมจดเกบภาษไมไดตามความเปนจรง ทงนกรมไดมอบหมายใหรองอธบดและ

ผอ�านวยการส�านกทก�ากบดแลงานตรวจสอบปองกนและปราบปรามจดท�าแผน

161

บทท 7


ก�ากบตดตามการช�าระภาษรถยนตและรถจกรยานยนตทประกอบจากชนสวนเกา

เพอตดตามตรวจสอบโรงงานอตสาหกรรมรถยนตและรถจกรยานยนตทประกอบ

จากชนสวนเกาโดยกรมจะเนนตรวจสอบความถกตองในการช�าระภาษ และการ

จดท�าบญชเพอน�าไปสการเรยกเกบภาษยอนหลงและการค�านวณเบยปรบโดยกรม

คาดวามาตรการดงกลาวจะชวยลดการหลบเลยงภาษทเกดจากการแจงราคาทต�ากวา

ความเปนจรงอกทงแผนดงกลาวสอดคลองกบยทธศาสตรของกรมในดานการ

จดเกบภาษเพอสงเสรมฐานะการคลงอยางยงยน

ขบวนการน�าเขารถจดประกอบจะน�ารถเหลานเขามาในลกษณะผาแยกชนสวน

ใสตคอนเทนเนอรและส�าแดงตอศลกากรเปนการน�าเขาอะไหลรถยนต เมอน�าเขามา

แลวจะประกอบขนเปนรถใหมซงจะถกกวาการน�าเขารถทงคนบางรายท�าการฟอก

รถเพอขอจดทะเบยนโดยการตดตงแกสเพอเลยงการตรวจของส�านกมาตรฐาน

ผลตภณฑอตสาหกรรมจากนนจะน�าไปเสยภาษสรรพสามตโดยอาศยชองกฎหมาย

ในการประเมนคาปรบในราคาทต�า ซงเมอรวมคาปรบและภาษแลวจะถกกวาราคา

ภาษของรถยนตน�าเขาปจจบน เพอเปนการแกปญหาการหลบเลยงภาษรถยนต

และรถจกรยานยนตทประกอบจากชนสวนเกา ทางกรมสรรพสามตไดสงการให

ส�านกมาตรฐานและพฒนาการจดเกบภาษเปนผก�าหนดมลคาราคารถยนตและ

รถจกรยานยนตในแตละรนใหเปนมาตรฐานเดยวกนทงประเทศ เพอใชก�าหนด

คาภาษและใชในการค�านวณคาปรบมาตรการดงกลาวจะท�าใหผประกอบการท

จดทะเบยนกบกรมสรรพสามตไมสามารถแจงมลคาราคารถทต�ากวาความเปนจรงได

(คมชดลก, 2553)

กลยทธในกำรประกอบธรกจรถยนตมอสองในบทความเรองรถยนตมอสองโดย(กองบรรณาธการรถยนตมอสองอางถง

ในธนชลพรณสา,2549:2526-)กลาวถงกลยทธในการประกอบธรกจรถยนต

มอสองไวดงน

1. การตราคารถยนตมอสองตามราคาตลาดและใหราคาตามความตองการ

ของผบรโภค



บทท

7

2. ไมจ�าเปนตองพถพถนในดานการตรวจสอบสภาพรถเนองจากสามารถน�า

รถยนตมอสองมาตกแตงใหมใหสวยงามได

3. ในการตราคารถยนตมอสองตามราคาตลาดเมอมการซอรถยนตเขาเตนท

รถยนตมอสองตองใหราคาต�าสด และเมอขายไปตองขายราคาแพงในลกษณะ

ซอถกขายแพง

4. ซอรถยนตมอสองมาในสภาพทไมดหากตองมการซอมตองซอมในราคา

ทถกทสด

5. หากมผซอผขายตองบอกราคาใหแพงทสดเพอเพอชดเชยการขอตอรอง

ราคา

6. ในระหวางการเจรจาการขายตองใชหลกจตวทยาเขาชวยในการขายคอตอง

พจารณาวาผบรโภคมความตองการซอมากนอยอยางไร และรเปาหมายความ

ตองการของผบรโภควาตองการสภาพรถยนตอยางไรเชนเนนทเครองยนตตวถง

สหรอชวงลางของรถยนตโดยตองประเมนสถานการณการซอขายตลอดเวลา

7. การซอการขายตองรวดเรวคอเมอซอมาแลวตองรบขายเพอจะไดเงนมาใช

จายเปนตนทนโดยเฉพาะเงนกและคาเชาท สามารถหมนเวยนเงนได กลาวคอ

ซอมาแลวตองขายไปอยางรวดเรวเมอมก�าไรกตองรบขาย

8. การขายควรมผลประโยชนตอเนองคอขายเงนผอนกใหมก�าไรเพมขนจาก

ดอกเบยมบรการหลงการขายหรอบรการเสรมเชนการจดทะเบยนรถยนตบรการ

โอนรถยนตบรการแจงยายขามจงหวดเปนตน

9. ตองมการบรหารตนทนทดเชนการจางลกจางการบรหารจดการอยางประหยด

10. การอยรวมกนเปนหมในการประกอบธรกจขายรถยนตมอสอง เพอการ

ประหยดคาเชาสถานทมเครอขายเพอใหทราบวาใครตองการขายและซอรถประเภทใด

11. เตนทรถยนตมอสองโดยทวไปทอยใกลกนจะมการขายรถทรนของรถยนต

ไมเหมอนกนแตอาจเปนยหอเดยวกน เพอจะไดไมตองแยงลกคาซงกนและกนหรอ

เกดการขดแยงกนกบเตนทรถยนตทอยตดกน

12. กรณมการซอรถยนตมอสองโดยวธการแลกรถยนตกบเตนทรถยนตมอสอง

ตองใหราคารถยนตทน�ามาแลกใหมราคาสง

163

บทท 7


13. มบรการพเศษ เชนการตงศนยซอมหรอบรการเปลยนถายน�ามนเครอง

เปนตน

14. ตองสงเกตความแตกตางของผบรโภคเชนผบรโภควยรนตองน�าเสนอ

แบบเงนดาวนนอยสามารถผอนไดนานถาเปนผบรโภคสงอายตองดสมรรถนะของ

รถยนตสวนราคามกไมคอยเปนปญหามากนกเปนตน

ขณะเดยวกนผประกอบการกควรมการสรางความนาเชอถอใหกบผบรโภคดวย

เพราะผลการวจยเชงปรมาณสรปวาผบรโภคทตองการซอรถยนตมอสองสวนใหญ

มวธการเลอกสถานทจดจ�าหนายโดยดจากความนาเชอถอของรานซงใหความส�าคญ

เปนอนดบตนๆนนแสดงใหเหนวาความนาเชอถอของรานเปนสงส�าคญทผบรโภค

ใหความส�าคญ(กษดศแสงวรณ,2555)

ขอเสนอแนะของบทควำม ปญหาการจดเกบภาษรถยนตมอสองในประเทศไทยจะเปนขอมลทส�าคญตอ

หนวยงานภาครฐทมสวนเกยวของในการจดเกบภาษรถยนตมอสองผเขยนบทความมขอเสนอแนะในการวจยดงน

1. วธการหลกเลยงภาษน�าเขารถยนตมอสองจากตางประเทศของผประกอบการนนเกดจากการมกฎหมายรองรบและมชองวางทางกฎหมายดงนนจงควรมการแกไขทตวกฎหมายและบทลงโทษใหมความเขมงวดมากขนหนวยงานภาครฐทมสวนเกยวของควรมการรวมมอกนแกไขปญหาอยางจรงจงและใหท�าเกดเปนรปธรรมมากขนสอดคลองกบงานวจยของPotter& Parkhurst (2005) วาการเกบภาษในองกฤษมความจ�าเปนตองปฏรปทงระบบเปนอยางมากเพอใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรงทางสงคมและเศรษฐกจ ดงนนจะตองมมาตรการทางกฎหมายมารองรบสวนประโยชนทางออมคอการลดจ�านวนปรมาณรถยนตบนทองถนน

