เศรษฐศาสตรแรงงาน Labor Economics

รศ.ดร.ธเนศ ศรวชยลาพนธ

เศรษฐศาสตรแรงงาน Labor Economics

รศ.ดร.ธเนศ ศรวชยลาพนธ

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

2561

คานา

เอกสารคาสอนวชาเศรษฐศาสตรแรงงาน (Labor Economics) หรอวชา 751440 เปนวชาทเปด

สอนในคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม สาหรบนกศกษาตงแตชนปท 3 ขนไป เอกสารคาสอน

เลมน ผเรยบเรยงไดพยายามรวบรวม และเรยบเรยงจากหนงสอหลายๆ เลมเขาดวยกน เพอนามาใช

ประกอบการเรยนการสอน

เนอหาในเอกสารคาสอนเลมน ประกอบไปดวยบทท 1 ความรเบองตนเกยวกบแรงงานและ

เศรษฐศาสตรแรงงาน บทท 2 ความเปนมาของเสนอปสงคสาหรบแรงงานในกรณตางๆ บทท 3 ทมา

ของเสนอปทานของแรงงานวามลกษณะอยางไร และมปจจยอะไรมาเปนตวกาหนด บทท 4 บทบาทและ

หนาทของตลาดแรงงาน บทท 5 การกาหนดคาจางตามแนวคดตางๆ และการกาหนดคาจางในตลาดแบบ

ตางๆ บทท 6 การกาหนดคาจางขนตา ตามหลกและกฎเกณฑตางๆ และการกาหนดคาจางขนตาของ

ประเทศไทย บทท 7 การเคลอนยายแรงงานในกรณตางๆ และผลของการเคลอนยายแรงงาน บทท 8

การวางงานตามทฤษฎตางๆ ประเภทของการวางงาน และกรณตวอยางในประเทศไทย บทท 9 บทบาท

และความจาเปนทจะตองมสหภาพแรงงาน และปญหาสหภาพแรงงานในประเทศไทย บทท 10 การ

แรงงานสมพนธ การตอรองรวม และยทธวธในการตอรองรวมในกรณทมขอพพาทเกดขน และบทท 11

ซงเปนบทสดทายทศกษาการประกนสงคมกบการพฒนาคณภาพชวตของแรงงาน

ผเรยบเรยงหวงเปนอยางวา เอกสารคาสอนเลมนจะเปนประโยชนตอการเรยนการสอนในวชา

เศรษฐศาสตรแรงงาน(751440) ตอไป

ธเนศ ศรวชยลาพนธ

ธนวาคม 2561

สารบญ

หนา

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบแรงงานและเศรษฐศาสตรแรงงาน 1

1.1 ความหมายของแรงงาน 1

1.2 ความสาคญของแรงงาน 4

1.3 เศรษฐศาสตรแรงงาน 9

1.4 สาขาทเกยวของกบการศกษา 16

บทท 2 อปสงคสาหรบแรงงาน 17

2.1 ทฤษฎผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน 17

2.2 อปสงคแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคา และตลาดปจจยเปน 20

ตลาดแขงขน

2.3 อปสงคแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคาเปนตลาดผกขาด 27

และตลาดปจจยเปนตลาดแขงขน

2.4 จดออนของทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย 32

2.5 ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน เมอแรงงานเปนปจจยกงคงท 34

บทท 3 อปทานของแรงงาน 39

3.1 นยามกาลงแรงงาน 39

3.2 ปจจยทกาหนดปรมาณแรงงาน 41

3.3 การวดอตราการเขามาในกาลงแรงงาน 43

3.4 การวดชวโมงการทางาน 44

3.5 ความแตกตางในเชงคณภาพของแรงงาน 45

3.6 กระบวนการตดสนใจในการทางาน 46

3.7 เสนอปทานแรงงาน 55

3.8 ทฤษฎอปทานแรงงานระยะยาว 61

บทท 4 ตลาดแรงงาน 68

4.1 ความหมายของตลาดแรงงาน 68

4.2 ประเภทของตลาดแรงงาน 69

4.3 หนาทของตลาดแรงงาน 70

4.4 การเขาออกจากงาน 71

4.5 สานกจดหางาน 73

บทท 5 การกาหนดคาจาง 77

5.1 แนวคดเกยวกบการกาหนดคาจาง 77

5.2 ทฤษฎคาจาง 81

5.3 ความแตกตางของอตราคาจาง 83

5.4 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ 84

5.5 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนไมสมบรณ 87

5.6 วธกาหนดคาจางทวไป 93

5.7 การกาหนดคาจางในตลาดแรงงานของไทย 98

บทท 6 การกาหนดคาจางขนตา 106

6.1 ความเปนมา 106

6.2 ความหมายของคาจางขนตา 107

6.3 หลกเกณฑและวธการในการกาหนดคาจางขนตา 108

6.4 การกาหนดคาจางขนตาของประเทศไทย 110

6.5 ผลกระทบจากการกาหนดอตราคาจางขนตา 115

6.6 ผลกระทบของการขนคาจางขนตาตอเศรษฐกจของไทยโดยสวนรวม 116

6.7 แนวความคดและหลกการบรหารแรงงานในประเทศไทย 117

บทท 7 การเคลอนยายแรงงาน 120

7.1 ความหมายและประเภทของการเคลอนยายแรงงาน 120

7.2 อปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน 120

7.3 วธแกไขอปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน 121

7.4 การเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย 121

7.5 การเคลอนยายแรงงานไปตางประเทศของแรงงานไทย 123

7.6 ผลของการเคลอนยายแรงงาน 126

7.7 ปญหาของการเคลอนยายแรงงาน 128

7.8 ขอเสนอแนะเกยวกบนโยบายทใชในการแกปญหาการเคลอนยายแรงงาน 130

บทท 8 การวางงาน 132

8.1 ความสาคญของการวางงาน 132

8.2 ทฤษฎการวางงาน 133

8.3 ลกษณะการเขาออกของแรงงานในตลาดแรงงาน 148

8.4 ความหมายและขอบกพรองของนยามการวางงาน 150

8.5 ประเภทของการวางงาน 153

8.6 สภาพการวางงานในกรงเทพฯ และชนบท 155

8.7 ตวอยางกลมบคคล(แรงงาน)ทไดรบผลกระทบจาก 156

วกฤตการณทางเศรษฐกจ

บทท 9 สหภาพแรงงาน 161

9.1 ความหมาย 161

9.2 ประวตความเปนมา 162

9.3 ประวตยอของสหภาพแรงงานในบางประเทศ 164

9.4 ทฤษฎสหภาพแรงงาน 167

9.5 วตถประสงคของสหภาพแรงงาน 171

9.6 รปแบบและการจดองคการ 176

9.7 บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงาน 180

9.8 สหภาพแรงงานกบอตราคาจางเปรยบเทยบ 184

9.9 สหภาพแรงงานในประเทศไทย 186

9.10 ความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานไทย 195

9.11 วเคราะหสหภาพแรงงานในประเทศไทย 197

9.12 ปญหาและอปสรรคของสหภาพแรงงานในประเทศไทย 198

บทท 10 การแรงงานสมพนธและการตอรองรวม 200

10.1 การแรงงานสมพนธ 200

10.2 การตอรองรวม 206

10.3 ยทธวธในการตอรองรวม 216

บทท 11 การประกนสงคมกบการพฒนาคณภาพชวตของแรงงาน 225

11.1 ความหมายของการประกนสงคม 226

11.2 ความเปนมาของการประกนสงคม 227

11.3 หลกการของการประกนสงคม 229

11.4 ขอบขายการใหความคมครอง 231

11.5 ประเภทของการประกนสงคม 232

11.6 คาใชจายในการบรหารจดการ 234

11.7 การประกนสงคมในประเทศไทย 235

บรรณานกรม 257

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1.1 ลกษณะเฉพาะของตลาดแรงงานประเภทตางๆ 13

ตารางท 2.1 การลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย 18

ตารางท 2.2 มลคาของผลผลตหนวยสดทายและอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต 21

ตารางท 2.3 รายไดหนวยสดทายของแรงงาน (MRP) และอปสงคสาหรบแรงงาน 30

ของหนวยผลตในตลาดผกขาด

ตารางท 3.1 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของประชากรอาย 15 ปขนไป ในป 43

พ.ศ.2559 และ 2560

ตารางท 3.2 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของทงประเทศ จาแนกตามหมวดอาย 44

เพศในป พ.ศ. 2560

ตารางท 3.3 รายไดทไดรบและมลคาปจจบนของรายไดจากอาชพ A และ B ในอตรา 63

ดอกเบยตาง ๆ

ตารางท 3.4 การคานวณหาอตราผลตอบแทนของการลงทนในการศกษา 65

ตารางท 8.1 จานวนคนงานทเปลยนสภาพในตลาดแรงงานระหวางเวลา 2 เดอน 150

ตารางท 9.1 จานวนสหภาพแรงงานทวประเทศ ป 2515 - 2541 189

ตารางท 9.2 สถตจานวนสหภาพแรงงานแยกตามรายจงหวด ณ วนท 31 ธนวาคม 2541 190

ตารางท 9.3 จานวนองคการแรงงาน ทวราชอาณาจกร ณ ธนวาคม พ.ศ. 2556 191

ตารางท 9.4 จานวนองคการแรงงาน ทวราชอาณาจกร ณ ธนวาคม พ.ศ. 2559 191

ตารางท 10.1 การพพาทแรงงาน การนดหยดงาน และการปดงาน ทวราชอาณาจกร พ.ศ. 2556 – 2560 224

สารบญรปภาพ

หนา

รปท 2.1 จานวนแรงงาน ผลผลตรวม และผลผลตหนวยสดทาย 19

รปท 2.2 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต (firm) เมอปจจยทนคงท 23

รปท 2.3 อปสงคสาหรบแรงงาน เมอปจจยอนผนแปรดวย (ระยะยาว) 24

รปท 2.4 การรวมอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตใหเปนอปสงคสาหรบ 26

แรงงานของอตสาหกรรม

รปท 2.5 เสนอปสงคสาหรบแรงงานกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด 29

รปท 2.6 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบผลผลต และอปสงคสาหรบปจจย 30

ของหนวยผลตกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด

รปท 2.7 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบปจจยของหนวยผลต กรณตลาดปจจย 31

เปนตลาดแขงขน และตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขนและเปนตลาดผกขาด

รปท 2.8 อปสงคสาหรบแรงงานในตลาดผลผลตผกขาดเมอหลายปจจยแปรผน 32

รปท 2.9 เสนตนทนเทากนของหนวยผลต 36

รปท 2.10 วเคราะหพฤตกรรมการจางงานของหนวยผลต 37

รปท 3.1 แผนภมประชากรและกาลงแรงงานทวราชอาณาจกร ป 2541 40

รปท 3.2 อรรถประโยชนของการเลอกระหวางการทางานกบการพกผอน 48

รปท 3.3 ขอจากดทางดานงบประมาณ 51

รปท 3.4 การตดสนใจทจะไมทางาน 52

รปท 3.5 การตดสนใจทางาน 53

รปท 3.6 การตดสนใจเกยวกบชวโมงการทางาน 54

รปท 3.7 ผลของการเปลยนแปลงรายไดจากแหลงอนๆตอชวโมงการทางาน 56

รปท 3.8 ชวโมงการทางานลดลงเมออตราคาจางเพมขน 57

รปท 3.9 ชวโมงการทางานเพมขนเมออตราคาจางเพมขน 57

รปท 3.10 ผลทางดานการทดแทนกนและผลทางรายไดเมออตราคาจางเปลยน 58

รปท 3.11 เสนอปทานแรงงานของผบรโภค 60

รปท 3.12 เสนอปทานแรงงานตลาด 60

รปท 5.1 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ 85

รปท 5.2 การกาหนดคาจางในแตละกจการ 86

รปท 5.3 การกาหนดคาจางในตลาดระยะยาว 86

รปท 5.4 การกาหนดคาจางในตลาดกงแขงขนกงผกขาด 87

รปท 5.5 แสดงคาจางในตลาดทมการผกขาดโดยนายจางคนเดยว 88

รปท 5.6 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพในตลาดแรงงานทมผขายผกขาด 89

รปท 5.7 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพทมผซอและผขายแรงงานผกขาด 90

รปท 5.8 คาจางในตลาดผกขาดทมสหภาพแรงงานเขามาเกยวของ 92

รปท 5.9 คาจางในกรณทมการตอรองเกดขน 93

รปท 8.1 อปสงค-อปทานแรงงานตามแนวคดของคลาสสก 134

รปท 8.2 อปสงค-อปทานแรงงานของเคนส 135

รปท 8.3 ตลาดแรงงานและตลาดสนคากรณมภาพหลอนของเงน 137

รปท 8.4 เสนการแจกแจงคาจางทคาดคะเน และเสนตนทนหนวยสดทายในการหางาน 144

รปท 8.5 เสนอปสงค-อปทานแรงงาน กรณภาพหลอนของเงน 145

รปท 8.6 ภาพการจาลองการเคลอนไหวของตลาดแรงงาน 148

รปท 8.7 ภาพแสดงสดสวนของผอพยพจากเมองสชนบท 156

รปท 9.1 ผลทางการทดแทนกนและผลทางรายไดเมออตราคาจางเปลยน 174

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบแรงงานและเศรษฐศาสตรแรงงาน

1.1 ความหมายของแรงงาน ในการศกษาสงใดสงหนงนน ปญหาหนงทเราจะตองแสวงหาคาตอบใหไดกคอ สงทเรากาลงศกษาอยนน มนคออะไรกนแน มนมความหมายอยางไร เพอความสะดวกและงายตอการศกษาพฤตกรรมและผลกระทบแหงพฤตกรรมของสงนน ๆ ตอสงอน ๆ ในระบบ การศกษาปญหาแรงงาน หรอเศรษฐศาสตรแรงงานกเชนเดยวกน เราจาตองทาความเขาใจใหไดเสยกอนวา แรงงานคออะไร สาคญอยางไร เพอทจะไดทาความเขาใจในเรองของบทบาทและพฤตกรรมของแรงงานทจะกอใหเกดผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคม และการเมองตอไป ในการศกษาความหมายของแรงงาน จนสามารถกาหนดขนเปน “คานยาม” ไดนน จาเปนทจะตองพจารณาทงทางดานสงคมศาสตร และทางดานวทยาศาสตรควบคกนไป

1) ความหมายทางสงคม

ความหมายของ “แรงงาน” ทางดานสงคมศาสตรนน หมายถงแรงกายและแรงความคดของมนษยทใชในการประกอบกจกรรมตาง ๆ ทเรยกกนวา “งาน” เพอการดารงอยของชวตมนษย ไมวางานนนจะเปนงานงาย ๆ หรองานทสลบซบซอนเพยงใดกตาม นถอวาเปนความหมายตามตวอกษร แตคาวา “แรงงาน” ในความหมายตามตวอกษรอาจแปรเปลยนเปนแรงงาน ในความหมายทมนยทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองโดยเฉพาะเจาะจงได เชน ในทางเศรษฐกจ “แรงงาน” อาจหมายถง “ปจจยการผลต” ชนดหนงอนไดแก “แรงกายและแรงสมองของมนษย” ซงเมอถกนาไปใช จาตองมการจายคาตอบแทนประเภทตาง ๆ เชน คาจาง หรอกาไร เปนตน ความหมายมนยทางสงคมของ “แรงงาน” อาจหมายถง “งานหนก” หรอ “งานทตองใชแรงกาย” ทผทาจะตองใชแรงกาย ฉด ลาก ดง แบก หาบ หาม หรอยก ผททางานประเภทน จงถกเรยกวา “กรรมกร” คอผใชแรงงานทางานหนก ความหมายมนยทางสงคม อาจกนความเลยไปถงชนชนหนงในสงคมทมความเปนอยโดยการใชแรงกายเขาแลก ทางานหนก สกปรก และมรายไดตา เปนชนชนทขาดโอกาสและเสยเปรยบในสงคม ในทางการเมอง “แรงงาน” อาจหมายถงงานทตองทาภายใตบงคบบญชาของผอน เปนงานทขาดอสระ ขาดความเปนไทแกตวเอง ตองขนอยกบกฎ ระเบยบ และหรอขอบงคบของสถาบนทตนสงกดอย และอาจหมายถงงานทผประกอบการ หรอนายทนบงคบใหผทางาน ทางานเยยงทาส โดยไมม

2

เวลาหยดพกผอนทพอเหมาะ ใชเดกทางานหนก ไมสมควรตอวย และพฒนาการทางรางกายและจตใจของเดก เมอเกดลทธคอมมวนสตขนในโลก คาวา “แรงงาน” ในความหมายทางการเมอง หมายถง “งานในวงการอตสาหกรรม” และหรอ “ผทางานในวงการอตสาหกรรมททางานแลกผลตอบแทนเปนคาจาง” เรยกวา “ชนชนกรรมาชพ” 2) ความหมายทางวทยาศาสตร ในทางวทยาศาสตร “แรงงาน” หมายถง "พลงงานทวภาวะ" จากอนทรยมชวตอนประกอบดวย “พลงงานกายภาพ” และ “พลงงานจตภาพ” กระบวนการทอนทรยมชวตปลดปลอย “พลงงานทวภาวะ” หรอทเราเรยกวา “แรงงาน” นออกมานน เปนกระบวนการทซบซอนและยงยากตอการควบคมมากกวา เมอเทยบกบกระบวนการปลดปลอยพลงงานจากอนทรยไรชวต ซงเปนพลงงานโดยตรง กลาวคอ “แรงงาน” ซงเปนพลงงานแปรรปจากอนทรยมชวต ขณะเมอจะถกปลดปลอยออกมา กระบวนการปลดปลอยพลงงานทวภาวะทเกดขน จะเปนกระบวนการเชงซอน ซงเรยกวา “กระบวนการเชงซอนจตวทยาสรรวทยา” สวนการปลดปลอยพลงงานโดยตรงจากอนทรยมชวต ซงเปนพลงงานกายภาพนน เปนแตเพยงกระบวนการเชงเดยวทาง สรรวทยาเทานน ลาพงกระบวนการเชงเดยวของการปลดปลอยพลงงานกายภาพจากอนทรยไรชวตกเปนกระบวนการทซบซอน อยภายใตกฎเกณฑ สตร และระเบยบอนซบซอนและยากตอการควบคมอยแลว เชน กระบวนการปลดปลอยพลงงานปรมาณจากแรธาตบางอยางดวยเครองมอทเรยกวา ปฏกรณปรมาณ กระบวนการเชงซอนของการปลดปลอย “แรงงาน” จากอนทรยมชวตยงซบซอนและยงยากตอการควบคมมากกวา เพราะพลงงานทถกปลดปลอยออกมานน มทงพลงงานกายภาพและพลงงานทางจตภาพรวมกนอยในสดสวนใดสดสวนหนงเสมอ สดสวนของพลงงานกายภาพและพลงงานจตภาพทอนทรยมชวตโดยเฉพาะคนปลดปลอยออกมาแตละครงนน ยอมผนแปรไปตามลกษณะแหงงานทกระทา งานแบก หาม หาบ ฉด ลาก ยก ผลก ดน ตองการพลงงานกายภาพมากกวาพลงงานจตภาพ สวนงานประพนธ งานบรหารในองคกรใหญ ๆ ตอการพลงงานจตภาพมากกวาพลงงานกายภาพ จะเหนไดวา ความหมายของ “แรงงาน” ในความหมายตามตวอกษร ไมวาจะพจารณาทางดานสงคมศาสตร หรอพจารณาทางดานวทยาศาสตรกตาม หมายถง “พลงงาน” ทคนปลดปลอยออกมาในการกระทากจอยางใดอยางหนงทเรยกวา “งาน” เพอให “งาน” หรอ “วตถแหงงาน” นนเกดการเคลอนไหว เปลยนสภาพ เสรจสมบรณตามความประสงค ฉะนน เราจงอาจจะสรปความหมายของคาวา “แรงงาน” ใหสอดคลองกบวตถประสงคของการศกษาเศรษฐศาสตรแรงงานและตรงตามความหมายททางราชการใชวา “แรงงานคอ พลงงานทใชใน

3

การทางานใหเกดผลทางเศรษฐกจ แรงงานจงหมายถง กาลงกาย กาลงความคด ฝมอ ความร ความสามารถทมนษยนามาใชใหเกดประโยชนแกตนเองและสวนรวม” ประโยชนของการพจารณาแรงงานทงในความหมายทางวทยาศาสตร และความหมายทางสงคมศาสตร ทงในแงความหมายตามตวอกษรและความหมายมนย คอการทเรามความเขาใจเรองของแรงงานอยางกวางขวาง ไมมองขามพลงงานจตภาพ ซงเปนสวนประกอบอนสาคญสวนหนงในแรงงานของคน ทาใหเราเขาใจสภาพความเปนจรงวา ไมมใครเลยทอยในฐานะผมงานทาจะอยนอกเหนอความหมายของ “ผใชแรงงาน” ไมวาการใชแรงงานนน จะมการใช “พลงงานกายภาพ” มากกวา “พลงงานจตภาพ” หรอใช “พลงงานจตภาพ” มากกวา “พลงงานกายภาพ” ตางกไดชอวา “ผใชแรงงาน” ทงสน เมอมการใชแรงงานยอมจะตองมการสนเปลองแรงงานหรอสนเปลองพลงงาน ไมวาการใชแรงงานนน ๆ จะเปนการใชพลงงานกายภาพมากกวาพลงงานจตภาพ หรอใชพลงงานจตภาพมากกวาพลงงานกายภาพกตามท แตความสนเปลองพลงงานในรปของการสญเสยแคลอรคดแลวมจานวนพอ ๆ กนตอวน นนคอ ประมาณวนละ 2,800-3,000 แคลอร พลงงานทสญเสยไปจานวนนเปนพลงงานทปลดปลอยออกไปเพอการประกอบอาชพการงานและพลงงานทใชไปในการทางานของอวยวะตาง ๆ ในรางกาย เพอการมชวตอยในแตละวน คนงานททางานหนก งานสกปรกในโรงงาน ซงตองใชพลงงานภายภาพมากกวาพลงงานจตภาพ และผอานวยการทนงโตะในสานกงาน ซงใชพลงงานกายภาพนอยกวาพลงงานจตภาพ แตกเหนดเหนอยและสนเปลองพลงงานตอวนไมแพกน คนงานผใชพลงงานกายภาพมากกวา จะปลดปลอยพลงงานทเกดจากกลามเนอชนใหญ ๆ เชน กลามเนอแขน กลามเนอขา ซงทาใหสญเสยพลงงานมาก แตทวากลามเนอใหญเหลานกมเพยงนอยชน ผอานวยการผใชพลงงานจตภาพมากกวาจะปลดปลอยพลงงานจากกลามเนอชนเลก ๆ เชน กลามเนอตา กลามเนอทขมบ ทปาก ทห และพลงงานจากเซลลประสาทในสมอง ซงมจานวนถง 17 พนลานตว การสญเสยพลงงานตอวนจงไมมากไมนอยไปกวาคนงาน ฉะนน ปญหาทจะนาไปสความขดแยงจากขออางทวา “ใครกนแรงใคร” ในเรองของการใชแรงงานระหวางคนงานกบผอานวยการบรษทนน ดจะไรนาหนกเมอเราทราบขอเทจจรงอนน ยงไปกวานน จากการศกษาของนกสรรวทยาบางคน ยงพบวา การทางานทตองใชพลงงานจตภาพมาก ๆ นน สนเปลองแรงงานมากกวาเสยอก ตวอยางเชน อาจารยคนหนง สามารถเลนกอลฟ 18 หลม ตดตอกนเปนเวลา 4 ชวโมง ไดอยางสบาย แตจะสอนหนงสอแบบพดไปคดไปตดตอกนโดยไมพก อาจลมตายลงกอนจะครบ 4 ชวโมงเสยดวยซา

4

นอกจากน ผททางานโดยใชพลงงานจตภาพมาก ๆ มกมโอกาสจะประสบความลมเหลว ตองทาซาหลายหนจงจะประสบความสาเรจ และมโอกาสทจะประสบภาวะไรระเบยบทางจตไดงายกวาผททางานโดยใชพลงงานกายภาพมาก ๆ ฉะนน การกลาวหาวา ผอานวยการบรษททางานสบายกวาคนงาน อาจไมเปนขอกลาวหาทสมเหตสมผลนก

1.2 ความสาคญของแรงงาน

เนองจาก “แรงงาน” คอ “พลงงาน” ชนดหนง ทมคณสมบตสามารถทาใหวตถเปลยนสภาพหรอเคลอนทไปได “แรงงาน” จงเกยวของผกพน และมความสาคญตอชวตความเปนอยของมนษยมาชานานนบตงแตมชวตมนษยอบตขนมาในโลก ชวตของมนษยนนดารงอย และดาเนนไปโดยอาศยกจกรรมทมนษยเรยกวา “งาน” และ “งาน” ทมนษยทานน จาตองใช “แรงงาน” ไมทางใดกทางหนงเสมอ ในสมยดกดาบรรพ บรรพบรษของเราไดอาศย “แรงงาน” ของตนหรอของคนในครอบครวทากจกรรมตาง ๆ ทเรยกวา “งาน” ควบคไปกบการใชแรงงานของสตวเลยงประเภทตาง ๆ เชน ชาง มา วว ควาย ฬอ ลา อฐ เปนตน ตอมา เมอเทคโนโลยกาวหนา อตสาหกรรมเจรญและพฒนาอยางรวดเรวในชวงสมยของการปฏวตอตสาหกรรม จนถงสมยปจจบน อนเปนยคของการพชตอวกาศ ยคซงงานอตสาหกรรมถกถอวาเปนงานทมผลตอการพฒนาและเปลยนแปลงสงคมมากทสด แตการใชแรงงานของมนษยกหาไดลดความสาคญลงไม ถงแมจะไดมการใชเครองจกรกลทมระบบการทางานและการควบคมโดยอตโนมตอยางเขมขนมากเพยงใดกตาม การใชแรงงานของมนษยกยงคงมอย และดเหมอนจะยงมความสาคญ มปญหาทซบซอนละเอยดออนมากยงขน มนษยเมอมชวตอย ไมวาจะยากดมจน ผหญงหรอผชาย จาเปนตองมการทางาน แมในโลกของความคดฝน มนษยจะปรารถนาทจะมชวตอยโดยปราศจากการทางาน หรอทางานแตเพยงเลกนอยในแดนสขาวด แตในโลกของความเปนจรงแลว มนษยทเปนผใหญแลวในทกหนทกแหงเกอบจะทงหมดลวนแตทางานกนทงสน ทงน เพราะการทางานนน มความจาเปนอย 3 ประการ คอ ประการทหนง การทางานเปนการแสวงหาวตถปจจยเพอการอปโภค บรโภค การทางาน จงหมายถงการประกอบอาชพเพอเลยงชวตตนเอง และบคคลในความรบผดชอบ ไมวาการทางานนนจะเปนการทางานโดยอสระ หรอทางานรบจางไดคาตอบแทนเปนเงนเดอน คาจาง หรอคาตอบแทนในรปอนใดกตาม ภายใตบงคบบญชาของบคคลอน

ประการทสอง มนษยซงเปนสตวสงคม ยอมมความตองการพนฐานทางสงคมอนหนง คอการอยรวมฝง การทางานจะใหโอกาสแกปจเจกชนไดคลกคลกบบคคลอน ๆ ซงจะไดสมผส และรบรปญหาตาง ๆ ทเกดขนในการทางานรวมกน

5

ประการทสาม การทางานเปนการปลดเปลองความเครยด ความกดดนทางรางกายอยางหนง ทงยงเปนการเปลยนแปลงอรยาบถทจาเปนอกดวย จงอาจกลาวไดวา การทางานเปนการพกผอนอยางหนงของมนษย ความจาเปนดงกลาว 3 ประการ ของการทางาน ทาใหการทางานกลายเปนสงสาคญสวนหนงของชวตมนษย ซงจะขาดเสยมได แตไมวาการทางานจะเปนไปดวยเหตผลและความจาเปนสถานใด ใน 3 ประการ การทางานนน ๆ จะตองมการใช “แรงงาน” ในลกษณะหนงลกษณะใดเสมอระหวางการใชพลงงานกายภาพมาก และใชพลงงานจตภาพนอย ไปจนถงการใชพลงงานกายภาพนอย และใชพลงงานจตภาพมาก ยงสงคมมนษยพฒนามาเปนสงคมอตสาหกรรมมากขนเทาใด ปญหาแรงงานทเกดขนยงมมากและทวความสาคญยงขน ไมวาจะเปนปญหาเกยวกบการกาหนดคาตอบแทนการใชแรงงาน ปญหาการพฒนาขดความสามารถของคนงานใหทนกบการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยการผลต ปญหาเกยวกบการวางงาน ปญหาเกยวกบการนดหยดงาน เปนตน ปญหาเหลานนบวนมแตจะรนแรงและยงยาก ละเอยดออน และซบซอน ทาทายสตปญญาและความสามารถของผมหนาทเกยวของใหเขาแกไขอยตลอดเวลา ปญหาแรงงานทเกดขนในสงคม เศรษฐกจอตสาหกรรม ทเปนอยในปจจบน แมในอกดานหนงจะเปนปญหาสวนตวโดยเฉพาะของคนงาน เชน ปญหาคนวางงาน ผไมมงานทา อาจมสาเหตมาจากการเปนคนงานไรฝมอ ขาดการศกษา เลอกงานหรอเปนเพราะไมรวาจะไปหางานทาทไหน แตในอกดานหนงกเปนปญหาสวนรวม สะทอนใหเหนความบกพรองของระบบการจดการศกษา การฝกอบรม ความบกพรองของตลาดแรงงาน และทสาคญยงกคอ มนสะทอนใหเหนความสญเปลาของทรพยากรสวนหนงทมไดถกใชใหเกดประโยชนเตมท อนเปนเหตใหสงคมมผลผลตหรอรายไดตากวาทควรจะเปน หากทรพยากรแรงงานไดถกใชประโยชนทางเศรษฐกจอยางเตมท ปญหาแรงงานทเกดขนสงผลกระทบตอชมชนทเกยวของไดใน 3 ทาง คอ ทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง

1) ทางเศรษฐกจ

ในฐานะทแรงงานเปน “ปจจยการผลต” ชนดหนง ปญหาทตดตามมากคอปญหาตาง ๆ ทเกยวกบการใชและการกาหนดคาตอบแทนการใชปจจยการผลต แรงงานเปน “ปจจยเศรษฐกจ” มใช “ปจจยทไดเปลา” การใชแรงงานคณภาพระดบหนงทสงคมมอย จงตองคานงถงปญหาตาง ๆ ทเกยวของหลายปญหา เชน แหลงการใชทรพยากรแรงงานควรจะเปนแหลงการผลตประเภทใด อตสาหกรรมอะไร จะใชแรงงานคณภาพดงกลาวมากนอยแคไหน

6

คาตอบแทนทจะกาหนดใหควรจะเปนเทาใด จะถออะไรเปนเกณฑ มอะไรเปนตวกาหนดในแตละสภาวะทมเงอนไขและสงแวดลอมตางกน แรงงานตามความหมายมนย ซงหมายถงตวบคคล และหรอชนชนแหงบคคลผเปนเจาของปจจย เรยกวา “แรงงาน” จะเปนผรบสวนแบงจากผลผลตหรอรายไดเปนคาตอบแทนการใชแรงงาน และจะเปนผใชสวนแบงหรอรายไดนนไปในการบรโภค แรงงานจงเปนไดทงผผลตและผบรโภค ในฐานะผผลต ปญหาสาคญอนหนงทผผลตตองเผชญกคอ ปญหาการยกระดบผลตภาพของกจการซงหมายถงการเพมผลผลต โดยมตองเพมการใชแรงงาน หากแตเพมประสทธภาพของแรงงาน การยกระดบผลตภาพของกจการจงหมายถงการเพมผลผลต หรอรายได ซงจะเปนตวกาหนดขดความสามารถในการบรโภคตอไป ในฐานะผบรโภค ขดความสามารถของผบรโภคจะถกกาหนดโดยระดบรายไดของผบรโภค ณ ระดบราคาสนคาระดบใดระดบหนง ทเปนอยในขณะเวลาใดเวลาหนง และในมมทกลบกนขดความสามารถในการบรโภคกจะเปนตวกาหนดขดความสามารถในการผลตตอไป ฉะนน ปญหาของผบรโภคจงมไดจากดเพยงแคการบรโภคของมคณภาพด ราคาถก หรอปญหาของการแสวงหาความพอใจสงสดจากการบรโภคเทานน แตยงครอบคลมถงการมรายไดอนตอเนองและเพยงพอเพอการบรโภคอกดวย และดเหมอนวา ปญหาประการสดทายนจะมความสาคญยงกวาปญหาอน ๆ ของผบรโภคเสยอก

2) ทางสงคม

สงคมมนษยในปจจบนไดพฒนามาเปนสงคมเศรษฐกจอตสาหกรรม ทมนษยไมเพยงแตทางานอยางตอเนองในการผลตสนคาและบรการเพอรบคาตอบแทนในการยงชพเทานน หากแตตองทางานคลกคลรวมกบคนอน ๆ ภายในสถานประกอบการ หนวยงานหรอองคการขนาดใหญทมระบบการจดงานแบบแบงแยกแรงงานตามความถนดหรอความสามารถเฉพาะดาน มระบบการบรหารงาน และควบคมงานทสลบซบซอน มระบบการผลตทสามารถผลตสนคาและบรการซาแบบไดเปนจานวนมากมายมหาศาล และเปนไปอยางตอเนอง เพอปอนตลาดสนคาทขยายกวางไกลออกไปทงตลาดภายในและตลาดภายนอกประเทศ ในขณะทขดความสามารถในการทางานของคนถกจากดหรอลดลงใหเหลอเพยงเฉพาะดาน ขดความสามารถของสถานประกอบการ หนวยงานหรอองคการทางเศรษฐกจกลบไดรบการพฒนาใหกาวหนายงขน ดวยการระดมทนอยางมหาศาลในรปแบบของการใชเครองจกรกลทมระบบการทางานและการควบคมงานโดยอตโนมต ในภาวะเชนน อสระเสรของผใชแรงงานลดลง แตพนธะหนาทกลบเพมขน เนองมาจากความสมพนธซงกนและกนของบคคลฝายตาง ๆ ในสถานททางานมมากขน

7

ระบบความสมพนธทเกดขนในวงการอตสาหกรรม เปนความสมพนธใน 3 ลกษณะ (1) ความสมพนธตามอานาจหนาท ซงหมายถง ความสมพนธระหวางผเปนสมาชกของหนวยงานเดยวกน แตมหนาทตางกน และเกยวของซงกนและกน เชน ความสมพนธระหวางนกออกแบบกบหวหนาคนงาน ซงตางฝายตางกมหนาทความรบผดชอบตางกน แตเกยวของสมพนธซงกนและกนในการผลต การใหคาอธบาย เกยวกบแบบของผลผลตทจะผลตออกมาแกหวหนาคนงานโดยนกออกแบบ หาใชเปนการสงการไม แตเปนการใหคาแนะนาตามอานาจหนาทเทานน ความสมพนธลกษณะนเปนไปในทางพงพาและรวมมอซงกนและกน ดวยเกยรตและศกดศรททดเทยมกน (2) ความสมพนธตามอานาจบญชาการ หมายถง ความสมพนธระหวางบคคลผเปนสมาชกของหนวยงานเดยวกน ในลกษณะทผหนงเปนผมอานาจสงการ และอกผหนงเปนผมหนาททาตามอานาจสงการนน ๆ ความสมพนธในลกษณะน เปนความสมพนธเชงนายกบบาว เกยรตและศกดศรไมเทาเทยมกน และอาจนาไปสความขดแยงอยางรนแรงได (3) ความสมพนธตามสถานภาพ หมายถง ความสมพนธระหวางบคคลผเปนสมาชกของหนวยงานเดยวกนทมสถานภาพสงตามคานยมทสงคมเปนผกาหนดขนตางกน เชน ความสมพนธระหวางผทมตาแหนงงานสงกวา กบผทมตาแหนงงานตากวา ความสมพนธในลกษณะน เปนความสมพนธอนเกดจากคานยมในทางชนชน จงเปนความสมพนธในลกษณะทเปราะบาง ราวฉาน และแตกหกไดงาย หากปลอยใหเกยรตหรอฐานะทางสงคมอนจอมปลอมมาเปนอปสรรคขดขวางความเขาใจ และความรวมมอซงกนและกน แตถาสามารถลดทฐเกยวกบฐานะและยศศกดไปจนรวมมอสมานสามคคกนไดแลว กจะเกดความมนคงเปนปกแผนขนได การรวมกลมรวมตวเพอปกปองผลประโยชนหรอแสวงหาความเปนธรรมหรอเพอการคมครองตนเองของบคคลทอยในสถานภาพเดยวกน เชน สมาคมนายจาง สหภาพแรงงาน เปนตน อาจกอใหเกดปญหาทางเศรษฐกจและสงคมหลายประการ เชน ปญหาความไมสงบในวงการอตสาหกรรมอนเนองมาจากความขดแยงระหวางนายจาง-ลกจาง ปญหาการนดหยดงาน ปญหาการวางงาน ปญหาความเสอมทรามทางสงคมอน ๆ อนเนองมาจากการวางงาน เชน ปญหายาเสพตด ปญหาโสเภณ และปญหาอาชญากรรม เปนตน

3) ทางการเมอง

ปญหาแรงงานมใชจะมความสาคญเฉพาะทางดานเศรษฐกจและสงคมเทานน แตยงมความสมพนธและมผลกระทบตอการเมอง ทงการเมองภายในและภายนอกประเทศดวย ในทางการเมองภายในประเทศ ปญหาแรงงานบางปญหา เชน ปญหาการวางงานเรอรงอาจสะทอนถงขดความสามารถของรฐบาลผบรหารประเทศวามอยจากด อาจเปนสาเหตแหงการ

8

เปลยนแปลงรฐบาลตามวถทางประชาธปไตยในระบบรฐสภา หรออาจมการเปลยนแปลงรฐบาลโดยการปฏวต รฐประหาร ระบบการเมองของประเทศทกาลงพฒนาและประชาธปไตยลาหลง ยงไปกวานน ปญหาการวางงานเรอรงอาจถกตความหมายไปไกลถงวา เปนเพราะโครงสรางระบบเศรษฐกจนายทนทเปนอยในปจจบนน ขาดความเหมาะสม ไมเอออานวยตอการสรางงานเพอแกไขปญหาการวางงาน อาจนาไปสการเรยกรองตองการสทธหรออดมการณทางเศรษฐกจการเมองแนวใหมทจะสามารถแกไขปญหาการวางงานได และนามาซงการตอตานจากกลมพลงทยงเชอในลทธหรออดมการณทางการเมองแนวเดมทเปนอย ปญหาแรงงานบางปญหา เชนปญหาเกยวกบสทธและหนาทของผใชแรงงานกด ปญหาเกยวกบคาจาง คาแรงขนตากด ลวนเปนปญหาทางการเมองทงสน ซงตองอาศยอานาจและการตดสนใจของรฐ ในการทจะตรากฎหมายออกมาบงคบใช กระบวนการอนยดยาวเหลาน เปนกระบวนการทางการเมองโดยแท ตวอยางเชน ทนททกรรมกรในเมองไทยเรมตนการเคลอนไหวในอนทจะรวมกลม รวมพลงกนจดตงขนเปนสหภาพแรงงานชอ “สหบาลกรรมกรกลาง” เมอป พ.ศ. 2478 (1944) และ “สหอาชวกรรมกรแหงประเทศไทย” เมอป พ.ศ. 2490 (1974) พลงตอตานกเกดขนทนทจากผปกครองประเทศในขณะนน โดยผปกครองประเทศเขาใจวา สหภาพแรงงานทกอตงขนในขณะนนเปนขบวนการทางการเมองในลทธคอมมวนสต และไดรบการสนบสนนจากองคการจดตงแหงลทธคอมมวนสตนอกประเทศ การเขาแทรกแซง สลาย และทาลายพลงของกรรมกร โดยรฐบาลจงมมาทกยคทกสมยนบตงแตนนมา แตกไมประสบความสาเรจ องคการจดตงกรรมกรกยงคงเกดขน และพฒนามาเรอย ๆ จนถงปจจบน พฤตกรรมในการรวมกลมรวมพลงของกรรมกรในบางครงกเปนพฤตกรรมในทางการเมองโดยตรง เชน การรวมพลงของกรรมกรในประเทศไทยในเหตการณ 14 ตลาคม 2516 (1973) กรรมกรไทยไดมสวนในการชมนมรวมพลงขบไล จอมพลถนอม จอมพลประภาส และ พ.อ.ณรงค ออกนอกประเทศ และในเหตการณตอตานการประกนราคาขาวเปลอกขนราคาขาวสารในสมยรฐบาลของ ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมทย กรรมกรไดมสวนรวมในการแสดงพลงดวย และแมในชวงระยะของเหตการณ “กบฎ 1 เมษายน 2524” กไดมความพยายามทจะพงพลงกรรมกรใหเขารวมดวย ในทางการเมองระหวางประเทศ ปญหาแรงงานกไดกลายเปนปญหาสาคญถงกบมการจดตงองคการแรงงานระหวางประเทศขนเมอป พ.ศ. 2462 (1919) โดยมวตถประสงคหลกทสาคญ 2 ประการ คอ (1) เพอกอใหเกดสนตสขอยางถาวรทวโลก (2) เพอความเปนธรรมทางสงคม และมหนาท 2 ประการคอ หนาทในการจดทามาตรฐานทางสงคม และหนาทในการจดทามาตรฐานแรงงาน

9

การดาเนนการประชมขององคการแรงงานระหวางประเทศถอหลกไตรภาค คอ ผแทนจากประเทศสมาชกทเขารวมประชมใหญจะตองประกอบดวยผแทนฝายนายจาง ผแทนฝายลกจาง ฝายละหนงคน รวมกบผแทนฝายรฐบาลอก 2 คน ผแทนทงสามฝายมสทธเทาเทยมกนในการเขาประชมแสดงความคดเหนในทประชมใหญ แตหลกการอนนมบอยครงทถกละเมดโดยประเทศสมาชกทมระบอบการปกครองเผดจการ ไมวาจะเปนเผดจการทหาร หรอเผดจการพลเรอน ตวอยางเชน รฐบาลเผดจการพลเรอนของนายธานนทร กรยวเชยร ไดรวบรดจดการสงนาย ทนง เหลาวานช ประธานสหภาพแรงงาน พนกงานบรษทบญรอดบรวเวอรรไปรวมประชมใหญทกรงเจนวา เมอเดอนมถนายน 2520 (1977) ในฐานะผแทนกรรมกรจากประเทศไทย โดยไมผานความเหนชอบของกรรมกรตามขนตอนทองคการแรงงานระหวางประเทศกาหนดไว ลงทาย นายทนง เหลาวานช และผแทนจากประเทศทงฝายนายจางและฝายรฐบาลกไมไดเขารวมประชมใหญทเจนวา ตองเดนทางกลบประเทศไทย เพราะทประชมไมยอมรบวา นายทนง เหลาวาณช เปนผแทนฝายกรรมกรโดยถกตองชอบธรรม ทาใหองคประกอบของคณะผแทนจากประเทศไมครบองคตามหลกไตรภาค ในเดอนพฤศจกายนปเดยวกน ประธานาธดจมม คารเตอร ไดมอบหมายใหผแทนของสหรฐในองคการสหประชาชาต แจงความประสงคขอถอนตวออกจากการเปนสมาชกขององคการแรงงานระหวางประเทศ โดยใหเหตผลวา หลกการไตรภาคขององคการแรงงานระหวางประเทศ ไดถกลวงละเมดโดยรฐบาลของประเทศกลมโลกทสาม และกลมประเทศคอมมวนสต ทางดานกรรมกรกไดมความพยายามในการกอตงองคการกรรมกรนานาชาตขนเพอเปนศนยกลางในการตดตอประสานงาน และใหความรวมมอแกองคกรจดตงของกรรมกรในประเทศตาง ๆ ปจจบนองคการกรรมกรนานาชาตมถงสามกบลม แตละกลมกเปนตวแทนแนวความคดหรออดมการณทางการเมองทตางกน ดาเนนงานการเมองตอตานและบอนทาลายซงกนและกน โดยมสหภาพแรงงานในประเทศตาง ๆ ทเปนสมาชก เปนเครองมอ และมเศรษฐกจกบความมนคงทางการเมองของประเทศสมาชกเปนเครองทดลอง

1.3 เศรษฐศาสตรแรงงาน

1) ความหมาย

เศรษฐศาสตรแรงงานเปนสายหนงของวชาเศรษฐศาสตรเราเคยรมาวา เศรษฐศาสตรเปนวชาทางสงคมศาสตร ทศกษาเกยวกบการจดสรรทรพยากรซงหาไดยาก หรอมอยอยางจากด ไปเพอการผลตสนคาและบรการ และศกษาเกยวกบการจาหนายจายแจกสนคาและบรการไปเพอสนองตอบความตองการทางวตถของมนษย

10

กลาวอกนยหนงกคอ เศรษฐศาสตรเปนวชาทศกษาเกยวกบปญหาทสาคญ ๆ ทางเศรษฐกจ 3 ปญหา คอปญหาอะไร อยางไร และเพอใคร “อะไร” เปนปญหาเกยวกบประเภท ชนดและจานวนสนคาและบรการทจะทาการผลต “อยางไร” เปนปญหาเกยวกบสวนประกอบของปจจย (ทดน แรงงาน ทน และความสามารถในการจดการ) ทจะใชในการผลตสนคาและบรการแตละชนด “เพอใคร” เปนปญหาทเกยวกบการแบงสรรปนสวนสนคาและบรการทผลตได เศรษฐศาสตรแรงงานจงเปนศาสตรททาการศกษาพลงตาง ๆ ทเกดขนและดาเนนไปในตลาดแรงงานดวยการใชเครองมอการวเคราะหทางเศรษฐศาสตร เนนหนกในเรองคาจาง การทางาน การวางงาน พฤตกรรมแหงความสมพนธระหวางนายจาง ลกจางและบทบาทของรฐบาลในการคลคลายปญหาทางแรงงาน เรองราวดงกลาว สามารถตรวจสอบไดทงในระดบจลภาคและระดบมหาภาคในระดบจลภาคนน เปนเรองของธรกจเอกชนเฉพาะราย เฉพาะอาชพ สวนในระดบมหภาคนน เปนเรองทเกยวกบปญหาสวนรวมของหนวยงานธรกจ และอาชพทกอาชพในภมภาคหรอทวทงประเทศ

2) วธการศกษา

เศรษฐศาสตรเปน “วทยาศาสตรสงคม” ฉะนน เศรษฐศาสตรจงม 2 ฐานะ คอฐานะทางวทยาศาสตร และฐานะทางสงคมศาสตร ในฐานะทเปนวทยาศาสตร เศรษฐศาสตรจาตองมระบบการศกษาทเปนวทยาศาสตร นนคอมวธการคนหาหรออธบายปรากฎการณทสงเกตไดอยางชดเจนถงความสมพนธระหวางเหตและผลของ ปรากฎการณนน ๆ และจากการศกษาอยางเปนระบบนเอง จะนาไปสการคนพบแผนแบบปกตแหงพฤตกรรมหรอปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนอยางเนองนตย ภายใตสภาพแวดลอมหรอสภาวะการณอยางใดอยางหนง ซงนยมเรยกกนวา “ทฤษฎ” การศกษาอยางเปนวทยาศาสตร จงเปนความพยายามในการกาหนดขอความใหเปนหลกหรอกฎทวไปทจะนาเสนอเพอใชเปนคาอธบายปรากฎการณทเฝาสงเกตไดอยางใกลเคยงความจรงและสมเหตสมผลนาเชอถอ ซงทาไดโดยการจดระเบยบขอเทจจรงทไดจากการเฝาสงเกตรบร และจาไดชดหนงหรอหลายชด ซงในทนจะเรยกวา “วญญาณขนธ” ใหเปนระบบความคดอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะ ซงในทนจะเรยกวา “สงขารขนธ” ลกษณะทแทจรงของสงขารขนธจะถกกาหนดโดย “กฎแหงการสอความหมาย” ทนามาใชในการจดระเบยบความคด สงขารขนธจะถกแปลงรปใหเปนประโยคทมความหมายอยางใดอยางหนง ซงในทนจะขอเรยกวา "ญตต" ญตตขอหนงหรอหลายขอจะนาไปสบทสรปทสาคญของทฤษฎ ซงเรยกกนวา “สมมตฐาน” ดวยกรรมวธทเรยกวา “กฎแหงการอนมาน”

11

การศกษาอยางเปนระบบวทยาศาสตรนน คอการศกษาทมระบบการใหเหตผลแบบอปนย ซงหมายถงการวเคราะหทอาศยการทดลองการปฏบตการ หรอการสงเกตครงใดครงหนงหรอหลายครง แลวสรปผลจากการทดลองหรอสงเกตการณนน ๆ วา เรองราวหรอขอเทจจรงทงหมดจะตองเปนอยางทไดลงความเหนไว ถงแมการวเคราะหแบบอปนยน จะมขอเสยอยตรงทอาจจะสรปความเหนผดพลาด เพราะกลมตวอยางทใชศกษามไมมากพอ แตขอผดพลาดดงกลาวนกอาจแกไขใหลดนอยลงได ฉะนน การศกษาแบบวทยาศาสตรทมหลกของการใหเหตผล หรอมระบบของการวเคราะหแบบอปนยน จงมประโยชนมากในการแสวงหาความเปนจรงของธรรมชาตฝายวตถ แตสาหรบการแสวงหาความเปนจรงฝายจตใจหรอฝายนามธรรมนน วธการศกษาแบบวทยาศาสตรอาจมขอจากด หรอไมเหมาะสมทจะนามาใชแสวงหาคาตอบ อยางไรกด ในอกฐานะหนง เศรษฐศาสตรเปนวชาทางสงคมศาสตร การศกษาพฤตกรรมของมนษยทแสดงออกเปนปฏกรยาตอการเปลยนแปลงในเงอนไข หรอสภาพแวดลอมทถอหลกวา ขอสรปจะตองสอดคลองหรอเปนไปตามขอความในขออางอยางมเหตมผล โดยไมคานงถงวาขอความทใช ไมวาจะเปนขอความในขออางหรอขอสรป จะเปนจรงหรอไมเพยงไร ขอใหมความถกตองตามกฎเกณฑกพอแลว การศกแบบนอาจเปนสงทไรประโยชนโดยสนเชง หรอมประโยชนนอย ถาขอความในขออางเปนเทจ ตวอยางเชน เรามทฤษฎทใชอธบายพฤตกรรมของผผลตอยทฤษฎหนง ความวา “สมมตใหผผลตเปนผมเหตผล (ทางเศรษฐกจ) และตลาดเปนตลาดทมการแขงขนโดยสมบรณทงตลาด สนคาและตลาดปจจยการผลต ผผลตจะทาการผลตเพอใหตนไดรบกาไรสงสดจนกระทงมลคาของผลผลตทไดจากการใชปจจยหนวยสดทาย เทากบคาใชจายสาหรบการใชปจจยหนวยสดทายนน” ทฤษฎดงกลาวขางตน มกระบวนการของการใหเหตผลทางตรรกศาสตรอยางถกตองสมเหตสมผลตามหลกของการอนมานแบบนรนย แตเปนทฤษฎทตงอยบนพนฐานทขาดความเปนจรง เพราะมขอสมมตทเปนเทจวา “ตลาดเปนตลาดทมการแขงขนโดยสมบรณทงตลาดสนคาและตลาดปจจยการผลต” มาเปนขออางนาในการทาขอสรป ทาใหขอสรปทไดขาดความแนนนอนในการพยากรณแผนแบบปกตของพฤตกรรมทเปนจรงของผผลต ถาเปนการวเคราะหทางวทยาศาสตร ทฤษฎทานองนจะเปนสงทไรคาและจะถกปฏเสธ แตในทางสงคมศาสตรยงกอน... ความมประโยชนของทฤษฎมไดวดโดยความถกตองแมนยาตามความเปนจรงแตเพยงสวนเดยวหากแตจะคานงถงวตถประสงค นโยบายและเปาหมายของการประยกตใชทฤษฎดวย ในทางตรงกนขามการยดถอความถกตองแมนยาในเชงปรมาณไป อาจทาใหทฤษฎกลายเปนสงทคบแคบ ไรความหมายและไรคณคาตอการดารงอยอยางมคณภาพและมชวตชวาของมนษย

12

3) เครองมอในการศกษาวเคราะห

เครองมอในการศกษาวเคราะหเศรษฐศาสตรแรงงานแตละชนดลวนมประโยชน และจาเปนตอการทาความเขาใจปญหาแรงงานดวยกนทงสน ในหนงสอเลมนเครองมอทเรานามาใชมทงหมด 3 ชนดดวยกน คอ กลไกตลาด กลไกสถาบน และกลไกมารกซสต

(1) กลไกตลาด

การวเคราะหปญหาแรงงานโดยการใชเครองมอทเปนกลไกตลาดนน ความสนใจอนดบแรกจะอยทเรองของการกาหนดราคา และจะถอวา ปรากฏการณอน ๆ เชน กฎเกณฑตาง ๆ ในการทางาน เชนกฎเกณฑเกยวกบความปลอดภย หลกในการพจารณาความดความชอบ เปนตน เปนสงทกาหนดใหหรอไมกถอเสยวาสงเหลาน ไมมผลตอปญหาทเรากาลงศกษา ฉะนนตลาดแรงงานจงเปนปรากฎการณรวมของพลงอปสงคและพลงอปทานซงเปนปฏกรยาทแสดงออกโดยนายจางและปจเจกชนผขายแรงงานในตลาด จดตดของเสนอปสงค-อปทาน แรงงานจะกาหนด “คาจางดลยภาพ” และ “ระดบการทางานดลยภาพ” ซงถงแมในโลกความเปนจรงจะยงไมเคยเกดขนเลยกตาม แตการวเคราะหดลยภาพของสงเหลานมประโยชนตอการทาความเขาใจ ความเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนในตลาดแรงงาน เมอตลาดแรงงานสญเสยสภาวะสมดล ความร เกยวกบกระบวนการปรบตวของตลาดแรงงานจะทาใหเราเขาใจทศทางของการปรบตวใหเขากบสภาวะทเปลยนไปของปจเจกชน และพฤตกรรมอน ๆ ทางดานแรงงาน การใชกลไกตลาดเปนเครองมอวเคราะหปญหาแรงงานน จะตองคานงถงลกษณะของตลาดแตละตลาดดวย ตลาดแรงงานแตกตางกนไดในหลายลกษณะ โดยเฉพาะอยางยงของการจดระเบยบการทางเศรษฐกจและสงคม การวเคราะหพฤตกรรมของตลาดแรงงานโดยมไดคานงถงลกษณะเฉพาะของตลาดแรงงานแตละประเภท ยอมจะกอใหเกดความสบสนและเกดชองวางหรอความบกพรองได เราอาจแสดงใหเหนความแตกตางในลกษณะของการจดระเบยบทางเศรษฐกจและสงคมของตลาดแรงงานตางประเภทกนได โดยการจาแนกประเภทตลาดแรงงานออกเปน 3 ประเภทอยางงาย ๆ เรยกวา “ตลาดชวคราว” “ตลาดอตสาหกรรม” และ “ตลาดวชาชพชนสง” ลกษณะความแตกตางในการจดระเบยบทางตลาดเศรษฐกจสงคมของตลาดทงสามจะเปนดงน

13

ตารางท 1.1 ลกษณะเฉพาะของตลาดแรงงานประเภทตาง ๆ

ตลาดชวคราว ตลาดอตสาหกรรม ตลาดวชาชพชนสง ธรรมชาตของงาน แปรเปลยนและมกจะ

เปนงานไรฝมอ นยามไวแคบมหลายร ะด บ ต า มฝ ม อ แ ล ะความชานาญ

น ย า ม ไ ว ก ว า ง ฝ ม อความสามารถสง

การลงทนฝกอบรม ไมม ปานกลาง ลงทนสง ความสมพนธกบปจจยทน นดหนอย มาก เอกเทศ, ยกเวนอาชพ

วศวกร การเกาะยดหนวยงาน ไมม สง ตา ความคาดหวงในอาชพ ไมม นดหนอย สงมาก

ทมา : Richard B. Freeman, Labor Economics (Englishwood Cliff, N.J., Prentice-Hall, Inc., 172), p. 4

จากตารางท 1.1 จะเหนวา ตลาดแรงงานแตละประเภทจะมความแตกตางกนในหลายลกษณะ เชน ธรรมชาตของงาน การลงทนฝกอบรม ความสมพนธกบปจจยทน การเกาะยดหนวยงานและความคาดหวงในอาชพ ความแตกตางในเรองเหลาน จะมผลตอระดบคาจาง เสถยรภาพของงานททา ระบบขาวสารเกยวกบโอกาสในการหางานทา ขอบขายของการโยกยายงาน และการเขาออกงาน การเขาถงแหลงงาน และลกษณะอน ๆ แหงพฤตกรรมในตลาดแรงงาน

(2) กลไกสถาบน

ตลาดแรงงานเปนตลาดทหางไกลตอความสมบรณ มความซบซอนละเอยดออนมาก มลกษณะเฉพาะทางเศรษฐกจและสงคมแตกตางไปจากตลาดอน ๆ ทงน เพราะเหตผลสาคญ 3 ประการ ประการทหนง แรงงานเปนปจจยการผลตทไมอาจสงมอบขายขาดใหเปนกรรมสทธเดดขาดแกผซอแรงงานได การขายแรงงานจงมลกษณะเสมอนการใหเชาแรงงาน ซงผเปนเจาของแรงงาน (กรรมกร) ยงคงทรงไวซงกรรมสทธเดดขาดในแรงงานของตน ประการทสอง กรรมกรเปนไทแกตวเอง มใชทาสในตลาดแรงงาน การตดสนใจทางาน เลอกงาน เปลยนงาน หรอเปลยนสถานททางาน จงเปนสทธสวนตวทกรรมกรจะเลอกกระทาไปอยางอสระตามความเหนชอบของตนเอง ประการทสาม แรงงานเปนปจจยการผลตทไมสามารถแยกจากรางกายและจตใจของมนษยผเปนเจาของแรงงาน เพราะแรงงานเปนพลงงานทวภาวะทมทงพลงงานภายภาพ และพลงงานจตภาพผสมผสานกนอย ในการปลดแรงงานออกมาเพอใชประโยชนในการผลตสนคาหรอบรการแตละครง จาตองอาศยเงอนไขแหงการกระตนอยางใดอยางหนง โดยเฉพาะเปนคราว ๆ ไป เงอนไขทาง

14

เศรษฐกจเพยงอยางเดยว อาจไมมผลเพยงพอตอการปลดปลอยแรงงานอยางมคณภาพ จาเปนตองอาศยเงอนไขทางจตวทยาสงคม เงอนไขทางการเมอง และการบรหาร หลอมหลอขนเปนกฎแหงความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง โดยเหตน การวเคราะหปญหาแรงงานดวยกลไกตลาดแตเพยงลาพง จงอาจจะไมไดคาตอบทแทจรง ขาดตกบกพรอง หรอครอบคลมไมถงพฤตกรรมบางอยางในตลาดแรงงาน ตวอยางเชน เราอาจพบวาคนงานผละจากโรงงานอตสาหกรรมหนงไปยงอกโรงงานหนง ทง ๆ ทคาจางในโรงงานแหงใหมนนตากวาคาจางในโรงงานอตสาหกรรมเดม ปรากฏการณเชนนไมอาจอธบายไดดวยกลไกตลาด แตจะอธบายไดดวยกลไกสถาบนเมอเราไดพจารณาสภาวะการทางาน ความปลอดภย การสขาภบาล ความชาเรวหรอรบดวนของงาน พฤตกรรมของผคมงาน นโยบายการบรหารงานบคคล และลกษณะความสมพนธของนายจางลกจางในสถานททางาน เปนตน กลไกทางสถาบน หมายถง กฎเกณฑขอบงคบตาง ๆ ทใชในการควบคมบรหารงาน กระบวนการและวธการวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ เหลาน ผทมบทบาทในการวางขอกาหนดกฎเกณฑทางสถาบนม 3 ฝายดวยกน คอ ฝายนายจางและองคการของนายจาง ฝายลกจางและองคการของลกจาง ฝายรฐบาลและองคการหรอหนวยงานของรฐบาล ในบางครงสถาบนฝายตาง ๆ เหลาน จะรวมมอกนวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ ทจะใชในตลาดแรงงาน แตในบางครงกจะเกดความขดแยงซงกนและกนขน นกธรกจหรอผผลต ซงเปนฝายนายจางมกจะมความเหนวา ฝายตนนนเหมาะสมทจะเปนผกาหนดขอบงคบหรอขอตกลงเกยวกบการจางงาน และอยากจะกระทาไปโดยปราศจากการแทรกแซงจากฝายอน ๆ กรรมกรและสหภาพแรงงานกมกจะมความเชออยางฝงหววา เงอนไขขอตกลงตลอดจนขอบงคบตาง ๆ เกยวกบการทางานนน ควรทฝายลกจางซงมสหภาพแรงงานเปนตวแทนอนชอบธรรม เปนผกาหนดขน หรออยางนอยกมสวนในการใหความเหนชอบดวย นกการเมองในแนวทางสงคมนยมมกจะมความเหนโนมเอยงไปวา รฐบาลในฐานะผพทกษสวสดภาพของประชาชน ควรจะเปนผวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ ทจะนามาใชในตลาดแรงงาน อยางไรกด การยดมนดวยมจฉาทฐวา ฝายหนงฝายใดแตเพยงฝายเดยวมอานาจอนชอบธรรมทจะวางขอกาหนดกฎเกณฑตาง ๆ ในการทางานนน ดเหมอนจะเปนการสรางปญหามากกวาการ

15

แกปญหาในเรองน คลาค คารร และอบราฮม ซเกล ไดรวมกนเสนอความเหนวา การวางขอกาหนดกฎเกณฑทางสถาบนนน อาจจดทาไดอยางหนงอยางใดใน 7 รปแบบดวยกน 1 คอ แบบท 1 : นายจางเปนฝายกาหนด อาจกาหนดในลกษณะพอปกครองลก อยางทเปนอยในญปนสมยกอนสงครามโลกครงท 2 หรอในลกษณะทบงคบใหคนงานตองพงพาตนเองอยางในองกฤษสมยยคตน ๆ ของการปฏวตทางอตสาหกรรม แบบท 2 : กรรมกรจะเปนฝายรเรมเสนอความเหนแนะแนวทาง สหภาพแรงงานและผแทนฝายนายจางจะเปนผใหความรวมมอ อยางทเปนอยในอสราเอล แบบท 3 : รฐบาลจะเปนผกาหนด เชนทเปนอยในประเทศรสเซย และประเทศบรวาร ในประเทศเหลาน สหภาพแรงงานจะมฐานะเปนเพยงหนวยงานหนง ซงเปนตวแทนของรฐเทานน แบบท 4 : นายจางและลกจางรวมกนกาหนด เชนทเคยเกดขนในสหรฐอเมรกา กอนทรฐบาลจะตนตวและเขามามบทบาทในเรองน แบบท 5 : นายจางและรฐบาลรวมกนกาหนด (ภายใตการปกครองแบบเผดจการ) เชนทเปนอยในเยอรมนสมยทพรรคนาซเรองอานาจ และในประเทศเผดจการละตนอเมรกา เชน เมกซโก อารเจนตนาและกวเตมาลา แบบท 6 : ลกจางและรฐบาลรวมกนกาหนด เชน ในกรณของประเทศองกฤษ เฉพาะในกจการหรออตสาหกรรมทถกโอนเปนของรฐ แบบท 7 : ลกจาง นายจาง และรฐบาลรวมกนกาหนดเรยกวา แบบ "ไตรภาค" อนเปนแบบทใชอยในประเทศสวเดน สหรฐอเมรกา และประเทศตาง ๆ ในเครอจกรภพองกฤษ และเปนแบบทองคการแรงงานระหวางประเทศรบรองและใชเปนหลกสากลสาหรบประเทศสมาชกขององคการ

(3) กลไกมารกซสต

“กลไกมารกซสต” เปนเครองมอของระบบการวเคราะหทแตกตางไปจากระบบการวเคราะหโดยกลไกตลาดและกลไกสถาบนโดยสนเชง แมคารล มารกซ จะสนใจปญหาเศรษฐกจ แตหลกในการวเคราะหของ คารล มารกซ กลบเนนเฉพาะวถทางสถาบนเศรษฐกจเปลยนแปลงไปโดยอานาจทางการเมองทเกดจากการตอสทางชนชนหลก 2 ชนชน คอ ชนชนนายทนผครอบครองปจจยทนและอานาจจากการเปนเจาของปจจยทน กบกรรมกรซงเปนชนชนผขายแรงงานในตลาดแรงงาน เครองมอซงเรยกวา “กลไกมารกซสต” ม 3 อยาง คอ ทฤษฎมลคาแรงงาน ซงพฒนาไปเปนทฤษฎมลคาสวนเกน ความขดแยงกนเองภายในระบบทนนยม และลกษณะอนปราศจากการตอสขดแยงทางชนชนของสงคมคอมมวนสตทคารล มารกซ เสนอมาเปนทางเลอก

1 Clark Kerr and Abraham Siegel, “ The Structuring of the Labor Force in Industrial Society : New Dimensions

and New Questions”, Industrial and Labor Review, VIII (January 1955), P.163.

16

การวเคราะหปญหาแรงงานในสงคมเศรษฐกจโดยเครองมอเหลาน ไดรบอทธพลมาจากปรชญาวตถนยมวภาษทางประวตศาสตร ซงเปนปรชญาหลกทครอบงาลทธมารกซ ฉะนน การวเคราะหปญหาดวยกลไกมารกซสต จงเปนการวเคราะหทางเศรษฐกจ การเมอง ไมใชเปนการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรอยางแทจรง แตกมประโยชนตอการวเคราะหปญหาแรงงานไมนอย เพราะทาใหเขาใจปญหาแรงงานในอกมตหนง ซงเครองมออนเปนกลไกตลาดและกลไกสถาบนเขาไมถง

1.4 สาขาทเกยวของกบการศกษา

ปญหาแรงงานอาจเปนไดทงปญหาเศรษฐกจ ปญหาสงคมและปญหาการเมอง ดงนน นกศกษาจงควรสนใจศกษาวชาตาง ๆ ทเกยวของ เชนวชาเศรษฐศาสตรการเมอง วชาการบรหารและการปกครอง วชาการจดการทางธรกจอตสาหกรรม วชาบรหารงานบคคล วชาจตวทยาอตสาหกรรม วชาประวตศาสตรและวชาสงคมวทยาอตสาหกรรม เปนตน วชาตาง ๆ เหลานจะชวยใหนกศกษาไดทราบถงปญหาแรงงานในแงมมตาง ๆ จนเกดความรความเขาใจในปญหาแรงงานดยง ๆ ขน และเมอสาเรจการศกษา หากมโอกาสเขาไปรวมรบผดชอบแกไขปญหาแรงงาน กจะสามารถแกไขปญหาไดโดยสนเชง หรออยางนอยกทาใหปญหาทเลาเบาบางลงได

บทท 2 อปสงคแรงงาน

(Demand for Labor) แรงงานเปนปจจยการผลตชนดหนง ซงมบทบาททสาคญในกระบวนการผลต อปสงคสาหรบแรงงานแตกตางไปจากอปสงคสาหรบสนคาโดยทวไป กลาวคอ ถาเปนอปสงคสาหรบสนคาจะเกดขนเนองมาจากความตองการบรโภคสนคาชนดนนโดยตรง แตในกรณของอปสงคสาหรบแรงงานไมไดเกดจากการทผผลตตองการบรโภคแรงงานโดยตรง การทผผลตมอปสงคสาหรบแรงงานสบเนองมาจากเกดการเปลยนแปลงในอปสงคสาหรบสนคาทผผลตผลตขนมาได เชน หากสนคาเปนทตองการของตลาดมากขนผผลตกจะขยายปรมาณการผลตโดยทจะตองจางแรงงานเพมมากขน ในทางกลบกนหากสนคาขายไมออกหรอไมเปนทตองการของตลาดผผลตกจะลดปรมาณการผลตลงและจะตองลดปรมาณการจางแรงงานลง นนคอ อปสงคสาหรบแรงงานมลกษณะเปนอปสงคสบเนอง (derived demand) ในขณะเดยวกนอปสงคสาหรบแรงงานกยงมลกษณะเปนอปสงครวม (jointly demand) เพราะวาในการผลตผผลตจะตองใชปจจยการผลตรวมกนหลายชนด เชน เครองจกร ทดน และอนๆ ในเรองของอปสงคสาหรบแรงงาน ทฤษฎทถกนามาใชกคอทฤษฎผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน ซงเปนรากฐานของทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน กลาวคอ เมอผผลตเพมแรงงานเขาไปเรอยๆ ในขณะทปจจยการผลตอนๆคงท ในตอนแรกผลผลตหนวยสดทายของแรงงานจะเพมขน แตพอถงจดๆหนงผลผลตหนวยสดทายของแรงงานจะลดลงเรอยๆ การศกษาอปสงคสาหรบแรงงาน ในทนจะศกษาเฉพาะสองกรณเทานนคอ กรณทตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขนเมอตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขน และกรณทตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาดเมอตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขน

2.1 ทฤษฎผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน

ทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย (Theory of Marginal Productivity of Labor) เปนผลงานของนกเศรษฐศาสตรสานกนโอคลาสสก นกเศรษฐศาสตรทมสวนรวมในเรองนมหลายทาน เชน เจ บ คลาค มารแชลล, เจวอนส วาลราส และวคสตรด อาจจะกลาวโดยสรปทฤษฎนไดดงน “ในระยะสนทผผลตไมสามารถเปลยนแปลงปจจยคงทได การเพมปจจยแปรผนเขาไปในการกระบวนผลตระยะแรกๆ ผลผลตหนวยสดทาย (marginal product) ของปจจยแปรผนจะเพมขน แตพอถงจดหนงผลผลตหนวยสดทายจะลดนอยถอยลงเรอย ๆ (diminishing marginal product) ผประกอบการหรอผผลตทมงหากาไรสงสดจะตองเขาใจกฎการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย (Law of Diminishing Marginal

18

Productivity) กลาวคอ ในการตดสนใจทจะจางปจจยแปรผนหนวยใด ๆ ควรจะตองพจารณาเปรยบเทยบมลคาผลผลตหนวยสดทายของปจจยหนวยนน ๆ กบคาจางหรอราคาการใชปจจยทผผลตจะตองจายแกปจจยนน ๆ วาคมกนหรอไม หรอจะพดอกนยหนงกคอวา “ถางานคมกบเงนทจายกควรจะจางปจจยหนวยนนๆ” ซงรายละเอยดจะไดกลาวตอไปในเรองอปสงคสาหรบปจจย ในตอนนเพอใหเขาใจกฎการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย ซงจะเปนพนฐานในการอธบายอปสงคสาหรบปจจยในตอนตอไป จงขอยกตวอยางงาย ๆ ดงน นาย A ประกอบธรกจเลก ๆ ผลตเกาอเพอขาย มเครองมอทใชผลต เชน เลอย คอนและกบไสไม อยจากดเพยงชดเดยว และมสถานประกอบการจากดคอ โรงงานเลก ๆ แหงหนง ตารางท 2.1 การลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย

จานวนแรงงาน (คน)

จานวนเกาอทผลตได (TP) (ตว)

ผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) (ตว)

0

1

2

3

4

5

6

0

10

19

27

34

40

45

-

10

9

8

7

6

5

จากตารางท 2.1 จะเหนไดวา ถานาย A ไมผลตเลย คอ ไมจางแรงงานเลยจะผลตเกาอไมไดเลย ผลผลตจงเทากบศนย แตถานาย A จางแรงงาน 1 คน จะสามารถผลตเกาอได 10 ตวตอสปดาห ผลผลตหนวยสดทาย (MPPL) ของแรงงานคนท 1 จงเทากบอ 10 ตว ถานาย A จางแรงงานเปน 2 คน ผลผลตจะเปนเกาอ 19 ตวตอสปดาห แสดงวาผลผลตหนวยสดทายของแรงงานคนท 2 จะเทากบเกาอ 9 ตว และถานาย A เพมแรงงานเขาไปเรอย ๆ อก จานวนผลผลตตอสปดาหจะเพมเปน 27, 34, 40, และ 45 ตว ในตวอยางนแสดงใหเหนการลดนอยถอยลงเรอยๆของผลผลตหนวยสดทายจาก 10 เปน 9, 8, 7, 6 และ 5 ในทสดเมอเพมแรงงานคนท 6 ซงผลผลตหนวยสดทายของแรงงานคนท 6 นอยกวาคนอนๆ

19

รปท 2.1 จานวนแรงงาน ผลผลตรวม และผลผลตหนวยสดทาย

โปรดจาไวดวยวา เรามขอสมมตเบองตนวาแรงงานทกคนมคณภาพเหมอนกนทกประการ (homogeneous) ฉะนนการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทายของแรงงานหนวยหลง ๆ จงขนอยกบเหตผลทวา ปจจยอน ๆ ทแรงงานใชประกอบการทางานนนมอยคงท ไมวาเลอย คอน กบไสไม แมกระทงเนอทในโรงงานกมจากด เมอจานวนแรงงานซงเปนปจจยแปรผนไดเพมมากขนเรอย ๆ นน การทางานของคนงานอาจจะไมคลองตว จะตองเสยเวลารอคอยเพอจะใชเครองมอทมจากดนน สถานททางานกดเหมอนวาจะคบแคบลงดวย ทาใหเกดความไมสะดวก (inconveniences) ขน ฉะนนสดสวนระหวางปจจยคงทกบปจจยแปรผน (fixed-variable factor ratio) จงเปนตวกาหนดการเปลยนแปลงการเพมขนหรอลดลงของผลผลตหนวยสดทาย ผลผลตหนวยสดทายของแรงงานทกหนวยตงแตหนวยท 1 ถงหนวยท 6 อาจจะเพมมากกวาตวเลขทแสดงในตารางกได คอหมายถงเสน MPPL เคลอนไปทางขวา ถาแรงานเหลานมคณภาพสงขนมประสบการณในการทางานมากขน ไดรบการศกษาฝกอบรมมากขน ซงสามารถจะทาไดในระยะยาว อกประการหนง มการจดองคการในการทางานใหดขน เมอแรงงานเพมมากขน เชน มการแบงงานกนทา (division of labor) แทนททกคนจะทาทกอยางแลวกอาจจะทาให MPPL ของแรงงานเพมขนได อกประการหนงในระยะยาวถามการเพมเครองมอใหมากขน และมการปรบปรงคณภาพใหดขน เชน เลอย กบไสไม การปรบปรงและขยายโรงงาน ซงเปนการเปลยนแปลงสดสวนปจจยคงทกบปจจยแปรผนซงทาไดในระยะยาวนน กสามารถจะเพมผลผลตหนวยสดทายของปจจยแรงงานได หมายความวา การเปลยนแปลงระดบเทคโนโลยจะมผลตอการเปลยนแปลงของผลผลตหนวยสดทาย นอกจากนนนโยบายของรฐบาล เชน นโยบายพฒนากาลงคน และโครงการฝกอบรมตาง ๆ ลวนแตมผลตอการเปลยนแปลงผลผลตหนวยสดทายของแรงงานทงสน

0

10

20

30

40

50

1 2 3 4 5 6

TP

MPPL ปรมาณแรงงาน

ผลผลตรวม และผลผลตหนวยสดทาย

20

2.2 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคาและตลาดปจจยเปนตลาด แขงขน

ในทนจะพจารณาอปสงคแรงงานออกเปน 3 กรณ คอ

1) อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต กรณแรงงานเปนปจจยแปรผนเพยงปจจยเดยว อปสงคสาหรบแรงงาน หมายถง จานวนหรอปรมาณแรงงานทผซอหรอหนวยผลตเสนอซอ

หรอจางแรงงาน ณ อตราคาจางระดบตาง ๆ เชนเดยวกบอปสงคสาหรบสนคา ถาราคาถกผซอกจะเสนอซอเปนจานวนหรอปรมาณมาก ถาราคาแพงกจะเสนอซอเปนปรมาณทนอยลง สาหรบแรงงานนน ราคาของแรงงานกคอคาจางหรอเงนเดอน ถาคาจางหรอเงนเดอนถก หนวยผลตสนคาหรอบรการกจะเสนอซอแรงงานเปนจานวนมาก ในทางตรงขามถาแพงกจะเสนอซอเปนจานวนทนอยลง จานวนแรงงานทหนวยผลตเสนอซอ จงแปรผนอยางผกผนกบอตราคาจางหรอเงนเดอน เพอความสะดวกในการใชตอไปนจะใชคาวา “คาจาง” แทนคาวา “คาจางหรอเงนเดอน” และคาวา คาจางในทนจะหมายถง คาแรงทหนวยผลตจายใหแกแรงงานจรง (actual pay) บวกกบผลประโยชนอนใด (fringe benefits) ทแรงงานไดรบจากนายจางหรอหนวยผลต เชน คาเชาบานทนายจางจายหรอจดหาสถานทอยให เปนตน ในตอนตนนจะไมรวมตนทนตาง ๆ ทนายจางตองจาย เชน ตนทนในการเสาะแสวงหา หรอรบคนงานหรอพนกงาน ตนทนในการฝกอบรม (hiring and training costs) ขอสมมต (assumptions) ในการวเคราะหอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตในตอนน คอ (1) นายจางหรอหนวยผลตตองการหากาไรสงสดในการดาเนนธรกจ (2) หนวยผลตหรอนายจางผลตสนคาเพอขายในตลาดแขงขน กลาวคอมผผลตสนคาชนดนมากมาย และมผซอมากมาย ผผลตแตละรายและผซอแตละรายไมสามารถมอทธพล หรอเปลยนแปลงราคาตลาดได หมายความวาการกวานซอสนคา หรอการผลตสนคาเพอทมตลาดเพอเปลยนแปลงราคาตลาดตามทตนตองการเปนไปไมได ทงผซอและผขายสนคาจงตองยอมรบราคาตลาด (price taker) (3) ตลาดแรงงานเปนตลาดทแขงขน กลาวคอมหนวยผลตจานวนมากมายตองการจะจางแรงงานและมแรงงานมากมายทเสนอขายแรงงานของตน ไมมผใดสามารถจะซอหรอขายแรงงานเพอหวงจะเปลยนแปลงอตราคาจางในตลาดได อตราคาจางในตลาดจงถกกาหนดโดยพลงของตลาด (market forces) สาหรบหนวยผลตหรอนายจาง คาแรงหรอคาจางทเขาจะตองจายจงถกกาหนดโดยพลงของตลาด ทงลกจางและนายจางจงเปนผทยอมรบคาจางในอตราตลาด (wage taker) (4) หนวยผลตหรอนายจางใชปจจยในการผลต 2 ชนด คอแรงงานและทน ซงปจจยแตละชนดมคณภาพเหมอนกนทกประการ จากขอสมมตดงกลาวขางตน เราจะวเคราะหธรกจของนาย A ซงทาการผลตเกาอโดยเพมตวเลขจากตาราง 2.1 ไดดงน

21

ตารางท 2.2 มลคาของผลผลตหนวยสดทายและอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต

(1) (2) (3) (4) (5) = (2)x (4) (6) (7) (8) (9) = (5) – (8) จานวน แรงงาน

(L)

ผลผลต (เกาอ) (TP)

ผลผลต หนวยสดทาย (MPP)

ราคา ผลผลต ตอหนวย

(P)

รายไดจากการขาย ผลผลต

(TR)

มลคา ของผลผลต หนวยสดทาย (VMP)

อตราคา จางตอคน ตอสปดาห

(W)

รายจาย คาแรงรวม ตอสปดาห

(TW)

รายไดหกดวย คาแรง

(TR – TW)

0 1 2 3 4

0 10 19 27 34

- 10 9 8 7

300 300 300 300 300

0 3,000 5,700 8,100 10,200

- 3,000 2,700 2,400 2,100

1,800 1,800 1,800 1,800 1,800

0 1,800 3,600 5,400 7,200

0 1,200 2,100 2,700 3,000

5 40 6 300 12,000 1,800 1,800 9,000 3,000 6 45 5 300 13,500 1,500 1,800 10,800 2,700

ตวเลขในตารางท 2.2 ในคอลมนท (1) ถงคอลมนท (3) เหมอนกบตวเลขในตารางท 2.1 ทกประการ แสดงถงการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทาย เมอเพมจานวนแรงงานเขาไปเรอย ๆ ในขณะทปจจยอนคงท ตวเลขในคอลมนท (4) เปนราคาผลผลตในตลาดทมการแขงขนพลงของตลาดเปนตวกาหนดราคาน แสดงวาหนวยผลตแตละรายสามารถขายผลตผลของตนในราคา 300 บาทตอหนวย และสามารถจะขายไดโดยไมจาเปนจะตองลดราคาแตอยางใด คอลมนท (5) เปนตวเลขรายได (total revenue) จากการขายผลตตามราคาตลาด เชน เมอธรกจจางแรงงานเพยงคนเดยวสามารถผลตเกาอได 10 ตว และเกาอแตละตวขายในตลาดทมการแขงขนในราคาตวละ 300 บาท รายไดจงเทากบ 3,000 และเชนเดยวกน ถาหากจางแรงงาน 2 หนวย กจะสามารถผลตเกาอไดถง 19 ตวตอสปดาห และขายในราคาตลาดกจะไดรายได 5,700 บาท เปนตน ตวเลขในคอลมนท (6) เปนตวเลขมลคาของผลผลตหนวยสดทาย (Value of Marginal Product หรอ VMP) ซงไดจากการเอาผลผลตหนวยสดทายของแรงงานในคอลมนท (3) คณกบราคาผลผลตในคอลมนท (4) ตวอยางเชน แรงงานหนวยท 1 มผลผลตหนวยสดทายเทากบ 10 ของผลผลตหนวยสดทาของแรงงานหนวยท 1 จงเทากบ 3,000 บาท สวนมลคาผลผลตหนวยสดทายของคนท 2 เทากบ 2,700 เพราะแรงงานหนวยท 2 เพมขนจากคนท 1 เพยง 9 หนวย และสามารถขายไดในราคาหนวยละ 300 บาท เชนเดยวกน ในคอลมนท (7) เปนอตราคาจางตอแรงงานหนวยหนงดวย ในอตรา 1,800 บาทตอสปดาห เปนอตราทกาหนดโดยพลงของตลาดแรงงานอยางทเราตงขอสมมตไวแตตนวา ตลาดแรงงานเปนตลาดทแขงขน ในคอลมนท (8) เปนรายจายคาแรงตอสปดาห

22

ถาจางแรงงานเพยงคนเดยวผผลตจะตองจาย 1,800 บาทตอสปดาห ถาจาง 2 คนกจะเปน 3,600 บาทตอสปดาหเปนตน ตวเลขในคอลมนท (8) จงเปนตวเลขตนทนแปรผน เพราะแรงงานเปนปจจยแปรผนเพยงปจจยเดยวในตวอยางน ตวเลขในคอลมนท (9) เปนตวเลขคอลมนท (5) ลบดวยตวเลขคอลมนท (8) จงเปนตวเลขรายไดทหกตนทนคาแรงออกไปแลว แตยงไมไดหกตนทนคงทออก ถาเราทราบตนทนคงทเปนเทาใด และหกออกจากตวเลขในคอลมนนกจะเปนกาไรสทธ เพอความงายเราไมไดเอาตนทนคงทมาคดคานวณดวย อยางไรกตามตวเลขในคอลมนท (9) คงจะเพยงพอทจะบอกใหเราทราบวาธรกจนควรจะจางแรงงานทงหมดกหนวย จงจะไดกาไรในการจางแรงงานสงสด และองคกรในการผลตกสามารถใชปจจยตาง ๆ อยางเตมทดวย เมอทราบทมาของตวเลขในตารางท 2.2 แลว ลองกลบมาพจารณาตวเลขในตารางดวาธรกจหรอหนวยผลตนจะจางแรงงานอยางไร จงจะไดกาไรในการจางแรงงานสงสด และองคกรในการผลตกสามารถใชเครองมอและปจจยตาง ๆ อยางเตมทดวย ถาธรกจนจะจางแรงงานเพยงคนเดยว มลคาของผลผลตหนวยสดทายทแรงงานหนวยนสรางใหแกธรกจเทากบ 3,000 บาทตอสปดาห แตธรกจจะจายเปนคาจางใหเขาเทากบ 1,800 บาทตอสปดาห มลคาของผลผลตหนวยสดทายสงกวาอตราคาจาง (VMP > wage rate) ธรกจกจะจางแรงงานไปเรอย ๆ ตราบใดทงานททาใหธรกจคมกบเงนทธรกจหรอหนวยผลตจายให ซงหมายความวา นายจางหรอหนวยผลตจะจางแรงงานไปเรอย ๆ จนกระทง มลคาของผลผลตหนวยสดทายเทากบอตราคาจาง (VMP = wage = 1,800 บาท) คอหนวยผลตนจะจางแรงงานทงหมด 5 หนวย และรายไดสงกวาคาจางเปนปจจยทสาคญในการกาหนดการจางแรงงานของธรกจ และเนองจากมลคาของผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMP) = ผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) คณดวยราคาของผลผลต ฉะนนผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) ราคาสนคาทแรงงานผลต และอตราคาจาง จงเปนปจจยสาคญในการกาหนดระดบการจางงานของหนวยผลต ปจจยใด ๆ ทสงผลกระทบทาใหปจจยเหลานเปลยนแปลงไปยอมสงผลกระทบตอระดบการจางของหนวยผลตดวย ในตวอยางของเรา ถาอตราคาจางแทนทจะเปน 1,800 บาทตอสปดาห คอคอลมนท 7 เปลยนเปน 2,100 บาทตลอด ในขณะทปจจยอนคงทนนธรกจนจะจางแรงงานเพยง 4 หนวย ไมใช 5 หนวย ในทางตรงขาม ถาอตราคาจางในตลาดถกลงจาก 1,800 บาทเปน 1,500 บาทตอสปดาห ธรกจนกจะจางแรงงานทงหมด 6 หนวย แทนทจะเปน 5 หนวย ดวยเหตนมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) จงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต (firm) ในระยะสน เสนนมลกษณะทอดลงจากซายไปขวา จานวนแรงงานทหนวยผลตจางจงแปรผนอยางผกผนกบอตราคาจาง ดงแสดงไวในรปท 2.2

23

2) อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต กรณมการใชปจจยแปรผนหลายชนด

ทแลวมาเราสมมตวาแรงงานเปนปจจยการผลตมเพยง 2 ปจจย ในการวเคราะหในตอนน เรายงยดตามขอสมมตทกลาวมาแลวขางตนทกประการ คอผผลตหวงกาไรสงสด สนคาขายในตลาดแขงขน ตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขน และคาจางหมายถง คาแรงทจายจรงรวมกบผลประโยชนอนใดทแรงงานไดรบ (fringe benefits) หนวยผลตใชปจจยสองชนดคอ แรงงานและทน ปจจยแตละชนดมคณภาพเหมอนกนทกประการ เมอปจจยการผลตทแปรผนมมากกวาหนงปจจย เสนมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) จะไมเปนเสนอปสงคสาหรบแรงานของหนวยผลต เหตผลกคอวาผผลตจะชงใจโดยยดเอาราคาเปรยบเทยบของปจจยตาง ๆ เปนหลกวา ในการผลตสนคาชนดหนงนนควรจะใชปจจยชนดไหนเทาไร เมอใดกตามทราคาปจจยใดปจจยหนงเปลยนไป ทาใหราคาปจจยโดยเปรยบเทยบ (factors price ratio) เปลยนแปลงไป ผผลตกจะเปลยนแปลงสดสวนการใชปจจย อาจจะใชปจจยหนงเพมขนแลวกลดอกปจจยหนงลงเพอจะทาใหตนทนตอหนวยของสนคาทผลตมตนทนตาสด การเปลยนแปลงอตราสวนการใชปจจย (change in rates of utilization of factors) อนสบเนองมาจากการเปลยนแปลงราคาปจจยโดยเปรยบเทยบ (change in relative factors’ price ratio) จะทาใหเสน MPP ของปจจยเคลอนขนหรอลงได จากตวอยางทไดยกขนมาแตตนเกยวกบโรงงานผลตเกาอนน ถาหากผผลตเพมเครองมอทจากดขนอก 1 ชด ในขณะทปจจยแปรผน (แรงงาน) อยคงทจะทาให MPP ของปจจยแปรผน (แรงงาน) สงขน ทงนเพราะความไมสะดวกตาง ๆ ลดลง สดสวนปจจยคงทตอปจจยแปรผนกเพมขน ในทานองเดยวกน

อตราคาจาง(บาท)

2,100

1,800

1,500

VMPL = MRPL

จานวนแรงงาน

0 1 2 3 4 5 6

รปท 2.2 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต (firm) เมอปจจยทนคงท

24

ถาราคาปจจยเปรยบเทยบเปลยนแปลง เชน ถาราคาการใชสนคาทนถกลงเมอเทยบกบคาจางผผลตอาจจะซอเครองมอเพมมากขน ขณะเดยวกนอาจจะลดลงจานวนคนงานลง ผลตผลหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) จะสงขนและจะทาให VMPL เขยบสงขนซงจะไดวเคราะหอยางละเอยดตอไป

รปท 2.3 อปสงคสาหรบแรงงาน เมอปจจยอนผนแปรดวย (ระยะยาว) จากรปท 2.3 สมมตวาอตราคาจางในตลาดอยระดบ OW1 อตราคาจาง W1 ตดกบ VMP ทจด A หนวยผลตจางแรงงานเทากบ OL1 สมมตวาอตราคาจางในตลาดแรงงานตาลง จาก OW1 เปน OW2 แนวโนมทจะเกดขนคอวา เมออตราคาจางแรงงานตาลง ราคาปจจยเปรยบเทยบคอราคาปจจยทนตออตราคาจาง (Pk/W) จะสงขน ในสายตาของผผลต ปจจยทนจะแพงขนโดยเปรยบเทยบ ผผลตจะจางแรงงานมากขนเพอทดแทนการใชปจจยทน จะเหนชดเจนขนถาจะคดเปนชวโมงทางานของแรงงาน และชวโมงทางานของเครองจกร การทดแทนกนระหวางแรงงานกบเครองจกรจะทาไดโดยงายในการผลตสนคาบางชนด แตอาจจะยากกวาในการผลตสนคาอกชนดหนง ปจจยแรงงานกบปจจยทนทางานรวมกนหรอประกอบกน แตกทดแทนกนไดโดยเฉพาะถาราคาปจจยหนงเปลยนแปลงมากขน อาจจะเกดการทดแทนมากยงขน โดยเฉพาะในโลกปจจบนนทประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะประเทศญปนมการผลตเครองจกรกลและหนยนตใชแทนแรงงานคนมากยงขน เพราะคาแรงในประเทศญปนสงมาก เปนตน การทอตราคาจางตาลงจาก OW1 เปน OW2 มผลกระทบตอพฤตกรรมของผผลต 3 ประการคอ (1) ผลทางการทดแทนกน (substitution effect) ในการผลตจานวนสนคาเทาเดมจะเกดการใชแรงงานแทนเครองจกรบางสวน เชน เพมคน หรอเพมชวโมงแรงงาน โดยลดจานวนเครองจกรหรอ

อตราคาจาง อตราคาจาง

กรณท 1 d1 กรณท 2

d A A’ W1 W1

B B’ W2 W2 VMP

B” VMP d VMP’ VMP’ d1

0 L1 L2 จานวนแรงงาน 0 L1 L2 จานวนแรงงาน

25

ชวโมงการทางานของเครองจกรลง สดแทแตลกษณะของธรกจซงแตกตางกน เมอจานวนแรงงานเพมขนในขณะทเครองมอลดลง จะทาใหผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน(MPPL)ลดลงคอเคลอนไปทางซายมอ จงมผลในทางลดมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMP) (กรณท 2)

