นมและสถานการณ์นมในประเทศไทย

อาจารย ์ดร. อานนท ์ปะเสระกงั Email: anoncp@hotmail.com

C R E A T I V E

G N I K N I H T

นม (Milk)

ความส าคญั: เป็นแหลง่ของโภชนะส าหรบัลกูสตัว ์เกดิใหม ่ยอ่ยไดง้า่ย โภชนะครบถว้น ลกูสตัว ์สามารถเจรญิเตบิโตได ้แมด้ ืม่นมเพยีงอยา่งเดยีว

นยิาม: นม คอื ของเหลวสขีาวทีป่ระกอบดว้ยสารอาหารทีข่บัหล ัง่ออกมาจากเตา้นมของสตัวเ์ลีย้งลกูดว้ยนม

สารอาหารในน า้นม

- น า้ (water) - ไขมนั (butter fat) - โปรตนี (casein and whey) - แรธ่าต:ุ Ca, P, Na, Cl, K - ไวตามนิ: A, Carotene, B complex

องคป์ระกอบแตกตา่งกนัขึน้กบั ชนดิของสตัว ์สายพนัธุ ์อาหาร และสิง่แวดลอ้มเป็นตน้

Species water Fat Casein whey Lactose Ash

Human 87.1 4.5 0.4 0.5 7.1 0.2

Cow 87.3 3.9 2.6 0.6 4.6 0.7

Buffalo 82.8 7.4 3.2 0.6 4.8 0.8

Goat 86.7 4.5 2.6 0.6 4.3 0.8

Pig 81.2 6.8 2.8 2.0 5.5 1.0

Camel 86.5 4.0 2.7 0.9 5.0 0.8

Manatee 87.0 6.9 6.3 - 0.3 1.0

Dolphin 58.3 33.0 3.9 2.9 1.1 0.7

Table 1 Composition of milks of various species

Source: adapted from Jenness (1985)

Table 2 Composition of milk of five breeds of dairy cattle

Breed Ts Fat Casein whey Lactose Ash

Ayrshire 12.7 3.97 2.68 0.6 4.63 0.72

Brown Swiss 12.7 3.8 2.63 0.55 4.8 0.72

Guernsey 13.7 4.58 2.88 0.61 4.78 0.75

Holstein 11.9 3.56 2.49 0.53 4.61 0.73

Jersey 14.1 4.97 3.02 0.63 4.7 0.77

Source: adapted from Jenness (1985)

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjXgYuju6_XAhVKK48KHeO2AnYQjRwIBw&url=http://ansci.illinois.edu/static/ansc438/Milkcompsynth/milkcomp_stagelact.html&psig=AOvVaw0r0Ifs9cWe0Pns5EtGyRwb&ust=1510247017406549

Casein and Whey

Casein: ฟอสโฟโปรตนี ซึง่มปีระมาณ 80% ของโปรตนีนม แบง่ออกไดเ้ป็น แอลฟาเคซนี เบตา้เคซนี และแกมมาเคซนี

Whey: สว่นทีเ่หลอืประมาณ 20% ของโปรตนีนมหลงัจากแยกเคซนีออก มโีปรตนีทีส่ าคญัคอื แอลฟาแลคตาลบมูนิ และเบตา้แลคโตกลอบลูนิ นอกจากนีย้งัม ีอมิมโูนกลอบลูนิทีม่หีนา้ทีช่ว่ยเป็นภมูคิุม้กนัโรค ซึง่ลกูโคจะไดร้บัภมูคิุม้กนัผา่นทางน า้นมโดยตรง (Passive immunity)

Immunoglobulin หรอื α - globulin

-ถกูดดูซมึผา่นผนงัล าไสเ้ล็กของลกูสตัวเ์กดิใหมไ่ดด้ ีภายใน 2 -3 วนั

หลกัการ

ลกูโคนมกนิน า้นมเหลอืง (colostrums) ใหไ้ด ้2 ลติร ใน 2 ช ัว่โมง

Lactoferrin

ไกลโคโปรตนีชนดิหนึง่ทีโ่มเลกลุของโปรตนีและคารโ์บไฮเดรตเขา้มาสรา้งพนัธะรว่มกนั ในโครงสรา้งยงัมธีาตเุหล็กเป็นองคป์ระกอบ ม ี3 รปูแบบ -α, β, และ Ƴ – lactoferrin