2. ในทางปฏบตลกษณะการหารถยนตมอสองเขามาขายของผประกอบการดวยวธการประมลรถยนตเพอใหไดรถมาขายเปนวธทมความเสยงตอตวผประกอบการและผบรโภคทจะไดรถทไมมคณภาพเพราะรถประมลผประกอบการไมสามารถทดลองขบหรอเชคตวรถยนตไดอยางละเอยดซงตางจากวธอนๆซงผประกอบสามารถเชคสภาพรถยนตไดถงแมวารถประเภทนจะไดผานการตรวจสอบสภาพรถแลวกตาม



บทท

7

วาสามารถใชการไดหากผประกอบการทยงใชวธการหารถเขามาขายดวยวธประมล

ควรจะเลกใชวธนเพราะวธแบบนจะสงผลตอความนาเชอถอและภาพลกษณของ

ผประกอบการไดสอดคลองกบทฤษฎAdverseSelectionหรอLemonPhenomenon

ของAkerlof,G. (1970)และBond(1982,1984)วาผขายรถยนตทมรถทม

คณภาพไมดอยากจะขายรถไปสตลาดรถยนตมอสองในราคาตลาดดวยราคาเฉลย

ทรถยนตปนนๆหรอรนนนๆพงไดรบแตผขายรถยนตมอสองทมคณภาพดหรอ

ไมเคยผานการชนอบตเหตเลขไมลนอยดแลรกษารถยนตดตองการขายรถในราคา

ทสงกวาราคาตลาด แตไมสามารถขายได จงมผลท�าใหคณภาพของรถในตลาด

รถยนตมอสองลดลงเรอยๆ เพราะผซอและผขายไดรบขอมลทไมสมมาตรกนหรอ

AsymmetryinformationนอกจากนจากงานของEmon&Sheldon(2007)ศกษา

พบวาการคดเลอกสนคาทไมดหรอAdverseselectionเมอผซอรถยนตมอสองแลว

พบวารถทตนเองซอมานนไมมคณภาพเนองจากการคดเลอกทผดจะท�าใหผซอขาย

รถทเพงซอมาออกกลบเขาไปสตลาดรถยนตมอสองอกครงEngers,Hartmann,and

Stern(2005)พบวาโดยเฉลยจะขายหลงจากทซอมาแลวประมาณหนงเดอน

3. ปญหาการช�ารดบกพรองของรถยนตทผประกอบการซอเขามานเปนปญหา

ปกตทผประกอบการทกคนตองเจอและผประกอบการทกคนตองมการซอมตกแตง

หรอปรบปรงใหรถยนตมสภาพทดขนแตกขนอยกบนโยบายของแตละรานเชน

บางรานกเลอกทจะขายตามสภาพทซอมาบางรานน�ามาซอมแซมตกแตงการกระท�า

เชนผประกอบการควรมใบประกอบรถยนตทบอกรายละเอยดในการซอมแซม

ตกแตงหรอปรบปรง ใหผบรโภคไดทราบเพอสรางความเชอมนใหกบผบรโภควา

จะไมเจอปญหาการยอมแมวเกดขนและควรมการรบประกนสดทายตองแจงทาง

ภาครฐเพอเกบไวเปนฐานขอมลกลางสอดคลองกบงานของGuidotti&Rodriguez

(1992)กลาววาตามกฎของGresham’sLawเมอรถทไมดเขาสตลาดจ�านวนมากๆ

ท�าใหผขายรถทมคณภาพดไมอยากขายรถของตนเองและชอบทจะเกบไวมากกวา

J.D.powerandAssociation(2006)และSelcenB.&SelcenD.(2008)พบวา

ในสหรฐอเมรกาผซอสามารถเลอกผประกอบการทผานมาตรฐานมใบรบรองทท�าให

ผซอมความมนใจและเชอถอผประกอบการมากขนผซอสามารถตรวจสอบขอมล

165

บทท 7


ตางๆไดดงนราคาขายราคาทซอเขาประวตรถยนตตนทนและใบเสนอราคาสดทาย

คอขอมลของรถยนตหรอสมรรถนะของรถยนตทผขายทดสอบสงเหลานท�าใหผซอ

ไดรบขอมลมากขนและเปนธรรมในการตดสนใจซอและเปนฐานขอมลในการ

ประเมนราคารถในการเกบภาษตอไปVaillant (2004)พบวาการใชกฎหมายเพอ

คมครองผบรโภคท�าใหเปนธรรมตวอยางในสหรฐอเมรกาผขายจะตองรบประกน

รถยนตมอสองของบรษทของตนเองหากไมมคณภาพตามทไดเสนอขายไปโดยตอง

คนเงนแกผซอสวนในองกฤษผขายตองซอมแซมแกผซอตามสภาพทเสนอขายใน

รถใหมคมครองสองปสวนในรถยนตมอสองคมครองหนงป

4. ปญหาการจดเกบภาษมลคาเพมและภาษเงนไดผประกอบการสวนใหญถง

แมจะไมไดเขาระบบภาษมลคาเพมแตผประกอบการกเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดา

ใหแกภาครฐซงสามารถท�าไดเพราะผประกอบการบางรายผลประกอบการไมถง

เกณฑทกฎหมายก�าหนดจงไมจ�าเปนตองเสยภาษมลคาเพมในสวนของผประกอบ

การทถงเกณฑเขาระบบภาษมลคาเพมและผประกอบการทไมไดจดทะเบยน

หนวยงานภาครฐควรมการออกกฎหมายบทลงโทษและวธการตรวจสอบผประกอบ

การเหลานอยางเปนรปธรรมเพอใหรฐบาลไมสญเสยรายไดจากการจดเกบภาษ

สวนเรองวธการโอนลอยควรมการออกขอบงคบและวธการปฏบตใหชดเจนเพอ

มใหภาษในการโอนทภาครฐควรไดหายไปศนยทนายความทวไทย(ม.ป.ป.)