(2) ผลทางการเพมปรมาณการผลตสนคา (output effect) เมอคาแรงถกลงทาใหราคาปจจยโดยเปรยบเทยบ (Pk/W) สงขนนน ผผลตจะขยายการผลต คอจะผลตสนคามากกวาเดม เชน เพมจาก 1,000 หนวยตอเดอนเปน 1,200 หนวยตอเดอน เปนตน เพราะคาแรงในทองตลาดถกลง ทาใหธรกจสามารถผลตสนคาเพมขน แมจะใชงบประมาณเทาเดมกสามารถผลตสนคาเพมไดมากกวา การผลตเพมอก 200 หนวยตอเดอน หมายถงการเพมทงการจางแรงงาน (L) และเครองจกร (K) ในสวนของผลจากการเพมปรมาณการผลตสนคาน จะทาใหสดสวนเครองจกร / แรงงาน (K/L) ของหนวยผลตสงขนจากเดม จงมผลทาใหผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) สงขน เสนมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) จะสงขนคอ เคลอนไปทางขวามอ ซงสวนทางกบผลทางการทดแทน (กรณท 1) (3) ผลทางแรงจงใจดานกาไร (profit maximizing effect) เมออตราคาจางในตลาดแรงงานตาลงจาก OW1 เปน OW2 นน ทาใหตนทนหนวยสดทาย (marginal cost) ลดตาลง หมายความวาในการผลตสนคาเพมขนนนตนทนจะตาลง คอทาให MC เคลอนไปทางขวามอ จงทาใหตนทนในการผลตตอหนวยลดตาลง เมอราคาสนคาในตลาดยงคงอยระดบเดมนนจะทาใหผผลตมกาไรเพมขน จงมแรงจงใจทจะใหหนวยผลตเพมการผลตสนคา แรงจงใจนทาใหมการใชแรงงานและทนเพมขน ทาใหสดสวนทนตอแรงงาน (K/L) เพมขนเชนเดยวกบผลในขอ (2) จงทาให MPPL เพมขน ทาให VMPL เคลอนไปขวาซงเปนไปในทศทางเดยวกน output effect และในทศทางเพมปรมาณมากขน ทแตกตางกอยตรงทวา การขยายการผลตทเกดขนในขอ (3) เนองจากแรงจงใจทางดานกาไร สวนในขอ (2) นนผลตเพมเพราะคาแรงตาลง ทาใหงบประมาณในการผลตมพอทจะจางแรงงานและเครองจกรมากขน จงผลตสนคาไดมากขน เปนทนาสงเกตวาผลกระทบในขอ (1) เกดจาก substitution effect ทาให VMPL เคลอนไปทางซาย ซงสวนทางกบผลกระทบในขอ (2) และขอ (3) ซงทาให VMP เคลอนไปทางขวามอ ฉะนน “ผลสทธ” ทจะทาให VMP เคลอนไปทางซายมอหรอขวามอของเสนเดมจงขนอยกบผลกระทบฝายใดจะแรงกวากน จากรปท 2.3 กรณท 1 แสดงใหเหน VMP เคลอนไปเปน VMP’ ซงอยทางขวามอของ VMP เดม เมออตราคาจางอยระดบ OW1 นน OW1 ตดกบ VMP ทจด A และจางแรงงานเทากบ OL1 แตหลงจากทอตราคาจางลดจาก OW1 เปน OW2 นน หนวยผลตจะจางแรงงานเทากบ OL2 เพราะ W2 เทากบ VMP’ (ตาแหนงใหม) ทจด B แสดงวาเมออตราคาจางตาลงนนไมไดจางแรงงานตามเสน VMP แตจะจางแรงงานตามเสนทลากเชอมระหวาง A กบ B หรอเสน dd ซงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงาน

26

เมอปจจยทนผนแปรดวย หรอ VMP เปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานในระยะสน สวน dd เปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานในระยะยาวนนเอง สวนรปท 2.3 กรณท 2 นน แสดงกรณทผลกระทบจาก substitution effect มมากกวา output effect และ profit maximizing effect ซงมผลในทสดทาให VMP เคลอนไปทางซายเปน VMP’ เมออตราคาจางลดตาลงจาก OW1 เปน OW2 ในทานองเดยวกบกรณท 1 หนวยผลตจะไมจางแรงงานตามเสน VMP แตจะจางแรงงานตามเสนทเชอมตอจด A’ และ B’ เสนนกคอเสน d1d1 ซงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานมลกษณะทอดลงจากซายไปขวา แตมความชนมากกวาเสน dd ในกรณท 1 ในหนวยผลตสนคาบางชนดทการทดแทนระหวางปจจยมมากนน substitution effect อาจจะมผลมากทาให VMP’ ในกรณท 2 เคลอนไปทางซายมาก จด B’ อาจจะเคลอนเขาไปใกล B” หรอทบกบ B” เปนอยางมากทสด แตจด B’ จะไมอยทางซายของจด B” เพราะถงอยางไรเสนอปสงค d1d1 จะไมทอดขนจากซายไปขวา ถาเปนเชนนนกหมายความวา ยงคาแรงถกเทาไรกยงจางแรงงานนอยลง และคาแรงแพงขนเทาไรกยงจางแรงงานมากยงขน ซงจะขดกบความเปนจรง 3) อปสงคสาหรบแรงงานของตลาด

ดงทไดกลาวแลว หนวยผลตทาการผลตสนคาและขายในตลาดทมการแขงขน และในตลาดนมผผลตสนคาชนดเดยวกนจานวนมากมาย ผผลตแตละรายตางกมการจางแรงงาน ณ ระดบอตราคาจางระดบหนง และ ณ ระดบราคาสนคานนระดบหนง หนวยผลตตาง ๆ กจะมการจางแรงงานระดบหนง ถาเราจะพจารณาอปสงคสาหรบแรงงานของตลาดกหมายความวา เราจะตองพจารณาการจางแรงงานของหนวยผลตทงหมดทผลตสนคาอยางเดยวกน ณ ระดบอตรา คาจางตาง ๆ ในทองตลาด หรอทตลาดกาหนดให

a

b

A

B C

อตราคาจาง อตราคาจาง

(ก) (ข)

d2 d1 D’ D W1 W1

W2 W2

c

d2 d1 D’

D

0 5 6 8 จานวนแรงงาน 0 10 12 16 จานวนแรงงาน

27

รปท 2.4 การรวมอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตใหเปนอปสงคสาหรบแรงงานของอตสาหกรรม

เพอจะไดอปสงคสาหรบแรงงานของอตสาหกรรม สมมตใหมหนวยผลตตวแทนของอตสาหกรรมเพยง 2 หนวยผลต ถามากกวา 2 หนวยผลตจะทาใหยากแกการเขาใจ และทงสองหนวยผลตนมสภาพและมระดบการจางงานเหมอนกนทกประการ กลาวคอ เมออตราคาจางในทองตลาดสาหรบชางทาเกาอ อยระดบ OW1 หนวยผลตทงสองแหงจางแรงงานแหงละ 5 หนวย (หรอ W1a ดงในรป 2.4 (ก)) ฉะนน ณ อตราคาจาง OW1 อตสาหกรรมนจงมการจางแรงงานทงหมด 10 หนวย (หรอ W1A ดงในรป 2.4 (ข)) ตอมาสมมตวาอตราคาจางชางทาเกาอในตลาดตกลงมาจาก OW1 เปน OW2 เนองจากโรงเรยนชางไมผลตชางประเภทนออกมามากทาใหอตราคาจางตาลง ณ อตราคาจางใหมถาทกสงทกอยางคงท หนวยผลตทงสองแหงควรจะจางแรงงานแหงละ 8 หนวย (W2b) ถารวมทงอตสาหกรรมแลวกควรจะจางแรงงานเทากบ 16 หนวย (W2B) แตความจรงหาไดเปนเชนนนไม ทงนเพราะทกสงทกอยางนไมไดคงทอยางทสมมตไว (other thing not being equal) สงทเปลยนแปลงหลงจากทอตราคาจางไดตกลงมาส OW2 กคอวาตนทนในการผลตของหนวยผลตแตละแหงจะถกลง เพราะสามารถจะจางแรงงานไดในอตราคาจางทตา หนวยผลตตาง ๆ ในอตสาหกรรมนตางกเพมปรมาณการผลต ดวยเหตนจงทาใหราคาผลตผลในทองตลาดลดตาลง เนองจากมลคาผลผลตหนวยสดทาย (VMP) เทากบผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPPL) คณดวยราคาผลตผล (P) ฉะนนเมอราคาผลผลตตาลงมากกวาเดม จงทาให VMP เคลอนไปทางซายมอ อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตจงเคลอนจาก d1d1 เปน d2d2 ณ ระดบอตราคาจาง OW2 ใหม หนวยผลตทงสองจงจางแรงงานแหงละเทากบ 6 หนวย (W2c) และทงตลาดหนวยผลตจะจางแรงงานเทากบ 12 หนวย (W2C) แทนทจะเปน 16 หนวย (W2B) อปสงคของอตสาหกรรมสาหรบแรงานจงเปนเสน DD แทนทจะเปนเสนไขปลา D’D’

และเสนอปสงค DD จะมความชนมากกวาเสน D’D’ สวนจะชนมากกวาเสน D’D’ เพยงไรนนขนอยกบ

การลดลงของอปสงคของหนวยผลตแตละแหง ซงเกดขนจากการทราคาสนคาในทองตลาดไดตกลงมา จะเหนไดวาการเปลยนแปลงของราคาสนคาในทองตลาด จงมผลตอการจางงานของหนวยผลตอตสาหกรรมและของระบบเศรษฐกจดวย

2.3 อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลต เมอตลาดสนคาเปนตลาดผกขาดและตลาดปจจยเปนตลาดแขงขน

จะพจารณาเปน 2 กรณ ดงน

1) อปสงคสาหรบแรงงานเมอแรงงานเปนปจจยเดยวทแปรผน และตลาดสนคาเปนตลาดผกขาด ขอสมมตในการวเคราะหในสวนนทแตกตางจากหวขอท 2.2 คอ ตลาดผลผลตเปนตลาด

ผกขาดแทนทจะเปนตลาดแขงขน ลกษณะของตลาดผกขาดทสาคญซงแตกตางจากตลาดแขงขนกคอวา

28

ในตลาดผกขาดผผลตสนคาจะขายสนคาของตนไดมากขน จาเปนจะตองลดราคาลง ซงหมายความวา อปสงคสาหรบสนคาของผผลตหรอหนวยผลตแตละรายจะทอดลงจากซายไปขวา ราคาสนคาของแตละหนวยทขายเทากบรายไดโดยเฉลย แตสงกวารายไดหนวยสดทาย (P = AR > MR) หรอจะพดอกนยหนง เสนอปสงคของสนคาเทากบเสนรายไดโดยเฉลยคอเปนเสนเดยวกน และเสนนอยเหนอเสนรายไดหนวยสดทาย สาหรบสนคาของหนวยผลตในตลาดแขงขน เสนอปสงคทอดยาวขนานกบแกนนอน ทาใหราคาสนคาเทากบรายไดโดยเฉลยและรายไดหนวยสดทาย (P = AR = MR) และเปนเสนเดยวกน ผผลตจงสามารถขายสนคาของตนโดยไมจากดจานวน คอสามารถขายไดหมด ณ ราคาตลาดทกาหนดโดยไมตองลดราคาลงมาเพอขายใหไดปรมาณทสงขน ซงในตารางทแลวมาเราจงสมมตใหราคาสนคาอยระดบ 300 บาท โดยตลอด สวนในตารางท 2.3 คอลมน (1) ถง (3) เหมอนตารางท 2.2 แสดงถงการลดนอยถอยลงของผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน คอลมนท (4) แสดงใหทราบวาสนคาขายในตลาดผกขาด ผผลตจาตองลดราคาลงมาเรอย ๆ เมอตองการขายผลผลตใหมากขน คอลมนท (5) คอรายไดรวม ไดจากคอลมนท (2) ผลผลต คณดวยราคา ในคอลมนท (4) คอลมนท (6) เปนรายไดหนวยสดทาย

เมอขายผลผลตเพมขนอก 1 หนวย เชน 433.3 ไดจาก (11,400 - 7,500) ÷ 9 เปนตน ในคอลมนท (7) คอรายไดหนวยสดทายในการจางแรงงาน (Marginal Revenue Product of Labor หรอ MRPL) หมายความวาในการทหนวยผลตเพมแรงงานเขาไปอก 1 หนวยนน สามารถเพมรายไดใหแกหนวยผลตเทาไร (MRPL = ΔL

ΔTR ) ในการคานวณจะไดดงน

MRPL = MR X MPPL .......(1) MR =

ΔQΔTR .......(2)

MPPL = ΔLΔQ .......(3)

โดยท Q คอปรมาณผลผลต และ L คอปรมาณแรงงาน แทนคา MR และ MPPL ลงในสมการ (1)

MRPL = ΔQΔTR x ΔL

ΔQ = ΔLΔTR .......(4)

จากตวอยาง MRPL = 3,899.7 สามารถคานวณไดจาก 433.3 x 9 = 3,899.7 อกวธหนงสามารถหาไดจากมลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (MPP x P) แลวลบดวยมลคาทลดลงของผลผลตหนวยตน ๆ อนเนองจากราคาสนคาลดลง ตวอยางเชน MRPL = 3,899.7 สามารถประมาณคาไดจาก (9 x

600.0) – 10(750 – 600) = 3,900 ≈ 3,899.7 ในทานองเดยวกน MRPL = 1,800.0 สามารถประมาณคาได

จาก (8 x 488.9) – 19(600 – 488.9) = 1,800.30 ≈ 1,800 เปนตน ในคอลมนท (8) เรากาหนดใหอตราคาจางเทากบ 1,800 โดยตลอด หมายความวาตลาดแรงงานเปนตลาดทแขงขน ในคอลมนท (9) คอมลคาผลผลตหนวยสดทาย (VMPL = MPPL x P) สวนคอลมนท (10) เปนรายไดสทธคอรายไดคอลมนท (5) ลบดวยตนทนคาแรงงาน เปนตนวาตวเลข 7,400.0 ไดจาก 14,600 – (4 x 1,800) เปนตน

29

ถาสภาวะแวดลอมของหนวยผลตเปนดงตวเลขในตารางท 2.3 น หนวยผลตจะจางแรงานเพมขนเรอย ๆ ตราบใดทรายไดหนวยสดทายจากการจางแรงงาน (MRPL) ยงคมกบคาจาง (W) ฉะนนเขาจะจางแรงงานทงหมด 3 หนวย ณ ท MRPL = W = 1,800 และจะไดรายไดสทธ 7,800 บาท ซงเปนรายไดสทธสงสด และระดบการผลตในองคกรสงดวย (profit maximizing organization of production) ถาจะมองในดานทฤษฎของหนวยผลต หนวยผลตจะผลตสนคาไปเรอย ๆ จนกระทง รายไดหนวยสดทายในการผลตตอหนวยผลต (MR) เทากบตนทนหนวยสดทายในการผลตสนคาหนวยนน (MC) หรอจนกระทง MR = MC ในทานองเดยวกนทฤษฎในการจางปจจย หนวยผลตจะจางปจจยจนกระทงรายไดหนวยสดทายจากการจางปจจยนน (MRPL) เทากบตนทนหนวยสดทายในการจางปจจยนน ในทนหมายถงคาจาง (W) นนเอง ฉะนนหนวยผลตจะจางปจจยมากนอยแคไหนนนขนอยกบรายไดหนวยสดทาย และอตราคาจางถาอตราคาจางลดลงมาจาก 1,800 บาท เปน 1,400 บาท หนวยผลต จะเพมการจางจากแรงงาน 3 หนวย เปนแรงงาน 4 หนวย เปนตน ฉะนนเสน MRPL จงเปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานในกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด เปนทนาสงเกตวาผจางแรงงานในตลาดผกขาดนนจะจายคาแรงเทากบรายไดหนวยสดทายในการจาง (MRPL) ซงจายตากวามลคาผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน (VMPL) เพราะวาเสน MRPL อยตากวาเสน VMPL ไมเหมอนกบกรณทตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขน ถาเราหาเสน MRPL ในตารางท 2.2 ดบางจะเหนวาเสน MRPL = VMPL คอเปนเสนเดยวกน ทงนเพราะในตลาดแขงขนนน MR = P แตในกรณตลาดผกขาด MR < P ทกระดบผลผลต

รายไดหนวยสดทายในการจาง (MRPL)

8,000

7,000

6,000

5,000

4,000

3,000

2,000 อตราคาจาง (W)

1,000 0 1 2 3 4 5 6 จานวนแรงงาน

VMP

MRP

รปท 2.5 เสนอปสงคสาหรบแรงงานกรณตลาดผลผลตเปนตลาดผกขาด

30

ตลาดผลผลต รปท 2.6 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบผลผลต และอปสงคสาหรบปจจยของหนวยผลตกรณตลาด

ผลผลตเปนตลาดผกขาด

ตารางท 2.3 รายไดหนวยสดทายของแรงงาน (MRP) และอปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตในตลาดผกขาด

(1)

จานวนแรงงาน

(L)

(2) ผลผลต

(TP)

(3) ผลผลตหนวยสดทาย (MPPL)

(4) ราคา สนคา

(P)

(5) รายไดรวม

(TR)

(6) รายไดหนวยสดทาย (MR)

(7) รายไดหนวยสดทาย

ในการจางแรงงาน (MRPL)

(8) อตราคาจาง (W)

(9) มลคาผลผลต หนวยสดทาย (VMPL)

(10) รายไดหกคาแรง

1 2 3 4 5 6

10 19 27 34 40 45

10 9 8 7 6 5

750.0 600.0 488.9 429.4 392.0 330.0

7,500.0

11,400.0 13,200.0 14,600.0 15,680.0 14,850.0

750.0 433.3 225.0 200.0 180.0 150.0

7,500.0 3,899.7 1,800.0 1,400.0 1,080.0 790.0

1,800 1,800 1,800 1,800 1,800 1,800

7,500.0 5,400.0 3,911.2 3,005.8 2,352.0 1,650.0

5,700.0 7,800.0 7,800.0 7,400.0 6,680.0 4,050.0

แขงขน ผกขาด ราคาและรายได ราคาและรายได

P = MR = AR = D D = AR = P MR 0 ปรมาณผลผลต 0 ปรมาณผลผลต

31

รปท 2.7 ความสมพนธระหวางอปสงคสาหรบปจจยของหนวยผลต กรณตลาดปจจย

เปนตลาดแขงขน และตลาดผลผลตเปนตลาดแขงขนและเปนตลาดผกขาด

2) อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตทอยในตลาดผลผลตผกขาดเมอหลายปจจยแปรผน

(ระยะยาว)

ในระยะยาวเมอหนวยผลตสามารถเปลยนแปลงปจจยการผลตอน ๆ ดวย อปสงคสาหรบแรงงานของหนวยผลตทขายสนคาในตลาดผกขาดจะไมใชเสน MRPL ดวยเหตผลเชนเดยวกบทไดกลาวอยางละเอยดในหวขอท 2.2 แลว กลาวคอในรปท 2.8 เมออตราคาจางไดลดตาลงจาก OW1 เปน OW2 นนจะเกดผลกระทบ 3 ดานคอ (1) ผลทางการทดแทนปจจยการผลตเพอทจะใหตนทนการผลตตาทสด (2) ผลทางการเพมปรมาณการผลตสนคา ทงนเพราะคาแรงถกลงทาใหธรกจหรอหนวยผลตสามารถผลตไดเพมมากขน แมจะใชงบประมาณระดบเดมและ (3) ผลทางแรงจงใจดานกาไร เมอคาแรงตาลงนนตนทนหนวยสดทาย (MC) จะลดตาลงเกดแรงจงใจใหมการขยายการผลต เพราะการขยายการผลตจะทาใหเขามกาไรมากขน ผลจากขอ (1) (2) และ (3) จะทาใหเสน MRP เคลอนไปทางขวาอยางกรณท 1 หรอเคลอนไปทางซายมออยางกรณท 2 กได สดแทแตวาผลกระทบตวใดจะแรงกวา ซงในการผลตสนคาชนดตาง ๆ นนจะไมเหมอนกน เชน การผลตสนคาบางชนดปจจยการผลตอาจจะทดแทนกนไดดกวาการผลตอกชนดหนง เปนตน เสน dd เปนอปสงคสาหรบแรงงานกรณท 1 ไมใช เสน MRP หรอ MRP’ และในกรณท 2 เสน d1d1 เปนเสนอปสงคสาหรบแรงงานไมใชเสน MRP หรอ MRP’

ตลาดปจจย VMPL, MRPL VMPL, MRPL VMPL= MRPL = DL VMPL

MRPL = DL 0 จานวน แรงงาน 0 จานวนแรงงาน

กรณตลาดผลผลตแขงขน กรณตลาดผลผลตผกขาด

32

กรณท 1 กรณท 2

รปท 2.8 อปสงคสาหรบแรงงานในตลาดผลผลตผกขาดเมอหลายปจจยแปรผน

2.4 จดออนของทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย

ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงานซงตงอยบนพนฐานของทฤษฎผลผลตหนวยสดทายเปนทยอมรบโดยทวไป แทบจะไมมการเปลยนแปลงเลยนบตงแตครสตศตวรรษท 20 น อยางไรกตามทฤษฎนไดถกโจมตอยางหนกจากนกเศรษฐศาสตรสถาบน (Institutional Economists) ทถกวจารณอยางหนกกเพราะสวนหนงไมเขาใจทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย และยงไมสามารถหาทฤษฎอนมาทดแทนได จดททฤษฎนถกโจมตมากสามารถแบงออกไดดงน คอ 1) หนวยผลตไมทราบวา ผลผลตหนวยสดทายของแรงงานเปนเทาไร นายจางหรอนกธรกจอาจจะไมเคยไดยนคาวารายไดหนวยสดทายสาหรบปจจย (MRPL) หรอมลคาผลผลตหนวยสดทายของปจจย (VMPL) นกทฤษฎตอบโตวาไมวานายจางหรอผผลตจะทราบหรอไมทราบคาดงกลาว ตลอดจนขอแมในการหากาไรสงสด (profit-maximizing condition) กตาม แตสภาวะการแขงขนในตลาดจะทาใหผผลตรโดยสญชาตญาณเพอความอยรอดของหนวยผลตนน การแขงขนจะไลผผลตทตนทนสงออกไป ผทอยรอดไดกคอผสามารถลดตนทนการผลตไดเปนอยางด และในการจางปจจยการผลตจะตองรจกเปรยบเทยบ รายไดหนวยสดทายสาหรบปจจย (MRPL) วาคมหรอไมคมกบคาจาง นายจางจะไมจางคนงาน ททางานไมคมกบคาแรง หรอในกรณจะตองปลดคนงานออก นายจางจะมแนวโนมทจะปลดผท

อตราคาจาง อตราคาจาง d1

d A A W1 W1

B W2 W2

d B MRP MRP MRP’ d1 MRP’

0 L1 L2 จานวนแรงงาน 0 L1 L2 จานวนแรงงาน

33

มผลผลตหนวยสดทายตา (MPPL) เมอเทยบกบคาแรงของเขา แสดงวานายจางรกฎเกณฑการจางเพอจะใหไดกาไรสงสดโดยสญชาตญาณอยแลว 2) ขอโตแยงประการตอไปกคอวาในหลายกรณทเดยว ดเหมอนวาการเพมจานวนแรงงานเขาไปในขณะทสนคาทนอยคงทนน จะไมทาใหเกดผลผลตเพมขนแตอยางใด เชนถามเลขานการเพยงคนเดยว และมเครองพมพดด 1 เครอง สามารถพมพจดหมายไดจานวนหนง แตถาหากเพมเลขานการอกคนในขณะทใหเครองพมพดดมจานวนคงเดมนน จะไมสามารถเพมผลผลตไดเลย คอจดหมายจะไมสามารถพมพไดเพมจานวนขน คาตอบสาหรบขอโตแยงนคอวา เลขานการคนท 2 อาจจะสามารถจาหนาซองจดหมายดวยมอ แมจะเปนวธการทลาชาแตกสามารถจะแบงเบางานทาใหเลขานการมเวลาพมพจดหมายมากขน หรอไมกอาจจะเปลยนคนพมพโดยสลบกนกได โดยวธนจะสามารถผลตผลงานไดเพมมากขน แสดงวาเลขานการคนทสองยงสามารถสรางผลผลตหนวยสดทายได ประเดนจงอยทวาผลงานทเพมขนน คมกบเงนเดอนทจายใหเลขานการหรอไม ถาหากไมคม นายจางจะไมจางเลขานการคนท 2 จงเปนไปตามทฤษฎ 3) หนวยผลตหรอธระกจจะจางแรงงานมากหรอนอยนนไมไดขนอยกบผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน และอตราคาจาง เพราะนายจางไมทราบผลผลตหนวยสดทายของแรงงาน แตจะขนอยทวาสนคาทผลตขนขายไดราคาดหรอไม คาตอบสาหรบขอโตแยงนคอวาทฤษฎผลผลตหนวยสดทายซงเปนพนฐานของอปสงคสาหรบแรงงาน (marginal productivity theory of the demand for labor) ชใหเราเหนวาอปสงคสาหรบแรงงานเปนอปสงคสบเนอง กลาวคอ อปสงคสาหรบแรงงานนนมความสมพนธกบอปสงคสาหรบสนคาในตลาดผลผลต ถาอปสงคสาหรบผลผลตอยระดบสง สนคามกจะขายไดราคาด ซงจะทาใหอปสงคสาหรบแรงงานเพมขนดวยเพราะการเปลยนแปลงราคาสนคาจะมผลตอเสน MRPL และ VMPL ดวย 4) ในการวเคราะหอปสงคสาหรบแรงงานตามทฤษฎผลผลตหนวยสดทายนน มสมมตฐานทสาคญขอหนง คอ ตนทนแรงงานนนจะหมายถงคาแรงทหนวยผลตจายใหแกแรงงานจรงรวมกบผลประโยชนอนใดทแรงงานไดรบจากนายจาง ตนทนแรงงานดงกลาวเปนเพยงสวนหนงของตนทนแรงงานทงหมด ตนทนแรงงานอน ๆ เชน ตนทนในการทนายจางเสาะแสวงหาหรอรบคนงาน ตนทนในการฝกอบรม ถารวมตนทนชนดนเขาไปในการวเคราะห นายจางจะมความแตกตางระหวางการเลอกทจะจางจานวนคนงานเพมขน (L) กบการเลอกทจะเพมชวโมงทางานของคนงานทมอย (working hours V.S. number of workers) การวเคราะหอปสงค สาหรบแรงงานตามทฤษฎผลผลตหนวยสดทาย มไดครอบคลมถงประเดนน ซงอาจจะถอไดวาเปนจดออนของทฤษฎ และในโลกแหงความเปนจรงนน MPP มกจะไมเทากบคาจางตามทฤษฎ จงมทฤษฎใหมเกดขนเพอแกไขขอบกพรองของทฤษฎน ซงไดแก ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน เมอแรงงานเปนปจจยกงคงท

34

2.5 ทฤษฎอปสงคสาหรบแรงงาน เมอแรงงานเปนปจจยกงคงท

แรงงานเปนปจจยกงคงท (labor as a quasi fixed factor) หมายความวา ในขณะใดขณะหนงมจานวนแรงงานอยคงทระดบหนง (N) ในระยะสนเมอหนวยผลตตองการเพมการผลตชวคราว หนวยผลตอาจจะไมจาเปนทจะตองจางจานวนคนงานเพมขนแตประการใด แตสามารถเพมชวโมงทางาน (H) ของคนงานใหสงขนกวาเดม เชน มการทางานนอกเวลาหรอจายคาจางในอตราพเศษ (premium rate) ซงสงกวาอตราคาจางธรรมดากได เพอเปนการดงดดคนงานใหทางานมากขน เปนตน ถาจะมองในดานนเราสามารถเพมแรงงานในการผลตโดยการเพมชวโมงทางานได จงถอวาแรงงานเปนปจจยกงคงท (quasi fixed factor) ปญหาทสาคญทนาจะพจารณาในสวนนกคอวา ผผลตจะมความแตกตางหรอไมระหวางการเลอกทจะเพมจานวนคนงาน (N) กบการเลอกทจะเพมชวโมงทางาน (H) ของคนงานทมอย คาตอบกคอวาจะไมเหมอนกนเลยทเดยวระหวางการเลอกเพมจานวนคนงานกบการเลอกเพมชวโมงทางาน ทงนเพราะจะมตนทนคงทหลายอยางทเกดขนจากการจางคนงานใหมเขามา เชน รายจายในการแสวงหาและคดเลอกคนงาน คาฝกอบรม หรอในบางครงนายจางอาจจะตองจายภาษตอหวคนงานกได (taxes paid on a person-employed basis) ฉะนน การจางคนงานใหมจงมตนทนอน ๆ ตามมาดวย เพอจะใหเหนพฤตกรรมของหนวยผลตในตลาดทมการแขงขน วาจะเลอกจางอยางไรจะจางจานวนคนเพมและ / หรอเพมชวโมงทางาน จงขอเรมดวยขอสมมตดงน 1) สมมตวาถามการจางชวโมงทางานเกนกวาชวโมงทกฎหมายกาหนด ( H ) เชน เกน 40 ชวโมงตอคนตอสปดาห กฎหมายบงคบใหจายอตราคาจางพเศษ (premium rate) เชนอาจจะเปนเทาครง

ของอตราคาจางปกต ถาอตราคาจางปกตเทากบ W อตราพเศษหรออตราลวงเวลาจะเปน αW เมอ α ม

คามากกวา 1 (α >1) เชน อาจจะเปน α = 1.5 เปนตน 2) กาหนดใหปจจยทนคงท ( K ) และในการจางคนงานมตนทนคงทเกดขนเปนสดสวนทแนนอนกบจานวนทจาง และสดสวนนใหเปน f ฉะนนรายจายของหนวยผลตในการจางปจจยจะเปน

WHN + fN + r K เมอ H ≤ H ........(1)

คอ ไมมการจางอตราพเศษ เพราะวาชวโมงทางานตอคนตอสปดาห (H) เทากบหรอนอยกวาชวโมงทางานตามกฎหมายกาหนด ( H ) WHN หมายถงมการจางแรงงาน N คน ๆ ละ H ชวโมง และจายคาจางชวโมงละ W ฉะนน WHN จงเปนคาแรงในการจางแรงงาน HN ชวโมง และในอตราปกต W ตอชวโมง สวน f เปนตนทนคงททเกดขนตอการจางแรงงาน 1 คน ถามการจาง N คน ตนทนคงทนจะเปน fN ฉะนน fN จงเปนตนทนคงทเมอการจางแรงงาน N คน ยอมมคาฝกอบรมและอน ๆ สวน r K เปนรายจายในการจางหรอเชาเครองจกร

35

3) สมมตตอไปวา หนวยผลตตองการเพมการผลต เมอความตองการสนคาในตลาดเพมขนชวคราว และหนวยผลตกไมตองการจางจานวนคนงานเพมขน แตจะเพมชวโมงทางานของคนงานเกนชวโมงทกฎหมายกาหนด และตองจายคาแรงตอชวโมงในอตราพเศษ งบประมาณรายจายของหนวยผลตในการจางปจจยจะเปนดงน

W H N + αWN (H – H ) + fN + r K เมอ H > H ........(2)

ทแตกตางจาก ...(1) คอ W H N และ αWN (H – H ), W H N หมายถงแรงงานจานวน N คนทมอยทางานเตมทตามกฎหมายกาหนด H ชวโมงตอสปดาห และนายจางจายในอตราชวโมงละ W

W H N จงเปนคาแรงสาหรบแรงงาน H N ชวโมงตอสปดาห สวน αWN (H – H ) นนเปนรายจายคาแรงของหนวยผลต เมอแรงงานทมอยทางานเกนชวโมงกฎหมายกาหนดคนละ H- H ชวโมงตอ

สปดาห รวมเปน N(H- H ) ชวโมง และจายคาจางในอตราพเศษชวโมงละ αW ซงสงกวาอตราปกต

เพราะ α > 1

จาก (1) และ (2) กาหนดให W, α, K , H และ f มคาคงท และเรากาหนดใหตนทนรวมหรองบประมาณรวมในการจางปจจยของหนวยผลตเทากบ C ฉะนนเสนระดบรายจายทเทากน (iso-expenditure curve) หรอจะเรยกวาเสนตนทนเทากน (iso-cost curve) จะเปน C = WHN + fN + r K กรณท 1 หรอจะได

N = WH fKr - C

+ ........(3)

ในทานองเดยวกนสาหรบกรณท (2) จะได

C = W H N + αWN (H- H ) + fN + r K หรอ

N = ( ( ){ }H - H Wα H W f

Kr - C++

. .......(4)

จากสมการท (3) เราจะเหนไดวา จานวนแรงงาน (N) ทหนวยผลตจะจางแปรผนโดยตรงกบงบประมาณทเหลอจากการเชาเครองจกร (C-r K ) หมายความวาหากคาใชจายสาหรบปจจยทน ( K ) นอยลงกจะมเงนเหลอสาหรบการจางจานวนแรงงาน (N) มากขน นอกจากนนจานวนแรงงานทจาง (N) จะแปรผนอยางผกผนกบตนทนในการจางแรงงาน (f + WH), f เปนตนทนคงทตอหวทหนวยผลตจายสาหรบคาฝกอบรม คาเสาะแสวงหาแรงงาน สวน WH เปนจานวนคาแรงในการจางแรงงาน H ชวโมง ฉะนน f + WH จงเปนตนทนในการจางแรงงาน ถาตนทนเหลานสงขน หนวยผลตจะสามารถจางแรงงานไดนอยลง เปนตนวาอตราคาจาง (W) สงขน หรอคาฝกอบรมแพงขน ในสมการท (4) กเชนเดยวกบสมการท (3) จานวนแรงงาน (N) ทหนวยผลตจะจางแปรผนโดยตรงกบงบประมาณทเหลอจากการเชาเครองจกรหรอเครองมอ K และจานวนแรงงานทจะจาง (N) จะแปรผนอยางผกผนกบตนทนในการจางแรงงาน ตนทนแรงงานในสมการท (4) ยงรวมคาแรงทหนวย

36

ผลตตองจายสาหรบชวโมงทางานทเกน H ชวโมงตอสปดาห (H- H ) ซงจายคาจางในอตราพเศษ

(premium rates) เทากบ αW และ α มคามากกวา 1 ถา f+W H +αW(H- H ) มคาสงเทาไร จานวนคนงานทหนวยผลตจะจางจะนอยลงเทานน หรอพดอกนยหนงกคอวา จานวนคนงาน (N) ทธรกจจะจางกบชวโมงทางาน (H) ทธรกจจะจางนนมความสมพนธกนในทางลบ (negatively related) กลาวคอ ถาจางจานวนคนงานเพมขนกจะลดการจางรายชวโมง (H) ลง ทงนเพราะธรกจมงบประมาณในการจาง (C) จากด เมอเพมอยางจะตองลดอกอยาง

เมอกาหนดให W, α, K, H และ f มคาคงท เราสามารถจะลงจดหาความสมพนธระหวางจานวนคนงาน (N) กบจานวนชวโมงทางาน (H) ไดดงน เสน CAC’ คอเสนงบประมาณรายจายทเทากน (iso-expenditure curve) ณ จดใด ๆ บนเสน

CAC’ จะมการจาง N และ H จานวนหนง และคาใชจายในการซอปจจยทงสองประเภทจะเทากบจานวน

C หรอจะเรยกเสนนวาเสนตนทนเทากน (iso-cost curve) ของหนวยผลตเสนนมลกษณะหก ณ จด A

ทงนเพราะจานวนชวโมงทางานทจางเปนรายชวโมงทเกน H จะตองจายในอตราคาจางพเศษ (αW) ซงเปนอตราทแพงกวาปกต การลดจานวนคนงาน (N) ลง 1 คน สามารถจะจางเปนชวโมง (H) แทนไดนอยชวโมงกวาในชวง AC เพราะอตราคาจางแพงกวา ดวยเหตนเสน CAC’ จงหกงอ (kinked) ณ จด A ถาจะ

เปรยบผลผลตหนวยสดทายตอชวโมงของแรงงานในชวง O H และชวงทเลยจด H ไปแลวเปนไปไดมากทเดยวท MPL ในชวงหลงจะตากวาชวงแรก ทงนเพราะวาคนงานคงจะเหนอยมาก เพราะจะตองทางานเกนชวโมงปกต ( H ) ทกฎหมายกาหนด

จานวนทจางเปนคน (N)

A

C

ชวโมงทางาน (H)0

C'

H

รปท 2.9 เสนตนทนเทากนของหนวยผลต

37

จานวนแรงงาน (L) ของหนวยผลต ตามตวอยางนสามารถจะจางเปนรายชวโมง (H) หรอจะจางคนงาน (N) เพมขนกได ฉะนนเราจงสามารถจะเขยนในรปฟงกชนได L = F(H, N) หมายความวา จานวนแรงงาน (L) ทหนวยผลตจะจางเปนฟงกชนของชวโมงทางาน (H) และจานวนคนงาน (N) เชนเดยวกบเสนผลผลตเทากน (isoquant) เราจะสามารถหาสดสวนตาง ๆ ระหวาง H กบ N และสามารถจะสรางเสนแรงงานเทากน (indifferent labor curve หรอ ILC) หรอจะเรยกวาเสน iso-labor curve กได หมายความวา ณ จดใด ๆ บนเสน ILC นสามารถใหแรงงาน (L) แกหนวยผลตเทากนหมด หนวยผลตไมเหนความแตกตางระหวางจดตาง ๆ บนเสนน ถาเรานาเอาเสน ILC ไปวเคราะหพฤตกรรมในการจางแรงงานของหนวยผลตรวมกบเสน IEC (iso-expenditure curve) ทแสดงในรปท 2.9 แลวพฤตกรรมของหนวยผลตในการจางแรงงานจะเปนดงในรปท 2.10 คอ

จานวนทจางเปนคน (N)

A

C

0

C"

รปท 2.10 วเคราะหพฤตกรรมการจางแรงงานของหนวยผลต

E'

L

LE

A'

C'

C'

C

H H*H**

N*

N**

จานวนชวโมง (H)

38

จากรปท 2.10 เสน LL เปนเสนแรงงานเทากน และ CAC เปนเสนงบประมาณรายจายทเทากน ทงสองเสนสมผสกน ณ จด E หนวยผลตจางเปนชวโมงทางานเทากบ OH* และจางคนงานเทากบ ON* เสยคาใชจายเทากบ C

สมมตวาอตราคาจางลวงเวลา (overtime rate) เพมขนจาก αW เปน α’W, α’ > α ฉะนน

เสน CAC จะหกมากกวาเดม และตกฮวบลงมาเปนเสน CAC’ ถางบประมาณรายจายยงอยระดบ C

อยางเดม หนวยผลตไมสามารถจะอยบนเสน LL อกตอไป ทงนเพราะอตราคาจางลวงเวลาเพมขนซอแรงงาน (L) ไดนอยกวาเดม หมายความวา OH* และ ON* จะจางโดยงบประมาณเทาเดมคอ C ไมไดอกตอไป หนวยผลตจะตองยายจากจด E มายงจด E’ ถาตองการอยบนเสน LL อยางเดมแตตองเสย

งบประมาณมากกวา C โดยการจางจานวนคนงานมากขนเปน ON** และขณะเดยวกนกลด OH* ใหเหลอ OH** หรอจาง N เพมขน เพอทดแทน H ทลดลง H**H* คอผลทเกดจากอตราคาแรงพเศษสงขน จงเหนไดวาเมอมการเพมอตราคาจางลวงเวลาหนวยผลตมแนวโนมจะจางจานวนคนเขาทางานมากขน ขณะเดยวกนกจะลดการจางชวโมงการทางานลวงเวลาของแรงงานลง หนวยผลตเหนความแตกตางระหวางการจางจานวนคนเพมขน กบการจางคนงานทมอยแตจายคาแรงในอตราพเศษ ในกรณทผผลตตองการจะเพมผลผลตเปนชวครงชวคราว (temporary increase in production) ผผลตอาจจะเลอกจางคนงานลวงเวลาแทนทจะเพมคน โดยเฉพาะอยางยงถาการเพมคนทาใหหนวยผลตตองจายเงนในการฝกอบรมมากจะตองเสยเวลาและเสยเงนในการเปดรบคนงานดวย ตนทนคงทในการจางคนงานใหมอาจจะสง ผผลตจงอาจจะเลอกการจางแรงงานลวงเวลาซงอาจจะถกกวา ฉะนนหนวยผลตจงควรจะตองพจารณาถงตนทนตาง ๆ ในการจางดวย ตนทนแรงงานจะตองมองกวาง ไมเฉพาะอตราคาจางและผลประโยชนอยางอนทนายจางจายแทนแรงงานเทานน ในภาวะเศรษฐกจตกตา ธรกจรดตว ราคาสนคาตกตา การจางงานซบเซา ธรกจจะตองปรบตวใหเขาสภาวะเพอความอยรอด แทนทจะไลคนงานออกหรอปลดคนงาน กอาจจะลดชวโมงทางานลงและกจายอตราคาจางตาลง กฎหมายอาจจะตองเปดชองใหมการยดหยนได มฉะนนนายจางหรอธรกจอาจจะเลอกวธปลดคนงานออกซงเปนการเพมการวางงาน แตถากฎหมายไมยดหยนและยงหามปลดคนงานซงเปนการปดประตอกทางหนง ธรกจกอาจจะประสบปญหาและไมมทางออกถงขนเลกกจการได ประเทศญปนเลอกวธการทยดหยนใหธรกจปรบตวเพอความอยรอดของธรกจในสภาวะทเศรษฐกจตกตามาก ๆ ในบางครงธรกจอาจดขนชวคราว หนวยผลตจะตองปรบตวแทนทจะจางคนงานเพมขนอาจจะจางแรงงานลวงเวลามากขนกอาจจะเปนการเพยงพอ แทนทจะตองรบภาระตนทนคงททตามมา

บทท 3

อปทานของแรงงาน

(Supply of Labor)

3.1 นยามกาลงแรงงาน

แรงงาน (labor) เปนปจจยการผลตชนดหนงทมลกษณะพเศษแตกตางจากปจจยการผลต

ประเภทอน ๆ เชน ทดน และทน เพราะแรงงานมความรสกนกคด มชวตจตใจ ดงนนเมอมระเบยบ

ปฏบตเกยวกบการทางาน ซงไดแก สภาพของการทางาน วธการทางาน ชวโมงการทางาน จะม

ผลกระทบตอการทางาน หรอมผลตอการผลตเปนอนมาก ตลอดจนศลธรรมและวฒนธรรมตาง ๆ กม

ผลตอการทางานมาก เชนเดยวกน งานชนดเดยวกนถาขนบธรรมเนยมประเพณแตกตางกนจะทาให

ผลผลตทไดรบตางกนดวย นอกจากนแรงงานยงเปนผกาหนดกจกรรมตาง ๆ ในทางเศรษฐกจอกดวย

จะเหนไดจากการทปจจยการผลตประเภทอน เชน ทดนและทน ลวนมเจาของทงสนแตแรงงานเปน

เจาของตวแรงงานเอง ดงนนจงมสทธตดสนใจวาจะทางานหรอจะพกผอน หรอจะศกษาตอเพอใหได

รายไดสงขนในอนาคต เปนตน

การทจะวดจานวนทรพยากรแรงงานทมอยในระบบเศรษฐกจนนกเชนเดยวกบการวดจานวน

ทรพยากรอน ๆ ในระบบเศรษฐกจ กลาวคอ เราจะวดจากจานวนทรพยากรทเรามอยและนามาใชได

เทานน เชน ถาอยากทราบปรมาณแรดบกในประเทศไทย กจะคดจากปรมาณดบกทเราผลตไดหรอคาด

วาจะผลตไดในปหนง ๆ จะไมนบรวมถงดบกทอยใตทองทะเลทยงไมไดขดและปรมาณดบกจะเพมขน

หรอลดลงกได เพราะอาจจะมการคนพบแหลงดบกใหม ๆ และถาคาดวากาไรจากการขดแรดบกยงมอย

กจะมการเสาะแสวงหาแหลงใหมเพมขนไปเรอย ๆ นอกจากนยงขนอยกบคณภาพของแรดบกทขดได

ดวย ถาคณภาพของแรดบกเลวลง ทาใหถลงไดนอย ตนทนสง อาจทาใหไมมการขดเพม ในทานอง

เดยวกน เมอพจารณาทางดานแรงงานเราจะไมนบจานวนประชากรทงหมดทเรามอยในประเทศ แตจะ

นบเฉพาะแรงงานทมความสามารถและตงใจทจะทางานเทานน เรยกวา กาลงแรงงาน ทงนเพราะบคคล

บางคนอาจเลอกทจะไมทางานในตลาดแรงงาน เนองจากรายไดไมสงพอทจะทางาน จงอยกบบาน

ทางานบานเปนแมบาน หรออาจเลอกทจะศกษาตอเพอใหมรายไดสงขนในอนาคต หรอบคคลบางคน

ไมสามารถทางานไดเพราะชราภาพ เจบปวยเรอรงหรอพการทางรายกายหรอจตใจ เปนตน ดงนนการ

ใหคานยามของกาลงแรงงานจงมความสาคญมากในการศกษาวชาเศรษฐศาสตรแรงงาน

40

ประชากรทงประเทศ

66.19 ลานคน

(100%)

ผมอาย 15 ปขนไป ผมอายต ากวา 15 ป

56.11 ลานคน 10.08 ลานคน

(84.77%) (15.23%)

ผอยในกาลงแรงงาน ผอยนอกกาลงแรงงาน

37.72 ลานคน 18.39 ลานคน

(56.99%) (27.78%)

ผมงานทา ผวางงาน แมบาน

37.19 ลานคน 3.70 แสนคน 5.61 ลานคน

(56.18%) (0.56%) (8.48%)

นกเรยน

4.26 ลานคน

(6.44%)

เดก / ชรา / ไมสามารถทางานได

6.58 ลานคน

(9.94%)

อน ๆ

1.94 ลานคน

(2.92%)

รปท 3.1 แผนภมประชากรและกาลงแรงงานทวราชอาณาจกร ป 2560

สาหรบประเทศไทย ตามความหมายของสานกงานสถตแหงชาต กาลงแรงงาน (labor force)

หมายถง จานวนประชากรทมอายตงแต 15 ปขนไป ทงทเปนผมงานทาและผไมมงานทาแตประสงคจะ

ทางานและสามารถทางานได สาเหตทสานกงานสถตแหงชาตกาหนดใหประชากรทมอาย 15 ป อยใน

กาลงแรงงานทรอฤดกาล

1.6 แสนคน

(0.25%)

41

กาลงแรงงานทงนเพราะเหนวาเปนประชากรในวยทางาน และมอายอยในเกณฑทสามารถทางานได ซง

แตละประเทศไดกาหนดอายประชากรวยทางานของตนแตกตางกนตามสภาพทางเศรษฐกจและสงคม

โดยคานงถงอายทพนวยการศกษาภาคบงคบแลว ประเทศไทยกาหนดการศกษาภาคบงคบระดบ

มธยมศกษาปท 3 ซงมอายประมาณ 15 ปขนไป ดงนนในการทาสามะโนประชากรของไทยจงไดแจง

นบประชากรอาย 15 ปขนไป เปนเกณฑอายทสามารถทางานได

ประชากรของประเทศไทยทงหมด ใน พ.ศ. 2560 มประมาณ 66.19 ลานคน โดยสามารถแบง

ออกไดเปนผอยในกาลงแรงงาน 56.11 ลานคน หรอประมาณรอยละ 84.77 ของประชากรทงหมด ผท

อยนอกกาลงแรงงาน 18.39 ลานคน หรอประมาณรอยละ 15.23 ของประชากรทงหมด ผทอยในกาลง

แรงงานแบงออกเปน ผมงานทาประมาณ 37.19 ลานคน ผทรอฤดกาลประมาณ 1.6 แสนคนและผ

วางงานประมาณ 3.70 แสนคน ดงแสดงโดยแผนภมในรปท 3.1 (การสารวจภาวะการทางานของ

ประชากรทวราชอาณาจกร รอบเดอนธนวาคม 2560)

3.2 ปจจยทกาหนดปรมาณแรงงาน

การเพมขนของกาลงแรงงานอาจจะเนองจากประชากรเพมขน หรอจากการทผทไมอยใน

กาลงแรงงานหรอผทอยนอกกาลงแรงงานตดสนใจเขามาอยในกาลงแรงงาน เชน แมบาน นกเรยน

นกศกษา เขามาอยในกาลงแรงงานมากขน อยางไรกตาม ปรมาณแรงงานนนจะมากหรอนอยขนอยกบ

สงตาง ๆ ดงตอไปนคอ

1) ฐานประชากร (population base) อตราการเพมของประชากรจะเปนตวกาหนดปรมาณ

ของแรงงานไดอยางคราว ๆ กลาวคอ ถาอตราการเพมของประชากรเพมขนปรมาณของคนทจะทางานก

ควรจะมากขน ถาอตราการเพมของประชากรตา ปรมาณของคนทจะเขามาทางานจะนอยลง แตกอาจม

ขอยกเวนวาอตราการเพมของประชากร อาจจะไมเปนสดสวนเดยวกบอตราการเพมของกาลงแรงงาน

เนองจากยงมชวงเวลาทตางกนระหวางการเกดจนถงวยทางาน ตวอยางเชน ผทอยในกาลงแรงงานซงใน

ประเทศไทยถอเอาผทอายเกน 15 ปขนไป แตอตราการตายของเดกอายต ากวา 15 ป อาจทาใหปรมาณ

แรงงานไมสมพนธกบอตราการเกดได

2) อตราการเขามาในกาลงแรงงาน (labor population rate) ไดแก สดสวนของประชากรท

ตดสนใจทจะทางาน ในบางครงถงแมวาอตราการเพมขนของประชากรจะคงท แตกาลงแรงงานอาจจะ

เพมขนหรอลดลงกได ขนอยกบปจจยทางเศรษฐกจและสงคมตาง ๆ ถาอตราการเขามาในกาลงแรงงาน

เปลยนแปลงไป ตวอยาง เชน การทสตรนยมทางานมากขน ทาใหกาลงแรงงานสงขนหรอการทเดกเขา

สระบบโรงเรยนมากขน จะทาใหอตราการเขามาในกาลงแรงงานลดลง เพราะนกเรยน นกศกษา ไมอย

ในกาลงแรงงาน หรอการทนายจางหรอรฐบาลกาหนดอายเกษยณใหเรวขน สมมตจาก 60 ป เปน 55 ป

42

จะทาใหอตราการเขามาในกาลงแรงงานลดลงเชนเดยวกน ดงนน อตราการเขามาในกาลงแรงงาน จง

เปนปจจยสาคญในการกาหนดกาลงแรงงาน

3) ชวโมงการทางาน (hours of work) จะเปนตวกาหนดปรมาณหรออปทานของแรงงาน

ดวย ในบางครงปรมาณของแรงงาน อาจวดไดจากชวโมงทางาน ซงจะมากหรอนอยยอมขนอยกบ

จานวนกาลงแรงงาน และชวโมงทางานในหนงสปดาห ถามการเปลยนแปลงในชวโมงการทางาน เชน

จากสปดาหละ 50 ชวโมง เปนสปดาหละ 40 ชวโมง จะทาใหปรมาณแรงงานทวดจากชวโมงการทางาน

ลดนอยลง ซงชวโมงการทางานนอาจขนอยกบอปสงคของแรงงานหรอจากกฎหมายและการตอรอง

ของลกจาง ตวอยางเชน ในภาวะเศรษฐกจตกตา มคนวางงานมาก รฐบาลจงประกาศใหลดชวโมงการ

ทางานลง เพอใหมการจางงานเพมขน หรอเมอเกดเงนเฟอซงเกดจากสนคาและบรการไมเพยงพอ อาจม

การประกาศใหเพมชวโมงการทางาน เพอเพมผลผลต เปนตน

4) คณภาพของแรงงาน (labor force quality) นอกจากปรมาณของแรงงานวดจากจานวน

ของกาลงแรงงานซงวดเปน จานวนแรงงานหรอชวโมงการทางานแลว คณภาพของแรงงานกม

ความสาคญมาก เนองจากกาลงแรงงานทมอยมคณภาพแตกตางกน ยอมมประสทธภาพในการทางาน

แตกตางกน เชน จานวนของกาลงแรงงาน มต งแตนายแพทย ผจ ดการบรษท นกวจยทางเคม ชาง

เครองยนต ชางปกระเบอง โบกปน ไปจนถงคนงานไรฝมอ เมอเวลาผานไปปรากฏวาจานวนแรงงานท

มฝมอ เชน ผจดการ งานวชาชพ นายชางเทคนค มจานวนเพมขน และแรงงานไรฝมอมอตราลดลง ทา

ใหคณภาพโดยเฉลยของแรงงาน หรอจานวนชวโมงการทางานไดเพมขน คณภาพของแรงงานทเพมขน

มสาเหตจาก การศกษา การฝกอบรม และประสบการณในการทางาน

5) ความตงใจในการทางาน (work intensity) ปรมาณของแรงงานอาจวดไดจากความตงใจ

ในการทางาน เนองจากแรงงานทมความตงใจในการทางานสงยอมทางานมประสทธภาพมากกวา

แรงงานทมความตงใจในการทางานตาหรอไมมความตงใจในการทางาน ดงนนถามการควบคมการ

ปฏบตงานทด หรอมการปรบปรงสภาพการทางาน ตลอดจนขวญและกาลงใจของแรงงาน จะทาให

แรงงานมความตงใจในการทางานเพมขน ซงทาใหเปรยบเสมอนปรมาณแรงงานเพมขนในทางตรงขาม

ถาความตงใจในการทางานตาลงไมวาดวยเหตใดกตาม จะทาใหปรมาณแรงงานลดนอยลง

ปรมาณแรงงาน หรออปทานของแรงงานนนขนอยกบสงตาง ๆ ดงทไดกลาวมาแลวขางตน

ดงนน การวดปรมาณแรงงานหรออปทานของแรงงาน จงสามารถวดไดจากประชากรและอตราการเขา

มาในกาลงแรงงาน ชวโมงการทางาน คณภาพของแรงงาน และความตงใจในการทางานแตการวด

ปรมาณแรงงานนน ทฤษฎเศรษฐศาสตรโดยทวไปจะใชชวโมงการทางานเปนตววด

43

3.3 การวดอตราการเขามาในกาลงแรงงาน

อตราการเขามาในกาลงแรงงาน (labor force participation rate) หมายถง อตรารอยละของ

ผเขารวมในกาลงแรงงานเมอเทยบกบจานวนของประชากร ซงอาจจะแยกตามอาย หรอตามเพศ

สถานภาพของการทางานกได เมอกาหนดใหประชากรอาย 13 ปขนไปอยในกาลงแรงงาน เราอาจ

คานวณหาอตราการเขาสกาลงแรงงานไดจากสตรดงตอไปนคอ

ผทอยในกาลงแรงงาน

อตราการเขามาในกาลงแรงงานทงหมด = x 100

ประชากรทมอายตงแต 15 ปขนไป

ตารางท 3.1 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของประชากรอาย 15 ปขนไป ในป พ.ศ.2559 และ 2560

พ.ศ.

ประชากรอาย

15 ปขนไป

(ลานคน)

ผอยในกาลงแรงงาน

15 ปขนไป

(ลานคน)

อตราการเขามาในกาลง

แรงงาน15 ปขนไป

(รอยละ)

2559 55.77 37.79 67.76

2560 56.11 37.72 67.23

ทมา : สานกงานสถตแหงชาต

จากตารางท 3.1 จะเหนไดวาอตราการเขามาในกาลงแรงงานทงหมดของประเทศไทยในป

พ.ศ. 2559 และ 2560 มอตราใกลเคยงกนมากคอ ประมาณรอยละ 67

การคานวณอตราการเขามาในกาลงแรงงานอาจจะแยกพจารณาเปนชวงอายกได โดยสามารถ

หาไดจากสตร

ผทอยในกาลงแรงงานในชวงอาย Xi

อตราการเขามาในกาลงแรงงานในชวงอาย = x 100

ประชากรทมอายในชวง Xi

โดยท Xi คอ ชวงอายใดอายหนง

44

ตารางท 3.2 อตราการเขามาในกาลงแรงงานของทงประเทศ จาแนกตามหมวดอาย เพศในป พ.ศ. 2560

ชวงอาย

(ป) รวม ชาย หญง

รวม 69.05 77.02 61.18

15-19 36.15 39.18 33.03

20-24 73.01 78.64 67.18

25-29 85.66 93.58 77.44

30-34 88.15 96.05 80.13

35-39 89.75 97.09 82.45

40-49 88.98 97.59 80.57

50-59 78.39 91.98 65.64

> 59 33.45 45.81 22.91

ทมา : สานกงานสถตแหงชาต รายงานการสารวจภาวะการทางานฯ รอบท 4 (พ.ย.2560)

จากตารางท 3.2 เปนการพจารณาถงอตราการเขามาในกาลงแรงงานของทงประเทศในป

พ.ศ. 2560 ทจาแนกตามหมวดอาย และเพศ เมอเปรยบเทยบกนจะเหนไดวาทกชวงอายของเพศชายจะม

อตราการเขามาในกาลงแรงงานมากกวาเพศหญง และเมอพจารณาในภาพรวมจะเหนไดวา ชวงอายทม

อตราการเขามาในกาลงแรงงานตาทสด คอชวงอาย 15-19 ป คดเปนรอยละ 36.15 ชวงอายทมอตราการ

เขามาในกาลงแรงงานสงทสด คอชวงอาย 35-39 ป คดเปนรอยละ 89.75 รองลงมา ไดแก ชวงอาย 40-

49 ป และชวงอาย 30-34 ป คดเปนรอยละ 88.98 และ 88.15 ตามลาดบ

3.4 การวดชวโมงการทางาน

ดงทไดกลาวมาแลววาทฤษฎเศรษฐศาสตรโดยทวไป จะใชชวโมงการทางานในการวด

ปรมาณแรงงานหรออปทานของแรงงาน ชวโมงการทางานวดไดจากชวโมงการทางานตอวน หรอตอ

สปดาหของกาลงแรงงาน แตชวโมงการทางานทวดไดนนอาจจะไมไดแสดงถงจานวนชวโมงทางาน

ทงหมดทแรงงานตงใจหรอพอใจทจะทางาน ทงนเพราะชวโมงการทางานนนขนอยกบตลาดของ

แรงงานดวย แมวาแรงงานบางคนอาจจะตองการทางานมากขนแตกฎหมายไดกาหนดชวโมงการทางาน

ตอวน หรอตอสปดาหไว ทาใหนายจางตองเสยคาลวงเวลา ดงนนจงไมอนญาตใหแรงงานทางานมาก

ขน และอาจจะพยายามใชประโยชนจากเครองจกรใหเตมทได โดยจางแรงงานเปนกะ หรอแรงงานบาง

คนอาจจะตองการทางานนอยลงใน 1 สปดาห แตตลาดแรงงานไมเปดโอกาสใหทาเชนนนได

นอกจากนในบางครง การวดชวโมงในการทางานในบางอาชพอาจจะทาไดยาก เชน ผททางานสวนตว

ไมสามารถกาหนดไดวา เขาเตมใจทจะทางานกชวโมง สวนมากจะขนอยกบวาจะทางานกชวโมงนน

45

ขนอยกบวามงานใหทาเทาไรมากกวา ดงนนจะเหนไดวาปรมาณแรงงานทวดจากชวโมงการทางานนน

อาจขนอยกบ อปสงคของแรงงานกฎหมายและการตอรองของลกจางดวย อยางไรกตาม การวดปรมาณ

ของแรงงานโดยใชชวโมงการทางาน ยงเปนประโยชนในการวเคราะหทางดานเศรษฐศาสตรแรงงานอย

เปนอนมาก

ปรมาณของแรงงานจะมากนอยเพยงใดนนขนอยกบชวโมงการทางานตอวน หรอตอสปดาห

ของแรงาน และจานวนของกาลงแรงงาน จากรายงานของสานกงานสถตแหงชาต เรองตลาดแรงงานใน

กรงเทพมหานคร เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2560 ปรากฏวา ผมงานทาในประเทศไทยทงหมดประมาณ

37.19 ลานคน ทางานโดยเฉลยคนละ 44.37 ชวโมงตอสปดาห ดงนน ถาตองการทราบปรมาณแรงงาน

ในรปของชวโมงการทางาน อาจทาไดโดยหาผลคณของกาลงแรงงานและชวโมงการทางานตอสปดาห

ดงนนปรมาณแรงงานของประเทศไทยใน พ.ศ. 2560 = 37.19 x 44.37

= 1,650.12 ลานชวโมงตอสปดาห

3. 5 ความแตกตางในเชงคณภาพของแรงงาน

อดม สมธ นกเศรษฐศาสตรทมชอเสยงในสมยคลาสสก ไดชใหเหนวาความเจรญเตบโต

ในทางเศรษฐกจของประเทศนน สวนหนงเกดจากการทประชากรของประเทศมระดบการศกษา การ

ฝกงานสงขน และมสขภาพด ซงคาใชจายเหลานเปนคาใชจายในการลงทนของสงคม เพราะทาใหเกด

การลงทนในทรพยากรมนษย อนจะทาใหเกดผลผลตตอไปในอนาคต เชนเดยวกบปจจยทนอน ๆ เชน

เครองมอ เครองจกรตาง ๆ นกเศรษฐศาสตรในสมยตอมาใน ค.ศ. 1960 นาโดย ไซมอน คสเนส (Simon

Kuznets) ไดพยายามวดการเพมขนของทนมนษยน โดยเปรยบเทยบอตราความเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ กบอตราการเพมขนของปจจยการผลตในหลายประเทศ ปรากฏวาผลผลตเพมขนสงกวาอตรา

การเพมขนของปจจยการผลตหลายเทา แสดงวาผลตภาพของปจจยการผลตทงหมดสงขน ซงเปนผลมา

จากการเพมขนทงในดานปรมาณและคณภาพ ในกรณของทนทเปนเครองจกร การประดษฐเครองมอ

เครองจกรตาง ๆ นอกจากจะมจานวนมากขนแลว ยงใชงานไดดกวาเดมอกดวย การซอเครองจกรใหม

ทดแทนเครองจกรเกามกจะทดแทนดวยเครองจกรททนสมยกวา มกาลงการผลตมากกวา ไดมการ

คาดคะเนไววาในแตละป ทนทผลตขนใหมจะมประสทธภาพสงกวาของเดมประมาณรอยละ 3 ตอป

ดงนนในการคานวณหาปจจยการผลตประเภททนทงหมดจะตองคดอตราการเพมของประสทธภาพของ

ทนดวย

แรงงานซงเปนปจจยการผลตชนดหนง กไดมการพฒนาใหเปนแรงงานทมคณภาพขนการ

เพมขนของแรงงานนอกจากจะเพมในดานปรมาณแลว ยงเพมในดานคณภาพอกดวย จงมผลทาใหอตรา

การเพมของผลผลตของประเทศสงขนมากกวาอตราการเพมของแรงงาน การเพมขนของคณภาพของ

ทรพยากรมนษย อาจจะอยในรปของการทมสขภาพดขน การศกษา การฝกงานในขณะทปฏบตงาน

46

ประสบการณในการทางาน และความตงใจในการทางานของแตละบคคล ในปจจบนนโดยเฉลยแลว

ประชากรมการศกษาสงกวาแตกอนมาก ทกษะในการทางานเพมขน มงานทางสาขาวชาชพ นกเทคนค

ผจดการและเสมยนพนกงานเพมขนมาก จงทาใหคณภาพของแรงงานเพมขน

ในทางปฏบตแลว การวดคณภาพของแรงงานทาไดยาก ไมเหมอนกบการวดปรมาณแรงงาน

จากจานวนคนงานหรอชวโมงการทางาน ดงนนสวนมากแลว การวดความแตกตางในเชงคณภาพของ

แรงงานมกจะวดจากปจจยทมผลกระทบตอประสทธภาพในการทางาน เชน การศกษา และ

สวนประกอบของอาชพของแรงงาน เพอทจะคานวณหาปรมาณงานทคาดวาแรงงานจะทาได

3.6 กระบวนการตดสนใจในการทางาน

การวเคราะหอปทานแรงงานระยะสน เปนการวเคราะหการตดสนใจของตวบคคลในการใช

ทรพยากรเวลาทเขามอยใน 2 เรอง คอ

1) วเคราะหการตดสนใจของตวบคคลวาจะจดสรรเวลาบางสวนเพอประกอบกจกรรมทผาน

ตลาดหรอไม กจกรรมในเชงเศรษฐกจหรอทผานตลาด (market activity) คอการมงานทาทมรายได

อาจจะเปนการประกอบธรกจสวนตว เปนลกจาง หรอชวยธรกจในครวเรอนโดยกอใหเกดการผลตใน

ครวเรอนขน หรอจะใชเวลาทงหมดเพอทากจกรรมทถอวาไมผานตลาด (non-market activity) เชน การ

พกผอน การศกษา หรอการทางานบาน เปนตน

2) วเคราะหการตดสนใจของตวบคคลวาจะจดสรรจานวนเวลาทางานมากนอยเพยงใด คอ ด

จานวนชวโมงทางานตอวน หรอตอสปดาหหรอจานวนวนทางานตอสปดาหหรอตอเดอนหรอตอปท

บคคลจะใชในการประกอบกจกรรมทผานตลาด โดยทวไปจานวนชวโมงหรอวนทางานนนนายจางเปน

ผกาหนด แตในบางกรณบคคลกมสทธในการเลอกตดสนใจ ดงจะเหนไดวามคนจานวนไมนอยทเลอก

ทางานบางเวลา (part-time) เชน นกเรยน หรอแมบาน และมนายจางจานวนไมนอย ทตองการจาง

คนทางานเพยงบางเวลา นอกจากนนยงมผทตองการทางานเกนกวาเวลาทางานตามปกต เพอหารายได

พเศษเปนตน ดงนนจานวนเวลาทใชในการประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจจงขนอยกบการตดสนใจของ

ตวบคคลดวย

การวเคราะหอปทานแรงงานระยะส นน น เปนการวเคราะหภายใตเงอนไขทวามปจจย

บางอยาง ทตวบคคลไมสามารถจะเปลยนแปลงไดในระยะเวลาอนจากด การตดสนใจของเขาจงตอง

คานงถงขอจากดเกยวกบปจจยเหลานน ปจจยดงกลาวอาจไดแกจานวนบตรทเขามอย ระดบการศกษา

ของเขา หรอทศนคตของชมชนทเขาอาศยอยเปนตน สวนปจจยทเปลยนไดในระยะสนกไดแก อตรา

คาจางในตลาดแรงงาน รายไดจากแหลงอน ๆ ของตวบคคล เปนตน การวเคราะหอปทานแรงงานใน

ระยะสนนนมงดวาถามการเปลยนแปลงในตวแปรทงสอง คออตราคาจางและรายไดจากแหลงอน ๆ

ของตวบคคลแลวจะมผลกระทบตออปทานแรงงานอยางไรบาง สวนปจจยทมผลกระทบตออปทาน

47

แรงงานในระยะยาว มองดปญหาในดานคณภาพแรงงาน ซงเปนปญหาทตองอาศยระยะเวลา การ

วเคราะหการตดสนใจลงทนในการสรางคณภาพแรงงาน จงมผลกระทบตออปทานแรงงานในระยะยาว

ซงเรองนจะกลาวถงโดยละเอยดในตอนตอไป

ทฤษฎอปทานแรงงานปจจบนถอวาครอบครวเปนหนวยสาคญในเรองการตดสนใจทางาน

ของสมาชกในครอบครว นนคอการตดสนใจของสมาชกคนใดคนหนงในครอบครว ในการจดสรรเวลา

ทแตละคนมอยยอมกระทบถงการตดสนใจในการจดสรรเวลาของสมาชกอน ๆ ในครอบครวเดยวกน

อปทานแรงงานคอสวนของเวลาทสมาชกในครวเรอนจดสรรเพอประกอบกจกรรมทผานตลาดเพอ

แลกเปลยนเปนรายได ถาภรรยาตดสนใจจะใชเวลาทงหมดในการประกอบกจกรรมทไมผานตลาด เชน

ดแลบาน เลยงดบตร สามกอาจจะตองตดสนใจใชเวลาในการประกอบกจกรรมทผานตลาด เชน คาขาย

หรอเปนลกจางโดยใชเวลามากขน เพอหารายไดใหเพยงพอสาหรบครอบครว เปนตน

ถาสมาชกในครวเรอนตดสนใจจดสรรเวลาบางสวนในการประกอบกจกรรมทผานตลาดโดย

ทางานใหผอน ในทางเศรษฐศาสตรถอวาสมาชกผนน “เสนอขาย” แรงงานของเขาในตลาดแรงงาน

กระบวนการทสมาชกคนใดคนหนงในครอบครวตดสนใจวาควรเสนอขายเวลาของตนแกตลาดแรงงาน

หรอไม และควรเสนอขายมากนอยเพยงใด เปนกระบวนการทสลบซบซอน เชน ในการตดสนใจของ

หวหนาครอบครววาจะทางานเมอใด ทไหนและมากนอยเพยงใดนน จาเปนตองนาปจจยตาง ๆ เชน

อตราคาจางของคสมรส ทรพยสนอน ๆ ของครอบครว ภาระหนาทในครอบครว ทาทของชมชนท

ครอบครวนนอย ฯลฯ มาประกอบการพจารณาในการตดสนใจ ในทานองเดยวกน สงสาคญทตองการ

เนนกคอ กระบวนการตดสนใจในการทางานในตลาดแรงงานของสมาชกคนใดคนหนงในครวเรอน

เปนกระบวนการตดสนใจพรอม (simultaneous process) ของสมาชกทงหมดในครวเรอนโดยได

คานงถงปจจยตาง ๆ ทเกยวของพรอม ๆ กน

แตในการวเคราะหโดยเรมจากการนาเอาทกปจจยและสมาชกทกคนในครวเรอนมาพจารณา

พรอมกนเลยทเดยว ยอมกอใหเกดความสบสนโดยไมจาเปน ดงนนการวเคราะหตอไปนจะดวาสมาชก

คนใดคนหนงในครวเรอนตดสนใจเกยวกบการทางานอยางไร

1) ฟงกชนอรรถประโยชน

การวเคราะหทางทฤษฎเกยวกบการตดสนใจทางานของบคคล ใชเครองมอทเรยกวาฟงกชน

อรรถประโยชน (utility function) ฟงกชนนแสดงใหเหนวา อรรถประโยชนของบคคลมความสมพนธ

อยางไรกบการทบคคลนนตดสนใจเลอกระหวางการพกผอนกบการทางาน การตดสนใจเลอกการ

ทางานยอมหมายความวา บคคลน นจะมรายไดในการจบจายซอสนคาและบรการซงจะมผลให

อรรถประโยชนของบคคลนนเพมขน ในขณะเดยวกนการตดสนใจทางานยอมหมายถงการเสยสละเวลา

พกผอนหรอเวลาทใชนอกตลาดแรงงาน ซงยอมทาใหอรรถประโยชนของบคคลนนลดลงได ดงนน

48

บคคลจงตองตดสนใจวาจะจดสรรเวลาระหวางการทางานกบการพกผอนอยางไร จงจะทาใหบรรลถง

อรรถประโยชนทสงสดไดภายใตเงอนไขจากดซงกาหนดโดยทรพยากรทครอบครวมอย ซงจะได

กลาวถงโดยละเอยดตอไป

เราอาจเขยนฟงกชนอรรถประโยชนของบคคลไดดงน

U = f(G, H)

โดยให U เปนระดบ “อรรถประโยชน” (utility) หรอระดบความเปนอยเชงเศรษฐกจ

G คอ จานวนสนคาและบรการ ซงอาจวดในรปของรายได

H คอ จานวนชวโมงพกผอนหรอเวลาทใชนอกตลาดแรงงาน

สวน f( ) เปนเครองหมายทางคณตศาสตร หมายถงความสมพนธในลกษณะทตวแปรทอยใน

วงเลบคอ G และ H เปนตวกาหนด (determining variables or independent variables) สวน U เปนตว

แปรตาม (dependent variable) นนคอ ถา G และ H เปลยนไป U จะเปลยนตาม ในกรณนถา G และ /

หรอ H เพมขน (หรอลดลง) U กจะเพมขน (หรอลดลง) ตามไปดวย

รปท 3.2 อรรถประโยชนของการเลอกระหวางการทางานกบการพกผอน

จากรปท 3.2 แกนนอนวดจานวนชวโมงตอหนวยเวลา ถาเราใหหนวยเวลาเปนสปดาห

จานวนชวโมงตอสปดาหจะมไดมากทสด คอ Hm ซงเทากบ 24 x 7 ชวโมงตอสปดาห ในการอานแกน

นอนถาอานจากซายไปขวาคาทไดคอชวโมงพกผอน แตถาอานจากขวาไปซายคาทไดคอชวโมงทางาน

สนคาและบรการ (G) รายได (บาท)

C

G3 U3

G2 A

G1 B U2

U1

0 H1 H2 H3 Hm

ชวโมงพกผอน (H) / หนวยเวลา

ชวโมงทางาน (H) / หนวยเวลา

49

เชนท H3 ชวโมงพกผอนจะเทากบ OH3 แตชวโมงทางานจะเทากบ HmH3 เปนตน แกนตงวดจานวน

สนคาและบรการ ถาเราใหราคาสนคาและบรการทงหลายคงท แกนตงนจะวดมลคาสนคาและบรการ

หรอรายไดของบคคลทเรากาลงวเคราะหน ในรปเขยนทงสองแกนเพอใหเขาใจวา จะเลอกใชแกนใดก

ไดเพราะมลคาสนคาและบรการเทากบรายไดทบคคลนมอย ระดบอรรถประโยชนของบคคลนแสดงใน

ภาพดวยเสนโคง 3 เสน ทเรยกวาเสนความพอใจเทากน (indifference curve) U1 U2 และ U3 แตละเสน

แทนระดบอรรถประโยชนหรอความพอใจของเขา โดยเสนทอยสงกวาแสดงถงระดบความพอใจ

มากกวา สาหรบแตละเสนทก ๆ จดบนเสนเดยวกนแสดงถงระดบความพอใจทเทากน เชนทจด A และ

จด B บนเสน U1 บอกใหรวาบคคลนไดรบความพอใจเทากนหรอเขาไมรสกแตกตางกนอยางไรในการ

จะเลอกจด A ซงเขาจะบรโภคสนคาและบรการจานวน G2 และพกผอน H1 ชวโมงหรอ จด B ซงเขาจะ

บรโภคสนคาและบรการจานวน G1 และพกผอน H2 ชวโมง แตถาเทยบกบจด C ซงเขาบรโภคสนคา

และบรการจานวน G3 และพกผอน H3 ชวโมงแลว เขาจะพอใจจด C มากกวาจด A หรอจด B เพราะจด

C อยบนเสน U2 ซงอยเหนอเสน U1

ลกษณะสาคญทสดของเสนความพอใจเทากนกคอ การทแตละเสนเปนเสนเวาเขาหาจดกาเนด

(จด 0) ซงแสดงใหเหนถงการทดแทนกนไมไดอยางสมบรณระหวางรายได (หรอสนคาและบรการ) กบ

ชวโมงพกผอน ความชน (slope) ของเสนนวดอตราการทดแทนระหวางของสองสง (ตวแปรแกนตง

และตวแปรแกนนอน) ถาของสองสงนทดแทนกนไดสมบรณ เราจะไดเสนความพอใจเทากนนเปน

เสนตรงทอดลงจากซายไปขวา (negative slope) การทของสองสงทดแทนกนไมไดอยางสมบรณ

หมายความวา ถาสดสวนระหวางชวโมงพกผอนตอรายไดสง หากจะใหเขายอมสละรายไดอกหนง

หนวยกจะตองชดเชยเขาดวยชวโมงพกผอนทมากขน ในทางตรงขาม ถาสดสวนของรายไดตอชวโมง

พกผอนของบคคลผนสง หากจะใหเขายอมสละชวโมงพกผอนอกหนงหนวย กจะตองชดเชยเขาดวย

รายไดทสงขน อตราการทดแทนหนวยสดทาย (marginal rate of substitution หรอเรยกยอ ๆ วา MRS)

ในทนเปนอตราการทดแทนระหวางรายไดและชวโมงพกผอนหนวยสดทาย วดความเตมใจของบคคล

ในการเลอกระหวางรายไดกบการพกผอน คดงาย ๆ ไดวา MRS คออตราคาตอบแทนของชวโมง

พกผอนในรปของรายไดทสญเสยไป MRS จงอาจเรยกไดวาเปนอตราคาจางของงานนอกตลาดแรงงาน

หรองานบาน (home wage rate) โดยมองดวาเวลาทบคคลนไมใชในการทางานบานหรอพกผอนแทน

ดงนนความชนของเสนความพอใจเทากน หรอ MRS จงวดผลตอบแทนของเวลาของบคคลนอก

ตลาดแรงงานนนเอง

50

2) ขอจากดทางดานงบประมาณ (budget constraint)

จากรปท 3.2 เราไดเหนแลววา ถาบคคลมสนคาและบรการและการพกผอนมากขน ความ

พอใจของเขาจะขนไปสระดบสงขนกวาเดม คอเคลอนไปในทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ถาเคลอนไป

ทางขวาตามแกนนอนบคคลผนจะมชวโมงพกผอนมากขนโดยมรายไดคงท แตถาเคลอนไปตามแกนตง

บคคลนจะมรายไดเพมขนในขณะทชวโมงพกผอนคงท ซงการเคลอนในลกษณะดงกลาวไมจาเปนท

ความพอใจของเขาจะเพมขน แตถาเคลอนไปในทศตะวนออกเฉยงเหนอทงรายไดและชวโมงพกผอน

ของเขาจะเพมขนพรอม ๆ กน ซงจะทาใหเขาไปสระดบความพอใจทสงขนอยางแนนอน แตการจะ

เคลอนไปไดไกลมากนอยเพยงใดขนอยกบขอจากดทางดานงบประมาณของเขา

ขอจากดขอทหนง คอ เวลาทเขามอยถาเราเลอกหนวยของเวลาเปนสปดาห ในหนงสปดาห

เขาจะมเวลามากทสด คอ 168 ชวโมง (7 วน ๆ ละ 24 ชวโมง)

ขอจากดขอทสอง คอ อตราคาจางในตลาดซงไมใชเปนสงทเขาจะกาหนดเองได นนคอเรา

สมมตวา บคคลผนอยในตลาดแรงงานทมการแขงขนสมบรณ และเขาเปนเพยงแรงงานหนวยเลก ๆ ใน

ตลาดเทานน

ขอจากดขอทสาม คอ รายไดจากแหลงอน ๆ นอกเหนอจากการทางานทบคคลผนไดรบเชน

รายไดจากเงนปนผล ดอกเบย หรอคาเชา

รปท 3.3 แสดงถงขอจากดทางดานงบประมาณ OHm คอจานวนเวลาทงหมดทเขามอยในหนง

สปดาหขอจากดขอทหนง HmG1 คอรายไดจากแหลงอน ๆ ทเขามอยทงหมด ขอจากดขอทสามเสน

G’1G1 คอเสนงบประมาณ (budget line) เสนนจะมความชน (slope) คงทเทากบ ∆G/∆H = (G1F1)/

OHm กคออตราคาจางในตลาดแรงงาน สดสวนทคงทแสดงดวยเสน G’1G1 ทเปนเสนตรง แสดงวาอตรา

คาจางไมเปลยนแปลงตามการเปลยนแปลงของชวโมงทางานขอจากดขอทสอง ทงนเพราะเราไดตงขอ

สมมตไวแลววา บคคลผนอยในตลาดแรงงานทมการแขงขนสมบรณ เสน G’1G1 บางทกเรยกวา เสน

แสดงถงโอกาสในการบรโภค (consumption opportunities line) เสนนแสดงใหเหนวา บคคลผนม

โอกาสทจะบรโภคสนคาและบรการกบชวโมงพกผอนไดมากทสดไมเกนขอบเขตของเสนน ปญหาท

เราจะวเคราะหกคอ บคคลจะพยายามไปสเสนความพอใจเทากนเสนทสงทสด เทาทขอจากดทางดาน

งบประมาณของเขาจะอานวยใหไดอยางไร โดยวเคราะหการเลอกของเขาในระหวางรายไดกบชวโมง

พกผอน ซงเทากบวเคราะหตลาดแรงงานของบคคลนนเอง

51

รปท 3.3 ขอจากดทางดานงบประมาณ

3) การตดสนใจวาจะทางานหรอไม

ในการวเคราะหปญหาการตดสนใจของบคคลวาจะทางานดหรอไม เราจะใหความสาคญแก

จด G1 ซงแสดงรายไดจากแหลงอน ๆ ของบคคลผน จากรปท 3.4 จะเหนไดวาบคคลผนมโอกาสจะ

เลอก จด g หรอจด G1 บนเสนงบประมาณ G’1G1 ได แตในกรณนเขาจะเลอกจด G1 เพราะ G1 อยบน

เสนความพอใจเทากน U2 ซงสงกวา U1 (ทจด g ตงอย) ดงนนในกรณนบคคลผนจะเลอกไมทางาน ถา

เปรยบเทยบ MRS คอความชนของเสนความพอใจเทากน ซงวดอตราคาตอบแทนของเวลานอก

ตลาดแรงงานกบความชนของเสนงบประมาณซงวดอตราคาตอบแทนในตลาดแรงงานคอคาจางแลว จะ

เหนวาความชนของเสนความพอใจเทากนทจด G1 จะมากกวา นนกคอบคคลผนมคาเวลาทใชในการ

พกผอนหรอในการทางานนอกตลาดแรงงานสงกวาอตราคาจาง ดงนนเขาจงตดสนใจไมทางานใน

ตลาดแรงงาน การตดสนใจไมทางานในตลาดแรงงานไมจาเปนตองหมายความวาบคคลผนจะนงวาง ๆ

พกผอนอยางเดยว บคคลผนอาจใชเวลาทางานนอกตาดแรงงาน เชน การทภรรยาอยบานดแลบานเลยง

ลกกถอวาเปนงานททานอกตลาดแรงงาน เปนตน

G’1 F1

∆G G1

∆H

รายไดจากแหลงอนๆ

0 Hm

ชวโมงพกผอน (H) / หนวยเวลา

ชวโมงทางาน (H) / หนวยเวลา

รายได (บาท) สนคาและบรการ (G)

52

รปท 3.5 แสดงกรณทตรงขาม คอจด g อยบนเสนความพอใจเทากน U2 ซงสงกวา U1 ทจด G1

ตงอย ถงแมทงจด g และ G1 จะอยบนเสนงบประมาณเดยวกน แตบคคลนจะตดสนใจเลอกจด g นนคอ

เขาเลอกทจดสรรเวลาบางสวนใหแกตลาดแรงงาน เมอเราเทยบ MRS คอความชนของเสนความพอใจ

เทากน U2 ทจด g กบอตราคาจางในตลาดแรงงาน คอ ความชนของเสนงบประมาณ จะเหนอตราคาจาง

ในตลาดแรงงานสงกวาอตราคาจางนอกตลาดแรงงาน (ความชนของเสนงบประมาณทจด g มากกวา

ความชนของเสนความพอใจเทากน U2) บคคลนจงตดสนใจแบงเวลาทางานในตลาดแรงงาน แทนทจะ

ออกจากตลาดแรงงานโดยสนเชงดงกรณขางตน

U2

Hm

U1

รายได ◌(บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

gG

1

G1'

รปท 3.4 การตดสนใจทจะไมทางาน

53

รปท 3.5 การตดสนใจทางาน

ผทตดสนใจเขาสตลาดแรงงาน (ผทมงานทาหรอกาลงมองหางานทา) เราเรยกวาผมสวนใน

กาลงแรงงาน (labor force participant) และสดสวนระหวางผมสวนรวมในกาลงแรงงานตอจานวน

ประชากรทงหมดของประเทศ เรยกวา อตราการมสวนรวมในกาลงแรงงาน หรออตราการเขาในกาลง

แรงงาน (labor force participation rate) นกเศรษฐศาสตร และผวางแผนนโยบายระดบชาตมกจะให

ความสนใจในขอมลของอตราการมสวนรวมในกาลงแรงงานน

4) การตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางาน

เมอบคคลตดสนใจทจะมสวนรวมในกาลงแรงงาน การตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางาน

ทจะทาใหเขาไดรบความพอใจสงสด ภายใตเงอนไขขอจากดของงบประมาณทงทางดานเวลา และ

ทรพยากรทเขามอยจะเกดขนพรอม ๆกน

ในการวเคราะหการตดสนใจเลอกจานวนชวโมงทางานทดทสด (optimal hours of work) ของ

ตวบคคล เราใชเครองมอเสนความพอใจเทากน และเสนงบประมาณเชนเดยวกบการวเคราะหการเลอก

ตดสนใจวาจะทางานหรอไม

U1

Hm

U2

รายได ◌(บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

G'1

G1

g

54

จากรปท 3.6 จะเหนไดวาภายใตขอจากดของงบประมาณทเขามอย (เสน AG1) เสนความ

พอใจเทากนเสนบนสดทเขาจะไปถงกคอเสน U1 จด P ซงเปนจดสมผสระหวางเสนความพอใจเทากน

U1 กบเสนงบประมาณ AG1 เปนจดทบอกใหรวาบคคลนจะเลอกทางานกชวโมงตอหนวยเวลา ตามรปท

3.6 เขาจะเลอกทางาน H0Hm ชวโมง นนกคอ เขาเลอกพกผอนจานวน OH0 ชวโมงและเลอกบรโภค

สนคาและบรการจานวน OG0 ถาเขาเลอกจดอน ๆ บนเสนงบประมาณ เชน จด Q หรอจด R ซงไมได

เปนจดสมผส จะเหนไดวาระดบความพอใจทเขาจะไดจะตากวาระดบความพอใจของการเลอกทจด P ณ

จด P ความชนของเสนความพอใจเทากน U1 ซงวดอตราคาตอบแทนของเวลานอกตลาดแรงงานจะ

เทากบความชนของเสนงบประมาณซงวดอตราคาตอบแทนของเวลาในตลาดแรงงาน ดงนนเงอนไขท

บคคลจะไดรบความพอใจระดบสงสดในการตดสนใจเลอกระหวางชวโมงพกผอนกบรายได จงอยทวา

อตราผลตอบแทนของเวลานอกตลาดแรงงาน (ความชนของเสนความพอใจเทากน) จะตองเทากบอตรา

ผลตอบแทนของเวลาในตลาดแรงงาน (ความชนของเสนงบประมาณ) ถาตราบใดทอตราทงสองยงไม

เทากน บคคลผนจะจดสรรเวลาใหแกงานทใหอตราผลตอบแทนสงกวา จนกวาอตราผลตอบแทนทง

สองจะเทากนในทสด จด P จะเปนจดทแสดงถงความเทากนของอตราผลตอบแทนทงสอง จดอน ๆ เชน

จด Q หรอจด R เราจะเหนวาความชนของเสนความพอใจเทากน U0 มากกวาความชนของเสน

งบประมาณ นนคอ ราคาเวลานอกตลาดแรงงานของบคคลผนสงกวาอตราคาตอบแทนในตลาดแรงงาน

U0

Hm

U1

รายได ◌(บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

PQ

R

A

G1

G0

G0

HQ H

0

รปท 3.6 การตดสนใจเกยวกบชวโมงการทางาน

55

ทจด Q แสดงวาเวลาทางานของบคคลนมมากเกนไปหรอเวลาทใหแกงานนอกตลาดแรงงาน (งานบาน

หรอการพกผอน) มนอยเกนไปเขาจงควรจะจดสรรเวลาเสยใหม โดยการลดชวโมงทางานใน

ตลาดแรงงานลงจาก HmHQ เปน HmH0 จงจะทาใหเขาไดรบความพอใจในระดบทสงขนได (นกศกษา

ควรจะลองอธบายความหมายของการเลอกจด R ดวยตวเอง)

3.7 เสนอปทานแรงงาน

ความหมายของอปทานแรงงาน (supply schedule) กคอ ความสมพนธระหวางจานวนชวโมง

ทางานทดทสด (optimal number of hours of work) กบอตราคาจาง จากการวเคราะหในตอนทแลว เรา

ไดเหนแลววาการตดสนใจวาจะทางานหรอไม และการตดสนใจวาจะทางานกชวโมงนน ขนอยกบ

รายไดจากแหลงอน ๆ (non-labor income) และอตราคาจางในตลาดแรงงาน (labor income) ทผบรโภค

ไดรบ รายไดจากแหลงอน ๆ ทไมใชจากการทางาน ไดแก รายไดจากคาเชา จากเงนปนผล จากดอกเบย

เปนตน

ในตอนนเราจะศกษาวาจานวนชวโมงทางานของผบรโภคจะเปลยนแปลงอยางไร ถามการ

เปลยนแปลงในรายไดจากแหลงอนทไมใชจากการทางาน และถาอตราคาจางเปลยนแปลงจะม

ผลกระทบตอการตดสนใจของผบรโภคในเรองชวโมงทางานอยางไร หลงจากนนเราจะดวาลกษณะ

ของเสนอปทานของแรงงานของผบรโภคจะมหนาตาอยางไร และเราจะหาเสนอปทานแรงงานรวมของ

ผบรโภคหลาย ๆ คน หรออปทานแรงงานตลาดไดอยางไร

1) ปจจยทมผลกระทบตออปทานแรงงาน

เราจะเรมวเคราะหวา การเปลยนแปลงรายไดจากแหลงอน ๆ มผลกระทบตอการตดสนใจ

เกยวกบจานวนชวโมงทางานของตวบคคลอยางไร โดยสมมตใหอตราคาจางคงทกอน

ในรปท 3.7 จะเหนไดวา ถารายไดอน ๆ เทากบ HmG1 และอตราคาจางแสดงดวยความชนของ

เสนงบประมาณ BG1 เขาจะเลอกทางาน HmH0 ชวโมง โดยไดรบรายไดตอบแทนเทากบ G1G0 บาท ถา

ใหรายไดอน ๆ ของบคคลนสงขนไปเรอย ๆ ในขณะทอตราคาจางยงคงท แสดงดวยเสนงบประมาณท

เลอนสงขนไปในลกษณะขนานกบเสน BG1 คอเสน CG2 และเสน DG3 สมมตใหรายไดอน ๆ ของเขาอย

ในระดบ HmG3 ถาเขายงคงเลอกทางาน HmH0 ชวโมง อตราคาตอบแทนของเวลานอกตลาดแรงงานของ

เขาจะสงกวาอตราคาจาง (ดจด M) เสนความพอใจเทากนของเขาทจด M จะมความชนมากกวาเสน

งบประมาณ DG3 ดงนน ถาเขาใชเวลานอกตลาดแรงงานมากขน (คอลดเวลาททางานไดคาจางลง

จานวน H0H1) เขาจะไดรบความพอใจสงขนกวาเดมคอเลอนจากเสน U3 เปน U4 ลกษณะของแผนภม

ของเสนความพอใจเทากนของบคคลน แสดงใหเหนวา เวลาพกผอน หรอเวลานอกตลาดแรงงานของ

เขาเปรยบเสมอนสนคาปกต (normal goods) คอ เมอรายไดอน ๆ เพมขน และอตราคาจางคงท เขาจะ

เลอกชวโมงพกผอนมากขน ในทานองเดยวกนสนคาและบรการทเขาเลอกบรโภคกมลกษณะเปนสนคา

56

ปกต (normal goods) ดวย เพราะวาปรมาณบรโภคสนคาและบรการจะเพมขนเมอรายไดอน ๆ สงขน

ในกรณทสนคาและบรการทเขาบรโภคเปนสนคาดอย (inferior goods) ลกษณะของเสนความพอใจ

เทากน จะเอยงไปทางทศตะวนออกเฉยงใต แตถาเวลาพกผอนเปนสนคาดอย ลกษณะของเสนความ

พอใจเทากนจะเอยงไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ โดยทวไปแลวการตงขอสมมตวาท งสนคาและ

บรการกบการพกผอนของผบรโภคเปนสนคาปกต (คอเสนความพอใจเทากนมลกษณะเอยงไปทางทศ

ตะวนออกเฉยงเหนอเปนขอสมมตทมเหตผลยอมรบได)

ตอไปเราจะวเคราะหผลกระทบของการเปลยนแปลงอตราคาจางในตลาดแรงงานตอการ

ตดสนใจเกยวกบจานวนชวโมงทางานโดยใหรายไดอน ๆ คงท ในการดการเปลยนแปลงของอตรา

คาจางน เราหมนเสนงบประมาณโดยใหจดปลายของเสนตรงอยทจด Hm การเพมขนของอตราคาจาง

แสดงไดดวยการหมนเสนงบประมาณตามเขมนาฬกา รปท 3.8 และรปท 3.9 ตางกแสดงเสน

งบประมาณ 2 เสน ซงหมายถงอตราคาจางทแตกตางกน ในทง 2 รปน เราสมมตวารายไดอน ๆ เทากบ

ศนย เพอความสะดวกในการวเคราะห เสน HmA แสดงถงอตราคาจางทตากวาเสน HmB จดทแสดงถง

ระดบความพอใจสงสดถาอตราคาจางแสดงดวยเสน HmA คอจด P แตถาอตราคาจางแสดงดวยเสน HmB

จดทแสดงความพอใจสงสดจะเปนจด Q โปรดสงเกตวาจด Q อาจจะอยทางซายหรอทางขวาของจด P

กได ถาอยทางขวาของจด P ดงรปท 3.7 เราจะไดกรณทชวโมงทางานเพมขน เมออตราคาจางเพมขนใน

U2

Hm

U3

รายได ◌(บาท)สนคาและบรการ (G)

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

0

M

A

G1

G0

H0 H

1

รปท 3.7 ผลของการเปลยนแปลงรายไดจากแหลงอนๆตอชวโมงการทางาน

G2

G3

D

C

B

U4

U1

57

ทฤษฎทางเศรษฐศาสตรไมอาจใหคาตอบลวงหนาไดวา ผบรโภคจะตดสนใจอยางไร ทงนขนอยกบ

ลกษณะแผนภมเสนความพอใจเทากนของผบรโภคแตละคนซงไมจาเปนตองเหมอนกน

ตอไปน เราจะวเคราะหการเปลยนแปลงอตราคาจางและการเปลยนแปลงรายไดอน ๆ ไป

พรอม ๆ กน เพอดความแตกตางของผลกระทบของการเปลยนแปลงทงสองอยางทมตอการตดสนใจ

เกยวกบจานวนชวโมงทางาน

ในรปท 3.10 ถาอตราคาจางสงขนซงแสดงดวยการหมนของเสนงบประมาณจาก HmA เปน

HmC ทาใหผบรโภคคนนสามารถไปสเสนความพอใจทสงขนได เดมเขาเคยไดรบความพอใจสงสด

ระดบ U1 กสามารถไดรบเพมเปนระดบ U2 คราวนเราจะดวา ผบรโภคคนนอาจไดรบความพอใจระดบ

U2 ไดโดยอตราคาจางไมตองเพม แตเราใหเขามรายไดอยางอน ๆ เพมขนแทน ซงแสดงดวยการเลอน

เสนงบประมาณขนไปในลกษณะขนานกบเสน HmA เปน G0B คอ เขามรายไดอน ๆ เพมขนจานวน

HmG0 แตอตราคาจางคงเดม

เราจะดวาในกรณทงสองพฤตกรรมของผบรโภคคนนจะแตกตางกนอยางไร ในกรณทอตรา

คาจางสงขน เสนงบประมาณเสนใหมของเขาคอ HmC เขาจะทางาน HmH2 ชวโมง แตในกรณทรายได

อน ๆ ของเขาสงขน เสนงบประมาณเสนใหมของเขาคอ G0B เขาจะทางานเพยง HmH3 ชวโมง ซง

หมายความวา วธใหเงนอดหนนแกผบรโภคในรปเงนใหเปลาจะลดแรงจงใจในการทางานของเขาลง

ในขณะทวธการใหคาตอบแทนในการทางานสงขน จะจงใจใหเขาทางานมากชวโมงขน เสน

งบประมาณ 2 เสนทสมผสเสนความพอใจเทากบ U2 แสดงถงอตราคาจางทแตกตางกน 2 อตรา เสน

U2

รายได ◌(บาท)สนคาและบรการ (G)

0

PA

รปท 3.8 ชวโมงการทางานลดลงเมออตราคาจางเพม

สนคาและบรการ (G) รายได ◌(บาท)

Hm H

m0

B B

A

U2

U1

U1

P

QQ

รปท 3.9 ชวโมงการทางานเพมข�นเมออตราคาจางเพม

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลาชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลาชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

SL

SL

58

งบประมาณ HmC แสดงถงอตราคาจางทสงกวาเสนงบประมาณ G0B จดสมผส Q และ M บนเสน U2

แสดงถงความพอใจ

ในการทางานทแตกตางกนในปรมาณ H2H3 ชวโมง ความแตกตางนเรยกวา ผลทางดานการทดแทน

(substitution effect) อนเนองมาจากอตราคาจางแตกตางกน ในกรณทเราเปรยบเทยบชวโมงทางานท

เปลยนไป เนองจากรายไดอน ๆ เปลยน คอ จด M ซงเสนงบประมาณ G0B สมผสเสน U2 กบจด P ซง

เสนงบประมาณ HmA สมผสกบเสน U1 เราจะไดความแตกตางของชวโมงทางานในปรมาณ H1H3 ความ

แตกตางนเรยกวา ผลทางดานรายได (income effect) อนเนองมาจากรายไดอน ๆ แตกตางกน

เราอาจวเคราะหปญหานใหมโดยมองในแงทวา การทเสนงบประมาณเปลยนจาก HmA เปน

HmC อนเนองมาจากอตราคาจางสงขนนน ทาใหชวโมงทางานของผบรโภคคนนเปลยนแปลงไปจานวน

H1H2 ชวโมง เราอาจแยก H1H2 นออกไดเปน 2 สวน สวนทหนง คอ H2H3 เปนความแตกตางเนองจาก

อตราคาจางเปลยนโดยทระดบความพอใจเทาเดม เรยกวา ผลทางดานการทดแทน สวนทสอง คอ H3H1

เปนการเปลยนแปลงในระดบความพอใจ แตใหอตราคาจางคงทเรยกวา ผลทางดานรายได

โดยสรป ผลทางดานการทดแทน จะแสดงใหเหนวา ผบรโภคจะซอชวโมงพกผอนนอยลง

(มากขน) อยางไร เมอราคาของชวโมงพกผอนแพงขน (ถกลง) โดยเปรยบเทยบ เนองจากการทอตรา

คาจางสงขน (ลดลง) สวนผลทางรายไดจะแสดงใหเหนวา เมออตราคาจางสงขน (ลดลง) จะทาให

1

m

U

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

P

1

รปท 3.10 ผลทางดานการทดแทนกนและผลทางดานรายไดเมออตราคาจางเปลยน

G 0

U

H

2

รายได ◌(บาท) สนคาและบรการ (G)

0

Q

M A

H H 2 H

3

B

C

59

ผบรโภครวยขน (จนลง) ซงจะทาใหเขาซอชวโมงพกผอนมากขน (ลดลง) เพยงใด ดงนนผลรวมของ

การเปลยนแปลงของอตราคาจางตอการบรโภคชวโมงพกผอนของผบรโภคคอ (H2 – H3) + (H3 – H1) =

H2 – H1 ชวโมง โดยทเราสมมตวาการพกผอนเปนสนคาปกต ผลทางดานรายไดจงเปนการเพมการ

บรโภค ชวโมงพกผอนและลดชวโมงทางานเมออตราคาจางสงขนสวนผลทางการทดแทนจะทาให

ชวโมงทางานเพมขนตราบเทาทเสนความพอใจเทากนยงมความชนเปนลบ นนคอ ถาการพกผอนเปน

สนคาปกต ผลทางรายไดและผลทางการทดแทนตอชวโมงทางานจะมทศทางตรงกนขาม ดงนน ทฤษฎ

ในทางเศรษฐศาสตรจงไมอาจบอกกลาวลวงหนาไดวาถาอตราคาจางเพมขนแลว บคคลจะทางานมาก

ขนหรอนอยลง ปญหานจะตองศกษาจากขอมลทเกดขนจรง (empirical investigation) แตการทเราแยก

วเคราะหผลของการเปลยนแปลงอตราคาจางเปนผลทางดานรายได และผลทางดานการทดแทนน จะ

ชวยใหเราเขาใจการนาทฤษฎอปทานแรงงานไปประยกตกบปญหาทางดานนโยบายไดดขน

2) ลกษณะของเสนอปทานแรงงาน

ลกษณะของเสนอปทานแรงงานของผบรโภคแตละคนจะมหนาตาอยางไร นกเศรษฐศาสตร

คอนขางจะเหนพองตองกนวา ในชวงทอตราคาจางตา ผลทางดานการทดแทนจะมอทธพลกวาผล

ทางดานรายได ดงนน เมออตราคาจางเพมขน ชวโมงทางานจะสงขน แตถาอตราคาจางสงเกนกวาระดบ

หนงแลว ผลทางดานรายไดจะมอทธพลมากกวา นนคอ ผบรโภคจะลดชวโมงทางานลง ถารายไดสงถง

ระดบหนงทเขาตองการแลว ลกษณะของเสนอปทานแรงงาน ซงมความชนเปนบวกในชวงอตราคาจาง

ตา จะวกกลบ (มความชนเปนลบ) ในชวงอตราคาจางสง ๆ (รปท 3.11) เสนอปทานแรงงาน เสน AA ท

เขยนในรปนอยภายใตขอสมมตวา ผบรโภคมรายไดอน ๆ อยระดบหนง ถาหากรายไดอน ๆ นสงขน

และถาชวโมงพกผอนเปนสนคาปกต เราจะไดเสนอปทานแรงงานนเคลอน (shift) ไปทางซายมอทงเสน

คอเสน BB ซงหมายความวาในแตละระดบอตราคาจาง ผบรโภคคนนจะยงทางานนอยชวโมงลงอก นน

กคอเขาจะเลอกพกผอนมากขนถารายไดสงขน

เสนอปทานแรงงานรวม หรอเสนอปทานแรงงานตลาด (market labor supply) เราหาไดโดย

การรวมจานวนชวโมงทางานของผบรโภคทงหมดในแตละระดบอตราคาจาง เปนการรวมในแนวนอน

(horizontal summation) ตวอยางเชน ถาตลาดแรงงานประกอบดวยผบรโภค 2 คน (รปท 3.12) เสน

อปทานแรงงานตลาด คอ เสนทแสดงจานวนแรงงานหรอชวโมงทางานรวมทมผเสนอขายในตลาด

แรงงานในอตราคาจางตาง ๆ เชน ในอตราคาจางชวโมงละ 20 บาท จานวนแรงงานเสนอขายรวมจะ

เทากบ 10 ชวโมง (นาย ก. ยนดจะทางานวนละ 6 ชวโมง รวมกบนาย ข. ซงยนดจะทางานวนละ 4

ชวโมง) ถาอตราคาจางสงขนเปนชวโมงละ 40 บาท นาย ก. ยนดจะทางานเพมขนเพยงวนละ 2 ชวโมง

(เสน อปทานแรงงานของนาย ก. มลกษณะวกกลบ) สวนนาย ข. ยนดจะทางานเพมขนกวาเดมอก

เทาตว จานวนแรงงานรวมทเสนอขายในตลาดแรงงานจงเทากบ 16 ชวโมง ในอตราคาจางใหมน

60

ขอทพงสงเกตกคอ เสนอปทานแรงงานตลาดจะเปนเสนททอดขนเสมอ นนคอ แมวาในอตรา

คาจางทสงขน อาจจะมผบรโภคบางคนตดสนใจลดชวโมงทางานลง (คอผทมผลทางดานรายไดมากกวา

ผลทางดานการทดแทน) แตกจะมผบรโภคอกสวนหนงทตดสนใจทางานเพมขน (คอผทผลทางดานการ

ทดแทนสงกวาผลทางดานรายได) และเมอรวมกนแลว จานวนแรงงานทเสนอขายในอตราคาจางทสง

จะมมากกวาจานวนแรงงานทเสนอขายในอตราคาจางทตากวาเสมอ

อตราคาจาง

ชวโมงทางาน

A

0

B

A

B

รปท 3.11 เสนอปทานแรงงานของผบรโภค (individual labor supply curve)

อตราคาจาง(บาท/ชวโมง)

20

0

รปท 3.12 เสนอปทานแรงงานตลาด (market labor supply curve)

20 20

40 4040

0 06 8 4 108 16

อตราคาจาง(บาท/ชวโมง)อตราคาจาง(บาท/ชวโมง)

ชวโมง/วน ชวโมง/วนชวโมง/วน

เสนอทานแรงงานของนาย ก. เสนอทานแรงงานตลาดเสนอทานแรงงานของนาย ข.

