ธรรมเนยมการใหพร สงคมไทยโบราณนยมใหผทใหพรเปนผทมอาวโสกวาผรบพร ระยะหลงเกดการนยมสงบตรอวยพร จงมผนอยจ านวนมาก เขยนค าอวยพรใหแกผใหญทตนเคารพนบถอ

ค าสมาสและค าสนธ

การสรางค า

ค าสมาสและค าสนธ มลกษณะเฉพาะคอ ตองเปนค าทมาจากภาษาบาล และสนสกฤตมาสมาสหรอสนธกนเทานน ถามภาษาอนรวมอยดวยจะไมใชค าสมาสหรอค าสนธ

ค าสมาสและค าสนธ

ค าสมาส

คอการน าเอาภาษาบาล – สนสกฤตตงแต ๒ ค าขนไป มาเรยงตอกน ท าใหเกดค าใหมและมความหมายใหม แตยงมเคาความหมายเดมอย มหลกสงเกตดงน

๑. ตองเปนค าทมาจากภาษาบาล – สนสกฤต เทานน (บาล-บาล, สนสกฤต – สนสกฤต, บาล – สนสกฤต, สนสกฤต - บาล)

วาตภย + ภย (บาล + บาล) วาตภย (ภยอนเกดจากลม) ประถม + ศกษา (สนสกฤต + สนสกฤต) ประถมศกษา (การศกษาชนตน) อศวะ + มข (สนสกฤต + บาล) อศวมข (หนามา) ทนตะ + แพทย (บาล + สนสกฤต) ทนตแพทย (หมอท าฟน)

๒. ตองแปลความหมายจากค าหลงไปค าหนา เชน

มหาราช หมายถง ราชาผยงใหญ นาฏศลป หมายถง ศลปะการรายร า ปจฉมวาจา หมายถง ค าพดครงสดทาย

*** แตมขอยกเวนบางค าทแปลจากค าหนาไปค าหลง

๓. ทายศพทตวแรกหามใสรปสระ อะ และไมทณฑฆาต เชน

ธระ + กจ ธรกจ วาทะ + ศลป วาทศลป ครศาสตร + บณฑต ครศาสตรบณฑต

*** ยกเวน : ค าวา “กจจะลกษณะ” ทประวสรรชนยได

๔. ตองออกเสยงสระททายศพทตวแรก เชน

อณหภม อานวา อน – หะ – พมประวตศาสตร อานวา ประ – หวด – ต – สาดมาตภม อานวา มา – ต – พม

*** ค าสมาสบางค านยมอานตามแบบไทย คอ ไมออกเสยงสระททายศพทแรก ถอเปนขอยกเวน ใหอานตามความนยม เชน เกษตรศาสตร อานวา กะ – เสด – สาด (ชอเฉพาะของมหาวทยาลย) ชาตนยม อานวา ทาด – เจ – ด

๕. ค าวา วร, พระ ตามดวยภาษาบาล – สนสกฤตถอเปนค าสมาส เพราะ “พระ” แผลงมาจาก “วร”

วรกาย วรชายา พระโอษฐ พระนาสก พระกรรณ พระบาท

*** ยกเวนค าทประสมกบค าทมาจากภาษาอน ไมถอวาเปนค าสมาส เชน พระสนม พระอ

๖. ค าทลงทายดวยค าวา ศกษา ศาสตร กรรม ภาพ ภย ศลป วทยา กร สวนมากมกเปนค าสมาส

จรยศกษา วทยาศาสตร พนธกรรม มโนภาพ วาตภย วาทศลป กฏวทยา จตรกร

ค าสนธ ค าสนธ คอ ค าสมาสชนดหนง เพราะเกดจากค ามลในภาษาบาล – สนสกฤต ตงแต ๒ ค าขนไปมาเชอมใหตดเปนค าเดยวกน โดยการสนธมอย ๓ ชนดคอ สระสนธ พยญชนะสนธ และนฤคหตสนธ

๑. สระสนธ คอการน าค าบาล – สนสกฤตมาสนธกบค าทขนตนดวยสระ มหลกดงน

ก. ตดสระทายค าหนา ใชสระหนาค าหลง เชน

หมะ + อาลย ตด อะ ใช อา สนธเปน หมาลย

ข. ตดสระทายค าหนา ใชสระหนาค าหลง แตเปลยน อะ เปน อา อ เปน เอ อ เปน อ, โอ แลวสนธตามขอ ก เชน ราช + อธราช ตด อะ แรก ใช อะ หลง แตเปลยนเปน อา สนธเปน ราชาธราช

ค. เปลยนสระทายททายค าหนาจาก อ อ เปน ย, และ อ อ เปน ว เสยกอน แลวสนธตามหลกขอ ก และขอ ข เชน ธน + อาคม เปลยน อ เปน ว เปน ธนว สนธเปน ธนวาคม

๒. พยญชนะสนธ คอ ค าบาล – สนสกฤตทน ามาสนธกบพยญชนะ มหลกดงน ก. ค าทลงทายดวย ส สนธกบพยญชนะ เปลยน ส เปน โอ เชน มนส + ธรรม เปลยน ส เปน โอ สนธเปน มโนธรรม

ข. อปสรรค ทส กบ นส สนธกบพยญชนะ เปลยน ส เปน ร เชน ทส + ชน เปลยน ส เปน ร สนธเปน ทรชน

๓. นฤคหตสนธ คอ ค าบาล – สนสกฤตทน ามาสนธกบ º (นฤคหต) มหลกดงน ก. นฤคหตสนธกบสระ เปลยน º เปน ม กอนมาสนธ ตามหลกสระสนธ เชน

+ อาคม เปน สมาคม

ข. นฤคหตสนธกบพยญชนะวรรค เปลยน º เปนพยญชนะทายวรรคนนกอนสนธ เชน

สนธกบวรรค กะ เปลยน º เปน ง เชน สº + เกด สงเกต

สนธกบวรรค จะ เปลยน º เปน ญ

เชน สº + จร สญจร

อางอง : จงชย เจนหตถการกจ (๒๕๕๑) พรทพย แฟงสด (๒๕๕๔)