5. การคดอตราภาษรถยนตและคาธรรมเนยมในการโอนกรรมสทธรถยนต

ตามพ.ร.บ.รถยนตพ.ศ.2522ควรไดรบการแกไขใหเขากบปจจบนควรเพมวธ

การคดอตราภาษรถยนตตามความจกระบอกสบใหมากขนโดยเฉพาะรถยนตใหมท

น�าเขามาจากตางประเทศควรแกไขการคดอตราภาษรถยนตและคาธรรมเนยมใน

การโอนกรรมสทธรถยนตใหมากกวารถยนตทจ�าหนายภายในประเทศเพอปองกน

ไมใหเกดการขาดดลทางการคาภายในประเทศและการลดหยอนภาษของรถยนตท

จดทะเบยนมาแลว5ปควรแกไขเปอรเชนตการลดหยอนใหนอยลง เชนจากเดม

10เปอรเซนตเปลยนเปน3เปอรเซนตเปนตนเพราะรถยนตทเกาจะมอตราการ

เผาผลาญเชอเพลงทสงกวารถยนตใหม



บทท

7

6. ปญหาการจดเกบภาษจะมากขนในอก4ปขางหนาเพราะในป2555รฐบาล

ออกนโยบายรถยนตใหมคนแรกซงมผขอใชสทธประมาณหนงลานสองแสนคนโดย

รฐจะคนเงนจ�านวนสงสด100,000บาทกบผซอรถยนตใหมโดยมขอแมวาตอง

ครอบครองรถเกน4ปจงจะสามารถขายไดดงนนจะสามารถพยากรณคราวๆไดวา

จะมรถยนตมอสองจ�านวนมากถกขายในป2559และอาจมการทงรถ/ขายรถกอน

ป2559กไดเนองจากผอนไมไหวหรอมเหตผลหรอปจจยอนๆทท�าใหเจาของรถ

ตองขายรถคนแรกไปกอนทจะครอบครองรถครบ4ปดงนนเมอความตองการม

ปรมาณเทาเดมแตกลบมรถยนตจ�านวนมากเขามาในระบบจะสงผลถงราคาวาจะถก

กวาราคาในปจจบน ขอคดดงกลาวนเรมจะสอแวววาจะเปนความจรงในทางกลบกน

อาจมผซอรถยนตบางสวนคดวาสามารถซอรถไดในราคาถกกวาปกตโดยผซอไมม

ความตองการอยางแทจรงหรอไมมความสามารถทางการเงนพอเขารวมโครงการน

ตอมาภายหลงกตองเสยเงนทจองรถไวกบบรษทขายรถยนตหรอออกรถแลวผอน

ไดไมถงหนงปกตองยอมใหบรษทผเชาซอยดรถคนปรากฏการณเหลานจะสงผล

กระทบอยางมากตอตลาดรถยนตมอสองผเขยนจะเรยกปรากฏการณนวา Second

handphenomenon

7. ผประกอบการซอขายรถยนตมอสองทมเกณฑเขาระบบภาษมลคาเพมแต

ไมยอมเขาระบบภาษมลคาเพมเพราะระบบภาษมลคาเพมมความยงยากในวธการ

จดเกบและการจดท�าบญชดงนนกรมสรรพากรควรประชาสมพนธขอดของการเขา

ระบบภาษมลคาเพมใหแกผประกอบการซอขายรถยนตมอสองใหมากขนและควร

ศกษาวธการจดเกบและการจดท�าบญชขนใหมเพอลดความยงยากใหกบผประกอบ

การซอขายรถยนตมอสองหรอหามาตรการจงใจทางภาษใหผประกอบการรถยนต

มอสองเปลยนแปลงพฤตกรรมดานภาษ

8. เพอเปนการแกปญหารถยนตจดประกอบ ซงผน�าเขาอสระหรอเกรย

มารเกตน�าซากรถอะไหลสวนประกอบชนสวนจากตางประเทศเขามาแลวมาแอบ

อางวาประกอบภายในประเทศหลงจากนนจงคอยน�ารถดงกลาวไปเขาสระบบและ

จดทะเบยนตอไปนนวธนรฐสญเสยรายไดมากกวาพนลานบาท ดงนนถงเวลาแลว

ทตองออกกฎระเบยบขอบงคบตลอดหวงโซอปทานเรองนจนถงไมรบจดทะเบยน

167

บทท 7


รถจดประกอบดงกลาวไมวาในกรณใดๆเชนมอบหมายใหกระทรวงพาณชยออก

ประกาศกระทรวงหามน�าเขาตวถงรถยนตนงทใชแลวแซสซรถโครงรถยนตนงและ

รถบรรทกเบา (รถปคอพ) โดยก�าหนดเปนสนคาตองหามน�าเขามาราชอาณาจกร

วธนจะเปนการเปดชองโหว ชองวางมใหผประกอบการน�ารถหรมอสองจากตาง

ประเทศโดยแอบอางวาเปนรถเกาหรอซากรถแลวน�ามาจ�าประกอบเพอจดทะเบยน

ตอไปไดและวธนจะไมกระทบตอผประกอบการอะไหลเกา(เซยงกง)เนองจากวา

อะไหล สวนประกอบทกชนยงน�าเขาไดเหมอนเดม (ยกเวนตวถงรถ โครงรถและ

แซสซรถหามน�าเขาโดยเดดขาด)และไมกระทบตอผบรโภคทอาจตองซออะไหลเกา

ในสวนของกรมสรรพสามตและกรมการขนสงทางบกกตองออกประกาศ

กระทรวงการคลงและกระทรวงคมนาคมวาดวยการงดรบจดทะเบยนรถทประกอบ

จากชนสวนของรถทใชแลว(ทงนจะหาม/งดเฉพาะรถนงรถปคอพ)

9. ไมวาจะด�าเนนการตามขอ8 ไดหรอไมกตามรวมทงซากรถ ชนสวนทน�า

เขามากอนหนาน ถาน�ามาประกอบเปนรถส�าเรจรปแลวและจะไปแจงจดประกอบ

นนหนวยงานราชการทเกยวของทกหนวยจะตองขอเอกสารจากผยนจดทกครงและ

จะตองบงคบใหผยนเอกสารการซออะไหลชนสวนสวนประกอบตางๆอยางครบ

ถวนถกตอง โดยหนวยงานราชการทเกยวของทกแหงจะตองน�าหลกฐานตางๆไป

ประกอบการพจารณาและตองมการตรวจสอบกบตนตอทมาของเอกสารดวย

กรมสรรพสามตตองออกประกาศราคาขายณหนาโรงงานประกอบในแตละ

พนทอยางชดเจนเปดเผยและประกาศใหทราบโดยทวกนทงนเพอปองกนการทจรต

ของเจาหนาททจะใชวจารณญาณในการประเมนราคาต�ากวาความเปนจรง

10. กระทรวงการคลงควรประสานกบกระทรวงพาณชยและส�านกงานต�ารวจ

แหงชาตเพอหาทางออกกฎระเบยบขอบงคบใหผประกอบการซอขายรถยนตเตนท

รถมอสองเปนธรกจทตองจดทะเบยนตามกฎหมายและหลงจากนนตองสงเจาหนาท

สมตรวจเปนระยะเพอหาผหลบเลยงผฝาฝนมโทษ

11. กระทรวงการคลงโดยกรมการขนสงทางบกควรออกประกาศกระทรวง

หรอประกาศกรมกได เรองการเกบภาษหกณทจายส�าหรบนายหนา ตวแทน

เอเยนต เตนทรถ ผประกอบธรกจขายรถมอสองทงนไมวาผขายรถมอสองจะ



บทท

7

จดแจงเปนนตบคคลหรอบคคลธรรมดากตาม เวลาซอขายโอนรถกตองช�าระภาษ

หกณทจายส�าหรบวชาชพผขายรถมอสองสวนจะเรยกกฎระเบยบนวาอะไรกสด

แลวแตกรมการขนสงทางบกจะก�าหนดและเหนสมควร

12. กรมการขนสงทางบกตองเพมเบยปรบเปน100 เปอรเซนต (1 เทา)

ของภาษประจ�าปจะตองช�าระในกรณคางช�าระหรอช�าระเกนก�าหนด6เดอนขนไป

วธนกจะเปนการปองกนไมใหเตนทรถน�ารถมาจอดรอขายนานๆไดเชนกน


กษดศแสงวรณ.2555.“แนวทำงกำรจดเกบภำษรถยนตมอสองในกรงเทพมหำนคร

และจงหวด ลบร”. วทยานพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต วทยาลย

พาณชยศาสตรมหาวทยาลยบรพา.

กรมการขนสงทางบก.สถตการด�าเนนการเกยวกบทะเบยนและภาษรถ.http://apps.dlt.

go.th/statistics_web/quarter/stat_56_2.pdf.8กรกฎาคม2556

กรมการขนสงทางบก.เอกสารในการโอนรถยนต.http://apps.dlt.go.th/statistics_web/

statistics.html. 12กรกฎาคม2556

กลมนกวชาการภาษอากร.2553.ภำษอำกรตำมประมวลรษฎำกร 2553. พมพครงท

2 แกไขปรบปรง.กรงเทพมหานคร:โรงพมพเรอนแกวการพมพ.