SLก

SLข

A AA

BBB

SLตลาด

61

3.8 ทฤษฎอปทานแรงงานระยะยาว

การวเคราะหอปทานแรงงานระยะส นนน ศกษาการตดสนใจเลอกของผบรโภคระหวาง

กจกรรมเชงเศรษฐกจ และกจกรรมอน ๆ ทไมเปนเชงเศรษฐกจ และศกษาผลกระทบของการ

เปลยนแปลงอตราคาจาง และเงอนไขอน ๆ ทจะกระทบตออตราคาจางและรายไดจากแหลงอนๆ ตอ

การตดสนใจเกยวกบจานวนเวลาทผบรโภคจะจดสรรใหแกกจกรรมทผานตลาดหรอกจกรรมเชง

เศรษฐกจ การศกษากรณแรก เรยกวาเปนการวเคราะหการเขามาในกาลงแรงงาน (labor force

participation) สวนการศกษาในกรณหลงเรยกวาเปนการวเคราะหอปทานแรงงาน (labor supply) ของ

ผบรโภค

การวเคราะหอปทานแรงงานในระยะยาวนน เราคานงถงปจจยทมผลตอคณภาพแรงงาน

เพราะคนงานแตละคนยอมแตกตางกนในเรองทกษะ (skill) ประสบการณ (experience) สขภาพอนามย

(health) เปนตน สงเหลานทาใหคณภาพของแรงงานแตกตางกนและสงเหลานตองอาศยระยะเวลาใน

การสรางสม ซงเปรยบเสมอนทน (capital) ทตดตวแรงงานตลอดไป และทนเหลานไมอาจแยกออกมา

ไดจากตวผเปนเจาของทน จงเรยกวา ทนมนษย (human capital) ผใดมทนมนษยสะสมไวในตวมาก เชน

มทกษะสง มประสบการณในการทางานมาก หรอมสขภาพพลานามยด กยอมทาใหประสทธภาพใน

การทางานของบคคลนนด ผลผลตทเกดจากการทางานของบคคลนน ยอมจะมากกวาและดกวา ผทมทน

มนษยนอยกวา

การสะสมทรพยากรทนในตวมนษยนในทางเศรษฐศาสตรถอวาเปนการลงทนรปหนงซงจะ

ไดมากโดยการทบคคลยอมสละการบรโภคในปจจบนเปนสงตอบแทน ทงนเพราะการลงทนเหลานม

รายจาย บคคลจงตองตดสนใจเกยวกบการลงทนโดยการเปรยบเทยบรายไดทจะเพมขนในอนาคตและ

รายจายทจะตองเสยไป ทนมนษยทกลาวมานไมไดจากดอยแตในเรองของการศกษาอบรมเทานน แต

อะไรกตามทจะทาใหประสทธภาพในการทางานสงขนกถอวาเปนเรองของทนมนษยได เชน การ

ปรบปรงสขภาพ การยายถน (ไปในทซงผลตอบแทนของการทางานสงขน) การปรบปรงสงแวดลอมให

ดขน เปนตน การตดสนใจเกยวกบการเสนอขายแรงงานในระยะยาวของบคคลจงไมไดอยทการพยายาม

ใหความพอใจในชวเวลาใดเวลาหนงสงสดเทานนแตจะตองพยายามใหความพอใจสงสดตลอดชวชวต

ของเขา โดยการเลอกวาจะยอมเสยคาจางในอตราตาเพอโอกาสของการฝกงาน คาใชจายในการ

เคลอนยาย การหางานใหมทา ความไมสะดวกในการปรบตวกบสงแวดลอมใหมและอน ๆ เพอแลกกบ

รายไดทดกวาในอนาคตหรอไม ดงนนทฤษฎทอธบายอปทานแรงงานในระยะยาว จงเปนทฤษฎท

อธบายการตดสนใจการลงทนในทนมนษย (theory of investment in human capital)

ทฤษฎการลงทนในทรพยากรมนษยมความสาคญดวยเหตผล 2 ประการ คอ ประการแรก

ทฤษฎนอธบายวาทาไมจงมความแตกตางในอตราคาจางระหวางบคคล ประการทสองในแงของ

62

นโยบาย ทฤษฎนจะชวยใหคาตอบวา สงคมควรเสยสละทรพยากรเทาใดไปใหแกการศกษาในระบบ

โรงเรยนและการฝกฝนอบรม เมอเทยบกบการลงทนในกจกรรมอน ๆ เชน การบารงสขภาพ การยายถน

เปนตน และชวยใหคาตอบวา ใครควรเปนผแบกภาระคาใชจายในการลงทนเพอการศกษา การ

สาธารณสข และกจกรรมอน ๆ ทเกยวของกบการสรางทนมนษย ตวผไดรบประโยชนโดยตรงหรอ

สงคม ควรจะแบงภาระในดานคาใชจายอยางไร

1) ทฤษฎทนมนษย (theory of human capital)

ทฤษฎทนมนษย (theory of human capital) นนเปรยบมนษยเสมอนเครองจกร การตราคาวา

มนษยเปรยบเสมอนเครองจกรนนหาไดเปนการลดคาของมนษยแตอยางไรไม เพราะทฤษฎนถอวา

มนษยนนเปนเจาของเครองจกรทมนษยสรางขนมาในตวเอง การตดสนใจใด ๆ เกยวกบการปรบปรง

“เครองจกร” ในตวมนษยใหมประสทธภาพสงขนนน เปนสทธขาดของผทเปนเจาของ “เครองจกร”

นนเอง เปนการตดสนใจทจะใหความพอใจสงสดตลอดชวตของตวเอง

ทฤษฎทนมนษยอธบายวา ในการตดสนใจวาจะลงทนในการสรางทนมนษยจานวนเทาใดด

หรอประเภทใดดนน บคคลหรอผบรโภคซงเปนหนวยททาการตดสนใจ มวตถประสงค คอ ตองการให

ผลตอบแทนสทธ (net benefits) จากการลงทนมมากทสด การลงทนเพอสรางทรพยากรในตวมนษยก

เชนเดยวกบการลงทนอน ๆ คอ ตองมตนทน (costs) ซงตนทนเหลานไดแก

(1) ตนทนทางตรง (direct costs) อนไดแก คาใชจายทผลงทนจะตองจายเปนตวเงน ถาลงทน

เรยนหนงสอ กจะไดแก คาเลาเรยน และคาใชจายสวนตวอน ๆ ทเกยวกบการเรยน ถาลงทนในดาน

สขภาพกไดแกรายจายดานอาหาร และการออกกาลงกาย เปนตน และ

(2) ตนทนทางออม (indirect costs) อนไดแก คาเสยโอกาสในการทางานในระหวางเรยนคอ

การเอาเวลาทอาจใชทางานมาเรยนหนงสอแทน คานวณไดจากคาจางหรอรายไดทสญเสยไปของเวลาท

ใชไปในการเรยน (income foregone)

ตนทนเหลานจะตองนามาเปรยบเทยบผลประโยชน (benefits) ทคาดวาจะไดในอนาคต

ผลประโยชนของการลงทนในทรพยากรมนษยไดแก

(1) ผลประโยชนทางตรง (direct benefits) คอ ผลตอบแทนในรปตวเงน เชน คาจาง หรอ

คาตอบแทนอน ๆ เชน โบนส

(2) ผลประโยชนทางออม (indirect benefits) คอ ผลตอบแทนซงไมเปนตวเงน เชน ชอเสยง

คณภาพชวตทดขน หรอการประหยดรายจายทไมตองหาหมอหรอซอยา กรณของการลงทนเพอสขภาพ

อนามยหรอไม จงตองมการเปรยบเทยบวาผลตอบแทนจะสงกวาตนทนหรอไม การตดสนใจเกยวกบ

การลงทนทางดานทรพยากรมนษยกเชนเดยวกบการตดสนใจเกยวกบการลงทนอน ๆ ทมระยะเวลายาว

63

หลกเกณฑทใชในการพจารณาการลงทน อาจเลอกใชวธดมลคาปจจบนของผลตอบแทนสทธ หรอ ด

อตราผลตอบแทนของการลงทนกได

2) การหามลคาปจจบนของผลตอบแทนสทธ

หลกของการหามลคาปจจบนของเงนในอนาคต คานงถงอตราดอกเบยทจะตองจายเปน

คาตอบแทนใหแกเงนในปจจบน ดงนนโดยทเงน 1 บาทในวนนมมลคาไมเทากบเงน 1 บาทในปหนา

เนองจากอตราดอกเบยทาใหเงน 1 บาทในวนนมมลคาสงกวาเงน 1 บาทในปหนา ถาอตราดอกเบย

เทากบรอยละ 10 การทบคคลใดจะยอมใหผอนกเงน 100 บาทในวนน เขาจะตองไดรบกลบคนเปน

จานวนเงน 110 บาทใน 1 ปขางหนา ถามองในทางกลบกน มลคาปจจบนของเงน 110 บาททจะไดรบ

เงนจานวน 10,000 บาทในอก 2 ปขางหนา มลคาปจจบนของเงน 10,000 บาท กคอ 10,000 x ( 1 + i )-2

โดยม i เทากบอตราดอกเบย ถาอตราดอกเบยเทากบรอยละ 5 มลคาปจจบนของเงน 10,000 บาท ทจะ

ไดรบอก 2 ปขางหนาจะเทากบ 9,070 บาท เปนตน (ดตารางท 3.3)

ตารางท 3.3 รายไดทไดรบและมลคาปจจบนของรายไดจากอาชพ A และ B ในอตราดอกเบยตาง ๆ

มลคาปจจบน

ป รายไดสทธ X Aj (1 + i)-j Y B

j (1 + i)-j

A B i = 0.05 i = 0.25 i = 0.05 I = 0.25

0

1

2

3

4

5

10,000

10,000

10,000

10,000

10,000

10,000

1,000

1,000

18,000

18,000

18,000

18,000

10,000

9,524

9,070

8,638

8,227

7,835

10,000

8,000

6,400

5,120

4,096

3,277

1,000

952

16,327

15,549

14,809

14,103

1,000

800

11,520

9,216

7,373

5,899

รวม 60,000 74,000 53,294 36,893 62,740 35,809

หมายเหต : X Aj = รายไดของอาชพ A ในปท j

Y Bj = รายไดของอาชพ B ในปท j

แนวความคดเรองการหามลคาปจจบนของผลตอบแทนสทธนน ถกนามาประยกตใชวเคราะห

การตดสนใจทางานในตลาดแรงงานในระยะยาว สมมตวาบคคลหนงกาลงตดสนใจเลอกระหวางอาชพ

B ซงเขาจะตองศกษาตออก 2 ป จงมสทธไดทางานนน กบอาชพ A ซงเขาจะเขาทาไดทนท อาชพ B นน

ใหรายไดในอนาคตแกเขาสงกวา สงทบคคลผนจะตองพจารณากคออาชพใดจะใหมลคาปจจบนของ

รายไดสงกวากน สมมตวาการเรยนตออก 2 ป บคคลนไมตองเสยคาเลาเรยนหรอคาใชจายอยางใด ๆ เขา

มตนทนอยางเดยว คอ คาเสยโอกาสในการทางานในอาชพ A 2 ป ในขณะทไปเรยนตอ สมมตวาบคคล

64

นเลอกอาชพ B และเขามโอกาสทางานบางเวลาในขณะทเรยนอย โดยมรายไดบาง ตารางท 3.3 คอ

ตวเลขสมมตเพอใหเหนตวอยางการคานวณ (เราสมมตวาบคคลนมชวงเวลาในชวตทงหมด 6 ป เพอให

การคานวณสนเขาเทานน)

มลคาปจจบนของรายไดในอนาคตของอาชพ A(PVA) กคอผลรวมของมลคาปจจบนของ

รายไดทคาดวาจะไดในแตละป (X Aj ) โดยให j หมายถงป ถา j = 0 หมายถงปปจจบน ดงนนมลคา

ปจจบนของรายไดจากอาชพ A ในเวลา 6 ป หาไดจากสตรตอไปน

PVA = ∑=

5

0 jX A

j (1 + i)-j ........(1)

ทานองเดยวกนมลคาปจจบนของรายไดจากอาชพ B(PVB) ในเวลา 6 ป กหาไดจากสตร

PVB = ∑=

5

0 jY A

j (1 + i)-j ........(2)

จากตารางท 3.12 เราจะดวธการตดสนใจวาบคคลนจะเลอกอาชพใดด ถาวตถประสงคของเขา

คอ การจะมมลคาปจจบนของรายไดตลอดชวต (6 ป) ของเขาสงสด มลคาปจจบนน นอกจากจะขนอย

กบรายไดในแตละปจากแตละอาชพแลว ยงขนอยกบอตราดอกเบย (i) ทนามาใชคานวณอกดวย ใน

อตราดอกเบยทตาเชนท i = 0.05 อาชพ B จะดกวาอาชพ A เพราะอาชพ B ใหมลคาปจจบนของรายได

ตลอดชวตเทากบ 62,740 สวนอาชพ A ใหเพยง 53,274 บาท แตถาอตราดอกเบยสงมาก เชนท i = 0.25

จะเหนไดวาอาชพ A จะดกวาอาชพ B เปนตน

ดงนนการท PVB จะมากกวา PVA หรอไม จงขนอยกบอตราดอกเบยและคาใชจายในการ

ลงทนในอาชพ B อนไดแก คาเลาเรยนและคาใชจายโดยตรงอน ๆ ซงถอวาเปนตนทนทางตรง คาเสย

โอกาสในการทางานในอาชพ A ซงถอวาเปนตนทนทางออม และยงขนอยกบระยะเวลาทเขาจะได

ทางานในอาชพ B ดวย ถาเขามโอกาสทางานในอาชพ B ไดนาน เขากยอมจะมเวลาเกบเกยว

ผลตอบแทนของการลงทนไดมากขน

3) การคานวณอตราผลตอบแทนภายในของการลงทน

ในการศกษาเกยวกบการตดสนใจลงทนในมนษย หลกเกณฑการตดสนใจลงทนทนยมใชกน

มากคอ การคานวณหาอตราผลตอบแทนภายในของการลงทน (internal rate of return) อตรา

ผลตอบแทนภายในของการลงทนนคอ อตราททาใหมลคาปจจบนของรายไดจากการลงทนเทากบมลคา

ปจจบนของตนทนทงหมด ถาเราสมมตวา PVX คอมลคาปจจบนของรายไดจากการลงทนเพอการศกษา

และ PVC คอ มลคาปจจบนของตนทนการศกษา โดยตนทนดงกลาวจะประกอบดวย (ก) ตนทนคาเสย

โอกาส เพราะการตดสนใจเรยนหนงสอ ทาใหสญเสยรายไดจากการทางาน (ข) คาใชจายในการศกษา

เชน คาเลาเรยน คาหนงสอ เปนตน อตราผลตอบแทนภายใน (ซงใชสญลกษณ r) สตรตอไปน

65

∑+=

n

1k jX A

j (1 + r)-i = ∑=

k

0 jC A

j (1 + r)-j ........(3)

โดยท X Aj = รายไดจากอาชพ A ในปท j โดยท j ปท k + 1 ถงปท n

C Aj = ตนทนการศกษาในปท j โดยท j = ปท 0 ถงปท k

เพอสะดวกตอการคานวณ ขอสมมตรายไดและตนทนในการศกษาดงในตารางท 3.4 ขางลางน

ตารางท 3.4 การคานวณหาอตราผลตอบแทนของการลงทนในการศกษา

ปท ( j ) อาชพ A

รายได (X Aj ) ตนทน (C A

j ) X Aj - C A

j

0

1

2

0

10,000

15,000

20,000

0

0

20,000

10,000 (1 + r)-1

15,000 (1 + r)-2

จากตารางท 3.4 ถาตนทนในการลงทนเพอการศกษาเกดขนเฉพาะในปแรก (คอ j = 0) โดย

เสยคาใชจายในการศกษาทงสนเทากบ 20,000 บาท สมมตหลกสตรการศกษาวชาอาชวะระยะสนนใช

เวลาในการศกษาเพยง 1 ป พอถงปทสอง บคคลนออกไปประกอบอาชพจะไดรายไดเทากบ 10,000

บาท และในปทสามารถจะมรายได 15,000 บาท เราสามารถคานวณอตราผลตอบแทนภายใน (r) โดย

แทนคาตวเลขตาง ๆ ลงในสมการ (3) ขางตน คอ

r 110,000

+ +

( )2r 115,000+

= ( )0r 120,000+

r 110,000

+ +

( )2r 115,000+

= 20,000

10,000 (1 + r) + 15,000 = 20,000 (1 + r)2

(1 + r) + 1.5 = 2(1 + r)2

-2r2 – 3 + 0.5 = 0

ดงนน r = (0.1515, – 1.6515)

สาหรบคา r = -1.6515 นนเปนคาตดลบจงไมมความหมายใด ๆ ในทนคาอตราผลตอบแทน

ภายในจากการลงทนในการศกษาวชาอาชวะระยะสน จะเทากบ 15.15% ถาในขณะนนอตราดอกเบย

เงนก (i) ในทองตลาดในขณะนนเทากบ 18% เรากไมควรตดสนใจลงทนในหลกสตรอาชวศกษาระยะ

สนดงกลาว แตถาอตราดอกเบยเงนกต ากวา 15% โครงการนกคมทจะลงทน

ปญหาสดทายคอ หากเรามโครงการลงทนในการศกษาอน ๆ เรากตองคานวณอตรา

ผลตอบแทนภายในของโครงการใหมดงเชนทแสดงไวขางตน จากนนจงนาอตราผลตอบแทนภายใน

66

ของโครงการลงทนทกโครงการมาเรยงลาดบจากสงไปตา โครงการใดทใหอตราผลตอบแทนภายในตา

กวาอตราดอกเบยเงนกกใหตดโครงการนนทง เพราะไมคมตอการลงทน จากนนจงคอยเลอกลงทนใน

โครงการทใหอตราผลตอบแทนสงทสดกอน เรยงลงมาตามลาดบจนกวาจะหมดเงนงบประมาณทมอย

4) จดออนของทฤษฎทนมนษย

ทฤษฎทนมนษยมจดออนหลายประการ เชนเดยวกบทฤษฎการลงทนอน ๆ นนคอ ปญหาใน

การวดคาและปญหาในเรองขอสมมตบางประการของทฤษฎ จดออนทสาคญบางประการ ไดแก

4.1) การวดตนทนทางออม ดงไดกลาวมาขางตน ตนทนทางออมคอ คาเสยโอกาสทเกดขน

แกผลงทนในการเลอกลงทนในโครงการดงกลาว แทนทจะเลอกทาอยางอน เชน ในกรณทเลอกเรยน

หนงสอตอ ผลงทนยอมจะสญเสยโอกาสในการทางานหารายได คาเสยโอกาสนเราคานวณโดยใชอตรา

คาจางในตลาดของผทมคณสมบตใกลเคยงผลงทนมากทสดคณดวยระยะเวลาทผลงทนใชในการเรยน

หนงสอตอ เปนตน ในกรณทตลาดแรงงานมการแขงขนสมบรณ อตราคาจางของผทมคณสมบต

ใกลเคยงกนยอมจะใกลเคยงกน แตถาตลาดแรงงานมความไมสมบรณยอมมคาจางหลายอตรา ปญหาวา

จะเลอกใชอตราใดมาคานวณยอมมปญหาตามมา

4.2) การวดผลประโยชนทางออม การวดผลประโยชนตอบแทนของการลงทนทไมใชเปนตว

เงน เปนปญหาทสาคญมาก เพราะการลงทนในทรพยากรมนษยในดานตาง ๆ มกจะกอใหเกด

ผลตอบแทนแกสงคมนอกเหนอจากผลตอบแทนทเกดแกตวบคคล เชน การลงทนในดานสาธารณสข

ทาใหสขภาพอนามยของประชาชนดขน ทาใหปรมาณยาทใชและความตองการบรการแพทยลดลงได

การประหยดทเกดขนนยากทจะคานวณเปนตวเงนใหถกตองแนนอนไดหรอการลงทนทางการศกษา

ชวยใหประชานอานออกเขยนได ทาใหประชาชนสามารถกรอกแบบฟอรมเสยภาษเงนไดไดถกตอง

หรอชวยใหประชาชนสามารถอานคาประกาศเปนลายลกษณอกษรได เหลานยอมเพมพนผลประโยชน

ใหแกสงคม แตผลประโยชนเหลานไมอาจคานวณออกมาไดเปนตวเงนอยางถกตองแนนอน ดงนนใน

โครงการลงทนเพอทรพยากรมนษยแมวาผลตอบแทนทคานวณไดเปนตวเงนจะตา กยงสมควรจะลงทน

เมอคานงถงผลตอบแทนทางออมอน ๆ ทคานวณเปนตวเงนไดไมหมด

4.3) การคานวณผลตอบแทนของรายไดทจะเกดขนในอนาคตของตวผลงทนกมปญหา

เชนเดยวกน เนองจากผลตอบแทนทคาดวาจะเกดขนในอนาคต คอรายไดตลอดชวตของผลงทนนนก

ยากทจะประเมนใหแมนยาใกลเคยงได เนองจากการเปลยนแปลงของสถานการณในอนาคต ดงนนการ

คานวณรายไดตลอดชวตของผลงทนเพอการศกษา โดยการเอารายไดปจจบนของผมการศกษาระดบ

ตาง ๆ เปนตวแทน จงอาจคลาดเคลอนไดมาก ถาผลงทนสาเรจการศกษาในระดบนน ๆ แลว เขาอาจ

เผชญตลาดแรงงานทเปลยนไป เชน อตราการวางงานในตลาดแรงงานอาจสงขน อตราคาจางใน

ตลาดแรงงานอาจจะตากวาอตราทเขาใชคานวณกได เปนตน

67

4.4) ปญหาความไมสมบรณของตลาดทน (capital market) ในการคานวณหามลคาปจจบน

ของผลตอบแทนสทธของการลงทนมปญหาในการเลอกใชอตราดอกเบยทจะนามาปรบมลคาในอนาคต

ใหเปนมลคาปจจบน ถาตลาดทนมการแขงขนไมสมบรณ อตราดอกเบยในตลาดจะมหลายอตรา อตราท

เลอกใชควรจะเปนอตราทสะทอนถงตนทนทแทจรงของเงนกของผลงทน แตถาตลาดทนมความไม

สมบรณของขาวสาร อตราดอกเบยทผลงทนเลอกใชอาจไมสะทอนถงตนทนทควรจะเปนของเงนทน

ของเขากได เชน เขาควรจะกไดในอตราดอกเบยทตากวาน แตเนองจากไมมขอมลวาควรจะไปกจาก

แหลงใด จงทาใหตองกในอตราทแพงกวาจากแหลงทรจกเปนตน

อยางไรกตาม จดออนเหลานไมควรเปนเหตผลทจะทาใหทฤษฎทนมนษยใชประโยชนไมได

แตควรจะเปนขอพงระวงในการใชทฤษฎดงกลาวมากกวา นนกคอในการพจารณาโครงการทเกยวของ

กบการลงทนเพอปรบปรงคณภาพทรพยากรมนษยนน ควรจะคานงถงปจจยตาง ๆ ทวดเปนตวเงนไมได

ใหมากขนดวย เพราะในบางกรณปจจยเหลานอาจมความสาคญมากกวาปจจยทวดเปนตวเงนได

บทท 4 ตลาดแรงงาน

(Labor Market)

ถาพจารณากนอยางผวเผนจะเหนไดวา ตลาดแรงงานกเหมอนกบตลาดสนคาและบรการอนๆโดยทวไป กลาวคอ ถาเปนตลาดแขงขนโดยสมบรณ ราคาตลาดถกกาหนดโดยอปสงคและอปทาน แตแททจรงแลวตลาดแรงงานมลกษณะและปญหาผดแผกแตกตางไปจากตลาดสนคาอน ๆ ดงจะไดศกษาตอไป

4.1 ความหมายของตลาดแรงงาน

ตลาดแรงงาน คอแหลงทนายจางและคนงานจะพบกนได เพอจะไดตกลงทาสญญาเขาทางาน โดยนายจางไดรบบรการจากคนงาน และคนงานไดรบคาจางเปนผลตอบแทนจากการขายแรงงาน ถามองในแงวชาการ ตลาดแรงงาน กคอ แหลงทกอใหเกดอปสงคและอปทานของแรงงานนนเอง ซงทางดานอปสงคของแรงงานคอ ฝายนายจางผตองการจางแรงงาน และทางดานอปทานของแรงงานกคอฝายลกจางหรอคนงานทตองการเสนอขายแรงงานหรอหางานทา ดงนนแหลงทเปนตลาดแรงงาน ไดแก สานกงานจดหางาน แหลงทมคนวางงาน และแหลงทมงานวาง เชน โรงงาน บรษทตาง ๆ เปนตน ลกษณะของตลาดแรงงาน แตกตางจากตลาดสนคาและบรการอน ๆ คอ 1) ปจจยอน ๆ ทกาหนดเรองการทางาน แรงงานไมใชจะตกลงแลกเปลยนซอขายแรงงานดวยราคา (คาจาง) สงอยางเดยวเหมอนกบตลาดสนคาและบรการ เพราะแรงงานเปนสงทมชวตจตใจ แรงงานเมอบางคนชอบทางานใกลบาน สะดวกสบาย ถงแมวาจะไดรบคาจางตากตาม แตบางคนอาจจะเสนอขายไดคาจางสง ดงนนคาจางในแรงงานอยางเดยวกนจงอาจมไดหลายระดบ 2) อตราคาจางในตลาดแรงงานไมเปลยนแปลงบอยเหมอนราคาสนคาโดยทวไป กลาวคอ อตราคาจางแรงงานทไมมสหภาพแรงงาน นายจางมกจะกาหนดอตราคาจางไวแนนอนคงทเพราะถาอตราคาจางเปลยนแปลงเรวเกนไปยอมไมเปนผลดแกนายจางในดานตนทนการผลตและลกจางจะรสกวาภาวะการทางานของเขาไมมเสถยรภาพ ทาใหเกดปญหาแรงงานยายเขาออกจากงาน (problem of labor turnover) 3) การเคลอนยายแรงงาน (lack of mobility) เนองจากอตราคาจางแรงงานในตลาดแรงงานมหลายระดบไมแนนอนตายตวเหมอนราคาสนคาและบรการตาง ๆ แรงงานทมความรความสามารถอยางเดยวกน นายจางตางคนอาจใหคาจางตางกนได และถงแมวานายจางผซงใหคาจางแกลกจางสงนน

69

กไมอาจทาใหลกจางรายอนเคลอนยายไปทางานกบนายจางคนนนเสมอไป เพราะลกษณะของงานอาจไมมนคง หรอไมมตาแหนงงานวางพอ เปนตน จะเหนไดวา ตลาดแรงงานเปนตลาดทมความสมบรณนอยทสด เมอเปรยบเทยบกบตลาดชนดอน ๆ ดงนนเมอเกดเหตการณตาง ๆ เปลยนแปลง ตลาดแรงงานมกปรบตวไดชากวาตลาดอน ๆ เชน เมอคาจางสงขน การเสนอขายแรงงานอาจไมเพมขนทนท และในบางครงอาจลดลง เพราะแรงงานอาจพอใจพกผอนเพมขนได ซงผดกบตลาดสนคาและบรการถาระดบราคาสนคาสงขนในขณะทคาใชจายในการผลตไมเปลยนแปลง จานวนสนคาทเสนอขายกจะเพมขนคอนขางแนนอน

4.2 ประเภทของตลาดแรงงาน

ตลาดแรงงานอาจจาแนกประเภทไดหลายแบบ เชน 1) จาแนกตามเขตภมศาสตรหรอการปกครอง เชน ตลาดแรงงานในประเทศไทยอาจแบงเปนตลาดแรงงานภาคกลาง ตลาดแรงงานภาคใต ตลาดแรงงานภาคเหนอและตลาดแรงงานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ หรออาจแบงระหวางประเทศ เชน ในยโรป ในเขตตลาดรวมทยอมใหคนงานขามไปทางานระหวางประเทศได การจาแนกตามเขตภมศาสตรหรอการปกครองเพอประโยชนในการแบงเขตการจดหางานทาและการจดทาขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน 2) จาแนกตามอาชพ คอการแบงแรงงานโดยการถอเอาอาชพของตนเปนเกณฑ เชน ตลาดแรงงานของชางกอสราง ตลาดแรงงานเสมยนพนกงาน ตลาดแรงงานของวศวกร เปนตน เพอใหงายแกผทหางานทา จาเปนตองบอกอาชพ ซงนายจางมกจะระบอาชพพรอมกบคณสมบตเพอแรงงานจะใชประกอบการตดสนใจในการทางาน เพราะการมความรอยางหนงไปทางานอกอยางหนง แรงงานอาจไมยอมทางานกได ดงนนจงมผคดแยกประเภทอาชพไว เชน องคการแรงงานระหวางประเทศไดจดกลมอาชพมาตรฐาน (International Standard Classification of Occupation) เพอประเทศสมาชกจะไดถอตาม และนามาจดทาในประเทศของตน 3) จาแนกตามอตสาหกรรม (industry) โดยแยกตามประเภทของอตสาหกรรม เชน อตสาหกรรมทอผา อตสาหกรรมรถยนต เปนตน 4) จาแนกตามระเบยบการวาจางแรงงาน แยกได เปน ตลาดแรงงานของรฐและตลาดแรงงานของธรกจเอกชน ตลาดแรงงานของรฐบาล ไดแกแรงงานทเขาไปทางานใหแกทางราชการ ซงแรงงานเหลานเรยกวา เปนขาราชการ ลกจาง แรงงานเหลานเขาไปทางานโดยผานระเบยบกฎขอบงคบตามทกฎหมายกาหนดไวแนชด

70

สวนตลาดแรงงานธรกจเอกชน ไดแก แรงงานทเขาไปทางานในภาคเอกชน ซงสญญาวาจางไมไดมกฎเกณฑแนนอนตายตวขนอยกบการตกลงระหวางนายจางและลกจางเปนราย ๆ ไป และอาจจะมการเปลยนแปลงอยเสมอ

4.3 หนาทของตลาดแรงงาน

หนาทของตลาดแรงงานคอการทาใหแรงงานกบตาแหนงงานวางมความสอดคลองกน ซงความจรงแลวแรงงานกบตาแหนงงานวางไมอาจสอดคลองกนไดโดยงาย การหางานทาของคนงานและหาคนมาบรรจเขาทางานเปนเรองท ซบซอน ทงนอาจมสาเหตมาจากการขาดขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน หรอแรงงานมคณสมบตไมเหมาะสมกบตาแหนงงานทวางอย เพอทจะเปนแนวทางในการพฒนากาลงคนใหมคณภาพดขน และปรบปรงทางดานขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน ซงจะทาใหแรงงานกบตาแหนงวางมความสอดคลองกนไดดขน มาตรการตอไปนอาจเปนสงเหมาะสม คอ 1) ในดานขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน รฐบาลควรจดตงสานกงานจดหางานเพมขนอก เพอทจะเปนแหลงกลางใหนายจางและผทหางานทาไดมาพบกน ทาใหเกดการจางงาน โดยวธทใหบคคลวางงานไปตดตอสมครงานทสานกงานจดหางาน และฝายนายจางเมอตองการคนงานอาจใชวธตดประกาศรบสมครงานไวทสานกงานจดหางานดวย และสานกงานจดหางานกควรจดทาขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานออกเผยแพรอกดวย เชน การจดวนนดพบแรงงานทมหาวทยาลยธรรมศาสตร นอกจากสานกงานจดหางานแลว แรงงานยงอาจไดขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานจากหนงสอพมพ วทย โทรทศนและญาตมตรคนรจกกน ทมาของขาวสารเหลานจดวาเปนระบบขาวสารของเอกชน 2) ในดานการพฒนากาลงคนใหมคณภาพดขน อาจทาไดโดยการใหการศกษาในโรงเรยนและการฝกอบรมหรอฝกอาชพ ซงการศกษาในโรงเรยนใชเวลานาน แตการฝกอบรมหรอฝกอาชพเปนการฝกระยะสน ๆ 3) การฝกอาชพ (vocational training) เปนการฝกอบรมงานฝมอใหแกแรงงานเพอเตรยมตวเขาทางานจะไดมฝมอและความสามารถเพมขน จะไดคาจางสงขน ตลอดจนเพอกาวไปรบตาแหนงทสงขน แตเปนการฝกงานระยะสนเพยง 3 เดอน ถง 1 ป ในบางประเทศมการฝกลกมอผฝกหดงาน โดยใหผฝกเขาทางานระยะเวลาหนงแลวฝกในชนเรยนอกระยะเวลาหนง ตามเวลาทกาหนด อาจใหคาจางดวย แตใหในอตราตา เมอเรยนจบกจะมประกาศนยบตรให ซงนายจางเปนผจดรวมกบรฐบาล ในบางประเทศ เชน องกฤษ ออสเตรเลย มการฝกอาชพแกคนพการ เพอฟนฟสมรรถภาพแลวจดใหทางานในโรงงานทรฐบาลใหเงนอดหนน หรอรฐบาลออกคาจางใหกบคนพการททางาน หรอตงโรงงานใหคนพการทาโดยเฉพาะ เพอใหเหมาะสมกบเขา โดยไมมงหวงกาไร

71

4.4 การเขาออกจากงาน

การทคนไดเขามาทางานไดนนอาจเนองจากบรษทมคนงานไมพอ หรอมการตงโรงงานใหมหรอขยายกจการเพมขน จงมความจาเปนตองรบคนงานเพม ตลาดแรงงานจงเปนสงจาเปนทชวยชกจงใหคนกบงานไดมาพบกน นอกจากนนในบางครงแมวาคนจะไดงานทาแลวแตกไมไดหมายความวาจะอยกบงานนนไปตลอดชวตโดยไมมการเปลยนแปลงงาน ดวยเหตน เราจงควรทาความเขาใจถง ความหมายของการเขาออกจากงานในเรองเหลานดวย กลาวคอ การเขาออกจากงาน (labor turnover) หมายถงจานวนคนงานทโรงงาน หรอบรษทจางไว หรอจานวนคนงานทออกจากงานไป อตราการเขางาน (accession rate) คอจานวนคนงานทบรษทจางไว เมอเทยบกบจานวนคนงานทงหมด อตราการออกจากงาน (separation rate) คอจานวนคนงานทออกจากงาน เมอเทยบกบจานวนคนงานทงหมด

1) สาเหตทคนออกจากงาน สาเหตทคนออกจากงานไดแก

1.1) นายจางใหออกหรอเลกจาง จะเกดขนไดในกรณ (1) หมดกาหนดสญญาจาง (2) มงานลดลง โดยทคนงานไมไดทาผด คนงานกจะกลายเปนคนวางงานและมสทธไดเบยประกนการวางงาน (ถาหากประเทศนนมโครงการประกนการวางงาน) (3) ทาความผดโดยฝาฝนระเบยบขอบงคบ นายจางกจะไลออก 1.2) ลาออกจากงาน (quit) ไดแกคนงานยนใบลาออกจากงานดวยความสมครใจของตน อาจมสาเหตมาจาก (1) มงานใหมทมรายไดดวา ถกกบอปนสย และคดวาสามารถทางานไดดกวา (2) เลอกอาชพใหถกกบอปนสยของตน (3) เพอความกาวหนาในอาชพของบคคลนน (4) สขภาพไมด (5) เพอตดตามครอบครวในกรณทยายททางานหรอยายทอย (6) สงแวดลอมในททางานไมด เชน ในดานความสมพนธกบเพอนรวมงาน ความยตธรรมของนายจาง ความนาสนใจของงานททา เปนตน 1.3) ออกจากงานเพราะเหตอน ๆ เชน ครบเกษยณ ไปรบราชการทหาร โอนไปทางานทอน ถงแกกรรม เปนตน

72

อตราการเขาออกหรอการเปลยนงานซงมกคานวณเปนรายเดอน เปนสงหนงทใชวดความมนคงของสถานประกอบการ ประสทธภาพในการบรหาร การคดเลอกคนเขาทางาน การฝกงาน เปนตน เพราะถามอตราการเขาออกจากงานสง จะเปนผลเสยในแงการบรหารงานบคคล เพราะการรบคนเขาทางานใหมจะตองสนเปลองเวลาในการฝกอบรม เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบงานนน ๆ และเสยเงนในการดาเนนการ ดงนน จงมความจาเปนทจะตองทราบถงอตราการเขาออกงานวามมากนอยเพยงใด ถามมากควรจะไดคนหาสาเหตและทาการแกไขในการรบคนเขาทางาน

2) การคานวณหาคนเขาออกจากงาน

การคานวณทาไดโดยใชสตรการหาอตราการเขาออกหรอการเปลยนงาน (1) อตราการเขางานรายเดอน (accession rate) มสตรวา

อตราการเขางาน = อนนนวนกลางเดจานวนคนงานดอนนนเขางานในเจานวนคนงาน x 100

(2) อตราการออกจากงานรายเดอน (separation rate)

อตราการออกจากงาน = อนนนวนกลางเดจานวนคนงาน

อนนนจากงานในเดจานวนคนออก x 100

(3) อตราการเขาออกงาน (labor turnover rate)

อตราการเขาออก = อนนนวนกลางเดจานวนคนงาน

นนน)กงานในเดอ(จานวนคนออ- อนนน) างานในเด(จานวนคนเข

x 100

หรอ = อตราการเขางาน – อตราการออกงาน ในการคานวณเกยวกบอตราการเขาออกงานรายเดอน จะตองมตวเลขจานวนคนงานทรบเขามาทงเดอน จานวนคนงานเขางานในเดอนนน ๆ จานวนคนงานออกจากงานในเดอนนน ๆ สาหรบวธการหาจานวนคนงานวนกลางเดอน อาจจะหาไดจาก (1) ดจานวนคนงานทมอยในวนตอนกลางเดอน หรอ (2) หาคาเฉลยของจานวนคนงานวนตนเดอนกบจานวนคนงานวนปลายเดอน ซงทาไดโดยการเอาจานวนคนงานวนตนเดอนกบจานวนคนงานวนปลายเดอนรวมกน แลวหารดวย 2 หรอ (3) หาคาเฉลย (mean) ของจานวนคนงานในเดอนนน โดยเอาจานวนคนงานทงเดอนมารวมกน แลวหารดวยจานวนวน

73

ตวอยาง ในกลางเดอนพฤษภาคม 2543 มคนงานวนกลางเดอน 8,800 คน มคนเขาทางานในสนเดอนน 200 คน มคนออกจากงาน 160 คน ดงนน จะคานวณไดดงน อตราเขางาน = 800,8

200 x 100 = 2.27

อตราออกจากงาน = 800,8160 x 100 = 1.82

อตราเขาออกงาน = ( )800,8

160200− x 100 = .45

หรอ = 2.27 – 1.82 = .45

4.5 สานกงานจดหางาน

สานกงานจดหางานเปรยบเสมอนตลาดแรงงาน ทชวยใหผประสงคจะทางาน และผทตองการจางคนมาทางาน ไดมโอกาสมาพบปะกน ซงจะไดศกษาถงหนาทและประเภทของตลาดแรงงานกนตอไป

1) หนาทของสานกงานจดหางาน

โดยทวไปแลว หนาทของสานกงานจดหางานแบงออกไดเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ 1.1) หนาททางดานการดาเนนงาน 1.2) หนาททางดานวชาการ 1.3) หนาทอน ๆ 1.1) หนาททางดานการดาเนนงาน หนาททสาคญทสดทางดานการดาเนนงาน คอ การจดหางานใหแกประชาชน โดยใหนายจางและผสมครงานมาพบกน เพอทนายจางจะไดคนงานและคนงานจะไดงานทา เพอปฏบตหนาทดงกลาว เจาหนาทของสานกงานจดหางาน ตองดาเนนการตามขนตอนตอไปน (1) ลงทะเบยนผของานทา โดยแยกตามคณวฒ ความชานาญและประเมนความสามารถของบคคลเหลานน (2) ตดตอกบนายจาง เพอหาขอมลทแนนอน เกยวกบตาแหนงงานวาง และเงอนไขการบรรจคนงานในตาแหนงเหลานน ซงการตดตอกบนายจางนนตามปกตนายจางจะแจงมาทางโทรศพท หรอมาแจงดวยตนเองยงสานกงานจดหางานตามแบบฟอรมทกาหนดไวให และในบางครงเจาหนาทของสานกงานอาจไปเยยมนายจางเพออานวยความสะดวก (3) คดเลอกผสมครสงไปใหนายจางทขอไว โดยเลอกใหตรงตามคณสมบตทนายจางตองการ เพอจดสงไปใหนายจาง แลวบนทกไวเพอทารายงานหรอสถต

74

การคดเลอกทาไดโดย วธสมภาษณและวธสอบคดเลอก วธสมภาษณนนจะใหไดรายละเอยดเกยวกบตวผสมคร เชน สภาพความเปนอย สภาพการสมรส การศกษาและการฝกอาชพ ประสบการณในการทางาน เปนตน ในดานวธการทดสอบคดเลอก ใชวธการเขยนคาตอบลงในกระดาษในเรองตาง ๆ ตามทนายจางตองการ หรอทดสอบความถนดทางความคลองในการใชมอ อาจทาไดโดยวธตอรปภาพ เปนตน (4) ประเมนผล เพอทราบวานายจางจางบคคลนน หรอบคคลนนลาออกไปแลว สานกงานจดหางานตองคอยตดตามดผล และสอบถามความเหนของนายจางเกยวกบคนงานทหาให เพอทจะไดทราบขอบกพรอง และหาทางแกไขในโอกาสตอไป (5) เวยนตาแหนงงานวางและผสมครงานใหสานกงานจดหางานอน ๆ เพอทจะทาใหตาแหนงงานวางไดบรรจคนเรวขน และผสมครงานไดงานเรวขน เพราะมสานกงานอยหลายแหง โดยไดทาบญชผสมครงานและตาแหนงงานวาง เวยนใหทราบโดยทวกน (6) ใหความสะดวกแกคนงานในการโยกยายจากทองถนหนงไปยงอกทองถนหนง ถาปรากฏวาในทองถนนนมตาแหนงงานทเหมาะสมและดกวา 1.2) หนาททางดานวชาการ (1) รวบรวมขอมลเกยวกบตลาดแรงงาน โดยรวบรวมขอมลจากนายจางทแจงตาแหนงงานไว และสงแบบสอบถามไปใหกรอกเกยวกบตาแหนงงานวาง และในขณะเดยวกนกมขอมลของผสมครงาน โดยแยกตามกลม อาชพ และอาย เปนตน ตลอดจนแนวโนมการจางงานในอนาคตเพอนามาใชประโยชนในการวางแผนการจางงาน (2) การคนควาเกยวกบอาชพ การจดหางานจะไดผลอยางเตมทกตอเมอผรบผดชอบมขอมลเกยวกบอาชพโดยสมบรณ เพอทเจาหนาทจะจดหาคนงานใหเหมาะสมกบอาชพนน ๆ ได เชน ผทจะมหนาทพมพดดอยางนอยกควรพมพไดในอตราขนตาเทาใด หรอผทจะเปนเลขานการไดควรมคณสมบตอยางอน เชน เขยนเชาวเลขได เปนตน 1.3) หนาทอน ๆ ไดแก (1) การแนะแนวอาชพ และการใหคาแนะนาเกยวกบการทางาน (2) การอบรมอาชพ คอการอบรมทกประเภททจะชวยใหคนงานไดรบ หรอเพมความร ความชานาญ (3) การปรบตวคนใหมอาชพใหม ซงเปนหนาททคอนขางยาก กคอ การหางานใหเหมาะสมแกคนงานทพพลภาพ โดยการสารวจ จดทะเบยนผทพพลภาพ การใหคาแนะนะการหางานใหบคคลเหลานทา ตลอดจนการกนตาแหนงงานบางตาแหนงใหผทพพลภาพดวย

75

2) ประเภทของสานกงานจดหางาน

สานกงานจดหางาน สามารถแบงออกเปน 2.1) สานกงานจดหางานของรฐบาล รฐบาลจดตงเพออานวยความสะดวกแกผสมครฟร โดย

จดตงในแหลงทมประชาชนหนาแนน มโรงงานอตสาหกรรมและนายจางมากพอควร มกนยมการจดหนวยออกเปน สานกงานกลางจดหางาน สานกงานจดหางานระดบภาค และสานกงานจดหางานประจาทองถน 2.2) สานกงานจดหางานเอกชน เอกชนขออนญาตจดตงสานกงานตอสานกงานจดหางานของรฐบาล ทางสานกงานกลางจดหางานจะเปนผออกใบอนญาตให การจดหางานของสานกงานจดหางานเอกชนมกจะทาเปนธรกจ โดยคดคาบรการจากผสมคร ในประเทศไทยกฎหมายกาหนดไววาคดคาบรการไดไมเกนรอยละ 25 ของคาจางเดอนแรก ในบางครงสานกงานจดหางานของเอกชนอาจจะดาเนนกจการแบบการกศลในรปมลนธเพอสงเคราะหผสมครงาน ในกรณนจะไมคดคาบรการจากผสมครงาน แตมสานกงานจดหางานประเภทนนอยมาก

3) สานกงานจดหางานในประเทศไทย

ประเทศไทยเรมมสานกงานจดหางานมาตงแตสมยเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 โดยคณะผเปลยนแปลงการปกครอง หนาทของสานกงานจดหางานคอ 3.1) รบลงทะเบยนผมาหางานทา โดยทผมาหางานทาจะมาเขยนใบสมครและทาบตรไวกบสานกงานจดหางาน เมอมตาแหนงงานวางเหมาะสมกบผมาหางานทา กจะมหนงสอแจงมาใหตดตอเพอจดสงไปใหนายจาง 3.2) รบคาขอคนงานจากนายจาง เมอนายจางตองการคนงานกอาจจะโทรศพทมาหรอมาตดตอดวยตนเองเมอตดตอขอคนงานจากสานกงานจดหางาน โดยแจงคณสมบตของแรงงานทตองการไวดวย 3.3) สงคนไปใหนายจาง เมอสานกงานจดหางานเลอกคนไดเหมาะสมตามคณสมบตทนายจางแจงมา กจะตดตอกบนายจาง ถานายจางเหนวาเหมาะสม อาจจะนดใหนายจางมารบคนงานหรอจะใหทางสานกงานจดสงคนงานไปใหกไดแลวแตขอตกลง 3.4) จดทารายงานผลการจดหางาน เพอแจงใหสานกงานกลางทราบผลวามคนมาสมครงานเทาไร ตาแหนงงานวางมเทาไร และสามารถบรรจคนทางานไดเทาไร เปนตน

76

(1) จดทาขาวสารตลาดการจาง (employment market information) โดยสงเจาหนาทออกสารวจตามสถานประกอบการตาง ๆ เพอทจะไดทราบตาแหนงงานวาง สาหรบใชประกอบในการจดหางานและวางแผนการจดหางาน (2) แนะแนวอาชพ (vocational guidance) เพอใหคาปรกษาแกผทมาหางานทา ทตองการคาแนะนาเกยวกบอาชพ อาจมการสงเจาหนาทไปแนะนาแกนกเรยนตามโรงเรยนทประสงคจะไปประกอบอาชพใหทราบถงแนวโนมของอาชพตาง ๆ เพอนาไปประกอบการเลอกอาชพไดถกตอง (3) ศกษาอาชพทมความสาคญและมลกษณะพเศษ เชน งานทหาคนบรรจไดยาก งานทตองการคนงานมาก งานทใหคนงานออกมาก เปนตน วาเปนเพราะเหตใด เพอทจะเปนลทางในการจดหางานใหเหมาะสมและเพยงพอ (4) จดหางานใหนกเรยนนกศกษาในระหวางปดภาคการศกษา เพอจะใหนกเรยนนกศกษามรายไดชวยเหลอครอบครว หรอเกบไวใชในการศกษาเมอเปดภาคเรยน งานทสานกงานจดหางานสวนใหญมกจะเปนแรงงานไมมฝมอ งานตามบาน เชน คนใช คนสวน กรรมกรแบกหาม กระเปารถเมล และงานทนายจางหาไดยาก เปนตน สวนงานชางฝมอ งานในสานกงาน เสมยน พนกงานขาย นายจางมกจะประกาศรบสมครเอง หรอรบญาตพนองเขาทา หรอมผแนะนามา โดยผหางานทาไปสมครกบนายจาง แทนทจะใหสานกงานจดหางานจดให อยางไรกตามในบางครงสานกงานอาจทาไมไดผล เพราะ (1) ตามหนวยตาง ๆ มงานพอแลว (excess labor in the market) ดงนนเขาจงไมรบคนงานเพมขน เวนไวเสยแตมการขยายงานเทานน (2) สานกงานจดหางานไมใชผกอใหเกดงานเอง นายจางเทานนทกอใหเกดงาน ในการไปสมครงานโดยผานสานกงานจดหางาน สานกงานจดหางานจะมหนาทสอบคณสมบตซงอาจใชวธการสมภาษณหรอการสอบคดเลอกกตาม เพอใหไดคณสมบตตามทนายจางตองการ ซงการคดเลอกงานบางอยาง สานกงานจดหางานอาจไมมมาตรการในการคดเลอกคนใหตรงตามตองการของนายจางได เพราะไมทราบรายละเอยดพอ แตอยางไรกดเมอคดเลอกไดเทาทสานกงานจดหางานทาได แลวสงไปใหนายจางสมภาษณอกครงหนง การจะรบคนงานหรอไมรบขนอยกบนายจางไมใชสานกงานจดหางาน การตรงไปหานายจางจงเปนวธทดกวาวธอน ดงนนคนงานจงมกตรงไปสมครงานกบนายจางแทนทจะเสยเวลามาทสานกงานจดหางานกอน เพอใหการจดหางานไดผล ในสหรฐอเมรกาเคยใชวธบงคบใหนายจางหาคนงานโดยผานสานกงานจดหางาน ซงในครงนนทาใหสถตการหางานเพมมากขน แตกยงถอวาเปนวธทไมไดผลในทสดตองเลกไป เพราะมความยากลาบากในการเลอกคนงานใหตรงตามคณสมบตทแจงมา และไมมหลกประกนอะไรวาคนงานทสานกงานจดหางานเลอกใหนน จะทาใหนายจางรบเขาทางาน ทงนเนองจากสานกงานจดหางานไมใชเปนผกอใหเกดงานเอง นายจางเปนผทกอใหเกดงาน นนเอง

บทท 5 การกาหนดคาจาง

(Wage Determination) 5.1 แนวคดเกยวกบการกาหนดคาจาง

1) ความหมายของคาจาง

คาวา “คาจาง” (wage) ไดมผใหความหมายแตกตางกนไวหลายประการ เชน Robert ผเชยวชาญทางดานอตสาหกรรมสมพนธ (industrial relations) ไดใหแนวคดเกยวกบคาวา “คาจาง” ไววา “คาจาง” (wage) หมายถงสงทจายตอบแทนใหแกลกจาง ซงทางานหรอใหบรการแกนายจางซงความหมายทางวชาการไดครอบคลมถงผททางานเปนผบรหาร หรอผใชวชาชพดวย แตบางทานไดใหขอคดวา ควรจะเรยกคาตอบแทนดงกลาววา “เงนเดอน” (salary) ซงปกตแลวคาวา “คาจาง” นจะจายตอบแทนใหแกผทางานทงทเปนผไรฝมอ (unskilled labor) กงฝมอ (semiskilled labor) และผมฝมอ (skilled labor) สาหรบสงทจายใหแกผบรหารและผใชวชาชพ (white-collar employees และ professionals) มกจะเรยกวาเงนเดอน ถาพจารณาความหมายของคาจางในทางเศรษฐกจอยางกวาง ๆ แลว คาจางกคอ ผลตอบแทนทเจาของทรพยากรมนษยไดรบเปนการแลกเปลยนกบการทเขาอนญาตใหผผลตนาเอาทรพยากรมนษยนนไปใช สาหรบความหมายกวาง ๆ เชนน กาไรของผประกอบการหรอผดาเนนกจการสวนตวกอาจถอรวมเปนคาจางไดดวยในแงทพจารณาไดวา กาไรดงกลาวเปนคาจางทผประกอบการจายใหกบตนเอง ชดเชยคาเสยโอกาสทไมไดนาทรพยากรมนษยของเขาไปใชในทางอน อยางไรกตามโดยทวไปแลวนน “ คาจาง ” จะถกพจารณาในความหมายทแคบกวาความหมาย ขางตน คอ คาจางจะถกถอวาเปนผลตอบแทนตอแรงงานททาการผลตตามคาสงของผอนหรอเปนผลตอบแทนตอการทแรงงานใชเครองมอ เครองจกร ซงเปนของนายจางไปในการผลตสนคาและบรการใหกบนายจางนน คาจางตามประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 พ.ศ. 2505 หมายถง “เงนหรอเงนและสงของทนายจางใหแกลกจางเปนการตอบแทน การทางานในเวลาทางานปกตของวนทางานหรอจายใหโดยกาหนดตามผลงานทลกจางทาได และหมายความรวมถงเงนหรอเงนและสงของทจายใหในวนหยด ซงลกจางไมไดทางานและในวนลาดวย ทงนไมวาจะกาหนดคานวณ หรอจายเปนการตอบแทนวธอยางไร และไมวาจะเรยกชออยางไร”

78

จะเหนไดวา คาจาง คอผลตอบแทนจากการใชแรงงานทนายจางใหแกแรงงาน ซงผลตอบแทนทแรงงานไดรบนอาจเปนเงนตราหรอสนคาและบรการทมมลคาเปนเงนได สาหรบคาจางทเปนสนคาและบรการอาจไดแก ขาว ทองคา ฯลฯ ตามกฎหมายไทยนนกาหนดไววาในกรณทตกลงจายคาจางเปนเงนแลวจะเปลยนเปนจายบตรหรอสงของแทนไมได

ตามความหมายของคาจางในประการน คาจางจะไมรวมถงผลตอบแทนใหแกผประกอบการและรายไดของผดาเนนกจการของตนเองเขาไปดวย และเปนความหมายทใชกนแพรหลาย โดยเฉพาะองคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labor Organization หรอ ILO) กไดใชความหมายในลกษณะดงกลาวนเปนหลกเชนกน ดวยเหตนในทกเรองเกยวกบคาจางทจะกลาวถงในตอนตอ ๆ ไป กจะไดพจารณา “คาจาง” ในความหมายท ILO กาหนดไว

2) ลกษณะวธการจายคาจาง

ลกษณะวธการจายคาจาง โดยทว ๆ ไปม 2 แบบคอ 2.1) จายเปนเงนเดอนแกผทปฏบตงานทตองการคณภาพ เชน ผบรหาร หวหนาคนงาน พนกงานในสานกงาน ทเรยกวา “white-collar workers” 2.2) จายเปนรายชวโมงหรอรายชนแกผทปฏบตงานทตองการปรมาณงาน ลกจางทไดรบคาจางในลกษณะนมกเปนลกจางททางานในขบวนการผลตและกรรมกรผใชแรงงานทว ๆ ไปทเรยกวา “blue-collar workers”

3) ความสาคญของคาจาง

คาจางหรอผลตอบแทนตอแรงงานนนนบไดวาเปนแหลงรายไดสาคญแหลงหนงในระบบเศรษฐกจทวไป และยอมเปนแหลงสาคญของอานาจซอของบคคลในเศรษฐกจดวย โดยเฉพาะในประเทศทพฒนาแลวกาลงแรงงานสวนใหญจะอยในสาขาอตสาหกรรม การวางแผนการผลตและจาหนายในสวนของเอกชนหรอการพจารณากาหนดแนวนโยบายตาง ๆ ของรฐบาล กยอมตองนาเอาคาจางเขาเปนตวแปรสาคญตวหนงในการพจารณา ตามปกตคาจางมกจายในรปตวเงน แตเนองจากรายไดทเปนตวเงนมกจะไมไดเปนตววดมาตรฐานการครองชพของแรงงานเสมอไป ทงนเพราะอานาจซอของคนมกจะเปลยนแปลงอยตลอดเวลาอนเนองมาจากราคาสนคาเปลยนแปลงไป เชน ในสมยสงครามสนคามราคาแพงทาใหรสกวาเงนมคาลดลงเพราะซอสนคาไดนอยลง หรอกลาวอกนยหนงวาอานาจซอของเงนนอยลง ดงนนจงมกมผกลาวถงคาจางทเปนเงน และคาจางทแทจรงอยเสมอ ถามองในแงของคนงานแลว คาจางยอมเปนแหลงรายไดสาคญของครอบครว เมอคาจางสงขนโดยทระดบราคาสงขนชากวาหรอคงท อานาจซอของคนงานกจะสงขนและอาจทาใหอปสงคมวลรวม (aggregate demand) ของระบบเศรษฐกจเพมขน ซงจะมผลไปกระตนใหเกดการขยายตวในการผลตเพอ

79

ตอบสนองตออปสงคมวลรวมดงกลาว และทาใหเศรษฐกจขยายตวออกไปได ตรงกนขาม ถาคาจางลดลง โดยทระดบราคาไมลดลงดวย หรอลดลงนอยกวาคาจางอานาจซอของคนงานกจะลดลงเปนผลให อปสงคมวลรวมของเศรษฐกจลดลง จนอาจทาใหเกดภาวะเศรษฐกจถดถอย (recession) หรออาจ จะรนแรงจนถงกบเกดภาวะเศรษฐกจตกตา (depression) กได ในแงของผผลตหรอเจาของกจการนน คาจางจะเปนตนทนสวนสาคญสวนหนงในการผลต เรยกวา ตนทนแรงงาน (labor cost) ซงถาเปนกจการทใชแรงงาน (labor intensive) ตนทนแรงงานกจะมสดสวนสงมากจากตนทนทงหมด สวนถาเปนกจการประเภทใชทนมาก (capital intensive) ตนทนแรงงานกอาจมสดสวนนอยกวากจการประเภทแรก ในแงของกจการนการเพมขนของคาจางยอมหมายถงการเพมในตนทนการผลตดวย โดยเฉพาะในกจการทใชแรงงานมากตนทนอาจเพมสงจนผประกอบการตองเพมราคาขนอกมาก หรอไมกตองหนไปใชเทคนคการผลตแบบใชเครองจกรแทนแรงงานมากขน และปลดคนงานออก ซงการทราคาสงขนและการวางงานทเพมขนนยอมไมเปนผลดตอเศรษฐกจ แตถาคาจางลดลงผลจะเปนตรงกนขาม คอตนทนการผลตจะลดลง ซงอาจทาใหระดบราคาลดลงหรออยางนอยกไมมแนวโนมจะสงขนไปอก นอกจากนโอกาสทคนงานจะถกปลดออกเพราะนายจางใชเครองจกรแทนแรงงานกจะมนอยลงดวย จะเหนไดวา จากการพจารณาถง 2 ฝายทเกยวของกบเรองของคาจางโดยตรง คอ นายจางกบลกจางนน ในแงของคนงานการเพมขนของคาจางจะเปนผลดตอทงตวของคนงานและจะเปนผลดตอเนองไปยงเศรษฐกจโดยสวนรวมดวย สวนการลดคาจางจะเปนผลเสย ซงเปนการขดกบกรณทมองจากแงของนายจางทการเพมคาจางยอมหมายถงการขนราคาสนคาและปลดคนงานออกอนเปนผลเสย แตถาลดคาจางลงกอาจจะเปนผลด จากแนวคดทขดแยงกนเชนนจงเปนสาเหตสาคญประการหนงของการเกดขอพพาทแรงงานในประเทศทอยในระบบเศรษฐกจแบบเสรโดยทวไป และการจะเปลยนแปลงอตราคาจางจงเปนเรองสาคญทจาเปนตองมการพจารณาวเคราะหอยางรอบคอบ เพอประนประนอมใหเกดผลดทสดตอเศรษฐกจ จากความสาคญของคาจางในระบบเศรษฐกจเชนน นกเศรษฐศาสตรจงไดพยายามวเคราะหเรองของคาจางมาตงแตอดต และมการพฒนาทฤษฎหรอแนวคดเกยวกบคาจางมาเปนระยะ ๆ เพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสภาพการณทวไปมาจนกระทงปจจบน โดยปกตในตลาดสนคา ราคามกถกกาหนดโดยจดตดของเสนอปสงคและอปทาน แตในตลาดแรงงานนนอปทานมมากกวาอปสงคของแรงงาน ดงนนถาปลอยใหคาจางถกกาหนดโดยอปสงคและอปทานของแรงงานเองแลว คาจางจะถกกดใหตาลง ดวยเหตนเองจงจาเปนตองมการกาหนดอตราคาจางขนตา และสหภาพแรงงานเกดขน

80

4) ปจจยสาคญทมผลตอการกาหนดอตราคาจาง

การกาหนดคาจางในบางกจการอาจใชวธการทไมมหลกเกณฑ คอทาตามใจชอบ บางกจการอาจกาหนดคาจางจากผลของการเจรจาตอรองระหวางฝายสหภาพแรงงานและฝายจดการ แตอยางไรกตามยงมปจจยสาคญทมผลตอการกาหนดอตราคาจางหลาย ๆ ประการพอสรปไดดงน (1) ความสามารถทจะจายคาจางของกจการสมพนธกบระดบราคาตลาด ประเทศไทยเปนประเทศทมระบบเศรษฐกจแบบเสรนยม ธรกจตาง ๆ กยอมมงหวงและแขงขนกนหากาไร กาไรเปนสวนแตกตางระหวางรายไดกบตนทน ซงคาจางกเปนสวนหนงของตนทนอนเกดจากการจายผลตอบแทนการจางงาน ฉะนนธรกจกยอมทจะพยายามใหตนทนของตนตาสดเทาทจะทาได จงพยายามใหมการจางแรงงานในอตราทตาหรอควบคมใหใกลเคยงกบธรกจอนทมขนาดและอยในอตสาหกรรมเดยวกน เพอทจะใหไดกาไรและสามารถแขงขนกบกจการอนไดแตกจการกจาเปนทจะตองรกษาอตราคาจางใหอยในระดบเดยวกบกจการคแขง เพราะวาการกาหนดคาจางในระดบทตากวากจการคแขงจะทาใหสญเสยคนงานทดแกกจการอน ในขณะเดยวกน กตองควบคมอตราคาจางไวไมใหสงเกนกวากจการอน เพอมใหตนทนการผลตสงโดยไมจาเปน กจการคแขงตาง ๆ จะพจารณาปรบปรงอตราคาจางใหสอดคลองกนอยตลอดเวลาดงนนถาหากมกจการใดเพมอตราคาจางสงขน กจการอนมกจะปฏบตตาม (2) ผลผลตของลกจาง ถาผลตไดสง ผลตอบแทนกยอมจะสงตาม ในการจางแรงงานของนายจางยอมมงหวงใหลกจางไดทางานอยางมประสทธภาพ เพอใหไดผลผลตสง เครองมอทนามาใชในการจงใจลกจางเพอใหทางานไดอยางเตมความสามารถและเตมใจในการทางานกคอ การจดใหมการตงระดบมาตรฐานในการผลตทลกจางควรจะผลตได และในกรณทลกจางสามารถผลตไดสงกวาระดบน นายจางจะจายผลตอบแทนสงขน ฉะนนในการกาหนดคาจางจาเปนจะตองคานงถงประสทธภาพของผลผลตและการจงใจนดวย (3) อานาจตอรอง ในบางครงลกจางกอาจไดรบความไมเปนธรรมดานคาจางจากนายจาง ถาลกจางมการรวมตวกนเปนสหภาพแรงงาน เมอไดรบคาจางทตากวาระดบทสมควรจะไดจะสามารถเจรจาตอรองโดยผานสหภาพแรงงาน ดวยเหตนจงทาใหลกจางมสวนรวมในการกาหนดคาจาง (4) ลกษณะของงาน ถางานยากหรอเสยงยอมไดรบผลตอบแทนสง งานแตละงานยอมมลกษณะแตกตางกนไปตามความยากงาย จงตองการความรความสามารถ ทกษะ และความรบผดชอบในการทางานไมเหมอนกน และงานบางอยางกตองเสยงอนตรายสง ฉะนนในการกาหนดคาจางยอมตองคานงถงสงเหลาน กลาวคอ งานใดทตองใชความรความสามารถ ความรบผดชอบ และมการเสยงอนตรายสงกควรไดรบคาจางสงดวย

81

(5) กฎหมาย ในการกาหนดคาจาง รฐบาลเขามามสวนเกยวของเพอสรางความเปนธรรมระหวางนายจางกบลกจาง กฎหมายทเปนแมบทสาคญในเรองน กคอ กฎหมายคมครองแรงงาน กฎหมายเกยวกบการกาหนดคาจางขนตา การประกนสวสดภาพแรงงาน การจายเงนคาตอบแทน (6) คาครองชพ ตองมการปรบการจายคาจางใหพอเหมาะกบคาครองชพทเปลยนแปลง คาครองชพในทางเศรษฐศาสตรกาหนดเปนคาความสมพนธระหวางรายไดของประชาชาตกบราคาสนคาและบรการ ในความหมายทวาในขณะใดทสนคาและบรการคตาง ๆ มราคาสงขน หรออยในภาวะทเรยกวา เงนเฟอ (inflation) ประชาชนมรายไดไมเพยงพอทจะซอสนคาและบรการไดตามปกต หรอสภาพความเปนอยของประชาชนในขณะนนกาลงตกอยในภาวะทคาครองชพมอตราสง ยอมตองมการปรบอตราคาจางใหเหมาะสมกบคาครองชพทเปลยนแปลงไป คาครองชพมผลตอความเปนอยของลกจาง การปรบคาจางใหเหมาะสมกบคาครองชพทสงขนเปนสงจาเปน แตการปรบคาจาง คาครองชพ เปนการพจารณาคาจางทเปนตวเงน (money wages) เทานน แตคาจางทแทจรง (real wages) อาจจะไมเพมขนเลยกได ถาหากวาการปรบคาจางนนมผลใหราคาสนคาสนคาสงขนไปอกชน ดงนนจะไมเกดประโยชนแกลกจาง เพราะอานาจซอ (purchasing power) ของลกจางไมไดเพมขน

5.2 ทฤษฎคาจาง

นกเศรษฐศาสตรไดพยายามศกษาถงปจจยและมาตรการตาง ๆ ในการกาหนดคาจาง ทฤษฎคาจางเปนแนวความคดทอธบายถงอตราคาจางทเปนอยในวงการอตสาหกรรมทวไปวา ทาไมอตราคาจางจงเปนเทานนเทานหรออยในระดบนนระดบน สรปไดวาทฤษฎคาจางจะกลาวถงปจจยตาง ๆ ทมอทธพลตอการกาหนดคาจางและเนองจาก “คาจาง” เปนสงทมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศเปนอยางยงมาเปนเวลาชานานแลว นกเศรษฐศาสตรสานกตาง ๆ ไดทาการศกษาวจยและตงทฤษฎคาจางไวมากมาย ซงในทนจะขอกลาวถงเพยงบางทฤษฎทมความสาคญเทานน

1) ทฤษฎคาจางพอประทงชพได (Subsistence Wage Theory)

ทฤษฎคาจางพอประทงชพได ประมาณครสตศตวรรษท 18 เปนตนมา เปนชวงทอตสาหกรรมเรมขยายตวในยโรป ระบบชางฝมอไดลดความสาคญและเปดทางใหแกระบบโรงงานเขามาแทนท ประกอบกบความคดเหนทางปรชญาการเมองและเศรษฐกจในยคของแนวคดแบบเสรนยม ซงเหนวารฐไมควรเขามาแทรกแซงเศรษฐกจโดยไมจาเปน ดงนนคาจางจงถกปลอยใหกาหนดขนอยางคอนขางเสรโดยตลาดแรงงาน นกเศรษฐศาสตรชาวฝรงเศสกลมพซโอแครท (Physiocrats) คอ เคอรโกท (Turgot) และเกอเนย (Quesney) เปนผวางรากฐานทฤษฎคาจางระดบพอดารงชพ โดยกลาวไววาคาจางของแรงงานในสงคมอตสาหกรรม จะมแนวโนมทจะอยในระดบไมตางไปจากระดบพอประทงชพเสมอ คอ แรงงานม

82

แนวโนมจะไดรบคาจางเพยงจานวนเทาทจาเปนจะเลยงดตวเองและครอบครวใหสามารถมลกหลานสบตอไปสาหรบเปนกาลงแรงงานทเพยงพอแกสงคมในอนาคตเทานน เมอใดทคาจางเกดสงกวาระดบพอประทงชพ ขนาดของครอบครวจะขยายออกไป ชนชนแรงงานจะเพมขน ทาใหปรมาณเสนอขายแรงงานทมมากขนและคอย ๆ ดงเอาคาจางลงมาสระดบประทงชพเชนเดม ตรงขามถาคาจางเกดตากวาระดบพอประทงชพ ปรมาณเสนอขายแรงงานจะลดลงดวยโรคภยไขเจบ การขาดอาหาร และอตราการเกดทตาจนอตราคาจางคอย ๆ สงขนมาถงระดบพอประทงชพอก แนวคดเรองคาจางระดบพอประทงชพไดแพรเขามาในองกฤษ และไดถกปรบปรงและแกไขเพมเตมโดยนกเศรษฐศาสตรคนสาคญ ๆ เชน อดม สมธ (Adam Smith) โทมส อาร มลทส (Thomas R. Malthus) และผทมบทบาทมากทสดคอ เดวด รคารโด (David Ricardo) เปนทนาสงเกตวาทฤษฎคาจางพอประทงชพน มขอบกพรองทสาคญอยบางประการซงในปจจบนเหนไดชดคอ การทคดวาเมอคาจางสงขน ขนาดของครอบครวจะขยายออกไปทาใหมจานวนแรงงานมากเกนไป ซงปรากฏวาสงคมสมยใหม เมอรายไดสงขน บคคลนอกจากจะแสวงหาความสขทางวตถใหแกตนเองและครอบครวแลว ยงพยายามรกษาขนาดของครอบครวใหพอเหมาะดวย ทาใหประชากรไมเพมอยางรวดเรวจนเกดผลเสยอยางทคาดไว นอกจากนปรมาณอาหารไดเพมขนอยางรวดเรวเนองจากมการพฒนาทางการเกษตร ทาใหความกลววาจานวนแรงงานจะเพมเรวกวาอาหารจนกอใหเกดความอดอยากนน ไมเปนความจรงตามทกลวกนไว

2) ทฤษฎกองทนคาจาง (Wages Fund Theory)

ทฤษฎกองทนคาจาง นกเศรษฐศาสตรในสมยกลางครสตศตวรรษท 19 ไดอธบายไววาคาจางถกกาหนดโดยเงนทนหมนเวยนซงเจาของธรกจไดกนเอาไวกอนหนงสาหรบคาจาง เงนหมนเวยนนไดมาจากเงนทผประกอบการสะสมไวตงแตปกอน ๆ และจะตองนามาใชในดานตาง ๆ เชน การจดซอวตถ ดบ จายคาดอกเบย และคาเชา และกนเอาไวสวนหนงสาหรบคาจางคนงาน แนวความคดทวาคาจางขนอยกบเงนทนหมนเวยนของกจการ เปนประโยชนสาหรบผทไมเหนดวยกบการเจรจาตอรองเรองคาจางระหวางฝายจดการกบฝายลกจาง นกเศรษฐศาสตรทมบทบาทสาคญในทฤษฎนคอ นายจอหน สจวต มลล (John Struart Mill)

3) ทฤษฎผลตภาพหนวยสดทายของแรงงาน (Marginal Productivity Theory)

ทฤษฎผลตภาพหนวยสดทายของแรงงาน เปนทฤษฎทเนนหนกในดานอปสงคแรงงาน คอนายจางยงคงจางคนงานเพมขนจนกระทงถงหนวยสดทาย ซงมลคาของผลผลตทไดจากคนงานทจางเพมขนนนเทากบคาจางคนงานคนนนเอง หรอพดอกนยหนงกคอคาจางทคนงานไดรบเทากบคาของผลผลตทเขาผลตได และเมอถงจดนแลวนายจางจะไมจางคนงานเพมขนอก เพราะจะทาใหคาจางสงกวาคณคาของผลตภณฑชนนน และเมอคาจางสงจะทาใหนายจางลดจานวนคนงานลงหรออาจนา

83

เครองจกรมาใชแทนคนงาน ทฤษฎนถกสรางโดยนกเศรษฐศาสตรชาวอเมรกน คอ ฟรานซส เอ. วอคเกอร (Francis A. Walker)

4) ทฤษฎการเจรจาตอรองคาจาง (Bargaining Theory of Wages)

ทฤษฎการเจรจาตอรองคาจาง เปนทฤษฎทอธบายถงการกาหนดคาจางวาไมขนอยกบดลพนจหรอจดยนของนายจางแตฝายเดยว แตเปนอตราคาจางทถกกาหนดโดยการเจรจาตอรองกนระหวางฝายจดการและฝายผแทนของลกจาง ทงนขนอยกบอานาจและความสามารถในการเจรจาของสถาบนทงสองฝาย จะสงเกตไดวาวธการนคนงานจะตองเสยงกบการวางงาน และเมอเกดการวางงานขนกทาใหคนงานตองสญเสยรายได สวนฝายนายจางกตองเสยงกบการสญเสยคนงานทชานาญงานมาแลว ถามเหตการณขดแยงเกดขน กมผลทาใหทางกจการตองเสยคาใชจายในการคดเลอกบรรจคนงานเขาใหม และกวาคนงานจะเปนงานกตองใชเวลานาน นอกจากนถาเปนโรงงานทมเครองจกรมากยอมไมปรารถนาทจะปลอยใหเครองจกรตองปดอยเฉยๆเปนการเสยโอกาสทจะมกาไรเพมมากขน นกเศรษฐศาสตรผมบทบาทสาคญในการสรางทฤษฎนไดแก ซดนย (Sidney) และบทรค เวบส (Beatrice Webbs) นกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษ และจอหน เบสท คลารก (John Bates Clark) นกเศรษฐศาสตรชาวอเมรกน

5.3 ความแตกตางของอตราคาจาง

การทอตราคาจางแตกตางกน เกดจากสาเหตหลายประการ ไมเฉพาะแตอานาจของอปสงคและอปทานแรงงานในตลาดแรงงานเทานน ความแตกตางกนของอตราคาจางอาจแยกพจารณาไดดงนคอ 1) ความแตกตางของอตราคาจางในระหวางประเภทอาชพ (occupational differentials) หมายถง อตราคาจางของแตละอาชพทไดรบยอมตางกน ขนอยกบอานาจอปสงคและอปทานแรงงาน ความแตกตางของฝมอแรงงาน จะสงเกตไดวาคนงานประเภททตองใชฝมอไดคาจางสงกวาคนงานประเภทไมมฝมอ ทงนอาจจะเปนเพราะวาประสทธภาพในการผลตของคนงานมฝมอสงกวาคนงานไมมฝมอ เพราะวาคนงานมฝมอไดรบการฝกหดมากกวาคนงานไรฝมอ นอกจากนนความรบผดชอบตอหนาทงานยงไมเหมอนกน ซงกเปนอกสาเหตหนงททาใหอตราคาจางแตกตางกนในแตละประเภทงาน 2) ความแตกตางของประเภทอตสาหกรรม (industry differential) หมายถง การทอตราคาจางทแตกตางกนในแตละอตสาหกรรม ตวอยางเชน คาจางในอตสาหกรรมเหลกกลาแตกตางจากคาจางในอตสาหกรรมสงทอ เนองจากคนงานในอตสาหกรรมเหลกกลาตองมรางกายแขงแรงทางานหนกและมความเสยง อนอาจเกดจากอบตเหตในการทางานสงกวาคนงานในอตสาหกรรมสงทอ ฉะนนคาจางในอตสาหกรรมเหลกกลาจงสงกวาคาจางในอตสาหกรรมสงทอ 3) ความแตกตางระหวางภมภาค (geographical differentials) หมายถงอตราคาจางทแตกตางกนในแตละทองถน ทงนเนองจากในแตละทองถนจะมทรพยากรธรรมชาตทแตกตางกน มผลทาใหม

84

อตสาหกรรมและอาชพทตางกน อปสงคและอปทานแรงงานในแตละทองถนกตางกน ทองถนใดมความตองการแรงงานมาก แตแรงงานมนอย อตราคาจางกจะสง แตถาทองถนใดมความตองการแรงงานนอยแตแรงงานมมาก อตราคาจางกจะตา เปนตน นอกจากนยงคานงถงคาครองชพทแตกตางกนในทองถนนนประกอบดวย

5.4 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ

1) ตลาดแขงขนอยางสมบรณ (perfect market) มลกษณะดงน คอ ประกอบดวยนายจาง จานวนมากทกาลงหาลกจางและแรงงานจานวนมากทกาลงหางานทา แรงงานมเสรภาพในการทจะแสวงหางานทาเพอใหไดคาจางสง แรงงานสามารถเคลอนยายไดอยางเสร สวนดานนายจางแตละคนกเชนเดยวกน จะจางคนงานทยอมรบคาจางตาสด เพอเขาแทนคนงานทไดคาจางสงกวา ลกษณะของแรงงานในอาชพเดยวกนหรออตสาหกรรมเดยวกนกมคณภาพและความสามารถเหมอนกน นอกจากนทงนายจางและลกจางรขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานเปนอยางด คอ นายจางรลกษณะของลกจางวามคณภาพอยางไร และสามารถจะหาแรงงานไดจากทใด ในดานแรงงานกสามารถรไดวามงานทใดบาง ไดรบคาจางเทาใด เปนตน ไมมสหภาพแรงงาน ไมมสมาคมนายจางเปนผกาหนดอตราคาจาง อตราคาจางถกกาหนดโดยอปสงคและอปทานของแรงงาน ลกษณะของตลาดแขงขนอยางสมบรณเปนตลาดทพบในทฤษฎเศรษฐศาสตรเทานน จงเปนตลาดทสมมตขนไมมในความเปนจรง 2) การกาหนดอตราคาจางในตลาดแขงขน ถาเราถอวาเสนการเสนอขายแรงงานของตลาดโดยทวไปมลกษณะเปน positive slope คอลาดขนจากซายไปขวา แตเสนการเสนอซอแรงงานมลกษณะเปน negative slope คอลาดลงจากซายไปขวา อตราคาจางจะถกกาหนดทจดดลยภาพ คอจดทอปสงคของแรงงานเทากบอปทานของแรงงาน ดงแสดงในรปท 5.1 ในรปท 5.1 กาหนดใหเสน DD เปนเสนอปสงคของแรงงาน และ SS เปนเสนอปทานของแรงงาน ณ ระดบอตราคาจาง OW1 อปสงคของแรงงานและอปทานของแรงงาน = OQ1 ดงนน ระดบอตราคาจาง OW1 จงเปนอตราคาจางดลยภาพ ถาอตราคาจางสงกวา OW1 สมมตวาเปน OW2 จะทาใหเกดการวางงาน = AB ทงนเพราะนายจางตองการคนงานนอยลงเปน W2A แตคนงานอยากทางานมากขน = W2B ทาใหเกดการวางงาน อตราคาจาง OW2 จะอยไดไมนาน เพราะถาแรงงานมมากเกนความตองการของนายจางจะทาใหเกดการแขงขนเพอทจะใหไดงานทาจงจาเปนตองลดคาจางลงในทสด อตราคาจางกจะลดมาสระดบอตราคาจาง OW1 ในทานองตรงขาม ถาอตราคาจางตากวาระดบดลยภาพ สมมตวาเปน OW3 ทาใหนายจางอยากจางคนมากขน แตมคนอยากทางานลดลง จงทาใหขาดแคลนแรงงาน = FG ฝายนายจางจะพยายามแขงขนกนเพมคาจางเพอดงดดใจใหแรงงานเขามาทางาน จนอตรา

85

คาจางเพมเปน OW1 ซงเปนอตราคาจางดลยภาพ จะเหนไดวาอตราคาจางใด ๆ ทแตกตางไปจากคาจางดลยภาพ ผลทสดจะเขาสสมดลอกในทสด เนองจากตลาดแรงงานเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณ กจการตาง ๆ ทกกจการมขนาดเลกมากไมมอทธพลใด ๆ ในการกาหนดอตราคาจางในทองตลาด ดวยเหตนเสนการเสนอขายแรงงานของแตละกจการจงเปนเสนขนานกบแกนนอน ณ อตราคาจางทกาหนดโดยตลาด แสดงวากจการหนง ๆ จะจางแรงงานจานวนเทาใดกไดในอตราคาจางระดบน (แตยงเปนสวนนอยเมอเทยบกบอปทานของแรงงานทงตลาด) สวนเสนการเสนอซอแรงงานของกจการนน (คอเสน VMP) จะเปนตวกาหนดปรมาณการจางทางาน ดงแสดงในรปท 5.2 ในรปท 5.2 OW1 เปนอตราคาจางดลยภาพในตลาดดงทพจารณามาแลว เสนการเสนอขายของกจการจะขนานกบแนวนอนคอเสน S1

ปรมาณการจางงานของกจการจะเทากบ OQ2 ในระยะยาว ถากจการตาง ๆ สามารถมกาไรสวนเกน กจการเหลานกจะจางคนงานเพม และกจการใหม ๆ เขามาสตลาดเพมขน ซงทาใหอปสงคของแรงงานในตลาดเพมขน ดงนน คาจางดลยภาพในทองตลาดกจะเพมขน

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

W2

W3

A B

E

F G

Q10

S

S

D

D

รปท 5.1 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนสมบรณ

86

ในทางตรงขาม ถากจการตาง ๆ ในอตสาหกรรมขาดทน กจการเหลานนกจะลดการผลตลง ซงเปนผลทาใหการจางงานลดลง และอตราคาจางลดลง ดงแสดงในรปท 5.3

จากรปท 5.3 อตราคาจางดลยภาพในตลาด คอ OW1 เมอกจการสวนใหญในตลาดจางคนงานเพมขน ทาใหอปสงคของแรงงานในตลาดจะเปลยนจากเสน DD เปน D1D1 ผลคอทาใหอตราคาจางเพมขนเปน OW2 ปรมาณการจางงานเพมขนเปน OQ3 อปทานของกจการจะเปลยนเปนเสน S2 ปรมาณการจางงานของกจการจะเปน Q4