หนา้ที ่

Butter Fat

-ใหพ้ลงังานสงู 1 กรมั ใหพ้ลงังาน 9 kcal - แหลง่ของไวตามนิที ่ละลายในไขมนั (A, D, E, K) - แหลง่กรดไขมนัทีจ่ าเป็น เชน่ linoleic acid - แหลง่ของโคเลสเทอรอล (cholesterol) - ใหร้สชาต ิ- ใชก้ าหนดราคารบัซือ้น า้นมดบิ - ใชท้ าผลติภณัฑ ์เชน่ เนย เป็นตน้

- แหลง่พลงังานของลกูสตัว ์1 กรมั ใหพ้ลงังาน 4 kcal - แหลง่พลงังานของจลุนิทรยี ์Lactic acid bacteria ในกระบวนการผลติผลติภณัฑน์ม เชน่ โยเกริต์ นมเปรีย้ว เป็นตน้

Calcium และ Phosphorus

- Ca มปีระมาณ 132 มลิลกิรมั/นม 100 มลิลลิติร - P มปีระมาณ 95.8 มลิลกิรมั/นม 100 มลิลลิติร - Ca ท าหนา้ทีร่ว่มกบั P เป็นสารประกอบ hydroxyappatite ทีอ่ยูใ่นสว่น inorganic matrix ในกระดกูและฟนั - กระดกูเป็นคลงัของแคลเซยีม - แมโ่คขาดเกดิ Milk Fever - ลกูโคขาด ชะงกัการเจรญิเตบิโต

การเลี้ยงโคนม อาชีพพระราชทาน

กอ่น 1960 -ชาวอนิเดยีอพยพ เลีย้งเป็นฟารม์เล็ก ๆ ไมก่ ีฟ่ารม์ - นมทีบ่รโิภคสว่นใหญ ่Import จากตา่งประเทศ 1962 - ม.ก. สง่เสรมิกลุม่ผูเ้ล ีย้งโคนมใน กทม. กลุม่เล็ก ๆ - พระบาทสมเด็จพระเจา้อยูห่วั/ รฐับาลเดนมารก์ กรมปศสุตัว ์จดัต ัง้โครงการโคนม ไทย-เดน มารก์ ทีม่วกเหล็ก สระบรุ ี 1964 - รฐับาลเยอรมนั กรมปศสุตัว ์จดัต ัง้โครงการโคนมไทย-เยอรมนั ทีเ่ชยีงใหม ่

จดุเร ิม่ตน้การเลีย้งโคนมในประเทศไทย

1982 (2525) - โครงการโคนม ไทย-เดนมารก์ เปลีย่นเป็น องคก์ารสง่เสรมิกจิการโคนมแหง่ประเทศไทย (อสค.) - ในปี 1982 ประเทศไทย ม ีแมโ่ครดีนม ประมาณ 13,700 ตวั ผลติน า้นม ประมาณ 27,000 ตนั/ปี 1991 (2534) - จ านวนโคนมและผลผลติน้า้นมเพิม่ข ึน้ ประมาณ 6 เทา่ ของปี 1982 ม ี12,000 ฟารม์ แมโ่ครดีนมประมาณ 75,600 ตวั ผลผลติน้า้นมเฉลีย่ตอ่ตวั 10 กก./วนั

Dairy Farming Promotion Organization of Thailand

(DPO)

ตารางที ่1 จ านวนประชากรโคนมท ัง้หมดในโลกชว่งปี 55 – 59 (ลา้นตวั)

ทีม่า: ส านกังานเศรษฐกจิการเกษตร

ตารางที ่2 จ านวนผลผลติน า้นมดบิท ัง้หมดในโลกชว่งปี 55 – 59 (ลา้นตนั)

ทีม่า: ส านกังานเศรษฐกจิการเกษตร

ทีม่า: ส านกังานเศรษฐกจิการเกษตร

ตารางที ่3 ปรมิาณการบรโิภคน า้นมท ัง้หมดในโลกชว่งปี 55 – 59 (ลา้นตนั)

ทีม่า: ส านกังานเศรษฐกจิการเกษตร

ตารางที ่4 จ านวนโคนมและผลผลติน า้นมดบิของไทยชว่งปี 55 – 59 (ตนั)

ทีม่า: ส านกังานเศรษฐกจิการเกษตร

ตารางที ่5 ตน้ทนุการผลผลติน า้นมของไทยชว่งปี 55 – 59 (ตนั)