คมชดลก. สรรพสามตดดหลงผ น�าเขารถเกา. http://www.komchadluek.net/

detail/105332/20110808.html 22 ธนวาคม2554

คมชดลก.‘ดเอสไอ’ขนรถหรของกลาง6คนถกไฟไหมทโคราชสงกรมศลฯประเมนภาษ

http://www.komchadluek.net/detail/167468/20130905/html

10ธนวาคม2556

ธนชลพรณสาร.2549.“ปจจยในกำรตดสนใจซอรถยนตมอสอง ในตลำดรถยนตพ

เซนตเตอร เขตตลง น กรงเทพมหำนคร”.วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหา

บณฑต สาขาวชาเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร.

นษา แกนสวรรณ. 2548.“ปญหำของผบรโภคจำกกำรเลอกซอรถยนตมอสอง”.

วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารทวไป

วทยาลยการบรหารรฐกจมหาวทยาลยบรพา.

169

บทท 7


นพทธดรศม.2554.“กำรศกษำปจจยกำรเลอกซอทมผลตอพฤตกรรมกำรเลอกซอ

และกลยทธในกำรประกอบธรกจรถยนตมอสอง : กรณศกษำจงหวดฉะเ งเทรำ

ลบร และระยอง.” วทยานพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต วทยาลย

พาณชยศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

วรลกษณอกษรช.2552.“กำรศกษำประสทธภำพและปจจยทมผลตอกำรจดเกบภำษ

รถยนต”.สารนพนธปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต คณะเศรษฐศาสตร

มหาวทยาลยรามค�าแหง.

ศนยทนายความทวไทย. พระราชบญญตรถยนต พ.ศ.๒๕๒๒. http://www.

thai landlawyercenter.com/index.php?lay=show&ac=art ic le&

Id=538974835&Ntype=19 11พฤษจกายน2555

สมเดช โรจนครเสถยร.2546.Tax Know Ledge. พมพครงท 3กรงเทพมหานคร :

ธรรมนตเพรส.

สมาคมสหมตรการซอมรถยนตแหงประเทศไทย.แฉแกงรถหรแจงตดแกสหลกเลยงภาษ.

http://www.sahamitra.com/content- แฉแกงรถหรแจงตดแกสหลกเลยง

ภำษ-4-3612-91895-1.html 22 ธนวาคม2554

สมาล สถตชยเจรญ.การจดเกบภาษมลคาเพมรถยนตมอสอง. www.fpo.go.th/FPO/

pdf/books60_10.pdf 11พฤศจกายน2555

องอร ชยยนต.2550. “ปจจยทมผลตอควำมตองกำรซอรถยนตมอสองของผบรโภค

ในเขตกรงเทพมหำนคร”. วทยานพนธปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑตสาขา

เศรษฐศาสตรการจดการบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

Akerlof,G. “TheMarketforLemons:QualityUncertaintyandtheMarketMechanism.”

Quarterly Journal of Economics84(1970):488-500.

Bond,E.W.“ADirectTestofthe“Lemons”Model:TheMarketforUsedPickup

Trucks.”American Economic Review72 (1982):836-840.

Bond,E.W.“Testofthe“Lemons”Model.”ReplyAmerican Economic Review74

(1984):801-804.

EdmonW.andSheldonG.“ThemarketforUsedCars:NewEvidenceoftheLemons

Phenomenon.”Journal of Economic Literature(2007)



บทท

7

Engers,M.,Hartmann,M,S.SternAreLemonsReallyHotPotatoes,WorkPaper.

www.people.virginia.edu/~sns5r/resint/empiostf/hotpotatoes.pdf. 7May2013

Guidotti,P.E.,andRodriguez,C.A.“DollarizationinLatinAmerica:Greshamlaw

inreverse?.”International Monetary Fund Staff Papers39,3(September

1992):518-544.

J.D.Power andAssociates. InternetUse amongUsed-VehicleBuyersHitsNew

Highs.J.D.PowerandAssociatesPressRelease,http://www.jdpower.com/

corporate/news/releases/pressrelease.aspx?ID=200607620November2012

KumarYamaoka.“SystemdynamicsStudyoftheJapaneseAutomotiveIndustryClose

LoopSupplyChain.”Journal of Manufacturing Technology Management

18,2(2007):1.

Satish,S.M.,andBharadhwaj,S.“Informationsearchbehavioramongnewcarbuyers

:Atwostepclusteranalysis.”IIMB Management Review22(2010):15-5.

Schlie,E., andYip,G.“RegionalFollowsGlobal :StrategyMixes in theWorld

AutomotiveIndustry.”European Management Journal 18,4(2000):343-354.

SelcenB.andSelcenD.2008“UsedCarRemaking.”MasterDegreeofBusiness

AdministrationIstanbulBilgiUniversity.

StephenPotterandGrahamParkhurst.“TransportPolicyandTransportTaxReform.”

Public Money & Management25,3(2005):171-178.

TheOpenUniversity-CentreforTechnologyStrategyandUniversityoftheWestof

England(UWE)-FacultyoftheBuiltEnvironment

Vaillant,N.“Discriminating inMatchmaking :Evidence from thePricePolicyof

FrenchMarriageBureau.”Applied Economics36(2004):723-729.

บทวจารณหนงสอ

แนวคดแนวปฏบต ยทธศาสตรพฒนาทองถน

8บทท

บญอย ขอพรประเสรฐ

Boonyou Khorpornprasert



บทท

8

หนงสอเลมนประพนธโดยดร.เสรพงศพศ ซงเปน

ททราบกนดวาดร.เสรพงศพศนนคลกคลกบงานชมชน

หรองานทองถนมาเปนระยะเวลานาน เคยเปนผกอตงและ

ผบรหารสถาบนพฒนาชมชนกอนทจะมาเปนผอ�านวยการ

สถาบนสงเสรมวสาหกจชมชน และปจจบนทานด�ารง

ต�าแหนงผอ�านวยการโครงการมหาวทยาลยชวตซงเนนการ

สรางการเรยนรในระดบชมชน ดงนนหนงสอเลมนจงไมได

บทวจารณหนงสอแนวคดแนวปฏบต ยทธศาสตรพฒนาทองถน18บทท

บญอย ขอพรประเสรฐ2

Boonyou Khorpornprasert

เขยนในเชงหลกวชาการเพยงอยางเดยวแตผประพนธไดน�าเอาประสบการณในการ

ท�างานรวมกบชมชนและเครอขายชมชนตางๆในหลายรปแบบมาน�าเสนอเปนกรณ

ศกษาดวยจงท�าใหหนงสอเลมนมความนาสนใจมากแมวาจะไดตพมพครงแรกมา

ตงแตปลายปพ.ศ.2551ซงนบถงปจจบนเปนเวลาประมาณ5ปแลวแตเนอหา

ของหนงสอเลมนกยงมความทนสมยและสามารถน�าหลกการและแนวปฏบตตางๆ

ไปประยกตใชในการพฒนาชมชนทวไปไดเปนอยางดทเดยวดงทผประพนธกลาว

ไวในค�าน�าวา“หนงสอเลมนไมใชหนงสอประเภทฮาวท (How-to) ทวาดวยเทคนค

วธการซงกมดวย แตวธการกบหลกการมาดวยกน เปนแนวทางเพอใหน�าไปประยกต

ใชใหเหมาะสมตามสภาพของแตละทองถน อนเปนผลทเกดจากความพยายาม

1เสรพงศพศ.2551.แนวคดแนวปฏบตยทธศาสตรพฒนาทองถน.กรงเทพมหานคร:เจรญวทยการพมพ2อาจารยประจ�าหลกสตรปรชญาดษฎบณฑตสาขาวชานเทศศาสตรนวตกรรมคณะนเทศศาสตรมหาวทยาลยเกรก

173

บทท 8

บทวจารณหนงสอแนวคดแนวปฏบต ยทธศาสตรพฒนาทองถน

บรณาการประสบการณการท�างานกบชมชนและหลกวชา เพอชวยใหผน�าทองถนไดมแนวคดแนวปฏบต ไปเพมเตมเสรมแตงสงทก�าลงท�าอยใหดยงขน”