รปท 5.2 การกาหนดคาจางในแตละกจการ

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

E

Q10

S

D

D

ปรมาณแรงงาน0

VMP

S1

อตราคาจาง

ดลยภาพของตลาด ดลยภาพของกจการ

E1W1

Q2

S

รปท 5.3 การกาหนดคาจางในตลาดระยะยาว

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

Q10

S

SD1

ปรมาณแรงงาน0

VMP

S1

อตราคาจาง

ดลยภาพของตลาดในระยะยาว ดลยภาพของกจการในระยะสน

E2W1

D

DD1

Q2

VMP1

E4E3 W2W2

E1

Q4Q3

S2

87

5.5 การกาหนดคาจางในตลาดแขงขนไมสมบรณ ตลาดแขงขนไมสมบรณ จะแยกพจารณาเปน 1) ตลาดกงแขงขนกงผกขาด 2) ตลาดผกขาด ดงมรายละเอยดดงน 1) ตลาดกงแขงขนกงผกขาด ลกษณะของตลาดคอ มนายจางและแรงงานอยจานวนมาก มขาวสารเกยวกบตลาดแรงงานและแรงงานสามารถเคลอนยายไดโดยเสร ซงมลกษณะเหมอนตลาดแขงขนอยางสมบรณ แตลกษณะทแตกตางจากตลาดแขงขนอยางสมบรณ คอ แรงงานมลกษณะแตกตางกน และมสหภาพแรงงานและสมาคมนายจาง อตราคาจางอาจเกดขนจากอานาจการตอรอง ในตลาดแบบนอตราคาจางจะสงกวาในตลาดแขงขนอยางสมบรณ และจะมคนวางงานดงแสดงในรปท 5.4 จากรปท 5.4 ถาเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณอตราคาจางเทากบ OW1 มคนทางานเทากบ OQ1 แตเมอตอรองทาใหอตราคาจางสงขนเปน OW2 ปรมาณการจางงานจะลดลงเปน OQ2 ผลคอทาใหเกดการวางงาน = Q2Q3 2) ตลาดผกขาด เทาทกลาวมาในตอนตนไดพจารณาถงการกาหนดอตราคาจางในตลาดแขงขนและตลาดกงแขงขนกงผกขาด โดยกาหนดตลาดสนคาเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณ ในตอน

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

W2A B

E

Q10

S

D

รปท 5.4 การกาหนดคาจางในตลาดกงแขงขนกงผกขาด

Q3Q2

88

ตอไปนจะพจารณาถงตลาดสนคาเปนตลาดแขงขนอยางสมบรณเชนเดยวกน แตตลาดแรงงานเปนตลาดผกขาด ในกรณทผผลตทาการผลตในตลาดสนคาทมการแขงขนโดยสมบรณ เสนการเสนอซอแรงงานจะไดแกเสน MRP สวนในตลาดแรงงานกจะพจารณาถงการผกขาดในดานผซอและผขายแรงงานดงตอไปน

2.1) อตราคาจางในตลาดทมนายจางคนเดยว (monopsony) ลกษณะของเสนอปสงคของแรงงาน คอเสน MRP สวนเสนอปทานของแรงงานจะเปนเสน SS มลกษณะเปน positive slope เมอนายจางตองการคนงานมากขน เขาจะตองเพมคาจางใหสงขนเพอดงดดจากอตสาหกรรมอน ๆ มาทางานในกจการ ดงนนตนทนเพมจากการใชแรงงาน (MFC) สงกวาอตราคาจาง เสนตนทนเพม ในการจางงาน คอ เสน MFC ตามหลกแลวผประกอบการตองการกาไรสงสด ผประกอบการจะตองจางแรงงานถงระดบท MFC = VMP ดงแสดงในรปท 5.5 ดลยภาพจะเกด ณ จดการจางงานเทากบ OQ1 การจางงานระดบน นายจางยนดจะจายคาจางใหถง OW2 แตเนองจากความไมสมบรณของตลาดแรงงาน นายจางจายใหแกแรงงานเทากบ OW0 และจางแรงงานเทากบ OQ1 โดยคนงานคนท OQ1 ทาใหเกดรายไดถง OW2 ดงนนคนงานคนสดทายจะทาใหนายจางมกาไรสวนเกนเทากบ W0W1 ในกรณนายจางจะกอบโกยผลประโยชนจากคนงาน (exploitation) เทากบ W0W2FE อนเนองมาจากการผกขาดในตลาดแรงงาน (monopolistic exploitation)

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

W1

W2

F

G

E

Q10

S

MRP

รปท 5.5 แสดงคาจางในตลาดทมการผกขาดโดยมนายจางคนเดยว

Q2

W0

MFC

89

ในระยะยาวกาไรสวนเกนของนายจางไมจาเปนตองหมดไปเหมอนกบในตลาดแขงขนกาไรสวนเกนจะเหลอหรอไม และถาเหลอจะเหลอมากนอยเพยงใดขนอยกบอานาจการผกขาดของนายจาง ถานายจางสามารถรกษาอานาจการผกขาดไวได กาไรสวนเกนยงคงมอย แตถาไมสามารถปดกนผประกอบการคนอนเขามาในอตสาหกรรมได ตลาดกจะมลกษณะแขงขน อตราคาจางกจะเพมเปน W1 ระดบการจางงานจะเพมเปน OQ2 ซง OW1 = MRP ของแรงงานพอด ดงนนกาไรสวนเกนของนายจางจะหมดไปเหลอแตกาไรปกต จะเหนไดวา ถาตลาดแรงงานเปนตลาด monopsony ระดบการจางทางานและอตราคาจางจะตากวาในตลาดแขงขน

2.2) ตลาดผขายผกขาด (Monopoly)

ในตลาดทมผขายผกขาดเปนตลาดผขายรายเดยว ถาเปนตลาดผลผลตเรยกวา " ตลาดผขายสนคาผกขาด " แตถาเปนตลาดปจจยการผลตแลวจะเรยกวา " ตลาดผขายปจจยการผลตรายเดยว " การกาหนดราคาและปรมาณดลยภาพเปนดงน การพจารณาของผขายปจจยการผลต(แรงงาน)ผกขาดจะมลกษณะคลาย ๆ กบผขายผกขาดในตลาดผลผลต ตามรปท 5.6 ผขายแรงงานจะไดรบกาไรสงสด ณ ท MC = MR หรอทจด A ซงขายแรงงานเทากบ OFMP หนวย ในอตราคาจาง OWMP ซงเปนระดบอตราทสงกวาอตราในตลาดทมการแขงขน

รปท 5.6 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพในตลาดแรงงานทมผขายผกขาด

B

A D = MRP

S = MC

MR ปรมาณแรงงาน

FMP 0

WMP

อตราคาจาง

90

2.3) ตลาดทงผซอและผขายแรงงานเปนผผกขาด ( Bilateral Monopoly)

ตลาดทงผซอและผขายผกขาดซงอาจจะเปนการพจารณาตลาดผซอและตลาดผขายในตลาดผลผลต หรอเปนตลาดผซอและตลาดผขายในตลาดปจจยการผลต(แรงงาน) ในทนจะพจารณาเฉพาะตลาดผซอและผขายผกขาดในตลาดแรงงาน การกาหนดอตราคาจางและปรมาณเสนอขายแรงงาน เปนดงน

รปท 5.7 อตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพทมผซอและผขายแรงงานผกขาด

จากรปท 5.7 เปนการพจารณาอตราคาจางและปรมาณแรงงานดลยภาพของตลาดแรงงานทมทงผซอและผขายผกขาด ถาแยกพจารณาเฉพาะผซอแรงงานผกขาดเขาจะไดรบกาไรสงสดเมอเขาทาการผลต ณ ทจด MFC = MRP หรอทจด A ซงทจดดงกลาวผซอแรงงาน (ผผลต) มการซอแรงงานผลตเทากบ OFMS หนวย และซอแรงงานในอตราคาจางเทากบ OWMS ซงอตราคาจางดงกลาวถกกาหนดจากเสนซพพลายของแรงงานทมผขายแรงงานเปนผกาหนด แตเมอพจารณาเฉพาะทางดานผขายแรงงานผกขาด ผขายแรงงานผกขาดจะไดรบกาไรสงสด ณ ท MC = MR หรอทจด C หรอมการขายแรงงานเทากบ OFMP หนวย และเสนอขายแรงงานในอตราคาจางเทากบ OWMP ซงถกกาหนดจากเสน ดมานดสาหรบแรงงาน (MRP) จากกรณดงกลาวจะเหนไดผขายแรงงานผกขาดจะขายแรงงานในอตราคาจางทคอนขางสง OWMP ในขณะเดยวกนผซอแรงงานผกขาดจะซอแรงงานในอตราคาจางทคอนขางตา OWMS ซงอตราคาจางทผซอกาหนดจะแตกตางไปจากอตราคาจางทผขายกาหนดเทากบ ΔW ผขายแรงงานจะขายไดในอตราคาจางทใกลเคยงกบ OWMP หรอไมขนอยกบอานาจการตอรองของผขายแรงงาน ถาผขายแรงงานมอานาจการตอรองสงอตราคาจางทไดกจะสงเขาใกล OWMP แตถาผขาย

A

B

S = MC ของผขายแรงงานผกขาด WMP

WMS MRP

MC = MR กาไรสงสดของผขายแรงงานผกขาด

MR

MFC = MRP กาไรสงสดของผซอแรงงานผกขาด

MFC = MC ของผซอแรงงานผกขาด

C

ΔW

ปรมาณแรงงาน 0 FMP FMS

อตราคาจาง

91

แรงงานมอานาจการตอรองตา อตราคาจางทไดกจะเขาใกล OWMS ซงเปนอตราคาจางตาและเปนอตราคาจางทผซออยากจะซอ ในขณะเดยวกนหากพจารณาทางดานผซอแรงงานผกขาดผซอแรงงานผกขาดกอยากจะซอแรงงานในอตราคาจางทใกลเคยง OWMS แตจะซอไดหรอไมขนนนอยกบอานาจการตอรองทางตลาดของผซอแรงงาน กลาวคอ ถาผซอแรงงานมอานาจการตอรองสงเขากจะสามารถซอแรงงานในอตราคาจางทใกลเคยงกน OWMS แตถาผซอแรงงานมอานาจการตอรองตา เขากจะซอแรงงานในอตราคาจางทคอนขางสงใกลเคยงกบ OWMP ซงเปนอตราคาจางทผขายแรงงานผกขาดอยากจะขาย อยางไรกตามอตราคาจางทตกลงซอขายกนระหวางผซอแรงงานผกขาดกบ ผขายแรงงานผกขาดจะอยระหวาง OWMS ถง OWMP

2.4) กรณผกขาดทงผซอและผขายแรงงาน (กรณทผขายแรงงานเปนสหภาพแรงงาน) จากทกลาวมาในตอนแรกตลาดแรงงานมลกษณะผกขาดทางดานนายจาง ดงนนในระยะสนนายจางจะจางแรงงาน ณ ระดบ OQ1 และอตราคาจางเทากบ OW0 (รปท 5.5) ซงทาใหนายจางมกาไรสวนเกนเพราะนายจางจายคาจางใหตากวา MRP ดงนนจงเทากบวานายจางกอบโกยผลประโยชนจากคนงาน ในกรณนสหภาพแรงงานซงเปนตวแทนของฝายลกจางจงพยายามทจะตอรองใหอตราคาจางสงกวา OW0 ซงแสดงวาไดมการผกขาดทางดานผขายแรงงานเกดขน ผลของการผกขาดแรงงานจะเปนอยางไรขนอยกบวตถประสงคของสหภาพแรงงานเปนสาคญ ซงโดยทวไปแลวสหภาพแรงงานอาจจะมวตถประสงคในทางใดทางหนง ดงน คอ

(1) ตองการใหมการจางทางานสงสด (2) ตองการใหมอตราคาจางสงสด ณ ระดบการจางทางานเทาเดม การพจารณาจะ

แยกพจารณาดงตอไปน (1) สหภาพแรงงานตองการใหมการจางทางานสงสด

เมอสหภาพแรงงานกาหนดใหระดบการจางงานสงสดเทาทจะเปนไปได คอ ระดบ OQ2 ซงถอวาเปนระดบทอปสงคของแรงงานเทากบอปทานของแรงงานพอด อตราคาจางกจะเปน OW1 เมอสหภาพแรงงานกาหนดอตราคาจางตายตวเชนน เสนการเสนอขายแรงงานในตลาดซงเดมเปนเสน S กจะเปลยนเปนเสน W1CS ในชวงท W1C ทขนานกบแกนนอนนนแสดงอานาจผกขาดฝายแรงงานวา ถาอตราคาจางตากวา OW1 แลว จะไมมแรงงานเสนอขายใหเลย แตถาอตราคาจางเปน OW1 แลวจะมแรงงานเสนอขายเทากบ W1C ชวงทเสนการเสนอขายแรงงานขนานกบแกนนอนน เสนตนทนเพม (MFC) ของการจางงานจะเปนเสนเดยวกบเสนการเสนอขายแรงงาน เพราะแรงงานทกคนในชวง W1C จะไดคาจางเทากนหมดทกคน ดงนนถาจางแรงงานเพมขนทละคนจาก O ถง Q2 กจการจะเสยตนทนเทากบ OW1 โดยตลอด (รปท 5.8)

92

ในกรณทตองการจางแรงงานมากกวา OQ2 ออกไปเรอย ๆ กจการจะตองจายคาจางใหสงขนเรอย ๆ จงจะมแรงงานมาเสนอขายเพมได ดงนนเสนการเสนอขายแรงงานทเกนชวง OQ2 ไปทางขวาจะกลบไปอยบนเสนการเสนอขายเสนเดม ซงทาใหเสน MFC กลบไปอยบนเสน MFC เดมดวย ดงนนเสน MFC จะขาดตอนในชวง CD สรป ผลจากการตอรองทาใหไดอตราคาจางสงขน และมการจางงานเพมขนและแรงงานทกคนไดคาจางเทากบ MRP ของแรงงาน ดงนนในอตราคาจางระดบนกาไรสวนเกนหรอการกอบโกยเอาผลประโยชนจากแรงงานจะหมดไป (2) สหภาพแรงงานตองการใหอตราคาจางสงมากเทาทจะเปนไปได โดยทการจาง

งานไมลดลง อตราคาจางสงสดทสหภาพแรงงานกาหนดคอ OW2 (ถาสงกวานปรมาณการจางงานจะลดลง) เมอสหภาพแรงงานกาหนดอตราคาจางลงไปตายตว ดงนนเสนการเสนอขายแรงงานในตลาดซงเดมเปนเสน S จะเปลยนเปน W2FNS ชวง W2FN ขนานกบแกนนอน แสดงถงอานาจผกขาดของฝายแรงงานวา ถาอตราคาจางตากวา OW2 จะไมมแรงงานเสนอขายเลย แตถาอตราคาจางเทากบ OW2 จะมคนเสนอขายแรงงานถง OQ2 ดงนนเสนการเสนอขายแรงงานในชวงนและเสนตนทนเพมMFCในชวงน คอเสน W2FN และในกรณทถานายจางตองการแรงงานมากกวาน นายจางจะตองจายคาจางสงกวาน ทาใหเสนการเสนอขายแรงงานเปนเสนเดมในชวง NS และเสนตนทนเพม (MFC) จะกลบไปอยบนเสน MFC เดม MFC ชวง MN เปนชวงทเสน MC ขาดตอน (รปท 5.9)

รปท 5.8 คาจางในตลาดผกขาดทมสหภาพแรงงานเขามาเกยวของ

E C

D

F

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

S

MRP

MFC

W1 W0

W2

0 Q1 Q2

93

สรปผลของการทสหภาพแรงงานกาหนดอตราคาจางระดบ OW2 นจะทาใหอตราคาจางสงกวาเดม โดยการจางแรงงานไมลดลง และแรงงานทกคนไดคาจางเทากบ VMP ของแรงงานดวย ดงนน ภาวะการกอบโดยเอาผลประโยชนจากแรงงาน (exploitation) หมดไป

5.6 วธกาหนดคาจางทวไป

ในประเทศทการอตสาหกรรมยงไมแพรหลาย นายจางมบทบาทเกอบทงหมดในการกาหนดคาจางแกคนงานทกประเภท สวนในประเทศอตสาหกรรม การกาหนดคาจางเกดจากสญญาขอตกลงรวม ( Collective Agreement ) ระหวางสหภาพแรงงานและนายจางหรอสมาคมนายจาง ถาตกลงกนไมไดกจะใชว ธอนญาโตตลาการ นอกจากนรฐบาลอาจออกกฎหมายกาหนดคาจางขนตาเพอชวยเหลอคนงานทไมมฝมอ

1) การตกลงระหวางนายจางและลกจางแตละราย

ในระยะเรมแรกของประเทศซงเรมมอตสาหกรรมและยงไมไดใชหลกการแรงงานสมพนธอยางแพรหลาย นายจางมอานาจในการกาหนดคาจางแตลาพงกอนทจะกาหนดออกมาเปนอตราคาจาง นายจางจะพจารณาเปรยบเทยบกบคาจางในสถานประกอบการอน ๆ ในทองทเดยวกน และพจารณาดจานวนคนงานทมฝอยเมอเปรยบเทยบกบความตองการการจางงานใน

รปท 5.9 คาจางในกรณทมการตอรองเกดขน

E

N

M

F

ปรมาณแรงงาน

อตราคาจาง

S

MRP

MFC

W0

W2

0 Q1 Q2

94

ขณะนนหรอกคอพจารณาดมานดและซพพลายแรงงาน ตลอดจนภาวะตลาดแรงงานกบความสามารถของสถานประกอบการนน ๆ ทจะจายคาจาง แลวกาหนดอตราคาจางประสงคจะจาย โดยอาจจะประกาศไวหนาสานกงาน หรอโฆษณาทางหนาหนงสอพมพหรอวทย เมอคนงานสมครโดยยอมรบคาจางในอตราทนายจางไดประกาศไวกถอไดวาเปนการยนยอมพรอมใจในอตราทไดประกาศโดยปรยาย การยนยอมพรอมใจในอตราทนายจางกาหนดขนเองนแตกตางกบการกาหนดคาจางโดยการเจรจากนระหวางนายจางกบลกจาง ซงเปนผลจากการตอรองของทงสองฝาย และถอไดวาเปนสญญารวมกน

2) สญญาขอตกลงรวม

โดยทคนงานคนเดยวไมอยในฐานะทจะตอรองกบนายจางได โดยเฉพาะคนงานทไมมฝมอ สวนคนงานทมฝมออาจจะตอรองคาจางไดบาง โดยเฉพาะอยางยงในเวลาทกาลงขาดแคลนแรงงานนน ๆ ในตลาดแรงงาน แตในกรณทมผกาลงหางานทาอยเปนจานวนมาก คนทวางงานแมจะมฝมออาจจาตองยอมรบทางาน แมคาจางจะตากวาผอนไปบาง เพราะมความจาเปนบงคบ ในประเทศทพฒนาอตสาหกรรมไปแลว คนงานจงมกรวมตวกนเปน “ สหภาพแรงงาน” เพอจะไดมสทธมเสยงในการเจรจาตอรองกบนายจางไดอยางทดเทยมกนมากขน สหภาพแรงงานอาจจะตงขนโดยคนงานในโรงงานเดยวกน เพอรวมกนตอรองเกยวกบคาจางและสภาพการทางาน หรอบางครงกอาจจะมาจากโรงงงานในอตสาหกรรมประเภทเดยวกน หรอมฝมออยางเดยวกน โดยอาจจะเปนระดบเฉพาะทองถน เฉพาะภมภาคหรอทงประเทศ นอกจากนนยงอาจเปนการรวมของคนงานทวไปจากหลายอตสาหกรรมและหลายระดบ สหภาพแรงงานหลายแหงอาจจะรวมกนเปนสหพนธ เพอใหมอานาจในการตอรองกบสมาคมนายจางมากขน โดยอาจจะเจรจาตอรองกนและกนและกาหนดคาจางในออกมาในแบบสญญาขอตกลงรวม แตถาไมสามารถเจรจาตกลงกนได กอาจจะดาเนนการโดยวธการอน คอ เปนวธการซงผแทนของสมาคมนายจางและลกจางรวมกนกาหนดขอบเขต ซงอาจจะตกลงกนวางเงอนไขในการจางงาน อนไดแกคาจาง ชวโมงทางาน และการใหออกจากงาน เปนตน แตโดยทวไปคาจางแรงงานจะเปนหวขอทสาคญทสดในการตกลงรวมกน สาหรบการตกลงรวมกนเพอกาหนดคาจางนน ไดคานงถงปจจยตาง ๆ คอ

(1) สภาพความรงเรองของสถานประกอบการ (2) คาครองชพและการเปลยนแปลงทมตอมาตรฐานการครองชพของคนงาน

95

(3) การเปรยบเทยบคาจางของคนงานในระดบตาง ๆ ในอตสาหกรรมเดยวกน ตลอดจนอตสาหกรรมประเภทอน

ในบางประเทศ รฐบาลไมไดเขาไปมสวนในการตกลงรวมกบนายจางและสมาคมลกจาง แตบางประเทศกาหนดใหเจาหนาทของรฐเขารวมดวย ถอกนวาการตกลงรวมกนเปนวธการทดทสด ในการดารงไวซงความยตธรรมทางสงคมและความเสมอภาคของทกฝายทอยรวมกนในวงการอตสาหกรรม และเนองจากทงสองฝายตางกทราบปญหาตาง ๆ ของวงการอตสาหกรรมและในสถานประกอบการดอยแลว ขอตกลงทออกมาจงมกจะเปนไปโดยเหมาะสมและสามารถปฏบตได เนองจากความแตกตางของสภาพในสถานประกอบการตาง ๆ และในทองถน ตามปกตจงมกจะวางขอตกลงทว ๆ ไปสาหรบทงประเทศไว และมการเจรจากาหนดรายละเอยดตาง ๆ ตามสภาพของแตละทองถนและสถานประกอบการ ขอตกลงทวไปสาหรบทงประเทศสวนมากจะประกอบดวยเรองตอไปน

(1) อตราคาจางขนตาสดสาหรบคนงานทไมมฝมอ กงฝมอ และมฝมอ โดยกาหนดคาจางแรงงานจากดความไวอยางชดเจน

(2) อตราสวนรอยละในกาเพมคาจางในระยะเวลาทกาหนด ซงใชกบคนงานทกคนในขายของขอตกลง

(3) ในการทางานโดยไดคาจางเปนรายชน กจะกาหนดวารายไดโดยเฉลยของคนงานจะสงกวาคนงานททางานตามเวลาเปนรอยละเทาใด

(4) อตราคาลวงเวลา เวลาปกต และในวนหยด (5) ในการอตสาหกรรมททางานไมสมาเสมอจะกาหนดอตราตาสดทควรจะไดใน

สปดาหหนงหรอเดอนหนง ในกรณททางานเปนบางฤดกาล อาจจะกาหนดอตราตาสดในปหนงกได การตกลงรวมกนนจะเปนผลสาเรจได กตอเมอทงฝายนายจางและฝายลกจางเคารพตอสทธและความเหนของกนและกน พรอมทจะโอนออนผอนตามกนบาง โดยพงระลกอยเสมอวา สวสดภาพ และความคงอยของทงสองฝายนนขนอยกบความรงเรองของสถานประกอบการดวย ทางปฏบตในการเจรจาตกลงรวมกนนน แตละฝายจะแสดงขอเทจจรงและหลกฐานประกอบขอเสนอของตน ทงสองฝายมกจะตงขอเรยกรองไวสงกวาทตนตงใจจะยอมตกลง การเจรจาจะทาใหขอเรยกรองของทงสองฝายเขามาใกลกนจนตกลงกนไดในทสด แตในกรณทไมสามารถตกลงกนไดกอาจจะตองดาเนนการในขนตอไป คอ อาจมการไกลเกลยโดยนาเรองเสนอ

96

เจาหนาททไกลเกลย ซงมกจะไดแกเจาหนาทของรฐ เจาหนาทนอาจจะใหคาแนะนาทเปนประโยชนในการตกลงกน แตกไมเปนพนธะแกคกรณทจะตองยอมรบขอเสนอแนะนน ๆ เมอไมสามารถจะตกลงกนไดจรง ๆ กอาจถงขนนดหยดงาน หรอปดงานงดจาง ซงในขนนทงสองฝายตองคานงถงใหรอบคอบถงผลเสยทจะไดรบในการกระทาดงกลาว เชน ดานคนงานกอาจจะตองวางงาน ในดานนายจางกอาจจะตองเสยตลาดไปในขณะทคนงานหยดงานหรอปดงานงดจาง ในบางประเทศขอตกลงรวมกนนมผลบงคบตามกฎหมาย แตบางประเทศถอเปนเพยง Gentlenen Agreement ซงสมาคมลกจางจะเปนผคอยสอดสองใหมการปฏบตตาม

3) อนญาโตตลาการ ( Arbitration )

ในกรณทฝายนายจายและลกจางไมอาจเจรจาตกลงกาหนดคาจางในรปของสญญาขอตกลงรวมกนไดนน ทงสองฝายกอาจจะใชวธอนญาโตตลาการ เปนวธการอกขนหนงในการทจะใชในการกาหนดคาจาง เมอทงสองฝายไมอาจตกลงกนไดเอง การใชวธอนญาโตตลาการแบงเปน 2 แบบ คอ (1) อนญาโตตลาการโดยสมครใจ เปนการยนยอมโดยสมครใจของคกรณทจะใหบคคลภายนอกมสวนในการพจารณา โดยนาขอขดแยงนนเสนอตออนญาโตตลาการหรอเจาหนาทฝายแรงงานสมพนธของรฐ ซงอาจจะเปนคนเดยวหรอเปนคณะกได ซงบคคลเหลานจะตองวางตวเปนกลางไมเขาขางฝายใดฝายหนงในการวนจฉย และเปนอสระจากอทธพลของรฐหรอผใดผหนง ทงฝายนายจางและคนงานจะเสนอขอเทจจรงและขอเรยกรองของตนเปนลายลกษณอกษรพรอมทงหลกฐานเอกสาร เชน ฝายคนงานอาจจะแสดงหลกฐานวาคาครองชพสงขงเพยงใดในระยะเวลาทผานมา เพอขอใหเพมคาจาง หรอฝายนายจางกอาจจะแสดงวาราคาของผลผลตของตนในตลาดทาใหไมสามารถเพมคาจางไดตามทฝายลกจางรองขอ เปนตน แลวอนญาโตตลาการกพจารณาตามทเหนวาเปนธรรมแกสงคม ถกตองตามภาวะเศรษฐกจ และคานงถงผลประโยชนของคกรณและของประเทศสวนรวม เมออนญาโตตลาการวนจฉยเปนสถานใดแลว คกรณฝายหนงฝายใดจะยอมรบหรอไม กไดหากจะไมยอมรบคาววนจฉยอาจจะนาเรองกลบไปเจรจากนใหมหรอไมกนดหยดงาน หรอปดงานงดจางไดดวยเหตนในบางกรณจงไมอาจระงบขอขดแยงได ถาคาวนจฉยนนยงไมเปนทพอใจของฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝาย (2) อนญาโตตลาการโดยบงคบ ( Compulsory Arbitration ) เปนวธการซงกฎหมายกาหนดใหคกรณนาขอขดแยงทตกลงกนไมไดขนเสนอตออนญาโตตลาการ โดยเฉพาะอยางยงขอขดแยงในกจการหรออตสาหกรรมทมความสาคญทเกยวของกบสวสดภาพของประชาชนของประเทศชาตเปนสวนรวม กระบวนการในการนเหนไปในทานองเดยวกบวธการอนญาโดตตลา

97

การโดยสมครใจ มบทบงคบทคกรณจะนดหยดงานหรอปดงานงดจาง ไมได และจะตองยอมรบคาวนจฉยชขาดของอนญาโตตลาการ ทงมบทลงโทษในกรณทมการละเมดอกดวย วธการอนญาโตตลการโดยบงคบนใชไดผลดในทซงองคการลกจางหรอนายจางไมเขมแขงพอทจะเจรจาตอรองอยางเทาเทยมกน เพอทาสญญาขอตกลงรวมกน อาจกลาวไดอกนยหนงวาเปนวธการอยางหนงทจะใหความเปนธรรมแกสงคม ในกรณทวธการทาสญญาขอตกลงรวมกนไมอาจจะใหได อยางไรกด แมอนญาโตตลาการโดยบงคบจะชวยระงบความยงยากได แตอาจกอใหเกดความไมพอใจแกฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝาย ซงจาตองยนยอมปฏบตตาม เนองจากการบงคบของกฎหมายจงจะทาใหสงบอยไดไมนาน เพราะเมอฝายลกจางรสกวาการวนจฉยนน ทาใหตนไดรบคาจางนอยไป ขณะเดยวกบฝายนายจางกอาจรสกวาตนตองจายคาจางสงเกนไป กอาจเกดขอพพาทขดแยงขนไดอก นอกจากนอนญาโตตลาการโดยบงคบนทาใหการเจรจาตอรองไดผลนองลง เพราะทาใหคกรณมกจะไมพยายามทจะตกลงกนเองเนองจากรวาถงอยางไรกจะตองมอนญาโตตลาการเขามาทาการวนจฉย อนง ในบางประเทศอนญาโตตลาการโดยบงคบทาหนาทพจารณาขอพพาทเกยวกบการตความปฏบตตามสญญาขอตกลงรวมดวย ยงกวานน บางประเทศไดออกกฎหมายใหอานาจรฐบาลโดยคณะอนญาโตตลาการขยายขอบเขตการปฏบตตามขอตกลงรวมทมอยออกไปใชบงคบแกนายจางและลกจางใหกวางขวงางออกไปทวอตสาหกรรม ซงเปนการกระทาทใหผลบงคบแกนายจางและลกจางทไมไดมสวนรวมกาหนดคาจางในการทาสญญาขอตกลงรวมนน ๆ ดวย

4) การกาหนดคาจางขนตาโดยรฐ

เนองจากการกาหนดคาจางโดยสญญาขอตกลงรวมจะไดผลดแตเฉพาะในบางกรณทสมาคมนายจางและลกจางเขมแขง เชน ในประเทศทพฒนาอตสาหกรรมแลว ทง 2 ฝายจะตองมความตงใจจรงทจะตกลงกนใหไดแตในบางอตสาหกรรมทสมาคมลกจางหรอนายจางยงไมแขงแรงพอทจะตอรองใหมการกาหนดคาจางอยางเหมาะสมไดและในประเทศทกาลงพฒนาสวนใหญซงเพงเรมมการจดตงสมาคมลกจางและนายจางนนอตราคาจางจงมกจะขนลงตามดมานดและซพพลายของแรงงาน จงเปนหนาทของรฐทจะเขามาชวยกาหนดอตราคาจางขนตา เพอชวยเหลอแรงงานทไมมฝมอไมใหถกเอาเปรยบ โดยเหตทการกาหนดคาจาง เปนเรองยงยากสบสนรฐบาลจงมกจะตงคณะกรรมการคาจางขน เพอพจารณากาหนดอตราคาจางขนตาใหเหมาะสม และใหมผลในดานการสงเสรมการ

98

ลงทน การกาหนดน มกจะตราออกเปนกฎหมาย และวางมาตราการตางๆ ทจะกอใหเกดผลในทางปฏบต หากลกจางมการรวมตว เปนสมาคมหรอสหภาพแรงงานแลว กจะชวยสอดสองและรายงานใหรฐบาลทราบ ในกรณทมการละเมดกฎหมายวาดวยคาจางขนตา ในบางประเทศคณะกรรมการ พจารณาคาจางน แยกออกเปนรายอตสาหกรรม หรอมการแบงเปนรายทองถน เพอใหคณะกรรมการสามารถพจารณาถงภาวะความเปนไป และสภาพของคนงานในอตสาหกรรมนนๆ ไดโดยละเอยด กอนทจะกาหนดอตราคาจางขนตาลงไปใหเหมาะสมกบสถาพของแตละอตสาหกรรม อยางไรกตาม วธการนมขอโตแยงวา คณะกรรมการเหลานอาจใชหลกในการกาหนดคาจางแตกตางกนไป อาจกอใหเกดความไมเปนธรรมได ดวยเหตน บางประเทศจงใชวธตงคณะกรรมการกลางขน เพอพจารณาคาจางขนตาสาหรบหลายๆอตสาหกรรม และคณะกรรมการจะตงอนกรรมการสาหรบแตละอตสาหกรรมขนพจารณาสภาพความเปนไปในอตสาหกรรมนนๆ และเสนอแนะอตราคาจางมายงคณะกรรมการกลางใหพจารณาปรบปรงอกขนหนง โดยใหอนกรรมการเหลานนรวมปรกษาหารอดวย คณะกรรมการพจารณาคาจางท เปนคณะกรรมการกลางและอนกรรมการในแตละอตสาหกรรม รฐจะเปนผแตงตงโดยใหประกอบดวยผแทนฝายนายจาง ลกจาง และจากบคคลภายนอก เชน นกวชาการ ขาราชการ ตามความเหมาะสม

5.7 การกาหนดคาจางในตลาดแรงงานของไทย

บรรดาขอยงยากทงหลายในการบรหารแรงงานแทบทกมมโลก ปญหาคาจางและสวสดการนบเปนปญหาทมความสาคญทสดและไมอาจหาขอยตไดโดยงาย โดยเฉพาะประเทศทกาลงพฒนา หรอทกาลงอยในสภาวะเศรษฐกจในขนวกฤต การกาหนดคาจางใหมความเหมาะสมและเปนทพอใจของคนสวนใหญยอมมความสาคญยง

1) บทบาทของผทเกยวของกบการกาหนดคาจาง

โดยทว ๆ ไป ในการกาหนดคาจางนนมผมสวนเกยวของอยสามฝายดวยกนคอ นายจาง ลกจาง และรฐบาล ซงจะอธบายบทบาทของแตละฝายไดดงน 1.1) บทบาทของนายจางในการกาหนดคาจาง เปนทยอมรบกนวา ในการลงทนประกอบการทงหลาย นายจางหรอผลงทนยอมเปนผกาหนดปจจยตาง ๆ ทนามาประกอบในการผลตอนหมายรวมถง คาจางแรงงาน ซงเปนสวนหนงของตนทนในการผลตดวย ฉะนนนายจางยอมตองการทจะกาหนดคาจางใหตาเพอจะไดมตนทนตา อยางไรกดการกาหนดคาจางของนายจางอาจถกจากดโดยสภาพการแขงขน ตนทนการฝกฝนแรงงาน การจงใจใหลกจางทางานอยางมประสทธภาพ ตนทนทสงมากเมอม

99

การเปลยนแปลงกรรมวธการผลตเปนแบบใชเครองจกรและกฎหมายเกยวกบอตราคาจางขนตา ซงขอจากดเหลานเปนสงทนายจางจะตองนามาพจารณาในการกาหนดคาจาง 1.2) บทบาทของลกจางในการกาหนดคาจาง ในกรณทลกจางยงไมไดรวมตวเปนสหภาพแรงงาน ลกจางจะมบทบาทในการกาหนดอตราคาจางนอยมาก คาจางจะถกกาหนดโดยนายจางเปนหลก ถาคาจางนนตา ลกจางกจะแสวงหางานอนแทน แตถาไมมทางเลอกอนกจะยอมทางานนน เพราะยงดกวาวางงาน กรณทเปนลกจางมฝมอ (skilled labors) อาจจะมบทบาทในการกาหนดคาจาง เพราะลกจางเหลานหาไดไมงายนก นายจางยอมใหลกจางมฝมอเปนฝายเรยกรองอตราคาจาง แลวจะพจารณาวาผลตอบแทนทไดจากแรงงานของลกจางคมกบคาจางทจายไปหรอไม ถาคมกจะยอมตามทลกจางเรยกรอง กรณทมสหภาพแรงงาน ทาใหฝายลกจางมบทบาทในการกาหนดคาจางมากขน จากสภาพการทางานดงเดมทนายจางมบทบาทในการกาหนดคาจางเพยงฝายเดยวทเรยกวา unilateral policy มาเปนการกาหนดคาจางทลกจางมสวนรวมในการกาหนดคาจาง โดยมการยนขอเรยกรองการเจรจาตอรองและยตโดยขอตกลงรวมกนในการกาหนดอตราคาจาง ซงวธการเชนนเรยกวา bilateral policy 1.3) บทบาทของรฐบาลในการกาหนดคาจาง โดยทรฐบาลของประเทศตาง ๆ มหนาทในการบรหารประเทศโดยมประชาชนเปนผเสยภาษอากร เพอเปนคาใชจายในการบรหารงานสาธารณะ รฐบาลแตละประเทศจงมหนาทกาหนดคาจาง (wage-price policy) ใหแกองคกรแตละฝายดงน (1) เงนเดอนและคาจาง สาหรบขาราชการและลกจางของรฐบาล ตามพระราชบญญตเงนเดอน และพระราชบญญตงบประมาณประจาป (ในสวนทเกยวกบเงนเดอนคาจาง) (2) เงนเดอนและคาจาง สาหรบพนกงานและลกจางในองคการรฐวสาหกจตามพระราชบญญตการจดตงรฐวสาหกจแตละแหง และพระราชบญญตงบประมาณประจาป ในสวนทวาดวยรฐวสาหกจ (3) คาจางขนตา ซงในปจจบนเปนไปตามประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการโดยยงยดหลกการตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรองการกาหนดคาจางขนตา ลงวนท 16 เมษายน 2515 โดยรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการ เปนผพจารณาลงนามประกาศกาหนด

2) การจายคาจาง

2.1) เกณฑการจายคาจาง การจายคาจางนนขนอยกบขอตกลงหรอสญญาระหวางลกจางกบนายจาง แตทนยมทากนตามกฎหมายไทย คอ (1) จายตามระยะเวลา สมมตวา นายจางและลกจางตกลงกนไววาจะจายเปนรายวน รายสปดาห รายเดอน หรอรายป เปนตน นายจางกจะตองจายใหแกลกจางเมอถงเวลานน เชน สมมตวา

100

สญญาวาจะจายเปนรายเดอน นายจางจะจาย 2 - 3 เดอน ครงไมได ตามปกตโดยทวไป ก า ร จ า ยคาจางตามระยะเวลา มกเหมาะสมกบงานทตองการคณภาพมากกวาปรมาณหรองานทไมอาจวดผลได เชน งานสอน หรองานทคาแรงตา เวลาทางานยาว เปนตน (2) จายตามผลงาน ถาเปนงานเหมา กจายเมองานนนเสรจ ถามการแบงงานออกเปนงวด ๆ กจะตองจายเมองานงวดนน ๆ เสรจแลว ถาเปนงานนบชน กจะจายตามจานวนชนททาออกมาได การจายตามผลงานน ถาไมไดตกลงหรอทาสญญาอน ๆ ไว นายจางจะจายใหเมองานแลวเสรจ และในการจายคาจาง นายจางกจะนาหนอนมาหกไมได และถานายจางไมจายตามเวลาทกาหนดไว นายจางจะตองจายดอกเบยใหแกลกจางในระหวางผดนดรอยละสบหาตอป การจายคาจางตามผลงาน มกเหมาะสมกบงานทตองการปรมาณผลผลตเปนสาคญ 2.2) สถานทจายคาจาง ตามปกต นายจางจะจายคาจางให ณ สถานททางานของคนงาน ถาจายทอนควรตองไดรบความยนยอมจากคนงาน 2.3) การจายคาลวงเวลาและการจายคาทางานในวนหยด

ก. คาลวงเวลา เปนเงนทนายจางจายใหแกลกจาง เพอตอบแทนการทลกจางทางานเกนเวลาทางานปกตหรอในวนหยด เหตทตองมคาลวงเวลาเพราะถอวาคนงานควรมเวลาพกผอนเปนของตวเอง ถาหากเขาเสยสละเวลาทเขาควรไดพกผอนมาทางาน เขาควรไดรบคาตอบแทน ซงสาระสาคญของการจายคาลวงเวลาตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มดงตอไปน

มาตรา 61 ในกรณทนายจางใหลกจางทางานลวงเวลาในวนทางานใหนายจางจายคาลวงเวลาไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอชวโมงตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย เชน นาย ก. ทางานในเวลาทางานปกตไดคาจางชวโมงละ 20 บาท ถานาย ก. ทางานลวงเวลาในวนทางานปกต นาย ก. จะตองไดรบคาจางชวโมงละไมนอยกวา 30 บาท เปนตน ถาเปนลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย ใหนายจางจายคาลวงเวลาไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอหนวยในเวลาทางานปกต สาหรบผลงานททาไดเกน เชน นาย ก. ทาเกาอตวหนงไดรบคาจาง 50 บาท นาย ก. ทางานลวงเวลา นาย ก. จะไดรบคาจางเปนตวละ 75 บาท มาตรา 62 ในกรณทนายจางใหลกจางทางานในวนหยดประจาสปดาห ซงหยดไดสปดาหหนงไมนอยกวาหนงวน หรอใหลกจางทางานในวนหยดประจาปซงนายจางตองประกาศใหลกจางทราบลวงหนาหนงป วนหยดดงกลาวในหนงปจะตองไมนอยกวาสบสามวนโดยรวมวนแรงงานแหงชาตดวย หรอใหลกจางทางานในวนหยดผกผอนประจาปโดยทลกจางทางานตดตอกนมาแลวครบ

101

หนงปมสทธหยดพกผอนไดไมนอยกวาหกวนทางาน ใหนายจางจายคาทางานในวนหยดใหแกลกจางในอตราดงตอไปน (1) สาหรบลกจางซงมสทธไดรบคาจางในวนหยด ใหจายเพมขนอกไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาหนงเทาครงของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย (2) สาหรบลกจางซงไมมสทธไดรบคาจางในวนหยด ใหจายไมนอยกวาสองเทาของอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาสองเทาของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย มาตรา 63 ในกรณทนายจางใหลกจางทางานลวงเวลาในวนหยด ใหนายจางจายคาลวงเวลาใหแกลกจางในอตราไมนอยกวาสามเทาของอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา หรอไมนอยกวาสามเทาของอตราคาจางตอหนวยในวนทางานตามจานวนผลงานททาไดสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย มาตรา 65 ลกจางซงมอานาจหนาทหรอซงนายจางใหทางานอยางหนงอยางใดดงตอไปน ไมมสทธไดรบคาลวงเวลาตามมาตรา 61 และคาลวงเวลาในวนหยดตามมาตรา 63 แตลกจางซงนายจางใหทางานตาม (2) (3) (4) (5) (6) (7) หรอ (8) มสทธไดรบคาตอบแทนเปนเงนเทากบอตราคาจางตอชวโมงในวนทางานตามจานวนชวโมงททา

(1) ลกจางซงมอานาจหนาททาการแทนนายจางสาหรบกรณการจาง การใหบาเหนจ การลด คาจาง หรอการเลกจาง

(2) งานขบวนการจดงานรถไฟ ซงไดแกงานททาบนขบวนรถและงานอานวยความสะดวกแกการเดนรถ

(3) งานเปดปดประตนาหรอประตระบายนา (4) งานอานระดบนาและวดปรมาณนา (5) งานดบเพลงหรองานปองกนอนตรายสาธารณะ (6) งานทมลกษณะหรอสภาพทตองออกไปทางานนอกสถานท และโดยลกษณะ

หรอสภาพของงาน ไมอาจกาหนดเวลาทแนนอนได (7) งานอยเวรเฝาดแลสถานทหรอทรพยสนอนมใชหนาทการทางานตามปกต

ของลกจาง (8) งานอนทกาหนดในกฎกระทรวง

ทงนเวนแตนายจางตกลงจายคาลวงเวลาหรอคาลวงเวลาในวนหยดใหแกลกจาง

102

ข. การจายคาทางานในวนหยด วนหยดตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มสาระสาคญดงตอไปน มาตรา 56 ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางเทากบคาจางในวนทางานสาหรบวนหยดดงตอไปน

(1) วนหยดประจาสปดาห เวนแตลกจางซงไดรบคาจางรายวน รายชวโมง หรอตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย

(2) วนหยดตามประเพณนยม (3) วนหยดพกผอนประจาป

2.4) การลาโดยไดรบคาจาง ตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 กาหนดไววาใหลกจางลาโดยไดรบคาจางคอ มาตรา 57 ใหนายจางจายคาจางในวนลาปวยตามมาตรา 32 (ใหลกจางมสทธลาปวยไดเทาทปวยจรง การลาปวยตงแตสามวนขนไปนายจางอาจใหลกจางแสดงใบรบรองแพทยแผนปจจบนชนหนง หรอของสถานพยาบาลของทางราชการ…) เทากบอตราคาจางในวนทางานตลอดระยะเวลาทลา แตปหนงตองไมเกนสามสบวนทางาน ในกรณทลกจางใชสทธลาเพอทาหมนตามมาตรา 33 (ใหลกจางมสทธลาเพอทาหมนไดและมสทธลาเนองจากการทาหมนตามระยะเวลาทแพทยแผนปจจบนชนหนงกาหนดและออกใบรบรอง) ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางในวนลานนดวย มาตรา 58 ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางในวนลาเพอรบราชการทหารตามมาตรา 35 (ใหลกจางมสทธลาเพอรบราชการทหารในการเรยกพลเพอตรวจสอบ เพอฝกวชาทหาร หรอเพอทดลองความพรงพรอมตามกฎหมายวาดวยการรบราชการทหาร) เทากบคาจางในวนทางานตลอดระยะเวลาทลา แตปหนงตองไมเกนหกสบวน มาตรา 59 ใหนายจางจายคาจางใหแกลกจางซงเปนหญงในวนลาเพอคลอดบตรเทากบคาจางในวนทางานตลอดระยะเวลาทลา แตไมเกนสสบหาวน มาตรา 60 เพอประโยชนแกการจายคาจางตามมาตรา 56 มาตรา 57 มาตรา 58 และมาตรา 59 ในกรณทลกจางไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวยใหนายจางจายคาจางในวนหยดหรอวนลาเทากบคาจางโดยเฉลยในวนทางานทลกจางไดรบในงวดการจายคาจางกอนวนหยดหรอวนลานน 2.5) การจายคาจาง (คาชดเชย) ในกรณใหคนงานออกจากงาน ในกรณทลกจางตองออกจากงานหรอถกเลกจาง โดยไมใชความผดของตน นายจางตองจายคาชดเชยใหแกลกจางประจาซงเลกจาง ตามพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ดงน มาตรา 118 ใหนายจางจายคาชดเชยใหแกลกจางซงเลกจางดงตอไปน

103

(1) ลกจางซงทางานตดตอกนครบ 120 วน แตไมครบ 1 ป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทาย 30 วน หรอไมนอยกวาคาจางของการทางาน 30 วนสดทาย สาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย

(2) ลกจางซงทางานตดตอกนครบ 1 ป แตไมครบ 3 ป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราเดอนสดทาย 90 วน หรอใหจายไมนอยกวาคาจางของการทางาน 90 วนสดทาย สาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย

(3) ลกจางซงทางานตดตอกนครบ 3 ป แตไมครบ 6 ป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทาย 180 วนสดทาย หรอไมนอยคาจางของการทางาน 180 วนสดทาย สาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย

(4) ลกจางซงทางานตดตอกนครบ 6 ป แตไมครบ 10 ป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทาย 240 วนสดทาย หรอไมนอยคาจางของการทางาน 240 วนสดทาย สาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย

(5) ลกจางซงทางานตดตอกนครบ 10 ปขนไป ใหจายไมนอยกวาคาจางอตราสดทาย 300 วนสดทาย หรอไมนอยคาจางของการทางาน 300 วนสดทาย สาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวย

การเลกจางตามมาตราน หมายความวา การกระทาใดทนายจางไมใหลกจางทางานตอไปและไมจายคาจางให ไมวาจะเปนเพราะเหตสนสดสญญาจางหรอเหตอนใด และหมายความรวมถงกรณทลกจางไมไดรบคาจางเพราะเหตทนายจางไมสามารถดาเนนกจการตอไป ความในวรรคหนงมใหใชบงคบแกลกจางทมกาหนดระยะเวลาการจางไวแนนอนและเลกจางตามกาหนดระยะเวลานน การจางทมกาหนดระยะเวลาตามวรรคสามจะกระทาได สาหรบการจางงานในโครงการเฉพาะทมใชงานปกตของธรกจหรอการคาของนายจางซงตองมระยะเวลาเรมตนและสนสดของงานทแนนอนหรอในงานมลกษณะเปนครงคราวทมกาหนดการสนสด หรอความสาเรจของงาน หรอในงานทเปนไปตามฤดกาลและไดจางในชวงฤดกาลนน ซงงานนนจะตองแลวเสรจภายในเวลาไมเกนสองปโดยนายจางและลกจางไดทาสญญาเปนหนงสอไวตงแตเมอเรมจาง มาตรา 119 นายจางไมตองจายคาชดเชยใหแกลกจางซงเลกจางในกรณใดกรณหนงดงตอไปน (1) ทจรตตอหนาท หรอกระทาความผดอาญาโดยเจตนาแกนายจาง (2) จงใจทาใหนายจางไดรบความเสยหาย (3) ประมาทเลนเลอเปนเหตใหนายจางไดรบความเสยหายอยางรายแรง

104

(4) ฝาฝนขอบงคบเกยวกบการทางานหรอระเบยบหรอคาสงของนายจางอนชอบดวยกฎหมายและเปนธรรม และนายจางไดตกเตอนเปนหนงสอแลว เวนแตเปนกรณทรายแรงนายจางไมจาเปนตองตกเตอน หนงสอเตอนใหมผลบงคบไดไมเกนหนงปนบแตวนทลกจางไดกระทาความผด

(5) ละทงหนาทเปนเวลาสามวนตดตอกนไมวาจะมวนหยดคนหรอไมกตามโดยไมมเหตผลอนสมควร

(6) ไดรบโทษจาคกตามคาพพากษาถงทสดใหจาคก เวนแตเปนโทษสาหรบความผดทไดกระทาโดยประมาทหรอความผดลหโทษ

มาตรา 120 ในกรณทนายจางยายสถานประกอบการไปตง ณ สถานทอน อนมผลกระทบสาคญตอการดารงชวตตามปกตของลกจางและครอบครว นายจางตองแจงใหลกจางทราบลวงหนาไมนอยกวาสามสบวนกอนวนยายสถานประกอบกจการ ในการน ถาลกจางไมประสงคจะไปทางานดวยใหลกจางบอกเลกสญญาจางไดโดยลกจางมสทธไดรบคาชดเชยพเศษไมนอยกวารอยละหาสบของอตราคาชดเชยทลกจางพงมสทธไดรบตามมาตรา 118 ในกรณทนายจางไมแจงใหลกจางการยายสถานประกอบกจการลวงหนาตามวรรคหนง ใหนายจางจายคาชดเชยพเศษแทนการบอกกลาวลวงหนาเทากบคาจางอตราสดทายสามสบวน หรอเทากบคาจางของการทางานสามสบวนสดทายสาหรบลกจางซงไดรบคาจางตามผลงานโดยคานวณเปนหนวยดวย ลกจางมสทธยนคาขอใหคณะกรรมการสวสดการแรงงานพจารณาภายในสามสบวนนบแตวนทนายจางยายสถานประกอบกจการวาเปนกรณทนายจางตองบอกกลาวลวงหนาหรอลกจางมสทธบอกเลกสญญาจางโดยมสทธไดรบคาชดเชยพเศษตามวรรคหนงหรอไม คาวนจฉยของคณะกรรมการสวสดการแรงงานใหเปนทสด เวนแตนายจางหรอลกจางจะอทธรณคาวนจฉยตอศาลภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแจงคาวนจฉย ในกรณทนายจางเปนฝายนาคดไปสศาลนายจางตองวางเงนตอศาลตามจานวนทตองจายแกลกจางทยนคาขอตามวรรคสาม จงจะฟองคดได การบอกเลกสญญาจางตามมาตราน ลกจางตองใชสทธภายในสามสบวนนบแตวนทนายจางยายสถานประกอบกจการหรอนบแตวนทคาวนจฉยของคณะกรรมการสวสดการแรงงานหรอคาพพากษาของศาลเปนทสด มาตรา 121 ในกรณทนายจางจะเลกจางลกจางเพราะเหตทนายจางปรบปรงหนวยงานกระบวนการผลต การจาหนายหรอการบรการ อนเนองมาจากการนาเครองจกรมาใชหรอเปลยนแปลงเครองจกรหรอเทคโนโลย ซงเปนเหตใหตองลดจานวนลกจาง หามมใหนามาตรา 17 วรรคสอง (ในกรณทนายจางเปนฝายบอกเลกสญญาจาง ถานายจางไมไดระบเหตผลไวในหนงสอบอกเลกสญญาจาง นายจางจะยกเหตมาตรา 119 ขนอางในภายหลงไมได) มาใชบงคบ และใหนายจางแจงวนทจะเลกจาง เหตผลของการเลกจางและรายชอลกจางตอพนกงานตรวจแรงงาน และลกจางทจะเลกจางทราบลวงหนาไมนอยกวาหกสบวนทจะเลกจาง

บทท 6 การกาหนดคาจางขนตา

(Minimum Wage Determination)

6.1 ความเปนมา

เมอพดถงคาจางหรอคาแรง โดยสวนมากแลวจะเขาใจโดยอตโนมตวาเปนคาจางของกรรมกร ในภาคธรกจอตสาหกรรมซงเปนตลาดแรงงานทสาคญ ในการประกอบธรกจ นายจางหรอผประกอบธรกจมวตถประสงคทสาคญคอ การแสวงหากาไรสงสด เพราะฉะนนเขาจะตองทาใหตนทนในการผลตตาทสด ซงสวนหนงของตนทนกคอคาแรงทใชในการผลต ในขณะเดยวกนเจาของปจจยการผลตหรอแรงงานกตองการคาจางทสงเพอใชในการยงชพของเขาและครอบครว จะเหนไดวาตางฝายตางกมเหตผลดวยกนทงสนในการทจะดนรนใหมคาจางทเปนธรรม แตกดเหมอนวายงหาความคดทสอดคลองกนพอทจะถอเปนขอสรปไมได ความคดเหนของฝายนายจางและลกจางเกยวกบอตราคาจางขนตา กยงคงมแนวความคดทแตกตางกนตลอดเวลา การเรยกรองใหมการปรบคาจางขนตาจากฝายลกจางหรอผใชแรงงานกระทากนจนกลายเปนเทศกาลประจาป ซงบางปกมเหตการณทรนแรง มผลกระทบหลายประการ บางปกไมรนแรงนก แตกเปนเรองทตองพจารณากนเสมอมา เนองจากการทางานทาใหลกจางมความสามารถและความชานาญมากขน คาจางของลกจางจงควรจะเพมขนตลอดเวลาพรอม ๆ กบการเพมขนของผลผลต ดงนนในดานหนงนายจางควรจะปรบอตราคาจางใหแกลกจางตามอตราการเพมขนของผลผลตทเกดจากประสทธภาพการทางานและความชานาญของลกจาง แตอกดานหนงคาของคาจางทแทจรง (real wage) กจะลดลงตลอดเวลาตามภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลง เปนผลใหคาครองชพสงขน ฉะนน อตราคาจางขนตาทประกาศกาหนดกควรจะตองมการปรบปรงเปนครงคราว เพอคงไวซงอานาจการซอของลกจาง และรกษาระดบมาตรฐานการครองชพขนตาของลกจางไมมฝมอ (unskilled) ในขณะเดยวกนกจะชวยกระตนตออตราคาจางของลกจางกงฝมอ (semi-skilled) หรอลกจางฝมอ (skilled) เพอรกษาระดบมาตรฐานการครองชพของเขา ซงเปนผลมาจากประสทธภาพและความสามารถในการทางาน ในการกาหนดราคาสนคาโดยทว ๆ ไปเรากาหนดโดย อปทานและอปสงคของสนคานนหากจะพจารณมาวาการขายแรงงานกเหมอนกบขายสนคาแลว คาแรงงานกควรถกกาหนดโดยอปทานและอปสงคของแรงงานเชนกน ซงจรง ๆ แลวแรงงานทไรฝมอมอยเปนจานวนมากดวยเหตนทาใหราคาคาแรงของเขาเหลานนมแนวโนมทจะตาลง ซงพอจะสรปไดวาเนองจากลกจางมอานาจตอรองตา เพราะ

106

ระบบเศรษฐกจมการวางงานอยเปนจานวนมาก และสหภาพแรงงานยงขาดประสทธภาพ นอกจากนประสทธภาพในการผลตตา เนองจากขาดความรความชานาญ การขนคาจางเปนสงจาเปนตองกระทาเพออยางนอยกชดเชยคาของเงนทลดลงและเพอสนองตอบแกลกจางในการกระตนประสทธภาพในการทางาน รฐบาลมกเขาแทรกแซงในการกาหนดคาจางขนตา เพอกดกนไมใหนายจางกอบโกยผลประโยชนจากหยาดเหงอแรงงานของคนงานมากนก และประกนความเปนอยขนตาของคนงาน คาจางขนตาจงเปนคาจางพนฐานทวไปเพอชวยเหลอคนงานกลมทไมมฝมอ การประกาศอตราคาจางขนตาแตละครงจะมเงอนไขวาคาจางขนตาตองจายเงนเทานน ผลประโยชนสวสดการตาง ๆ ทนายจางจดใหอยกอนแลว นายจางจะนามาหกออกเสยมได การจายคาจางขนตาจะกระทาได กแตเฉพาะลกจางทดลองงานเปนระยะเวลาไมเกน 60 วน ในอดตทผาน ๆ มานน คาจางถอวาเปนเรองทเกอบจะไมมความสาคญเลย เนองจากมการใชแรงงานเปนระบบการใชแรงงานทาสและแรงงานไพร ซงเปนการเกณฑแรงงานโดยการบงคบโดยไมมการจายคาแรง การใชแรงงานโดยการจายคาจางเรมจะมขนในสมยของพระบาทสมเดจพระนงกลาเจาอยหว ซงเปนการจางแรงงานไปในทางขดคลอง แตสวนมากกเปนลกจางตางชาตโดยเฉพาะลกจางชาวจน จนราว พ.ศ. 2470 การจางแรงงานโดยคาจางเรมมความสาคญและมบทบาทขนจนถงกบมการตงคณะกรรมการขนเพอพจารณา และใน พ.ศ. 2472 กมประมวลกฎหมายทบญญตถง "การจางแรงงาน" ขนในประเทศไทยเปนครงแรก แตกมการกาหนดกฎเกณฑควบคมกบขาราชการ สวนลกจางอน ๆ ยงปลอยใหลกจางกบนายจางตกลงหรอตอรองกนเองตามลาพง ซงลกจางจะอยในฐานะทเสยเปรยบเปนสวนมากจน พ.ศ. 2499 จงมการออก พ.ร.บ. แรงงาน ซงควบคมใหมการกาหนดอตราคาจางใหเปนธรรมขนและทสาคญกคอยอมใหลกจางรวมตวกนตอรองกบนายจางได และ พ.ร.บ.นกถกยกเลกไปโดยประกาศของคณะปฏวต พ.ศ. 2501 ฉบบท 19 แตบทบญญตสวนทเกยวกบการคมครองแรงงาน กไดมการบญญตไวใหมในประกาศของกระทรวงมหาดไทย และกยงมประกาศอน ๆ ทเกยวกบการคมครองผลประโยชนของแรงงานกมตามออกมามากมาย เปนผลใหปจจบนแมการกาหนดอตราคาจางสวนใหญจะยงเปนไปโดยฝายนายจางมบทบาทและอานาจตอรองสงอยกตาม แตกมแนวโนมวาฝายลกจางจะมอานาจตอรองเพมขน และไดรบความเปนธรรมจากการจายคาจางมากขน

6.2 ความหมายของคาจางขนตา

คาจางขนตาอาจแยกไดหลายอยาง เชน 1) คาจางขนตา หมายถง คาจางตาทสด (minimum wage) ทคณะกรรมการคาจางกาหนดขน

ประกาศใชโดยรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยในราชกจจานเบกษา เพอใหนายจางจายใหคนงาน ถอเปนมาตรฐานการครองชพขนตาของคนงาน นายจางจะจายตากวานไมได

107

2) คาจางขนตา หมายถง การใหหลกประกนแกผใชแรงงาน โดยเฉพาะการใหหลกประกนแกคนงาน หรอกรรมกรทไรฝมอ (unskilled worker) ซงมอยมากในเมองทมสถานประกอบการธรกจ และอตสาหกรรมขนาดใหญและขนาดกลาง เชน กรงเทพฯ หรอจงหวดใกลเคยงซงเปนตลาดแรงงานทใหญทสดของประเทศวาการรบจางใชเแรงงานของตนใหนายจางซงเปนผประกอบการธรกจหรอ อตสาหกรรมจะไดคาตอบแทนเปนตวเงนทงหมด และหรอไดรบคาตอบแทนทงทเปนตวเงนและไมใชตวเงน ซงอาจอยในรปของสวสดการอน ๆ เชน ทพก อาหาร เสอผา ฯลฯ ในระดบทสมดลกบคาใชจายในการดารงชพอยางสมอตภาพของครวเรอนผใชแรงงานทไมมฝมอ

3) คาจางขนตา ตามความหมายสากลทองคการแรงงานระหวางประเทศยอมรบนน หมายถงคาจางทพอจะชวยใหคนงานไรฝมอพอยงชพอยไดตามอตภาพกบภรรยาและบตรอก 2 คน

สาหรบประเทศไทย การคดคาแรงขนตาไมไดถอตามหลกสากล เพราะการกาหนดอตราคาจางขนตาในประเทศไทย คดเฉพาะคาใชจายของลกจางเพยงคนเดยวดงความในขอ 6 ของประกาศกระทรวงมหาดไทย และแกไขเมอ 1 มกราคม 2519 วา

“ใหคณะกรรมการมหนาทพจารณาเสนอความเหนเมอรฐบาลกาหนดเปนนโยบายคาจางของประเทศ และมอานาจหนาทพจารณาเสนอความเหน เมอรฐบาลกาหนดเปนนโยบายคาจางของประเทศ และมอานาจหนาทกาหนดอตราคาจางขนตา ซงลกจางคนเดยวจะไดรบ และสามารถดารงชพอยได” ทง ๆ ทตามความเดมในขอ 6 ระบวา

“ใหคณะกรรมการมหนาทพจารณากาหนดคาจางแรงงานขนตา ซงลกจางควรไดรบโดยคานงถงขอเทจจรงตาง ๆ ทงนเพอใหลกจางสามารถเลยงดตนเอง และสมาชกในครอบครวอก 2 คน ใหดารงชพอยไดตามปกตวสย เชนเดยวกบคนทวไปในสงคม” จะเหนไดวาตามความเดมนน หลกการกาหนดอตราคาจางขนตาใกลเคยงกบหลกสากลมาก

ปจจบนการกาหนดคาจางขนตา จะเปนไปตามประกาศของกระทรวงแรงงานและ สวสดการสงคม

6.3 หลกเกณฑและวธการในการกาหนดคาจางขนตา

1) หลกเกณฑทใชในการพจารณากาหนดอตราคาจางขนตา มดงน (1) ความจาเปนในการครองชพของลกจาง และมาตรฐานในการครองชพ (2) ราคาสนคา ความสามรถของธรกจ (3) ระดบคาจางของลกจางในกจการอนทมลกษณะใกลเคยงหรอเทยบเทาไดกบลกจาง

ทอยในขายทจะไดรบประโยชนจากการปรบคาจางขนตา (4) สภาวะเศรษฐกจและเปาหมายในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทย

108

(5) ผลกระทบตอวงการเศรษฐกจทงในดานการลงทน การจางงาน การขยายกจการ ธรกจและอตสาหกรรม ผลกระทบในราคาสนคาและบรการ

2) วธการและเหตผลทใชในการกาหนดอตราคาจางขนตา 2.1) วธการทใชในการกาหนดอตราคาจางขนตา โดยทว ๆ ไป มกเลอกใชกนอยหลาย

วธเชน (1) ฝายนายจางเปนผกาหนดขนเอง (2) เปนการตกลงตอรองระหวางนายจางเปนราย ๆ ไป

(3) เปนการตกลงตอรองโดยผานตวแทนฝายนายจางและตวแทนฝายลกจางเพยง 2 ฝาย (ทวภาค)

(4) มคณะกรรมการพจารณากาหนดระดบอตราคาจางซงประกอบไปดวยตวแทน 3 ฝาย คอ ฝายรบบาล ฝายนายจาง และฝายลกจาง (ไตรภาค)

(5) กาหนดเปนกฎหมายบงคบใชระดบชาต สาหรบการกาหนดอตราคาจางขนตาในประเทศไทย ไดใชวธท (4) และวธท

(5) รวมกน กลาวคอ มคณะกรรมการคาจางซงมลกษณะเปนแบบไตรภาค กาหนดขนแลวเสนอใหรฐบาลประกาศเปนกฎหมายบงคบใช เชนเดยวกบกฎหมายอน ๆ

2.2) เหตผลในการใชแบบไตรภาค คอ การทมผแทนของฝายลกจางและฝายนายจางเขารวมในการกาหนดคาจางขนตา อาจสรปไดดงน

(1) เพราะวาการกาหนดอตราคาจางขนตามผลกระทบกระเทอนตอบคคลทงฝายลกจางและฝายนายจางโดยตรง

(2) เพราะวาตวแทนของบคคลทงฝายลกจางและฝายนายจางยอมเขาใจความตองการของฝายลกจางและสถานการณของกจการอตสาหกรรมไดเปนอยางด

(3) การกาหนดอตราคาจางขนตาจะเปนทยอมรบกนดวยความเตมใจ ถาหากวามการรวมประชมหารอกนอยางประชาธปไตย

สาหรบบคคลภายนอกหรอบคคลทเปนฝายรฐบาลนน เปรยบเสมอนการไกลเกลยทจะใหทงฝายลกจางและฝายนายจางตกลงกนได และเปนผทจะตองพจารณามาตรฐานความเปนอยของประชาชนในทองถนนน ๆ ดวย

109

3) ลกษณะการกาหนดอตราคาจางขนตาทใชกนในประเทศตาง ๆ ซงมดงน 3.1) กาหนดอตราคาจางขนตาใชทวประเทศ ในอตสาหกรรมทกชนด (flat rate) คอ การ

กาหนดอตราคาจางขนตาใหเทากนทงประเทศ และทกอตสาหกรรมซงวธการใชในสหรฐอเมรกา 3.2) กาหนดอตราคาจางขนตาใชทวประเทศ และใชเฉพาะอตสาหกรรม (industry wide

rate) เชน อตสาหกรรมทอผากใชอตราหนง อตสาหกรรมเหลกกใชอกอตราหนง เปนตน 3.3) กาหนดอตราคาจางขนตาใชกบอตสาหกรรมทกชนด เฉพาะทองถนใดทองถนหนง

(city wide rate) เพราะถอวาในเขตจงหวดเดยวกนหรอใกลเคยงกน คาครองชพกควรจะใกลเคยงกน วธนใชอยในไทย

3.4) กาหนดอตราคาจางขนตาใชเฉพาะอตสาหกรรมประเภทใดประเภทหนง และเฉพาะทองถน

4) วธการกาหนดอตราคาจางขนตาของไทย ตามประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง การกาหนดคาจางขนตา (ฉบบ

ท 4) ลงวนท 26 พฤษภาคม 2538 กาหนดใหอตราคาจางถกกาหนดจากผลการพจารณาวนจฉยของคณะกรรมการคาจาง และเสนอตอรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมลงนามเพอใหมผลใชบงคบ

คณะกรรมการคาจางเปนองคกรไตรภาค ประกอบดวย ผแทนฝายนายจาง ลกจาง และฝายรฐบาล ฝายละ 5 คนเทากน โดยทคณะกรรมการคาจางไดนาหลกเกณฑทกาหนดไวในประกาศกระทรวงมหาดไทย เรองการกาหนดคาจางขนตา ลงวนท 16 เมษายน 2515 มาประกอบการพจารณาดวยคอ กาหนดคาจางขนตาสาหรบลกจางไมมฝมอแรกเขาทางาน ซงลกจางคนเดยวควรจะไดรบและสามารถดารงชพอยได โดยศกษาและพจารณาจากขอเทจจรงเกยวกบอตราคาจางทไดรบอย เปรยบเทยบกบคาจางของลกจางอนทางานอยในลกษณะและสภาพเดยวกนประกอบกบคาครองชพ มาตรฐานการครองชพ ตนทนการผลต ราคาสนคา ความสามารถของธรกจ และสภาพทางเศรษฐกจและสงคมของแตละทองถนในขณะนน โดยคานงถงโครงสรางคาจางเงนเดอนโดยรวมของทงประเทศ ความจาเปนในการใชจายของลกจาง ความสามารถของนายจาง อตราเงนเฟอ อตราการขยายตวทางเศรษฐกจ และผลกระทบทางเศรษฐกจจากการปรบอตราคาจางขนตาดวย

6.4 การกาหนดคาจางขนตาของประเทศไทย

1) ความเปนมาการกาหนดอตราคาจางขนตาในประเทศไทย

ประเทศไทยเรมมการกาหนดอตราคาจางขนตาขนเปนครงแรกเมอวนท 14 กมภาพนธ 2516 มานเอง กอนหนาน การกาหนดคาจางสวนใหญนายจางเปนผกาหนดเองแตเพยงฝายเดยว

110

โดยฝายลกจางแทบจะไมมอานาจในการตอรองเลย ซงอตราคาจางทจายกนกอนหนาน พ.ศ. 2516 จะอยวนละ 5-6 บาท แตบางทองทอาจจายวนละ 10-20 บาท ตอมาในป พ.ศ. 2515-2516 ราคา สนคาและคาครองชพมแนวโนมสงขน ผดปกต คาจางทลกจางไดรบจงไมเพยงพอกบการครองชพมแนวโนมสงขนผดปกต คาจางทตามาก ดงนน คณะปฏวตในขณะนนจงเหนถงความเดอดรอนของผใชแรงงาน จงไดมการออกประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 กาหนดใหม “คณะกรรมการคาจาง” ขน เพอทาการพจารณากาหนดอตราคาจางขนตาและเสนอให ร ฐบาลประกาศใช ซ ง ร ฐบาลโดยกระทรวงมหาดไทยได ออกประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง อตราคาจางขนตาใหใชบงคบเปนครงแรกเมอ พ.ศ. 2516

2) ประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง อตราคาจางขนตา

อาศยอานาจตามความในขอ 2(4) และขอ 14 แหงประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 และเพอใหเปนไปตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การกาหนดคาจางขนตา ลงวนท 16 เมษายน 2515 กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมจงออกประกาศไวดงน

ขอ 1 ใหยกเลกประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง การกาหนดคาจางขนตา (ฉบบท 3) ลงวนท 27 กนยายน 2537

ขอ 2 ประกาศนหามใชบงคบแก (1) งานเกษตรกรรมซงไดแก งานเพาะปลก งานประมง ปาไม และเลยงสตว (2) งานอนตามทกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมจะไดกาหนด

ขอ 3 ใหกาหนดอตราคาจางขนตาเปนวนละ 140 บาท ในเขตทองทกรงเทพฯ จงหวดนครปฐม นนทบร ปทมธาน ภเกต สมทรปราการ และจงหวดสมทรสาคร

ขอ 4 ใหกาหนดอตราคาจางขนตาเปนวนละ 126 บาท ในเขตทองทจงหวดชลบร เชยงใหม นครราชสมา พงงา ระนอง และจงหวดสระบร

ขอ 5 ใหกาหนดอตราคาจางขนตาเปนวนละ 118 บาท ในเขตทองทหกสบสามจงหวดทเหลอ

ขอ 6 เพอประโยชนตามขอ 3 ถงขอ 5 คาวา “วน” หมายถง เวลาทางานปกตของลกจาง ซงไมเกนชวโมงทางานดงตอไปน แมนายจางจะใหลกจางทางานนอยกวาเวลาทางานปกตเพยงใดกตาม

(1) เจดชวโมง สาหรบงานทอาจเปนอนตรายตอสขภาพหรอรางกายของลกจาง ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง กาหนดงานทอาจเปนอนตรายตอสขภาพหรอรางกายของลกจาง ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2515

(2) แปดชวโมง สาหรบงานอตสาหกรรมหรองานขนสง (3) เกาชวโมง สาหรบงานพาณชยกรรมหรองานอนซงไมใชงานตาม (1) และ (2)

111

ในกรณทเวลาทางานปกตของลกจางเกนกวากาหนดในวรรคกอน อตราคาจางขนตาใหเพมขนตามสวน เวนแตลกจางไดรบคาลวงเวลา หรอ คาทางานในวนหยดตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การคมครองแรงงาน ลงวนท 16 เมษายน พ.ศ. 2515

ขอ 7 หามมใหนายจางจายคาจางเปนเงนนอยกวาอตราคาจางขนตา ขอ 8 ประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมฉบบน ใหมผลใชบงคบไมนอยกวา

1 ป นบแตวนท 1 กรกฎาคม 2538 เปนตนไป ประกาศ ณ วนท 26 พฤษภาคม 2538 อยางไรกตาม อตราคาจางขนตาทใชบงคบครงลาสด โดยเรมใชตงแต 1 มกราคม 2541 เปน

ตนไป กคอ วนละ 162 บาท สาหรบเขตพนทตามขอ 3 วนละ 140 บาท สาหรบเขตพนทตามขอ 4 และวนละ 130 บาท สาหรบเขตพนทตามขอ 5

3) การกาหนดอตราคาจางของประเทศไทยในปจจบน

ปจจบนประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงการกาหนดคาจางขนตา ดงน

3.1) ความหมายของอตราคาจางขนตา

อตราคาจางขนตา หมายถง อตราทกาหนดไวสงกวาอตราคาจางขนตาพนฐาน ซงอาจกาหนดจาแนกตามประเภทอตสาหกรรม ประเภทกจการ หรอทองท ซงรวมถงจงหวดดวย อตราคาจางขนตาจะตองมอตราไมนอยกวาอตราคาจางขนตาพนฐาน ในกรณทไมมการประกาศกาหนดอตราคาจางขนตา ใหถอวาอตราคาจางขนตาพนฐานเปนอตราคาจางขนตาของจงหวดดวย

3.2) ความหมายของอตราคาจางขนตาพนฐาน

ความหมายของอตราคาจางขนตาพนฐาน หมายถง อตราคาจางขนตา ซงกาหนดโดยคณะกรรมการคาจาง อตราคาจางทจายตากวาอตรานถอวาผดกฎหมาย

3.3) วตถประสงคของระบบคาจางขนตา

วตถประสงคหลก คอ การใหความคมครองลกจางเพอใหไดรบคาตอบแทนทเปนธรรม โดยมจดมงหมายคอ การกาหนดคาจางเพอใหลกจางสามารถดารงชพอยไดเหนอระดบความยากจน

3.4) หลกเกณฑพนฐานของระบบคาจางขนตาในประเทศไทย

หลกเกณฑสาคญม 3 ประการ คอ (1) คาจางขนตาเปนปจจยสาคญในระบบการคมครองแรงงานของประเทศ (2) การกาหนดคาจางขนตาจะตองกาหนดโดยองคกรไตรภาค (3) ใหมการกระจายอานาจการกาหนดคาจางขนตาไปยงแตละจงหวด

112

3.5) พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541

ความสาคญของพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ตอระบบการกาหนดคาจางขนตาของประเทศไทย ในพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 กาหนดใหคณะกรรมการคาจางมอานาจแตงตงคณะอนกรรมการอตราคาจางขนตาจงหวดได นอกจากนน ในพระราชบญญตดงกลาวไดจาแนกความแตกตางระหวาง อตราคาจางขนตาพนฐาน กบ อตราคาจางขนตา ไวดวย สาหรบการกาหนดอตราคาจางขนตาตามกฎหมายไทยนน ไดถอหลกการกาหนดอตราคาจางสาหรบอตสาหกรรมทกชนด และใชเฉพาะทองทใดทองทหนง (City – wide rate) โดยไดแบงอตราคาจางออกเปนกลมๆตามลกษณะภาวะคาครองชพของแตละทองท กฎหมายคาจางขนตาของไทย ตงแตเรมมการประกาศใชบงคบ ป พ.ศ. 2516 จนถงปจจบน โดยมการปรบคาจางเปนประจาแทบทกป และฉบบลาสดเปนประกาศกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม เรอง อตราคาจางขนตา (ฉบบท 6) ลงวนท 19 กนยายน 2540 เพอปรบอตราคาจางขนตาทวประเทศ และใหมผลปรบอตราคาจางจางขนตาทวประเทศ และใหมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2541 เปนตนไปนน ดงน

(1) อตราคาจางขนตา ทกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมประกาศบงคบใชนนไดมาจากผลพจารณาวนจฉย กาหนดของคณะกรรมการคาจางและเสนอรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคมลงนามเพอใหมผลใชบงคบ

(2) คณะกรรมการคาจางเปนองคกรไตรภาค ประกอบดวย ผแทนฝายนายจาง ฝายลกจางและฝายรฐบาล ฝายละ 5 คนเทากน ซงมอานาจหนาทตามกฏหมายในการพจารณาวนจฉยกากหนดอตราคาจางขนตา เหนวาในการกาหนดอตราคาจางขนตาครงนควรนาขอมลเกยวกบอตราความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจดชนราคาผบรโภคและอตราเงนเฟอ ความสามารถในการจายของนายจาง คาใชจายทจาเปนของลกจางผลกระทบตอเศรษฐกจโดยรวม และคาจางของลกจางอนททางานในลกษณะและสภาพเดยวกน รวมทงขอคดเหนและขอเสนอแนะจากสภาองคการนายจาง สภาองคการนายจาง และหนวยงานราชการและเอกชนอนทเกยวของตลอดจนความเหนของคณะอนกรรมการคาจางภาคทง 8 ภาค มาประกอบการพจารณา

(3) คณะกรรมการคาจางไดพจารณาแลว มความเหนวาเพอใหลกจางทแรกเขาทางานและไมมฝมอ สามารถดารงชพอยไดในสภาพเศรษฐกจและสงคมในปจจบน สมควรนาอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและดชนราคาผบรโภค ณ ปจจบน เปนเกณฑการคานวณอตราคาจางขนตาอตราใหม และเหนสมควรปรบอตราคาจางขนตา ตงแตวนท 1 มกราคม 2541 เปนตนไป

113

(4) คณะกรรมการคาจางมนใจวา การปรบอตราคาจางขนตาครงนจะไมเปนอปสรรคตอการขยายตวทางเศรษฐกจโดยรวม และจะไมมผลทาใหราคาสนคาและอตราเงนเฟอสงขน จนมผลกระทบตอภาวะคาครองชพของประชาชนทวไป

(5) จากการประมวลขอมล ขอเทจจรง และเหตผลดงกลาวขางตน คณะกรรมคาจางจงไดพจารณาวนจฉยกาหนดอตราคาจางขนตาตามทองท ดงน - กาหนดอตราคาจ างขนต าวนละ หน งรอยหกสบสองบาท ในทองท

กรงเทพมหานคร นครปฐม นนทบร ปทมธาน ภเกต สมทรปราการ และสมทรสาคร

- กาหนดอตราคาจางขนตาวนละ หนงรอยสสบบาท ในทองทชลบร เชยงใหม นครราชสมา พงงา ระนอง และสระบร

- กาหนดอตราคาจางขนตาวนละ หนงรอยสามสบบาท ในทองทกาญจนบร กระบ กาฬสนธ กาแพงเพชร ขอนแกน จนทบร ฉะเชงเทรา ชมพร เชยงราย ชยนาท ชยภม ตราด ตรง ตาก นครนายก นครพนม นครศรธรรมราช นครสวรรค นราธวาส นาน บรรมย ประจวบครขนธ ปราจนบร ปตตาน พระนครศรอยธยา พะเยา พษณโลก พจตร เพชรบร เพชรบรณ แพร พทลง มหาสารคาม มกดาหาร แมฮองสอน ยะลา ยโสธร รอยเอด ระยอง ราชบร ลพบร เลย ลาปาง ลาพน ศรสะเกษ สกลนคร สงขลา สตล สมทรสงคราม สระแกว สงหบร สพรรณบร สราษฎรธาน สรนทร สโขทย หนองคาย หนองบวลาภ อางทอง อดรธาน อตรดตถ อบลราชธาน อทยธาน อานาจเจรญ

(6) สาหรบนายจางรายใดทไดจายคาจางใหแกลกจางเทากบหรอสงกวาอตราคาจางขนตาทปรบใหม ถอวานายจางรายนนปฏบตถกตองตามกฎหมายคาจางขนตาแลว สวนนายจางรายใดทยงจายคาจางนอยกวาคาจางขนตาอตราใหม ใหปรบคาจางใหเทากบอตราคาจางขนตาตามทองททสถานประกอบการดาเนนกจการอย ตงแตวนท 1 มกราคม 2541 เปนตนไป

(7) สวนลกจางททางานอยางนอย 1 ป แลว นายจางควรปรบคาจางใหตามผลงาน มสมควรนาอตราคาจางขนตามาเปนฐานในการขนคาจางประจาป ทงน เพอใหลกจางมขวญและกาลงใจในการทางานไดมประสทธภาพยงขน และเปนการสรางระบบคณธรรมใหเกดขนในวงการธรกจและแรงงานของประเทศ

114

6.5 ผลกระทบจากการกาหนดอตราคาจางขนตา

1) ผลตอปจจยทางเศรษฐกจ ผลของอตราคาจางขนตามความสมพนธกบปจจยทางเศรษฐกจบางประการคอ 1.1) ระดบอตราคาจางในการผลต (labor cost) ไมไดสมพนธโดยตรงตอปจจยทาง

เศรษฐกจ เพราะการกาหนดอตราคาจางขนตาไมไดหมายความวาตนทนการผลตจะตาลงไปดวย คาจางแรงงาน จานวนสนคาทผลตไดในระยะเวลาหนง เปนตนทนของสนคาแตละหนวย คาจางในการผลตนนายจางจะนามาเพอใชเปรยบเทยบกบจานวนคนงานในการผลตสนคา เมอมการปรบอตราคาจางใหสงขน

1.2) ผลของการทความตองการสนคายดหยนไมเทากน อตราคาจางขนตามผลใหคาจางในการผลตสนคาสงขน ดงนนนายจางจะสามารถใหผบรโภคสนคาแบกรบภาระนไดมากหรอนอยขนอยกบความยดหยนของความตองการสนคา ถาความยดหยนของความตองการสนคามมากผลของอตราคาจางขนตากจะมมาก คอ จะผลกภาระโดยการขนราคาสนคาไดงายขน

1.3) ผลของการใชสงอนทดแทน (substitution) ผบรโภคอาจนยมสนคาอน การทความนยมเปลยนไปจะมผลกระทบไปถงความยดหยนของความตองการสนคานน ๆ การผลตนนอาจเปลยนไปใชปจจยการผลตชนดอน ๆ (ทน เครองจกร คนงานทมสมรรถภาพสงกวาคนงานเดม เทคนคการผลต) ทดกวาเดมหรอปจจยหลายอยางรวมกน

1.4) ผลเกยวกบผลตภาพ (productivity) ถาอตราคาจางขนตาทสงขนนนจะทาใหผลผลตเพมขนดวย คาจางในการผลตสนคากจะไมเพมขนกวาเดม แตถาผลผลตไมเพมขนกวาเดม คาจางในการผลตจะเพมสงขน เพราะเมอคาจางในการผลตสงขน นายจางกจะพยายามหาวธผลตสนคาทมประสทธภาพทดกวา หรออาจจะพยายามใหลกจางทางานหนกขน เพอเพมผลผลต

2) ผลโดยทว ๆ ไป ไดแก 2.1) ผลตออานาจซอของคนงาน การกาหนดอตราคาจางขนตามผลทาใหคนงานหรอ

ลกจางทเคยมรายไดตา (รายไดทเปนตวเงน) มรายไดทสงขน โดยทเขาไมจาเปนทตองออกจากงานเดมไปหางานใหม ซงเปนการเสยงตอการวางงานของลกจางเอง แตรายไดทเพมขนจากการกาหนดอตราคาจางขนตานน ลกจางอาจจะมรายไดทแทจรงลดลงกได เพราะวาอตราการเพมของอตราคาจางขนตา เมอเปรยบเทยบกบอตราของเงนเฟอแลว อตราการเพมของเงนเฟออาจจะเพมสงขนกวาการเพมของอตราคาจางขนตา นอกจากนแลวตองคดเกยวกบดชนราคา ดชนผบรโภคหรอดชนคาครองชพ เพาะฉะนนอาจจะมทางเปนไปไดวาเมอเพมอตราคาจางขนตาแลวทาใหมาตรฐานการครองชพของลกจางตากวาเดม ซงแสดงใหเหนวาในการกาหนดอตราคาจางขนตานนจะตองพจารณาถงเศรษฐกจในขณะนนอยางรอบคอบ เพราะมฉะนนแลวการกาหนดอตราคาจางขนตาแทนทจะเพมอานาจซอใหแกผมรายได

115

ตาหรอใหผมรายไดตามรายไดทแทจรงสงขน กลบเปนการลดอานาจซอของเขาเหลานนเสย ทาใหมความเดอดรอนในการยงชพมากยงขน

2.2) ผลตอการถกขดรดแรงงาน ชวยปองกนมใหแรงงานถกกดขจากนายจาง ถาหากวามการกาหนดอตราคาจางขนตา ในขณะทเศรษฐกจตกตา อปสงคของแรงงานมนอย อปทาน ของแรงงานมมาก ในขณะทการลงทนมนอย ทาใหการจางงานมนอย เกดแรงงานสวนเกนทาใหนายจางมโอกาสในการเลอกจางแรงงาน สามารถทจะกดขหรอเอาเปรยบแรงงานได แตถามการกาหนดอตราคาจางขนตา มการคมครองแรงงานกสามารถทจะบรรเทาปญหานลงได

2.3) ผลตอการวางงาน การกาหนดอตราคาจางขนตากอใหเกดปญหาการวางงาน เนองมาจากวานายจางไดมการปรบปรงประสทธภาพการทางาน การเลกจางงาน การปดโรงงานตาง ๆ จากการสารวจภาวะการจางงาน เพอใหทราบแนวโนมของการจางงานภายหลงจากมการกาหนดอตราคาจางขนตาแลว พบวาอตราการจางงานเพมของสถานประกอบการทวประเทศมแนวโนมลดลงเรอย ๆ มรายละเอยดดงน คอ

ชวงเวลา 1 ต.ค. 22 – 30 ก.ย. 23 อตราการจางงานเพมของธรกจ รอยละ 5.60 ชวงเวลา 1 ต.ค. 23 – 30 ก.ย. 23 อตราการจางงานเพมของธรกจ รอยละ 4.36 ชวงเวลา 1 ก.ย. 24 – 31 ธ.ค. 24 อตราการจางงานเพมของธรกจ รอยละ 1.85 จากขอมลทปรากฎแสดงใหเหนวาการจางงานมแนวโนมลดลงอยางเหนไดชด

โดยเฉพาะใน 3 เดอนหลง ป 2524 ภายหลงจากประกาศกาหนดอตราคาจางขนตาฉบบท 11 จงพอสรปไดวาการปรบอตราคาจางขนตา เปนสาเหตหนงของการวางงาน

นายจางหรอเจาของกจการทไดรบผลกระทบจากการกาหนดอตราคาจางขนตาไดบอกถงผลกระทบตอการกาหนดคาจางขนตาดงนคอ ทาใหตนทนการผลตสง สนคาจาหนายไดลดลง ประสทธภาพการทางานของลกจางไมคมกบคาจางทจายไป ทาใหคาครองชพสง อตราดอกเบยสงขน

ทางดานลกจางหรอผขายแรงงาน ผลทไดรบจากการกาหนดอตราคาจางขนตาถอวามรายรบเปนตวเงนสงขน อานาจซออาจจะตาลง แรงงานบางสวนเกดการวางงาน ซอสนคาในราคาทสงขนทาใหดชนราคาคาครองชพสงขน

6.6 ผลกระทบของการขนคาจางขนตาตอเศรษฐกจของไทยโดยสวนรวม

การปรบอตราคาจางขนตาเพมสงขนจะมผลตอตนทนการผลตโดยสวนรวมของประเทศ ไทยดงน

1) ระดบราคา การเพมคาจางขนตาจะทาใหระดบราคาโดยเฉลยเพมสงขน ซงธรกจเองไมสามารถทจะปรบราคาสนคาใหสงขนตามตนทนทเพมสงขนไดทงหมด จงตองยอมรบภาระการเพมขน

116

ของตนทนบางสวน เพราะผบรโภคทเปนครวเรอนภาคเอกชนเองกไมสามารถรบภาระการเพมขนของราคาไดทงหมด

2) การสงออก เนองจากอตสาหกรรมเพอการสงออกสวนใหญเปนธรกจทเปนแบบแผน และจะตองปฏบตตามกฎหมายคาจางขนตาโดยไมมทางหลกเลยงได ดงนนการเพมคาจางขนตายอมจะทาใหตนทนการผลตเพมสงขนตามไปดวย สงผลใหสนคาสงออกมราคาแพงขนและไมสามารถแขงขนกบประเทศคแขงได และอาจจะตองสญเสยตลาดไป ทาใหมลคาสนคาสงออก ลดลง

3) การลงทน เมอธรกจเอกชนไมสามารถผลกภาระตนทนการผลตอนเนองมาจากการเพมคาจางขนตาไปยงผบรโภคไดหมด กจะทาใหกาไรของธรกจลดลง ประกอบกบภาวะการสงออกชะลอตว สงผลใหการลงทนภาคเอกชนลดลง

4) ดลการคาและดลบญชเดนสะพด นอกจากราคาสนคาสงออกเพมสงขนแลว ราคาสนคานาเขาเองกมราคาตา ลงเมอเปรยบเทยบกบสนคาผลตในประเทศยงผลใหมการนาเขาสนคาเพมขน ดงนนการขาดดลการคาและดลบญชเดนสะพดกจะเพมสงขนดวย

5) การจางงาน การเพมขนของคาจางขนตาธรกจทมแบบแผนจะตองปฏบตตามกฎหมายคาจางขนตานนหนไปใชเครองจกรแทนแรงงานมากขน ทาใหการจางงานลดลง กาลงแรงงานใหมทจะเขาสตลาดแรงงานจะมโอกาสหางานไดยากขน และตองยอมทางานตากวาระดบหรอเขาสธรกจทไมเปนแบบแผนซงกจะไดรบคาจางแรงงานตากวาคาจางแรงงานขนตา

6) การกระจายรายได การปรบคาจางขนตาเพมสงขนจะทาใหภาวะคาครองชพสงขน ดงนนกลมบคคลทไมอยในขายของการบงคบใชคาจางขนตา ไดแก นกวชาการ นกบรหาร สวนใหญขาราชการ และเกษตรกรจะเปนผเดอดรอนมากทสดจากคาครองชพทสงขน ฐานะโดย เปรยบเทยบของคนกลมนแลวเลวลง แมวาคนงานทอยในระดบทคาจางขนตามผลบงคบใช ไดแก เสมยน พนกงานขาย และกรรมกร ในระยะแรกจะมรายไดทแทจรงสงขนจากการเพมขนของคาจางขนตากตามแตถาในอก 3-5 ป แลวจะพบวาการเพมของระดบราคาจะสงกวารายไดทเพมขน รายไดทแทจรงของคนกลมนกจะลดลง การขยายตวทางเศรษฐกจโดยสวนรวม การเพมขนของคาจางขนตาจะมผลตอดานทน กาไร การลงทน การจางงาน ดงทไดกลาวมา แลวซงยอมจะสงผลกระทบตอผลผลตรวมของประเทศชาต มผลใหการขยายตวทางเศรษฐกจชะลอตว

6.7 แนวความคดและหลกการบรหารแรงงานในประเทศไทย

แนวความคดและหลกการบรหารแรงงานนบวาเปนสงสาคญยง ทงน เพราะวาแนวความคดและหลกการมผลตอการวางแผนการกาหนดนโยบาย และการนานโยบายออกไปปฏบตโดยเฉพาะอยางยงการวางแผนระดบชาต เชนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตอน

117

เปนแผนรวมในการพฒนาประเทศซงจะตองอาศยแนวความคดและหลกตางๆเปนแนวทางในการกาหนดนโยบายและมาตรการเพอทจะสามารถนาไปปฏบตใหบรรลเปาหมาย ซงแรงงานเปนองคประกอบทสาคญสวนหนงของระบบเศรษฐกจและสงคม ดงนนการพฒนาแรงงานจงมความสาคญและมความจาเปนในการพฒนาประเทศดวย จงทาใหการบรหารแรงงานตองอยในแผนดงกลาวโดยอาศยแนวความคดและ หลกกการทถกตองเหมาะสมทจะนาไปสความสาเรจตามวตถประสงคทกาหนดไว จากววฒนาการของการบรหารแรงงานในประเทศทผานมาจนถงปจจบนนพอจะสรปแนวความคดและหลกการในการบรหารไดดงน คอ แนวทางแรก เปนความคดแบบดงเดมซงเปนบรหารในระบบเอกภาค กลาวคอ นายจางเปนผมอานาจและสทธเดดขาดในการบรหารงาน ลกจางไมมสทธมเสยงใดๆทงสน ตองทางานตามคาสงนายจางอยางเครงครดเทานน และไมมองคกรของลกจางทจะใชเปนเครองมอในการตอรองนายจางและรฐเองกไมมสวนเกยวของหรอแทรกแซงการใชแรงงานแตอยางใด ไมมกฎหมายเกยวกบแรงงานโดยตรง รฐจะเขาแทรกแซงกตอเมอในกรณทมผลกระทบตอความสงบสขของสงคมเทานน หลกการบรหารแบบนเปนการใชอานาจเผดจการของนายจาง โดยการออกคาสง ควบคมบงคบบญชาใหเปนไปตามทตนตองการ แนวทางทสอง เปนแนวคดแบบทวภาค กลาวคอ ขอบเขตของการบรหารแรงงานเปนการปฏบตระหวางนายจางและลกจาง หรอองคกรของลกจาง ในระบบนฝายลกจางเขามามสทธมเสยงเพอคมครองและรกษาผลประโยชนสวนตน มการเจรจาตอรองกบนายจางและมการใชมาตรการทางอตสาหกรรมตางๆเชน การนดกนหยดงาน อยางไรกตาม รฐกยงมไดเขามาแทรกแซงแตอยางใด เวนแตกรณทจาเปน ซงยงคงปลอยใหเปนหนาทของทงสองฝายเจรจาทาความตกลงกนเอง โดยยดพนฐานของความเทาเทยมกนของแตละฝาย ซงหมายถงในการทาสญญาจางงาน นายจางมสทธทจางหรอไมจางกได และลกจางเองกมสทธทจะรบจางหรอไมรบจางกได แตในสภาพความเปนจรงแลวการปฏบตของนายจางยงอยเหนอลกจางเสมอ การทาสญญาระหวางนายจางกบลกจางยงไมเปนธรรม หลกการของแนวความคดนเปนการตอสและการประนประนอมกนระหวางฝานนายจางกบลกจาง ซงเปนหลกการเจรจาตอรองกน แนวทางทสาม เปนแนวคดแบบไตรภาค ซงเปนระบบการบรหารแรงงานทใชกนในปจจบนและระบบนยงเปนหลกการ พนฐานของการดาเนนงานขององคการแรงงานระหวางประเทศอกดวย หลกการไตรภาคนเกดขนโดยยดหลกความคดทมงความยตธรรมในสงคม ดงทไดกลาวมาแลววาแรงงานเปนองคประกอบสาคญทางเศรษฐกจและสงคม ซงถาหากการใช

118

แรงงานเปนไปอยางธรรมแลวยอมเกดความยตธรรมในสงคมกอใหสงคมเกดความสงบสข แตในความเปนจรงนายจางมกมฐานะเหนอกวาลกจาง การสญญา การใชแรงงาน และกจกรรมตางๆทเกยวกบแรงงาน ซงถาปลอยใหเปนไปตามความตองการของนายจางทมตอลกจางฝายเดยวยอมกอใหเกดปญหาความไมเปนธรรมกบลกจาง รฐจงจาเปนทจะตองมสวนท เขารวมทาการแทรกแซง จงจดวาเปนฝายทสาม หลกการไตรภาคยดหลกการมสวนรวมเปนสาคญ กลาวคอทงสามฝายมสวนรวมในการวางแผน การพฒนานโยบาย การกาหนดนโยบายตางๆ เชน กฎหมายแรงงาน การปฏบตตามกฎหมาย ถอหลกการมสวนรวมของทกฝายไมวาจะเปนในระดบใดกตาม ลกษณะการบรหารแรงงานของประเทศไทยในปจจบนจะเหนวามลกษณะของแนวความคดทงสามรปแบบกลาวคอ ในสวนกฎหมายทยงไมไดบงคบใชเชน งานบาน งานเกษตรกรรม จะมลกษณะทหนงอยมาก รวมถงกฎหมายแรงงานทใชบงคบกยงมลกษณะทหนงปรากฎอยเชนกจการขนาดเลกบางสวน หรอกจการขนาดกลางหรอขนาดใหญทนายจางยงมความคดลาหลง สาหรบลกษณะทสองนนปรากฏอยทวไป เนองจากองคกรการบรหารของรฐยงมเจาหนาทไมเพยงพอทจะเขาไปจดการอยางเตมท สวนลกษณะทสามนนแมวาจะมบทกฎหมายโดยเฉพาะกฎหมายแรงงานสมพนธเปดโอกาสใหลกจางหรอองคกรของลกจางตลอดจนองคกรของนายจางไดเขามามสวนรวมในการพฒนาแรงงานกตาม แตในทางปฏบตกยงไมเปนไปตามทกาหนดไว การมสวนรวมของฝายนายจางและลกจางในประเทศไทยยงคงมขอบเขตจากดเพราะในทางปฏบตรฐมกจะดาเนนนโยบายไปเองโดยพลการ การปรกษาหารอมกจะกระทาเปนพธการเทานน การวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทผานมายงไมมองคกรของฝายนายจางและลกจางเขามามสวนรวมเลย แมในปจจบนรฐจะเปดโอกาสใหทางภาคเอกชนเขามสวนรวมบางแตองคการของฝายนายจางกยงคงถกละเลยอย

บทท 7 การเคลอนยายแรงงาน

(Worker Mobility)

7.1 ความหมายและประเภทของการเคลอนยายแรงงาน

การเคลอนยายแรงงาน คอ การขาดแคลนแรงงานในทองถนหนงในเวลาเดยวกนกมแรงงานสวนเกนในอกทองถนหนง กจะทาใหเกดการเคลอนยายแรงงานเพอไมใหเกดคนวางงาน และการขาดแคลนแรงงานเกดขน การเคลอนยายแรงงาน อาจแยกออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ การเคลอนยางแรงงานภายในประเทศและการเคลอนยางแรงงานไปตางประเทศ นอกจากน ถามองวตถประสงคของการเคลอนยายแรงงานแลว อาจจาแนกเปน 2 ประเภทไดดงน คอ 1) การยายแรงงานโดยไมสมครใจ (involuntary mobility) เปนการยายงานโดยไมสมครใจ เนองจากงานททาอยแลวหมดสญญา หรอถกไลออกเนองจากประพฤตตนไมด หรอถกสงยายไปทางานทตนไมพอใจ เปนตน 2) การยายงานโดยสมครใจ (voluntary mobility) เปนการยายงานทคนงานพอใจ ซงอาจเปนงานใหม ทเขาคดวาดขน ซงจะแยกเปน

(1) การยายแบบ vertical คอการยายไปทางแนวดง โดยการใหเลอนตาแหนงสงขน เชน จากเสมยน เปนหวหนาแผนก จากหวหนาแผนก เปนหวหนากอง เปนตน

(2) การยายแบบ horizontal คอการยายในแนวราบ อาจจะเปนการยายจากทองถนหนงไปยงอกทองถนหนง หรอยายจากบรษทหนงไปทางานอกบรษทหนง หรอยายจากอาชพหนงไปทางานอกอาชพหนง เปนตน

จะเหนไดวาแรงงานทไมมฝมอยายไดงายทสด เพราะมงานใหเลอกหลายชนดและคนงานทมอายนอยจะเปนพวกทสามารถโยกยายไดงายทสด (โดยอาศยหลกการตดสนใจเกยวกบการลงทนพจารณา)

7.2 อปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน

เนองจากแรงงานเปนสงทมชวต การเคลอนยายแรงงานจงลาบากเพราะ 1) การยายตองเสยคาขนยายสง เพราะในการขนยายนนจะตองเสยคาขนยายเครองเรอนตาง ๆ และพาหนะสาหรบคนงานและครอบครว

120

2) ลกษณะของคนไทยเปนคนรกถนฐาน การขนยายมองในแงของจตใจวา ถาหากยายไปทอนแลว สงแวดลอมนนจะเปนอยางไร อาจจะเกดความวาเหวคดถงบานเดม และหาทางยายกลบกได เพอไมใหเกดปญหาทางดานจตใจมาก คนงานจงอพยพไปทงครอบครว และบางทยงชวนเพอนฝงไปดวย 3) คนงานมกจะเลอกทางานทตนชอบ ชอบงานทสบาย ๆ มากกวางานหนกหรองานสกปรก

7.3 วธแกไขอปสรรคในการเคลอนยายแรงงาน

เพอทจะใหการเคลอนยายแรงงานกระทาไดสะดวก ควรจะดาเนนการดงตอไปน 1) การจายคาขนยายใหลกจางกอน เนองจากคาขนยายสงดงกลาวขางตน ในกรณทคนงานไมคอยมเงนกอาจจะใหองคการกศล หรอใหนายจางออกใหกอน แลวหกคาจางสงใหแตวธนกอาจทาใหเกดปญหาทวา ถาคนงานนนเกดทางานไมนานจะทาอยางไร 2) การจดทาขาวสารเกยวกบตลาดแรงงาน เพอทจะทาใหคนงานไดทราบถงลกษณะของงานอยางชดเจน ในแงของนายจางกมโอกาสหาคนงานไดเรวขน

7.4 การเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย

1) ความหมายของการเคลอนยายแรงงานภายในประเทศ หมายถงการทแรงงานเคลอนยายแรงงานจากจงหวดหนงไปอกจงหวดหนง หรอจากอาชพหนงไปทางานอกอาชพหนง หรอการเลอนตาแหนงสงขน ซงเปนการเคลอนยายทเกดขนภายในประเทศ ซงการเคลอนยายประเภทนไมคอยมความยงยาก 2) ขอมลจากการสารวจทเกยวของของสานกงานสถตแหงชาต กรมแรงงาน จากผลการสารวจของสานกงานสถตแหงชาต กรมแรงงานโดยสรป พบวา การอพยพของประชากรสวนใหญมาจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยคณลกษณะของผยายถนมดงน (1) เปนผชายมากกวาผหญง ประมาณ 56.1%

(2) ผอพยพสวนมากมอายระหวาง 18-24 ป ประมาณ 69.6% (3) มระดบการศกษาในชวง ป.3 – ป.7 ประมาณ 75.7% (4) ชวงทมการเคลอนยายแรงงาน มกอยในชวงเดอน เมษายน – มถนายน ซงเปนชวงท

วางจากการเกบเกยว และชวงเดอนสงหาคม – กนยายน ซงเปนชวงทเพงเสรจสนระยะของการเพาะปลก และเกษตรกรอาจจะอพยพแรงงานชวคราวกอนจะถงฤดเกบเกยว 3) สาเหตของการเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย ไดแก สาเหตทางดานเศรษฐกจ สงคมและครอบครว 3.1) ทางดานเศรษฐกจ ไดแก (1) การเพมขนของประชากรโดยธรรมชาต ทาใหเกดการขาดแคลนทดน ททากนฯ

121

(2) ความลาบากยากแคนเกยวกบระดบการครองชพในชนบท ขาดแคลนอาหาร ภมอากาศแหงแลง ทาใหไมสามารถเพาะปลกได 3.2) ทางดานสงคม ไดแก (1) ความไมมนคงและปลอดภยจากโจรผราย (2) การไมมงานทา ซงมกจะเปนการวางงานแบบซอนตว 3.3) ทางดานสวนตวหรอครอบครว ไดแก (1) ยายตามสาม (2) ตองการมรายไดสง (3) ตองการเหนความศวไลในเมองหลวง 4) ผลของการเคลอนยายแรงงานภายในประเทศของไทย การยายถนจากเขตชนบทสเมองอาจกอใหเกดผลทงทางดานเศรษฐกจและสงคมไดหลายประการดงน (1) สวนประกอบทางอาชพ ในประเทศอตสาหกรรม การยายถนจากชนบทเขาเมองจะมผลทาใหผประกอบอาชพกสกรรมนอยลง แตคนงานประเภทไรฝมอจะเพมมากขนในเมอง เพราะคนชนบททยายเขาไปไมมความรในเรองงานฝมอมากนก (2) อตราคาจางงาน การยายถนเขาเมองสวนใหญของชาวชนบทเปนคนงานประเภทไรฝมอ ทาใหคาจางงานตา ยงเมอยายเขาไปมาก ๆ ทาใหมการแขงขนกนในการหางานทาและจะยงทาใหมการตดคาจางแรงตาลง ซงอาจทาใหเกดความไมพอใจระหวางผอยเกากบผเขามาอยใหม (3) การวางงาน เนองจากคนในเมองมมากพออยแลว เมอมการอพยพเขามาเพมอกทาใหจานวนแรงงานมมากเกนความตองการ ประกอบกบในเมองมการใชเครองจกรทนแรงเขาไปอก ทาใหเกดจานวนการวางงานสง (4) ปญหาทางสงคม เนองจากมการอพยพยายถนเขามามากทาใหเกดปญหาเรองทอยอาศยไมเพยงพอ และเปนเหตใหเกดแหลงสลมขน เกดความไมเทาเทยมกนทงระดบรายไดและฐานะทางสงคม เกดปญหาในเรองการปรบตวใหเขากบวฒนธรรมในเมอง 5) มาตรการในการแกปญหา เพอเปนการแกปญหาและปองกนมใหผอพยพเขามาในกรงเทพฯมากกวาน รฐบาลควรจะมการวางมาตรการตาง ๆ ดงน (1) การสรางงานในชนบท เพอใหประชาชนในทองถนไดมงานทาเตมทและมรายไดทจะเลยงตนเองและครอบครวได (2) การสรางศนยกลางในแตละภาค เพอดงดดใหบรรดาผอพยพยายถน เกดความสนใจทจะเขาไปอย แทนทจะมารวมกนอยทเมองหลวงเพยงแหงเดยว

122

(3) การขยายบรการจดหางานออกไปนอกทองถน เพอเผยแพรความรดานตลาดแรงงาน ซงเปนการชวยใหกจการยายถนของประชากรมระบบมากขน และอาจลดปญหาการหางานทาไมไดและทอยอาศยไมเพยงพอไดบาง

7.5 การเคลอนยายแรงงานไปตางประเทศของไทย

การเคลอนยายแรงงานไปตางประเทศ คอการเคลอนยายจากประเทศหนงไปทางานอกประเทศหนง การยายแรงงานประเภทนทาไดลาบากกวาประเภทแรก อยางนอยทสดกตองมหนงสอเดนทาง การนอกจากนยงถกกดกนจากประเทศทจะยายไปทางาน เพราะเกรงวาจะไปแยงอาชพของคนในประเทศ ดงนนจงกาหนดโควตาคนเขาเมองขน ถงแมวาในบางประเทศตองการแรงงาน เชน ประเทศไทยแถบซาอดอาราเบยและรฐบาลไทยอานวยความสะดวกใหประชาชนไปทางานในตางประเทศกตาม แตกอาจจะเกดปญหาขนได ซงปญหานจะกลาวในหวขอตอไป แตการยายแรงงานระหวางประเทศมหาอานาจทาไดงายถาเปนการรวมมอกนระหวางประเทศ เชน ในเขตตลาดรวมยโรป คนงานของประเทศสมาชก สามารถขามไปมาเพอทางานไดสะดวก ทงนมขอตกลงไว การอพยพยายถนไปตางประเทศไดกระทากนมาเปนเวลานาน ซงแตเดมยงไมมผลกระทบกระเทอนและเปนปญหาเชนในปจจบน จดเรมตนของการอพยพไปตางประเทศเกดขนในขณะทประเทศไทยกาลงประสบปญหาภาวะเศรษฐกจตกตา แรงงานตองตอสดนรนแสวงหาเพอใหไดมาซงรายไดทสงขน ในขณะนนเองประเทศตะวนออกเรมมบทบาทตอภาวะเศรษฐกจของโลกและมการเปลยนแปลงฐานะของประเทศจากประเทศทยากจนไปสความรารวย ทาใหประเทศในตะวนออกกลางเกดมความคดทจะเรงรดพฒนาประเทศเปนการใหญ ซงความตองการนมความสอดคลองกบความตองการของแรงงานไทย ดงนนการอพยพแรงงานของประเทศไปตะวนออกกลาง จงเรมมขนใน พ.ศ. 2516 ในรปของธรกจเอกชน ในระยะแรก ๆ ทาใหคนไทยบางคนเรมคดหวงความรารวย โดยการกอบโกยผลประโยชนจากความตองการของแรงงานเหลานดวยการตงสานกงานจดหางานเถอน หรอโดยการเรยกรองคาตอบแทนจากการเปนนายหนาใหสงขน ฯลฯ และ ณ จดนเองซงเปนจดเรมของการเกดปญหาอนมผลตอเนองมาถงปจจบน 1) ความเปนมาของคนไทยไปทางานตางประเทศ เมอกอนคนไทยไปทางานตางประเทศไปในรปของการทางานดวยตนเอง โดยไมมการตดตอนายหนา ไมมการจดสงคนงานเหมอนปจจบนน ประเทศทคนไทยไปทางานกเปนประเทศทเจรญอยในแถบทวปยโรป เชน สหรฐอเมรกา องกฤษ ซงสวนใหญคนไทยทมาทางานทนนกเปนคนทมความรไปเรยนตอแลวกมกจะเลยทางานหาประสบการณชวคราว แตพอนาน ๆ เขากไมอยากกลบ เพราะชวตความเปนอยสะดวกสบายรายไดกมากกวาทจะไดรบจากการทางานในเมองไทยถง 5 เทา ดงนนจงมคนไทยไปหากนและตงหลกฐานทอย

123

สหรฐอเมรกาไมนอย นอกจากจะไปทางานในทวปยโรปแลว กยงมคนไทยอกจานวนหนงไปทางานประกอบอาชพในประเทศเพอนบานใกลเคยงทมพรมแดนตดตอกบไทย เชน ลาว เขมร พมา ปจจบนนประเทศไทยไดมจานวนประชากรเพมขนหลายลานคน ซงอาจจะมปญหาทางดานเศรษฐกจของประเทศ จงจาเปนอยางยงทจะตองจดสรรแรงงาน เพอใหคนงานมรายไดเพมขน การจดหางานทขนในรปของธรกจ ซงมทงการสงคนงานไปทางานทงในประเทศและตางประเทศ ป พ.ศ. 2516 ไดมสานกงานจดหางานเอกชนขออนญาตนายทะเบยนกลางจดหางานคออธบดกรมแรงงาน จดสงคนงานไทยไปทางานในดานบรการตาง ๆ สาหรบการจดสงคนงานไปประเทศตะวนออกกลางเรมขนในป พ.ศ. 2518 ซงเปนปทไทยประสบปญหาเศรษฐกจตกตาและมการเปลยนแปลงทางดานการเมอง มการถอนทหารสหรฐอเมรกาออกจากไทย ทาใหคนงานทเคยทางานกบสหรฐอเมรกาตองวางงานเปนจานวนมาก และในเวลาตอมาประเทศตะวนออกกลาง เชน ประเทศซาอดอาระเบย บรไน บาหเรน อรก คเวต สหรฐอาหรบเอมเรต ลเบย มรายไดเพมขนจากการขายนามน จงไดมโครงการพฒนาประเทศของตนใหมความเจรญกาวหนา ประเทศทไทยสงคนงานไปไดแก รฐเลก ๆ แถบอาวเปอรเซย ซาอดอาระเบย คเวต 2) แรงงานตางชาตทประเทศตะวนออกตองการคอ (1) แรงงานฝมอระดบสงซงรวมทงทปรกษา วศวกร เทคนค ชางเขยน จากประเทศพฒนา (2) แรงงานมฝมอ เชน ชางไม ชางปน ชางไฟฟา ชางเครอง ชางเชอม ชางกลง ชางวางทอประปา ชางทาสอาคาร ฯลฯ (3) แรงงานไรฝมอ เชน คนงาน หรอกรรมกรทวไป พนกงานทาความสะอาด เปนตน แรงงานในระดบตาง ๆ กจะไดรบคาแรงแตกตางกนไปตามระดบความสามารถ เชน พวกวศวกรจะไดรบเงนเดอน ๆ ละ 20,930 บาท หรอ 910 ดอลลารสหรฐฯ พวกชางปน (ชน 1) ไดรบเงนเดอนเดอนละ 8,970 บาท หรอ 390 ดอลลารสหรฐฯ พวกชางปนชน 2 ไดรบเงนเดอนเดอนละ 8,073 บาท หรอ 351 ดอลลารสหรฐฯ พวกกรรมกรทวไปหรอพนกงานทาความสะอาดไดเงนเดอน ๆ ละ 4,784 บาท หรอ 208 ดอลลารสหรฐฯ 3) ประเภทของแรงงานไทยในตางประเทศ แบงออกเปน 4 พวก คอ (1) คนงานไทยทไปทางานเอง โดยไมผานสานกงานจดหางานเอกชน หรอกรมแรงงาน ทงนอาจเปนการแนะนาของญาต เพอนฝงหรอมการตดตอโดยตรงกบนายจาง คนงานพวกนไมอยในความรบผดชอบของหนวยราชการใด เพราะขณะนไมมกฎหมายใดบงคบหรอควบคมการเดนทางไปทางานของบคคลกลมน การควบคมกอาจจะเปนไปไดโดยการใชพาสปอรต ซงอยในความรบผดชอบของกระทรวงการตางประเทศโดยตรง

124

(2) คนงานไทยทเดนทางไปทางานตางประเทศ โดยนายจางเปนผจดสง ซงนายจางจะตองขออนญาตนาลกจางไปทางานตามทประกาศกระทรวงมหาดไทยเรองการคมครองแรงงาน (ฉบบท 7) พ.ศ. 2523 (3) คนงานทกรมแรงงานจดสงไปทางานตางประเทศโดยตรง (4) คนงานทเดนทางไปทางาน โดยสานกงานจดหางานเอกชนเปนผจดสง 4) สาเหตของการเคลอนยายของแรงงานระหวางประเทศ การเคลอนยายแรงงานจากประเทศหนงไปสอกประเทศหนงนน อาจเปนไดทงเนองจากมปจจยผลกดนจากประเทศทแรงงานเคลอนยายออกหรอมปจจยดงดดจากประเทศทแรงงานเคลอนยายเขา ซงปจจยทง 2 ดาน นพอจะสรปเปนหวขอไดดงตอไปน ปจจยผลกดนจากประเทศทแรงงานเคลอนยายออก สงซงเปนสาเหตผลกดนใหแรงงานเคลนอยายออกจากประเทศบานเกดทมกกลาวถงกนโดยทวไปคอ (1) อตราของการวางงานสง (unemployment) และการทางานตาระดบ (under-unemployment) การวางงานหรอการทางานตาระดบในประเทศใดนน ยอมแสดงถงวาในประเทศนนมแรงงานเกนความเปนจรงไปไดทจะจางทางานภายในประเทศเปนจานวนมาก ผลกคอแรงงานสวนหนงทไมสามารถหางานทาไดจะตองกลายเปนผวางงาน และแรงงานอกบางสวนกทางานไมเตมขดความสามารถ ทาใหเปนการใชกาลงคนอยางไมมประสทธภาพ ผทวางงานหรอทางานตาระดบอยนนยอมหาทางทจะมงานทา ซงถาระดบการพฒนาเศรษฐกจภายในประเทศไมสามารถสรางงานใหแกเขาไดเพยงพอในขณะทมโอกาสทางานในตางประเทศรออย แรงงานกลมนกมแนวโนมอยางมากทจะเคลอนยายออกไปสตางประเทศ (2) ระดบคาจางและเงนเดอนทตาเมอเทยบกบตางประเทศ ในอาชพทแรงงานมความคลองตวในการเคลอนยายสง คอมโอกาสทจะเขาไปทางานในอาชพเดยวกนในตางประเทศไดเปนอยางด ถาหากแรงงานกลมนนไดรบคาจางหรอเงนเดอนตากวาแรงงานอาชพเดยวกนในตางประเทศมาก กมแนวโนมทแรงงานเหลานจะเคลอนยายออกเพอแสวงหารายไดทสงกวา (3) การขาดสงจงใจสาหรบความกาวหนาในอาชพ แรงงานทมองไมเหนโอกาสความกาวหนาในอาชพเทาทควร โดยเฉพาะแรงงานทมความรความชานาญระดบสงนน ยอมเกดความรสกอยากจะเคลอนยายไปทางานในตางประเทศทโอกาสดงกลาวมมากกวาถาหากสามารถเคลอนยายไดโดยเสร ตวอยางของการขาดสงจงใจสาหรบความกาวหนาในอาชพไดแก การขาดแหลงคนควาวจยเพอใหมความรทนสมยอยเสมอ หรอระบบการพจารณาคดเลอกเขาทางานและการเลอนตาแหนงไมเหมาะสม เพราะพจารณาตามพรรคพวกหรอญาตพนองมใชตามความสามารถ เปนตน นอกจากนในแรงงานทมความรความสามารถสงบางคน การถกกดกนไมใหมสวนหรอมสวนอยางจากด

125

ในตาแหนงทมการวนจฉยสงการได กทาใหเกดความรสกวาขาดสงจงใจสาหรบความกาวหนาในอาชพเชนกน (4) นโยบายกาลงคนทไมเหมาะสม ในประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนาอาจไมมแผนพฒนากาลงคนหรอมการวางแผนทไมเหมาะสม ทาใหกาลงคนบางประเภทมมากเกนไปไมสมดลกบกาลงคนบางประเภททมนอยเกนไปไมเพยงพอกบความตองการ นอกจากนนกาลงคนบางประเภทอาจไดรบการฝกฝนอบรมในทางทไมตรงกบความตองการ หรอไมเหมาะสมกบระดบการพฒนาของประเทศ จงไมอาจใชกาลงคนสวนนใหเกดประโยชนได ในระดบของการพฒนาทเปนอยดวย ตวอยางเชน การทแพทยไดรบการอบรมจากประเทศพฒนาแลว ซงมโรงพยาบาลทมเครองมอเครองใชทนสมย แตเมอกลบมาแลวตองทางานในประเทศกาลงพฒนาทขาดแคลนเครองมอการแพทย เปนตน (5) ปจจยทางสงคมและการเมอง ในประเทศตาง ๆ นนแรงงานอาจมความตองการจะอพยพไปนอกประเทศ เนองจากความไมพอใจสภาพสงคมหรอการเมองในประเทศกได เชน การทการเมองมแตความวนวายหรอกดข มการกดกนในเรองเชอชาต ศาสนา วรรณะ หรอ ความคดเหนทางการเมอง เปนตน

7.6 ผลของการเคลอนยายแรงงาน

ในการแสดงถงผลทไดจากการเคลอนยายแรงงาน เราอาจจะสามารถกลาวไดเพยง 3 ดาน คอ ผลทางดานเศรษฐกจ ผลทางดานสงคม และผลทมตอแรงงานวาเปนอยางไร ดงจะไดกลาวเปนประเดน ๆ ตอไปน 1) ผลของการเคลอนยายแรงงานทมตอเศรษฐกจ ในทนเราจะมาดวาการเคลอนยายแรงงานจะมผลเชนไรตอเศรษฐกจ ซงดงทเราไดกลาวไปแลววาแรงงานเปนปจจยการผลตทสาคญอยางหนง และมผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศอยางมาก ซงเราสามารถดไดจากเวลามปญหาทางดานแรงงานจะมผลตอภาวะเศรษฐกจของประเทศมากมาย สวนผลทเกดทางดานเศรษฐกจ เราพอจะกลาวไดดงน (1) ผลทางดานดลการชาระเงน การเคลอนยายแรงงานทาใหมการชาระเงนตราตางประเทศเขาประเทศ เปนการชวยใหดลการชาระเงนของเราดขน ซงเราจะพบวาในป ค.ศ. 1977 แรงงานไทยในตะวนออกกลางสามารถนาเงนตราตางประเทศเขาประเทศไดถง 1,300 ลานบาท (ตวเลขทผานธนาคาร) ซงจะเปนผลดตอระบบเศรษฐกจของประเทศ (2) ผลทางดานอตราการจางงาน ซงเมอกอนเรามการจางงานหรอแรงงานสวนเกนมาก ซงเปนสงทไมเปนผลดตอระบบเศรษฐกจ ดงนนเมอมการเคลอนยายแรงงานออกไปกทาใหแรงงานสวนเกนในประเทศลดลงหรอการวางงานนอยลง ซงจะเปนการลดปญหาทางดานเศรษฐกจของประเทศลดลง

126

สวนบางประเทศทขาดแคลนแรงงาน การเคลอนยายแรงงานกจะทาใหการขาดแคลนแรงงานลดนอยลง หรอเปนการเพมปจจยการผลตทาใหการผลตสามารถเพมขน ซงจะเปนผลดตอระบบเศรษฐกจและการพฒนาประเทศดวย เชน ประเทศทางตะวนออกกลางกาลงพฒนาประเทศ แตวาขาดแคลนแรงงาน แตเมอมแรงงานไปทางานทประเทศทางตะวนออกกลางมากขนกทาใหโครงการตาง ๆ สามารถดาเนนการใหลลวงไปได ซงเปนการทาใหประเทศสามารถพฒนาไดอยางรวดเรวดวย (3) ผลทางดานอตราคาจาง เราสามารถพจารณาจากหลกงาย ๆ คอ ทใดทมอะไรมากจะทาใหของสงนนมราคาตา เพราะสามารถหาไดงาย สวนสงใดทหาไดนอยกยอมมราคาทสงกวา ดงนน ในประเทศทมแรงงานสวนเกนมากอตราคาจางกจะตาเพราะวาแรงงานสามารถหาไดงาย สวนในประเทศทขาดแคลนแรงงานอตราคาจางของแรงงานจะสงกวา เชน ในประเทศทางตะวนออกกลางอตราคาจางจะสงกวาเมองไทยมาก เมอมการอพยพแรงงานแลวกจะทาใหประเทศทมแรงงานสวนเกนมากมแรงงานสวนเกนนอยลง ทาใหอตราคาจางมแนวโนมวาอาจจะสงขนได เพราะแรงงานเรมมนอยลง ทาใหอานาจการตอรองเพมสงขน และในประเทศทขาดแคลนแรงงาน เมอมการเคลอนยายแรงงานจะทาใหแรงงานมมากขนทาใหอตราคาจางมแนวโนมทจะลดลงได เมอมหลกเหมอนกบการคาระหวางประเทศ เพยงแตวาเราเปลยนจากสนคามาเปนแรงงานเทานนเอง 2) ผลของการเคลอนยายแรงงานทมตอสงคม ในสวนนเราจะกลาวถงเรองของผลการเคลอนยายแรงงานทมตอสงคม ซงเราอาจกลาวไดวาเปนผลสบเนองมาจากผลทางเศรษฐกจเพราะวาเมอเกดมการเคลอนยายแรงงานขนแลวกอใหเกดผลดตอเศรษฐกจ คอ ประชาชนมความเปนอยทดขน มรายไดพอทจะเลยงครอบครวไดโดยไมเดอดรอน ซงจะทาใหสงคมและชมชนไดรบผลซงพอจะกลาวไดดงน (1) ดานปญหาอาชญากรรม ซงเปนปญหาสงคมทสาคญมากประการหนง ซงโดยมากจะเปนปญหาทางดานปลนและชงทรพยเปนสวนใหญ เพราะคนไมมงานจะทาขาดรายได ทาใหตองจปลนชงทรพย แตเมอเกดการเคลอนยายแรงงานทาใหแรงงานทไมมงานทามงานทา ซงสามารถลดปญหาอาชญากรรมในสงคมไดระดบหนง (2) ดานปญหาความยากจน เมอประชาชนในประเทศทขาดแคลนรายไดเพราะไมมงานทา ไดไปทางานในตางประเทศ และมรายไดเขามาใหครอบครวไดใชจาย เปนการยกระดบความเปนอยใหดขน ทาใหคนยากจนทไปทางานในตางประเทศมฐานะดขนเปนการลดปญหาความยากจน เพราะคนมงานทามากขน ดงนนการเคลอนยายแรงงานทาใหปญหาความยากจนลดลง (3) ดานการศกษา มเดกในครอบครวทยากจนไมสามารถทจะเลาเรยนได เพราะขาดทนในการศกษา เมอผปกครองหรอบดามารดาเดกมงานทาหรอไปทางานยงตางประเทศเปนการเพมรายได ซงจะสงผลใหบดามารดาสามารถสงเสยใหเดกเลาเรยนตอได

127

3) ผลของการเคลอนยายแรงงานทมตอตวแรงงานเอง ในทนเราจะมาดวาแรงงานไดรบผลอะไรบางจากการเคลอนยายแรงงาน ซงเปนผลทแรงงานไดรบโดยตรง ซงทจะเหนไดชดคอ การมงานทา ซงเปนผลทเหนไดชด เพราะแรงงานทไปทางานในตางประเทศสวนใหญมกไมมงานทา แตนอกจากจะมงานทาแลว แรงงานยงไดผลอยางอนดวย คอการมรายไดเพมขน ซงถาเปนแรงงานทมงานทาในประเทศอยแลวการทเปลยนงานไปทางานในตางประเทศกแสดงวาเขาจะตองไดรบคาตอบแทนหรอคาจางทสงกวาในประเทศ ดงนนเมอไปทางานในตางประเทศกทาใหรายไดเพมขน แตสาหรบแรงงานทไมมงานทา กจะไมมรายได เมอมงานทาในตางประเทศกเปนการเพมรายไดใหแกแรงงาน ซงเปนผลดตอตวแรงงานเอง นอกจากนแรงงานทไดไปทางานในตางประเทศกจะไดรบความรเกยวกบวทยาการใหมทกาวหนากวาในประเทศ เปนการเสรมสรางความรความสามารถใหกบคนงาน ทาใหแรงงานนนมประสทธภาพการทางานทดขนกวา และอาจจะเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหนา

7.7 ปญหาของการเคลอนยายแรงงาน

ปญหาเกยวกบการเคลอนยายแรงงานนบวามความสาคญมากทเรมควรจะทาการศกษาใหทราบอยางถองแทเสยกอน เพอจะไดหาแนวทางการแกไข และเกยวกบปญหาการเคลอนยายแรงงาน เราพอทจะสรปประเดนไดดงน 1) ปญหาทเกดจากตวแรงงานเอง เปนปญหาทตวแรงงานไดรบโดยตรงหรอเปนผกอขน อาจจะเกดจากความตงใจหรอไมตงใจกได เชน (1) การไมเคยชนกบสภาพแวดลอม ซงเปนปญหาทกอความวนวายมาก โดยเฉพาะในประเทศทางตะวนออกกลาง ซงอากาศทรอนจดในตอนกลางวน แรงงานอาจจะไมมความเคยชนทาใหการทางานขาดประสทธภาพเทาทควร นอกจากนในตอนกลางคนอากาศยงหนาวจดอกดวย อาจจะทาใหแรงงานไมสบายได ทาใหการทางานตองขาดประสทธภาพลงดวยเชนกน (2) กฎหมายทเขมงวดของประเทศทแรงงานไปทางาน สาหรบปญหาขอนมกจะเกดในประเทศทางตะวนออกกลาง เพราะกฎหมายของประเทศทางตะวนออกกลางนนมความเขมงวดมากและรนแรง ซงแรงงานไทยมกจะละเลยไมสนใจในเรองนเทาใดนก และมกจะมการละเมดกฎหมายของประเทศนน โดยเฉพาะเรองการดมสรา เลนการพนน และการทะเลาะววาทกน ซงกฎหมายทางตะวนออกกลางกาหนดบทลงโทษไวรนแรงมาก ซงเราคงจะเคยไดยนเรองเกยวกบแรงงานไทยไปกอคดไวทนนดวย (3) ความไมคนเคยในภาษาทใช แรงงานไทยสวนใหญทไปทางานในตางประเทศมกเปนแรงงานไรฝมอและมความรตา เปนผลใหแรงงานเรามความลาบากในเวลาทตองตดตอกบหนวยราชการ

128

หรอนายจางตางชาต นอกจากนยงไมสามารถรขาวคราวความเคลอนไหวตาง ๆ ไดอยางรวดเรวเพราะไมรจกภาษาทเขาใชกนทวไป (4) ปญหาการศกษาตา ทาใหแรงงานทไปเปนแรงงานทขาดความรความสามารถมกเปนแรงงานทไรฝมอหรอกงฝมอ และแรงงานไทยทไปทางานในตางประเทศสวนมากมกมความรไมเกนชน ป. 4 2) ปญหาเกดจากสานกงานจดหางาน ซงเปนตวกลางระหวางนายจางและแรงงาน และเปนสวนทกอปญหาวนวายมาก ซงทางรฐบาลกไดใหความสนใจในปญหาดานนเปนพเศษ สาหรบปญหาทางดานสานกงานจดหางานมดงน (1) สานกงานทไมถกตองตามกฎหมายหรอสานกงานจดหางานเถอน ซงในขณะนปญหาเกยวกบสานกงานจดหางานทไมถกตองตามกฎหมายมมาก และสานกงานจดหางานประเภทนยงขาดการดแลตอแรงงานทไดจดสงไปทางาน และในบางครงกมการหลอกลวงแรงงานทตองการไปทางานใหเสยเงน โดยไมไดไปทางานดงทสานกงานหางานไดบอกไว (2) การขาดความรบผดชอบในแรงงานทสานกงานจดหางานสงไปทางาน สานกงานจดหางานสวนใหญมกจะทาหนาทเพยงแตสงแรงงานไปทางานเพยงอยางเดยว แตไมไดคานงถงวาแรงงานทเราสงไปนนจะเปนอยางไรมสภาพดหรอไม ซงสานกงานจดหางานควรจะใหความสนใจบาง เพอแรงงานจะไดรบความสะดวกสบายในการไปทางาน (3) การเรยกเกบคาบรการของสานกงานจดหางาน สานกงานจดหางานสวนมากมกจะหวงไดกาไรเกนควร โดยการเรยกเกบคาบรการจากแรงงานทจะไปทางานเกนกวาอตราทกฎหมายกาหนดไว นอกจากนบางแหงยงเรยกคาบรการในการทาหนงสอเดนทางทแพงกวาความเปนจรง แตทาไมแรงงานจงตองยอมใหแกสานกงานจดหางาน กเพราะวาความตองการทจะไปทางาน ถาไมทาตามกอาจจะไมไดไป ซงเปนโอกาสของสานกงานจดหางานทจะตกตวงเอากาไรจากแรงงาน ซงเราควรทจะชวยกนสอดสองดแลและแจงใหเจาหนาททราบ 3) ปญหาเกยวกบการบรหารราชการและกฎหมาย ซงเราพอจะหาขอบกพรองของรฐบาลไดดงน (1) กฎหมายยงขาดความกระชบ มชองวางใหสานกงานจดหางานจดตงขนไดโดยงายจงทาใหเกดสานกงานจดหางานมาก ซงอาจทาใหขาดคณภาพ และกอใหเกดปญหาตดตามมาอก (2) การบรหารราชการของขาราชการทลาชาและมขบวนการทซบซอนเกนความจาเปน ทาใหความคลองตวมนอยเกนไป ซงทาใหแรงงานทตองการตดตอกบทางราชการไมไดรบคามสะดวกสบายเทาทควร และในบางครงเมอเกดปญหาทตองรบแกไขกจะทาใหเกดความลาชาและในบางครงอาจจะไมทนการณกม

129

(3) บทลงโทษทออนเกนไป ทาใหขาดความศกดสทธหรอขาดความเคารพยาเกรงเทาทควร กอใหเกดการไมปฏบตตามกฎหมาย 4) ปญหาทางดานการสงรายไดกลบประเทศ ซงเราพอสรปไดดงนคอ (1) ปญหาเรองการไมเขาใจในระบบธนาคาร ซงเปนสถาบนทเปนสอกลางในการสงเงนรายไดกลบประเทศ แตเมอแรงงานไมเขาใจระบบธนาคารจงทาใหแรงงานไมสามารถใชบรการของธนาคารได หรอขาดความมนใจในธนาคาร ทาใหตองนาเงนกลบประเทศตนเอง ซงอาจจะไมปลอดภย เหตทเปนเชนนเพราะแรงงานไทยมความรนอยจงไมเขาใจกลไกการดาเนนงานของระบบธนาคารซงเปนสถาบนการเงนทสาคญ (2) ปญหาการขาดการชวยเหลอในการสงเงนกลบจากสานกงานจดหางาน ในแรงงานทไมเขาใจระบบธนาคารมกจะตองการใหสานกงานจดหางานซงเปนสถาบนทเขารจกชวยนาเงนรายไดของแรงงานกลบไปใหครอบครว เพราะแรงงานประเภทนมกจะมความไววางใจในสานกงานจดหางานมากกวาระบบธนาคาร แตสานกงานจดหางานมกจะละเลยไมสนใจใหความชวยเหลอ ทาใหแรงงานไมไดรบความสะดวกในการสงเงนรายไดกลบประเทศ (3) ปญหาทางดานกฎหมายการนาเงนตราออกนอกประเทศ ซงประเทศไดมกฎหมายหามนาเงนตราออกนอกประเทศเกนกวาอตราทกฎหมายกาหนดไว ทาใหแรงงานตองใชจายภายในประเทศเพอใหเหลอเงนตรากลบประเทศไมเกนทกฎหมายกาหนดไว ทาใหการสงรายไดกลบประเทศไมเตมท 5) ปญหาการขาดแคลนแรงงานบางประเภท เชน การขาดแคลนแรงงานประเภททมฝมอทมการเคลอนยายไปทางานในตางประเทศมาก ซงไมเปนผลดตอประเทศชาตเลย จากปญหาตาง ๆ ทเราควรศกษาหรอทเรากลาวมาแลว เราควรนามาพจารณาหาวธการแกไขใหเหมาะสมกนตอไป

7.8 ขอเสนอแนะเกยวกบนโยบายทใชในการแกปญหาการเคลอนยายแรงงาน

1) จดประสงคหลก ๆ ของการแกไขปญหา (1) เพอลดความยงยาก อนเกดจากการเคลอนยายแรงงาน โดยไมปดกนโอกาสในการทจะ

ไดรบประโยชนจากการเคลอนยายของแรงงานและครอบครว (2) เพอใหมทางเลอกทจงใจแกแรงงาน เพอประเทศทมการเคลอนยายแรงงานระหวางกนจะ

ไดมขอตกลงในเรองการจงใจแรงงานในการทาใหการเคลอนยายดาเนนไปอยางมประสทธภาพมากทสด

(3) เพอใหหลกประกนวา ประชากรกลมอน ๆ ในประเทศทงผรบและผสงแรงงานเหลานนจะไดรบความกระทบกระเทอนอยางรนแรงนอยทสดจากการเคลอนยายแรงงานนน ๆ

130

และแตละชมชนจะไดรบการแบงผลประโยชนอนเกดจากการเคลอนยายแรงงานไดเหมาะสมลงตวทสด โดยยตธรรม

2) ขอเสนอแนะ (1) สรางสงจงใจขนภายในประเทศเพอดงดดชางฝมอทชานาญการใหเคลอนยายเขามา และ

ดงดดชางฝมอทอง ถนท เคลอนยายออกไปใหกลบมาใช และถายทอดความรความสามารถในชมชนของตน

(2) ควรมการกาหนดโควตาการเคลอนยายแรงงานฝมอ ผชานาญการ ใหอยในอตราทไมมากจนเกนไป เพอรกษาระดบศกยภาพในการผลต

(3) ควรจดใหมการรณรงคดานการศกษา เพอความรความสามารถในอาชพ เพอเพมศกยภาพในการผลต และยกระดบแรงงานใหสงขน อนหมายถงการไดรบคาจางในอตราทสงขนดวย

(4) ควรจดใหมการใหความรทถกตอง หรอการประชาสมพนธเกยวกบการทางานในตางประเทศ เพอลดปญหาอนอาจเกดขนจากการชกชวนใหหลงเชอโดยสานกงานจดหางานเอกชน หรอพอคาคนกลางทหวงเพยงผลกาไร

(5) ควรจดใหมโครงการสงเสรมการใชเงนรายไดนาเขาของแรงงานทเคลอนยาย ไปในกจกรรมทกอใหเกดผลผลต เพอเพมผลผลตในประเทศผสง

บทท 8 การวางงาน

(Unemployment)

8.1 ความสาคญของการวางงาน

นกเศรษฐศาสตรสนใจศกษาเรองการวางงานเพราะเหตผล 3 ประการคอ ประการแรก บางครงการวางงานอาจกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจ เพราะแรงงานไมไดถกนามาใชในการผลตอยางเตมท นกเศรษฐศาสตรตองการหาวธการทจะลดความสญเสยดงกลาวใหมนอยทสด ประการทสอง ตวเลขการวางงานจะเปนเครองวดความสญเสยทางเศรษฐกจ อนเกดจากการทโอกาสในการจางงานมจากด และประการสดทาย อตราการวางงานจะเปนเครองชภาวะเศรษฐกจวามปญหากาลงการผลตสวนเกน (excess capacity) เครองชวดดงกลาวจงมประโยชนตอการดาเนนนโยบายเศรษฐกจ ดงเชน การวดความรอนในรางกายมนษยดวยเครองวดอณภมจะชวยบอกไดวาสขภาพของมนษยผนนปรกตหรอไม ในประเทศไทยยงไมมสถตพอเพยงจะประมาณไดวารายไดประชาชาตจะลดลงเทาใด ถามการวางงานเพมขนรอยละ 1 ในตางประเทศ เชนสหรฐอเมรกา เคยมประมาณการไววาในระหวางทเกดเศรษฐกจตกตา พ.ศ. 2502 - 2503 ผลตภณฑมวลรวมประชาชาตเบองตน (GNP) จะลดลงรอยละ 3 หากอตราวางงานเพมขนรอยละ 1 การวดผลกระทบของการวางงานทมตอรายไดประชาชาตมปญหาหลายประการ เชน ประการแรก คนงานสตรและเดกซงไมมงานทา และถอนตวออกจากตลาดแรงงาน เพอชวยทางานบาน งานเลยงเดก ทาครว ฯลฯ งานเหลานยอมมคณคาทางเศรษฐกจเชนกน ถงแมคนงานเหลานจะสญเสยรายไดจากการทางานในตลาดแรงงาน แตรายไดทขาดหายไปนนไมใชการสญเสยทงหมด เพราะตองหกดวยมลคาจากงานททาในบานและงานเลยงลกกอน ประการทสอง แมวาบางคนจะไมไดชวยทางานบาน แตใชเวลาหางานทา เรากไมสามารถคดความสญเสยของสงคมจากรายไดทเขาสญเสยไปเพยงดานเดยว เพราะในขณะทเขาวางงาน เขาไดใชเวลาลงทนหางานใหมทมรายไดสงขนในอนาคต และประการสดทาย บางครงประเทศอาจตองยอมใหมอตราการวางงานเพมขนบางเพอแลกกบการไมเกดปญหาเงนเฟอรนแรง การลดอตราการวางงานลงมาก ๆ จะตองมรายจาย (ทงภาคเอกชนและภาครฐบาล) เพอกระตนระบบเศรษฐกจการเพมรายจายมาก ๆ ยอมกอใหเกดปญหาเงนเฟอได ในกรณนถาหากเราลดอตราการวางงานลง ถงแมรายไดประชาชาตจะสงขน แตปญหาเงนเฟอทรนแรงขนจะทาใหรายได

132

ประชาชาตทแทจรงมคานอยลง ฉะนนจงเปนการยากทจะบอกไดวาการลดอตราการวางงานลงจะทาใหรายไดเพมขนหรอไม ปญหาดงกลาวทาใหนกเศรษฐศาสตรบางคนเชอวาบางครงอตราการวางงานทเพมขนอาจไมมผลตอรายไดประชาชาตมากนก เหตผลกคอ ถาการวางงานเพมขนเพราะคนงานตองใชเวลาหางานนานขนอก 1-3 สปดาห แตเขาจะไดงานทมรายไดสงขน ในกรณนผลเสยคงไมมากนกเมอเทยบกบประโยชนจากการหางานทานานขน แตถาการวางงานเพมขนเพราะคนงานจานวนมากใชเวลาหางานแรมเดอน ความสญเสยทางเศรษฐกจยอมสงเปนธรรมดา ในปจจบน นกเศรษฐศาสตรเหนวาการวางงานเปนพฤตกรรมอยางหนงในตลาดแรงงาน ซงสามารถศกษาวเคราะหได กลาวคอ การทบคคลบางคนวางงานเพราะตดสนใจลาออกจากงานเกาเพอหางานใหม หรอบคคลทเขามาสตลาดแรงงานใหม ๆ และกาลงหางานอย ถอวาเปนกระบวนการลงทนในทรพยากรมนษย (human capital investment) อยางหนง การทเขายอมวางงานและใชเวลาหางานทดกวางานทมอยในเวลานน หรอการทเขายงไมยอมถอนตวออกจากตลาดแรงงานแสดงวาบคคลนนคดและคาดวาเขายอมมโอกาสไดงานทดกวาเดม การวางงานลกษณะนจงไมใชของเลวเสมอไป และอาจไมกอใหเกดผลเสยตอประเทศในระยะยาวดงกลาวขางตน แตอยางไรกตาม การทบคคลยอมวางงานและใชเวลาหางานทานน ไมไดหมายความวาคนงานทกคนจะมฐานะดขนถาหากเขาตดสนใจลาออกจากงานมาหางานใหม และกไมไดหมายความวาผทวางงานอยนนมความสขทไดวางงาน เราจะกลาวถงทฤษฎการแสวงหางานอกครงโดยละเอยดเมอพดถงสาเหตหรอทฤษฎการวางงาน

8.2 ทฤษฎการวางงาน

การสารวจสถตแรงงานไมสามารถบอกสาเหตของการวางงานไดโดยสมบรณ นกเศรษฐศาสตร จงตองสรางแบบจาลองปรากฎการณในโลกจรง ๆ ขน เพอวเคราะหสาเหตทแทจรงของการวางงาน แบบจาลองหรอทฤษฎดงกลาวจะเปนประโยชนกตอเมอมการทดสอบทฤษฎนน ๆ กบขอเทจจรงแลวหลายครงหลายคราวจนเปนทนาพอใจ เมอเราสรางกรอบของทฤษฎขนมา และทดสอบทฤษฎแลว เราอยากจะทราบวาการวางงานทเกดขนมาจากสาเหตใดกนแน เรากตองนาเหตการณทเกดมาเปรยบเทยบกบทฤษฎตาง ๆ ทมอยโดยใชเครองมอทางสถตในการเปรยบเทยบและทดสอบ เพอใหทราบสาเหตทแทจรงของการวางงาน ในตอนนจะพจารณาเฉพาะทฤษฎการวางงานทสาคญ ๆ เทานน

1) ทฤษฎการวางงานโดยสมครใจของคลาสสก

ทฤษฎของคลาสสกเชอวา การวางงานทเกดขนทงหมดลวนเปนการสมครใจ และยงเชออกวาถาตลาดมการแขงขนสมบรณ โดยทระดบราคาสนคาและอตราคาจางทเปนตวเงน (nominal wage) เคลอนไหวขนลงไดโดยเสร ตลาดแรงงานจะสามารถปรบตวเขาสภาวะการจางงานเตมทไดตลอดเวลา

133

ในทฤษฎน อปสงคตอแรงงานจะขนอยกบอตราคาจางทแทจรง (ดวธหาอปสงคแรงงานในบทท 2) ตามทฤษฎผลตผลหนวยสดทาย (marginal productivity theory) นายจางจะจางคนงานใหไดกาไรสงสด ถามลคาของผลตผลหนวยสดทายทคนงานผลตไดรบ (value of marginal product) มคาเทากบอตราคาจาง นนคอ VMP = W (1) VMP = MP x P (2) MP x P = W (3)

MP = ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W (4)

โดยท VMP คอ มลคาของผลตผลหนวยสดทายทคนงานผลต MP คอ ผลตผลหนวยสดทาย W คอ อตราคาจางตวเงน P คอ ระดบราคาสนคา ฉะนนอปสงคตอแรงงาน (DL) จงขนอยกบอตราคาจางทแทจรง นนคอ

DL = D ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W (5)

สมการท (3) และ (4) บอกเราวา ถาอตราคาจางทแทจรงสงขน การจางงานจะนอยลง เพราะเสนผลตผลหนวยสดทายลดทอดลงตามกฎแหงการลดนอยถอยลง ขณะเดยวกนอปทานแรงงาน (SL) กขนอยกบอตราคาจางทแทจรงเชนกน นนคอ

SL = S ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W (6)

ถาอตราคาจางทแทจรงสงขน คนงานจะเสนอตวทางานมากขน เพราะผลการทดแทนมากกวาผลทางรายได (ดเรองอปทานแรงงานในบทท 3) นอกจากนน ทฤษฎนยงตางจากทฤษฎของเคนสตรงทมการสมมตวาคนงานมความรเกยวกบราคาสนคาอยางสมบรณ และมเหตมผล (rational) ตลอดเวลา กลาวคอ ถาคาจางและราคาสนคาเพมขนพรอม ๆ กนในอตราเดยวกน คนงานจะไมรสกวาตวเองรวยขนหรอจนลง จงยงคงเสนอตวทางานเทาเดม เรยกวาคนงานไมมปญหาถกภาพลวงตาของเงน (money illusion) คนงานทถกภาพลวงตาของเงนจะคดวารวยขนทง ๆ ทจรง ๆ ไมไดรวยขน รปท 8.1 แสดงอปสงคและอปทานของแรงงาน ซงตดกน ณ อตราคาจางทแทจรง W1 และการจางงานเทากบ OL1 ถาขณะใดขณะหนง อตราคาจางทแทจรงในตลาดเทากบ OW2 จะมคนงานตองการทางาน OL2 คน แตมความตองการจางงานเพยง OL0 คน จงเกดการวางงานโดยไมสมครใจ เทากบ L0L2 คน ฉะนนคนงานจะแยงกนทางาน ถาตลาดมการแขงขน คาจางทเปนตวเงน (W) จะลดลง ทาใหคาจางท

134

แทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ลดลง เพราะราคาสนคายงคงเดม ฉะนนจานวนคนทตองการทางานจะคอย ๆ ลดลงตาม

เสนอปทานแรงงาน (จากจด A ไปหาจด E) และนายจางกตองการจางมากขนเพราะคาจางตาลง (จากจด B ไปท E) ในทสดตลาดแรงงานจะกลบมาทภาวะการจางงานเตมทเชนเดม (คอจด E) ในทางตรงกนขาม ถาคาจางทแทจรงตากวา OW1 กจะเกดขบวนการปรบตวในทางตรงกนขาม จนตลาดกลบสภาวะจางงานเตมทอยางเดม ดงนน การวางงานโดยไมสมครใจ จงไมเกดขนในแบบจาลองน การวางงานทเกดขนไดกเพราะ ณ อตราคาจาง OW1 มผมงานทา และผตองการทางานจานวนเทากนคอ OL1 คน แตจะมคนงานอน ๆ ทไมยนดทางาน ณ คาจาง OW1 และยงคงหางานทาอยในตลาดแรงงาน (หรอกาลงแรงงาน) ฉะนนถาขณะนนมกาลงแรงงานทงสน M คน กจะมการวางงานโดยสมครใจ (Uv) เทากบ Uv = M - OL1 (7) สาเหตทเรยกวา การวางงานโดยสมครใจ เพราะคนงานเหลานสมครใจไมทางาน ณ อตราคาจางในทองตลาด (OW1) ในเวลานนนนเอง ในทฤษฎนไมมการวางงานประเภทอน ๆ ถาหากไมมอปสรรคกดขวางการทางานของตลาดแรงงาน เชน ปญหาขอมลตลาดแรงงาน ปญหาการผกขาดของนายจางและลกจาง ฯลฯ อตราคาจางทแทจรงจะสามารถปรบตวสงขน (ถาอปสงคแรงงานสวนเกน) หรอลดลงโดยไดโดยเสร (ถาม

จานวนแรงงาน

อตราคาจางทแทจรง

W1

W2

W0

AB

E

CF

L10

รปท 8.1 อปสงค-อปทานแรงงานตามแนวคดของคลาสสก

DL

SL

L2L0

⎟⎠

⎞⎜⎝

⎛PW

135

อปทานแรงงานสวนเกน) ดลยภาพการจางงานจะมการจางงานเตมทและมการวางงานสมครใจเพยงประเภทเดยว

2) ทฤษฎการวางงานโดยไมสมครใจของเคนส

เคนสไมเหนดวยกบแนวคดขางตนของพวกคลาสสก และโตแยงวาตลาดแรงงานไมสามารถปรบตวเองไดอยางเสร เพราะตลาดแรงงานไมใชตลาดทเปนอสระจากตลาดสนคา ฉะนน ถาตลาดสนคามการจางงานไมเตมท กยอมเกดการวางงานโดยไมสมครใจ หรอทเรยกวาการวางงาน เพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอ เคนสใหเหตผลหลายขอในการอธบายถงสาเหตของการวางงานโดยไมสมครใจ เหตผลเหลานสามารถจาแนกออกไดเปน 2 ดาน ดานแรก เปนเหตผลเกยวกบกลไกของตลาดแรงงาน กลาวคอ เคนสเชอวาอตราคาจางทเปนตวเงน (nominal wage) สามารถเพมขนได แตจะไมมวนลดตาลงกวาเดม เหตผลอกดานหนง คอการทมปจจยตางๆในตลาดสนคาและตลาดเงนคอยขดขวางไมใหเศรษฐกจปรบตวเขาสดลยภาพการจางงานอยางเตมท ทงๆทอตราคาจางและราคาสนคาสามารถไหวตวขนลงไดอยางเสรตามขอสมมตของนกเศรษฐศาสตรคลาสสก 2.1) คาจางตวเงนไมไหวตว (wage rigidity) เคนสเชอวา อปสงคแรงงาน และอปทานแรงงานขนอยกบอตราคาจางตวเงน ไมใชอตราคาจางทแทจรง ดงกรณของคลาสสก รปท 8.2 แสดงอปสงคและอปทานแรงงานตามแนวคดของเคนส

อตราคาจางตวเงน (บาท/คน/วน)

W1

AB

L10

รปท 8.2 อปสงค-อปทานแรงงานของเคนส

DL1

SL

L0

จานวนแรงงานDL

2

136

สมมตวา ดลยภาพเดมมการจางงานเตมท ณ อตราคาจางตวเงน OW1 และการจางงานเทากบ OL1 เพราะเสนอปสงคแรงงานคอ DL

1 สวนอปทานแรงงานคอเสน SL ตอมาปรากฎวาเศรษฐกจตกตาเพราะอปสงคมวลรวมลดลงทาใหเกดสนคาลนตลาดเพราะมอปทานมวลรวมสวนเกน ราคาสนคาจงถกลง เสนอปสงคแรงงานซงขนอยกบผลตผลหนวยสดทายและราคาสนคาจะขยบไปทางซายกลายเปนเสน DL

2 เหตผลขอแรกทเกดการวางงานโดยไมสมครใจขนกคอ ถงแมวา ณ อตราคาจางตวเงน OW1

จะเกดอปทานแรงงานสวนเกนเทากบ L1L0 แตคาจางตวเงนจะไมลดลง เพราะในเวลาตอรองคาจางกบนายจาง คนงานจะพยายามปกปองฐานะของตนไมใหแยกวาคนงานอน ๆ โดยการคดคานและตอดานการลดคาจาง ประกอบกบในระยะหลงมกฎหมายคาจางขนตาและสหภาพแรงงานมอานาจตอรองสง ทาใหคาจางตวเงนยนอยทอตรา OW1 ดงนนจงเกดอปทานแรงงานสวนเกน L1L0 คน ซงถอวาเปนการวางงานโดยไมสมครใจนนเอง อยางไรกตาม เหตผลขอนไมใชประเดนสาคญในทฤษฎทวไป (The General Theory) ของเคนส เพราะนกเศรษฐศาสตรสานกคลาสสกเองกตระหนกถงเหตผลดงกลาวอยกอนแลว เหตผลสาคญทชวยใหเคนสพสจนไดวา จะมการวางงานโดยไมสมครใจกคอขอสมมตวาคนงานมปญหาถก “ภาพหลอนของเงน” (money illusion) ตวอยางเชน เมอราคาสนคาถกลง แตคาจางตวเงนคงเดม คนงานยงคงคดวาตนมฐานะเทาเดมดวยเหตผล 2 ประการคอ (1) เมออปสงคตอแรงงาน

ลดลง คนงานจะไมยอมลดคาจางของตนลง แตคนงานจะยอมรบอตราคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ทตาลง

กวาเดมได ถาคาจางทแทจรงลดลงนนเปนผลของการทราคาสนคาสงขนเพราะเมอราคาสนคาแพงขนจะมผลกระทบตอคนงานทกคนเทา ๆ กน ผดกบการยอมรบคาจางตวเงนทตาลง ซงคนงานไมมทางแนใจไดวา ถาตนยอมลดคาจางของตนเอง คนงานในกจการอน ๆ จะยอมรบคาจางนอยลงเชนกนหรอไม (2) ปญหาทนาสนใจคอ ทาไมเมอราคาสนคาเปลยนแปลงไป คนงานยงคงเสนอตวทางานเทา

เดมทง ๆ ทอตราคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ทคนงานไดรบเปลยนแปลงไป ทาไมนกเศรษฐศาสตรผยงใหญ

อยางเคนสจงตงขอสมมตทเบาปญญาวาคนงานถกภาพหลอนของเงน (money illusion) คาตอบกคอ ภาพหลอนของเงนในทศนะของเคนส และในทศนะของสาวกของเคนส เชน นายเจมส โทบน และนายเอกเซล ลจองนเฟด (Tobin and Leijonhufeud) ไมได แปลวา คนงานจะตดสนใจเปลยนแปลงอปทานแรงงานของตน ถาเปลยนหนวยวดสนคาจาก 10 บาทตอชนไปเปน 1,000 สตางคตอชน แตในทศนะของเคนสเมอราคาสนคาเปลยนไป อตราคาจางทแทจรงกจะเปลยนไปคนงานกนาจะเปลยนอปทานแรงงานของตน แตเคนสเชอวาบางครงคนงานไมทราบวา คาจางทแทจรงของตนไดเปลยนไปทงๆทราคาไดสงขนแลว เขาจงยงคงเสนอตวทางานเทาเดม สาเหตทคนงานไมทราบวาราคาสนคาเปลยนแปลงไปกเพราะวาราคาสนคาอปโภคบรโภคมมากมายหลายรอยชนด การเกบขอมลราคาเปนเรองยงยากและเสยเวลา คนงานไมมทางทราบไดเลยวาในเดอนทผานมาดชนราคาสนคาทตนบรโภค

137

เปลยนไปจากเดมกเปอรเซนต ผดกบนายจางซงสามารถบอกไดทนทวาคาจางทแทจรงทเขาตองจายใหกบคนงานในเดอนนตางจากเดอนกอนเทาไร เพราะนายจางรอตราคาจางตวเงน และราคาสนคาทตนผลตออกขายอยางถกตอง เมอคนงานถกภาพหลอนของเงน เสนอปทานมวลรวม (aggregate supply) จะเปนเสนทอดขนจากซายไปขวา ดงในรปท 8.3 (ค) ดวยเหตผลดงตอไปน ในทฤษฎแรงงานของเคนส อปสงคและอปทานแรงงานจะขนอยกบคาจางทเปนตวเงน (money wage) ดงทปรากฎในรปท (ก) เดมเสนอปสงค

ตอแรงงานในทฤษฎของคลาสสกในสมการท (5) และ (6) คอ DL = D ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W และ SL = S ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ถาเอา

ราคา (P) คณสมการทงสองจะไดเสนอปสงคแรงงาน DL × P และเสนอปทานแรงงานคอ SL × P สวน

แกนตงของรปท 8.3 (ก) กจะเปลยนจากคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ไปเปนคาจางตวเงน (W) สมมตวาเดม

อตราคาจางตวเงน (บาท/คน/วน)

W1

A

B

L10

รปท 8.3 ตลาดแรงงานและตลาดสนคากรณมภาพหลอนของเงน

SLxP1

L2 แรงงาน

W2

L1 L20

0

0

รายได ราคา

แรงงาน รายได

ราคา

Y = Y(L,K)

Y1

Y2

F

E

DLxP2

DLxP1

A'

B'

AS

P2

P1

รายไดY1 Y2

Y1

P1

P2

H

GJ

AS2

AD1

AD2

(ง) ตลาดสนคา(ข) ฟงกชนการผลต

(ค) อปทานมวลรวม(ก) ตลาดแรงงาน

G

Y2

YF

138

ราคาสนคาเทากบ P1 เสนอปสงคและอปทานแรงงานจะตดกนทจด E มการจางงานเทากบ OL1 ณ อตราคาจางตวเงนเทากบ OW1 การจางงาน OL1 จะผลตสนคามมลคาทงสนเทากบ OY1 ในรปท 8.3 (ข) เพราะรปท 8.3 (ข) คอเสนฟงกชนการผลตของประเทศ ซงขนอยกบแรงงาน (L) และทน (K) โดยททนเปนปจจยคงทในระยะสน เมอรราคา P1 และมลคาผลผลตหรอรายได OY1 เรากจะไดจด A' บนเสนอปทานมวลรวมในรปท 8.3 (ค) เพราะอปทานมวลรวมคอเสนแสดงความสมพนธระหวางราคาและรายได ตอมาสมมตใหราคาสนคาสงขนเปน P2 เสนอปสงคแรงงานจะขยบขนไปขางบนกลายเปนเสน DL×P2 โดยทระยะหางระหวาง DL × P1 กบ DL × P2 จะเทากบระดบราคาทเพมขน [P2 - P1 = ระยะทาง FG ในรปท 8.3 (ก)] แตเสนอปทานแรงงาน (SL × P1) จะไมขยบขนเพราะคนเกดภาพหลอนของเงน ดงนน ปรมาณอปทานแรงงานจะเพมจาก OL1 เปน OL2 เพราะคาจางตวเงนสงขนอนเปนผลของการเพมของอปสงคแรงงาน การผลตจงเพมขนเปน OY2 ทาใหเราไดจด B' บนเสนอปทานมวลรวมในรปท 8.3 (ค) ถาลากเสนตอระหวาง A' กบ B' จะไดเสนอปทานมวลรวมททอดจากซายขนไปทางขวา การวางงานโดยไมสมครใจในทางทฤษฎของเคนสจะเกดขนได ถาเกดเศรษฐกจตกตา ทาใหอปสงคมวลรวมลดลง เสนอปสงคมวลรวมจะทอดลงจากซายไปขวา เพราะถาราคาสงจะมความตองการใชจายเพอการบรโภค ลงทน และรายจายรฐบาลตา แตถาราคาตา ความตองการการใชจายจะสง สมมตวาเดมอปสงคมวลรวมคอ AD2 ในรปท 8.3 (ง) อปทานมวลรวมคอเสน AS2 เกดรายไดจากการจางงานเตมทเทากบ OYF ณ ระดบราคา OP2 ตอมาเศรษฐกจตกตาเสนอปสงคมวลรวมลดลงจาก AD2 ไปเปนเสน AD1 หากราคายงคงอยท OP2 จะเกดอปทานสวนเกนเทากบ JG ทาใหราคาลดลงมาท OP1 รายไดจงลดลงเหลอ OY1 เนองจากรายไดนอยตากวาการจางงานเตมท ตลาดแรงงานจงเกดการวางงานโดยไมสมครใจ เพราะถาหากวาเดมตลาดแรงงานมการจางงานเตมท เชนทจด F ในรปท 8.3 (ก) เมออปสงคมวลรวมลดลง ราคาสนคาถกลงมาท P1 เสนอปสงคแรงงานในรปท 8.3 (ก) จะขยบไปทางซายกลายเปนเสน DL × P1 ดลยภาพการจางงานจะลดลงมาเหลอ OL1 เพราะเสนอปทานแรงงานจะไมเคลอนทเนองจากขอสมมตวาคนงานมภาพหลอนของเงน จงเกดการวางงานโดยไมสมครใจเทากบ L1L2 คน การวางงานดงกลาวเกดขนกเพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอนนเอง เพราะเสน AD1 อยตาเกนไปนนเอง 2.2) เหตผลในตลาดสนคาและตลาดเงนททาใหเกดการวางงานโดยไมสมครใจ ถงแมวาอตราคาจางทเปนตวเงนและระดบราคาสนคาจะไหวตวขนลงไดโดยเสร แตระบบเศรษฐกจยงอาจดารงอยในภาวะการวางงานไดดวยเหตผลดงตอไปน

139

ก. เมอเกดเศรษฐกจตกตาดงในรปท 8.3 ทาใหอปสงคแรงงานลดลงจากเสน D1L มา

เปน D2L อตราคาจางตวเงนจะลดลง ทาใหตนทนการผลตตาลง นกธรกจจงขยาย

ปรมาณการผลตทาใหรายไดเพมขน แตสนคาทผลตขนมาจะขายไมหมดเพราะความโนมเอยงในการบรโภคหนวยสดทาย (marginal propensity to consume : MPC) มคานอยกวา 1 กลาวคอเมอรายไดเพมขน 100 บาท ครวเรอนจะใชจายเงนซอสนคาบรโภคนอยกวา 100 บาท ฉะนนเมอสนคาลนตลาด ราคาสนคากจะลดลงอก ผลคอคาจางและราคาสนคาจะลดลงในสดสวนเดยวกนทาใหดลยภาพการจางงานกลบไปสภาวะเดม (จด B ในรปท 8.2) เกดการวางงานโดยไมสมครใจเทากบจานวน L0L1 คน เพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอ

ข. ถงแมวาคาจางทแทจรงจะคงเดม และเกดการวางงานโดยไมสมครใจ แตถาราคาสนคาลดลงไดโดยเสร มลคาทแทจรงของปรมาณเงน (real value of money supply) จะมคาสงขน เพราะปรมาณเงนมจานวนคงเดม ผลกคออตราดอกเบยลดลง ทาใหการลงทนเพมขนแกปญหาอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอได แตเคนสใหเหตผลวา ปรากฎการณดงกลาวจะไมเกดขน ถงแมมลคาแทจรงของปรมาณเงนจะเพมขน แตในภาวะทเศรษฐกจกาลงตกตาอยางรนแรง อตราดอกเบยอยในระดบตาอยแลว ราคาหลกทรพยและพนธบตรคอนขางแพง ประชาชนสวนใหญเชอวาอตราดอกเบยจะไมลดตาลงกวาเดมอกแลว ฉะนนถงแมมลคาแทจรงของปรมาณเงนในมอประชาชนจะเพมขน แตประชาชนจะไมนาเงนทมคามากขนไปซอหลกทรพยเพราะเสยงตอการขาดทน เนองจากประชาชนคาดวาราคาหลกทรพยในเวลานนสงสดแลว และตอไปราคาจะตองลดลง การซอหลกทรพยยอมมแตการขาดทน ประชาชนจงเกบเงนสวนทเหลอจากการจบจายใชสอยในรปของเงนเพอเกงกาไรไวเฉย ๆ เราเรยกเหตการณ ดงกลาววาความตองการถอเงนเกงกาไรอยในชวงกบดกสภาพคลอง (liquidity trap) คอประชาชนไมปลอยเงนออกมาใหก การลงทนจงไมอาจเพมขนดงความเชอของคลาสสก การวางงานกยงคงมอยตอไป

ค. นอกจากนน ถงแมวามลคาทแทจรงของปรมาณเงนทเพมขนจะทาใหอตราดอกเบยลดลงได และไมมปญหากบดกสภาพคลอง แตการลงทนกอาจไมเพมขนถาการลงทนไมขนอยกบอตราดอกเบย (หรออกนยหนง คาความยดหยนของการลงทนตออตราดอกเบยเทากบศนย) ดงนนการวางงานโดยไมสมครใจกยงคงมอยอก หนทางแกปญหาการวางงานดงกลาวคอ เพมอปสงคมวลรวมโดยใชนโยบายการคลง เชน เพมรายจายรฐบาล หรอลดภาษรายได เปนตน

140

3) ทฤษฎการวางงานของพวกโครงสรางนยม

3.1) ความหมายของการวางงานเพราะโครงสรางเศรษฐกจ (Structural unemployment) ในระบบเศรษฐกจนนมไดมตลาดแรงงานเพยงตลาดเดยว แตจะประกอบดวย

ตลาดแรงงานจานวนหลาย ๆ ตลาด เชน ตลาดชางเครองยนต ตลาดนกการเงน ตลาดวศวกร ฯลฯ ปกตการเคลอนยายของแรงงานจากตลาดแรงงานหนงไปสตลาดแรงงานอกตลาด มกทาไมคอยไดในระยะสน เพราะตลาดแรงงานแตละแหงใชคนงานทมความร ความชานาญแตกตางกน การเปลยนอาชพจะทาไดในระยะยาวถาตองการเปลยนงานลงทนฝกฝนหาความรใหม ๆ ฉะนนจงเปนไปไดวา ในขณะใดขณะหนงถงแมเศรษฐกจจะเจรญรงเรอง จนทาใหอตราการวางงานทงประเทศอยในระดบตา แตอาจเปนไปไดวามตลาดแรงงานยอยบางตลาด ซงมตาแหนงงานวางมากกวาจานวนคนวางงาน ขณะทตลาดอน ๆ อาจมคนวางงานมากกวาตาแหนงงานวาง ดงนนระบบเศรษฐกจจงมตาแหนงงานวางพรอม ๆ กบมคนวางงาน การวางงานในลกษณะเชนนเกดขนเพราะมฝมอและความรของคนงานในตลาดทมคนลนงานไมเหมาะสมกบความตองการของนายจางในตลาดทมงานลนคน เราเรยกการวางงานดงกลาววาการวางงานเพราะโครงสราง

3.2) สาเหตของปญหาการวางงาน (1) การเปลยนแปลงของเทคโนโลย เชน การผลตเครองจกรชนดใหม การใช

เครองจกรแทนแรงงานคนและสตว ฯลฯ การเปลยนแปลงดงกลาวอาจทาใหความตองการแรงงานฝมอบางอยางเพมขน ขณะทแรงงานบางประเภททเคยมงานทาพบวาความรความสามารถของตนไมเหมาะกบความตองการของตลาดอกตอไป ตวอยางเชน เมออตสาหกรรมตเยนเจรญขน อตสาหกรรมทานาแขงกซบเซา

(2) การเปลยนแปลงของอปสงคอนเนองจากรายไดเปลยนไปหรอรสนยมเปลยนไป ฯลฯ ทาใหความตองการแรงงานเปลยนไป ตวอยางเชน เมออตราการเพมของประชากรเพมขนอยางรวดเรวในระหวางป 2490 - 2513 ทาใหจานวนนกเรยนในระดบประถมศกษาเพมขนอยางรวดเรวในระหวางป 2500 - 2520 อปสงคตอครจงเพมขน แตทวาตงแตกลางทศวรรษ 2510 เปนตนมา อตราการเพมของประชากรลดลงอยางรวดเรว จานวนนกเรยนทเขาเรยนใหมจงลดลง จานวนบณฑตครทเคยผลตออกมาปละนบหมนจงเรมมปญหาการวางงานรนแรงขน

(3) การแขงขนจากตางประเทศ กอาจทาใหอตสาหกรรมบางอยางในประเทศหดตวจนเกดการวางงานอยางรนแรง โดยเฉพาะในประเทศตะวนตก คนงานในกจการทอผา เครองถวยชาม ฯลฯ มกประสบปญหาสนคาจากตางประเทศเขามาแยงตลาด คนงานในอตสาหกรรมเหลานตองวางงานลงและมกมปญหาในการหางานทาใหม

141

(4) ปจจยทางสถาบนโดยเฉพาะการกระทาของรฐบาล เชน นโยบายการคลงและนโยบายการคา การปกปองคมครองอตสาหกรรมบางประเภทโดยมาตรการกาแพงภาษ อาจทาให อตสาหกรรมเหลานนดาเนนการตอไปได โดยทผประกอบการขนาดยอมมกถกทาลายไป เพราะนอกจากจะไมไดรบความชวยเหลอแลว บางครงยงถกกดกนดวยมาตรการภาษของรฐอกดวย แตเมอการพฒนาเศรษฐกจดาเนนไปถงขนหนง ซงรฐบาลพบความจรงวาอตสาหกรรมทเคยปกปองคมครองขาดประสทธภาพ รฐบาลกเรมดาเนนนโยบายลดอตราภาษขาเขาทเคยคมครองอตสาหกรรมดงกลาว ตลอดจนยกเลกสทธพเศษดานภาษตาง ๆ มาตรการเหลานยอมทาใหคนงานในอตสาหกรรมเหลานประสบปญหาการวางงานอยางแนนอน

(5) การททรพยากรบางอยางถกใชหมดไปกอาจกอปญหาการวางงานในกจการทพงทรพยากรธรรมชาตดงกลาวได

3.3) การปรบตวของระบบเศรษฐกจ เมอมการเปลยนแปลงทางโครงสรางเศรษฐกจ (ไมวาจะมาจากการเปลยนแปลงของโครงสรางอตสาหกรรมอาชพหรอประชากรกตาม) สวนมากระบบเศรษฐกจจะสามารถปรบตวไดคอนขางรวดเรว แตในบางครงการปรบตวอาจเชองชาจนเกดปญหาการวางงานอยางรนแรงไดเพราะเหตผลดงตอไปน (1) การปรบโครงสรางทางเศรษฐกจยอมตองมรายจาย และมกตองมการเปลยนแปลงสถานททางานหรอใหการศกษาใหมแกคนงาน เปลยนแปลงเครองจกรและอปกรณการผลตฯลฯ แตทงนายจางและคนงานอาจไมยอมรบการเปลยนแปลงน (2) การปรบโครงสรางอาจมตนทนดานจตใจ เชน การยายทอยและททางานของคนงาน (3) การปรบโครงสรางในบางครงอาจประสบปญหาการตอตานจากสงคมหรอมขอจากดดานการเมอง เชน การยกเลกคาจางขนตา ซงมผลเสยตอการพฒนาอตสาหกรรม อาจทาไมไดเพราะแรงคดคานของฝายสหภาพแรงงาน เปนตน (4) การทอปสงคตอแรงงานประเภทตาง ๆ เปลยนแปลงไปเรอย อาจทาใหเกดปญหากบผจบการศกษาทฝมอไมตรงความตองการได เพราะการพยากรณความตองการในอนาคตเปนเรองยากและผดพลาดงาย ดงนนการขยายตวดานการศกษาเพอสนองความตองการในอนาคต อาจผลตบคลากรมาไมตรงกบทเศรษฐกจตองการ เชน บางสาขามปญหาการขาดแคลนแรงงานฝมอ เชน แพทย วศวกรบางสาขา แตบางสาขากลบมแรงงานเหลอเฟอ เชน นตศาสตร สงคมศาสตร และคร (5) เมอโครงสรางเศรษฐกจเปลยนแปลงไป ความสามารถและฝมอของคนงานผใหญอาจลาสมย จาเปนตองฝกและเรยนรทกษะใหม การฝกฝนและเรยนรนนจะทาไดรวดเรวเพยงใดกขนอย

142

กบความรเกาของคนงานวามความรความชานาญพเศษเพยงใด และยงขนอยกบวาประเทศมเครองมอ โครงการฝกฝนฝมอและความรใหม ๆ แกคนงานหรอไม ฯลฯ

4) ทฤษฎการแสวงหางานทาของนโอคลาสสก

4.1) นกเศรษฐศาสตรสานกนโอคลาสสก อาทเชน ฟรดแมน และ เฟลส (Phelps) ไมเหนดวยกบแนวคดเรองการวางงานโดยไมสมครใจของเคนส นกเศรษฐศาสตรกลมน เชอวาในระบบเศรษฐกจจะมอตราการวางงานตามธรรมชาต (natural rate of unemployment) อยอตราหนงอตราการวางงานดงกลาวถกกาหนดโดยการวางงานฝด (หรอความฝดตวของตลาดแรงงาน) และการวางงานเพราะโครงสรางเศรษฐกจ การดาเนนนโยบายบรหารอปสงคมวลรวม (demand management policy) แบบขยายตวอาจมผลชวยลดอตราการวางงานลงตากวาอตราตามธรรมชาตเฉพาะในระยะสนเทานน แตในระยะยาว เมอคนงานมประสบการณเกยวกบผลของการดาเนนนโยบายการเงน-การคลงแบบขยายตว คนงานจะสามารถปรบพฤตกรรมการเสนอขายแรงงานของตนอยางถกตอง ทาใหอตราการวางงานกลบเขาสธรรมชาตอยางเดม ดงนนตามแนวคดน การวางงานจะม 3 ประเภท คอ

(1) การวางงานเพราะผลแหงการตดสนใจของครวเรอนทไมตองการใหสมาชกบางคนทางานในตลาด

(2) การวางงานในรปของการลงทนแสวงหางานทา (search unemployment) และ (3) การวางงานเพราะความบกพรองในตลาดแรงงาน เราจะนาทฤษฎการแสวงหางาน

มาอธบายอตราการวางงานตามธรรมชาต 4.2) ทฤษฎการแสวงหางานทา การทคนงานตองแสวงหางานทาและนายจางตองแสวงหาลกจางทดกเพราะเหตผล 2 ประการ ประการแรก งานแตละอยางในตลาดแรงงานแตกตางกนมาก เชน งานบางอยางตองใชสตปญญา บางอยางตองใชฝมอ บางอยางตองใชกาลง ฯลฯ คนงานแตละคนกลวนมความร ความสามารถแตกตงกน คนงานทตองการทางานมกไมมขอมลเกยวกบงานทตนตองการทาวามอยทไหน เงอนไขการจางเปนอยางไร ฉะนนเพอใหแนใจวาตนไดเลอกงานทดทสด คนงานจงตองยอมสละเวลาและรายไดคอยอมวางงาน เพอหางานทา ในทานองเดยวกน เนองจากคนงานมคณภาพตางกน นายจางกยอมตองการคดเลอกคนงานทดทสด โดยจายผลตอบแทนตาทสด ประการทสอง การหางานทาและการคดเลอกคนงานยอมมคาใชจายสง คาใชจายเหลานเปนคาใชจายทจมหายไปไมมวนไดคนมา (sunk cost) ดงนน ถาคนงานตองการยดงานใดเปนอาชพนาน ๆ เขายอมตองลงทนแสวงหางานคอนขางนานจนกวาจะแนใจวาไดงานด มฉะนนจะเสยคาใชจายไปโดยไมคม เชน การซอบานสกหลงยอมใชเวลาสบเสาะหานานกวาการใชเวลาในการซอผกและผลไม

การแสงหางานทาจงมทงประโยชนและตนทนในการแสวงหา ประเดนสาคญคอคนงานแตละคนใชเวลาแสวงหางานทานานเทาใด คาตอบคอ คนงานจะยงคงแสวงหางานทาตราบใดท

143

ผลประโยชนหนวยสดทายทคาดวาจะไดรบจากการใชเวลาหางานทาตอไปอกวนหนง (expected marginal benefit) สงกวาตนทนหนวยสดทายของการใชเวลาอกหนงวน เมอใดทผลประโยชนหนวยสดทายเทากบตนทนหนวยสดทาย เขาจะยอมรบงานทมนายจางเสนอให เพราะอตราคาจางนนจะสงกวา (หรอเทากบ) อตราคาจางทเขายอมรบได (acceptance wage rate) อนง ถาคนงานมทรพยสนและฐานะดเขากสามารถใชเวลาหางานไดนานกวาผมฐานะยากจน นอกจากนถาอตราคาจางในตลาดสาหรบอาชพทเขาตองการแตกตางกนมาก เขากจะใชเวลาหางานนานขน เพราะคมทเขาจะเสยเวลาหางาน และถาเขาจะยดอาชพนนเปนเวลานาน เขากจะแสวงหางานนานขนเชนกน การวางงานอนเกดจากการใชเวลาแสวงหางานทานนในบางกรณอาจถอเปนการวางงานเพราะโครงสรางกได เพราะคนงานทตกงานเนองจากความสามารถหรอฝมอของตนลาสมย ยงคงหางานทาโดยตงความหวงวาตองไดคาจางใกลเคยงคาจางในอาชพเดม แตงานทคนงานคนนสามารถทาไดในขณะนนใหคาจางคอนขางตา ทวาคนงานคนนไมมขอมลดพอ จงยงคงตงความหวงไวสง และยงคงใชเวลาหางานทาอย สภาพการวางงานของบคคลนจงเปนการวางงานเพราะโครงสราง แตกเกยวของกบความไมสมบรณของขอมลดวย หากเขามขอมลดขน เขาอาจยอมทางานทมคาจางตาหรอไมกออกจากตลาดแรงงานไป การวางงานอนเกดจากการแสวงหางานทาสวนใหญจะถอวาเปนการวางงานฝด (frictional unemployment) ดวยเหตผลตอไปน ถาคาจางสาหรบงานประเภทหนงทนายจางแตละคนจายแตกตางกนมาก (dispersion of wage rate) คนงานจะไดประโยชนหากยอมลงทนวางงานและใชเวลาหางานเพอใหไดคาจางทสงขน คนงานคนนอาจเปนคนงานทเรมเขามาสตลาดแรงงานครงแรก หรอเพงลาออกจากงานเกาทคดวาเงนเดอนตา หรอเพงถกปลดออกจากงงาน แตยงสามารถจะหางานทเหมาะสมกบความสามารถของตนไดโดยไมตองใชเวลานานมากนก ไมตองเสยคาใชจายหางานสงนก และไมตองเปลยนแปลงอปนสยการทางานของตนตลอดจนอตราคาจางทตนยอมรบได เราเรยกการวางงานดงกลาววาเกดจากความฝดของกลไกตลาดเพราะคนงานไมมขาวสารตลาดแรงงานทสมบรณ โดยปกตคนงานทเรมเขาสตลาดแรงงานครงแรกมกไมคอยมประสบการณในการหางานทามากอน จงไมคอยรจกแหลงงานแหลงตาง ๆ ทาใหอตราคาจางทนายจางเสนอใหคนงานใหมแตละคนแตกตางกนคอนขางมาก (ดงแสดงดวยเสนการแจกแจงคาจาง N ในรปท 8.4 ผดกบคนงานทมประสบการณมากอน คนงานเหลานสวนใหญจะรวาความสามารถระดบตนควรไดรบคาจางในอตราเทาใด คาจางทคนงานสวนใหญคาดวาจะไดรบจงไมคอยแตกตางกนนก (ดงเสนแจกแจงคาจาง E) ฉะนนคนงานหนาใหม โดยเฉพาะพวกวยรนจะมโอกาสไดประโยชนสงจากการหางานทานานขน เพราะมโอกาสจะพบนายจางทใหคาจางสงขน เสน (MRN) จงอยสงกวาเสน (MRE) นอกจากนนตนทนหนวยสดทาย (MCN) จากการแสวงหางานของคนหนมมกจะตากวาของคนมประสบการณ (MCE) เพราะคาเสยโอกาส (ในรปของรายไดทสญเสยไประหวางการวางงาน) ยอมตากวา (ดรปท 8.4

144

ประกอบ) ดงนนจงไมนาแปลกใจวาคนงานวยรนจะมระยะเวลาการวางงาน (UN) และอตราการวางงานสงกวาคนงานทเคยมประสบการณมากอนแลว (คอ UN มากกวา UE ดงในรปท 8.4)

คาจาง

ความถ (จานวนคน)

0

(ก) เสนการแจกแจงคาจางทคาดคะเน

N

W

ตนทน (บาท/เดเอน)

NE

UN0

รปท 8.4 เสนการแจกแจงคาจางทคาดคะเน และเสนตนทนหนวยสดทายในการหางาน

MRN

MCE

UEระยะเวลาหางาน (เดอน)

MRE

คนงานใหม

E

คนงานเกา

(ข) เสนตนทนหนวยสดทายในการหางาน

MCN

145

4.3) อตราการวางงานตามธรรมชาต รปท 8.5(ก) แสดงเสนอปสงคและอปทานแรงงานของคลาสสก เหมอนกบรปท 8.2 สวนรปท 8.5(ข) เราคณเสนอปสงค เสนอปทานของแรงงานและ

อตราคาจางทแทจรง ⎟⎠⎞⎜

⎝⎛P

W ดวยราคาสนคา (P1) ทาใหเราไดเสน DD x P1 และเสน SS x P1

สมมตวา เดมดลยภาพการจางงานอยทจด A ในรปท 8.5 (ก) และจด B ในรปท 8.5 (ข) ตอมารฐบาลดาเนนนโยบายการเงน-การคลงแบบขยายตว ทาใหอปสงคมวลรวมเพมขน ราคาสนคาสงจาก P1 เปน P3 เนองจากในรปท 8.5 (ก) ทงเสนอปสงคและอปทานขนอยกบคาจางทแทจรง เสน S และ D จงไมขยบ แตอตราคาจางทแทจรงจะลดลงมาท W2 เกดอปสงคแรงงานสวนเกน นายจางจงแยงกนจางคนงาน ในทสดคาจางตวเงนจะสงขน ทาใหดลยภาพกลบสจด A ขบวนการปรบตวดงกลาวไมไดคานงถงปญหาภาพหลอนของเงน สมมตวาเมอราคาแพงขน เสน DD x P1 ในรปท 8.5 (ข) จะขยบไปท DD x P3 สวนเสน SS x P1 ในขณะนนจะยงไมมการเปลยนแปลง เพราะคนงานเกดภาพหลอนของเงน กลาวคอคนงานยอมรบอตราคาจางทแทจรงในอตราตาลงจากผลของเงนเฟอ เพราะเมอราคาสงขนจะสงผลกระทบตอคนงานทกคนอยางเทาเทยมกน ดงนนในระยะสนดลยภาพการจางงานจะขยายตวจาก OL1 คน เปน OL2 คน แตถาเวลาผานไป คนงานจะเรยนรจากประสบการณแลววาระดบราคาสนคาจะเพมขนปละเทาใด ตวอยางเชน รฐบาลขยายปรมาณเงนในอตราปละ 10% เพอเพมอปสงคมวลรวม ทา

0

รปท 8.5 เสนอปสงค-อปทานแรงงาน กรณภาพหลอนของเงน

0 0

(W)

S

A

EC

BB

D

⎟⎠

⎞⎜⎝

⎛PW (W)

L L

W1

L1

W3

W1 W1

W2

W3

DDxP3

DDxP1

L1 L2 L1

DDxP1

DDxP3

SSxP1

SSxP3SSxP1

(ค) กรณไมเกดภาพหลอนของเงน(ก) คลาสสก (ข) เกดภาพหลอนของเงน

146

ใหราคาสนคาเพมขนในปแรก 10% แตในปตอ ๆ ไป ถาหากรฐบาลยงคงเพมปรมาณเงนในอตราปละ 10% ตลอดไป คนงานจะสามารถคาดคะเนอตราเงนเฟอไดอยางถกตองจากประสบการณ เมอเปนเชนนน เวลาเจรจาตอรองคาจางกบนายจาง คนงานกจะนาเอาอตราเงนเฟอดงกลาวไปคดหาอตราคาจางทแทจรงของตน เสนอปทานแรงงานจงกลายเปนเสน SS x P3 ในรปท 8.5 (ค) เนองจาก P3 มากกวา P1 เสน SS x P3 จงตองอยสงกวาเสน SS x P1

ถาคนงานคาดคะเนอตราการเพมของราคาสนคาไดถกตองเหมอนกบการคาดคะเนของนายจาง เสน SS x P3 จะขยบไปทางซายเทากบระยะทาง EB และเนองจากเสน DD x P3 กขยบไปทางขวา (วดตามแกนตง) เทากบระยะทาง EB เชนกน เสน SS x P3 จงตดกบเสน DD x P3 ทจด E โดยท ดลยภาพการจางงานกลบมาสระดบเดมคอ OL1 ตางกนแตวาอตราคาจางตวเงนสงขนจาก W1 เปน W3 ฉะนนถาในขณะนนมแรงงานทงสน L คน จานวนการวางงานกจะเทากบ L-OL1 หรอคดเปนอตรารอยละเทากบ [100(L-OL1)/L] ซงเปนอตราการวางงานเดมกอนการดาเนนนโยบายการเงน-การคลงขยายตว นายฟรดแมนเรยกอตราการวางงานดงกลาววา อตราตามธรรมชาต (natural rate of unemployment) 4.4) ขบวนการแสวงหางานทามผลใหอตราการวางงานตางจากอตราการวางงานตามธรรมชาต ในโลกจรง ๆ อตราการวางงานจะแปรปรวนขนลงตามภาวะเศรษฐกจ ปจจยอะไรทาใหอตราการวางงานจรงตางจากอตราการวางงานตามธรรมชาต คาตอบคอ ในเวลาทบคคลใชเวลาแสวงหางานทา เขาจะตองพยากรณหรอคาดคะเน หรอเดาวาคาจางทไดรบจากการใชเวลาหางานทานาจะเปนเทาใด บอยครงทบคคลมกจะพยากรณอตราคาจางตวเงนทตนจะไดรบผดพลาด ซงจะสงผลตอระยะเวลาของการหางาน (หรอการวางงาน) และอตราการวางงาน สมมตวาอตราคาจางตวเงนทจะทาใหเกดการจางงานเตมทเทากบ OW1 ในรปท 8.5 (ข) อตราคาจางดงกลาวเปนอตราเฉลย ซงทาใหนายจางตองการจางคนงาน (ซงมฝมอระดบหนง) จานวน OL1 คน และปรากฏวามคนงานจานวนดงกลาวยนดทางาน ณ คาจางดงกลาวดวย คนงานทออกมาหางานทาในตลาดจะไมรวาคาจางตวเงนทนายจางสวนใหญตองการจาย และคนงานสวนใหญซงมฝมอเหมอนตนจะเปนเทาไรกนแน คนงานคนนจงตองเดาวาตนจะไดคาจางเทาไร ขณะเดยวกนในใจของคนงานคนนกจะมอตราคาจางทเขาพอยอมรบได (acceptance or reservation wage rage) ถาเขาคดวาคาจางสาหรบความสามารถของเขานนสงเกนความจรง เขากมกจะกาหนดคาจางขนตาทเขาพอจะยอมรบไดไวสงเชนกน ผลกคอเขาอาจตองใชเวลาลงทนหางานนานมากเกนไป (ถาเขาไมบงเอญโชคดหางานทมเงนเดอนสง ๆ ตามทตองการไดในเวลาอนสน) แตถาเขาคาดวาความสามารถของเขาคงไดคาจางไมสงนก และคาจางทเขาคาดคะเนวาจะไดตากวาความเปนจรง เขากจะกาหนดคาจางขนตาทพอยอมรบไดในระดบตา ทาใหเขาลงทนใชเวลาหางานนอยเกนไป ระยะเวลาการวางงานกจะสน ขนตอไป คอนบระยะเวลาการวางงาน (หรอการหางานทา) ของทก ๆ คนในตลาดแรงงาน เพอหาระยะเวลาวางงานเฉลยและอตราการวางงานเฉลย สมมตวาเดมตลาดแรงงานมการ