0

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Milking cows (head/year) Milk production (ton/year) Milk consumption (ton/year)

ภาพที ่1 จ านวนโคนมและผลผลติน า้นมของไทยชว่ง 10 ปี

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Milk/head/year

ภาพที ่2 ปรมิาณผลผลติน า้นมตอ่ตวัตอ่ปีของโคนมไทยชว่ง 10 ปี

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

USA Japan Canada EU Australia Thailand

liter/year

ภาพที ่3 การเปรยีบเทยีบปรมิาณน า้นมเฉลีย่ตอ่ตวัตอ่ปี

Milk production and milk marketing system of Thailand

GAP GMP

Milk Quality Standard (MOU 2015/2016, Start Oct 1, 2015)

Item Standard Milk

Fat (-) < 3.4 – 3.59 > (+) 3.70

Solid not fat (-) < 8.35 – 8.45 > (+) 8.42

Somatic cell (+) < 400,001 – 500,000 > (-) 610,000

AFM1 < 0.5 ppb 23.4% > 0.5 ppb

School Milk Standard

Item Standard

TS >12.15%

SCC <650,000 cell/ml

หวัขอ้ สปัดาหท์ี่

สอน

วนัทีส่อน

ความส าคญัของน า้นมและสถาณการณ์การผลติ

นมในปจัจบุนั

1(2) 9/11

กายวภิาคและสรรีวทิยาของตอ่มนม 2(2) 9/11 (บา่ย)

การพฒันาของตอ่มนมและฮอรโ์มนทีเ่กีย่วขอ้ง 3-4(3) 16/11, 27/11, 4/12

เมตาโบลซิมึของโภชนะ 4-5(2) 7/12, 14/12

ขบวนการสงัเคราะหน์ า้นม P1/P2 6-7(4) 18-21/12, 8-11/1

สอบ 8 25-30/12

ขบวนการขบันม และ การรดีนม 9(2) 15-18/1

โรคเตา้นมอกัเสบ (Mastitis) 10(3) 22-25/1

ปจัจยัทีม่ผีลกระทบตอ่การใหน้มในฟารม์ 11 - 12(2) 29/1-1/2, 5-8/2

การใชฮ้อรโ์มนเพือ่เพิม่ผลผลตินม 13(2) 12,22/2

การตรวจสอบคณุภาพน า้นมและหลกัการผลตินม

คณุภาพสงู

ใชช้ ัว่โมง Lab

ผลติภณัฑแ์ละการแปรรปูน า้นม ใชช้ ัว่โมง Lab

สอบปลายภาค (final examination)

หวัขอ้ปฏบิตักิาร สปัดาหท์ ีส่อน วนัทีส่อน

มาตรฐานคณุภาพน า้นม การตรวจสอบคณุภาพน า้นม และหลกัการ

ผลตินมคณุภาพสงู 1 7/12

การตรวจน า้นมโดยใชป้ระสาทสมัผสั (Organoleptic test)

2 14/12 การตรวจน า้นมโดยทดสอบดว้ยแอลกอฮอล ์(Alcohol test)

การตรวจน า้นมโดยใชก้ารตม้ (Clot on boiling)

การตรวจความเป็นกรดในน า้นม (Acidity test)

การตรวจน า้นมโดยใช ้Methylene blue reduction test

3 21/12 การตรวจน า้นมโดยการเปลีย่นสขีอง Resazurin

การตรวจสอบเตา้นมอกัเสบดว้ยน า้ยา CMT

การนบัจลุนิทรยีบ์นจานเลีย้งเชือ้ Standard plate count (SPC)

4 11/1 การตรวจหาแบคทเีรยีโคลฟิอรม์ (Coliform test)

การตรวจสอบจลุนิทรยีท์นรอ้น (Thermoduric bacteria test)

การวเิคราะหโ์ปรตนี ไขมนันม การหาคา่ความถว่งจ าเพาะ การหา

เนือ้นมรวม (TS) และเนือ้นมไมร่วมไขมนั (SNF) 5 18/1

การวเิคราะหน์ า้นมดว้ยเครือ่งวเิคราะหอ์งคป์ระกอบน า้นม

การแปรรปูน า้นมและผลติภณัฑ ์ 6 25/1

การท าผลติภณัฑโ์ยเกริต์และชสี 7 1/2

ศกึษาดงูานนอกสถานที ่ 8 8/2

Lab Practical Examination 9 22/2