หนงสอเรอง “แนวคด แนวปฏบต ยทธศาสตรการพฒนาทองถน”ประกอบดวยเนอหาหลกสสวนดวยกนสวนแรกเปนเรอง“กำรวำงแผนยทธศำสตรในกำรพฒนำทองถน”ซงเปนการกลาวถงขนตอนกระบวนการและวธการในการวางแผนยทธศาสตรในการพฒนาทองถนและการน�าแผนยทธศาสตรไปประยกตใชโดยเฉพาะอยางยงผประพนธไดเนนการน�าแผนยทธศาสตรไปประยกตใชนนจ�าเปนตองมการบรณาการทงในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การศกษา สขภาพสงแวดลอมชวตความเปนอยอาชพและการท�ามาหากนของผคนโดยไมเนนการพฒนาเพยงอยางเดยว ซงโดยทวไปการพฒนาสวนใหญมงแตการเตบโตทางเศรษฐกจซงลกษณะเชนนถอวาเปนยทธศาสตรทไมดยทธศาสตรทดตองมลกษณะทเปนระบบ โดยการเชอมโยงระบบยอยใหเปนระบบใหญยทธศาสตรทดตองเอาชวตเปนตวตง เอาปญหาความตองการทกทองถนและสภาพความเปนจรงทงหมดเปนองคประกอบในการพฒนาแนวทางและเครองมอเพอแกปญหาและเพอพฒนาทองถนทยงยน(เสรพงศพศ,2551:9)นอกจากนในสวนแรกยงไดกลาวถงเครองมอในการวเคราะหขอมลและสงเคราะหความรเพอน�าไปสการวางแผนยทธศาสตรการพฒนาทนอกเหนอไปจากการวเคราะห SWOT (Strength /Weakness /Opportunities/Threat)และAIC(Appreciation/Influence/Control)ซงนยมใชกนทวไปแทบทกพนท ผประพนธไดแนะน�าเครองมอเพมเตมไดแก การท�าประชาพจย(PR&D)โดยไดอธบายความวาการท�าประชาพจยนนเปนการวจยของประชาชนโดยประชาชนเพอประชาชนฉะนนจงเปนคนทองถนทงหมดโดยเนนไปทการคนหาปญหาทแทจรงของทองถนในขณะเดยวกนกใหคนหาสงดๆทเปนทนของทองถนดวยไมวาจะเปนทนทรพยากรทนทางสงคมทนทางปญญาเหลานเปนตนจากนนกน�ามาวเคราะหและรางแผนรวมกนมการจดเวทชมชน6ครงเพอรบฟงความคดเหนและวพากษกอนทจะจดท�าแผนยทธศาสตรฉบบสมบรณและน�าไปใชภายในชมชนตอไป

ในสวนท 2 เนนหวขอ“โมเดลกำรพฒนำ”ซงเปนการน�าเสนอกรณการ

พฒนาทองถนของพนทตางๆ ทประสบความส�าเรจรวมดวยกน 5 แหงไดแก



บทท

8

1)บานน�าหนต�าบลเชยงของอ�าเภอนานอยจงหวดนาน2)บานนาอสานต�าบล

ทากระดานอ�าเภอสนามชยเขตจงหวดฉะเชงเทรา3)บานหนองกลางดงต�าบล

ศลาลอยอ�าเภอสามรอยยอดจงหวดประจวบครขนธ4)บานทาขามอ�าเภอหาดใหญ

จงหวดสงขลาและ5)แมกลอง(จงหวดสมทรสงคราม)ซงแตละพนทถอเปนโมเดล

ตนแบบของการพฒนาเชงยทธศาสตรทองถนทประสบความส�าเรจในดานตางๆ

เชนกรณบานน�าหนต�าบลเชยงของอ�าเภอนานอยจงหวดนานเปนโมเดลทประสบ

ความส�าเรจในการพฒนาวสาหกจหญงชมชน โดยเรมตนจากการรวมตวกนระดม

ทนเพอสรางโรงสขาว เพอสขาวไวใชกนภายในชมชนหากมสวนทเหลอกนกน�าไป

ขายใหชมชนอนๆตอไปนอกจากนยงมการขยายไปประกอบกจการวสาหกจชมชน

ในดานอนๆอกอาทการปลกผกปลอดสารการเพาะเหดการท�าปยอนทรยชวภาพ

สมนไพรเพอใชในครวเรอนเชนแหนมหมสบน�ายาลางจานเปนตนหรอกรณของ

ตวแบบ“แมกลอง”(MaeklongModel)ทโดดเดนในแงของการพฒนาทยงยนโดย

ใชฐานส�าคญ5ฐานคอฐานการเกษตรฐานเกษตรอตสาหกรรมฐานการทองเทยว

เชงศลปวฒนธรรมฐานการฟนฟภมปญญาทองถนและฐานการเรยนรเพอจดการ

ชวตและชมชนทงนแมกลอง(จงหวดสมทรสงคราม)นนถอเปนกรณตวอยางทใช

ตวแบบเศรษฐกจพอเพยงไดประสบความส�าเรจบนฐานคด“Small isbeautiful”

(เสรพงศพศ,2551:43)

ตอมาในสวนท3ผประพนธไดกลาวถงเรองของ“เครอขำย”ในสวนนไดกลาว

ถงรากเหงาของเครอขายและการด�ารงอยของเครอขายทามกลางกระแสการพฒนา

ทบอนท�าลายเครอขาย จากนนไดยกตวอยางเครอขายชมชนทสามารถรอฟนและ

ด�ารงความเปนเครอขายได ซงประกอบดวยเครอขาย อนแปง1 เครอขายยมนา2

เครอขายศลาแลง3และเครอขายปาตะวนออก4 ซงแตละเครอขายตางกมจดออน

แตกตางกนไปแตทวาเครอขายเหลานนตางกสามารถฟนฟด�ารงความเปนเครอขาย

3เครอขายอนแปงเรมตนทอ�าเภอกดบากจงหวดสกลนครจากนนคอยๆ ขยายออกไปในเทอกเขาภพานปจจบนครอบคลม74ต�าบลใน18อ�าเภอของจงหวดสกลนคร4เครอขายยมนาเกดจากจากการรวมตวขององคกรชาวบานในต�าบลไมเรยงอ�าเภอฉวางต�าบลลานสกาอ�าเภอครวงและกลมเกษตรกรในลมแมน�าปากพนงอ�าเภอเชยรใหญและอ�าเภอปากพนงจงหวดนครศรธรรมราช5เครอขายศลาแลงตงอยในต�าบลศลาแลงอ�าเภอปวจงหวดนาน6เครอขายปาตะวนออกมภาคสมาชกครอบคลม20หมบานในหลายต�าบลของ5จงหวดทอยรอบๆปาตะวนออกซงไดแกฉะเชงเทราสระแกวชลบรระยองและจนทบร