147

จางงานเตมทเทากบ OL1 ในรปท 8.5 ตอมาปรากฎวาเกดเงนเฟอขนในประเทศโดยทไมเคยมใครเคยคาดคดมากอน (เชน รฐบาลเพมปรมาณเงนในปนนอกรอยละ 10 และรกษาปรมาณเงนไวในระดบใหมไปตลอดกาล) เมอราคาสงขน นายจางมกยนดจายคาจางเพมขน คนงานทกาลงหางานอยจะไดงานทคาจางสงตามความตองการ โดยใชเวลาหางานนอยลง (เมอเทยบกบกรณไมเกดเงนเฟอ) อตราการวางงานจะลดลง ระยะเวลาการวางงานเฉลยกจะลดลง แตปรากฎการณนไมไดทาใหสวสดการความเปนอยของคนงานดขน เพราะวาคนงานจะไดรบคาจางทแทจรงเพมขนกตอเมอประสทธภาพแรงงานสงขน ปจจยทจะทาใหประสทธภาพสงขนกคอ การยายจากงานทไดคาจางตาไปหางานทไดคาจางสงกวา แตในกรณนทนททเกดเงนเฟออยางไมคาดฝน คนงานสวนใหญจะใชเวลาหางานนอยเกนไป ถาหากเขาใชเวลาหางานนานขนอกหนอย เขาจะไดประโยชนคมกบเวลาทตองลงทนเพม ดงนนรายไดและการจางงานทไดเพมขน เพราะผลของเงนเฟอทไมคาดฝนจงไมคม สวางงานตอไปอกระยะหนงดกวา ดงนนความผดพลาดในการคาดคะเนอตราคาจางตวเงนทควรจะไดจงทาใหอตราการวางงานตาเกนกวาอตราการวางงานตามธรรมชาต (ถาคนงานคาดคะเนคาจางไวตาเกนไป) แตถาคนงานคาดคะเนคาจางไวสงเกนไป คอตงความหวงไวสง อตราการวางงาน (และระยะเวลาวางงาน) กจะสงเกนกวาอตราการวางงานตามธรรมชาต โดยสรปนกเศรษฐศาสตรสานกนโอคลาสสกนาทฤษฎการแสวงหางานและทฤษฎการปรบตวอยางมเหตผล (rational expectation) มาอธบายปญหาการวางงาน ขอสรปของทฤษฎน คอการวางงานไมไดเกดจากปญหาความไมสมครใจเพยงอยางเดยว และอาจเปนไปไดทการวางงานจานวนมากเปนการวางงานชวคราว และเปนไปไดโดยสมครใจ เพราะการใชเวลาวางหางานทา เปนการลงทนเพอผลในอนาคตนนเอง

8.3 ลกษณะการเขาออกของแรงงานในตลาดแรงงาน

เราจะเขาใจความหมายของการวางงานไดดขนเมอเราทาความเขาใจกบลกษณะการเขาออกของคนงานในตลาดแรงงาน (labor market flows) ถงแมเราจะไมสามารถมองเหนตลาดแรงงานเหมอนตลาดสนคาทว ๆ ไป แตตลาดแรงงานกมลกษณะคลายตลาดสนคา กลาวคอ ตลาดแรงงานประกอบดวยคนงาน นายจาง สานกงานจดหางาน คนกลาง และสอสารมวลชนตาง ๆ ตลอดจนสถานททางานของคนงาน ตลาดแรงงานจะมการเคลอนไหวตลอดเวลา คนงานบางคนกาลงเปลยนงาน บางคนกาลงวางงาน บางคนอยนอกตลาดแรงงาน บางคนเพมเขามาสตลาดแรงงานเพอหางานทาครงแรก ฯลฯ

148

รปท 8.6 ภาพการจาลองการเคลอนไหวของตลาดแรงงาน รปท 8.6 แสดงภาพจาลองการเคลอนไหวของตลาดแรงงาน นายจางจะจางคนงานมากนอยเพยงใดขนอยกบอปสงคตอสนคาของเขา แตจานวนคนงานททาอยในขณะใดขณะหนงอาจไมเพยงพอ เพราะมคนงานบางคนลาออกหรอกาลงจะลาออก หรออาจถกนายจางบอกเลกจาง ทาใหนายจางตองเสนอตาแหนงงานวางในตลาดแรงงานเพอคดเลอกคนงานใหมเขามาฝกฝนทางาน บางครงนายจางอาจ

ตลาดแรงงาน

สมาชกของครอบครวทไมไดอยในกาลงแรงงาน

ตาแหนงงานวาง ผวางงาน

ผมงานทา

การผลต

อปสงคตอสนคาและบรการ

ตาแหนงงานวางใหม

การจางและการเรยกกลบ ลาออกจากงาน

การถอนตวออก ผทเขามาใหม และผทกลบเขามาสตลาดใหม

ถกปลดออก

เกษยณอาย กาลงคนทพรอมจะทางาน

กาลงคนทตองการ

149

ใชวธเรยกคนงานเกากลบมาทางาน ทางดานคนงาน ทนททเขามอายถงวยทางาน (ตงแต 13 ปขนไป) หรอเรยนหนงสอจบ เขาจะเขาสตลาดแรงงานเพอหางานทา บางคนอาจกลบเขาสตลาดแรงงานอกครงหลงจากการลาออกจากงานหรอถกปลดออกมากอนหนาน คนงานเหลานจานวนหนงจะไดงานทา ขณะเดยวกนคนงานบางคนทมงานทาอยอาจลาออกเพอหางานใหม ลาออกเพราะเบองาน ถกปลดออก บางคนจะออกไปจากตลาดแรงงานสมทบกบผทเกษยณอาย แตบางคนจะยงคงหางานทาตอไป ดงนนในขณะใดขณะหนง จานวนคนวางงานในตลาดจะขนอยกบ

(1) อตราการออกจากงาน การปลดและการถกไลออกจากงาน (2) อตราการจางและการรบคนงานเดมกลบมาทางาน และ (3) จานวนคนงาน (ทงใหมและเกา) ทเขามาในตลาดแรงงานแตวางงาน ลบดวยจานวน

คนงานทถอนตวออกจากตลาดแรงงาน จากรปท 8.6 ใหขอสงเกตทนาสนใจ 4 ประการคอ

ประการแรก ในขณะหนง ๆ ตลาดแรงงานจะมทงคนวางงานและตาแหนงงานวางจานวนคอนขางมาก ดงนนการวางงานจงไมไดเกดจากจานวนคนงานมมากกวาจานวนตาแหนงงานวางดงทบคคลทวไปเขาใจกน เพราะตลาดจะมตาแหนงงานวางอยเสมอ เพยงแตวาคนทวางงานอยไมทราบวางานอยทไหน หรอถาทราบกอาจไมพอใจทจะทางานดงกลาว ฉะนนการวางงานจงเปนสภาพทคนงานสวนมากตองเคยมประสบการณมากอนเกอบทงสน อยางไรกตาม คนงานบางประเภทอาจจะประสบปญหาการวางงานบอยและนานกวาคนงานอน ๆ เชน คนงานกอสรางมกจะวางงานในฤดฝน คนงานชราอาจวางงานคอนขางนาน

ประการทสอง จานวนคนงานทเขาสตลาดแรงงาน จานวนคนงานทลาออกหรอถกปลดออกและจานวนตาแหนงงานวาง ฯลฯ ลวนมความสมพนธกนอยางใกลชด ตวอยางเชน ถาจานวนตาแหนงงานวางเพมขน (เพราะเศรษฐกจขยายตว จะมคนงานบางคนลาออกจากงานมาหางานใหมทใหเงนเดอนสงกวาเดม และมคนงานใหมทเคยอยนอกตลาดกจะเขามาหางานทา ดงนนบางคนกจะวางงาน ทาใหอตราการวางงานสงขนชวขณะหนง จนกวาขบวนการคดเลอกคนงานจะเสรจสน จากนนอตราการวางงานจะลดลงสระดบปกตตามธรรมชาต

ประการทสาม อตราการเปลยนงาน (turn over rate) มกจะไมเปลยนแปลงมากนก ถงแมจะเกดความผนผวนขนในระบบเศรษฐกจในระยะสน เพราะวาอตราการเปลยนงานเทากบอตราการออกจากงาน (quit rate) บวกดวยอตราการปลดออก (lay-off rate) เมอเศรษฐกจตกตา อตราการปลดคนงานจะสงขน แตอตราการออกจากงานจะลดลง แตถาเศรษฐกจรงเรองกจะเกดเหตการณตรงกนขาม โดยปกตอตราการปลดออกและการออกจากงานจะเปลยนแปลงในอตราทใกลเคยงกน ทาใหอตราการเปลยนงานเคลอนไหวขนลงไมมากนก และ

150

ประการสดทายในทก ๆ ขณะระบบเศรษฐกจตองมการวางงานเสมอ แตคนทวางงานจะไมใชคนเดม หรอคนงานประเภทเดยวกนตลอดไป สภาพการมงานทาของคนงานในตลาดแรงงาน จงสามารถแบงไดดงตารางตอไปน

ตารางท 8.1 จานวนคนงานทเปลยนสภาพในตลาดแรงงานระหวางเวลา 2 เดอน

สถานภาพในตลาดแรงงานในเดอนปจจบน สถานภาพใน เดอนกอน (t-1) มงานทา (Et) วางงาน (Ut) อยนอกตลาด(Ot) มงานทา (Et-1) วางงาน (Ut-1) อยนอกตลาด(Ot-1)

Et-1Et Ut-1Et Ot-1Et

Et-1Ut Ut-1Ut Ot-1Ut

Et-1Ot Ut-1Ot Ot-1Ot

ตารางท 8.1 แสดงจานวนคนงานทเปลยนสถานภาพการทางานในเดอนหนงไปเปนสถานภาพอกสถานภาพในเดอนถดไป แสดงวาคนวางงานในตลาดแรงงานจะเปลยนหนาไปเรอย คนทมงานทาหรอเคยอยนอกตลาดแรงงานกอาจจะเคยผานประสบการณวางงานมากอน ถาเรามขอมลดงตาราง เราจะสามารถคานวณโอกาสของการเปลยนสถานภาพได เชน โอกาสทคนวางงานในเดอนกอนจะไดงานทาในเดอนนจะเทากบ (Ut-1Et)/ Ut-1 คาความนาจะเปนของการเปลยนสถานภาพการทางานเหลานจะชวยใหเราทราบอตราการวางงานได

8.4 ความหมายและขอบกพรองของนยามการวางงาน

บคคลทวไปมกเขาใจผดคดวาการวางงานเกดจาก “จานวนคนทวางงานและตองการทางานมมากกวาจานวนงานทมอย” ซงหมายความวา ณ อตราคาจางตลาดขณะนน เกดอปทานแรงงานสวนเกน (excess supply) แตแททจรงแลว การวางงานมไดเกดจากสภาพอปทานแรงงานสวนเกนเพยงปจจยเดยว แตบางครงเมอตลาดไดภาวะดลยภาพ หรอแมแตในภาวะทมอปสงคแรงงานสวนเกนกอาจมการวางงานเกดขนไดเพราะอาจมบคคลบางคนตดสนใจลงทน ยอมวางงานเพอหางานทดกวาเดม หรอมบคคลบางคนขาดคณสมบตตามทนายจางตองการ หรอในบางครงบคคลบางคนอาจมสภาพจตใจไมเหมาะสมตอการทางาน

กาลงแรงงานปจจบน หมายถง บคคลทมอายตงแต 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจมงานทาหรอไมมงานทา ตามคานยาม

ผมงานทา ไดแก บคคลทมอายตงแต 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจเปนผ

151

(1) ทางานอยางนอย 1 ชวโมง โดยไดรบคาจาง เงนเดอน ผลกาไร เงนปนผลหรอ คาตอบแทน ทมลกษณะอยางอน สาหรบผลงานททาเปนเงนสด หรอสงของ หรอ

(2) ไมไดทางานเลย แตยงคงมตาแหนงหนาทการงาน ธรกจ ไรนาเกษตรของตนเอง ไดหยดงานชวคราว เนองจากเจบปวยหรอบาดเจบ หยดพกผอน สถานททางานปด ดนฟาอากาศไมอานวยนอกฤดกาลหรอดวยเหตผลอน ๆ เชน การปดททางานชวคราว โดยไมคานงวาจะไดรบคาจางจากนายจางในระหวางทไมไดมาทางานหรอไมกตาม จะตองมกาหนดวาภายใน 30 วน นบจากวนทสถานททางานปดจะไดกลบมาทางาน ณ สถานททางานนนอก หรอ (3) ทางานอยางนอย 1 ชวโมง โดยไมไดรบคาจางในวสาหกจ หรอไรนาเกษตรของหวหนาครวเรอน หรอของสมาชกในครวเรอน ผไมมงานทา ไดแก บคคลทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจไมไดทางานใด ๆ เลยแมแต 1 ชวโมง ไมมงานทา ไมมธรกจหรอไรนาเกษตรของตนเองพรอมทจะทางาน ซงหมายถงบคคลตอไปน (1) ผซงหางานทาภายใน 30 วน นบถงวนแจงนบ (2) ผ ซงไมไดหางานทาเนองจากเจบปวย หรอไมไดหางานทา เพราะคดวาหางานทเหมาะสมกบตนทาไมได รอทจะเรมงานใหม รอฤดกาล หรอเหตผลอน ๆ กาลงแรงงานปจจบน หมายถง บคคลทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจมงานทาหรอไมมงานทา ตามคานยามทไดระบขางตน กาลงแรงงานทรอฤดกาล หมายถง ผทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจ เปนผไมเขาขายคานยามของผมงานทา หรอไมมงานทา แตเปนผรอฤดกาลทเหมาะสมเพอทจะทางาน และเปนบคคลทตามปกตจะทางานโดยไมไดรบสงตอบแทนในไรนาเกษตร หรอธรกจ ซงทากจกรรมตามฤดกาลโดยมหวหนาครวเรอน หรอสมาชกคนอน ๆ ในครวเรอนเปนเจาของหรอผดาเนนการ กาลงแรงงานรวม ไดแก บคคลทกคนทมอาย 13 ปขนไป ซงในสปดาหแหงการสารวจเปนผอยในกาลงแรงงานปจจบน หรอเปนผถกจดจาแนกอยในประเภทกาลงแรงงานทรอฤดกาลตามคานยามทไดระบขางตน ผไมอยในกาลงแรงงาน หมายถง บคคลทไมเขาขายคานยามของผมงานทา ไมมงานทาในสปดาหแหงการสารวจ หรอไมเขาขายคานยามกาลงแรงงานทรอฤดกาล ซงไดแก (1) บคคลซงในระหวางสปดาหแหงการสารวจมอายตากวา 13 ป (2) บคคลซงในระหวางแหงการสารวจมอาย 13 ป ขนไป แตไมไดทางาน และไมพรอมทจะทางานเนองจากเปนผท (2.1) ทางานบาน (2.2) เรยนหนงสอ

152

(2.3) ยงเดกเกนไป (มอายนอยกวา 15 ป) หรอชรามาก (มอายเกน 60 ป) (2.4) ไมสามารถทางานได ไมสามารถทางานได เนองจากพการทางรางกายหรอจตใจ หรอเจบปวยเรอรง (2.5) ไมสมครใจทางาน (2.6) ทางานโดยไมไดรบคาจาง ผลกาไร สวนแบง หรอสงตอบแทนอน ๆ ใหแกบคคล ซงมไดเปนสมาชกในครวเรอนเดยวกน (2.7) ทางานใหแกองคการ หรอสถาบนการกศลตาง ๆ โดยไมไดรบคาจาง ผลกาไร สวนแบง หรอสงตอบแทนอยางใด (2.8) ไมพรอมทจะทางาน เนองจากเหตผลอน นยามดงกลาวมทงขอดและขอบกพรองตาง ๆ ขอด คอ นยามดงกลาววดจานวนผวางงานจากการสอบถามถงกจกรรม (activity) ของผตอบแบบสอบถามวากาลงทาอะไรอย โดยพยายามหลกเลยงคาถามในลกษณะทใชความรสกสวนตว (subjectivity) ของผตอบ นอกจากนนยามดงกลาวยงไดรวมเอากลมคนงานททอแทจากการหางานทา (discourage workers) เอาไวดวย กลมคนงานดงกลาวคอผทไมไดหางานทา เนองจากคดหรอรวาหางานทาไมได วธการถามดงกลาวยดถอแนวทางการสอบถามทศนคตของผตอบ (attitude approach) นยามการวางงานขางตนมขอบกพรองดงตอไปน

(ก) นยามดงกลาวไมไดคานงถงอตราคาจางทผวางงานพอยอมรบไดถาจะใหเขาทางาน (acceptance or reservation wage rate) เชน ถาหากคนงานสวนใหญตองการทางานเฉพาะงานทใหคาจางสงกวาคาจางในตลาด อตราการวางงานทแทจรงจะสงกวาทไดจากการนยามดงกลาว

(ข) ระยะเวลาทใชอางองในการสารวจแรงงานเพอวดสภาพการมงานทา คอ “สปดาหแหงการสารวจ” แตในบางประเทศใช “เดอนแหงการสารวจ” เปนระยะเวลาอางอง ฉะนนอตราการวางงานของไทยอาจสงขนถาเปลยนระยะเวลาอางองเปน “เดอนแหงการสารวจ”

(ค) การวดอตราการวางงานโดยอาศยนยามดงกลาวไมอาจจะสะทอนถงภาวะ “สขภาพ” ของระบบเศรษฐกจไทยไดอยางถกตอง เพราะระบบการจางงานของไทยมไดเหมอนกบประเทศอตสาหกรรมซงแรงงานสวนใหญมฐานะเปนลกจาง แตในประเทศไทยนนมผทเปนลกจางภาคเอกชนและภาครฐบาลรวมกนเพยงรอยละ 12 ของผมงานทาทงสน 24 ลานคนใน พ.ศ. 2524 ผทชวยธรกจของครวเรอนเปนกลมสาคญทสดคอรอยละ 48.9 รองลงมาคอผประกอบอาชพสวนตว (ซงไมมการจางลกจาง) รอยละ 27.8 ทเหลอคอกลมนายจางเมอลกษณะการจางงานเปนธรกจในครวเรอน เชน งานเกษตรกรรมและคาขาย อยางไรกตามโครงสรางการจางงานของไทยไดเปลยนแปลงไปมาก ดงจะเหนไดจากในป 2541ผมงานทาทงสน 32.13 ลานคน ผทเปนลกจางภาคเอกชนและภาครฐบาลรวมกนมากทสดรอยละ 36.5 ของผมงานทา รองลงมาไดแก ทางานสวนตว (ซงไมมการจางลกจาง) รอยละ 31.2

153

และผทชวยธรกจของครวเรอนรอยละ 29.8 การวดจานวนคนวางงานตามนยามทใชกนในประเทศอตสาหกรรมจงไมมความหมายนก เมอธรกจของครอบครวซบเซา ผทชวยธรกจของครอบครวคงจะไมถกไลออกหรอปลดออกเหมอนลกจางตามโรงงาน

8.5 ประเภทของการวางงาน

การจาแนกประเภทการวางงานจะชวยใหเกดความเขาใจถงสาเหตของการวางงานและผลกระทบของการวางงานตอรายไดและความเปนอยของคนในสงคม นอกจากนนถาหากเราสามารถระบประเภทการวางงานได เรายอมสามารถหามาตรการทเหมาะสมมาแกปญหาการวางงานนน ๆ ได 1) การวางงานตามขอบกพรองในตลาดแรงงาน แยกสาเหตของการวางงานออกเปน 2 ดานดงตอไปน 1.1) การวางงานเพราะอปสงคมวลรวมมไมเพยงพอ (deficient demand unemployment) ซงอาจจาแนกยอยไดอก 2 ประเภท ตามระยะเวลา คอ ระยะสน และระยะยาว การวางงานในระยะสนเรยกวาการวางงานอนเปนผลจากวฎจกรทางเศรษฐกจ (cyclical unemployment) ในระยะยาวถาอปสงคมวลรวมยงคงนอยกวาอปทานมวลรวม จะเกดการวางงานอนเนองมาจากอตราความเจรญเตบโตของเศรษฐกจไมเพยงพอ (grouwth-gap unemployment) การวางงานทงสองประเภทนเปนแนวคดของนายจอรหน เมยนารด เคนส (J.M Keynes) สาเหตทเกดการวางงานประเภทนคอ อปสงคมวลรวมมไมเพยงพอทจะกอใหเกดงานจานวนมากพอทจะจางแรงงานทงหมด กลาวคอ ณ อตราคาจางตวเงนในขณะนน จานวนผวางงานมากกวาจานวนตาแหนงงานวาง 1.2) การวางงานอนเกดจากความบกพรองของกลไกการทางานของตลาดแรงงาน ซงสามารถจาแนกตามระยะเวลาไดดงตอไปน ประเภทแรก การวางงานเพราะความฝดของกลไกตลาดแรงงาน (frictional unemployment) เกดจากการทนายจางและลกจางไมมขอมลเกยวกบตลาดแรงงานพอเพยง ทงๆทมตาแหนงงานวางอยในทองทแหงหนง ซงมคนงานทมคณสมบตเหมาะสมและตองการทางาน ณ อตราคาจางทเปนอย แตคนงานบางคนกลบหางานทาไมได ประเภททสอง คอ การวางงานเพราะโครงสรางเศรษฐกจ (structural unemployment) เกดขนเพราะงานทมอยในทองทหนงอาจไมสอดคลองกบคณสมบตของคนงานในทองถน ทาใหนายจางไมอาจบรรจคนงานลงในบางตาแหนงได สาเหตสาคญมกจะเกดจากการเปลยนแปลงของเทคโนโลยการผลต ทาใหแรงงานฝมอบางประเภทใชประโยชนไมไดในตลาดแรงงาน หรอาจเกดจากประเทศขยายการรบนกศกษาในบางสาขาวชามากเกนไปในระยะเวลาอนสน ทาใหผสาเรจการศกษาจากสาขาวชาเหลานนไมอาจหางานได การวางงานประเภททสาม คอ การวางงานตามฤดกาล (seasonal unemployment) เกดขนเพราะกจกรรมบางอยางถกกาหนดโดยอทธพลของสภาพภมอากาศ เชน การกอสราง การเกษตร อตสาหกรรมอาหารกระปอง อตสาหกรรมนาตาล และกจการทองเทยว ฯลฯ การวางงานประเภทนมกไมกอใหเกดปญหา

154

นก เพราะผประกอบอาชพเหลานรตวลวงหนาอยกอนแลว บางคนอาจหนไปหางานอน ๆ ทาชวคราว แตคนสวนมากอาจตดสนใจออกจากตลาดแรงงานเพอพกผอน หรอทางานบาน เลยงเดก ฯลฯ การแกปญหาการวางงานตามฤดกาลมกทาไดคอนขางยากและอาจสรางปญหามากกวาการไมแกปญหา เชน ชาวนาจานวนมากมกวางงานในระหวางฤดแลง ชาวนาบางคนอาจเขามาหางานทาในเมองชวคราว แตบางคนอาจอยเฉย ๆ ทางานบญงานกศล งานบาน ฯลฯ ถารฐบาลสงเสรมใหชาวนาเหลานลงทนซอเครองจกรมาผลตสนคาขายระหวางฤดแลง เครองจกรเหลานนกจะมประโยชนเฉพาะฤดแลง แตถกทงใหวางงานในฤดการทานา กลายเปนปญหาการวางงานของเครองจกรแทนการวางงานของคน เปนตน 2) การวางงานตามการตดสนใจของคนงาน แนวคดเบองหลงคอ คนงานจะเปนผวางงานโดยสมครใจ (voluntary unemployment) ถาเขาเคยไดรบขอเสนอใหทางานทเขามคณสมบตเหมาะสม ณ อตราคาจางทเปนอยในตลาด แตเขาปฏเสธงานดงกลาว เพราะเชอวาถาใชเวลาหางานตอไปจะไดงานทดกวาเดม การวางงานเพอแสวงหางาน (search unemployment) นจดไดวาเปนการวางงานฝดนนเองสวนการวางงานแบบ ไมสมครใจ (involuntary unemployment) เกดขนเพราะคนงานคนหนงมความเตมใจทจะทางานซงเขามคณสมบตเหมาะสม ณ อตราคาจางทเปนอยในตลาดหรอตากวานน แตปรากฎวาเขาหางานนนไมได การวางงานประเภทนกคอการวางงานเพราะอปสงคมวลรวมไมเพยงพอนนเอง สวนการวางงานเพราะโครงสรางนนบางสวนอาจถอเปนการวางงานโดยไมสมครใจ เนองจากฝมอและคณสมบตของเขาไมเหมาะสมกบความตองการ หรออาจเกดจากงานทเหมาะสมกบคน ๆ นนอยในทองทอน ๆ อยางไรกตาม ถาคนงานมขอมลเกยวกบความตองการของตลาดแรงงาน คนงานคนนนอาจยอมลดอตราคาจางทคนยนดทางานลง และหนไปทางานทใหคาจางตาลง ในกรณนการวางงานอาจเปนไปโดยสมครใจจนกวาเขาจะไดงานทา การแบงประเภทของการวางงานขางตนนน ยงไมสามารถครอบคลมการวางงานไดครบทกประเภท เชน 1) การวางงานทหลกเลยงไมได (hard-core unemployment) เกดขนเพราะสงคมทกสงคมจะมคนบางประเภททมปญหาสภาพจต ทพพลภาพ มทศนคตไมดตอการทางาน เขาทานอง “ทา ๆ หยด ๆ” หรอบางคนอาจมอายไมเหมาะตองาน ฯลฯ การวางงานประเภทนแกไขคอนขางยาก เชน นายจางคงไมตองการจางผทมปญหาสภาพจต หรอแมกระทงคนทพพลภาพ หรอผทเคยตองโทษ การแกปญหาของคนกลมนตองเปนโครงการสวสดการของรฐบาลเอง เชน การฝกอาชพชางเฟอรนเจอรใหผตองขงของกรมราชทณฑ เปนตน 2) การวางงานตามแนวคดของมารกซ (Marxian unemployment) เกดจากจานวนคนงานในกองทพสารองของผวางงาน (reserve army of unemployed) เพมมากขน อนเนองจากสาเหต 3 ประการคอ ประการแรก เกดจากอตราการเพมของประชากรสงขน ประการทสอง เกดจากกรรมวธการผลตแบบทนนยม มกเปนวธการผลตแบบประหยดแรงงาน (labor saving) ทงน เพราะอตราคาจางสงจะทาให

155

นายจางหนไปใชทนแรงงาน ดงในกรณของการสงเสรมการลงทนของไทย ททาใหตนทนในการใชทนถกลง โดยการยกเวนภาษเครองจกรทนาเขาจากตางประเทศ มผลใหราคาการใชเครองจกรถกลง สาเหตอกประการหนงททาใหเกดการประหยดการใชแรงงานคอ ความกาวหนาทางวทยากร มกเปนประเภทการใชทนมากขน ใชแรงงานนอยลง หรอทนกวชาการเรยกวา Hicksian labor-saving biased technological change

8.6 สภาพการวางงานในกรงเทพฯ และชนบท 1) ตลาดแรงงานในกรงเทพฯ วกฤตเศรษฐกจทเรมเดอนกรกฎาคมป 2540 มผลทาใหอตราการวางงานแฝงหรอการทางานตาระดบ เฉพาะในกรงเทพมหานครสงขนอยางมาก โดยเพมสงขนถงรอยละ 13 ในเดอนสงหาคมปเดยวกน และขยบสงขนไปอกเปนรอยละ 18 ในเดอนกมภาพนธของป 2541 สวนอตราการวางงานทวดเปนตวบคคลยงไมสงมากนกในตลาดกรงเทพฯอตราดงกลาวอยทรอยละ 3 ถงรอยละ 4.6 ระหวางป 2540 และ 2541 อยางไรกตาม ตลาดแรงงานในกรงเทพฯ มการปรบตวไดอยางรวดเรวในป 2542 อตราการทางานตาระดบลดลงเหลอเพยงรอยละ 2.1 ในเดอนพฤษภาคม ขณะทอตราการวางงานทวดเปนตวบคคลสงขนเปนรอยละ 5.1 เนองจากสภาวะเศรษฐกจทหดตวตอเนองจากป 2541 และการปลดคนงานออกจานวนมากในปนน เพอหลกเลยงการจายเงนชดเชยแกลกจางทถกปลดออกจากงาน ตามพระราชบญญตคมครองแรงงานฉบบใหม ป พ.ศ. 2541 ซงจะมผลบงคบใชในเดอนสงหาคมปเดยวกน 2) ตลาดแรงงานในชนบท : จากเมองสชนบท ผลกระทบวกฤตเศรษฐกจป 2540 มผลตอการจางงานในชนบทเชนเดยวกน แตลกษณะของผลกระทบตางจากตลาดกรงเทพฯ เนองจากการจางงานในชนบทขนอยกบฤดกาล ในฤดแลงจะมอตราการวางงานคอนขางสง คอมผวางงานระหวางรอฤดกาลหรอฤดฝน ซงเปนระยะเวลาเกบเกยวผลผลตและมความตองการใชแรงงานจานวนมาก สาหรบตลาดแรงงานชนบทของไทย การปรบตวยงไมดเทาตลาดแรงงานในกรงเทพฯ เมอพจารณาจากอตราการทางานตาระดบในป 2540-2541 ยงคงอยในระดบสงถงรอยละ 9.2 ซงสงกวาตลาดกรงเทพฯและพนท อนๆ นอกจากนอตราการวางงานทเปนตวบคคลกยงสงกวาพนทอนๆ ประมาณวามคนทวางงานระหวางรอฤดกาลเกอบ 1 ลานคนในป 2542 จานวนคนวางงานในชนบทเพมสงขนน สวนหนงมาจากคนทตกงานในเมองและอพยพกลบถนฐานบานเกด การเคลอนยายแรงงานกลบสชนบทเพมสงขนทงในฤดแลงและฤดฝน ในป 2541 ซงสวนทางกบทเคยเปนไปในชวงทเศรษฐกจกาลงขยายตว(ดแผนภาพแสดงสดสวนของผอพยพจากเมองสชนบทประกอบ)

156

รปท 8.7 ภาพแสดงสดสวนของผอพยพจากเมองสชนบท ทมา : ขอมลการสารวจแรงงาน , สานกงานสถตแหงชาต

จากการอพยพของแรงงานกลบคนสภาคชนบทนน ในสวนของภาคชนบทเองไมสามารถรองรบแรงงานอพยพและแรงงานในทองถนเดมไดอยางเตมท ทงนเพราะเหตผลอยางนอย 2 ประการ ประการแรก ภาคชนบทเองกมอตราการวางงานในระดบทสงกวาในภาคในเมองอยแลว ประการทสอง งานเกษตรกรรมในชนบทบางอยางไดหนไปใชเทคโนโลยแบบใหม ซงมการใชแรงงานคนในสดสวนทนอยกวาเดม

8.6 ตวอยางกลมบคคล(แรงงาน)ทไดรบผลกระทบจากวกฤตการณทางเศรษฐกจ

1) พนกงานของธนาคารกรงเทพฯพาณชยการ หรอ BBC

หลงจากทรฐบาลประกาศมาตรการเกยวกบสถาบนการเงนเมอวนท 14 สงหาคม 2541 กอใหเกดความเปลยนแปลงอะไรๆหลายประการ โดยเฉพาะอยางยงในประเดนของตวองคกร ธนาคาร – สถาบนไฟแนนซ ทจะลดขนาดองคกรลง เมอมการยบ - ผนวก รวมเกดขนจะตองมการเปลยนแปลงภายในองคกรตามมา เชน โครงสรางการบรหารองคกรตองมการปรบเปลยนใหสามารถรองรบกบขนาดขององคกรทใหญขน เพอใหมประสทธภาพสงสดในการทางาน ขนาดขององคกรเองกถกลดขนาดใหเลกลง เมอมาถงจดนจงเกดปญหาวาเมอองคกรขนาดเทาเดมใชพนกงานจานวนหนง แตเมอองคกรถกจากดขนาดเลกลงจะเองพนกงานทลนงานไปทาอะไร สดทายผลกระทบกมมาถงตวพนกงาน

38.539

39.540

40.541

41.542

42.543

% ของผอพยพทงหมด

2537 2538 2539 2540 2541

ป พ.ศ.

157

จากมาตรการเมอ 14 สงหาคมนน พนกงานของธนาคารกรงเทพฯพาณชยการหรอบบซ นบวาเปนผทไดรบผลกระทบรนแรงมากกวาพนกงงานของธนาคารอนๆทประกาศในคราวเดยวกน เนองจากธนาคารพาณชยการฯตองยบเอาสนทรพยไปประเคนรวมกบธนาคารกรงไทย เหลอแตหนเสยเอาไวและจดการตอไป ซงกหมายความวาแบงคบบซไมไดเปดใหบรการเหมอนอยางธรกจแบงคอกตอไป พดงายๆกคอถกปด ซงจะมพนกงานของธนาคารกรงเทพฯพาณชยการฯประมาณ 1,100 คนเทานนทมโอกาสไดทางานกบบรษทบรหารสนเชอทจะจดตงขนใหม สวนทเหลออก 4,000 คน จะกลายเปนคนตกงาน ซงพนกงานทกลายเปนคนตกงานนน ทไดออกมาชมนมเรยกรองคดคานการตดสนใจครงนของรฐบาล โดยกลาววาเปนการกระทาทไมเปนธรรม และรองขอใหรฐเขามาชวยเหลอ

2) แรงงานหญงในภาวะเศรษฐกจซบเซา

ในทางเศรษฐศาสตรถอวาแรงงานเปนปจจยการผลตทสาคญ ตามความหมายดงกลาวไมไดจากดวาชายหรอหญง แตหมายถงมนษยชาตทงชายและหญงทกระทากจกรรมตางๆ เพอการดารงอยรอดของชวต แตการวางแผนพฒนาประเทศทผานมา แรงงานสตรซงถอวาเปนปจจยการผลตทสาคญกลบอยในฐานะทางเศรษฐกจและสงคมทตกตา จากภาวะทเศรษฐกจขยายตวอยางมาก แรงงานทงชายและหญงยอมไดรบผลประโยชนจากการขยายตวทางเศรษฐกจ รายไดตอหวของคนไทยเพมขนจาก 21,000 บาทในป 2529 เปน 41,000 บาทในป 2534 โอกาสการจางงานเพมมากขน การลงทนจากตางประเทศทงทเปนการลงทนโดยตรงและการลงทนในรปของหลกทรพยเพมขน ขณะทการจางงานเพมขนกอใหเกดความตองการแรงงานหญงมากขนตามไปดวย โดยเฉพาะอตสาหกรรมทตองใชแรงงานคนเปนสวนใหญ (Labor Intensive) แรงงานหญงทเคยอยในภาคเกษตรจะเขาสภาคอตสาหกรรมมากขน มการอพยพมากขน ซงสวนใหญจะเขามาทางานทไดรบคาจางไมสงนก แตสวนใหญแลวผหญงมกมบทบาทสาคญในโรงงานอตสาหกรรมทอผา โรงงานตดเยบเสอผาสาเรจรป โรงงานผลตรองเทา โรงงานแปรรปอาหาร โรงงานผลตชนสวนและอปกรณไฟฟา ฯลฯ ทผานมา แรงงานหญงไดเขามามบทบาทในการพฒนาประเทศชาต ทงในระดบครวเรอนและในระดบชาต ในระดบครวเรอนมจานวนไมนอยทรายไดของแรงงานหญงเปนรายไดหลกของครวเรอน สวนในระดบชาตโดยเฉพาะระบบการผลตเพอการสงออกในกลมหลกๆของประเทศลวนแตใชแรงงานหญงไมตากวา 80 เปอรเซนต เมอทกอยางเปลยนแปลงไป ทกวนนเศรษฐกจทเคยรงเรองกลายเปนซบเซา บรษทหางรานและโรงงานอตสาหกรรมตางๆพยายามอยางมากทจะประคองตวใหรอดพนจากภาวะวกฤตน และวธการทนามาใชยอมหลกเลยงไมไดทจะสงผลกระทบตอแรงงาน โดยเฉพาะแรงงานหญง แรงงานสวนใหญของประเทศ

158

กรมสวสดการและคมครองแรงงาน ไดศกษากลมแรงงานหญงเมอป 2534 ระบปญหาทพวกเธอประสบในการทางานทสาคญ คอ (1) ปญหาการถกเลอกปฏบต ลกจางหญงสวนมากเปนแรงงานไรฝมอ การศกษาต า ความสามารถและประสบการณในการทางานมไมมากเทาทควร ผลตอบแทนจากการทางานโดยทวไปจงไมเทาเทยมชาย ดงนนจงถกเอารดเอาเปรยบจากนายจางไมวาจะเปนลกษณะงาน อตราการจาง การใชแรงงานทวไปและสวสดการ โดยเฉพาะอยางยงการเลอกปฏบตตอแรงงานสตร อาท หญงทรบงานไปทาทบานโดยไดรบคาจางตามผลงาน และหญงททางานตามสถานบรการทางเพศ หญงรบใชในบานซงไมอยในฐานะลกจาง และไมไดรบการคมครองตามกฏหมายแรงงาน (2) ปญหาการมงานทา และการจางงาน กลาวคอโอกาสในการหางานทาของผหญงทสมรสแลวจะมนอยกวาชาย นายจางสวนใหญมกจะไมจางผหญงทสมรสแลวเขาทางาน เพราะเกรงวาอาจตองพบปญหาตางๆ ตามมา เชน ภาระทางครอบครว การคลอดบตรซงผคลอดจะตองลาเปนเวลาไมเกน 3 เดอน ซงเปนอปสรรคตอการเพมผลผลตของนายจาง และการทางานทตอเนอง (3) ปญหาความไมเสมอภาคในการพฒนาบคลากร ลกจางหญงสวนใหญมกไมมปากเสยง และยอมรบสภาพการทางานทเปนอยมากกวาชาย ประกอบกบมภาระทางครอบครวทาใหไมไดรบการสงเสรมในเรองการอบรมวชาชพเพอเพมพนความร ลกจางหญงจงยงคงเปนแรงงานไรฝมอ การเลอนตาแหนงงานในระดบสงขนจงมโอกาสนอยกวาชาย (4) ปญหาสขภาพอนามย มลกจางหญงจานวนมากทตองทางานลวงเวลาจนสขภาพเสอม โทรมดวยความจาเปนทางเศรษฐกจของครอบครว บางสวนทางานในโรงงานทตองเกยวของกบสารเคมสารพษ หรอทางานทตองใชสายตามาก ตลอดจนสภาพแวดลอมทไมปลอดภยดงกรณตวอยางเพลงใหมโรงงานตกตาเคเดอร เมอวนท 19 พฤษภาคม 2535 มผเสยชวตถง 188 คน สวนใหญเปนลกจางหญง และกรณเพลงไหมโรงงานเยบเสอผาทเตาปน เปนตน

(5) ปญหาความกดดนในการแบงเวลาใหแกการประกอบอาชพและงานบาน โดยเฉพาะหญงทสมรสแลว การขยายตวทางเศรษฐกจทาใหผหญงเขาสตลาดแรงงานมากขน ในขณะเดยวกนยงคงตองรบภาระหนาทการทางานบานเชนเดม สงผลใหเกดความกดดน ความเครยดและอาจถายทอดลงไปถงสมาชกในครอบครว อนจะนาไปสปญหาสงคมตอไปโดยเฉพาะอยางยงครอบครวทยากจน ครอบครวทสามภรรยาแยกกนอย ปญหาขางตนลวนเปนปญหาพนฐานในชวตการทางานของแรงงานหญงทวไป แตเมอผนวก เขากบภาวะเศรษฐกจทตกตาในปจจบนปญหาทแรงงานหญงมแนวโนมจะพบคอ

(1) การเลกจางหรอการปลดคนงานออก

159

เมอนายจางไมสามารถทนกบภาวะเศรษฐกจทยาแยและหากจาเปนถงขนตองปลดคนงานออก นายจางยอมเลอกทจะปลดคนงานทเขาเหนวาประสทธภาพการทางานตา ซงอาจจะไมเปนจรงตามนนเสมอ สดทายมกตกกบแรงงานหญงเสมอ จากตวเลขซงมการสารวจอยางเปนทางการ ระบวาในป 2540 มคนวางงานประมาณ 1.2 ลานคน ในจานวนนเปนคนงานทถกเลกจางทกองคมครองแรงงาน กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม ไดรบรายงานตงแต 1 มกราคม 2540 ถง 31 ธนวาคม 2540 จานวน 44,753 (แยกเปนเพศชาย 23,007 คน และหญง 21,746 คน) นอกจากนยงมรายงานออกมาอกวา สถานประกอบการจานวน 156 แหง มความเปนไปไดทสถานประกอบการเหลานจะเลกจางคนงานจานวน 13,656 คน และสถานประกอบการทกาลงมปญหาอก 1,039 แหง ซงหมายถงมคนงานทไมรวาชวตการทางานจะดาเนนไปอยางไรอก 228,732 คน ขณะทกระทรวงแรงงานฯประมาณการวาในป 2541 น จานวนคนวางงานจะมจานวนสงถง 2 ลาานคน

(2) การลดสวสดการและการลดคาจางเงนเดอน

โดยปกตแลว จะพบวามบางสถานประกอบการทไมตองการทจะปลดพนกงานหรอการเลกจาง เพราะฉะนนตองเลอกมาใชมาตรการทเกยวกบการลดสวสดการและการลดคาจางเงนเดอน และมแนวโนมเพมมากขนในปจจบน โดยทวไปสถานบรการจะเลอกลดเงนพเศษนอกเหนอจากเงนเดอนประจา เชน ลดโบนส ลดวนทางาน ลดโอท จนกระทงลดสวสดการทมคาใชจาย เชน บรการรบ-สงรายเดอน หรอ กจกรรมภายในสถานประกอบการ ภายใตสภาพการณในปจจบน ซงสวนใหญแลวแรงงานไมมทางเลอกเพราะอยางนอยกดกวาถกเลกจาง

(3) การใชระบบเหมาชวง (Subcontract)

อยางทกลาวตอนตนแลววา ในภาวะปจจบนเปนความจาเปนทนายจางตองลดตนทนทก อยางเทาทจาเปน วธการอยางหนงทนายจางหนไปใชคอพยายามหาทางลดปรมาณการจางงานใหเหลอนอยเทาทเปนไปได เพราะฉะนนนายจางจานวนหนงหนไปใชการจางระบบการจางเหมาชวง เนองจากนายจางเหลานนไมตองการแบกรบภาวะตนทนทเกยวของกบคาจาง นอกจากนยงสามารถหลกเลยงเงอนไขของกฎหมายแรงงานฉบบตางๆ หลกเลยงจากพระราชบญญตประกนสงคม หลกเลยงจากพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ปจจบนถอไดวาแรงงานในโรงงานอตสาหกรรมซงสวนใหญเปนแรงงานหญงถกคกคามจากวธการรบเหมาชวงเพมมากขน และกาลงแพรหลายในแถบชนบทตางจงหวดอยางมาก จะเหนไดวาภายใตภาวะปจจบนแรงงานหญงไดรบผลกระทบอยางมาก สงทเกดขนกบแรงงานหญงเหลานกลบไมไดมผลตอเฉพาะกลมแรงงานหญงเหลานเทานน เพราะหากรายไดของแรงงานเหลาน

160

ตองนาไปใชในการสงเสยเพอการศกษาของบตรหลาน ผลทไดรบกลบคนมาคอวาโอกาสทางการศกษาของเยาวชน และอนาคตของชาตจะมดมนตามไปดวย

3) พนกงานของบรษทไทยเอโร

บรษท ไทยเอโร ซงเปนบรษทของตระกลโพธรตนงกล ตงอยบนถนนพหลโยธน จงหวดปทมธาน ไดประกาศปลดลกจางประมาณ 389 คน โดยเปนพนกงานทมอายงานมากกวา 20 ปขนไป ทงนโดยอางเหตผลวาขาดสภาพคลอง ขณะทลกจางเผยเปนการฉวยโอกาสการเลกจางคนทมอายงานมากอยางไมมทางส ทงนลกจางของบรษทจานวนกวา 1,000 คน ไดชมนมเรยกรองความเปนธรรมและเขาพบกบนายจองชย เทยงธรรม รฐมนตรชวยวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม โดยไดมการนดหมาย พล.ท.เจรญศกด เทยงธรรม กรรมการผถอหน และ นายชาต เมฆนทรพนธ กรรมการผจดการ ซงเปนตวแทนของบรษทมาพดคยตกลงกน ทผานมา บรษทไทยเอโรประสบปญหาในเรองปรมาณคาสงซอทตกลง ซงเปนผลจากสถานการณการปดบรษทไทยเมลอน เทกซไทล ซงเปนบรษทในเครอ ทาใหลกคาขาดความเชอมน เพราะปกตผถอหนเปนกลมเดยวกน สงผลตอผลการประกอบการและจาเปนตองลดจานวนพนกงานสงออกจานวนหนง นอกจากนยงประสบปญหาเรองสภาพคลองเนองจากธนาคารไมยอมปลอยสนเชอให โดยขณะนบรษทเปนหนทางธนาคารกรงเทพ จานวน 200 ลานบาท บรษทไทยเอโร เปนสถานประกอบการผลตเสอผาสาเรจรปหลากหลายยหอ ไดแก ไนก อาดดาส พมา รบอค ฯลฯ โดยสงออกใหกบตางประเทศ กอนหนาทจะประกาศปลดพนกงานครงน บรษทไดเคยเลกจางไปแลวเมอเดอนมกราคม 2541 จานวน 262 คน และในเดอนกมภาพนธอก 265 คน

4) พนกงานของโรงแรมเดย-ไนท

ภายหลงจากการปดกจการลงอยางสายฟาแลบของโรงแรมเดย – ไนท พนกงานโรงแรมเดย – ไนท ไดชมนมกนทโรงแรมเพอเรยกรองเงนเดอนและเงนสวสดการตางๆจากเจาของกจการ เนองจากทโรงแรมปดกจการ โดยพนกงานโรงแรมคนหนงกลาววา ทางการไฟฟาสวนภมภาคบางละมง ไดสงเจาหนาทมาดกระแสไฟฟา เพราะทางโรงแรมไมไดขาระคากระแสไฟฟาตงแตเดอนมกราคมเปนตนมา คดเปนเงนประมาณ 2 ลานบาทเศษ สาหรบพนกงาน ทางเจาของโรงแรมบอกใหพนกงานกลบบาน แตไมไดแจงเกยวกบการจายเงนเดอนหรอสวสดการแตอยางใด โดยพนกงานไมไดรบเงนเดอนมาเปนเวลา 4 เดอนทผานมาพนกงานตองทางานเพราะไมมงานอนรองรบ ประกอบกบนายจางไดออนวอนใหรอไปกอน ซงการรวมตวของพนกงานกเพอเรยกรองเงนเดอนและสวสดการทพนกงานควรไดรบ เพราะหลงจากทปดโรงแรม นายจางกไมไดเหลยวแลพนกงานเลย

บทท 9

สหภาพแรงงาน

(Labor Union)

9.1 ความหมาย

คานยามของ ซดนย และบทรคซ สหภาพแรงงานหมายถง สมาคมของผหาเลยงชพดวยคาจาง

เพอการดารงคงอยของตน และเพอการทาใหสภาพการทางานดขน แตดเหมอนคานยามนยงขาดอะไร

บางอยางเพอทจะสอความหมายใหเขาใจงายขน อมพร วจตรพนธ จงไดดดแปลงและเรยบเรยบถอยคา

เสยใหมวา “สหภาพแรงงานไดแกสมาคมคนงาน ทตงขนโดยมวตถประสงคเพอปรบปรงคาจาง ชวโมง

การทางาน และสภาพการทางานใหดขน โดยวธเจรจารวมตอรอง” 1

คานยามของ เบลตน เอม เฟลสเชอร เหนวา ในทรรศนะของลกจางแลว สหภาพแรงงานซง

เปนตวแทนทสาคญทสดในกระบวนการกาหนดคาจางคอ “เครองมอในการยกมาตรฐานการครองชพ

และพทกษศกดศร และสทธสวนบคคลของงาน” 2 แตถามองจากทรรศนะของนายจาง เฟลสเชอรกลบ

ใหความเหนวา “สภาพแรงงานคอกลมคนงาน ซงจะทาการละเมดทรพยสนและสทธอนชอบดวย

ศลธรรมของนายจาง” 3 แตไมวาจะมองในแงใด สาหรบกจกรรมหลกของสหภาพแรงงานใน

สหรฐอเมรกา จะเกยวของผกพนกบการตอรองในเรองคาจาง เรองสภาพการทางาน และมาตรฐานการ

จางงาน ในสวนทเปนความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง และเปนความพยายามในการแสวงหา

บทบญญตทางกฎหมายแรงงาน ในสวนทเปนความสมพนธระหวางสภาพแรงงานกบชมชนโดย

สวนรวม 3

4

แตเมอพจารณาจากคานยามทปรากฏในพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 (1975)

สหภาพแรงงาน หมายถง “องคการของลกจางทมว ตถประสงคเพอการแสวงหาและคมครอง

ผลประโยชนเกยวกบสภาพการจางและสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจาง และ

ระหวางลกจางดวยกน ซงจดตงขนตามพระราชบญญตน”

1 อมพร วจตรพนธ, เศรษฐศาสตรแรงงาน, โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, กรงเทพฯ, 2519, หนา 41. 2 Belton M. Fleisher, Labor Economics : Theory and Evidence, New Jersey, Pretice-Hall, 1970, p.169. 3 Flesisher, Loc.cit. 4 Ibid., p. 170.

162

กลาวโดยสรป สหภาพแรงงาน คอ “ องคการของลกจางทมฐานะเปนนตบคคล ซงม

วตถประสงคเพอการแสดงหาและคมครองผลประโยชนทางเศรษฐศกจอนเกดจากและเกยวเนองกบการ

ทางาน และเพอสงเสรมสมพนธภาพทางสงคมและการแรงงานสมพนธ อนจะนามาซงสนตสขใน

วงการอตสาหกรรม และเสถยรภาพทางเศรษฐกจ ตลอดจนความมนคงทางสงคมดวยการเจรจาตอรอง

รวม”

9.2 ประวตความเปนมา

กอนยคสมยแหงการปฏวตอตสาหกรรม สมาคมชางฝมอเปนศนยรวมเพยงแหงเดยวของ

ลกจาง ซงเปนคนงานชางฝมอในอนทจะพทกษและคมครองการอาชพของตนเอง แตสมาคมชางฝมอ 4

5

น กมใชองคการของลกจางในความหมายของสหภาพแรงงานตามความเขาใจทเปนอยในปจจบน แตม

ลกษณะเปนสมาคมอาชพททงนายจางและลกจางตางกเปนสมาชกของสมาคมรวมกน ทเปนเชนน ก

เพราะในสมยนน ทงนายจางและลกจางตางกเปนชางฝมอดวยกน ผลประโยชนของนายจางและลกจาง

จงละมายคลายคลงกน และไปดวยกนได ตางฝายตางถอยทถอยอาศยกน สมาคมชางฝมอมหนาท

รบผดชอบในเรองการคมครองมาตรฐานงานชางฝมอ ดวยการกาหนดระยะเวลาแหงการเปนชางฝกหด

ของผทจะประกอบอาชพวชาชางฝมออยางเดยวกบพวกตนใหเนนนานออกไป อยางในกรณของ

ประเทศองกฤษ ผทจะประกอบวชาชพชางฝมอได จะตองผานระยะเวลาของการเปนชางฝกหดอยนาน

ถงเจดป 5

6

พวกชางฝมอเหลานสนใจไมเฉพาะแตคาจางทคานวณจายใหตามผลงานททาเทานน แตยง

สนใจในสภาพการทางานและการคมครองสถานภาพความเปนชางฝมอใหอยเหนอคนงานไรฝมอใน

สาขาอาชพเดยวกบตนมใหเพมมากนก หรอถาเปนไปไดกจะพยายามควบคมใหคงทเพอรกษามาตรฐาน

และอภสทธของความเปนชางฝมอใหคงไว

ในประเทศองกฤษกอนป พ.ศ. 2368 (1825) รฐบาลไดเขาแทรกแซงในกจการธรกจ เอกชน

โดยเฉพาะในการกาหนดอตราคาจางดวยบทบญญตทางกฎหมาย ในตอนแรก ๆ กทาเฉพาะการกาหนด

อตราคาจางสาหรบคนงานไรฝมอ ตอมาจงคอยขยายวงเขาครอบคลมคนงานชางฝมอ การควบคมและ

แทรกแซงโดยรฐบาล ทาใหบทบาทของคนงานชางฝมอมอยอยางจากด การเคลอนไหว การนดหยดงาน

และการชมนมเรยกรองใด ๆ ของลกจางคนงานถอวาบอนทาลายความมนคงของรฐและเศรษฐกจของ

5 จากคาภาษาองกฤษวา "Guilds" 6 Henry Pelling, A History of British Trade Unionism, Middlesex, Penguin Books Ltd, 1965, p. 17.

163

ประเทศ และเปนการกระทาทผดกฎหมาย สมาคมชางฝอมอภายใตการควบคมแทรกแซงโดยรฐ

สามารถดาเนนการงานไปไดโดยราบรน เพราะนายจางและลกจางมลกษณะเฉพาะตน และม

ผลประโยชนทคลายคลงกนประการหนง และมความกดดนจากรฐบาลพอ ๆ กนอกประการหนง

อยางไรกด เมอการสอสาร การคมนาคม และการขนสงเจรญกาวหนา สะดวกและรวดเรวขน

การผลตและการคาขยายตว มขอบขายกวางขวางใหญโตขน มการแบงแยกแรงงาน มการพฒนาความ

ชานาญเฉพาะดาน และมการใชเครองจกรมากขน การเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวน ทาให

ผลประโยชนของลกจางและนายจางเรมแตกตางกนออกไป นายจางมไดทางานชางฝมอเคยงบาเคยง

ไหลกบลกจางอกตอไป แตกลบเปนผจดการ ผควบคมสงการ คอยเรงรดใหลกจางทางานหนกขน

ทางานมากชวโมงขน ทางานใหเรวขน เพอเรงรดผลผลตใหทนตามความตองการของลกคา ในชวงนเอง

ทมโนทศนเกยวกบองคการของลกจาง โดยเฉพาะไมเกยวกบนายจางไดเกดขนในกลมคนงานชางฝมอ

ความเจรญกาวหนางทางการคาและอตสาหกรรมทเกดขนในชวงปลายครสตศตวรรษท 18 น

เปนผลสบเนองมาจากลทธปจเจกชนเสรนยมไดรบการยอมรบจากสงคม รฐไมเขาแทรกแซงกจกรรม

ทางเศรษฐกจ ปลอยใหปจเจกชนทาการผลตและการคาแขงขนกนตามความสามารถชนดใครดใครอย ผ

ทสไมไดกตองถอนตวออกไป คนใหม ๆ ทมความสามารถและมโอกาสกจะเขามาแทนท ผทยงอยไดใน

กจการกจะตองพยายามสรางเสรมและรกษาสถานภาพของความไดเปรยบจากการแขงขนของตนให

คงไวดวยการลดตนทนการผลตใหต าสด ดวยการใชเครองจกรทดแทนแรงงานชางฝมอ ทาใหเกดแรง

กดดนแกคนงานชางฝมอ ในอนทจะดนรนเพอความอยรอดของตน

ดงนน สหภาพแรงงานทเกดขนครงแรกทงในองกฤษและสหรฐอเมรกาในตอนตนครสต

วรรษท 19 จงเปนสหภาพแรงงานชางฝมอ(Craftmen’s Union) และมไดกลายสภาพหรอพฒนามาจาก

สมาคมชางฝมอแตอยางใด หากแตเปนกระบวนการอสระของคนงานชางฝมอในความพยายามทจะ

ปกปองสทธและอภสทธทตนเคยมใหคงไว ฉะนน ระยะแรกทเกดขน จงมไดมชอเรยกวา “สหภาพ

แรงงาน”(Labor Union) แตเรยกวา “สหภาพชางฝมอ”(Trade Union) คาวา "สหภาพแรงงาน" มาใชกน

ภายหลงเมอปรากฏวา มการขยายองคการของลกจางในลกษณะของสหภาพน ใหครอบคลมลกจาง

คนงานทวทงโรงงานหรอสถานประกอบการเดยวกน ภายใตการจางของนายจางคนเดยวกน หรอภายใน

กจการประเภทเดยวกน เปนสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ(Inclusive Union) หรอบางทกเรยกวา

สหภาพแรงงานอตสาหกรรม(Industrial Union) ขบวนการเพอจดตงสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจน

แสดงใหเหนถงปฏกรยาของลกจางคนงานโดยทวไป ทมตอความยตธรรมทางเศรษฐกจอนเปนผลตผล

สบเนองมาจากการปฏวตอตสาหกรรม ความสนใจของสหภาพแรงงานเบดเสรจน มไดเนนในเรอง

คาจางและอภสทธมากนก แตเนนในเรองของความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคมมากกวา “สหภาพ

แรงงานชางฝมออนเปนปกแผนยงใหญ” (The Grand Consolidated Trades Union ) ภายใตการนาของ

ยอรจ โอเวน ซงจดตงขนในประเทศองกฤษ ป พ.ศ. 2377 (1834) และ “สหภาพอศวนแรงงานอนสงา

164

งาม” (The Noble Order of The Knights of Labor) ซงมบทบาทอยในสหรฐอเมรกา ระหวางชวงป พ.ศ.

2412 (1869) ถงป 2433 (1890) เปนตวอยางทสาคญของสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ6

7

สหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ หรออกนยหนง สหภาพแรงงานอตสาหกรรมน สาหรบ

ประเทศสหรฐอเมรกาในระยะแรกเกดขนในอตสาหกรรมเหมองแร อตสาหกรรมเบยร และ

อตสาหกรรมเยบปกถกรอย แรก ๆ มฐานะไมมนคงนก และมกจะไดรบการกลนแกลงจากนายจางและ

ถกปดลอมโดยสหภาพแรงงานชางฝมอ ซงเปนคแขงขนเสมอ ๆ

9.3 ประวตยอของสหภาพแรงงานในบางประเทศ

1) สหภาพแรงงานในประเทศองกฤษ

ในป พ.ศ. 2367 (1824) รฐสภาของประเทศองกฤษ ไดมมตวา ความพยายามใด ๆ กตาม ใน

อนทจะระงบยบย งการรวมกลม รวมพลงของฝายลกจางนน นอกจากจะไมบงเกดผลในทางระงบยบย ง

แลว ยงอาจกอใหเกดความขนเคอง ไมไววางใจซงกนและกน ซงจะนาไปสปฏบตการรนแรงของฝาย

ลกจาง และนาภยนตรายมาบนทอนสนตสขของประชาคม

ผลแหงมตน ทาใหมการยกเลกบทบญญตทางกฎหมายทเปนอปสรรคตอการรวมกลมของ

ลกจางหรอนายจาง โดยเฉพาะบทบญญตบางมาตราในกฎหมายสามญ (The Common Law) บทบญญต

ทปรบปรงแกไขใหมไดยอมใหลกจางหรอนายจางรวมตวกนจดตงเปนองคการลกจางหรอองคการ

นายจางไดโดยสนตวธ แตกไดมมาตรการปองกนการกระทาอนเปนการขมข คกคามหรอกอความ

รนแรงทอาจจะเกดจากการกระทาของลกจางหรอนายจางเอาไว บทบญญตดงกลาวปรากฏอยใน

กฎหมายวาดวยการรวมตวกน พ.ศ. 2367 (1824)( The Combination Law of 1824)

การออกกฎหมายฉบบน ทาใหเกดองคการลกจางขนมามากมายหลายองคการ แตองคการ

ลกจางทถอกนวาเปนอนตรายตอนายจางมากทสดคอ องคการลกจางรบสงสนคาและองคการลกจาง

อตสาหกรรมตอเรอ ซงเปนองคการทไดใชคาวา “สหภาพ” กอนองคการอน ๆ สหภาพซงมชอวา

“ชมรมสหภาพชางซอมเรอผรอบคอบ”( The Shipwright Provident Union Society ) ไดวางกฎการจาง

งานอนเขมงวดใหนายจางทาการจางงานไดเฉพาะชางฝมอซงเปนสมาชกของสหภาพนเทานน และ

“สหภาพมาตรฐานแหงความภกด”( The Loyal Standard Union) ไดปฏเสธทจะออกทางานในเรอเดน

ทะเลพรอมกบกลาสเรอผซงมไดเปนสมาชกของสหภาพ

ป พ.ศ. 2367 (1824) จงเปนปทเตมไปดวยความขดแยงและมการนดหยดงานเกดขนบอยครง

จนกระทงไดมการแกไขกฎหมายกนใหมในป พ.ศ. 2368 (1825) และตามนยแหงกฎหมายใหมน แมวา

สหภาพแรงงานจะมใชองคกรทผดกฎหมาย แตการกระทาของสหภาพแรงงานทสอไปในทางกอความ

7 Jack Barbash, "The Rise of Industrial Unionism", in William Haber, The Vista of American Labor, p. 160.

165

รนแรง หรอมพฤตกรรมไปในทางขมขคกคามนายจาง ถอวาเปนการกระทาทผดกฎหมาย และเปนการ

บอนทาลายความมนคงของชาต

บรรยากาศอนมดมนของฝายลกจางคอยแจมใสขนหลงป พ.ศ. 2410 (1867) เพราะไดม

บทบญญตแหงกฎหมายหลายฉบบทรบรองฐานะนตบคคลของสหภาพแรงงาน รบรองสทธใน

ทรพยสน ตลอดจนสทธในการนดหยดงานโดยชอบดวยกฎหมายของสหภาพแรงงาน

2) สหภาพแรงงานในประเทศฝรงเศส

รฐบาลฝรงเศสไดประกาศยกเลกกฎหมายเลอชาเปลเอร ซงมบทบญญตหามมใหลกจาง

รวมตวกนจดตงเปนสหภาพแรงงาน เพอทาการเปลยนแปลงราคาสนคา หรอคาจางทใชมากกวา 50 ป

ไปเมอ พ.ศ. 2407 (1864) และไดยอมใหลกจางใชสทธกอตงสมาคมทเรยกกนตอมาภายหลงวา สหภาพ

แรงงานได ทงนเพอปรบสถานการณใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจและสงคมทกาลงเปลยนไป

3) สหภาพแรงงานในสหรฐอเมรกา

สหภาพแรงงานเกดขนในสหรฐอเมรกาในชวงใกล ๆ จะถงป พ.ศ. 2343 (1800) โดยเกดขน

ในกลมคนงานชางฝมอฝกหด ซงไดปฏบตงานรวมกบนายชางมาเปนเวลานานพอสมควร ชางฝมอเหลา

หนหวงวา การรวมกลมของพวกตนจะสงผลผลกดนใหพวกตนเปนนายชางในวนขางหนา สหาภพ

แรงงานชางฝมอเหลาน ไมไดสนใจสวสดการของลกจางคนงานกลมอน นอกจากความพยายามทจะ

รกษาสถานภาพทางสงคมและความอยดกนดของพวกตน สหภาพแรงงานเหลานในระยะตน ๆ ของการ

พฒนายงไมสจะมพลงอทธพลมากนก เพราะยงมความขดแยงภายในระหวางแนวความคดทจะใชพลง

ทางการเมองกบแนวคดทจะใชพลงานเศรษฐกจ เพอบรรลเปาหมายทตองการ นอกจากนสหภาพ

แรงงานเหลานยงตางกลมตางอย ยงไมมการผนกกาลงกนใหเปนปกแผนมนคง

ในป พ.ศ. 2393 (1850) สหภาพแรงงานชางฝมอจานวน 6 สหภาพ ไดรวมตวกนเปนครงแรก

แตกยงไมมบทบาทอะไรมากนก จนกระทงป พ.ศ. 2409 (1866) จงไดมการจดตงและประกาศชอ

สหพนธแรงงานอยางเปนทางการวา “สหภาพแรงงานแหงชาต”( The National Labor Union) องคการม

อายเพยง 7 ป กถงกาลอวสาน เมอการประชมครงสดทายมผแทนสหภาพแรงงานตาง ๆ ทวประเทศ เขา

รวมประชมดวยเพยง 7 สหภาพแรงงานเทานน

“สหพนธอศวนแรงงาน” ซงจดตงเมอป พ.ศ. 2412 (1868) โดยกลมคนงานชางตดเสอแหง

เมองฟลาเดลเฟย ภายใตการนาของ ยเรยห เอส สตเฟน ไดเตบใหญขนเปสหภาพแรงงานระดบชาตแทน

“สหภาพแรงงานแหงชาต” ซงลมไป สหพนธอศวนแรงงานนมลกษณะเปนสหภาพแรงงานแบบ

เบดเสรจ รวบรวมคนงานชายหญงโดยไมจากดอาชพ ไมถอสญชาต ศาสนา และไมเกยงวาจะเปน

คนงานมฝมอ หรอไรฝมอ มจดมงหมายทจะใหมการจดตงสานกงานสถตแรงงาน ราน สหกรณ มการ

ระงบกรณขอพพาทดวยอนญาโตตลาการ เรยกรองใหมการคมครองแรงงานเดก และความเสมอภาคใน

166

การทางานระหวางหญงชายและเรยกรองใหมชวโมงการทางานวนละ 8 ชวโมง สหพนธนจงเตบโต

อยางรวดเรว ในป พ.ศ. 2429 (1886) สมาชกของสหพนธมจานวนสงสดถง 729,000 คน แตภายหลง

เหตการณ “การนดหยดงานเดอนพฤษภาคม” จานวนสมาชกของสหภาพไดลดจานวนลงจนกระทง

สหพนธน หมดความสาคญไปในทสด

กรณการนดหยดงานเดอนพฤษภาคม เกดขนเมอป พ.ศ. 2429 (1886) สหพนธอศวนแรงงาน

ไดจดใหมการชมนมนดหยดงานครงใหญขนทนครชคาโก เพอเรยกรองใหนายจางยอมรบหลกการ

ทางานวนละ 8 ชวโมง ซงเรยกกนทวไปในหมลกจางคนงานวา “หลกการสามแปด” คอใหคนงานม

เวลา 8 ชวโมง เพอการพกผอน 8 ชวโมง เพอการศกษาหาความร 8 ชวโมง และอก 8 ชวโมง เพอการ

ทางาน และขณะทคนงานชมนมกนอยทจตรสเฮยมารเกตนน ไดเกดการณชลมนวนวาย และมผขวาง

ระเบดเขาใสกลมเจาหนาทตารวจทเขาระงบเหต เปนเหตใหเจาหนาทตารวจเสยชวตหลายนาย และ

บาดเจบอกเปนจานวนมาก สหพนธอศวนแรงงานจงถกประชาชนตาหนตเตยน หาวาเปนผชกนาใหเกด

เหตการณรนแรงถงเลอดเนอและชวต สหพนธอศวนแรงงานจงคอย ๆ เสอมและสนสดลงในทสด

สหพนธแรงงานทเตบใหญขนมาแทนสหพนธอศวนแรงงานไดแก “สหพนธแรงงานแหง

อเมรกา”(American Federation of Labor (AFL)) ซงกอตงขนในป พ.ศ. 2432 (1889) โดย แซมมวล

กอมเปอรส ผซงเปนประธานคนแรกของสหพนธ และสหพนธแรงงานซงมชอวา “สภาองคการ

อตสาหกรรม”( Congress of Industrial Organization (CIO)) ซงกอตงโดย วอลเตอร รวเธอร เมอป พ.ศ.

2478 (1935) ตอมาในป พ.ศ. 2500 (1957) สหพนธทงสองนไดรวมเขาดวยกน นบวาเปน สหพนธท

ยงใหญและเกรยงไกรทสดในโลกปจจบน

หลกปรชญาแหงการดาเนนการของสหพนธทงสองอาจกลาวรวม ๆ กนไดโดยสรปวา การ

ดาเนนงานของสหพนธถอหลกการดาเนนงานแบบธรกจ คอ มงใหสมาชกไดประโยชนสงสดทงในแง

ของคาจางทเพม และชวโมงการทางานทนอยลง ชวโมงการพกผอนมากขน สภาพการทางานด มการ

แบงเขตอานาจของสหภาพแรงงานทเปนสมาชกใหชดแจง เพอปองกนความขดแยง ไมมความฝกใฝ

ทางการเมอง และไมมความทะเยอทะยานทจะตงพรรคการเมอง แตจะสนบสนนนกการเมองทเปนมตร

กบคนงาน คดคานคนทเปนศตร มความศรทธาในระบบเศรษฐกจทนนยม และมความเชอมนใน

หลกการดาเนนธรกจโดยเสร

4) สหภาพแรงงานในประเทศสงคโปร

ระยะเวลา 140 ป หลงจากสงคโปรอยภายใตการปกครองขององกฤษ ลกวนยไดรบเลอกเปน

นายกรฐมนตรคนแรกเพราะการสนบสนนของสหภาพแรงงาน เขาเปนทปรกษากฎหมาย สหภาพ

แรงงานมาตงแตป 1957 สหภาพแรงงานของสงคโปรกอตงขนเพอผลทางการเมองและมอทธพลทาง

การเมองเขาเกยวของตลอด การนดหยดงานหลายครงเปนไปเพอผลทางการเมองแตขณะเดยวกนกทา

ใหกจกรรมของสหภาพแรงงานเจรญกาวหนาตามไปดวย

167

รฐบาลสงคโปรใหความสนบสนนสหภาพแรงงานเปนอยางดโดยการสรางหอประชมใหญ

และใหเงนอดหนนในดานการศกษา กระทรวงแรงงานของสงคโปรกไดสงเจาหนาทไปชวยเหลอใน

การจดหลกสตรอบรมหวหนากรรมกร ต งหองสมดทาการศกษาคนควาและวจยการเศรษฐกจและ

แรงงานสมพนธรวมกบเจาหนาทของสหภาพแรงงานอยางใกลชด

9.4 ทฤษฎสหภาพแรงงาน

1) ทฤษฎของ Marx และ Lenin

ทฤษฎของ Marx คอเรองการตอสระหวางชนชนหรอระหวางคนงานกบนายทน เขาเหนวา

ลทธนายทนทพยายามสะสมทน แลวนาไปลงทนเพมขนจนมกาไรมากมายเปนเหตใหอตสาหกรรมแผ

ขยายออกไป คนงานเปนอกชนชนหนง เปนเพยงปจจยการผลตทแยกออกมาจากทดนและทรพยสนบน

ทดน เจาของทนเปนผไดรบกาไรโดยการขดรดเอาจากแรงงาน จงเกดความขดแยงกนระหวางคนงาน

และนายจางเมอทนตกอยกบนายทนเพยง 2-3 คน แตคนงานซงเปนคนสวนมากในสงคมถกเอารดเอา

เปรยบ เมอเกดการตอสกนระหวางชนชนจนถงจดๆ หนง คนงานจะรวมตวกนเปนสหภาพแรงงานเพอ

รกษาผลประโยชนของตนเอง เพอคาจางสงขน และอาจพฒนาไปจนถงเปนพรรคการเมองหากมความ

มนคง แตอาจจะเลกลมไปถาคนงานแขงขนกนเอง สหภาพแรงงานไมเขมแขงพอ ไมมกาลงอานาจพอ

ถาใหการศกษาใหรถงวธการดาเนนการทถกตอง ประชาชนใหการสนบสนน สหภาพแรงงานกจะ

มนคง

การทคนงานรวมกนจดตงสหภาพแรงงานเพอใหฐานะตนทดเทยมกบคนอน เพอความมนคง

ทางเศรษฐกจ ปองกนการบบบงคบทางการเมองและความเสอมโทรมทางสงคม และรกษา

ผลประโยชนของตนเอง ซงเปนลกษณะสาคญของสงคมระบบนายทนในสหรฐและประเทศ

อตสาหกรรมจงไมจรงเสมอไปตามทฤษฎของ Marx และ Lenin ทวาเปนการตอสระหวางชนชน แต

เปนการหาทางเขากนใหไดดทสดและกอใหเกดความยตธรรมขนในสงคม

2) ทฤษฎของ The Webbs

Sidney และ Beatrice Webb กลาวถงทฤษฎวาดวยประชาธปไตยในการอตสาหกรรมวา

สหภาพแรงงานมบทบาททางการเผยแพรระบอบประชาธปไตยไปในระบบอตสาหกรรมเพอปองกน

ไมใหนายจางใชอานาจเดดขาดกบตน สหภาพแรงงานจงทาใหเสรภาพของคนงานมมากขนเพราะ

สามารถมตวแทนไปทาการตอรองกบนายจาง และทาใหอานาจการตอรองเทาเทยมกน ผลกคอคนงาน

มมาตรฐานการครองชพและสภาพการทางานดขน เขาเหนวาควรมการลดอานาจของนายจางลงโดยให

มระบอบประชาธปไตยในอตสาหกรรม นนคอ มการเจรจาตอรองรวมกนระหวางนายจางและคนงาน

168

The Webbs ไมเหนดวยกบ Marx ในเรองทควรจะม สงคมไมมชนชน ซงเปนวธแกการตอส

ระหวางชนชนดวยการไมใหมชนชน สหภาพแรงงานเหมาะสมกบระบบนายทนเพราะสามารถยก

อตราคาจาง ชวโมงทางาน และสภาพการทางานของคนใหดขนได โดยการเจรจารวมตอรองและ

วธการอยางอนตามวถทางประชาธปไตย คอ

(1) จากดจานวนคนงาน สหภาพแรงงานจะรณรงคทางรฐสภาเพอจากดจานวนคนงาน โดย

ใหรฐสภาออกกฎหมายจากดคนเขาเมอง และสงวนอาชพไวใหแกคนสญชาตของประเทศนน เชน

กฎหมายสงวนอาชพแกคนไทยในประเทศไทย จานวนคนตองการทางานกจะนอยลง การทรฐสภา

เหนชอบดวยกบกฎหมายดงกลาวจงถอเปนการดาเนนตามวถทางประชาธปไตย สวนการจากดคนงาน

โดยวธทสหภาพแรงงานคดเลอกคนเขาทางานใหเปนไปตามคณสมบตอยางเขมงวด และตองเปน

สมาชกกอน วธนจะมผไดเขาทางานนอยลง เปนการจากดจานวนคนงาน ไมถอเปนวธการแบบ

ประชาธปไตย จะทาใหเกดการวางงานและเปนการใชทรพยากรอยางไมคมคา

(2) ออกกฎหมายวางมาตรฐานเกยวกบแรงงาน ไดแกการวางมาตรฐานเกยวกบคาจาง

ชวโมงทางาน และสภาพการทางาน ถอวาเปนไปตามวถทางประชาธปไตยเพราะตองใหรฐสภาซงมผ

แทนทประชาชนเลอกเขามาเหนชอบดวยจงจะไดกฎหมาย

3) ทฤษฎของ Commons

John R. Commons ( ค.ศ. 1892-1944 ) เชอวาสหภาพแรงงานตงขนเพอเปนเครองมอปองกน

คนงานแขงขนกนเพอไดงานทา คนงานจงยอมรบคาจางตาลงเพอนายจางจะไดจาง นายจางกแขงขน

กนผลตใหไดตนทนตาเพอขายสนคาราคาถกได จงใชวธลดคาจางซงเปนตนทนสวนใหญในการผลต

ลง เมอลดคาจางลงคนงานยอมไมพอใจจงรวมกนตอตานโดยตงเปนสหภาพแรงงานขน Commons

ไดกลาวถงสทธและอสระของคนงานวา สญญาการเจรจารวมตอรองไดวางขอบงคบเกยวกบการ

ทางานไวเพอกาหนดสทธของคนงานซงจะมมากนอยเทาไรขนอยกบอานาจการตอรองทสหภาพ

แรงงานม เพอคมครองแรงงาน สทธของคนงานทไดรบนจะเปดเสรภาพใหคนงานไดมากขน แทนท

จะปลอยใหนายจางใชสทธแตเพยงฝายเดยวเพอควบคมการทางานของคนงานจนเกดผลเสยแกตลาด

เชน ชวโมงการทางานนานไปจนผลตสนคามากเกนความตองการ การเจรจารวมตอรองระหวาง

นายจางและคนงานเปนความพยายามทงสองฝายเพอแกปญหาทางเศรษฐกจและยงกาหนดสทธแตละ

ฝายดวย แตจะตองเปนไปตามกฎหมาย

4) ทฤษฎของ Hoxie

Robert F. Hoxie จาแนกสหภาพแรงงานออกตามหนาท 4 อยางคอ

(1) สหภาพแรงงานธรกจ เปนแบบทวๆไปของสหภาพแรงงานในสหรฐ มลกษณะสาคญ

คอ สหภาพแรงงานจะดาเนนงานเหมอนธรกจเพอบรการแกคนงานซงเปรยบเหมอนลกคา ธรกจของ

169

สหภาพแรงงานคอการเจรจารวมตอรองกบนายจางเพอปรบปรงคาจาง ชวโมงทางาน และสภาพการ

ทางานของคนงานใหดขน สหภาพแรงงานมงเพอการคาอตสาหกรรมใหเจรญโดยมชางฝมอทางานเพอ

เพมผลผลตใหไดมากโดยไมคดเรองชนชน นอกจากนยงดาเนนธรกจอนๆ เพอคนงานอก เชน การจด

สวสดการ การสขอนามย การพกผอนหยอนใจ และอนๆ นอกจากการเจรจารวมตอรองแลว สหภาพ

แรงงานยงมวธอนอกเพอสงเสรมฐานะทางเศรษฐกจแกสมาชกใหดขน เชน ใชอทธพลทางการเมง

เพอใหรฐสภาออกกฎหมายทเปนประโยชนแกคนงาน

(2) สหภาพแรงงานทาหนาทยกฐานะของคนงาน เปนเรองในอดมคตทหวงอยากใหสหภาพ

แรงงานทาหนาทเพอทาใหคนงานมความเปนอยทดขนทงทางเศรษฐกจและสงคม ในทางเศรษฐกจ

เชน ใหมมาตรฐานการครองชพดขน มความมนคงในการทางาน ในทางสงคมกใหคนงานไดมการ

พกผอน มเกยรต เปนตน โดยวธการใหคนงานไดรบการศกษา การปฏบตการทางการเมอง รวมมอ

กบนายจางในการผลตใหไดมาก การประกนการวางงาน ความมนคงทางสงคม และมโครงการ

สวสดการของคนงาน

(3) สหภาพแรงงานแบบใชวธการปฏวต การปฏวตถอเปนวธการรนแรงทสหภาพแรงงาน

อยากใหม เพอทางานหรอลมลางระบบเศรษฐกจแบบนายทนแลวใหคนงานเขาดาเนนกจการของ

โรงงานแทนนายจาง Hoxie เหนวานายทนและคนงานยงมการขดแยงกนในเรองผลประโยชนและชน

ชน การปฏวตจะทาใหคนงานรวมเปนน าหนงใจเดยวกนเพอเอาชนะระบบนายทนไดโดยวธทาง

การเมอง โดยการนดหยดงาน การทาลายโรงงาน และเรยกรองไมใหซอสนคาของนายจาง เปนตน

(4) สหภาพแรงงานแบบกองโจร ดาเนนงานแบบกองโจรเพอปลนสดมภจากนายจาง หรอ

ดวยการฉอโกงและกรรโชกเพอตนเองและสมาชกสหภาพแรงงาน แบงยอยไดอกเปน

- สหภาพแรงงานทฉอโกงหรอกนสนบน โดยวธทาสญญาลบระหวางหวหนา

สหภาพแรงงานกบฝายนายจางเพอโกงคนงาน โดยหวหนาสหภาพแรงงานนนม

ผลประโยชน อาจเปนวธการทงทถกตองตามกฎหมายและผดกฎหมาย

- สหภาพแรงงานกองโจร ใชอานาจขเขญเอาเงนจากนายจาง

5) ทฤษฎของ Tannenbaum

Frank Tannenbaum ไดอธบายทฤษฎสหภาพแรงงานวาสหภาพแรงงานเกดขนเพอตอตานการ

นาเทคโนโลยแบบใหมมาใช หรอทฤษฎความสาคญระหวางคนและเครองจกร เขากลาววา ในสงคมท

นาเทคนคแบบใหมหรอเครองจกรแบบใหมเขามาใชแทนแรงงานคน จะเปนการทาลายเครองมอท

คนงานใชและทาลายฝมอคนงาน ดงนน สหภาพแรงงานจงเกดขนเพอหาทางตอสกดกนไมใหนา

เครองจกรแบบใหมมาใชแทนแรงคน เปนทางใหคนงานรสกปลอดภยขน สหภาพแรงงานเกดขนเพอ

ตอส เพอความคงอย และเพอคนงาน ตลอดจนเพอไมใหนายจางใชอานาจแตฝายเดยว ผลกคอทาให

170

คนงานเขาควบคมอตสาหกรรมเกดความมนคง และตดกาไรลง เปนประชาธปไตยในการอตสาหกรรม

มากขน

6) ทฤษฎของ Perlman

Selig Perlman ไดเสนอทฤษฎเกยวกบสหภาพแรงงานวามบคคล 3 ฝายทเกยวของกบ

สหภาพแรงงานคอ

- ฝายนายทน (นายจาง) สามารถใชอานาจในการปกครองคนงาน

- ปญญาชน มทาทตอตานลทธนายทน

- สหภาพแรงงาน ทาหนาทแทนคนงาน ตงขนมวตถประสงคและนโยบายในการควบคม

ตาแหนงวางงาน

บคคลทง 3 ฝายตางมหนาทและบทบาทมากในการดาเนนงานเกยวของกน ฝายนายจางจะใช

อานาจบงคบและกดกนไมใหปญญาชนมอานาจเหนอนายทนและสหภาพแรงงานทออนแอ

ทฤษฎของ Perlman วาดวย "คนงานวตกวาหางานยาก" โดยเปนหวงวาตนอาจถกใหออกจาก

งานสกวนหนง และจะหางานทาไมไดเนองจากตาแหนงงานวางมนอยกวาจานวนคนทตองการทางาน

เพอแกไขปญหาน สหภาพแรงงานจงหาทางเขาควบคมตาแหนงงานวางโดยหาวธแบงสรรปนสวนงาน

วางขอบงคบเกยวกบการทางาน มการควบคมตาแหนงงานวางนโดยไมใหบคคลภายนอกเขามาทา

จนกวาจะเปนสมาชกสหภาพแรงงานกอน การควบคมอกอยางคอเมองานลดลง เพอไมใหนายจางให

คนงานออก คนงานจะทางานชาลงเพอใหไดผลผลตลดลงแตนายจางตองจายคาจางเทาเดม กจะไมเกด

การวางงานขน

7) ทฤษฎของ Cole

G.D.H. Cole กลาวถงสหภาพแรงงานวาเปนผควบคมอตสาหกรรม หรอเปนสหภาพแรงงาน

อตสาหกรรม หมายถงการทผผลตหรอคนงานเปนเจาของและควบคมการผลต โดยรวมกนตงเปน

สหภาพแรงงาน คอเปนสหภาพแรงงานอตสาหกรรมรวมอตสาหกรรมชนดเดยวกนจดตงเปนสหภาพ

แรงงานเพอตอตานเจาของทน (นายทน) จงเทากบเขาเหนวามการตอสระหวางชนชนอย เมอนายทน

พายแพ สหภาพแรงงานกจะเขามาควบคมอตสาหกรรมรวมกบรฐบาล

8) ทฤษฎของ Mitchell

John Mitchell กลาวถงทฤษฎการเจรจารวมตอรอง หรอการคมครองทางเศรษฐกจแกคนงาน

วา การเจรจารวมตอรองทาใหคนงานมภาวะความเปนอยใกลหรอเทากบนายจาง ทาใหมสมรรถภาพ

ในการทางานมากขน Mitchell เชอวาการเจรจารวมตอรองเปนขอตกลงทมความศกดสทธและคมครอง

แรงงานในทางเศรษฐกจใหมความเปนอยดขน ไมใหนายจางเอาเปรยบ

171

9.5 วตถประสงคของสหภาพแรงงาน

วตถประสงคของสหภาพแรงงาน สามารถแยกพจารณาไดดงน

1) วตถประสงคโดยทวไป

(1) เพอตองการความมนคงและพลงอานาจ การทสหภาพแรงงานทาหนาทเปนตวแทน

ลกจางในการเจรจาตอรองกบฝายนายจาง สหภาพจาเปนตองมพลงอานาจ โดยไดรบการยอมรบจาก

สมาชก นายจางและรฐบาล

(2) แสวงหาและคมครองสทธและผลประโยชนเกยวกบสภาพการจาง ทาไดโดยผแทนของ

สหภาพแรงงานเขาพบและเจรจาตอรองตอฝายนายจาง เชนในเรองของคาจางแรงงานกใหมคาจาง

แรงงานทเหมาะสม การมสวสดการในการทางานทดหรอเนองจากปจจบนมการใชเครองจกรเขามา

ทางานแทนแรงงานคนมากขนทาใหเกดความไมมนคงในหนาทการงานและการขาดแคลนตาแหนงงาน

สหภาพแรงงานจงตองการเขาไปควบคมโอกาสในการทางานหรอทาตาแหนงงาน ตงแตการคดเลอกคน

เขาทางาน การเลอนตาแหนง การปรบปรงโยกยาย โดยทสหภาพแรงงานมวตถประสงคใหสมาชกได

เขาทางานและเลอนตาแหนงงานกอนผอน

(3) สงเสรมความสามคคและความเขาใจอนดตอกนระหวางนายจางกบลกจางและระหวาง

ลกจางดวยกนความสมพนธกบฝายนายจางนนฝายสหภาพแรงงานตองตระหนกเสมอวาฝายนายจาง

ไมใชศตรเพราะตางฝายตางกตองพ งพาอาศยซงกนและกน เมอเกดปญหาตองมการเจรจากนและ

รวมมอกนหาขอยต สวนความสมพนธระหวางลกจางดวยกนนนตองมการพบปะพดคยแลกเปลยน

ความคดเหนกน เมอมความเหนขดแยงกนสหภาพแรงงานตองเปนฝายประสานความเขาใจ และหา

โอกาสใหสมาชกไดมสวนรวมในกจกรรมของสหภาพมากทสด นอกจากนสหภาพตองเสนอขางสาร

ตาง ๆ ตอสมาชกใหทนตอเหตการณอยเสมอ

2) วตถประสงคทางสงคม

(1) เพอจดสวสดการบรการแกสมาชก เงนคาบารงของสมาชกทเกบไดสวนหนงตองนามา

จดสวสดการขนเพอบรการแกสมาชกในรปแบบตางๆ กน เพอใหผลประโยชนตาง ๆ ไดกลบคนไปส

สมาชกใหมากทสด และเปนการจงใจใหลกจางทยงไมไดเปนสมาชกเขามาเปนสมาชกสหภาพแรงงาน

เพอทจะไดรบสทธในการบรการเหลานดวย สวสดการทจะใหแกสมาชก เชน กองทนสงเคราะหสมาชก

ในยามทสมาชกหรอครอบครวเจบปวย หรอประสบภาวะอนตรายตาง ๆ หรอถงแกความตาย กองทน

สงเคราะหชวยเหลอการศกษาของบตรสมาชกทเรยนดแตขาดทนทรพย สหกรณรานคาจาหนายสนคา

ราคาถก ใหการศกษาอบรมฝกวชาชพใหกบแมบานของสมาชก

172

(2) เพอจดการดานการศกษาอบรมใหสมาชกไดรบความรและความชานาญในสาขาวชาการ

ตางๆ เนองจากลกจางสวนใหญไดรบการศกษาตา และเปนแรงงานไรฝมอ สหภาพแรงงานอาจชวย

ยกระดบความรความสามารถในการทางานใหกบสมาชกโดยการเชญวทยากรมาใหการศกษาอบรม จด

ใหมการอบรมโดยกาหนดเปนหลกสตรการศกษา การจดทศนศกษาและดงานสงผแทนเขารวมการ

ประชมสมมนาในทตางๆ แทรกเนอหาวชาการไวในขาวสารตางๆ

(3) เพอสงเสรมสวสดการแกสมาชกทางดานการเงน โดยการจดตงสหกรณออมทรพย โดย

นาเงนฝาก เงนคาสมาชกทสะสมเปนจานวนมาก ๆ ออกใหสมาชกกจะไดรายไดจากดอกเบยเงนก

เพมพนกองทนใหมากขน และอาจนาดอกผลไปสรางประโยชนใหแกสมาชก

(4) เพอใหมการพกผอนหยอนใจแกสมาชก การจดงานรนเรงในโอกาสตางๆ

3) วตถประสงคทางการเมอง

(1) เพอสงเสรมการปกครองระบอบประชาธปไตย สหภาพแรงงานเปนองคกรทใชหลกการ

ประชาธปไตย เพราะจดตงขนโดยลกจางดาเนนการโดยลกจางเพอลกจาง ทกคนในสหภาพมสทธ

เสรภาพเทาเทยมกนหมด สมาชกเปนผทมอานาจเตมทในการรวมกนกาหนดแนงทางการปฏบตงาน

ของคณะกรรมการ เมอมปญหาขอขดแยงใด ๆ กดาเนนการตดสนใจโดยถอมตกเอกฉนทเปนสาคญ

และเมอไดขอยตแลวกตองปฏบตกบทกคน

(2) เพอใหสหภาพแรงงานดาเนนการทางการเมองตามขนตอนของกฎหมาย เชน การเสนอ

รางกฎหมายทางดานแรงงานการสนบสนนการเลอกตงเพอใหบรรดาพรรคการเมองซงมนโยบาย

สนบสนนสหภาพแรงงานไดเขาไปเปนรฐบาล

ในกรณของประเทศไทยตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 (1975) ไดกาหนด

วตถประสงคของสหภาพแรงงานไว 2 ประการ คอ เพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบ

สภาพการจาง และสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจาง และระหวางลกจางดวยกน

เพอประโยชนแกการวเคราะหพฤตกรรมของสหภาพแรงงานในอนทจะทาใหวตถประสงค

ของตนเปนผลสาเรจ จะขอเปลยนแปลงถอยคาสาหรบใชเรยกวตถประสงค 2 ประการ ดงกลาวเสย

ใหมดงน

วตถประสงคเพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบสภาพการจางจะเรยกเสยใหม

วา “วตถประสงคเพอการสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกของสหภาพแรงงาน” และ

วตถประสงคเพอการสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน ก

จะขอเรยกวา “วตถประสงคเพอรกษาระดบการจางงานอนนาพงใจไว” โดยถอหลกวา ความสาเรจใน

การรกษาระดบของการจางงานอนนาพงใจไวได เปนการสงเสรมและรกษาความสมพนธอนดระหวาง

นายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน

173

1) พฤตกรรมแหงการสาเรจวตถประสงคของสหภาพแรงงาน

สมมตวา สหภาพแรงงานสามารถทาใหวตถประสงคเพอการสงเสรมสวสดการทาง

เศรษฐกจแกสมาชกใหเปนผลสาเรจไดดวยการขอเพมคาจาง การเรยกรองใหมการจายคาจางในวนหยด

ผลประโยชนเพมเตมอนใด การปรบปรงสภาพการทางานหรอเวลาพกระหวางงาน อยางหนงอยางใด

หรอหลายอยางพรอมกน

สมมตตอไปอกวา สหภาพแรงงานเลอกเอาการขอเพมคาจางเปนมาตาการในการ

สงเสรมสวสดการเศรษฐกจ ผลกระทบจากมาตรการอนนทมตอวตถประสงคประการทสอง อาจทาให

สหภาพแรงงานรกษาระดบของการจางงานอนนาพงใจไวได หรอไมไดและสวสดการทางเศรษฐกจท

มงหวงนน ในทสดจะเพมหรอลดขนอยกบปฏกรยาตอบโตของฝายนายจางทมตอการเปลยนแปลงใน

อตราคาจางเปนสาคญ

เพอประโยชนแหงการวเคราะห เราจะตงขอสมมตเพมเตม ดงตอไปน

(1) สหภาพแรงงานมพฤตกรรมในการแสวงหาสวสดการสงสดใหแกกลมของสมาชก

(2) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมรสนยมเหมอนกน

(3) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมผลตภาพในการผลตเทาเทยมกน

(4) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมสวนแบงใหคาจางและชวโมงการทางานเทาเทยม

กน

จากนเรากสามารถดาเนนการวเคราะหผลกระทบของการทสหภาพแรงงานขอเพมคาจาง

เพอสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจใหแกสมาชก ไดดงตอไปน

ในแผนภาพท 9.1 เราจาลองสถานการณเรมตนกอนทจะมการเปลยนแปลงในอตรา

คาจาง อนเปนสถานการณทคนงานไดรบอรรถประโยชนสงสด เมอภาวะการจางงานอยในระดบดลย

ภาพ Hm-H1 หรอ ทจด H1 และมรายไดในระดบดลยภาพ H1M ณ ระดบอตราคาจางซงกาหนดโดยความ

ลาดชนของเสนงบประมาณ AHm ซงสมผสกบเสนอรรถประโยชน U1 ทจด M

ตอมา เมอสหภาพแรงงานเรยกรองขอเพมคาจางไดเปนผลสาเรจ อตราคาจางตอชวโมง

สงขน ความลาดชนของเสนงบประมาณจงเปลยนไป คาจางอตราใหมจงเปลยนจากความชนของเสน

AHm ไปเปนความชนของเสนงบประมาณใหม คอเสน BHm ณ ระดบอตราคาจางใหมน ดลยภาพในการ

ทางานจะอยทจด H28 ระดบการจางงาน Hm-H2 และระดบรายได H2N จะทาใหคนงานไดรบ

อรรถประโยชนสงสดระดบ U2 ซงสมผสกบเสนงบประมาณใหม BHm ทจด N

8 ภาวะการณเชนนเกดจากสมมตฐานวา ผลทางรายไดทาใหคนงานทางานนอยชวโมง พกผอนมากขน

174

อยางไรกด ภาวะเชนนจะเกดขนไดกตอเมออปทานของแรงงานจากฝายลกจางเทากบอปสงค

แรงงานจากฝายนายจางพอด หรอกลาวอกนยหนงไดวา ความปรารถนาทจะทางานของฝายลกจาง

เทากบความปรารถนาทจะจางงานของฝายนายจาง มฉะนนแลวจะเกดภาวะไมสมดลขน

ถาภาวะความไมสมดลน นเกดจากอปสงคของแรงงานมนอยกวาอปทานแรงงานแลว

ภาวะการวางงานกจะเกดขน แตเนองจากสหภาพแรงงานถอหลกวา “สมาชกสหภาพแรงงานทกคนม

สวนแบงในคาจางและชวโมงการทางานเทาเทยมกน” เมอตองเผชญกบภาวะการจางงานทลดลงจาก

ระดบทตองการ Hm- H2 เหลอเพยง Hm - H3 ทเกดขนจากการปนสวนชวโมงการทางานของสมาชก

สหภาพแรงงานน คนงานจะมรายได H3K ซงสงกวาระดบรายไดเมอเรมแรกกอนทจะมการเปลยนแปลง

ในอตราคาจาง (H1M) แตกยงตากวาระดบรายไดทคาดหวงในการขนอตราคาจาง (H2N) ฉะนน ระดบ

อรรถประโยชนทคนงานไดรบคอ U1 ซงตากวาระดบทคาดหวง U2 แตอยางไรกด ระดบอรรถประโยชน

U2 และระดบรายได H3K นกยงสงกวาระดบอรรถประโยชน U1 และระดบรายได H1M กอนการ

เปลยนแปลง ฉะนนจงกลาวไดวา การขอเพมคาจางของสหภาพแรงงานมผลทาใหเปาหมายการสงเสรม

รปท 9.1 ผลทางการทดแทนกนและผลทางดานรายไดเมออตราคาจางเปลยน

สนคาและบรการ(G)

A

B

O H1 H2 H3 Hm

รายได (บาท)

U3

M

N

P

K

U2

U1

U0

H4

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

175

สวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกของสหภาพแรงงานบรรลผล แตไมอาจทาใหเปาหมายแหงการรกษา

ระดบของการจางงานอนนาพงใจประสบผลสาเรจสมความมงหวง

ถานายจางมปฎกรยาตอบโตการขนอตราคาจางดวยการลดอปสงคของการจางงานลงไปมาก

เชน ลดลงถงระดบ Hm - H4 ผลทเกดขนกคอ ไมเพยงแตสหภาพแรงงานจะประสบความลมเหลวในการ

รกษาระดบการจางงานอนนาพงพอใจใหคงไวเทานน แมแตวตถประสงคประการแรกในการสงเสรม

สวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกสหภาพแรงงาน กประสบความลมเหลวดวย เพราะ ณ ระดบการจาง

งาน Hm - H4 น รายไดของคนงานจะมเพยง H4P เทานน ซงตากวาระดบรายไดเมอแรกเรมกอนทจะม

การขอเพมอตราคาจางเสยอก ฉะนน อรรถประโยชนหรอสวสดการทางเศรษฐกจของคนงานจงลดลง

มายงระดบ U0 ซงอยตากวาระดบเดมเมอเรมแรก (U1)

การวเคราะหนชใหเหนวา พฤตกรรมของสหภาพแรงงานในการเรยกรองขอเพมคาจางนน

อาจไมเปนผลดตอคนงานเสมอไป การเปลยนแปลงในความอยดกนด หรอสวสดการทางเศรษฐกจของ

ลกจางคนงานอนเนองมาจากการเพมอตราคาจางนน ขนอยกบ

1) ความยดหยนในอปสงคแรงงาน วาจะมมากนอยเพยงใด ถามมาก ชวงหางระหวาง N, K

และ P กจะมมาก ซงกหมายถงวา การเพมขนของอตราคาจางจะมผลในทางลบตอการสงเสรม

สวสดการทางเศรษฐกจ

2) ลกษณะความโคงของเสนอรรถประโยชน หรออกนยหนง อตราทายสดของการทดแทน

กน8

9 ระหวางรายไดกบชวโมงการพกผอน ถาเสนอรรถประโยชนมความโคงมาก (ลาดชนมาก) อตรา

ทายสดของการทดแทนกนระหวางรายไดกบชวโมงการพกผอนมสง

ขอเตอนใจสาหรบผนา ผบรหารสหภาพแรงงานมอยวา ในสถานการณทอปสงคแรงงานม

ความยดหยนมาก และอตราทายสดของการทดแทนกนระหวางรายไดกบการพกผอนมคอนขางสงน

การขอเพมคาจางอาจนามาซงความลมเหลว ไมเฉพาะวตถประสงคในการรกษาระดบการจางงานอนนา

พงพอใจไว แมแตวตถประสงคในการสงเสรมสวสดภาพทางเศรษฐกจกจะประสบความลมเหลวดวย

นอกจากจะไมสามารถเพมสวสดการทางเศรษฐกจดวยการขนคาจางแลว ยงมผลทาใหสวสดการทาง

เศรษฐกจลดลงไปดวย

ถาหากสหภาพแรงงานหาทางออกดวยการลดจานวนสมาชกของสหภาพแรงงานเพอใหพอด

กบภาวะการจางงาน ถงแมสวสดการทางเศรษฐกจทเสอมลงเพราะการขนอตราคาจาง จะกระเตองขน

แตสหภาพแรงงานกตองเสยงตอการเสอมเสยเครดต สญเสยความศรทธาในหมคนงาน และเปนการบน

ทอนหรอสลายพลงอานาจในการตอรองของสหภาพแรงงานเอง แตถาเลอกเอาวธการดอแพงใหนายจาง

รกษาระดบการจางงานทตนตองการใหคงไว นายจางอาจหนไปใชวธการเพมราคาสนคา ซงกจะสงผล

9 หมายถง “Marginal Rate of Substitution”

176

ในทางลบแกมาตรฐานการครองชพของคนงาน ทาใหการเพมอตราคาจางของสหภาพแรงงานไมเปน

ผลดตอลกจางคนงานเทาทควรหรอไมมผลเลย หรออาจเปนไปไดทจะเกดผลรายทาใหสวสดการทาง

เศรษฐกจของลกจางคนงานตองลดลง ดงนน ผนาผบรหารสหภาพแรงงานไมวาระดบใด จาตอง

ใครครวญพจารณาใหด กอนทจะตดสนใจกระทาการสงหนงประการใดลงไป มฉะนนแลว จะกลายเปน

ผทารายสมาชกสหภาพแรงงานเสยเองดวยความรเทาไมถงการณ

9.6 รปแบบและการจดองคการ

รปแบบหรอประเภทของสหภาพแรงงานมหลายประเภทแตกตางกนไปตามแตลกษณะของ

การจดประเภท ซงม 3 ลกษณะดวยกนคอ

1) การจดประเภทตามลกษณะหนาทของสหภาพแรงงาน

2) การจดประเภทตามลกษณะองคประกอบของสมาชกสหภาพแรงงาน

3) การจดประเภทตามลกษณะอานาจการตอรองของสหภาพแรงงาน

รายละเอยดของการจดประเภทตามลกษณะตางๆ ดงตอไปน

1) การจดประเภทตามลกษณะหนาท

การจดแบงประเภทวธน รปแบบของสหภาพแรงงานม 5 ประเภทดวยกน คอ

(1) สหภาพแรงงานนยมธรกจ หมายถง สหภาพแรงงานทเนนหนกในเรองการ

ดาเนนงานเยยงธรกจ เพอใหบรการแกคนงานผเปนสมาชกผเปรยบเสมอนลกคา ธรกจหลกของสหภาพ

แรงงาน คอการเจรจาตอรองรวมกบนายจาง เพอใหมการปรบปรงในเรองคาจาง ชวโมงการทางานและ

สภาพการทางานใหดขน เหนวา ความกนดอยดของลกจางคนงานขนอยกบความเจรญกาวหนาของ

ธรกจ หรออตสาหกรรมทตนทางานอย ดงนน จงกลาวไดวา สหภาพแรงงานประเภทน มจตสานกทาง

อาชพมากกวาจตสานกทางชนชน

(2) สหภาพแรงงานนยมยกฐานภาพ หมายถง สหภาพแรงงานทมจดมงหมายทจะยก

ฐานภาพอนตาตอยของคนงานใหดขน ทงทางเศรษฐกจและสงคม ใหมความมนคงและหลกประกนใน

การทางาน มการพกผอนและมโอกาสในการศกษาหาความร มสวสดการอนเปนทยอมรบวามเกยรต ม

ศกดพอ ๆ กบบคคลในอาชพอน เชนเดยวกน

(3) สหภาพแรงงานนยมการปฏบต หมายถง สหภาพแรงงานทนยมการแกไขปญหาดวย

วธการทรนแรง มจตสานกทางชนชนสง มความเชอทฝงใจวา พวกตนเปนชนชนทถกเอาเปรยบ กดข

ขดรดจากชนชนอน ๆ โดยเฉพาะอยางยงชนชนนายทน ตราบใดทยงมชนชนนายทนอยในสงคม ตราบ

นนความเปนอยอนเลวรายของพวกตนกจะยงคงอย ฉะนน ทางเดยวทจะทาใหชนชนของพวกตนม

ความเปนอยดขนกวาเดมได กคอ การปฏวตลมลางระบบนายทน เพอกวาดลางนายทนใหหมดสนไป

แลวสถาปนาระเบยบสงคมทปราศจากชนชนขนมาแทนท สหภาพแรงงานแหงคนงานอตสาหกรรม

177

ของโลกทเกดขนและดาเนนงานอยในสหรฐอเมรกา ในชวงป พ.ศ. 2448 (1905) ถง 2463 (1920) เปน

แบบฉบบของสหภาพแรงงานประเภทน

(4) สหภาพแรงงานนยมการทาลาย หมายถง สหภาพแรงงานมทมพฤตกรรมในทาง

กาวราว เยยงอนธพาล แสวงประโยชนเฉพาะในกลมของผ นาสหภาพแรงงาน มไดค านงถง

ผลประโยชนของสมาชกโดยสวนรวม พวกนจะกระทาการรนแรงทกอยางเพอใหตนและสมครพรรค

พวกไดประโยชน ดวยการขมขคกคาม ไมวาจะเปนนายจางหรอลกจาง รบสนบนหรอทาสญญาลบกบ

นายจางเพอโกงหรอหกหลงคนงาน หรอแมกระทงกระทาการเยยงกองโจร เพอชวงชงเอาเงนหรอ

ผลประโยชนจากนายจาง

(5) สหภาพแรงงานนยมอยใตอาณต หมายถง สหภาพแรงงานทยอมสยบอยกบนายจาง

จะกระทาใด ๆ กจะตองรอใหนายจางอนมตเสยกอน สหภาพแรงงานประเภทนเกดขนเมอกลมลกจางผ

ภกดตอนายจางไดรบมอบอานายในการบรหารสหภาพแรงงาน การดาเนนงานจงแทนทจะเปนไปเพอ

ผลประโยชนของลกจางกลบเปนไปเพอนายจาง มฐานะเปนคณะบาวผรบใชนายจางมากกวาสหภาพ

แรงงาน ทาการขดขวางการรวมตวหรอการเกดขนของสหภาพแรงงานใหม ๆ ของลกจางในบรษทหรอ

สถานประกอบการแหงนน

2) การจดประเภทตามลกษณะองคประกอบของสมาชก

การจดประเภทน หมายถงการจดประเภทโดยการคานงถงลกษณะผเปนสมาชก ซงแบง

ออกได 4 ประเภท คอ

(1) สหภาพแรงงานชางฝมอ หมายถง สหภาพแรงงานซงสมาชกลวนเปนคนงาน

ชางฝมอประเภทเดยวกน เชน สหภาพแรงงานชางตดผม สหภาพแรงงานชางเครองยนต สหภาพ

แรงงานชางไฟฟา ฯลฯ สหภาพแรงงานประเภทนเปนเอกภาพมาก มความสามคคธรรมสงมาก เหตแหง

ทกขของสมาชกคนหนงกคอ เหตแหงทกขของสมาชกทงหมด คนพวกนยอมมอดมการณและทศนคต

อยางเดยวกน มความยดมนและการเกาะกลมทเหนยวแนน มความเปนน าหนงใจเดยวและมความ

รวมมอกนดมาก การเจรจาตอรองกบนายจางมกจะเปนไปอยางทรหดอดทน และมกจะประสบ

ความสาเรจดวยด แตกมขอเสยตรงทจานวนสมาชกมนอยขยายตวไดยาก

(2) สหภาพแรงงานประจาบรษท หมายถง สหภาพแรงงานซงสมาชกเปนลกจางของ

นายจางคนเดยวกน โดยไมจากดวาจะมอาชพอยางใดในบรษท จะเปนชางฝมอ คนงานไรฝมอหรอเปน

เสมยนพนกงานกตาม ลวนมสทธเปนสมาชกของสหภาพได สหภาพแรงงานประเภทนเปนหนงในสอง

ประเภททกฎหมายแรงงานของไทยรบรองสหภาพแรงงานประเภทนคอนขางจะไมมเอกภาเมอเทยบกบ

ประเภทแรก เพราะสมาชกตางอาชพกน อาจไมเขาใจกน ความรวมมออาจมนอย แตกมขอดตรงททก

คนในบรษทเดยวกนมโอกาสเขาเปนสมาชกได จานวนสมาชกจงมโอกาสเพมมากไดตามจานวนของ

ลกจางทเขาทางานในบรษท อยางไรกด พลงอานาจในการตอรองกบนายจางถกจากดโดยขนาดของ

178

บรษทหรอสถานประกอบการ ถาเปนบรษทใหญมคนงานมาก พลงกมาก แตถาเปนบรษทเลก ลกจางม

นอย พลงกมนอย

(3) สหภาพแรงงานอตสาหกรรม หมายถง สหภาพแรงงานซงตงขนโดยลกจางคนงาน

ซงทางานอยในอตสาหกรรมประเภทเดยวกน ไมจากดฝมอหรอความสามารถ ไมจากดวาจะตองเปน

ลกจางของนายจางคนเดยว ขอใหทางานในกจการประเภทเดยวกนกสามารถเขาเปนสมาชกได เชน

สหภาพแรงงานอตสาหกรรมทอผา สหภาพแรงงานอตสาหกรรมเครองเหลก สหภาพแรงงาน

อตสาหกรรมรถยนต เปนตน สหภาพแรงงานประเภทน มขอดตรงทสามารถมจานวนสมาชกเพมมาก

ขนไดเรอย ๆ ตามความเจรญของอตสาหกรรม มโอกาสเตบใหญและมพลงมาก แตกมขอเสยตรงทกลม

อาชพกลมนอยในอตสาหกรรมบางกลมไมไดรบการเอาใจใสอยางทวถง เปนเหตใหฝายนายจาง

สอดแทรกเขามาดงเอาไปเปนพวกพอง ทาใหเกดความขดแยงภายใน สหภาพขนได สหภาพแรงงาน

แบบน เปนอกประเภทหนงทกฎหมายแรงงานไทยยอมรบใหจดทะเบยนได

(4) สหภาพแรงงานทวไป หมายถง สหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ ครอบคลมลกจาง

คนงานทกสาขาอาชพ ทกบรษท และทก ๆ สาขาอตสาหกรรม ในทางปฏบตมกจะจดตงขนในรปแบบ

ของสหพนธแรงงาน ทาใหมพลงมาก มขนาดและขอบขายของการดาเนนงานกวางขวางใหญโต การ

ดาเนนงานมความซบซอนมากขน ความสาเรจหรอลมเหลวขนอยกบความเปนผนาระดบชาต และความ

รวมมอของสหภาพแรงงานระดบทองถนเปนสาคญ โอกาสทผนาสหภาพแรงงานทตางอาชพ ตาง

บรษท ตางทองถน จะเกดความขดแยงแตกแยกมสงเชนกน เพอความคงอยของ สหภาพ จาเปน

จะตองม “ขอตกลงมาตรฐาน” ทสหภาพแรงงานตาง ๆ ซงเปนสมาชกจะตองปฏบตตามเปนอนหนงอน

เดยวกน

3) การจดประเภทตามลกษณะอานาจการตอรอง

การจดประเภทของสหภาพแรงงานแบบน แบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ

(1) สหภาพแรงงานแบบจากดการจางงานไวเฉพาะสมาชก9

10 สหภาพแรงงานแบบนจะ

ไมเปดโอกาสใหนายจาง วาจางคนงานทมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงานใหเขาทางานในบรษท

หรอในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานเปนอนขาด ผทจะเขาทางานในบรษทหรอในเขตอทธพลของ

สหภาพแรงงานตองสมครเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานเสยกอน ถงจะมสทธไดรบการวาจางให

เขาทางานได สหภาพแรงงานแบบนมอทธพลและอานาจตอรองสงมาก

(2) สหภาพแรงงานแบบใหเสรภาพการจางงานแกนายจาง10

11 สหภาพแรงงานแบบน ไม

จากดสทธในแรงงานใหเขาทางานในบรษท หรอภายในเขตอนเปนทตงของสหภาพแรงงานกยอมทาได

10 จากคาวา "Closed Shop" 11 จากคาวา "Open Shop"

179

และผทเขาทางานในบรษทหรอในสถานประกอบการอนเปนทต งของสหภาพแรงงาน กไมจาเปน

จะตองเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน หากตนไมพงประสงค สหภาพแรงงานจะถอหลกเพยงวา ผท

มใชสมาชกยอมจะไมไดรบประโยชนและการคมครองจากสหภาพ

(3) สหภาพแรงงานแบบกงเสรกงบงคบ11

12 สหภาพแรงงานแบบนมลกษณะผสมผสาน

ของสองแบบแรก คอจะเปดโอกาสใหนายจาง วาจางคนงานทมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงานได

ตามความจาเปนและตามทนายจางเหนควร แตเมอบคคลผนนไดเขาทางานในบรษทหรออยในเขต

อานาจของสหภาพแรงงาน และสหภาพแรงงานไดเตอนเปนหนงสอใหเขาเปนสมาชกครบสามครงแลว

สหภาพแรงงานจะดาเนนการใหนายจางบอกเลกจางบคคลผนนเสย มฉะนนสหภาพแรงงานจะดาเนน

มาตรการเฉยบขาดกบนายจางตอไป ซงในทางปฏบต เมอเกดกรณเชนน นายจางกมกจะยนยอมทา

ตามทสหภาพแรงงานเรยกรอง

4) การจดองคการสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเปนองคการทจดตงขนตามกฎหมายแรงงาน จาเปนตองมการจดองคการ

ใหเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายและขอบงคบของสหภาพแรงงานทจดทะเบยนเมอแรกตง จาเปน

จะตองมผดาเนนงาน มสานกงาน มทรพยสนและระเบยบปฏบตในการบรหารงานและทรพยสน

การดาเนนงานนน จะมคณะกรรมการสหภาพแรงงาน ภายใตการนาของประธาน ซง

สมาชกเลอกตงขนเปนผรบผดชอบ สวนการดแลสานกงาน การจดทาระเบยน เอกสารและหลกฐาน

ตาง ๆ จะมเจาหนาทประจาเปนผรบผดชอบ

สหภาพแรงงานระดบแรก เปนสหภาพแรงงานระดบทองถน ซงเปนระดบทใกลชด

สมาชกทสด สมาชกจะเปนลกจางคนงานทเปนบคคลธรรมดา สหภาพแรงงานระดบทองถนจะทา

หนาทเจรจาตอรองรวมบรหารสหภาพแรงงาน เปนเงนคาบารงสมาชกรายป และคาสมาชกเมอแรกเขา

รบผดชอบการใชจายเงนและงานประจาวนอน ๆ ปฏบตงานตามขอบงคบ หรอขอตกลงรวมทาไวกบ

นายจาง พจารณาคารองทกขของสมาชก และจดการประชมของกรรมการหรอการประชมใหญสามญ

ประจาป

เมอสหภาพแรงงานตงแตสองสหภาพขนไปเหนความจาเปนทจะผนกกาลงกนเพอเพม

อานาจในการเจรจาตอรองรวมกบนาจาง สหภาพแรงงานเหลาน นกจะรวมกนเขาเปน "สหพนธ

แรงงาน" สมาชกของสหพนธแรงงานนน บดนมใชบคคลธรรมดา แตเปนนตบคคล สหพนธแรงงาน

อาจเปนสหพนธแรงงานระดบทองถน ระดบภาคหรอระดบชาตกได แลวแตลกษณะของการจบกลมกน

ของสหภาพแรงงาน และขอบขายแหงการบรหารงานของสหพนธ สหพนธแรงงานหลาย ๆ สหพนธ

12 จากคาวา "Union Shop"

180

หรอสหภาพแรงงานหลาย ๆ สหภาพอาจรวมกนเขาเปนสภาแรงงาน ซงมลกษณะเปนองคการ

ระดบชาตของสหภาพแรงงานได

9.7 บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเมอจดตงขนมาแลว ตามนยของกฎหมายและตามพนธกรณทางศลธรรมและ

ความเปนธรรมในสงคมแลว สหภาพแรงงานมบทบาทจะตองรบผดชอบตอลกจางสมาชก ตอนายจาง

และตอสงคมโดยสวนรวม

1) บทบาทและความรบผดชอบตอลกจาง

(1) พยายามทราบถงความตองการของสมาชก และสามารถตดสนใจไดวาความตองการ

ของสมาชกคออะไร บางครงสมาชกอาจเรยกรองเกนความสามารถของสหภาพแรงงานทจะหาใหได

ดงนนสหภาพแรงงานจงตองทาความเขาใจและคาดคะเนความตองการของสมาชกใหได สหภาพ

แรงงานควรมตวแทนอยตามหนวยงานตางๆ เพอทราบความตองการของลกจางสมาชกแตละหนวย

และเพอปองกนไมใหความตองการของลกจางเหลอมลากน

(2) การคมครองผลประโยชนของสมาชกถอวาเปนเรองสาคญมาก หนาทของสหภาพ

แรงงานกคอการปกปองผลประโยชนของสมาชกโดยใชเหตผลและมความเปนธรรม

(3) จดระดบความตองการสาคญกอนหลง และชแจงโครงการตอสมาชกในรปนโยบาย

แผนงานตลอดทงป

(4) มความซอสตยตอสมาชกและยดมนในอดมการณ เพอประโยชนของลกจาง

(5) เปดโอกาสใหสมาชกไดเขามามสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสหภาพแรงงานเพอให

เกดความรสกวาสหภาพแรงงานเปนของสมาชก

- ปฏบตหนาทเปนตวแทนทดและเอาใจใสตอสมาชก

- ใหขาวสารทเปนประโยชนตอสมาชก

- ใหการศกษาแกสมาชก เชน การใหการศกษาในเรองสหกรณ การวางแผนครอบครว

ฝกอาชพในดานสาขาตางๆ

- ใหความปลอดภยและความมนใจในการทางานของสมาชก เชน การดแลสภาพการ

ทางานของสมาชกใหอยในสภาพทปลอดภย

- ดาเนนกจกรรมอยางสมาเสมอ เชน การจดประชม ควรมเปนประจาหรอหากมการ

ประชมตามกาหนดการกไมควรเลอนหรอเปลยนแปลง

181

2) บทบาทของสหภาพแรงงานทมตอฝายนายจาง

(1) ถอหลกการวาลกจางจะดารงอยไดตองอาศยนายจาง ดงนนจงตองใหนายจางยงคงดารง

อยตอไป

(2) รจกใหรจกรบ สหภาพแรงงานไมไดจดตงขนมาเพอเรยกรองจากฝายนายจางอยางเดยว

สหภาพแรงงานตองสนบสนนใหลกจางรบผดชอบในหนาท

(3) ใหคาแนะนาหรอรวมปรกษาหารอกบนายจางเพอหาวธปรบปรงกจการใหดขน

(4) ศกษาและทาความเขาใจทศนคตของนายจางและปญหาทเขามอย

(5) ชวยนายจางดแลและปรบปรงคณภาพของสมาชก และใหสมาชกรกษาระเบยบวนย จะ

ชวยใหนายจางรบรองความดารงอยของสหภาพแรงงานมากขน

(6) ในกรณมขอพพาทขดแยงเกดขน สหภาพแรงงานควรเขาไปเจรจาหรอใหบคคลทสาม

เขาไปไกลเกลย

(7) ในกรณมการทาขอตกลงรวมกน สหภาพแรงงานตองปฏบตตามอยางเขมงวด

(8) เสนอแนะใหมการจดตงคณะกรรมการปรกษาหารอรวมกน เพอปรกษาหรอระงบขอ

พพาทขดแยงและขอรองทกขจากลกจาง

3) บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงานตอสวนรวม

(1) การปฏบตตามกฎเกณฑของกฎหมาย เพราะสหภาพแรงงานเปนสถาบนทางสงคมแบบ

กลมผลประโยชนทมพลงและมบทบาททางเศรษฐกจและสงคมอยางมาก

(2) การดาเนนมาตรการนดหยดงานหรอการเรยกรองเพอผลประโยชนควรอยในหลกเกณฑ

ของเหตผล และหลกการทางสงคมและเศรษฐกจ

(3) การสรางศรทธาตอประชาชน

(4) ดาเนนการโดยเปดเผยและสจรตใจ

(5) รวมมอกบรฐบาลในอนทจะจรรโลงระบบเศรษฐกจทสหภาพแรงงานมสวนรวมในการ

สรางสรรคและดารงอย

(6) หลกเลยงการดาเนนมาตรการทจะบบบงคบนายจางใหปฏบตตามท งทางตรงและ

ทางออม

(7) จรรโลงระบบประชาธปไตย สหภาพแรงงานเปนสถาบนทมโครงสรางระบบ

ประชาธปไตยอยแลว ผบรหารสหภาพแรงงานควรดาเนนการใหระบบนเปนทเขาใจและศรทธาในหม

สมาชก หลกเลยงการดาเนนงานทขดกบระบบน

4) ผลกระทบของสหภาพแรงงานตอระบบเศรษฐกจ

ผลกระทบทอาจเกดขนตอเศรษฐกจจากการดาเนนงานของสหภาพแรงงานสามารถจาแนก

ออกไดเปนประเภทใหญๆ 5 ประเภท คอ

182

(1) ผลกระทบตอโครงสรางตลาดแรงงาน

(2) ผลกระทบตอระดบคาจางทงทเปนคาจางจรงและคาจางทเปนตวเงน

(3) ผลกระทบตอคาจางเปรยบเทยบระหวางลกจางทเปนสมาชกสหภาพแรงงานและลกจาง

ทไมไดเปนสมาชกสหภาพแรงงาน

(4) ผลกระทบตอเงอนไขสภาพการจางงาน ( ทไมใชตวเงน เชน สวสดการตาง ๆ )

(5) ผลกระทบตอโครงสรางสงคมในระดบโรงงาน

ผลกระทบของสหภาพแรงงานเหลาน สามารถแยกพจารณาไดดงตอไปน

(1) ผลกระทบตอโครงสรางตลาดแรงงาน

ตามทศนะของนกเศรษฐศาสตรโดยทวๆ ไป สหภาพแรงงานคอองคกรผกขาดชนดหนง

ทถกสรางขนมาแทนระบบการแขงขนในระบบเศรษฐกจ หมายความวาถาหากไมมสหภาพแรงงาน

แลว การแขงขนกนในระบบตลาดจะเปนตวกาหนดวานายจางจะตองจายคาจางเทาใดและจดสภาพการ

ทางานอยางไร ความแตกตางของคาจางทเกดขนกเปนเพยงเพอทดแทนความแตกตางของสภาพงาน

ชนดตางๆ กน ถาดในแงของระบบเศรษฐกจแบบแขงขนเชนน สหภาพแรงงานจะถกมองวาเปนพลงท

เขามาขดขวางกดกนการทางานของระบบตลาดในการจดสรรแรงงานไปในอาชพตางๆ รวมทงทาให

โครงสรางของคาจางตองเสยรปแบบไปจากทควรจะเปน

ทศนะทกลาวมา มขอโตแยงได 2 ประการ คอ

(1.1) การมองวาตลาดอยในระบบแขงขนนน ไมเปนความจรง โดยเฉพาะในแงของ

นายจางซงสามารถสรางอานาจผกขาดในระบบเศรษฐกจได นายจางหลายคนดาเนนกจการทสามารถ

ผกขาดระบบการผลตและการทางานของตลาดแรงงานดวย เพราะฉะนนนายจางจงไมจาเปนตองพะวง

ถงตลาด นายจางสามารถกาหนดและเปลยนแปลงแกไขอตราคาจางไดตามความพอใจ รวมทงสามารถ

รวมมอกนกระทาสงทไมถกตองตามกฎหมายไดโดยเฉพาะในเรองของการจายคาจางและการจางเขา

ทางาน

(1.2) ระบบเศรษฐกจโดยทว ๆ ไปมกจะดาเนนไปในระดบของการจางงานทตากวา

จานวนคนแสวงหางาน ทาใหดลยภาพของอานาจการตอรองทควรจะเทาเทยมกนเอนเอยงไปในทางท

จะทาใหฝายนายจางไดเปรยบ

ดงนน ถาคนททางานแลวเกดความไมพอใจในสภาพการจางงานหรอสภาพการทางาน

และไมมสหภาพแรงงาน คนงานกไมสามารถทจะเรยกรองอะไรไดเนองจากกลวตกงาน วธการทเขา

ตองการคอทาอยางไรถงจะสรางความกดดนใหแกนายจางไดโดยไมตองลาออก สวนฝายนายจาง การ

ทคนงานลาออกกไมเปนผลดเพราะจะทาใหการผลตหยดชะงก และสนเปลองงบประมาณในการฝกหด

คนงานใหม

183

ฉะนนการมสหภาพแรงงานจงเปนวธการหนงทคนงานสามารถจะแสดงออกซงความไม

พอใจในสภาพการจางงานและสภาพการทางานไดโดยทไมตองลาออก รวมทงเปนแหลงขอมลทด

ใหกบฝายจดการในการทจะชใหเหนถงสาเหตของความไมพอใจและวธแกไขปญหาดวย

(2) ผลกระทบตอระดบคาจาง

สหภาพแรงงานสามารถสรางผลกระทบตอระดบคาจางจรงได 2 วธ คอ

(2.1) โดยผานทางขนาดของกาลงงาน ( หรออปทานของกาลงแรงงาน )

(2.2) โดยการเพมประสทธภาพการผลตของคนงาน

การสรางผลกระทบโดยผานขนาดของกาลงแรงงานทาไดโดยการควบคมปรมาณ

กาลงแรงงานทมอยในระบบเศรษฐกจ เชน จากดการไหลทะลกของแรงงานทอพยพมาจากทอน

หรอการลดชวโมงการทางานใหนอยลง หรอการปลดเกษยณคนงานใหเรวขน เพอใหปรมาณ

แรงงานทมอยในตลาดลดลง การจากดชวโมงการทางานอาจมสวนทาใหระดบคาจางจรงตอหว

ของคนงานเพมสงขนได ถาหากผลกระทบตอระดบการผลตลดลงไปไมมากนก

เมอนายจางมอานาจในการผกขาดแรงงาน นายจางสามารถจากดการจางงาน ทาให

อตราคาจางตาลง ระดบการจางงานตาลงและสดสวนของตนทนทจายเปนคาจางกลดลงดวย แตทาให

กาไรสงขน สวนแบงรายไดของแรงงานจากมลคาเพมของการผลตกจะลดลง สหภาพแรงงานสามารถ

เขามาชวยในการเปลยนแปลงการกระจายรายไดเพอใหสวนแบงของแรงงานจากผลผลตเพมสงขน

โดยการตอรองรวมเพอขอสวนแบงเพมจากฝายนายจาง หรอในเรองของกฎหมายคาจางขนตา

ในบางกรณสหภาพแรงงานอาจใชอานาจในการตงอตราคาจางใหสงกวาระดบของตลาด

ทาใหนายจางมคาใชจายเพมขน และสงผลตอราคาสนคาทจะตองสงขนตาม นอกจากนนอาจทาให

ระดบคาจางในตลาดแรงงานทไมมสหภาพแรงงานถกกดใหตาลงไปอก อาจมการลดการจางงานใน

ตลาดซงมสหภาพแรงงาน ระดบคาจางทแทจรงของแรงงานในระบบเศรษฐกจโดยเฉลยอาจจะไมเพม

หรอถาเพมกเพมเพยงเลกนอย

(3) สหภาพแรงงานกบอตราคาจางเปรยบเทยบ

ผลกระทบของสหภาพแรงงานทเหนไดชดกคอการเปลยนอตราคาจางของกลมคนงาน

กลมใดกลมหนงเมอเปรยบเทยบกบกลมอน กลาวคอ

(3.1) ในระดบโรงงาน สหภาพแรงงานพยายามจะลดความแตกตางของคาจางของ

คนงานททางานประเภทเดยวกน โดยการตงอตราคาจางมาตรฐานของงานชนดใดชนดหนง หรอชวง

คาจางมาตรฐาน ผลกระทบทางเศรษฐกจทเกดขนขนอยกบประสทธภาพในการผลตของแตละบคคล

ถาประสทธภาพตาแตไดรบคาจางอตราเดยวกบคนงานอน ทาใหเกดความไมเสมอภาคและเปนการใช

ทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ

184

(3.2) สหภาพแรงงานโดยทวๆ ไป มแนวโนมทจะทาใหอตราคาจางของบรษทซง

แขงขนกนในตลาดสนคาเดยวกนเปนอตราเดยวกน ผลกะทบมหลายประการ ไดแก

- ถาหากบรษทเปนบรษททคอนขางจะผกขาดจะเทากบเปนการเคลอนยายสวน

หนงซงเคยเปนกาไรใหไปเปนคาจาง

- ในกรณทคาจางตาเพราะผลผลตตาอนเปนสาเหตตอเนองมาจากความไมม

ประสทธภาพในการจดการของฝายนายจาง ผลกระทบทเกดขนคอ นายจางจะตองเปลยนแปลงวธการ

จดการเพอเพมประสทธภาพในการผลตและอาจลดระดบการจางคนงานดวย

- ในกรณทบรษทเสยเปรยบในดานทตง หรอมเครองมอในการผลตเกา ทา

ใหผลผลตของบรษทตา กาไรกนอยลงไปดวย ทาใหมความสามารถในการจายคาจางตา อตราคาจาง

ตาไปดวย การเพมอตราคาจางใหเทากบบรษทอนอาจทาใหบรษทตองลมเลกกจการไป ในกรณเชนน

สหภาพแรงงานอาจผอนปรนให

- สหภาพแรงงานมสวนยกระดบคาจางในอตสาหกรรมทมการรวมตวกนให

สงขนเมอเปรยบเทยบกบคาจางในอตสาหกรรมทไมมการรวมตวกน

(4) ผลประโยชนทไมใชคาจาง และผลกระทบตอตนทนการผลต

ผลประโยชนเชนการลดอตราชวโมงการทางานอาจมสวนกระทบกบคนงานในแงท

คนงานอาจตองแบกภาระนนเอง ถาหากการจายคาจางคดตามชวโมงทางาน จดมงหมายของสหภาพ

แรงงานอาจขดแยงกบความตองการของคนงาน การปรบปรงสภาพการทางาน การคดคานการ

เปลยนแปลงเทคนคในการผลต การเลอนขนตามอายการทางานอาจมผลกระทบตอประสทธภาพการ

ผลตและเพมตนทนใหกบนายจาง ซงการเพมตนทนในลกษณะเชนนจะมผลตอเนองมาสผบรโภค

รวมทงคนงานดวย

(5) ผลกระทบตอโครงสรางสงคมในระดบโรงงาน

การมสหภาพแรงงานทาใหสถานะของผทเปนหวหนาคนงานตองเปลยนแปลงไป โดย

ปกตหวหนาคนงานจะมอานาจสงสดในการรายงานเกยวกบความเปนไปตอฝายจดการซงอาจมอคต

และไมตรงกบความเปนจรง

การมสหภาพแรงงาน การเจรจาตอรองรวมรวมทงกระบวนการทกฎหมายไดอนญาตให

มการรองทกขตอฝายจดการได ทาใหบทบาทของหวหนาคนงานตองเปลยนแปลงไป กลาวคอ การ

ทางานของหวหนาคนงานจะตองไดรบความรวมมอจากสหภาพแรงงาน นอกจากนนระบบการรอง

ทกขยงสามารถชวยใหฝายจดการไดทราบเกยวกบความเปนไปในโรงงานอยางรวดเรวดวย นอกจากน

การมสหภาพแรงงานยงทาใหอานาจหนาทของฝายจดการตองเปลยนแปลงไป นโยบายตางๆ ของฝาย

จดการยงไมสามารถจะนามาบงคบฝายคนงานไดทนท ตองผานการเจรจาตอรองและยอมรบจากฝาย

สหภาพแรงงานกอนจงจะนามาปฏบตได

185

9.8 สหพนธแรงงานและสภาองคการลกจาง

สหพนธแรงงาน หมายถง องคการของสหภาพแรงงานตงแต 2 สหภาพขนไปทจดตงขน

ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ไดยอมใหสหภาพแรงงานทมสมาชกเปนลกจางของนายจางคน

เดยวกน ไมวาจะเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนหรอไม หรอสหภาพแรงงานทมสมาชก

เปนลกจางทางานในกจการประเภทเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางของนายจางคนเดยวกนหรอไม ตงแต 2

สหภาพขนไปรวมกนจดทะเบยนจดตงเปนสหพนธแรงงาน

วตถประสงค

(1) สงเสรมความสมพนธอนดระหวางสหภาพแรงงาน

(2) คมครองผลประโยชนของสหภาพแรงงานและลกจาง

การเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานในสหพนธแรงงาน จะกระทาไดตอเมอไดรบความ

เหนชอบจากสมาชกดวยคะแนนเสยงเกนครงหนงของจานวนสมาชกทงหมด และสหภาพแรงงานทเขา

เปนสมาชกของสหพนธแรงงานมสทธในการ

(1) สงผแทนไปรวมประชมและดาเนนการของสหพนธแรงงาน

(2) สงผแทนเขารบการเลอกตงเปนคณะกรรมการของสหพนธแรงงาน

หนาททสาคญ

(1) ดาเนนการแกปญหาของลกจางทประสบปญหารวมกนในระดบชาตเสนอแนะตอ

รฐบาลทางดานกฎหมายแรงงาน

(2) ทาหนาทเปนศนยกลางประสานงานของสหพนธแรงงานระดบตางๆ วางนโยบาย

และแนวทางปฏบต สาหรบสหพนธแรงงาน

(3) ใหความชวยเหลอแกสหพนธแรงงานทเพงกอตงใหม รวมทงตดตอกบองคการ

ระหวางประเทศเพอแลกเปลยนความรและประสบการณซงกนและกน

สภาองคการลกจาง หมายถง องคการของสหภาพแรงงานหรอสหพนธแรงงานตงแต 15 แหง

ขนไปทจดตงขนตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ เพอสงเสรมการศกษาและสงเสรมการแรงงาน

สมพนธ

สหพนธแรงงานและสภาองคการลกจาง ลวนมสถานภาพเปนนตบคคลและตางกมสทธและ

หนาทตามกฎหมายและตามขอบขายแหงวตถประสงคในการขอจดทะเบยนจดตง สามารถทานตกรรม

สญญาทมผลผกพนใชบงคบได

186

9.9 สหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) ความเปนมา

สหภาพแรงงานในประเทศไทยเรมมมาตงแตสมยกอนสงครามโลกครงท 2 โดยพวกลกจาง

ไดมการกอตงสมาคมลกจาง สมาคมลกจางแหงแรกคอสมาคมคนงานรถราง ตงขนใน พ.ศ.2440 ม

สมาชกประมาณ 300 คน สมาคมนตงขนเพอใหความชวยเหลอสมาชกในยามเจบปวยและชราภาพและ

สงเสรมใหมการปรองดองกน แตยงมไดมวตถประสงคเพอเจรจาตอรองเงอนไขการวาจางแรงงานกบ

ฝายนายจาง

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 พวกลกจางมความตนตวกนมากและเรมม

การรวมตวกนเพอตอรองกนนายจางมากขน จะเหนไดวาในชวง พ.ศ.2475 – 2477 พวกลกจางไดมความ

เคลอนไหวเพอเรยกรองคาจางแรงงานและสวสดการตาง ๆ อยางมาก มการนดหยดงานเกดขนทงใน

กรงเทพมหานครและตางจงหวด เชน การนดหยดงานของคนงานจนลากรถเพอตองการใหเจาของรถ

ลากลดราคาคาเชา การนดหยดงานของคนงานหญงโรงงานยอมผาเนองจากถกลดคาจาง การนดหยด

งานของคนงานรถไฟเนองจากเหนวาผบงคบบญชาไมมความยตธรรม การแกไขไมไดมมาตรการท

แนนอนเนองจากไมมกฎหมายแรงงานสมพนธโดยเฉพาะและไมมหนวยงานรบผดชอบดานแรงงาน

โดยตรงเพยงแตเขาไปไกลเกลยขอพพาทแรงงานใหตกลงกนและลกจางกลบเขาทางานตามเดม

หลงสงครามโลกครงท 2 สนสดใน พ.ศ.2488 ประเทศไทยประสบปญหาเงนเฟออยางรนแรง

ชวงเวลาดงกลาว ลกจางกจการรถไฟ ทาเรอ และโรงงานยาสบ มการนดหยดงานเพอขอขนคาแรงและ

รฐกตองเขาไปไกลเกลยโดยทยงไมมกลไกทแนนอน ตอมาใน พ.ศ.2490 ลกจางไดรวมตวกนตงสมาคม

อกจานวนมากเปนสมาคมทคอนขางใหญคอสมาคมสหอาชวกรรมกรนครกรงเทพฯ โดยมกลมลกจางท

เปนคนจนและคนไทยทนยมฝายซายเปนผรเรมกอตงขน สมาคมนกอตงขนถกตองตามกฎหมายม

ลกษณะเปนสหพนธแรงงาน สมาชกมาจากกจการไมขดไฟ โรงสขาว โรงเลอย ปนซเมนต รถไฟ

รถราง สมาคมนไดเขาเปนสมาชกของสหพนธแรงงานระหวางประเทศฝายซาย คอ World Federation

of trade Union (WFTU) กรรมการของสมาคมบางคนมสวนพวพนกบฝายคอมมวนสต ดงนนเมอม

พระราชบญญตปองกนการกระทาอนเปนคอมมวนสตใน พ.ศ.2495 สมาคมนจงสลายตวไป และม

กรรมการบางคนถกจบดาเนนคด อยางไรกตามความเคลอนไหวของสมาชกยงมอยแตทาอยางลบๆ

ใน พ.ศ.2492 หลงการปฏวต รฐบาลชดใหมไดกอตงสมาคมระดบชาตขนอก ชอวา สมาคม

กรรมกรไทย ประกอบดวยสมาชกทเปนลกจางคนไทย โดยเฉพาะททางานอยในสาขาอาชพตางๆ เชน

คนงานทาเรอ คนงานรถไฟ ชาวนา ชาวสวน คนงานเหมองแร คนกรดยาง คนงานโรงงานยาสบ และ

คนงานปาไม สมาคมนไดเปนสมาชกของสหพนธแรงงานระหวางประเทศฝายขวา คอ International

Confederation of Free Trade Union (ICFTU) ในระยะเรมแรกมการดาเนนงานทางดานการให

187

สวสดการแกสมาชก และทาไดเปนอยางด ตอมาผนาสมาคมเกดการขดแยงกน และการดาเนนการใน

ระยะหลงๆเขาไปเกยวกบทางการเมองอยางมาก จนใน พ.ศ. 2501 สมาคมจงถกยกเลกไป

พ.ศ.2496 มการจดตงสมาคมเสรแรงงานแหงประเทศไทย สมาคมนไดรบการอปถมภจาก

รฐบาล มจดมงหมายสาคญทจะควบคมและหนเหความนยมของลกจางโดยเพาะลกจางคนจน ใหแยกตว

ออกจากสมาคมสหอาชวกรรมกรนครกรงเทพฯ ซงนยมฝายซายและยงดาเนนการแบบลบๆอย แต

สมาคมนยงมปญหาเรองการเงนและการบรหารสมาคม จงไดถกยกเลกไปในพ.ศ.2499

ใน พ.ศ.2499 ไดมพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 ซงถอวาเปนกฎหมายแรงงานฉบบแรกท

มบทบญญตใหสทธลกจางรวมกนกอตงเปนสหภาพแรงงาน และใหนายจางยอมรบสหภาพแรงงานเปน

ตวแทนในการเจรจาและตกลงเงอนไขการทางาน พระราชบญญตฉบบนไดวางหลกการและสทธหนาท

ของสหภาพแรงงานไวอยางชดเจน ตลอดจนวธการเกยวกบการเจรจาตอรองและการไกลเกลยระงบขอ

พพาท หลกการและวธการเกยวกบการจดตงและดาเนนการของสหภาพแรงงาน

หลงจากไดประกาศใชพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 แลว ปรากฏวาบรรดาลกจางได

สนใจรวมกนตงสมาคมลกจางขนอยางมาก คอมลกจางมาขอจดทะเบยนรวมทงสน 154 สมาคม

นอกจากนสมาคมเสรแรงงานแหงประเทศไทย ไดเปลยนเปนสหพนธเสรแรงงานแหงประเทศไทย

เชนเดยวกบสมาคมกรรมกรไทยไดเปลยนเปน สหพนธแรงงานแหงประเทศไทย ในระยะนแมจะมการ

กอตงสมาคมลกจางและสหพนธแรงงานมากมาย แตการดาเนนงานยงไมกาวหนาเทาทควร เนองจาก

ประสบปญหาทางการเงนเพราะสมาชกไมใหความรวมมอในการเสยคาบารง ผนามความเหนแตกแยก

กน การทางานของสมาคมลกจางตกเปนเครองมอของนกการเมองทหวงผลประโยชนทางการเมองและ

หาคะแนนเสยงจากชนชนแรงงาน มการนดหยดงานเพอขอเพมคาจางแรงงานอยางแพรหลาย ทาให

กระทบกระเทอนตอนายจางและวงการอตสาหกรรมเปนอยางมาก หลงจากมการปฏวตในตน พ.ศ.2501

คณะปฏวตจงไดออกประกาศยกเลกพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 และหามการกอตงสมาคมลกจาง

หรอสหภาพแรงงาน ทาใหการรวมตวอยางเปดเผยของลกจางตองมอนระงบไป การบรหารแรงงาน

ระยะนเปนหนาทของกระทรวงมหาดไทย ซงใน พ.ศ.2508 รฐบาลไดตราพระราชบญญตกาหนดขอ

พพาทแรงงานขน ซงเปนการกาหนดขอปฏบตตางๆใหแกนายจางและลกจางในการดาเนนการแกไขขอ

พพาทแรงงาน ซงในทางปฏบตมกจะไมคอยไดผล เพราะมกจะมการนดหยดงานกอนแลวจงจะสง

ตวแทนมาเจรจาตอรอง และการเจรจามกจะเปลยนตวแทนอยเสมอ ทาใหการเจรจามกไมประสบ

ผลสาเรจ

เมอมการยกเลกกฎหมายแรงงานฉบบแรกแลว สหภาพแรงงานกถกยกเลกไป และไมมการ

เคลอนไหวจนกระทง พ.ศ.2514 ซงนกบรหารและนกวชาการดานแรงงานไดพยายามผลกดนใหคณะ

ปฏวตเหนความสาคญดานกฎหมายแรงงาน จงมประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 ซงมสาระสาคญ 4

ประการคอ ขอกาหนดคมครองแรงงาน การแรงงานสมพนธ การกาหนดคาจางขนตา และการจดตง

188

กองทนเงนทดแทน และใหสทธลกจางจดต งสมาคมเพอเปนตวแทนของลกจางในการรกษา

ผลประโยชน เปนศนยกลางในการประชมปรกษาหารอและทางานรวมกนระหวางนายจางกบลกจาง ม

ผลบงคบใชตงแต วนท 16 เมษายน 2515 เปนตนไป

เมอครงมการเคลอนไหวของนกศกษาและประชาชนใน พ.ศ. 2517 จนเปนผลใหรฐบาลของ

จอมพลถนอม กตขจร ตองลาออกไป และมการต งรฐบาลใหมโดย นายสญญา ธรรมศกด เปน

นายกรฐมนตร และมการตงสภานตบญญตแหงชาตขนใหม ซงไดใหความสนใจในปญหาแรงงาน จง

ไดรเรมยกรางกฎหมายแรงงานขนใหม และสามารถประกาศใชพระราชบญญตแรงงานสมพนธ

พ.ศ.2518 โดยมผลบงคบใชตงแต วนท 28 มนาคม 2518 สาระสาคญคอ ไดมการกาหนดอตราคาจาง

ขนตาใหม ใหสทธในการจดตงองคกรคมครองผลประโยชนและพยายามจะออกระเบยบและกฎเกณฑ

ใหฝายนายจางและฝายลกจางปฏบตตอกนอยางเปนธรรม และอยกนดวยด สาระสาคญของการ

เปลยนแปลงเกยวกบสมาคมลกจางคอ เปลยนชอสมาคมลกจางเปน สหภาพแรงงาน และสพภาพ

แรงงานสามารถรวมกลมเปนสหพนธแรงงาน และสภาองคการลกจาง

ปลาย พ.ศ.2519 เกดการปฏรปทางการเมอง ไดมประกาศคณะปฏรปการปกครองแกไข

พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ.2518 และออกประกาศหามการหยดงาน และปดงานงดจาง ทาให

การแรงงานสมพนธทจะเรมดาเนนงานดวยด ตองหยดชะงกไมตอเนอง

การเคลอนไหวทางดานแรงงานมาฟนตว และไดรบการยอมรบอกครงหนงในสมยของ

รฐบาลชดพลเอกเกรยงศกด ชมะนนทร โดยผนาสหภาพแรงงานไดรบพระมหากรณาโปรดเกลาฯ

แตงตงเปนสมาชกสภานตบญญต สหภาพแรงงานไดรบการรบรองจากรฐบาล มตของรฐบาลชดใหม

ยอมรบสหภาพแรงงานสงกดหนวยงานรฐวสาหกจเขาอยในกฎหมายแรงงานเหมอนเดม ดงนนชวง

หลงป พ.ศ.2520 จงเปนชวงทสหภาพแรงงานไดกอตงกนมากขน นอกจากนนรฐบาลยงอนญาตใหม

การแตงตงและเลอกตงผแทน ฝายลกจาง ฝายนายจาง และรฐบาลขนเปนคณะกรรมการสภาทปรกษา

เพอพฒนาแรงงานแหงชาต

จานวนสหภาพแรงงานและจานวนสมาชกของสหภาพแรงงานในประเทศไทยตงแต พ.ศ.

2515 – 2541 สามารถสรปไดดงตารางท 9.1 จะเหนไดวาในป พ.ศ. 2515 มสหภาพรฐวสาหกจเพยง 2 แหง

และสหภาพแรงงานจานวน 9 แหงเทานน ระยะเวลาผานไปสบปคอป พ.ศ. 2525 มจานวนสหภาพ

รฐวสาหกจเพมขนเปน 84 แหงและสหภาพแรงงานเพมจานวนเปน 376 แหง มสมาชกรวมทงหมด

214,636 คน ตอมาในป พ.ศ. 2533 มจานวนสหภาพรฐวสาหกจเพมขนเปน 130 แหงและสหภาพแรงงาน

เพมจานวนเปน 713 แหง มสมาชกรวมทงหมด 336,061 คน หากพจารณาแยกเปนจงหวดตางๆพบวาใน

ป พ.ศ.2541 จานวนสหภาพแรงงานและจานวนสมาชกของสหภาพแรงงานดงตารางท 9.2 โดยทจงหวด

สมทรปราการมสหภาพแรงงานมากทถง 396 แหง มสมาชกจานวน 92,258 คน รองลงมาคอ กรงเทพมหานคร

มสหภาพแรงงานมากทถง 292 แหง มสมาชกจานวน 93,432 คน

189

2) ขอมลทางสถต

ตารางท 9.1 จานวนสหภาพแรงงานทวประเทศ ป 2515 - 2541

พ.ศ. จานวนสหภาพ

รฐวสาหกจ

จานวนสหภาพ

แรงงานทงหมด

จานวนสมาชก สหภาพแรงงาน

ตงใหม

สหภาพแรงงาน

ยกเลก

2515 2 9 - 9 -

2516 4 22 - 13 -

2517 11 45 - 23 -

2518 28 111 50,000 66 -

2519 49 184 70,483 78 5

2520 47 164 - 2 22

2521 54 174 95,951 23 13

2522 62 206 114,349 52 20

2523 70 255 150,193 55 6

2524 79 334 153,960 90 11

2525 84 376 214,636 58 15

2526 91 414 221,739 47 10

2527 93 430 212,343 45 29

2528 97 436 234,359 56 50

2529 107 469 241,709 59 26

2530 116 514 272,608 69 24

2531 118 562 295,901 77 29

2532 123 593 309,041 71 40

2533 130 713 336,061 142 22

2534 - 657 169,424 102 158

2535 - 749 190,142 136 44

2536 - 839 231,480 130 40

2537 - 888 242,730 129 80

2538 - 971 261,348 104 21

2539 - 1015 280,963 86 45

2540 - 968 270,276 57 104

2541 - 999 265,982 71 4

ทมา : กองแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม

190

ตารางท 9.2 สถตจานวนสหภาพแรงงานแยกตามรายจงหวด ณ วนท 31 ธนวาคม 2541

ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก

1 กรงเทพมหานคร 292 93,432 21 ระยอง 1 134

2 สมทรปราการ 396 92,258 22 ชยภม 2 80

3 ปทมธาน 90 29,786 23 นครสวรรค 2 322

4 สมทรสาคร 35 7,269 24 บรรมย 2 1,010

5 ชลบร 20 3,963 25 มหาสารคาม 1 45

6 นนทบร 21 5,910 26 กาฬสนธ 1 43

7 ภเกต 10 1,637 27 นครพนม 3 133

8 สระบร 17 6,510 28 สพรรณบร 1 30

9 ฉะเชงเทรา 16 5,033 29 เชยงราย 1 12

10 นครราชสมา 7 3,517 30 หนองบวลาภ 1 102

11 พระนครศรอยธยา 30 7,345 31 เลย 1 80

12 นครปฐม 17 2,269 32 รอยเอด 5 357

13 ขอนแกน 5 631 33 สรนทร 1 53

14 อดรธาน 3 696 34 หนองคาย 1 275

15 อางทอง 3 898 35 สงหบร 2 494

16 เพชรบร 1 258 36 อานาจเจรญ 1 60

17 สกลนคร 2 27 37 พษณโลก 1 700

18 ศรษะเกษ 1 291 38 ลพบร 3 176

19 เชยงใหม 1 12 39 สระแกว 1 67

20 กาแพงเพชร 1 67

รวม 999 265,982

ทมา : สานกงานทะเบยนกลาง กองแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

หลงจากทประเทศไทยไดมการพฒนาเศรษฐกจโดยมงเนนไปทภาคอตสาหกรรม จะเหนได

วาการกอตงสหภาพแรงงานและองคการลกจางตางๆ มทงตงขนใหมและยกเลกไป จนมาถงป พ.ศ.

2556 จานวนสหภาพแรงงานเพมขนเปน 1,411 แหง มสมาชกรวมท งหมด 420,943 คน ในขณะท

จานวนสหภาพแรงงานรฐวสาหกจลดลงเหลอเพยง 47 แหง มสมาชกแรงงานรฐวสาหกจรวมท งหมด

178,281 คน(ตารางท 9.3) ตอมาในป พ.ศ. 2559 จานวนสหภาพแรงงานลดลงเหลอ 1,398 แหง แตม

สมาชกรวมทงหมดเพมขนเปน 448,515 คน ในขณะทจานวนสหภาพแรงงานรฐวสาหกจมเทาเดมคอ 47

แหง แตมสมาชกแรงงานรฐวสาหกจรวมทงหมดลดลงเหลอ 175,315 คน(ตารางท 9.4)

191

ตารางท 9.3 จานวนองคการแรงงาน ทวราชอาณาจกร ณ ธนวาคม พ.ศ. 2556

องคการแรงงาน รวม กรงเทพฯ ภมภาค

สหภาพแรงงานรฐวสาหกจ 47 39 8

จานวนสมาชกสหภาพแรงงานรฐวสาหกจ (คน) 178,281 157,020 21,261

สหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) 1,411 392 1,019

จานวนสมาชกสหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) (คน) 420,943 131,517 289,426

สหพนธแรงงานรฐวสาหกจ 1 1 -

สหพนธแรงงาน (กจการเอกชน) 21 6 15

สภาองคการลกจาง 13 12 1

สมาคมนายจาง 350 155 195

สหพนธนายจาง 2 1 1

สภาองคการนายจาง 14 14 -

ทมา : สานกแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

ตารางท 9.4 จานวนองคการแรงงาน ทวราชอาณาจกร ณ ธนวาคม พ.ศ. 2559

องคการแรงงาน รวม กรงเทพฯ ภมภาค

สหภาพแรงงานรฐวสาหกจ 47 38 9

จานวนสมาชกสหภาพแรงงานรฐวสาหกจ (คน) 175,315 153,602 21,713

สหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) 1,398 342 1,056

จานวนสมาชกสหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) (คน) 448,515 133,582 314,933

สหพนธแรงงานรฐวสาหกจ 1 1 -

สหพนธแรงงาน (กจการเอกชน) 21 6 15

สภาองคการลกจาง 15 13 2

สมาคมนายจาง 318 142 176

สหพนธนายจาง 2 1 1

สภาองคการนายจาง 14 14 -

ทมา : สานกแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

192

3) วตถประสงค

พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 ไดกาหนดวตถประสงคไว 2 ประการ

(1) เพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเ กยวกบสภาพการจางงาน ซงเปน

วตถประสงคดานสวสดการทางเศรษฐกจ รวมทงสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจใหดยงขน

(2) เพอสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน เปน

วตถประสงคทางสงคมซงมงสงเสรมสนตภาพในวงการอตสาหกรรม โดยจะมขนไดกเพราะ

ความสมพนธดาเนนไปดวยด ตางฝายตางเขาใจและรบรในปญหา เหนอกเหนใจซงกนและกน

4) การจดตง

ทาไดโดยบคคลคณะหนงผมคณสมบตตามทกฎหมายแรงงานสมพนธกาหนดไว มจานวนไม

นอยกวา 10 คน เรยกวา “ คณะผกอการ ” ยนคาขอเปนหนงสอตอนายทะเบยน โดยตองมคณสมบต

ดงตอไปน

(1) เปนลกจางของนายจางคนเดยวกน หรอลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนโดย

ไมคานงวาจะมนายจางกคน

(2) เปนผบรรลนตภาวะ

(3) เปนผมสญชาตไทย

การยนคาขอจดทะเบยนนน ผกอการตองยนพรอมดวยรางขอบงคบทอยางนอยตองมขอความ

ดงตอไปน

(1) ชอ ซงตองมคาวา “สหภาพแรงงาน ” กากบไวกบชอนนดวย

(2) วตถประสงค

(3) ทตงสานกงาน

(4) วธรบสมาชกและการขาดสมาชก

(5) อตราเงนคาสมคร คาบารง และวธการชาระเงน

(6) ขอกาหนดเกยวกบสทธและหนาทของสมาชก

(7) ขอกาหนดเกยวกบการจกการ การใชจายเงน การเกบรกษาเงน และทรพยสนอน จนไป

ถงการทาบญชและตรวจสอบบญช

(8) ขอกาหนดเกยวกบวธการพจารณาในการนดหยดงาน และวธการอนมตขอตกลงเกยวกบ

สภาพการจางงาน

(9) ขอกาหนดเกยวกบการประชมใหญ

(10) ขอกาหนดเกยวกบ จานวนกรรมการ การเลอกตงกรรมการ วาระของการเปนกรรมการ

การพนจากตาแหนงของกรรมการ และการประชมของกรรมการ

193

จานวนอยางนอย 3 ฉบบตอนายทะเบยน เมอนายทะเบยนรบทราบแลวกจะพจารณาความ

ถกตองตามกฎหมายของวตถประสงคและคณสมบตของผยนคาขอ เมอเหนวาถกตองและวตถประสงค

ไมขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชน นายทะเบยนจะรบจดทะเบยนพรอมทงออกใบสาคญแสดง

การจดทะเบยนใหแกสหภาพแรงงาน แตถาเหนวาไมถกตอง จะมคาสงใหแกไขเพมเตมใหถกตองแลว

จงคอยรบลงทะเบยน และเมอรบลงทะเบยนแลว ใหนายทะเบยนประกาศการจดทะเบยนสหภาพ

แรงงานในราชกจจานเบกษา

ผเรมกอการจดตงสหภาพแรงงาน ตองจดใหมการประชมใหญสามญครงแรก ภายใน 120 วน

นบแตวนทจดทะเบยน เพอ

(1) เลอกตงคณะกรรมการและมอบหมายงานใหแกคณะกรรมการ

(2) อนมตรางขอบงคบทไดยนแกนายทะเบยนไปแลวเมอคราวยนคาขอจดทะเบยน

เมอทประชมใหญไดเลอกตงคณะกรรมการและอนมตรางขอบงคบแลว ใหนาสาเนาขอบงคบ

และรายชอ ทอย อาชพ ของกรรมการไปจดทะเบยนรบรองภายใน 14 วน นบแตวนททประชมใหญลง

มต

นายทะเบยนอาจมคาสงไมรบจดทะเบยนเมอเหนวา วตถประสงคของสหภาพแรงงานขดตอ

ความสงบเรยบรอยของประชาชน เมอไดรบแจงคาสงไมรบจดทะเบยนพรอมทงเหตผลทไมรบจด

ทะเบยนแลว ผขอจดทะเบยนมสทธอทธรณตอรฐมนตรโดยทาเปนหนงสอยนตอนายทะเบยนภายใน

30 วนนบแตวนทไดรบแจงคาสง แลวรฐมนตรจะทาการวนจฉยแลวแจงใหผอทธรณทราบภายใน 30

วน นบแตวนทไดรบหนงสออทธรณ หากยงไมเปนทพอใจ ผอทธรณมสทธดาเนนการตอไปเพอใหศาล

แรงงานพจารณาวนจฉยได

5) สทธและอานาจหนาท

สทธ : สหภาพแรงงานมสทธปฏบตการโดยไมตองถกกลาวหาหรอฟองรองทางอาญาหรอ

ทางแพงในการดงตอไปน

(1) เขารวมเจรจาทาความตกลงกบนายจาง สมาคมนายจาง ลกจาง สหภาพแรงงานอน

สหพนธนายจาง หรอสหพนธแรงงาน เพอเรยกรองสทธหรอประโยชนทสมาชกสมควรไดรบ

(2) นดหยดงาน หรอชวยเหลอ ชกชวนหรอสนบสนนใหสมาชกนดหยดงาน

(3) ชแจงหรอโฆษณาขอเทจจรงเกยวกบขอพพาทแรงงาน

(4) จดใหมการชมนมหรอเขารวมโดยสงบในการนดชมนม

เวนแตเปนความผดทางอาญาในลกษณะการกอใหเกดภยนตรายตอประชาชน เกยวกบชวต

และรางกาย เกยวกบเสรภาพและชอเสยง ทรพย และความผดในทางแพงทเกยวเนองกบความผดทาง

อาญาในลกษณะดงกลาว

194

อานาจหนาท : กฎหมายกาหนดใหสหภาพแรงงานมอานาจหนาทดงตอไปน

(1) เรยกรอง เจรจาทาความตกลงและรบทราบคาชขาด หรอทาขอตกลงกบนายจางหรอ

สมาคมนายจางในกจการของสมาชกได

(2) จดการและดาเนนการเพอใหสมาชกไดรบผลประโยชน

(3) จดใหมบรการสารสนเทศเพอใหสมาชกตดตอเกยวกบการจดหางาน

(4) จดใหมบรการการใหค าปรกษาเพอแกไขปญหาหรอขจดขอขดแยงเกยวกบการ

บรหารงานและการทางาน

(5) จดใหมการใหบรการเกยวกบการจดสรรเงนหรอทรพยสน เพอสวสดการของสมาชก

หรอสาธารณประโยชน

(6) เรยกเกบเงนคาสมครเปนสมาชก และเงนคาบารงตามอตราทกาหนดในขอบงคบของ

สหภาพแรงงาน

6) สมาชก

คณสมบต : ตองมคณสมบตดงตอไปน

(1) เปนลกจางของนายจางคนเดยวกน หรอเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกน

กบผขอจดทะเบยนสหภาพแรงงาน

(2) เปนผมอายตงแต 15 ป ขนไป

(3) เปนลกจางทไมใชผบงคบบญชาทมอานาจในการจาง การลดคาจาง การเลกจาง การให

บาเหนจ หรอการลงโทษ

สทธและหนาท : กฎหมายแรงงานสมพนธกาหนดไวดงน

(1) มสทธในการขอตรวจสอบทะเบยนสมาชก เอกสารหรอบญช เพอทราบการดาเนนการ

ของสหภาพแรงงานไดในเวลาเปดทาการ

(2) มสทธไดรบประโยชนทเกดจากการดาเนนการตามวตถประสงคของสหภาพแรงงาน

(3) มสทธทจะถกเสนอชอเพอรบการเลอกตงเปนกรรมการสหภาพแรงงาน ถาหาก

- มสญชาตไทย

- มอายไมตากวา 20 ป

(4) ผทเปนกรรมการสหภาพแรงงาน มสทธลางานเพอดาเนนกจการสหภาพแรงงานใน

ฐานะผแทนลกจางในการเจรจา ไกลเกลย และชขาดขอพพาทแรงงาน และมสทธลาเพอไปรวมประชม

ตามททางราชการกาหนด แตตองแจงใหนายจางทราบลวงหนาถงเหตทลาโดยชดเจน พรอมแสดง

หลกฐาน และใหถอวาวนลานนเปนวนทางาน

สมาชกภาพ : สนสดเมอตาย ลาออก ทประชมใหญใหออก หรอตามทกาหนดในขอบงคบ

ของสหภาพแรงงาน

195

7) การควบสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงาน 2 แหงขนไป อาจควบเขากนเปนสหภาพแรงงานเดยวกนไดเมอ

(1) มสมาชกเปนลกจางของนายจางคนเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางซงทางานในกจการ

ประเภทเดยวกนหรอไม

(2) มสมาชกเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางของนายจาง

คนเดยวกนหรอไม การควบนตองไดรบมตเหนชอบจากทประชมใหญ

8) การเลกสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเลกไดดวยเหตใดเหตหนงดงน

(1) ถามขอบงคบของสหภาพแรงงานกาหนดใหเลกในกรณใดๆ

(2) ทประชมใหญมมตใหเลก

(3) นายทะเบยนมคาสงใหเลก

(4) เมอลมละลาย

นายทะเบยนมอานาจสงใหเลกสหภาพแรงงานไดในกรณตอไปน

(1) เมอปรากฏวาการดาเนนงานขดตอวตถประสงค กฎหมาย หรอเปนภยตอเศรษฐกจหรอ

ความมนคงของประเทศ หรอขดตอความสงบเรยบรอย ศลธรรมอนดของประชาชน

(2) เมอนายทะเบยนมคาสงใหเลอกตงกรรมการขนใหมทงคณะและไมดาเนนการเลอกตง

ภายในระยะเวลาทกาหนด

(3) เมอสหภาพแรงงานไมดาเนนกจการตดตอกนเปนเวลาเกน 2 ป

ถาสหภาพแรงงานตองเลก ใหแตงตงผชาระบญชและทาการชาระบญช และใหนาบทบญญต

แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยการชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด

และบรษทจากดมาใชบงคบแกการชาระบญชของสหภาพแรงงาน เมอชาระบญชแลว ถามทรพยสน

เหลออย จะแบงใหแกสมาชกไมได จะตองโอนใหนตบคคลอนตามขอบงคบหรอตามมตทประชมใหญ

ถาไมระบใหมอบแกกรมแรงงาน เพอสวสดการของลกจาง

9.10 ความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานไทย

1) การเคลอนไหวของสมาพนธพนกงานรฐวสาหกจสมพนธ (สรส.)

วนท 5 เมษายน 2542 สรส. ไดจดประชมวาระพเศษเพอประเมนผลการชมนมทผานมาทปรบ

แนวทางการเคลอนไหวรวมกบองคกรเครอขายประชาธปไตยทมาขนกวาเดม เพอเปนกลมแนวรวมใน

การเรยกรองใหรฐบาลยบสภาโดยนาประเดนหลกการคดคานกฎหมายฟนฟเศรษฐกจเปนจดรวม

อดมการณเพอดงมวลชนจากประชาชนทวไปและการคดคานราง พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจ เปนจดรวม

ผลประโยชนเพอดงมวลชนจากพนกงานรฐวสาหกจทมความรสกตอความไมมนคงในการทางานอน

196

เกดจากนโยบายการแปรรปรฐวสาหกจ นอกจากน สรส. ไดปรบแนวทางการระดมมวลชนโดยเพมผนา

ของพนกงานรฐวสาหกจจาก 14 สมาคม เปน 21 องคกร

ระหวางวนท 27 – 30 เมษายน 2542 พนกงานองคกรรฐวสาหกจจานวน 800 – 2,100 คน ได

ชมนมกน ณ ลานพระบรมรปทรงมา โดยมเงอนไขการเจรจาตอรองกบฝายรฐบาลคอ “รฐบาลชดน

จะตองไมประกาศใช พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจ แมจะผานการวนจฉยจากศาลรฐธรรมนญวาไมขดตอ

รฐธรรมนญและออกบงคบใชเปนกฎหมายกตาม” ผลการเจรจารฐบาลยนยนวาตองนาเงนรายไดของ

รฐวสาหกจไปใชหนกองทนฟนฟฯ จงจะปฏบตตามนโยบายการแปรรปรฐวสาหกจตอไป

วนท 3 พฤษภาคม 2542 ตวแทน สรส. จานวน 14 คน นาโดยเลขาธการเขารวมเจรจากบ

รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมและคณะในฐานะตวแทนรฐบาล สรส. เจรจาเพอตองการใหรฐถอ

หนไมนอยกวา 70% ในรฐวสาหกจทแปรสภาพเปนบรษทจากดแลว และรฐตองไมนารายไดไปใชหน

กองทนฟนฟเพอพฒนาระบบสถาบนการเงน สรส. ตองการใหรฐบาลทาประชามตแตฝายรฐบาลไม

เหนดวยยนยนทจะถอหนในรฐวสาหกจนอยกวา 70% เพอนารายไดจากการขายหนไปแกไขปญหา

วกฤตของประเทศ

วนท 4 – 10 พฤษภาคม 2542 พนกงานรฐวสาหกจไดมการชมนมกนอกครง มการแจก

เอกสารคดคานการแปรรปแกประชาชนตามสถานทตาง ๆ ดวย

วนท 25 พฤษภาคม 2542 ไดมการชมนมคณะกรรมการกลาง สรส. ทประชมมมตใหองคกร

สมาชกแตละสมาคมจดชมนมภายในรฐวสาหกจของตน

วนท 26 – 31 พฤษภาคม 2542 สมาคมพนกงานรฐวสาหกจตาง ๆ ไดจดการปราศรยคดคาน

ราง พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจและการแปรรปรฐวสาหกจ พรอมกบแจกแบบสอบถามของแนวรวม

ประชาชนเพอคนอานาจการแปรรปรฐวสาหกจใหแกประชาชน

2) สภาองคการลกจางแรงงานเอกชนแหงประเทศไทยจดการสมมนา

วนท 30 พฤษภาคม 2542 สภาองคการลกจางแรงงานเอกชนแหงประเทศไทยรวมกบ BATU

จดการสมมนาเรอง “ การแกไขพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ใครไดใครเสย ” มผเขารวมสมมนา

ประมาณ 50 คน สาระสาคญประกอบดวย การชแจงหลกการและเหตผลของรางพระราชบญญตแรงงาน

สมพนธ ของฝายรฐบาล ฝายคาน และฝายลกจาง

3) การประชมใหญสหพนธแรงงานกระดาษและการพมพแหงประเทศไทย

วนท 30 พฤษภาคม 2542 สหพนธแรงงานกระดาษและการพมพแหงประเทศไทย ไดจดการ

ประชมใหญสามญประจาปครงท 15 ขน ซงมวาระการประชมทสาคญไดแก การเลอกตงคณะกรรมการ

บรหารสหพนธแรงงานฯชดใหมแทนชดเดมทหมดวาระ กอนการประชมไดจดการบรรยายใหความร

ดานการประกนสงคม การบรรยายเรองนโยบายของสหพนธแรงงานกระดาษและการพมพ และการ

บรรยายเรองรางพระราชบญญตแรงงานสมพนธ

197

4) การฝกอบรมผนาสหภาพแรงงาน เรอง กระบวนการเลอกตง

วนท 20 มถนายน 2542 คณะกรรมการการเลอกตงรวมกบ สหพนธแรงงานอตสาหกรรมสง

ทอ การตดเยบเสอผาและผลตภณฑหนงแหงประเทศไทย และศนยอเมรกนเพอแรงงานนานาชาต

(ACILS) จดการฝกอบรมเพอใหความรเกยวกบสทธ หนาท การมสวนรวมและขบวนการการเลอกตง

ตามรฐธรรมนญใหม มคณะกรรมการสหภาพแรงงานในสงกดเขารวมอบรมประมาณ 35 คน

5) สภาองคการลกจางสภาแรงงานแหงประเทศไทย เขาพบนายกรฐมนตร

วนท 25 มถนายน 2542 องคการลกจางสภาแรงงานแหงประเทศไทยไดประสานงานเขาพบ

นายกรฐมนตรเพอยนหนงสอเรยกรองตอรฐบาลสองประเดน คอ

(1) ขอใหรฐบาลปฏบตตามแนวนโยบายในการแถลงเสนอรางพระราชบญญตงบประมาณ

รายจายประจาป 2543 เพอใหเกดผลในทางปฏบตอยางจรงจง

(2) ไมเหนดวยกบการปรบเปลยนตวรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม

เนองจากเหนวากระทรวงนมรฐมนตรมาแลว 9 คน ใน 6 ป

9.11 วเคราะหสหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) การเจรญเตบโตของสหภาพแรงงานไทยในชวงปจจบนนมสหภาพแรงงานเพมมากขน

โอกาสทสหภาพแรงงานจะรงเรองกมมากขนเพราะสหภาพแรงงานสามารถดาเนนกจการและเรยกรอง

ขอตอรองใหกบลกจางไดมากขน จานวนสมาชกกจะเพมมากขนดวย อยางไรกตาม การเจรญเตบโต

ของสหภาพแรงงานนนเราอาจจะวดไมไดจากจานวนหรอสมาชกทเพมมากขนแตเพยงอยางเดยว

โดยเฉพาะในประเทศไทยนนโครงสรางทางเศรษฐกจยงคงขนอยกบเกษตรกรรมเปนหลก แมจานวน

กาลงแรงงานจะเพมมากขนในภาคอตสาหกรรมแตกยงถอวามอยเปนจานวนนอยจากกลมคนดงกลาวน

ทรวมตวเปนสหภาพแรงงาน ทาใหฐานของสหภาพแรงงานจะยงคงเลกอย และมโอกาสทจะเขมแขง

ไดยากในเรองของการเขาไปมอทธพลตอทางดานการวางนโยบายของชาต

2) แนวความคดของผนาสหภาพแรงงาน การทางานของสหภาพแรงงาน ประเดนท

เกยวกบเรองอดมการณของสหภาพแรงงานกเปนสงสาคญ ผนาของสหภาพแรงงานไทยจานวนไมนอย

ยงไขวเขวในทศทางทตนจะเดนไป สบเนองมาจากผนาของสหภาพแรงงานของไทยนนไมไดเปนนก

สหภาพแรงงานอาชพเหมอนอยางในประเทศอนๆ เปนเพยงคนงานหรอลกจางทอทศเวลามาทางาน

สหภาพแรงงานเทานน ทาใหโอกาสในการทจะศกษาหาความรเกยวกบสหภาพแรงงานอยางจรงจงนน

ไมคอยม ผนาสวนใหญอาศยการยอมรบในกลมของตน บางคนทางานดวยใจรกและเสยสละ แต

มกจะถอนตวเมอมภาระเพมมากขน หลายคนสนใจและทางานดานนอยนานแตกยงไมกระจางในเรอง

อดมการณ และมกจะถกดงตวหรอถกหวานลอมโดยฝายจดการใหถอนตว ผนาอกประเภทหนงคอเปน

198

ผนาททางานเกยวกบสหภาพแรงงานมานาน มประสบการณและเขาใจขนตอนการตอรอง แตมก

ขดแยงกนเองเรองอดมการณหรอเรองผลประโยชน และมกจะยงเกยวกบการเมอง

3) ฐานของสหภาพแรงงานไทยในปจจบนจดวาไมแขงแรงหรอไมมระบบเทาทควร

สหภาพแรงงานจดตงขนไดงายๆ เพยงมผนากอการไมกคนกสามารถขอจดทะเบยนเปนสหภาพแรงงาน

ได ภาวะเชนนทาใหสหภาพแรงงานในประเทศไทยเกดขนไดงายและยกเลกงาย นอกจากน

ความสมพนธระหวางผนากบสมาชกกยงขาดระบบและความตอเนอง

4) สหภาพแรงงานในประเทศไทยยงไมพฒนาไปไกลเทาทควร โดยเฉพาะในเรองการ

รวมตวกนหรอการดาเนนงาน สหภาพแรงงานมหลายแหงกจรงแตยงขาดความตอเนองในเรองของ

กจกรรมและการคมครองรกษาผลประโยชนเพราะสมาชกสวนใหญกยงคงไมไดรบประโยชนอะไรจาก

การเปนสมาชกมากนก ผนาสหภาพแรงงานยงขาดประสบการณในการบรหารและการดาเนนงาน

ภารกจตางๆ เชน การจดประชมตดตอสงการ การวางแผนงาน และการทางานรวมกนของกลมสหภาพ

แรงงานกยงมขอบกพรองและขาดประสทธภาพ

5) บทบาทของสหภาพแรงงานเทาทผานมา จดเดนใหญไดแกการเรยกรองผลประโยชน

จากฝายจดการเปนหลก กจกรรมดานอนๆ เชนการใหบรการแกสมาชกยงมอยนอยมาก ซงในระยะยาว

ถอวาเปนอปสรรคเปนอยางมาก

6) อนาคตของสหภาพแรงงานไทยมองในเชงวเคราะหแลวยงไมแจมใสนก เนองจากการ

รวมตวกนของกลมสหภาพแรงงานซงแตกแยกกนในปจจบนกระทาไดยาก การดาเนนงานงาน

บางอยางอาจจะมการมองวาเปนการรวมตวกนอยางหลวมๆ มงแกปญหาเฉพาะหนาเทานน

7) การขาดผนาทกลาเสยสละทางานเพอผใชแรงงานจรงๆ ผนาสหภาพแรงงานตอง

เสยสละและมจดหมายทแนนอน ผนาแรงงานไทยในปจจบนสวนใหญจะเปนผนาดวยความจาเปน

และมงแกไขปญหาภายในองคกรทตนสงกดอยเทานน ยงขาดการประสานงานและรวมมอกนระหวาง

กลมสหภาพแรงงาน

9.12 ปญหาและอปสรรคของสหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) อานาจการตอรองของลกจางยงไมเขมแขงเพยงพอเพราะรปแบบของสหภาพแรงงานไม

มความเปนเอกภาพ ในแงฐานะทางการเงนกยงไมมความมนคงจงไมสามารถจะใหหลกประกนในเรอง

การจายเงนชดเชยรายไดปกตประจาวนซงสญเสยไปในระหวางการนดหยดงาน

2) นายจางไมใหความสนบสนนแกลกจางของตนในการเขารวมในการกอต งสหภาพ

แรงงาน ถาลกจางคนใดเปนผรเรมหรอเขารวมในการกอตงสหภาพแรงงานมกจะถกขดขวางหรอถก

กลนแกลง ทาใหลกจางไมกลาทจะใหความสนใจกบสหภาพแรงงานอยางจรงจงมากนก

199

3) ลกจางสวนใหญสนใจในเรองของการทางานเพอใหมรายไดมากกวาการตอสเพอรกษา

ผลประโยชนของตนโดยการรวมกนเปนสหภาพแรงงาน จงทาใหความเขมแขงและความพรอมเพรยง

ของสหภาพแรงงานลดนอยลงไป

4) เนองจากประชากรสวนใหญของไทยมอาชพเกษตรกรรม ดงนนลกจางคนงานใน

โรงงานอตสาหกรรมเปนแรงงานทเคลอนยายมาจากภาคเกษตรกรรม เปนแรงงานทขาดจตใจแบบ

สงคมอตสาหกรรม จงไมเขาใจและไมสนใจในการตอสเพอสทธผลประโยชจากนายจางมากนก

5) อตราคาจางขนตาของไทยอยในเกณฑทตาอยแลว ถาหากเขารวมเปนสมาชก สหภาพ

แรงงานตองจายคาธรรมเนยมและคาบารงสมาชกเปนรายเดอนอก เปนการเพมรายจายมากขนอก

คนงานจงไมคอยใหความสนใจมากนก

6) ลกษณะนสยของคนไทยทไมชอบแสดงความคดเหนอยางเปนพธการตามระบอบ

ประชาธปไตย ทาใหการประชมภายในสหภาพแรงงานขาดความเขมแขง ขาดความพรอมเพรยงจาก

สมาชกหรอกรรมการ ทาใหการบรหารงานของสหภาพแรงงานตองซบเซาไปในทสด

7) ลกจางคนงานยงรสกวาขาดความมนคงในหลายๆดาน เชน ดานรายได ความยตธรรม

จากเจาหนาทผเกยวของ ความปลอดภยสวนบคคล ทาใหไมกลาทจะเสยงในเรองสทธเสรภาพตามท

กฎหมายแรงงานรบรองมากนก ซงอาจเกดจากการทกฎหมายแรงงานมหลายขนตอนในการปฏบตทา

ใหไมสามารถใหความเปนธรรมแกลกจางไดในทนท

8) ผนาสหภาพแรงงานไทยขาดความเปนผนา เชน ยงขาดความรความสามารถในเรอง

ของการเจรจารวมตอรอง การทไมสามารถอทศเวลาใหกบสหภาพแรงงานไดอยางเตมท ขาด

อดมการณทชดเจน

9) สหภาพแรงงานถกแทรกแซงโดยพลงอานาจทางการเมอง ทาใหพฒนาการของ สหภาพ

แรงงานเปนไปอยางไมตอเนอง จนในบางครงทาใหความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานสบสน

คลมเครอ ไมสามารถกาหนดนโยบายหรอแนวทางการตอสทแนนอนได และถกใชเปนเครองมอใน

การชวงชงอานาจและผลประโยชนสวนตวของบคคลบางคน หรอบางกลม

บทท 9

สหภาพแรงงาน

(Labor Union)

9.1 ความหมาย

คานยามของ ซดนย และบทรคซ สหภาพแรงงานหมายถง สมาคมของผหาเลยงชพดวยคาจาง

เพอการดารงคงอยของตน และเพอการทาใหสภาพการทางานดขน แตดเหมอนคานยามนยงขาดอะไร

บางอยางเพอทจะสอความหมายใหเขาใจงายขน อมพร วจตรพนธ จงไดดดแปลงและเรยบเรยบถอยคา

เสยใหมวา “สหภาพแรงงานไดแกสมาคมคนงาน ทตงขนโดยมวตถประสงคเพอปรบปรงคาจาง ชวโมง

การทางาน และสภาพการทางานใหดขน โดยวธเจรจารวมตอรอง” 1

คานยามของ เบลตน เอม เฟลสเชอร เหนวา ในทรรศนะของลกจางแลว สหภาพแรงงานซง

เปนตวแทนทสาคญทสดในกระบวนการกาหนดคาจางคอ “เครองมอในการยกมาตรฐานการครองชพ

และพทกษศกดศร และสทธสวนบคคลของงาน” 2 แตถามองจากทรรศนะของนายจาง เฟลสเชอรกลบ

ใหความเหนวา “สภาพแรงงานคอกลมคนงาน ซงจะทาการละเมดทรพยสนและสทธอนชอบดวย

ศลธรรมของนายจาง” 3 แตไมวาจะมองในแงใด สาหรบกจกรรมหลกของสหภาพแรงงานใน

สหรฐอเมรกา จะเกยวของผกพนกบการตอรองในเรองคาจาง เรองสภาพการทางาน และมาตรฐานการ

จางงาน ในสวนทเปนความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง และเปนความพยายามในการแสวงหา

บทบญญตทางกฎหมายแรงงาน ในสวนทเปนความสมพนธระหวางสภาพแรงงานกบชมชนโดย

สวนรวม 3

4

แตเมอพจารณาจากคานยามทปรากฏในพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 (1975)

สหภาพแรงงาน หมายถง “องคการของลกจางทมว ตถประสงคเพอการแสวงหาและคมครอง

ผลประโยชนเกยวกบสภาพการจางและสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจาง และ

ระหวางลกจางดวยกน ซงจดตงขนตามพระราชบญญตน”

1 อมพร วจตรพนธ, เศรษฐศาสตรแรงงาน, โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, กรงเทพฯ, 2519, หนา 41. 2 Belton M. Fleisher, Labor Economics : Theory and Evidence, New Jersey, Pretice-Hall, 1970, p.169. 3 Flesisher, Loc.cit. 4 Ibid., p. 170.

162

กลาวโดยสรป สหภาพแรงงาน คอ “ องคการของลกจางทมฐานะเปนนตบคคล ซงม

วตถประสงคเพอการแสดงหาและคมครองผลประโยชนทางเศรษฐศกจอนเกดจากและเกยวเนองกบการ

ทางาน และเพอสงเสรมสมพนธภาพทางสงคมและการแรงงานสมพนธ อนจะนามาซงสนตสขใน

วงการอตสาหกรรม และเสถยรภาพทางเศรษฐกจ ตลอดจนความมนคงทางสงคมดวยการเจรจาตอรอง

รวม”

9.2 ประวตความเปนมา

กอนยคสมยแหงการปฏวตอตสาหกรรม สมาคมชางฝมอเปนศนยรวมเพยงแหงเดยวของ

ลกจาง ซงเปนคนงานชางฝมอในอนทจะพทกษและคมครองการอาชพของตนเอง แตสมาคมชางฝมอ 4

5

น กมใชองคการของลกจางในความหมายของสหภาพแรงงานตามความเขาใจทเปนอยในปจจบน แตม

ลกษณะเปนสมาคมอาชพททงนายจางและลกจางตางกเปนสมาชกของสมาคมรวมกน ทเปนเชนน ก

เพราะในสมยนน ทงนายจางและลกจางตางกเปนชางฝมอดวยกน ผลประโยชนของนายจางและลกจาง

จงละมายคลายคลงกน และไปดวยกนได ตางฝายตางถอยทถอยอาศยกน สมาคมชางฝมอมหนาท

รบผดชอบในเรองการคมครองมาตรฐานงานชางฝมอ ดวยการกาหนดระยะเวลาแหงการเปนชางฝกหด

ของผทจะประกอบอาชพวชาชางฝมออยางเดยวกบพวกตนใหเนนนานออกไป อยางในกรณของ

ประเทศองกฤษ ผทจะประกอบวชาชพชางฝมอได จะตองผานระยะเวลาของการเปนชางฝกหดอยนาน

ถงเจดป 5

6

พวกชางฝมอเหลานสนใจไมเฉพาะแตคาจางทคานวณจายใหตามผลงานททาเทานน แตยง

สนใจในสภาพการทางานและการคมครองสถานภาพความเปนชางฝมอใหอยเหนอคนงานไรฝมอใน

สาขาอาชพเดยวกบตนมใหเพมมากนก หรอถาเปนไปไดกจะพยายามควบคมใหคงทเพอรกษามาตรฐาน

และอภสทธของความเปนชางฝมอใหคงไว

ในประเทศองกฤษกอนป พ.ศ. 2368 (1825) รฐบาลไดเขาแทรกแซงในกจการธรกจ เอกชน

โดยเฉพาะในการกาหนดอตราคาจางดวยบทบญญตทางกฎหมาย ในตอนแรก ๆ กทาเฉพาะการกาหนด

อตราคาจางสาหรบคนงานไรฝมอ ตอมาจงคอยขยายวงเขาครอบคลมคนงานชางฝมอ การควบคมและ

แทรกแซงโดยรฐบาล ทาใหบทบาทของคนงานชางฝมอมอยอยางจากด การเคลอนไหว การนดหยดงาน

และการชมนมเรยกรองใด ๆ ของลกจางคนงานถอวาบอนทาลายความมนคงของรฐและเศรษฐกจของ

5 จากคาภาษาองกฤษวา "Guilds" 6 Henry Pelling, A History of British Trade Unionism, Middlesex, Penguin Books Ltd, 1965, p. 17.