175

บทท 8


และขยายเครอขายออกไปไดอยางกวางขวางดวยปจจยส�าคญหลายประการ แต

สงส�าคญทสดประการหนงคอกระบวนการเรยนรรวมกนและการพงพาอาศยกน

ภายใตทนวฒนธรรมดงเดมของเครอขายซงเปนสงทเชอมรอยภาคสวนตางๆของ

เครอขายเขาดวยกนและโยงถงกนเชนกรณของเครอขายอนแปงทเปนการท�าเกษตร

นเวศ และการพฒนาแบบยงยนไดสรางและขยายเครอขายดวยกระบวนการ

เรยนรและการท�าความเขาใจกนในหลกการเกษตรแบบอนแปง9ประการคอ

1. หลกการท�าอยท�ากนถาเหลอกน�าไปแลกเปลยนแปรรปหรอขายรวมกน

2. หลกการปลกพชหลายระดบใหพงพาอาศยกนใชรวมกนหมนเวยนทงป

3. หลกการปลกพชหลายระดบใหพงพาอาศยกนกบการเลยงสตวพนฐาน

แบบปลอย

4. หลกการสงเกตการณความเปนไปของธรรมชาตในการศกษาปา

5. หลกการสรางคณคาและเพมมลคา

6. หลกการไมไปหาตลาดแตใหตลาดมาหา

7. หลกการรจกกนอยางมคณคาตอชวต

8. หลกการสรางการเรยนรตลอดชวต

9. หลกการจดท�างบดลเศรษฐกจครอบครว

หลกการดงกลาวขางตนท�าใหเกดผลดตอชมชนและเครอขายหลายประการ

โดยเฉพาะอยางยงเกดการพฒนาชมชนแบบองครวมทเนนแนวทางการผลตแบบ

ยงชพแบบพอเพยงและเกดขบวนการทมความเขมแขงทมงสการศกษาตนเอง

เปนหลกจงไมตองเดอดรอนทจะตองวงเขาหาหนวยงานรฐหรอเอกชนเพอขอความ

ชวยเหลอ(เสรพงศพศ,2551:69)ทงนผประพนธไดสรปบทเรยนของอนแปง

ไดวา“เปนการเรยนรทน�าไปสการพฒนาแบบยงยนโดยเรยนรการจดการชวตของ

ตนเองจดการทรพยากรจดการชมชนใหม เรยนรรวมกนเปนเครอขาย เปนการ

เรยนรไปพรอมกบการปฏบตท�าใหเกดการจดการชวตรวมกนเปนเพอนเปนพนองกน

เปนการคนพบตวตนของตวเองคนพบรากเหงาและภมปญญา เพอเรยนรและหา

วธการทจะน�าคณคาเหลานนมาประยกตในยคสมยทเปลยนแปลงไปแลวนน (เสร

พงศพศ,2551:80)ดงนนจะเหนไดวาบทเรยนทผประพนธไดสรปออกมาจาก



บทท

8

การด�าเนนการของเครอขายตางๆทยกมาเปนกรณตวอยางในหนงสอเลมนหากได

ท�าการศกษาโดยละเอยดแลวเรากสามารถน�าไปประยกตใชกบเครอขายในทองถนอน

หรอเครอขายรปแบบอนๆไดเปนอยางดอยางไรกตามพงระลกไววากรณตวอยาง

ของแตละกรณนนยอมมบรบทและมความเฉพาะของตนเองอยการน�าไปประยกต

ใชยอมตองพจารณาเลอกใชใหเหมาะสมกบบรบทของพนทหรอของเครอขายทจะ

น�าไปใชดวย

ในสวนสดทาย ผประพนธไดกลาวถงเรอง “ยทธศำสตรกำรพฒนำยงยน”

ซงในสวนนไดเรมตนดวยยทธศาสตรเศรษฐกจพอเพยงและไดอธบายรายละเอยด

โดยแยกยทธศาสตรการพฒนาทองถนเปน3มตไดแกมตการอยรอด(Survived)

มตของการอยอยางพอเพยง(Sufficient)และมตทสามท�าอยางไรใหอยอยางมนคง

และยงยน(StabilityandSustainability)นอกจากนไดแยกยทธศาสตรการพฒนา

ออกเปนยทธศาสตรยอยในดานตางๆ อนประกอบดวย ยทธศาสตรการเรยนร

ยทธศาสตรรวมและยทธศาสตรชมชนเขมแขง ในสวนนนอกจากกลาวถงชมชน

เขมแขงแลวยงไดเพมรายละเอยดเกยวกบวสาหกจชมชนอกดวย

กลาวโดยรวมแลวหนงสอเลมนไดน�าเสนอเนอหาสาระเกยวกบยทธศาสตร

พฒนาทองถนทไดกลนกรองและถอดบทเรยนมาจากชมชน หรอทองถนทมการ

ปฏบตจรงและประสบความส�าเรจมาแลวทงนขอมลทเรยบเรยงมานนผประพนธ

กไดมาจากประสบการณของตนเองทไดท�างานรวมกบประชาชนทองถนมาเปน

เวลานานหลกการและแนวปฏบตทน�าเสนอผานหนงสอเลมนจงเสมอนเปนอาหาร

ส�าเรจรปทผสนใจสามารถน�าไปเพยงปรงแตงเลกนอยแลวน�าไปประยกตใชกบ

ทองถนหรอเครอขายของตนไดโดยงายภาษาทใชในการเขยนเรยบเรยงเปนภาษา

แบบงายๆไมเปนภาษาทางวชาการมากเกนไปอยางไรกตามกรณทมการใชศพท

วชาการซงมอยดวยกนหลายแหงเชนกนผประพนธไดมการจดท�าภาคผนวกไวดวย

แลวในตอนทายของหนงสอ เพออธบายศพทตางๆทางวชาการมการน�ามาใชใน

หนงสอเลมน เชนค�าวา กระบวนทศน (Paradigm)การคดเชงระบบ (Systems

thinking)ระบบนเวศ(Ecosystem)สขภาพองครวม(HolisticHealth) เปนตน

ซงในสวนนกนบวาเปนสวนทดอกสวนหนงของหนงสอเลมน

177

บทท 8


อยางไรกตามผวจารณมขอสงเกตบางประการเกยวกบเนอหาและการน�าเสนอของหนงสอเลมนกลาวคอ

ประกำรแรก ในสวนของโมเดลการพฒนาทไดน�ากรณตวอยางของ5ชมชนมาน�าเสนอเปนกรณศกษาและในสวนของเครอขายไดน�าเสนอกรณตวอยางของเครอขาย4 เครอขายเปนกรณศกษานน โดยภาพรวมจะกลาวถงความส�าเรจและผลลพธในเชงบวกของการด�าเนนงานและการพฒนา แตในความจรงแลว กวาทชมชนตนแบบดงกลาวจะประสบความส�าเรจนนยอมเผชญกบปญหาและอปสรรคตางๆหลายประการดงนนหากผประพนธจะน�าเสนอรายละเอยดเพมเตมในสวนของปญหาอปสรรคทชมชนหรอเครอขายเหลานนตองเผชญวามปญหาและอปสรรคใดบางและไดแกไขหรอขจดปญหาอปสรรคเหลานนใหหมดไปไดอยางไรบางกจะท�าใหเหนภาพของการพฒนาทองถนและเครอขายไดชดเจนยงขน โดยเฉพาะอยางยงกลมอ�านาจทางการเมองในทองถน ซงในพนทชนบทของไทยมกจะมการครอบง�าหรอการแทรกแซงจากกลไกเครอขายของชนชนน�าในทองถน ทประสบความส�าเรจในการระดมทนทางเศรษฐกจและสงคมอยางตอเนองยาวนาน(โอฬารถนบางเตยว,2553:199)ฉะนนชมชนหรอเครอขายเหลานนตองเผชญหนากบอ�านาจทางการเมองทองถนหรอไมประการใดถาหากม ชมชนเหลานนไดกาวผานหรอขจดปญหาเหลานไดอยางไร ประเดนดงกลาวนเปนทนาสนใจเชนกน ซงสอดคลองกบวราลกษณไชยทพ(2549:98-99)ทไดเสนอกรอบในการวเคราะหชมชนวาตองพจารณาใน3มตไดแกมตทางประวตศาสตรมตทางโครงสรางความสมพนธทางอ�านาจชนชนและผลประประโยชนและมตทางสงคมวฒนธรรมนนเอง

ประกำรทสองการล�าดบเนอหาของหนงสอเลมนทเรมดวยสวนแรกเรองการวางแผนยทธศาสตรพฒนาทองถนตอดวยโมเดลการพฒนาและเครอขายซงเปนสวนของการน�าเสนอกรณตวอยางของชมชนตางๆและสดทายเปนเรองยทธศาสตรการพฒนาอยางยงยนซงกลาวถงยทธศาสตรการพฒนาทองถนในดานตางๆทงนหากจดล�าดบการน�าเสนอใหมโดยเรมดวยเรองการวางแผนยทธศาสตรพฒนาทองถนและตามดวยหวขอเรองยทธศาสตรการพฒนายงยนแลวจงน�าเสนอกรณตวอยางในสวนของโมเดลการพฒนาและเครอขายกจะท�าใหล�าดบเนอหามความกลมกลน

มากยงขนและงายตอการท�าความเขาใจในเนอหาสาระของหนงสอดงกลาวไดดยงขน



บทท

8


ชชวาลทองดเลศกงกรนรนทรกลณอยธยาวราลกษณไชยทพและปรศนาพรหมมา.

2549. กำรวเครำะหและประเมน ม นในสถำนกำรณโลกำภวฒน.เชยงใหม

:สถาบนสงเสรมการเรยนรเพอการพฒนาทยงยน.

เสรพงศพศ.2551.แนวคดแนวปฏบต ยทธศำสตรพฒนำทองถน.กรงเทพมหานคร

:เจรญวทยการพมพ.

โอฬารถนบางเตยว.2553.“เศรษฐศาสตรการเมองวาดวยโครงสรางอ�านาจทองถนใน

ภาคตะวนออกของประเทศไทย.”วำรสำรรมพฤกษ.28,3(มถนายน-กนยายน

2553):184-209.

1. ผเขยนจะตองสงตนฉบบเปนไฟลขอมลคอมพวเตอร (โปรแกรม Microsoft Word) โดย

1.1 พมพลงในกระดาษ A4 ความยาว 15-20 (หนา-A4) 1.2 ขนาดอกษร 16 point (ทงภาษาไทยและองกฤษ) 1.3 ตงคาหนากระดาษโดยการเวนทวางของกระดาษ ใหเวนทวาง ขอบกระดาษไวทงสดาน ดงน - ขอบกระดาษดานบน (หวกระดาษ) ไวตามปกต 3.75 เซนตเมตร

หรอ 1.5 นว - ขอบดานซาย เวนไว 3.75 เซนตเมตร หรอ 1.5 นว - ขอบดานขวาเวนไว 2.5 เซนตเมตร หรอ 1 นว - ขอบดานลางเวนไว 2.5 เซนตเมตร หรอ 1 นว 1.4 สงเอกสารจ�านวน 1 ชด หรอสงไฟลขอมลอเลกทรอนกส (โปรแกรม Microsoft Word)

2. รปแบบการเขยนบทความ ควรเขยนเชงพรรณาความ หากเปนบทความทมาจาก งานวจยตองเปนการเขยนใหม โดยหยบยกประเดนส�าคญมาน�าเสนอ และใช รปแบบการเขยนทไมใชเปนการยอจากงานวจย 3. การเขยนสวนส�าคญของบทความควรมหวขอดงน

3.1 บทความวจย - ชอบทความ ภาษาไทย และภาษาองกฤษ - ชอผเขยน ภาษาไทย และภาษาองกฤษ (และขอใหระบต�าแหนงหนาทของผเขยน) - บทคดยอ ภาษาไทย และภาษาองกฤษ - ค�าส�าคญ ภาษาไทย และภาษาองกฤษ - บทน�า - เนอหา - บทสรป - เอกสารอางอง(http://research.krirk.ac.th/images/downloads/

2013_08/7/usrfile_117341_140835.pdf)

3.2 บทความวชาการ

- ชอบทความ ภาษาไทยและภาษาองกฤษ

ขนตอนการสงบทความ

- ชอผเขยน ภาษาไทย และภาษาองกฤษ (และขอใหระบต�าแหนงหนาทของผเขยน) - บทคดยอ ภาษาไทยและภาษาองกฤษ - ค�าส�าคญ ภาษาไทย และภาษาองกฤษ - บทน�า - เนอหา - บทสรป - เอกสารอางอง(http://research.krirk.ac.th/images/downloads/

2013_08/7/usrfile_117341_140835.pdf)4. หวขอในสวนของเนอหาใหใชการสรางหวขอตามความจ�าเปนทตองการน�าเสนอ5. หากผเขยนใชนามแฝง กรณาแจงชอและนามสกลจรง พรอมทงทอย/ หมายเลขโทรศพททสามารถตดตอได6. ส�าหรบบทความปรทศน-บทวจารณผเขยนจะตองแจงแหลงทมาโดยละเอยด 7. บทความทไดรบการตพมพผเขยนจะไดรบวารสารเปนอภนนทนาการ จ�านวน 3 เลม8. สงบทความถงบรรณาธการลวงหนา 2 เดอน กอนก�าหนดออกวารสาร แตละฉบบ โดยสงท

กองบรรณาธการวารสารรมพฤกษ มหาวทยาลยเกรก ศนยสงเสรมวจยและผลตต�ารา เลขท 3 ซอยรามอนทรา 1 แขวงอนสาวรย เขตบางเขน กรงเทพมหานคร 10220 โทรศพท/โทรสาร 0-2552-3500-9, 0-2970-5820 ตอ 402 หรอสามารถสอบถามรายละเอยดและสงบทความไดท บรรณาธการประจ�าฉบบ ดงน

ฉบบท 3 (ม.ย.-ก.ย.57) ประเดน อาเซยนภวตนรบบทความถงสนเดอน สงหาคม 2557

บรรณาธการ อ.ปรชา ปยจนทร [email protected] 08-9765-4223ผศ.ดวงทพย จนทรอวม [email protected] 08-6777-5760อ.อรณ ขยนหา [email protected] 08-6207-8785

รปแบบและวธการเขยนเอกสารอางองการเขยนการอางองในเนอหาใ ระบบนาม-ป (Author-Year Format) โดยระบชอผแตง เครองหมายจลภาค (comma ,) ตามดวย ปทพมพ เครองหมาย มหพภาคค (colons) และหมายเลขหนาไวในวงเลบ ทายขอความทอางองโดยแทรกปนไปในเนอหาของบทความ/เอกสาร ดงตวอยางตอไปน

ตวอยาง (ผแตง 1 คน) ฉกรรจ แสงรกษาวงศ (2553 : 56-62) (ฉกรรจ แสงรกษาวงศ, 2553 : 56-62) Malcolm S. Knowles (2009 : 36-45) (Malcolm S. Knowles, 2009 : 36-45)

ตวอยาง (ผแตง 2 คน) Joseph Murphy and Lynn L. Beck (2010 : 88-115) (Joseph Murphy and Lynn L. Beck, 2010 : 88-115)

ตวอยาง (หากมผแตงมากกวา 3 คน ใหใสชอผแตงคนแรกแลวตามดวยค�าวา และคนอน ๆ หรอ และคณะ (and others หรอ et. al.)

Malcolm S. Knowles et. al. (2009 : 36-45) (Malcolm S. Knowles et. al., 2009 : 36-45)

หรอการสรปเนอหามาทงหมดเลม ไมใชเฉพาะสวนใดสวนหนงหรอหนาใดหนาหนง กไมตองระบหมายเลขหนา ดงน

ตวอยาง (สญญา สญญาววฒน, 2551)

กรณการอางองผแตงเปนชาวตางประเทศใหระบแตนามสกล ไมตองใสชอแรก

ตวอยาง (Chomskey, 2001 : 16 – 31)กรณทผแตงมฐานนดรศกด ใหคงไวเหมอนบรรดาศกด/สมณศกด เดม ดงน

ตวอยาง (พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช , 2540 : 14)หรอกรณผแตงมยศทางทหาร ต�ารวจ ต�าแหนงทางวชาการ ค�าเรยกทางวชาชพ

ไมตองใสไว เชน ศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส

ตวอยาง (ประเวศ วะส, 2538 : 40)

การเขยนเ งอรรถ (Footnote)

เปนการเขยนขอความทบอกแหลงทมาของอญประภาษ หรออญพจน อาจเปนรายละเอยดเพมเตมขอความบางแหงในรายงาน ต�าแหนงของเชงอรรถใหเขยนไวทายหนากระดาษแตละหนาโดยเวนหางจากขอความในสวนเนอเรองพอสมควร และมเสนขดคนเพอมใหปะปนกบเนอเรอง

เ งอรรถโยง (Gross - Reference)

มลกษณะการเขยนดงน .....ในการปฎบตหนาท และการท�างานในหนวยงานตางๆ อนจะกอใหเกด

ประสทธภาพและผลงานทดแลว จะตองมการบรหารองคกรทด นนหมายความวา การด�าเนนการจะตองยดหลกการบรหารงาน1

1ดรายละเอยดเพมเตม เรอง หลกการบรหารงาน บทท 4 หนา 75.

เ งอรรถอธบาย (Content Footnote)

เชงอรรถเสรมความทเปนขอความอธบาย ขยายความเพมเตมจากเนอหาของรายงานบางตอนทคดวาจะชวยใหผอานเขาใจไดงายขน มลกษณะการเขยน ดงน

เลขเรยกหนงสอ(Book Number) หรอเลขผแตง1(Author Number) การจดหนงสอ............

1เลขเรยกหนงสอหรอเลขผแตง คอ ตวเลขทก�าหนดขนแทนตวอกษรของชอ หรอนามสกล ผแตง จะใสก�ากบตามหลงพยญชนะตวแรกของชอผแตงในเลขเรยกหนงสอ

เ งอรรถอางอง (Citation Footnote)

เชงอรรถทบอกแหลงทมาของอญพจนทปรากฏในรายงาน ซงมลกษณะการเขยนดงน

ชอผแตง, อหนงสอ, พมพครงท, (สถานทพมพ:ส�านกพมพหรอโรงพมพ, ปทพมพ), หนาทอางถง.

1ลมล รตตากร, การใชหองสมด, พมพครงท 7 , (กรงเทพมหานคร : สวรยาสาสน, 2530), หนา 140.

การเขยนเอกสารอางองหนงสอ

รปแบบชอผแตง. ปทพมพ. อเรอง. พมพครงท. (ถาพมพมากกวา 1 ครง).

สถานทพมพ : ส�านกพมพ/โรงพมพ.ตวอยางสนย เศรษฐบญสราง. 2550. แนวทางปฎบต 7 ขน สวถเศรษฐกจพอเพยง.

พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ส�านกพมพซเอด.Neuman, W. Lawrence. 2006. Social Research Methods. Sixth edition.

U.S.A. : Pearson.*กรณไมปรากฎชอผแตงในหนงสอและปรากฎชอ 1) ผรวบรวม/เรยบเรยง

(Comp. – Compiler) 2) บรรณาธการ (ed. – editor) ฯลฯ ใหลงรายการดวยชอนนๆ ตามดวยเครองหมายจลภาค และค�าวา รวบรวม เรยบเรยง หรอ บรรณาธการ

ตวอยางไพโรจน ไววานชกจ และ กมล เขมะรงษ, เรยบเรยง. 2539. เปดโลกการสอสาร

ไรสาย. กรงเทพมหานคร : ซเอดยเคชน.Roistadas, Asbjorn, ed. 1995 Performance management : a business process

benchmarking Approach. London : Chapmant Hall.

หนงสอแปล

ตวอยางเมคโอเวอร, โจแอล. 2552. กลยทธสรางองคกรสเขยว. แปลโดย นรนทร

องคอนทร.กรงเทพมหานคร : ส�านกพมพแมคกรอ-ฮล.Attila Bartis. 2008. Tranquilit. Translation by Imre Goldstein. New York :

BATA Winners Press Release.

บทความจากหนงสอ

รปแบบชอผเขยน. ปทพมพ. “ชอบทความ.” ใน อเรอง, หนา. ชอบรรณาธการ

หรอผรวบรวม. สถานทพมพ : ส�านกพมพ.

ตวอยางบณฑร ล�าซ�า. 2549. “อารยะขดขน : ทนนยมไลลา.” ใน 3 ทศวรรษประเทศไทย

ยคทนนยมไลลา, หนา 53-73. กองบรรณาธการประชาชาตธรกจ. กรงเทพมหานคร : ส�านกพมพมตชน.

llen, Matthew. 2009 “Okinawa, ambivalence, identity, and Japan.” In Japan’s Minorities the Illusion of Homogeneity, Pp 188 – 205. Edited by Weiner, Michael. New York : Routledge.

บทความในวารสาร นตยสาร หรอหนงสอพมพ

รปแบบชอผเขยน. “ชอบทความ.” อวารสาร ปท (วน/เดอน/ป) : หนา.ตวอยางรญจวน ทววฒน. “ปรชญา-แนวคดทางเศรษฐกจในวกฤตสงแวดลอม.”

เสนทางสเขยว 27 (กนยายน – ธนวาคม 2552) : 22-31. Kouzmin, Alexander. “ Integrity in Publis Affairs.” Public Administration 70

(May – June 2010) : 503 – 506.

รปแบบบทความในหนงสอพมพ

รปแบบชอผเขยน. “ชอบทความ” อหนงสอพมพ (วน/ เดอน/ป) : หนา .ตวอยางกฤษตกา คงสมพงษ. “เลอกซอหรอไม : บรรจภณฑส�าคญไฉน.” ประ า าธรกจ

(19-22 สงหาคม2553) : 22.Karim Raslan. “Praying for A Church.” The Nation (Thursday,August

19, 2010) : 12A.

รปแบบในสารานกรม

รปแบบชอผเขยน . “ชอบทความ .” อสารานกรม เลมท (ปทพมพ) : หนาตวอยางพรพรรณ จนทโรนานนท. “จนในภาคกลาง : ความเชอและประเพณ.”

สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคกลาง 4 (2542) : 1539 – 1562 .

วทยานพนธ

รปแบบ ชอผเขยนวทยานพนธ. ปทพมพ. “ อวทยานพนธ.” ระดบของวทยานพนธ

ชอสาขาวชา คณะมหาวทยาลย. ตวอยางอรฉตร จนทรตน . 2549. “สทธการมสวนรวมของประ า นในกระบวนการ

พจารณาโครงการของรฐ : ศกษากรณโครงการทมผลกระทบตอสงแวดลอม.” วทยานพนธปรญญานตศาสตร มหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร หลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

Pranav Dandekar. 2004. “Algebraic-Geometric Methods for Complexity Lower Bounds.” Thesis , Master Degree of Science ,Graduate School, University of Florida.

สมภาษณ

รปแบบชอผใหสมภาษณ . ต�าแหนง (ถาม). สมภาษณ, วน เดอน ป.ตวอยางวรศาสน อภยพงษ. รองอธบด กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม. สมภาษณ, 11 กรกฎาคม 2552. Jim Goodnight. Chief Executive Officer, SAS Institute Inc. Interview,

August 20, 2010.

Website

รปแบบชอผเขยนบทความบน website. ชอบทความบน website. ชอ website. วน

เดอนปทสบคน.ตวอยางผองพรรณ เจยรวรยะพนธ. การสงเสรมธรรมาภบาล ภายใตปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง. http://www.thaindc.org. 20 สงหาคม 2553.

Documents

วารสารร่มพฤกษ์ มหาวิทยาลัยเกริก สาขาสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์research.krirk.ac.th/images/journals/2014_08/24/usrfile_610561_140… ·