163

ประเทศ และเปนการกระทาทผดกฎหมาย สมาคมชางฝอมอภายใตการควบคมแทรกแซงโดยรฐ

สามารถดาเนนการงานไปไดโดยราบรน เพราะนายจางและลกจางมลกษณะเฉพาะตน และม

ผลประโยชนทคลายคลงกนประการหนง และมความกดดนจากรฐบาลพอ ๆ กนอกประการหนง

อยางไรกด เมอการสอสาร การคมนาคม และการขนสงเจรญกาวหนา สะดวกและรวดเรวขน

การผลตและการคาขยายตว มขอบขายกวางขวางใหญโตขน มการแบงแยกแรงงาน มการพฒนาความ

ชานาญเฉพาะดาน และมการใชเครองจกรมากขน การเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวน ทาให

ผลประโยชนของลกจางและนายจางเรมแตกตางกนออกไป นายจางมไดทางานชางฝมอเคยงบาเคยง

ไหลกบลกจางอกตอไป แตกลบเปนผจดการ ผควบคมสงการ คอยเรงรดใหลกจางทางานหนกขน

ทางานมากชวโมงขน ทางานใหเรวขน เพอเรงรดผลผลตใหทนตามความตองการของลกคา ในชวงนเอง

ทมโนทศนเกยวกบองคการของลกจาง โดยเฉพาะไมเกยวกบนายจางไดเกดขนในกลมคนงานชางฝมอ

ความเจรญกาวหนางทางการคาและอตสาหกรรมทเกดขนในชวงปลายครสตศตวรรษท 18 น

เปนผลสบเนองมาจากลทธปจเจกชนเสรนยมไดรบการยอมรบจากสงคม รฐไมเขาแทรกแซงกจกรรม

ทางเศรษฐกจ ปลอยใหปจเจกชนทาการผลตและการคาแขงขนกนตามความสามารถชนดใครดใครอย ผ

ทสไมไดกตองถอนตวออกไป คนใหม ๆ ทมความสามารถและมโอกาสกจะเขามาแทนท ผทยงอยไดใน

กจการกจะตองพยายามสรางเสรมและรกษาสถานภาพของความไดเปรยบจากการแขงขนของตนให

คงไวดวยการลดตนทนการผลตใหต าสด ดวยการใชเครองจกรทดแทนแรงงานชางฝมอ ทาใหเกดแรง

กดดนแกคนงานชางฝมอ ในอนทจะดนรนเพอความอยรอดของตน

ดงนน สหภาพแรงงานทเกดขนครงแรกทงในองกฤษและสหรฐอเมรกาในตอนตนครสต

วรรษท 19 จงเปนสหภาพแรงงานชางฝมอ(Craftmen’s Union) และมไดกลายสภาพหรอพฒนามาจาก

สมาคมชางฝมอแตอยางใด หากแตเปนกระบวนการอสระของคนงานชางฝมอในความพยายามทจะ

ปกปองสทธและอภสทธทตนเคยมใหคงไว ฉะนน ระยะแรกทเกดขน จงมไดมชอเรยกวา “สหภาพ

แรงงาน”(Labor Union) แตเรยกวา “สหภาพชางฝมอ”(Trade Union) คาวา "สหภาพแรงงาน" มาใชกน

ภายหลงเมอปรากฏวา มการขยายองคการของลกจางในลกษณะของสหภาพน ใหครอบคลมลกจาง

คนงานทวทงโรงงานหรอสถานประกอบการเดยวกน ภายใตการจางของนายจางคนเดยวกน หรอภายใน

กจการประเภทเดยวกน เปนสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ(Inclusive Union) หรอบางทกเรยกวา

สหภาพแรงงานอตสาหกรรม(Industrial Union) ขบวนการเพอจดตงสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจน

แสดงใหเหนถงปฏกรยาของลกจางคนงานโดยทวไป ทมตอความยตธรรมทางเศรษฐกจอนเปนผลตผล

สบเนองมาจากการปฏวตอตสาหกรรม ความสนใจของสหภาพแรงงานเบดเสรจน มไดเนนในเรอง

คาจางและอภสทธมากนก แตเนนในเรองของความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคมมากกวา “สหภาพ

แรงงานชางฝมออนเปนปกแผนยงใหญ” (The Grand Consolidated Trades Union ) ภายใตการนาของ

ยอรจ โอเวน ซงจดตงขนในประเทศองกฤษ ป พ.ศ. 2377 (1834) และ “สหภาพอศวนแรงงานอนสงา

164

งาม” (The Noble Order of The Knights of Labor) ซงมบทบาทอยในสหรฐอเมรกา ระหวางชวงป พ.ศ.

2412 (1869) ถงป 2433 (1890) เปนตวอยางทสาคญของสหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ6

7

สหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ หรออกนยหนง สหภาพแรงงานอตสาหกรรมน สาหรบ

ประเทศสหรฐอเมรกาในระยะแรกเกดขนในอตสาหกรรมเหมองแร อตสาหกรรมเบยร และ

อตสาหกรรมเยบปกถกรอย แรก ๆ มฐานะไมมนคงนก และมกจะไดรบการกลนแกลงจากนายจางและ

ถกปดลอมโดยสหภาพแรงงานชางฝมอ ซงเปนคแขงขนเสมอ ๆ

9.3 ประวตยอของสหภาพแรงงานในบางประเทศ

1) สหภาพแรงงานในประเทศองกฤษ

ในป พ.ศ. 2367 (1824) รฐสภาของประเทศองกฤษ ไดมมตวา ความพยายามใด ๆ กตาม ใน

อนทจะระงบยบย งการรวมกลม รวมพลงของฝายลกจางนน นอกจากจะไมบงเกดผลในทางระงบยบย ง

แลว ยงอาจกอใหเกดความขนเคอง ไมไววางใจซงกนและกน ซงจะนาไปสปฏบตการรนแรงของฝาย

ลกจาง และนาภยนตรายมาบนทอนสนตสขของประชาคม

ผลแหงมตน ทาใหมการยกเลกบทบญญตทางกฎหมายทเปนอปสรรคตอการรวมกลมของ

ลกจางหรอนายจาง โดยเฉพาะบทบญญตบางมาตราในกฎหมายสามญ (The Common Law) บทบญญต

ทปรบปรงแกไขใหมไดยอมใหลกจางหรอนายจางรวมตวกนจดตงเปนองคการลกจางหรอองคการ

นายจางไดโดยสนตวธ แตกไดมมาตรการปองกนการกระทาอนเปนการขมข คกคามหรอกอความ

รนแรงทอาจจะเกดจากการกระทาของลกจางหรอนายจางเอาไว บทบญญตดงกลาวปรากฏอยใน

กฎหมายวาดวยการรวมตวกน พ.ศ. 2367 (1824)( The Combination Law of 1824)

การออกกฎหมายฉบบน ทาใหเกดองคการลกจางขนมามากมายหลายองคการ แตองคการ

ลกจางทถอกนวาเปนอนตรายตอนายจางมากทสดคอ องคการลกจางรบสงสนคาและองคการลกจาง

อตสาหกรรมตอเรอ ซงเปนองคการทไดใชคาวา “สหภาพ” กอนองคการอน ๆ สหภาพซงมชอวา

“ชมรมสหภาพชางซอมเรอผรอบคอบ”( The Shipwright Provident Union Society ) ไดวางกฎการจาง

งานอนเขมงวดใหนายจางทาการจางงานไดเฉพาะชางฝมอซงเปนสมาชกของสหภาพนเทานน และ

“สหภาพมาตรฐานแหงความภกด”( The Loyal Standard Union) ไดปฏเสธทจะออกทางานในเรอเดน

ทะเลพรอมกบกลาสเรอผซงมไดเปนสมาชกของสหภาพ

ป พ.ศ. 2367 (1824) จงเปนปทเตมไปดวยความขดแยงและมการนดหยดงานเกดขนบอยครง

จนกระทงไดมการแกไขกฎหมายกนใหมในป พ.ศ. 2368 (1825) และตามนยแหงกฎหมายใหมน แมวา

สหภาพแรงงานจะมใชองคกรทผดกฎหมาย แตการกระทาของสหภาพแรงงานทสอไปในทางกอความ

7 Jack Barbash, "The Rise of Industrial Unionism", in William Haber, The Vista of American Labor, p. 160.

165

รนแรง หรอมพฤตกรรมไปในทางขมขคกคามนายจาง ถอวาเปนการกระทาทผดกฎหมาย และเปนการ

บอนทาลายความมนคงของชาต

บรรยากาศอนมดมนของฝายลกจางคอยแจมใสขนหลงป พ.ศ. 2410 (1867) เพราะไดม

บทบญญตแหงกฎหมายหลายฉบบทรบรองฐานะนตบคคลของสหภาพแรงงาน รบรองสทธใน

ทรพยสน ตลอดจนสทธในการนดหยดงานโดยชอบดวยกฎหมายของสหภาพแรงงาน

2) สหภาพแรงงานในประเทศฝรงเศส

รฐบาลฝรงเศสไดประกาศยกเลกกฎหมายเลอชาเปลเอร ซงมบทบญญตหามมใหลกจาง

รวมตวกนจดตงเปนสหภาพแรงงาน เพอทาการเปลยนแปลงราคาสนคา หรอคาจางทใชมากกวา 50 ป

ไปเมอ พ.ศ. 2407 (1864) และไดยอมใหลกจางใชสทธกอตงสมาคมทเรยกกนตอมาภายหลงวา สหภาพ

แรงงานได ทงนเพอปรบสถานการณใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจและสงคมทกาลงเปลยนไป

3) สหภาพแรงงานในสหรฐอเมรกา

สหภาพแรงงานเกดขนในสหรฐอเมรกาในชวงใกล ๆ จะถงป พ.ศ. 2343 (1800) โดยเกดขน

ในกลมคนงานชางฝมอฝกหด ซงไดปฏบตงานรวมกบนายชางมาเปนเวลานานพอสมควร ชางฝมอเหลา

หนหวงวา การรวมกลมของพวกตนจะสงผลผลกดนใหพวกตนเปนนายชางในวนขางหนา สหาภพ

แรงงานชางฝมอเหลาน ไมไดสนใจสวสดการของลกจางคนงานกลมอน นอกจากความพยายามทจะ

รกษาสถานภาพทางสงคมและความอยดกนดของพวกตน สหภาพแรงงานเหลานในระยะตน ๆ ของการ

พฒนายงไมสจะมพลงอทธพลมากนก เพราะยงมความขดแยงภายในระหวางแนวความคดทจะใชพลง

ทางการเมองกบแนวคดทจะใชพลงานเศรษฐกจ เพอบรรลเปาหมายทตองการ นอกจากนสหภาพ

แรงงานเหลานยงตางกลมตางอย ยงไมมการผนกกาลงกนใหเปนปกแผนมนคง

ในป พ.ศ. 2393 (1850) สหภาพแรงงานชางฝมอจานวน 6 สหภาพ ไดรวมตวกนเปนครงแรก

แตกยงไมมบทบาทอะไรมากนก จนกระทงป พ.ศ. 2409 (1866) จงไดมการจดตงและประกาศชอ

สหพนธแรงงานอยางเปนทางการวา “สหภาพแรงงานแหงชาต”( The National Labor Union) องคการม

อายเพยง 7 ป กถงกาลอวสาน เมอการประชมครงสดทายมผแทนสหภาพแรงงานตาง ๆ ทวประเทศ เขา

รวมประชมดวยเพยง 7 สหภาพแรงงานเทานน

“สหพนธอศวนแรงงาน” ซงจดตงเมอป พ.ศ. 2412 (1868) โดยกลมคนงานชางตดเสอแหง

เมองฟลาเดลเฟย ภายใตการนาของ ยเรยห เอส สตเฟน ไดเตบใหญขนเปสหภาพแรงงานระดบชาตแทน

“สหภาพแรงงานแหงชาต” ซงลมไป สหพนธอศวนแรงงานนมลกษณะเปนสหภาพแรงงานแบบ

เบดเสรจ รวบรวมคนงานชายหญงโดยไมจากดอาชพ ไมถอสญชาต ศาสนา และไมเกยงวาจะเปน

คนงานมฝมอ หรอไรฝมอ มจดมงหมายทจะใหมการจดตงสานกงานสถตแรงงาน ราน สหกรณ มการ

ระงบกรณขอพพาทดวยอนญาโตตลาการ เรยกรองใหมการคมครองแรงงานเดก และความเสมอภาคใน

166

การทางานระหวางหญงชายและเรยกรองใหมชวโมงการทางานวนละ 8 ชวโมง สหพนธนจงเตบโต

อยางรวดเรว ในป พ.ศ. 2429 (1886) สมาชกของสหพนธมจานวนสงสดถง 729,000 คน แตภายหลง

เหตการณ “การนดหยดงานเดอนพฤษภาคม” จานวนสมาชกของสหภาพไดลดจานวนลงจนกระทง

สหพนธน หมดความสาคญไปในทสด

กรณการนดหยดงานเดอนพฤษภาคม เกดขนเมอป พ.ศ. 2429 (1886) สหพนธอศวนแรงงาน

ไดจดใหมการชมนมนดหยดงานครงใหญขนทนครชคาโก เพอเรยกรองใหนายจางยอมรบหลกการ

ทางานวนละ 8 ชวโมง ซงเรยกกนทวไปในหมลกจางคนงานวา “หลกการสามแปด” คอใหคนงานม

เวลา 8 ชวโมง เพอการพกผอน 8 ชวโมง เพอการศกษาหาความร 8 ชวโมง และอก 8 ชวโมง เพอการ

ทางาน และขณะทคนงานชมนมกนอยทจตรสเฮยมารเกตนน ไดเกดการณชลมนวนวาย และมผขวาง

ระเบดเขาใสกลมเจาหนาทตารวจทเขาระงบเหต เปนเหตใหเจาหนาทตารวจเสยชวตหลายนาย และ

บาดเจบอกเปนจานวนมาก สหพนธอศวนแรงงานจงถกประชาชนตาหนตเตยน หาวาเปนผชกนาใหเกด

เหตการณรนแรงถงเลอดเนอและชวต สหพนธอศวนแรงงานจงคอย ๆ เสอมและสนสดลงในทสด

สหพนธแรงงานทเตบใหญขนมาแทนสหพนธอศวนแรงงานไดแก “สหพนธแรงงานแหง

อเมรกา”(American Federation of Labor (AFL)) ซงกอตงขนในป พ.ศ. 2432 (1889) โดย แซมมวล

กอมเปอรส ผซงเปนประธานคนแรกของสหพนธ และสหพนธแรงงานซงมชอวา “สภาองคการ

อตสาหกรรม”( Congress of Industrial Organization (CIO)) ซงกอตงโดย วอลเตอร รวเธอร เมอป พ.ศ.

2478 (1935) ตอมาในป พ.ศ. 2500 (1957) สหพนธทงสองนไดรวมเขาดวยกน นบวาเปน สหพนธท

ยงใหญและเกรยงไกรทสดในโลกปจจบน

หลกปรชญาแหงการดาเนนการของสหพนธทงสองอาจกลาวรวม ๆ กนไดโดยสรปวา การ

ดาเนนงานของสหพนธถอหลกการดาเนนงานแบบธรกจ คอ มงใหสมาชกไดประโยชนสงสดทงในแง

ของคาจางทเพม และชวโมงการทางานทนอยลง ชวโมงการพกผอนมากขน สภาพการทางานด มการ

แบงเขตอานาจของสหภาพแรงงานทเปนสมาชกใหชดแจง เพอปองกนความขดแยง ไมมความฝกใฝ

ทางการเมอง และไมมความทะเยอทะยานทจะตงพรรคการเมอง แตจะสนบสนนนกการเมองทเปนมตร

กบคนงาน คดคานคนทเปนศตร มความศรทธาในระบบเศรษฐกจทนนยม และมความเชอมนใน

หลกการดาเนนธรกจโดยเสร

4) สหภาพแรงงานในประเทศสงคโปร

ระยะเวลา 140 ป หลงจากสงคโปรอยภายใตการปกครองขององกฤษ ลกวนยไดรบเลอกเปน

นายกรฐมนตรคนแรกเพราะการสนบสนนของสหภาพแรงงาน เขาเปนทปรกษากฎหมาย สหภาพ

แรงงานมาตงแตป 1957 สหภาพแรงงานของสงคโปรกอตงขนเพอผลทางการเมองและมอทธพลทาง

การเมองเขาเกยวของตลอด การนดหยดงานหลายครงเปนไปเพอผลทางการเมองแตขณะเดยวกนกทา

ใหกจกรรมของสหภาพแรงงานเจรญกาวหนาตามไปดวย

167

รฐบาลสงคโปรใหความสนบสนนสหภาพแรงงานเปนอยางดโดยการสรางหอประชมใหญ

และใหเงนอดหนนในดานการศกษา กระทรวงแรงงานของสงคโปรกไดสงเจาหนาทไปชวยเหลอใน

การจดหลกสตรอบรมหวหนากรรมกร ต งหองสมดทาการศกษาคนควาและวจยการเศรษฐกจและ

แรงงานสมพนธรวมกบเจาหนาทของสหภาพแรงงานอยางใกลชด

9.4 ทฤษฎสหภาพแรงงาน

1) ทฤษฎของ Marx และ Lenin

ทฤษฎของ Marx คอเรองการตอสระหวางชนชนหรอระหวางคนงานกบนายทน เขาเหนวา

ลทธนายทนทพยายามสะสมทน แลวนาไปลงทนเพมขนจนมกาไรมากมายเปนเหตใหอตสาหกรรมแผ

ขยายออกไป คนงานเปนอกชนชนหนง เปนเพยงปจจยการผลตทแยกออกมาจากทดนและทรพยสนบน

ทดน เจาของทนเปนผไดรบกาไรโดยการขดรดเอาจากแรงงาน จงเกดความขดแยงกนระหวางคนงาน

และนายจางเมอทนตกอยกบนายทนเพยง 2-3 คน แตคนงานซงเปนคนสวนมากในสงคมถกเอารดเอา

เปรยบ เมอเกดการตอสกนระหวางชนชนจนถงจดๆ หนง คนงานจะรวมตวกนเปนสหภาพแรงงานเพอ

รกษาผลประโยชนของตนเอง เพอคาจางสงขน และอาจพฒนาไปจนถงเปนพรรคการเมองหากมความ

มนคง แตอาจจะเลกลมไปถาคนงานแขงขนกนเอง สหภาพแรงงานไมเขมแขงพอ ไมมกาลงอานาจพอ

ถาใหการศกษาใหรถงวธการดาเนนการทถกตอง ประชาชนใหการสนบสนน สหภาพแรงงานกจะ

มนคง

การทคนงานรวมกนจดตงสหภาพแรงงานเพอใหฐานะตนทดเทยมกบคนอน เพอความมนคง

ทางเศรษฐกจ ปองกนการบบบงคบทางการเมองและความเสอมโทรมทางสงคม และรกษา

ผลประโยชนของตนเอง ซงเปนลกษณะสาคญของสงคมระบบนายทนในสหรฐและประเทศ

อตสาหกรรมจงไมจรงเสมอไปตามทฤษฎของ Marx และ Lenin ทวาเปนการตอสระหวางชนชน แต

เปนการหาทางเขากนใหไดดทสดและกอใหเกดความยตธรรมขนในสงคม

2) ทฤษฎของ The Webbs

Sidney และ Beatrice Webb กลาวถงทฤษฎวาดวยประชาธปไตยในการอตสาหกรรมวา

สหภาพแรงงานมบทบาททางการเผยแพรระบอบประชาธปไตยไปในระบบอตสาหกรรมเพอปองกน

ไมใหนายจางใชอานาจเดดขาดกบตน สหภาพแรงงานจงทาใหเสรภาพของคนงานมมากขนเพราะ

สามารถมตวแทนไปทาการตอรองกบนายจาง และทาใหอานาจการตอรองเทาเทยมกน ผลกคอคนงาน

มมาตรฐานการครองชพและสภาพการทางานดขน เขาเหนวาควรมการลดอานาจของนายจางลงโดยให

มระบอบประชาธปไตยในอตสาหกรรม นนคอ มการเจรจาตอรองรวมกนระหวางนายจางและคนงาน

168

The Webbs ไมเหนดวยกบ Marx ในเรองทควรจะม สงคมไมมชนชน ซงเปนวธแกการตอส

ระหวางชนชนดวยการไมใหมชนชน สหภาพแรงงานเหมาะสมกบระบบนายทนเพราะสามารถยก

อตราคาจาง ชวโมงทางาน และสภาพการทางานของคนใหดขนได โดยการเจรจารวมตอรองและ

วธการอยางอนตามวถทางประชาธปไตย คอ

(1) จากดจานวนคนงาน สหภาพแรงงานจะรณรงคทางรฐสภาเพอจากดจานวนคนงาน โดย

ใหรฐสภาออกกฎหมายจากดคนเขาเมอง และสงวนอาชพไวใหแกคนสญชาตของประเทศนน เชน

กฎหมายสงวนอาชพแกคนไทยในประเทศไทย จานวนคนตองการทางานกจะนอยลง การทรฐสภา

เหนชอบดวยกบกฎหมายดงกลาวจงถอเปนการดาเนนตามวถทางประชาธปไตย สวนการจากดคนงาน

โดยวธทสหภาพแรงงานคดเลอกคนเขาทางานใหเปนไปตามคณสมบตอยางเขมงวด และตองเปน

สมาชกกอน วธนจะมผไดเขาทางานนอยลง เปนการจากดจานวนคนงาน ไมถอเปนวธการแบบ

ประชาธปไตย จะทาใหเกดการวางงานและเปนการใชทรพยากรอยางไมคมคา

(2) ออกกฎหมายวางมาตรฐานเกยวกบแรงงาน ไดแกการวางมาตรฐานเกยวกบคาจาง

ชวโมงทางาน และสภาพการทางาน ถอวาเปนไปตามวถทางประชาธปไตยเพราะตองใหรฐสภาซงมผ

แทนทประชาชนเลอกเขามาเหนชอบดวยจงจะไดกฎหมาย

3) ทฤษฎของ Commons

John R. Commons ( ค.ศ. 1892-1944 ) เชอวาสหภาพแรงงานตงขนเพอเปนเครองมอปองกน

คนงานแขงขนกนเพอไดงานทา คนงานจงยอมรบคาจางตาลงเพอนายจางจะไดจาง นายจางกแขงขน

กนผลตใหไดตนทนตาเพอขายสนคาราคาถกได จงใชวธลดคาจางซงเปนตนทนสวนใหญในการผลต

ลง เมอลดคาจางลงคนงานยอมไมพอใจจงรวมกนตอตานโดยตงเปนสหภาพแรงงานขน Commons

ไดกลาวถงสทธและอสระของคนงานวา สญญาการเจรจารวมตอรองไดวางขอบงคบเกยวกบการ

ทางานไวเพอกาหนดสทธของคนงานซงจะมมากนอยเทาไรขนอยกบอานาจการตอรองทสหภาพ

แรงงานม เพอคมครองแรงงาน สทธของคนงานทไดรบนจะเปดเสรภาพใหคนงานไดมากขน แทนท

จะปลอยใหนายจางใชสทธแตเพยงฝายเดยวเพอควบคมการทางานของคนงานจนเกดผลเสยแกตลาด

เชน ชวโมงการทางานนานไปจนผลตสนคามากเกนความตองการ การเจรจารวมตอรองระหวาง

นายจางและคนงานเปนความพยายามทงสองฝายเพอแกปญหาทางเศรษฐกจและยงกาหนดสทธแตละ

ฝายดวย แตจะตองเปนไปตามกฎหมาย

4) ทฤษฎของ Hoxie

Robert F. Hoxie จาแนกสหภาพแรงงานออกตามหนาท 4 อยางคอ

(1) สหภาพแรงงานธรกจ เปนแบบทวๆไปของสหภาพแรงงานในสหรฐ มลกษณะสาคญ

คอ สหภาพแรงงานจะดาเนนงานเหมอนธรกจเพอบรการแกคนงานซงเปรยบเหมอนลกคา ธรกจของ

169

สหภาพแรงงานคอการเจรจารวมตอรองกบนายจางเพอปรบปรงคาจาง ชวโมงทางาน และสภาพการ

ทางานของคนงานใหดขน สหภาพแรงงานมงเพอการคาอตสาหกรรมใหเจรญโดยมชางฝมอทางานเพอ

เพมผลผลตใหไดมากโดยไมคดเรองชนชน นอกจากนยงดาเนนธรกจอนๆ เพอคนงานอก เชน การจด

สวสดการ การสขอนามย การพกผอนหยอนใจ และอนๆ นอกจากการเจรจารวมตอรองแลว สหภาพ

แรงงานยงมวธอนอกเพอสงเสรมฐานะทางเศรษฐกจแกสมาชกใหดขน เชน ใชอทธพลทางการเมง

เพอใหรฐสภาออกกฎหมายทเปนประโยชนแกคนงาน

(2) สหภาพแรงงานทาหนาทยกฐานะของคนงาน เปนเรองในอดมคตทหวงอยากใหสหภาพ

แรงงานทาหนาทเพอทาใหคนงานมความเปนอยทดขนทงทางเศรษฐกจและสงคม ในทางเศรษฐกจ

เชน ใหมมาตรฐานการครองชพดขน มความมนคงในการทางาน ในทางสงคมกใหคนงานไดมการ

พกผอน มเกยรต เปนตน โดยวธการใหคนงานไดรบการศกษา การปฏบตการทางการเมอง รวมมอ

กบนายจางในการผลตใหไดมาก การประกนการวางงาน ความมนคงทางสงคม และมโครงการ

สวสดการของคนงาน

(3) สหภาพแรงงานแบบใชวธการปฏวต การปฏวตถอเปนวธการรนแรงทสหภาพแรงงาน

อยากใหม เพอทางานหรอลมลางระบบเศรษฐกจแบบนายทนแลวใหคนงานเขาดาเนนกจการของ

โรงงานแทนนายจาง Hoxie เหนวานายทนและคนงานยงมการขดแยงกนในเรองผลประโยชนและชน

ชน การปฏวตจะทาใหคนงานรวมเปนน าหนงใจเดยวกนเพอเอาชนะระบบนายทนไดโดยวธทาง

การเมอง โดยการนดหยดงาน การทาลายโรงงาน และเรยกรองไมใหซอสนคาของนายจาง เปนตน

(4) สหภาพแรงงานแบบกองโจร ดาเนนงานแบบกองโจรเพอปลนสดมภจากนายจาง หรอ

ดวยการฉอโกงและกรรโชกเพอตนเองและสมาชกสหภาพแรงงาน แบงยอยไดอกเปน

- สหภาพแรงงานทฉอโกงหรอกนสนบน โดยวธทาสญญาลบระหวางหวหนา

สหภาพแรงงานกบฝายนายจางเพอโกงคนงาน โดยหวหนาสหภาพแรงงานนนม

ผลประโยชน อาจเปนวธการทงทถกตองตามกฎหมายและผดกฎหมาย

- สหภาพแรงงานกองโจร ใชอานาจขเขญเอาเงนจากนายจาง

5) ทฤษฎของ Tannenbaum

Frank Tannenbaum ไดอธบายทฤษฎสหภาพแรงงานวาสหภาพแรงงานเกดขนเพอตอตานการ

นาเทคโนโลยแบบใหมมาใช หรอทฤษฎความสาคญระหวางคนและเครองจกร เขากลาววา ในสงคมท

นาเทคนคแบบใหมหรอเครองจกรแบบใหมเขามาใชแทนแรงงานคน จะเปนการทาลายเครองมอท

คนงานใชและทาลายฝมอคนงาน ดงนน สหภาพแรงงานจงเกดขนเพอหาทางตอสกดกนไมใหนา

เครองจกรแบบใหมมาใชแทนแรงคน เปนทางใหคนงานรสกปลอดภยขน สหภาพแรงงานเกดขนเพอ

ตอส เพอความคงอย และเพอคนงาน ตลอดจนเพอไมใหนายจางใชอานาจแตฝายเดยว ผลกคอทาให

170

คนงานเขาควบคมอตสาหกรรมเกดความมนคง และตดกาไรลง เปนประชาธปไตยในการอตสาหกรรม

มากขน

6) ทฤษฎของ Perlman

Selig Perlman ไดเสนอทฤษฎเกยวกบสหภาพแรงงานวามบคคล 3 ฝายทเกยวของกบ

สหภาพแรงงานคอ

- ฝายนายทน (นายจาง) สามารถใชอานาจในการปกครองคนงาน

- ปญญาชน มทาทตอตานลทธนายทน

- สหภาพแรงงาน ทาหนาทแทนคนงาน ตงขนมวตถประสงคและนโยบายในการควบคม

ตาแหนงวางงาน

บคคลทง 3 ฝายตางมหนาทและบทบาทมากในการดาเนนงานเกยวของกน ฝายนายจางจะใช

อานาจบงคบและกดกนไมใหปญญาชนมอานาจเหนอนายทนและสหภาพแรงงานทออนแอ

ทฤษฎของ Perlman วาดวย "คนงานวตกวาหางานยาก" โดยเปนหวงวาตนอาจถกใหออกจาก

งานสกวนหนง และจะหางานทาไมไดเนองจากตาแหนงงานวางมนอยกวาจานวนคนทตองการทางาน

เพอแกไขปญหาน สหภาพแรงงานจงหาทางเขาควบคมตาแหนงงานวางโดยหาวธแบงสรรปนสวนงาน

วางขอบงคบเกยวกบการทางาน มการควบคมตาแหนงงานวางนโดยไมใหบคคลภายนอกเขามาทา

จนกวาจะเปนสมาชกสหภาพแรงงานกอน การควบคมอกอยางคอเมองานลดลง เพอไมใหนายจางให

คนงานออก คนงานจะทางานชาลงเพอใหไดผลผลตลดลงแตนายจางตองจายคาจางเทาเดม กจะไมเกด

การวางงานขน

7) ทฤษฎของ Cole

G.D.H. Cole กลาวถงสหภาพแรงงานวาเปนผควบคมอตสาหกรรม หรอเปนสหภาพแรงงาน

อตสาหกรรม หมายถงการทผผลตหรอคนงานเปนเจาของและควบคมการผลต โดยรวมกนตงเปน

สหภาพแรงงาน คอเปนสหภาพแรงงานอตสาหกรรมรวมอตสาหกรรมชนดเดยวกนจดตงเปนสหภาพ

แรงงานเพอตอตานเจาของทน (นายทน) จงเทากบเขาเหนวามการตอสระหวางชนชนอย เมอนายทน

พายแพ สหภาพแรงงานกจะเขามาควบคมอตสาหกรรมรวมกบรฐบาล

8) ทฤษฎของ Mitchell

John Mitchell กลาวถงทฤษฎการเจรจารวมตอรอง หรอการคมครองทางเศรษฐกจแกคนงาน

วา การเจรจารวมตอรองทาใหคนงานมภาวะความเปนอยใกลหรอเทากบนายจาง ทาใหมสมรรถภาพ

ในการทางานมากขน Mitchell เชอวาการเจรจารวมตอรองเปนขอตกลงทมความศกดสทธและคมครอง

แรงงานในทางเศรษฐกจใหมความเปนอยดขน ไมใหนายจางเอาเปรยบ

171

9.5 วตถประสงคของสหภาพแรงงาน

วตถประสงคของสหภาพแรงงาน สามารถแยกพจารณาไดดงน

1) วตถประสงคโดยทวไป

(1) เพอตองการความมนคงและพลงอานาจ การทสหภาพแรงงานทาหนาทเปนตวแทน

ลกจางในการเจรจาตอรองกบฝายนายจาง สหภาพจาเปนตองมพลงอานาจ โดยไดรบการยอมรบจาก

สมาชก นายจางและรฐบาล

(2) แสวงหาและคมครองสทธและผลประโยชนเกยวกบสภาพการจาง ทาไดโดยผแทนของ

สหภาพแรงงานเขาพบและเจรจาตอรองตอฝายนายจาง เชนในเรองของคาจางแรงงานกใหมคาจาง

แรงงานทเหมาะสม การมสวสดการในการทางานทดหรอเนองจากปจจบนมการใชเครองจกรเขามา

ทางานแทนแรงงานคนมากขนทาใหเกดความไมมนคงในหนาทการงานและการขาดแคลนตาแหนงงาน

สหภาพแรงงานจงตองการเขาไปควบคมโอกาสในการทางานหรอทาตาแหนงงาน ตงแตการคดเลอกคน

เขาทางาน การเลอนตาแหนง การปรบปรงโยกยาย โดยทสหภาพแรงงานมวตถประสงคใหสมาชกได

เขาทางานและเลอนตาแหนงงานกอนผอน

(3) สงเสรมความสามคคและความเขาใจอนดตอกนระหวางนายจางกบลกจางและระหวาง

ลกจางดวยกนความสมพนธกบฝายนายจางนนฝายสหภาพแรงงานตองตระหนกเสมอวาฝายนายจาง

ไมใชศตรเพราะตางฝายตางกตองพ งพาอาศยซงกนและกน เมอเกดปญหาตองมการเจรจากนและ

รวมมอกนหาขอยต สวนความสมพนธระหวางลกจางดวยกนนนตองมการพบปะพดคยแลกเปลยน

ความคดเหนกน เมอมความเหนขดแยงกนสหภาพแรงงานตองเปนฝายประสานความเขาใจ และหา

โอกาสใหสมาชกไดมสวนรวมในกจกรรมของสหภาพมากทสด นอกจากนสหภาพตองเสนอขางสาร

ตาง ๆ ตอสมาชกใหทนตอเหตการณอยเสมอ

2) วตถประสงคทางสงคม

(1) เพอจดสวสดการบรการแกสมาชก เงนคาบารงของสมาชกทเกบไดสวนหนงตองนามา

จดสวสดการขนเพอบรการแกสมาชกในรปแบบตางๆ กน เพอใหผลประโยชนตาง ๆ ไดกลบคนไปส

สมาชกใหมากทสด และเปนการจงใจใหลกจางทยงไมไดเปนสมาชกเขามาเปนสมาชกสหภาพแรงงาน

เพอทจะไดรบสทธในการบรการเหลานดวย สวสดการทจะใหแกสมาชก เชน กองทนสงเคราะหสมาชก

ในยามทสมาชกหรอครอบครวเจบปวย หรอประสบภาวะอนตรายตาง ๆ หรอถงแกความตาย กองทน

สงเคราะหชวยเหลอการศกษาของบตรสมาชกทเรยนดแตขาดทนทรพย สหกรณรานคาจาหนายสนคา

ราคาถก ใหการศกษาอบรมฝกวชาชพใหกบแมบานของสมาชก

172

(2) เพอจดการดานการศกษาอบรมใหสมาชกไดรบความรและความชานาญในสาขาวชาการ

ตางๆ เนองจากลกจางสวนใหญไดรบการศกษาตา และเปนแรงงานไรฝมอ สหภาพแรงงานอาจชวย

ยกระดบความรความสามารถในการทางานใหกบสมาชกโดยการเชญวทยากรมาใหการศกษาอบรม จด

ใหมการอบรมโดยกาหนดเปนหลกสตรการศกษา การจดทศนศกษาและดงานสงผแทนเขารวมการ

ประชมสมมนาในทตางๆ แทรกเนอหาวชาการไวในขาวสารตางๆ

(3) เพอสงเสรมสวสดการแกสมาชกทางดานการเงน โดยการจดตงสหกรณออมทรพย โดย

นาเงนฝาก เงนคาสมาชกทสะสมเปนจานวนมาก ๆ ออกใหสมาชกกจะไดรายไดจากดอกเบยเงนก

เพมพนกองทนใหมากขน และอาจนาดอกผลไปสรางประโยชนใหแกสมาชก

(4) เพอใหมการพกผอนหยอนใจแกสมาชก การจดงานรนเรงในโอกาสตางๆ

3) วตถประสงคทางการเมอง

(1) เพอสงเสรมการปกครองระบอบประชาธปไตย สหภาพแรงงานเปนองคกรทใชหลกการ

ประชาธปไตย เพราะจดตงขนโดยลกจางดาเนนการโดยลกจางเพอลกจาง ทกคนในสหภาพมสทธ

เสรภาพเทาเทยมกนหมด สมาชกเปนผทมอานาจเตมทในการรวมกนกาหนดแนงทางการปฏบตงาน

ของคณะกรรมการ เมอมปญหาขอขดแยงใด ๆ กดาเนนการตดสนใจโดยถอมตกเอกฉนทเปนสาคญ

และเมอไดขอยตแลวกตองปฏบตกบทกคน

(2) เพอใหสหภาพแรงงานดาเนนการทางการเมองตามขนตอนของกฎหมาย เชน การเสนอ

รางกฎหมายทางดานแรงงานการสนบสนนการเลอกตงเพอใหบรรดาพรรคการเมองซงมนโยบาย

สนบสนนสหภาพแรงงานไดเขาไปเปนรฐบาล

ในกรณของประเทศไทยตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 (1975) ไดกาหนด

วตถประสงคของสหภาพแรงงานไว 2 ประการ คอ เพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบ

สภาพการจาง และสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจาง และระหวางลกจางดวยกน

เพอประโยชนแกการวเคราะหพฤตกรรมของสหภาพแรงงานในอนทจะทาใหวตถประสงค

ของตนเปนผลสาเรจ จะขอเปลยนแปลงถอยคาสาหรบใชเรยกวตถประสงค 2 ประการ ดงกลาวเสย

ใหมดงน

วตถประสงคเพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบสภาพการจางจะเรยกเสยใหม

วา “วตถประสงคเพอการสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกของสหภาพแรงงาน” และ

วตถประสงคเพอการสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน ก

จะขอเรยกวา “วตถประสงคเพอรกษาระดบการจางงานอนนาพงใจไว” โดยถอหลกวา ความสาเรจใน

การรกษาระดบของการจางงานอนนาพงใจไวได เปนการสงเสรมและรกษาความสมพนธอนดระหวาง

นายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน

173

1) พฤตกรรมแหงการสาเรจวตถประสงคของสหภาพแรงงาน

สมมตวา สหภาพแรงงานสามารถทาใหวตถประสงคเพอการสงเสรมสวสดการทาง

เศรษฐกจแกสมาชกใหเปนผลสาเรจไดดวยการขอเพมคาจาง การเรยกรองใหมการจายคาจางในวนหยด

ผลประโยชนเพมเตมอนใด การปรบปรงสภาพการทางานหรอเวลาพกระหวางงาน อยางหนงอยางใด

หรอหลายอยางพรอมกน

สมมตตอไปอกวา สหภาพแรงงานเลอกเอาการขอเพมคาจางเปนมาตาการในการ

สงเสรมสวสดการเศรษฐกจ ผลกระทบจากมาตรการอนนทมตอวตถประสงคประการทสอง อาจทาให

สหภาพแรงงานรกษาระดบของการจางงานอนนาพงใจไวได หรอไมไดและสวสดการทางเศรษฐกจท

มงหวงนน ในทสดจะเพมหรอลดขนอยกบปฏกรยาตอบโตของฝายนายจางทมตอการเปลยนแปลงใน

อตราคาจางเปนสาคญ

เพอประโยชนแหงการวเคราะห เราจะตงขอสมมตเพมเตม ดงตอไปน

(1) สหภาพแรงงานมพฤตกรรมในการแสวงหาสวสดการสงสดใหแกกลมของสมาชก

(2) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมรสนยมเหมอนกน

(3) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมผลตภาพในการผลตเทาเทยมกน

(4) สมาชกสหภาพแรงงานทกคนมสวนแบงใหคาจางและชวโมงการทางานเทาเทยม

กน

จากนเรากสามารถดาเนนการวเคราะหผลกระทบของการทสหภาพแรงงานขอเพมคาจาง

เพอสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจใหแกสมาชก ไดดงตอไปน

ในแผนภาพท 9.1 เราจาลองสถานการณเรมตนกอนทจะมการเปลยนแปลงในอตรา

คาจาง อนเปนสถานการณทคนงานไดรบอรรถประโยชนสงสด เมอภาวะการจางงานอยในระดบดลย

ภาพ Hm-H1 หรอ ทจด H1 และมรายไดในระดบดลยภาพ H1M ณ ระดบอตราคาจางซงกาหนดโดยความ

ลาดชนของเสนงบประมาณ AHm ซงสมผสกบเสนอรรถประโยชน U1 ทจด M

ตอมา เมอสหภาพแรงงานเรยกรองขอเพมคาจางไดเปนผลสาเรจ อตราคาจางตอชวโมง

สงขน ความลาดชนของเสนงบประมาณจงเปลยนไป คาจางอตราใหมจงเปลยนจากความชนของเสน

AHm ไปเปนความชนของเสนงบประมาณใหม คอเสน BHm ณ ระดบอตราคาจางใหมน ดลยภาพในการ

ทางานจะอยทจด H28 ระดบการจางงาน Hm-H2 และระดบรายได H2N จะทาใหคนงานไดรบ

อรรถประโยชนสงสดระดบ U2 ซงสมผสกบเสนงบประมาณใหม BHm ทจด N

8 ภาวะการณเชนนเกดจากสมมตฐานวา ผลทางรายไดทาใหคนงานทางานนอยชวโมง พกผอนมากขน

174

อยางไรกด ภาวะเชนนจะเกดขนไดกตอเมออปทานของแรงงานจากฝายลกจางเทากบอปสงค

แรงงานจากฝายนายจางพอด หรอกลาวอกนยหนงไดวา ความปรารถนาทจะทางานของฝายลกจาง

เทากบความปรารถนาทจะจางงานของฝายนายจาง มฉะนนแลวจะเกดภาวะไมสมดลขน

ถาภาวะความไมสมดลน นเกดจากอปสงคของแรงงานมนอยกวาอปทานแรงงานแลว

ภาวะการวางงานกจะเกดขน แตเนองจากสหภาพแรงงานถอหลกวา “สมาชกสหภาพแรงงานทกคนม

สวนแบงในคาจางและชวโมงการทางานเทาเทยมกน” เมอตองเผชญกบภาวะการจางงานทลดลงจาก

ระดบทตองการ Hm- H2 เหลอเพยง Hm - H3 ทเกดขนจากการปนสวนชวโมงการทางานของสมาชก

สหภาพแรงงานน คนงานจะมรายได H3K ซงสงกวาระดบรายไดเมอเรมแรกกอนทจะมการเปลยนแปลง

ในอตราคาจาง (H1M) แตกยงตากวาระดบรายไดทคาดหวงในการขนอตราคาจาง (H2N) ฉะนน ระดบ

อรรถประโยชนทคนงานไดรบคอ U1 ซงตากวาระดบทคาดหวง U2 แตอยางไรกด ระดบอรรถประโยชน

U2 และระดบรายได H3K นกยงสงกวาระดบอรรถประโยชน U1 และระดบรายได H1M กอนการ

เปลยนแปลง ฉะนนจงกลาวไดวา การขอเพมคาจางของสหภาพแรงงานมผลทาใหเปาหมายการสงเสรม

รปท 9.1 ผลทางการทดแทนกนและผลทางดานรายไดเมออตราคาจางเปลยน

สนคาและบรการ(G)

A

B

O H1 H2 H3 Hm

รายได (บาท)

U3

M

N

P

K

U2

U1

U0

H4

ชวโมงพกผอน(H)/หนวยเวลา

ชวโมงทางาน(H)/หนวยเวลา

175

สวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกของสหภาพแรงงานบรรลผล แตไมอาจทาใหเปาหมายแหงการรกษา

ระดบของการจางงานอนนาพงใจประสบผลสาเรจสมความมงหวง

ถานายจางมปฎกรยาตอบโตการขนอตราคาจางดวยการลดอปสงคของการจางงานลงไปมาก

เชน ลดลงถงระดบ Hm - H4 ผลทเกดขนกคอ ไมเพยงแตสหภาพแรงงานจะประสบความลมเหลวในการ

รกษาระดบการจางงานอนนาพงพอใจใหคงไวเทานน แมแตวตถประสงคประการแรกในการสงเสรม

สวสดการทางเศรษฐกจแกสมาชกสหภาพแรงงาน กประสบความลมเหลวดวย เพราะ ณ ระดบการจาง

งาน Hm - H4 น รายไดของคนงานจะมเพยง H4P เทานน ซงตากวาระดบรายไดเมอแรกเรมกอนทจะม

การขอเพมอตราคาจางเสยอก ฉะนน อรรถประโยชนหรอสวสดการทางเศรษฐกจของคนงานจงลดลง

มายงระดบ U0 ซงอยตากวาระดบเดมเมอเรมแรก (U1)

การวเคราะหนชใหเหนวา พฤตกรรมของสหภาพแรงงานในการเรยกรองขอเพมคาจางนน

อาจไมเปนผลดตอคนงานเสมอไป การเปลยนแปลงในความอยดกนด หรอสวสดการทางเศรษฐกจของ

ลกจางคนงานอนเนองมาจากการเพมอตราคาจางนน ขนอยกบ

1) ความยดหยนในอปสงคแรงงาน วาจะมมากนอยเพยงใด ถามมาก ชวงหางระหวาง N, K

และ P กจะมมาก ซงกหมายถงวา การเพมขนของอตราคาจางจะมผลในทางลบตอการสงเสรม

สวสดการทางเศรษฐกจ

2) ลกษณะความโคงของเสนอรรถประโยชน หรออกนยหนง อตราทายสดของการทดแทน

กน8

9 ระหวางรายไดกบชวโมงการพกผอน ถาเสนอรรถประโยชนมความโคงมาก (ลาดชนมาก) อตรา

ทายสดของการทดแทนกนระหวางรายไดกบชวโมงการพกผอนมสง

ขอเตอนใจสาหรบผนา ผบรหารสหภาพแรงงานมอยวา ในสถานการณทอปสงคแรงงานม

ความยดหยนมาก และอตราทายสดของการทดแทนกนระหวางรายไดกบการพกผอนมคอนขางสงน

การขอเพมคาจางอาจนามาซงความลมเหลว ไมเฉพาะวตถประสงคในการรกษาระดบการจางงานอนนา

พงพอใจไว แมแตวตถประสงคในการสงเสรมสวสดภาพทางเศรษฐกจกจะประสบความลมเหลวดวย

นอกจากจะไมสามารถเพมสวสดการทางเศรษฐกจดวยการขนคาจางแลว ยงมผลทาใหสวสดการทาง

เศรษฐกจลดลงไปดวย

ถาหากสหภาพแรงงานหาทางออกดวยการลดจานวนสมาชกของสหภาพแรงงานเพอใหพอด

กบภาวะการจางงาน ถงแมสวสดการทางเศรษฐกจทเสอมลงเพราะการขนอตราคาจาง จะกระเตองขน

แตสหภาพแรงงานกตองเสยงตอการเสอมเสยเครดต สญเสยความศรทธาในหมคนงาน และเปนการบน

ทอนหรอสลายพลงอานาจในการตอรองของสหภาพแรงงานเอง แตถาเลอกเอาวธการดอแพงใหนายจาง

รกษาระดบการจางงานทตนตองการใหคงไว นายจางอาจหนไปใชวธการเพมราคาสนคา ซงกจะสงผล

9 หมายถง “Marginal Rate of Substitution”

176

ในทางลบแกมาตรฐานการครองชพของคนงาน ทาใหการเพมอตราคาจางของสหภาพแรงงานไมเปน

ผลดตอลกจางคนงานเทาทควรหรอไมมผลเลย หรออาจเปนไปไดทจะเกดผลรายทาใหสวสดการทาง

เศรษฐกจของลกจางคนงานตองลดลง ดงนน ผนาผบรหารสหภาพแรงงานไมวาระดบใด จาตอง

ใครครวญพจารณาใหด กอนทจะตดสนใจกระทาการสงหนงประการใดลงไป มฉะนนแลว จะกลายเปน

ผทารายสมาชกสหภาพแรงงานเสยเองดวยความรเทาไมถงการณ

9.6 รปแบบและการจดองคการ

รปแบบหรอประเภทของสหภาพแรงงานมหลายประเภทแตกตางกนไปตามแตลกษณะของ

การจดประเภท ซงม 3 ลกษณะดวยกนคอ

1) การจดประเภทตามลกษณะหนาทของสหภาพแรงงาน

2) การจดประเภทตามลกษณะองคประกอบของสมาชกสหภาพแรงงาน

3) การจดประเภทตามลกษณะอานาจการตอรองของสหภาพแรงงาน

รายละเอยดของการจดประเภทตามลกษณะตางๆ ดงตอไปน

1) การจดประเภทตามลกษณะหนาท

การจดแบงประเภทวธน รปแบบของสหภาพแรงงานม 5 ประเภทดวยกน คอ

(1) สหภาพแรงงานนยมธรกจ หมายถง สหภาพแรงงานทเนนหนกในเรองการ

ดาเนนงานเยยงธรกจ เพอใหบรการแกคนงานผเปนสมาชกผเปรยบเสมอนลกคา ธรกจหลกของสหภาพ

แรงงาน คอการเจรจาตอรองรวมกบนายจาง เพอใหมการปรบปรงในเรองคาจาง ชวโมงการทางานและ

สภาพการทางานใหดขน เหนวา ความกนดอยดของลกจางคนงานขนอยกบความเจรญกาวหนาของ

ธรกจ หรออตสาหกรรมทตนทางานอย ดงนน จงกลาวไดวา สหภาพแรงงานประเภทน มจตสานกทาง

อาชพมากกวาจตสานกทางชนชน

(2) สหภาพแรงงานนยมยกฐานภาพ หมายถง สหภาพแรงงานทมจดมงหมายทจะยก

ฐานภาพอนตาตอยของคนงานใหดขน ทงทางเศรษฐกจและสงคม ใหมความมนคงและหลกประกนใน

การทางาน มการพกผอนและมโอกาสในการศกษาหาความร มสวสดการอนเปนทยอมรบวามเกยรต ม

ศกดพอ ๆ กบบคคลในอาชพอน เชนเดยวกน

(3) สหภาพแรงงานนยมการปฏบต หมายถง สหภาพแรงงานทนยมการแกไขปญหาดวย

วธการทรนแรง มจตสานกทางชนชนสง มความเชอทฝงใจวา พวกตนเปนชนชนทถกเอาเปรยบ กดข

ขดรดจากชนชนอน ๆ โดยเฉพาะอยางยงชนชนนายทน ตราบใดทยงมชนชนนายทนอยในสงคม ตราบ

นนความเปนอยอนเลวรายของพวกตนกจะยงคงอย ฉะนน ทางเดยวทจะทาใหชนชนของพวกตนม

ความเปนอยดขนกวาเดมได กคอ การปฏวตลมลางระบบนายทน เพอกวาดลางนายทนใหหมดสนไป

แลวสถาปนาระเบยบสงคมทปราศจากชนชนขนมาแทนท สหภาพแรงงานแหงคนงานอตสาหกรรม

177

ของโลกทเกดขนและดาเนนงานอยในสหรฐอเมรกา ในชวงป พ.ศ. 2448 (1905) ถง 2463 (1920) เปน

แบบฉบบของสหภาพแรงงานประเภทน

(4) สหภาพแรงงานนยมการทาลาย หมายถง สหภาพแรงงานมทมพฤตกรรมในทาง

กาวราว เยยงอนธพาล แสวงประโยชนเฉพาะในกลมของผ นาสหภาพแรงงาน มไดค านงถง

ผลประโยชนของสมาชกโดยสวนรวม พวกนจะกระทาการรนแรงทกอยางเพอใหตนและสมครพรรค

พวกไดประโยชน ดวยการขมขคกคาม ไมวาจะเปนนายจางหรอลกจาง รบสนบนหรอทาสญญาลบกบ

นายจางเพอโกงหรอหกหลงคนงาน หรอแมกระทงกระทาการเยยงกองโจร เพอชวงชงเอาเงนหรอ

ผลประโยชนจากนายจาง

(5) สหภาพแรงงานนยมอยใตอาณต หมายถง สหภาพแรงงานทยอมสยบอยกบนายจาง

จะกระทาใด ๆ กจะตองรอใหนายจางอนมตเสยกอน สหภาพแรงงานประเภทนเกดขนเมอกลมลกจางผ

ภกดตอนายจางไดรบมอบอานายในการบรหารสหภาพแรงงาน การดาเนนงานจงแทนทจะเปนไปเพอ

ผลประโยชนของลกจางกลบเปนไปเพอนายจาง มฐานะเปนคณะบาวผรบใชนายจางมากกวาสหภาพ

แรงงาน ทาการขดขวางการรวมตวหรอการเกดขนของสหภาพแรงงานใหม ๆ ของลกจางในบรษทหรอ

สถานประกอบการแหงนน

2) การจดประเภทตามลกษณะองคประกอบของสมาชก

การจดประเภทน หมายถงการจดประเภทโดยการคานงถงลกษณะผเปนสมาชก ซงแบง

ออกได 4 ประเภท คอ

(1) สหภาพแรงงานชางฝมอ หมายถง สหภาพแรงงานซงสมาชกลวนเปนคนงาน

ชางฝมอประเภทเดยวกน เชน สหภาพแรงงานชางตดผม สหภาพแรงงานชางเครองยนต สหภาพ

แรงงานชางไฟฟา ฯลฯ สหภาพแรงงานประเภทนเปนเอกภาพมาก มความสามคคธรรมสงมาก เหตแหง

ทกขของสมาชกคนหนงกคอ เหตแหงทกขของสมาชกทงหมด คนพวกนยอมมอดมการณและทศนคต

อยางเดยวกน มความยดมนและการเกาะกลมทเหนยวแนน มความเปนน าหนงใจเดยวและมความ

รวมมอกนดมาก การเจรจาตอรองกบนายจางมกจะเปนไปอยางทรหดอดทน และมกจะประสบ

ความสาเรจดวยด แตกมขอเสยตรงทจานวนสมาชกมนอยขยายตวไดยาก

(2) สหภาพแรงงานประจาบรษท หมายถง สหภาพแรงงานซงสมาชกเปนลกจางของ

นายจางคนเดยวกน โดยไมจากดวาจะมอาชพอยางใดในบรษท จะเปนชางฝมอ คนงานไรฝมอหรอเปน

เสมยนพนกงานกตาม ลวนมสทธเปนสมาชกของสหภาพได สหภาพแรงงานประเภทนเปนหนงในสอง

ประเภททกฎหมายแรงงานของไทยรบรองสหภาพแรงงานประเภทนคอนขางจะไมมเอกภาเมอเทยบกบ

ประเภทแรก เพราะสมาชกตางอาชพกน อาจไมเขาใจกน ความรวมมออาจมนอย แตกมขอดตรงททก

คนในบรษทเดยวกนมโอกาสเขาเปนสมาชกได จานวนสมาชกจงมโอกาสเพมมากไดตามจานวนของ

ลกจางทเขาทางานในบรษท อยางไรกด พลงอานาจในการตอรองกบนายจางถกจากดโดยขนาดของ

178

บรษทหรอสถานประกอบการ ถาเปนบรษทใหญมคนงานมาก พลงกมาก แตถาเปนบรษทเลก ลกจางม

นอย พลงกมนอย

(3) สหภาพแรงงานอตสาหกรรม หมายถง สหภาพแรงงานซงตงขนโดยลกจางคนงาน

ซงทางานอยในอตสาหกรรมประเภทเดยวกน ไมจากดฝมอหรอความสามารถ ไมจากดวาจะตองเปน

ลกจางของนายจางคนเดยว ขอใหทางานในกจการประเภทเดยวกนกสามารถเขาเปนสมาชกได เชน

สหภาพแรงงานอตสาหกรรมทอผา สหภาพแรงงานอตสาหกรรมเครองเหลก สหภาพแรงงาน

อตสาหกรรมรถยนต เปนตน สหภาพแรงงานประเภทน มขอดตรงทสามารถมจานวนสมาชกเพมมาก

ขนไดเรอย ๆ ตามความเจรญของอตสาหกรรม มโอกาสเตบใหญและมพลงมาก แตกมขอเสยตรงทกลม

อาชพกลมนอยในอตสาหกรรมบางกลมไมไดรบการเอาใจใสอยางทวถง เปนเหตใหฝายนายจาง

สอดแทรกเขามาดงเอาไปเปนพวกพอง ทาใหเกดความขดแยงภายใน สหภาพขนได สหภาพแรงงาน

แบบน เปนอกประเภทหนงทกฎหมายแรงงานไทยยอมรบใหจดทะเบยนได

(4) สหภาพแรงงานทวไป หมายถง สหภาพแรงงานแบบเบดเสรจ ครอบคลมลกจาง

คนงานทกสาขาอาชพ ทกบรษท และทก ๆ สาขาอตสาหกรรม ในทางปฏบตมกจะจดตงขนในรปแบบ

ของสหพนธแรงงาน ทาใหมพลงมาก มขนาดและขอบขายของการดาเนนงานกวางขวางใหญโต การ

ดาเนนงานมความซบซอนมากขน ความสาเรจหรอลมเหลวขนอยกบความเปนผนาระดบชาต และความ

รวมมอของสหภาพแรงงานระดบทองถนเปนสาคญ โอกาสทผนาสหภาพแรงงานทตางอาชพ ตาง

บรษท ตางทองถน จะเกดความขดแยงแตกแยกมสงเชนกน เพอความคงอยของ สหภาพ จาเปน

จะตองม “ขอตกลงมาตรฐาน” ทสหภาพแรงงานตาง ๆ ซงเปนสมาชกจะตองปฏบตตามเปนอนหนงอน

เดยวกน

3) การจดประเภทตามลกษณะอานาจการตอรอง

การจดประเภทของสหภาพแรงงานแบบน แบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ

(1) สหภาพแรงงานแบบจากดการจางงานไวเฉพาะสมาชก9

10 สหภาพแรงงานแบบนจะ

ไมเปดโอกาสใหนายจาง วาจางคนงานทมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงานใหเขาทางานในบรษท

หรอในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานเปนอนขาด ผทจะเขาทางานในบรษทหรอในเขตอทธพลของ

สหภาพแรงงานตองสมครเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานเสยกอน ถงจะมสทธไดรบการวาจางให

เขาทางานได สหภาพแรงงานแบบนมอทธพลและอานาจตอรองสงมาก

(2) สหภาพแรงงานแบบใหเสรภาพการจางงานแกนายจาง10

11 สหภาพแรงงานแบบน ไม

จากดสทธในแรงงานใหเขาทางานในบรษท หรอภายในเขตอนเปนทตงของสหภาพแรงงานกยอมทาได

10 จากคาวา "Closed Shop" 11 จากคาวา "Open Shop"

179

และผทเขาทางานในบรษทหรอในสถานประกอบการอนเปนทต งของสหภาพแรงงาน กไมจาเปน

จะตองเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน หากตนไมพงประสงค สหภาพแรงงานจะถอหลกเพยงวา ผท

มใชสมาชกยอมจะไมไดรบประโยชนและการคมครองจากสหภาพ

(3) สหภาพแรงงานแบบกงเสรกงบงคบ11

12 สหภาพแรงงานแบบนมลกษณะผสมผสาน

ของสองแบบแรก คอจะเปดโอกาสใหนายจาง วาจางคนงานทมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงานได

ตามความจาเปนและตามทนายจางเหนควร แตเมอบคคลผนนไดเขาทางานในบรษทหรออยในเขต

อานาจของสหภาพแรงงาน และสหภาพแรงงานไดเตอนเปนหนงสอใหเขาเปนสมาชกครบสามครงแลว

สหภาพแรงงานจะดาเนนการใหนายจางบอกเลกจางบคคลผนนเสย มฉะนนสหภาพแรงงานจะดาเนน

มาตรการเฉยบขาดกบนายจางตอไป ซงในทางปฏบต เมอเกดกรณเชนน นายจางกมกจะยนยอมทา

ตามทสหภาพแรงงานเรยกรอง

4) การจดองคการสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเปนองคการทจดตงขนตามกฎหมายแรงงาน จาเปนตองมการจดองคการ

ใหเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายและขอบงคบของสหภาพแรงงานทจดทะเบยนเมอแรกตง จาเปน

จะตองมผดาเนนงาน มสานกงาน มทรพยสนและระเบยบปฏบตในการบรหารงานและทรพยสน

การดาเนนงานนน จะมคณะกรรมการสหภาพแรงงาน ภายใตการนาของประธาน ซง

สมาชกเลอกตงขนเปนผรบผดชอบ สวนการดแลสานกงาน การจดทาระเบยน เอกสารและหลกฐาน

ตาง ๆ จะมเจาหนาทประจาเปนผรบผดชอบ

สหภาพแรงงานระดบแรก เปนสหภาพแรงงานระดบทองถน ซงเปนระดบทใกลชด

สมาชกทสด สมาชกจะเปนลกจางคนงานทเปนบคคลธรรมดา สหภาพแรงงานระดบทองถนจะทา

หนาทเจรจาตอรองรวมบรหารสหภาพแรงงาน เปนเงนคาบารงสมาชกรายป และคาสมาชกเมอแรกเขา

รบผดชอบการใชจายเงนและงานประจาวนอน ๆ ปฏบตงานตามขอบงคบ หรอขอตกลงรวมทาไวกบ

นายจาง พจารณาคารองทกขของสมาชก และจดการประชมของกรรมการหรอการประชมใหญสามญ

ประจาป

เมอสหภาพแรงงานตงแตสองสหภาพขนไปเหนความจาเปนทจะผนกกาลงกนเพอเพม

อานาจในการเจรจาตอรองรวมกบนาจาง สหภาพแรงงานเหลาน นกจะรวมกนเขาเปน "สหพนธ

แรงงาน" สมาชกของสหพนธแรงงานนน บดนมใชบคคลธรรมดา แตเปนนตบคคล สหพนธแรงงาน

อาจเปนสหพนธแรงงานระดบทองถน ระดบภาคหรอระดบชาตกได แลวแตลกษณะของการจบกลมกน

ของสหภาพแรงงาน และขอบขายแหงการบรหารงานของสหพนธ สหพนธแรงงานหลาย ๆ สหพนธ

12 จากคาวา "Union Shop"

180

หรอสหภาพแรงงานหลาย ๆ สหภาพอาจรวมกนเขาเปนสภาแรงงาน ซงมลกษณะเปนองคการ

ระดบชาตของสหภาพแรงงานได

9.7 บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเมอจดตงขนมาแลว ตามนยของกฎหมายและตามพนธกรณทางศลธรรมและ

ความเปนธรรมในสงคมแลว สหภาพแรงงานมบทบาทจะตองรบผดชอบตอลกจางสมาชก ตอนายจาง

และตอสงคมโดยสวนรวม

1) บทบาทและความรบผดชอบตอลกจาง

(1) พยายามทราบถงความตองการของสมาชก และสามารถตดสนใจไดวาความตองการ

ของสมาชกคออะไร บางครงสมาชกอาจเรยกรองเกนความสามารถของสหภาพแรงงานทจะหาใหได

ดงนนสหภาพแรงงานจงตองทาความเขาใจและคาดคะเนความตองการของสมาชกใหได สหภาพ

แรงงานควรมตวแทนอยตามหนวยงานตางๆ เพอทราบความตองการของลกจางสมาชกแตละหนวย

และเพอปองกนไมใหความตองการของลกจางเหลอมลากน

(2) การคมครองผลประโยชนของสมาชกถอวาเปนเรองสาคญมาก หนาทของสหภาพ

แรงงานกคอการปกปองผลประโยชนของสมาชกโดยใชเหตผลและมความเปนธรรม

(3) จดระดบความตองการสาคญกอนหลง และชแจงโครงการตอสมาชกในรปนโยบาย

แผนงานตลอดทงป

(4) มความซอสตยตอสมาชกและยดมนในอดมการณ เพอประโยชนของลกจาง

(5) เปดโอกาสใหสมาชกไดเขามามสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสหภาพแรงงานเพอให

เกดความรสกวาสหภาพแรงงานเปนของสมาชก

- ปฏบตหนาทเปนตวแทนทดและเอาใจใสตอสมาชก

- ใหขาวสารทเปนประโยชนตอสมาชก

- ใหการศกษาแกสมาชก เชน การใหการศกษาในเรองสหกรณ การวางแผนครอบครว

ฝกอาชพในดานสาขาตางๆ

- ใหความปลอดภยและความมนใจในการทางานของสมาชก เชน การดแลสภาพการ

ทางานของสมาชกใหอยในสภาพทปลอดภย

- ดาเนนกจกรรมอยางสมาเสมอ เชน การจดประชม ควรมเปนประจาหรอหากมการ

ประชมตามกาหนดการกไมควรเลอนหรอเปลยนแปลง

181

2) บทบาทของสหภาพแรงงานทมตอฝายนายจาง

(1) ถอหลกการวาลกจางจะดารงอยไดตองอาศยนายจาง ดงนนจงตองใหนายจางยงคงดารง

อยตอไป

(2) รจกใหรจกรบ สหภาพแรงงานไมไดจดตงขนมาเพอเรยกรองจากฝายนายจางอยางเดยว

สหภาพแรงงานตองสนบสนนใหลกจางรบผดชอบในหนาท

(3) ใหคาแนะนาหรอรวมปรกษาหารอกบนายจางเพอหาวธปรบปรงกจการใหดขน

(4) ศกษาและทาความเขาใจทศนคตของนายจางและปญหาทเขามอย

(5) ชวยนายจางดแลและปรบปรงคณภาพของสมาชก และใหสมาชกรกษาระเบยบวนย จะ

ชวยใหนายจางรบรองความดารงอยของสหภาพแรงงานมากขน

(6) ในกรณมขอพพาทขดแยงเกดขน สหภาพแรงงานควรเขาไปเจรจาหรอใหบคคลทสาม

เขาไปไกลเกลย

(7) ในกรณมการทาขอตกลงรวมกน สหภาพแรงงานตองปฏบตตามอยางเขมงวด

(8) เสนอแนะใหมการจดตงคณะกรรมการปรกษาหารอรวมกน เพอปรกษาหรอระงบขอ

พพาทขดแยงและขอรองทกขจากลกจาง

3) บทบาทและความรบผดชอบของสหภาพแรงงานตอสวนรวม

(1) การปฏบตตามกฎเกณฑของกฎหมาย เพราะสหภาพแรงงานเปนสถาบนทางสงคมแบบ

กลมผลประโยชนทมพลงและมบทบาททางเศรษฐกจและสงคมอยางมาก

(2) การดาเนนมาตรการนดหยดงานหรอการเรยกรองเพอผลประโยชนควรอยในหลกเกณฑ

ของเหตผล และหลกการทางสงคมและเศรษฐกจ

(3) การสรางศรทธาตอประชาชน

(4) ดาเนนการโดยเปดเผยและสจรตใจ

(5) รวมมอกบรฐบาลในอนทจะจรรโลงระบบเศรษฐกจทสหภาพแรงงานมสวนรวมในการ

สรางสรรคและดารงอย

(6) หลกเลยงการดาเนนมาตรการทจะบบบงคบนายจางใหปฏบตตามท งทางตรงและ

ทางออม

(7) จรรโลงระบบประชาธปไตย สหภาพแรงงานเปนสถาบนทมโครงสรางระบบ

ประชาธปไตยอยแลว ผบรหารสหภาพแรงงานควรดาเนนการใหระบบนเปนทเขาใจและศรทธาในหม

สมาชก หลกเลยงการดาเนนงานทขดกบระบบน

4) ผลกระทบของสหภาพแรงงานตอระบบเศรษฐกจ

ผลกระทบทอาจเกดขนตอเศรษฐกจจากการดาเนนงานของสหภาพแรงงานสามารถจาแนก

ออกไดเปนประเภทใหญๆ 5 ประเภท คอ

182

(1) ผลกระทบตอโครงสรางตลาดแรงงาน

(2) ผลกระทบตอระดบคาจางทงทเปนคาจางจรงและคาจางทเปนตวเงน

(3) ผลกระทบตอคาจางเปรยบเทยบระหวางลกจางทเปนสมาชกสหภาพแรงงานและลกจาง

ทไมไดเปนสมาชกสหภาพแรงงาน

(4) ผลกระทบตอเงอนไขสภาพการจางงาน ( ทไมใชตวเงน เชน สวสดการตาง ๆ )

(5) ผลกระทบตอโครงสรางสงคมในระดบโรงงาน

ผลกระทบของสหภาพแรงงานเหลาน สามารถแยกพจารณาไดดงตอไปน

(1) ผลกระทบตอโครงสรางตลาดแรงงาน

ตามทศนะของนกเศรษฐศาสตรโดยทวๆ ไป สหภาพแรงงานคอองคกรผกขาดชนดหนง

ทถกสรางขนมาแทนระบบการแขงขนในระบบเศรษฐกจ หมายความวาถาหากไมมสหภาพแรงงาน

แลว การแขงขนกนในระบบตลาดจะเปนตวกาหนดวานายจางจะตองจายคาจางเทาใดและจดสภาพการ

ทางานอยางไร ความแตกตางของคาจางทเกดขนกเปนเพยงเพอทดแทนความแตกตางของสภาพงาน

ชนดตางๆ กน ถาดในแงของระบบเศรษฐกจแบบแขงขนเชนน สหภาพแรงงานจะถกมองวาเปนพลงท

เขามาขดขวางกดกนการทางานของระบบตลาดในการจดสรรแรงงานไปในอาชพตางๆ รวมทงทาให

โครงสรางของคาจางตองเสยรปแบบไปจากทควรจะเปน

ทศนะทกลาวมา มขอโตแยงได 2 ประการ คอ

(1.1) การมองวาตลาดอยในระบบแขงขนนน ไมเปนความจรง โดยเฉพาะในแงของ

นายจางซงสามารถสรางอานาจผกขาดในระบบเศรษฐกจได นายจางหลายคนดาเนนกจการทสามารถ

ผกขาดระบบการผลตและการทางานของตลาดแรงงานดวย เพราะฉะนนนายจางจงไมจาเปนตองพะวง

ถงตลาด นายจางสามารถกาหนดและเปลยนแปลงแกไขอตราคาจางไดตามความพอใจ รวมทงสามารถ

รวมมอกนกระทาสงทไมถกตองตามกฎหมายไดโดยเฉพาะในเรองของการจายคาจางและการจางเขา

ทางาน

(1.2) ระบบเศรษฐกจโดยทว ๆ ไปมกจะดาเนนไปในระดบของการจางงานทตากวา

จานวนคนแสวงหางาน ทาใหดลยภาพของอานาจการตอรองทควรจะเทาเทยมกนเอนเอยงไปในทางท

จะทาใหฝายนายจางไดเปรยบ

ดงนน ถาคนททางานแลวเกดความไมพอใจในสภาพการจางงานหรอสภาพการทางาน

และไมมสหภาพแรงงาน คนงานกไมสามารถทจะเรยกรองอะไรไดเนองจากกลวตกงาน วธการทเขา

ตองการคอทาอยางไรถงจะสรางความกดดนใหแกนายจางไดโดยไมตองลาออก สวนฝายนายจาง การ

ทคนงานลาออกกไมเปนผลดเพราะจะทาใหการผลตหยดชะงก และสนเปลองงบประมาณในการฝกหด

คนงานใหม

183

ฉะนนการมสหภาพแรงงานจงเปนวธการหนงทคนงานสามารถจะแสดงออกซงความไม

พอใจในสภาพการจางงานและสภาพการทางานไดโดยทไมตองลาออก รวมทงเปนแหลงขอมลทด

ใหกบฝายจดการในการทจะชใหเหนถงสาเหตของความไมพอใจและวธแกไขปญหาดวย

(2) ผลกระทบตอระดบคาจาง

สหภาพแรงงานสามารถสรางผลกระทบตอระดบคาจางจรงได 2 วธ คอ

(2.1) โดยผานทางขนาดของกาลงงาน ( หรออปทานของกาลงแรงงาน )

(2.2) โดยการเพมประสทธภาพการผลตของคนงาน

การสรางผลกระทบโดยผานขนาดของกาลงแรงงานทาไดโดยการควบคมปรมาณ

กาลงแรงงานทมอยในระบบเศรษฐกจ เชน จากดการไหลทะลกของแรงงานทอพยพมาจากทอน

หรอการลดชวโมงการทางานใหนอยลง หรอการปลดเกษยณคนงานใหเรวขน เพอใหปรมาณ

แรงงานทมอยในตลาดลดลง การจากดชวโมงการทางานอาจมสวนทาใหระดบคาจางจรงตอหว

ของคนงานเพมสงขนได ถาหากผลกระทบตอระดบการผลตลดลงไปไมมากนก

เมอนายจางมอานาจในการผกขาดแรงงาน นายจางสามารถจากดการจางงาน ทาให

อตราคาจางตาลง ระดบการจางงานตาลงและสดสวนของตนทนทจายเปนคาจางกลดลงดวย แตทาให

กาไรสงขน สวนแบงรายไดของแรงงานจากมลคาเพมของการผลตกจะลดลง สหภาพแรงงานสามารถ

เขามาชวยในการเปลยนแปลงการกระจายรายไดเพอใหสวนแบงของแรงงานจากผลผลตเพมสงขน

โดยการตอรองรวมเพอขอสวนแบงเพมจากฝายนายจาง หรอในเรองของกฎหมายคาจางขนตา

ในบางกรณสหภาพแรงงานอาจใชอานาจในการตงอตราคาจางใหสงกวาระดบของตลาด

ทาใหนายจางมคาใชจายเพมขน และสงผลตอราคาสนคาทจะตองสงขนตาม นอกจากนนอาจทาให

ระดบคาจางในตลาดแรงงานทไมมสหภาพแรงงานถกกดใหตาลงไปอก อาจมการลดการจางงานใน

ตลาดซงมสหภาพแรงงาน ระดบคาจางทแทจรงของแรงงานในระบบเศรษฐกจโดยเฉลยอาจจะไมเพม

หรอถาเพมกเพมเพยงเลกนอย

(3) สหภาพแรงงานกบอตราคาจางเปรยบเทยบ

ผลกระทบของสหภาพแรงงานทเหนไดชดกคอการเปลยนอตราคาจางของกลมคนงาน

กลมใดกลมหนงเมอเปรยบเทยบกบกลมอน กลาวคอ

(3.1) ในระดบโรงงาน สหภาพแรงงานพยายามจะลดความแตกตางของคาจางของ

คนงานททางานประเภทเดยวกน โดยการตงอตราคาจางมาตรฐานของงานชนดใดชนดหนง หรอชวง

คาจางมาตรฐาน ผลกระทบทางเศรษฐกจทเกดขนขนอยกบประสทธภาพในการผลตของแตละบคคล

ถาประสทธภาพตาแตไดรบคาจางอตราเดยวกบคนงานอน ทาใหเกดความไมเสมอภาคและเปนการใช

ทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ

184

(3.2) สหภาพแรงงานโดยทวๆ ไป มแนวโนมทจะทาใหอตราคาจางของบรษทซง

แขงขนกนในตลาดสนคาเดยวกนเปนอตราเดยวกน ผลกะทบมหลายประการ ไดแก

- ถาหากบรษทเปนบรษททคอนขางจะผกขาดจะเทากบเปนการเคลอนยายสวน

หนงซงเคยเปนกาไรใหไปเปนคาจาง

- ในกรณทคาจางตาเพราะผลผลตตาอนเปนสาเหตตอเนองมาจากความไมม

ประสทธภาพในการจดการของฝายนายจาง ผลกระทบทเกดขนคอ นายจางจะตองเปลยนแปลงวธการ

จดการเพอเพมประสทธภาพในการผลตและอาจลดระดบการจางคนงานดวย

- ในกรณทบรษทเสยเปรยบในดานทตง หรอมเครองมอในการผลตเกา ทา

ใหผลผลตของบรษทตา กาไรกนอยลงไปดวย ทาใหมความสามารถในการจายคาจางตา อตราคาจาง

ตาไปดวย การเพมอตราคาจางใหเทากบบรษทอนอาจทาใหบรษทตองลมเลกกจการไป ในกรณเชนน

สหภาพแรงงานอาจผอนปรนให

- สหภาพแรงงานมสวนยกระดบคาจางในอตสาหกรรมทมการรวมตวกนให

สงขนเมอเปรยบเทยบกบคาจางในอตสาหกรรมทไมมการรวมตวกน

(4) ผลประโยชนทไมใชคาจาง และผลกระทบตอตนทนการผลต

ผลประโยชนเชนการลดอตราชวโมงการทางานอาจมสวนกระทบกบคนงานในแงท

คนงานอาจตองแบกภาระนนเอง ถาหากการจายคาจางคดตามชวโมงทางาน จดมงหมายของสหภาพ

แรงงานอาจขดแยงกบความตองการของคนงาน การปรบปรงสภาพการทางาน การคดคานการ

เปลยนแปลงเทคนคในการผลต การเลอนขนตามอายการทางานอาจมผลกระทบตอประสทธภาพการ

ผลตและเพมตนทนใหกบนายจาง ซงการเพมตนทนในลกษณะเชนนจะมผลตอเนองมาสผบรโภค

รวมทงคนงานดวย

(5) ผลกระทบตอโครงสรางสงคมในระดบโรงงาน

การมสหภาพแรงงานทาใหสถานะของผทเปนหวหนาคนงานตองเปลยนแปลงไป โดย

ปกตหวหนาคนงานจะมอานาจสงสดในการรายงานเกยวกบความเปนไปตอฝายจดการซงอาจมอคต

และไมตรงกบความเปนจรง

การมสหภาพแรงงาน การเจรจาตอรองรวมรวมทงกระบวนการทกฎหมายไดอนญาตให

มการรองทกขตอฝายจดการได ทาใหบทบาทของหวหนาคนงานตองเปลยนแปลงไป กลาวคอ การ

ทางานของหวหนาคนงานจะตองไดรบความรวมมอจากสหภาพแรงงาน นอกจากนนระบบการรอง

ทกขยงสามารถชวยใหฝายจดการไดทราบเกยวกบความเปนไปในโรงงานอยางรวดเรวดวย นอกจากน

การมสหภาพแรงงานยงทาใหอานาจหนาทของฝายจดการตองเปลยนแปลงไป นโยบายตางๆ ของฝาย

จดการยงไมสามารถจะนามาบงคบฝายคนงานไดทนท ตองผานการเจรจาตอรองและยอมรบจากฝาย

สหภาพแรงงานกอนจงจะนามาปฏบตได

185

9.8 สหพนธแรงงานและสภาองคการลกจาง

สหพนธแรงงาน หมายถง องคการของสหภาพแรงงานตงแต 2 สหภาพขนไปทจดตงขน

ตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ไดยอมใหสหภาพแรงงานทมสมาชกเปนลกจางของนายจางคน

เดยวกน ไมวาจะเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนหรอไม หรอสหภาพแรงงานทมสมาชก

เปนลกจางทางานในกจการประเภทเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางของนายจางคนเดยวกนหรอไม ตงแต 2

สหภาพขนไปรวมกนจดทะเบยนจดตงเปนสหพนธแรงงาน

วตถประสงค

(1) สงเสรมความสมพนธอนดระหวางสหภาพแรงงาน

(2) คมครองผลประโยชนของสหภาพแรงงานและลกจาง

การเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานในสหพนธแรงงาน จะกระทาไดตอเมอไดรบความ

เหนชอบจากสมาชกดวยคะแนนเสยงเกนครงหนงของจานวนสมาชกทงหมด และสหภาพแรงงานทเขา

เปนสมาชกของสหพนธแรงงานมสทธในการ

(1) สงผแทนไปรวมประชมและดาเนนการของสหพนธแรงงาน

(2) สงผแทนเขารบการเลอกตงเปนคณะกรรมการของสหพนธแรงงาน

หนาททสาคญ

(1) ดาเนนการแกปญหาของลกจางทประสบปญหารวมกนในระดบชาตเสนอแนะตอ

รฐบาลทางดานกฎหมายแรงงาน

(2) ทาหนาทเปนศนยกลางประสานงานของสหพนธแรงงานระดบตางๆ วางนโยบาย

และแนวทางปฏบต สาหรบสหพนธแรงงาน

(3) ใหความชวยเหลอแกสหพนธแรงงานทเพงกอตงใหม รวมทงตดตอกบองคการ

ระหวางประเทศเพอแลกเปลยนความรและประสบการณซงกนและกน

สภาองคการลกจาง หมายถง องคการของสหภาพแรงงานหรอสหพนธแรงงานตงแต 15 แหง

ขนไปทจดตงขนตามพระราชบญญตแรงงานสมพนธ เพอสงเสรมการศกษาและสงเสรมการแรงงาน

สมพนธ

สหพนธแรงงานและสภาองคการลกจาง ลวนมสถานภาพเปนนตบคคลและตางกมสทธและ

หนาทตามกฎหมายและตามขอบขายแหงวตถประสงคในการขอจดทะเบยนจดตง สามารถทานตกรรม

สญญาทมผลผกพนใชบงคบได

186

9.9 สหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) ความเปนมา

สหภาพแรงงานในประเทศไทยเรมมมาตงแตสมยกอนสงครามโลกครงท 2 โดยพวกลกจาง

ไดมการกอตงสมาคมลกจาง สมาคมลกจางแหงแรกคอสมาคมคนงานรถราง ตงขนใน พ.ศ.2440 ม

สมาชกประมาณ 300 คน สมาคมนตงขนเพอใหความชวยเหลอสมาชกในยามเจบปวยและชราภาพและ

สงเสรมใหมการปรองดองกน แตยงมไดมวตถประสงคเพอเจรจาตอรองเงอนไขการวาจางแรงงานกบ

ฝายนายจาง

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 พวกลกจางมความตนตวกนมากและเรมม

การรวมตวกนเพอตอรองกนนายจางมากขน จะเหนไดวาในชวง พ.ศ.2475 – 2477 พวกลกจางไดมความ

เคลอนไหวเพอเรยกรองคาจางแรงงานและสวสดการตาง ๆ อยางมาก มการนดหยดงานเกดขนทงใน

กรงเทพมหานครและตางจงหวด เชน การนดหยดงานของคนงานจนลากรถเพอตองการใหเจาของรถ

ลากลดราคาคาเชา การนดหยดงานของคนงานหญงโรงงานยอมผาเนองจากถกลดคาจาง การนดหยด

งานของคนงานรถไฟเนองจากเหนวาผบงคบบญชาไมมความยตธรรม การแกไขไมไดมมาตรการท

แนนอนเนองจากไมมกฎหมายแรงงานสมพนธโดยเฉพาะและไมมหนวยงานรบผดชอบดานแรงงาน

โดยตรงเพยงแตเขาไปไกลเกลยขอพพาทแรงงานใหตกลงกนและลกจางกลบเขาทางานตามเดม

หลงสงครามโลกครงท 2 สนสดใน พ.ศ.2488 ประเทศไทยประสบปญหาเงนเฟออยางรนแรง

ชวงเวลาดงกลาว ลกจางกจการรถไฟ ทาเรอ และโรงงานยาสบ มการนดหยดงานเพอขอขนคาแรงและ

รฐกตองเขาไปไกลเกลยโดยทยงไมมกลไกทแนนอน ตอมาใน พ.ศ.2490 ลกจางไดรวมตวกนตงสมาคม

อกจานวนมากเปนสมาคมทคอนขางใหญคอสมาคมสหอาชวกรรมกรนครกรงเทพฯ โดยมกลมลกจางท

เปนคนจนและคนไทยทนยมฝายซายเปนผรเรมกอตงขน สมาคมนกอตงขนถกตองตามกฎหมายม

ลกษณะเปนสหพนธแรงงาน สมาชกมาจากกจการไมขดไฟ โรงสขาว โรงเลอย ปนซเมนต รถไฟ

รถราง สมาคมนไดเขาเปนสมาชกของสหพนธแรงงานระหวางประเทศฝายซาย คอ World Federation

of trade Union (WFTU) กรรมการของสมาคมบางคนมสวนพวพนกบฝายคอมมวนสต ดงนนเมอม

พระราชบญญตปองกนการกระทาอนเปนคอมมวนสตใน พ.ศ.2495 สมาคมนจงสลายตวไป และม

กรรมการบางคนถกจบดาเนนคด อยางไรกตามความเคลอนไหวของสมาชกยงมอยแตทาอยางลบๆ

ใน พ.ศ.2492 หลงการปฏวต รฐบาลชดใหมไดกอตงสมาคมระดบชาตขนอก ชอวา สมาคม

กรรมกรไทย ประกอบดวยสมาชกทเปนลกจางคนไทย โดยเฉพาะททางานอยในสาขาอาชพตางๆ เชน

คนงานทาเรอ คนงานรถไฟ ชาวนา ชาวสวน คนงานเหมองแร คนกรดยาง คนงานโรงงานยาสบ และ

คนงานปาไม สมาคมนไดเปนสมาชกของสหพนธแรงงานระหวางประเทศฝายขวา คอ International

Confederation of Free Trade Union (ICFTU) ในระยะเรมแรกมการดาเนนงานทางดานการให

187

สวสดการแกสมาชก และทาไดเปนอยางด ตอมาผนาสมาคมเกดการขดแยงกน และการดาเนนการใน

ระยะหลงๆเขาไปเกยวกบทางการเมองอยางมาก จนใน พ.ศ. 2501 สมาคมจงถกยกเลกไป

พ.ศ.2496 มการจดตงสมาคมเสรแรงงานแหงประเทศไทย สมาคมนไดรบการอปถมภจาก

รฐบาล มจดมงหมายสาคญทจะควบคมและหนเหความนยมของลกจางโดยเพาะลกจางคนจน ใหแยกตว

ออกจากสมาคมสหอาชวกรรมกรนครกรงเทพฯ ซงนยมฝายซายและยงดาเนนการแบบลบๆอย แต

สมาคมนยงมปญหาเรองการเงนและการบรหารสมาคม จงไดถกยกเลกไปในพ.ศ.2499

ใน พ.ศ.2499 ไดมพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 ซงถอวาเปนกฎหมายแรงงานฉบบแรกท

มบทบญญตใหสทธลกจางรวมกนกอตงเปนสหภาพแรงงาน และใหนายจางยอมรบสหภาพแรงงานเปน

ตวแทนในการเจรจาและตกลงเงอนไขการทางาน พระราชบญญตฉบบนไดวางหลกการและสทธหนาท

ของสหภาพแรงงานไวอยางชดเจน ตลอดจนวธการเกยวกบการเจรจาตอรองและการไกลเกลยระงบขอ

พพาท หลกการและวธการเกยวกบการจดตงและดาเนนการของสหภาพแรงงาน

หลงจากไดประกาศใชพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 แลว ปรากฏวาบรรดาลกจางได

สนใจรวมกนตงสมาคมลกจางขนอยางมาก คอมลกจางมาขอจดทะเบยนรวมทงสน 154 สมาคม

นอกจากนสมาคมเสรแรงงานแหงประเทศไทย ไดเปลยนเปนสหพนธเสรแรงงานแหงประเทศไทย

เชนเดยวกบสมาคมกรรมกรไทยไดเปลยนเปน สหพนธแรงงานแหงประเทศไทย ในระยะนแมจะมการ

กอตงสมาคมลกจางและสหพนธแรงงานมากมาย แตการดาเนนงานยงไมกาวหนาเทาทควร เนองจาก

ประสบปญหาทางการเงนเพราะสมาชกไมใหความรวมมอในการเสยคาบารง ผนามความเหนแตกแยก

กน การทางานของสมาคมลกจางตกเปนเครองมอของนกการเมองทหวงผลประโยชนทางการเมองและ

หาคะแนนเสยงจากชนชนแรงงาน มการนดหยดงานเพอขอเพมคาจางแรงงานอยางแพรหลาย ทาให

กระทบกระเทอนตอนายจางและวงการอตสาหกรรมเปนอยางมาก หลงจากมการปฏวตในตน พ.ศ.2501

คณะปฏวตจงไดออกประกาศยกเลกพระราชบญญตแรงงาน พ.ศ.2499 และหามการกอตงสมาคมลกจาง

หรอสหภาพแรงงาน ทาใหการรวมตวอยางเปดเผยของลกจางตองมอนระงบไป การบรหารแรงงาน

ระยะนเปนหนาทของกระทรวงมหาดไทย ซงใน พ.ศ.2508 รฐบาลไดตราพระราชบญญตกาหนดขอ

พพาทแรงงานขน ซงเปนการกาหนดขอปฏบตตางๆใหแกนายจางและลกจางในการดาเนนการแกไขขอ

พพาทแรงงาน ซงในทางปฏบตมกจะไมคอยไดผล เพราะมกจะมการนดหยดงานกอนแลวจงจะสง

ตวแทนมาเจรจาตอรอง และการเจรจามกจะเปลยนตวแทนอยเสมอ ทาใหการเจรจามกไมประสบ

ผลสาเรจ

เมอมการยกเลกกฎหมายแรงงานฉบบแรกแลว สหภาพแรงงานกถกยกเลกไป และไมมการ

เคลอนไหวจนกระทง พ.ศ.2514 ซงนกบรหารและนกวชาการดานแรงงานไดพยายามผลกดนใหคณะ

ปฏวตเหนความสาคญดานกฎหมายแรงงาน จงมประกาศคณะปฏวต ฉบบท 103 ซงมสาระสาคญ 4

ประการคอ ขอกาหนดคมครองแรงงาน การแรงงานสมพนธ การกาหนดคาจางขนตา และการจดตง

188

กองทนเงนทดแทน และใหสทธลกจางจดต งสมาคมเพอเปนตวแทนของลกจางในการรกษา

ผลประโยชน เปนศนยกลางในการประชมปรกษาหารอและทางานรวมกนระหวางนายจางกบลกจาง ม

ผลบงคบใชตงแต วนท 16 เมษายน 2515 เปนตนไป

เมอครงมการเคลอนไหวของนกศกษาและประชาชนใน พ.ศ. 2517 จนเปนผลใหรฐบาลของ

จอมพลถนอม กตขจร ตองลาออกไป และมการต งรฐบาลใหมโดย นายสญญา ธรรมศกด เปน

นายกรฐมนตร และมการตงสภานตบญญตแหงชาตขนใหม ซงไดใหความสนใจในปญหาแรงงาน จง

ไดรเรมยกรางกฎหมายแรงงานขนใหม และสามารถประกาศใชพระราชบญญตแรงงานสมพนธ

พ.ศ.2518 โดยมผลบงคบใชตงแต วนท 28 มนาคม 2518 สาระสาคญคอ ไดมการกาหนดอตราคาจาง

ขนตาใหม ใหสทธในการจดตงองคกรคมครองผลประโยชนและพยายามจะออกระเบยบและกฎเกณฑ

ใหฝายนายจางและฝายลกจางปฏบตตอกนอยางเปนธรรม และอยกนดวยด สาระสาคญของการ

เปลยนแปลงเกยวกบสมาคมลกจางคอ เปลยนชอสมาคมลกจางเปน สหภาพแรงงาน และสพภาพ

แรงงานสามารถรวมกลมเปนสหพนธแรงงาน และสภาองคการลกจาง

ปลาย พ.ศ.2519 เกดการปฏรปทางการเมอง ไดมประกาศคณะปฏรปการปกครองแกไข

พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ.2518 และออกประกาศหามการหยดงาน และปดงานงดจาง ทาให

การแรงงานสมพนธทจะเรมดาเนนงานดวยด ตองหยดชะงกไมตอเนอง

การเคลอนไหวทางดานแรงงานมาฟนตว และไดรบการยอมรบอกครงหนงในสมยของ

รฐบาลชดพลเอกเกรยงศกด ชมะนนทร โดยผนาสหภาพแรงงานไดรบพระมหากรณาโปรดเกลาฯ

แตงตงเปนสมาชกสภานตบญญต สหภาพแรงงานไดรบการรบรองจากรฐบาล มตของรฐบาลชดใหม

ยอมรบสหภาพแรงงานสงกดหนวยงานรฐวสาหกจเขาอยในกฎหมายแรงงานเหมอนเดม ดงนนชวง

หลงป พ.ศ.2520 จงเปนชวงทสหภาพแรงงานไดกอตงกนมากขน นอกจากนนรฐบาลยงอนญาตใหม

การแตงตงและเลอกตงผแทน ฝายลกจาง ฝายนายจาง และรฐบาลขนเปนคณะกรรมการสภาทปรกษา

เพอพฒนาแรงงานแหงชาต

จานวนสหภาพแรงงานและจานวนสมาชกของสหภาพแรงงานในประเทศไทยตงแต พ.ศ.

2515 – 2541 สามารถสรปไดดงตารางท 9.1 จะเหนไดวาในป พ.ศ. 2515 มสหภาพรฐวสาหกจเพยง 2 แหง

และสหภาพแรงงานจานวน 9 แหงเทานน ระยะเวลาผานไปสบปคอป พ.ศ. 2525 มจานวนสหภาพ

รฐวสาหกจเพมขนเปน 84 แหงและสหภาพแรงงานเพมจานวนเปน 376 แหง มสมาชกรวมทงหมด

214,636 คน ตอมาในป พ.ศ. 2533 มจานวนสหภาพรฐวสาหกจเพมขนเปน 130 แหงและสหภาพแรงงาน

เพมจานวนเปน 713 แหง มสมาชกรวมทงหมด 336,061 คน หากพจารณาแยกเปนจงหวดตางๆพบวาใน

ป พ.ศ.2541 จานวนสหภาพแรงงานและจานวนสมาชกของสหภาพแรงงานดงตารางท 9.2 โดยทจงหวด

สมทรปราการมสหภาพแรงงานมากทถง 396 แหง มสมาชกจานวน 92,258 คน รองลงมาคอ กรงเทพมหานคร

มสหภาพแรงงานมากทถง 292 แหง มสมาชกจานวน 93,432 คน

189

2) ขอมลทางสถต

ตารางท 9.1 จานวนสหภาพแรงงานทวประเทศ ป 2515 - 2541

พ.ศ. จานวนสหภาพ

รฐวสาหกจ

จานวนสหภาพ

แรงงานทงหมด

จานวนสมาชก สหภาพแรงงาน

ตงใหม

สหภาพแรงงาน

ยกเลก

2515 2 9 - 9 -

2516 4 22 - 13 -

2517 11 45 - 23 -

2518 28 111 50,000 66 -

2519 49 184 70,483 78 5

2520 47 164 - 2 22

2521 54 174 95,951 23 13

2522 62 206 114,349 52 20

2523 70 255 150,193 55 6

2524 79 334 153,960 90 11

2525 84 376 214,636 58 15

2526 91 414 221,739 47 10

2527 93 430 212,343 45 29

2528 97 436 234,359 56 50

2529 107 469 241,709 59 26

2530 116 514 272,608 69 24

2531 118 562 295,901 77 29

2532 123 593 309,041 71 40

2533 130 713 336,061 142 22

2534 - 657 169,424 102 158

2535 - 749 190,142 136 44

2536 - 839 231,480 130 40

2537 - 888 242,730 129 80

2538 - 971 261,348 104 21

2539 - 1015 280,963 86 45

2540 - 968 270,276 57 104

2541 - 999 265,982 71 4

ทมา : กองแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม

190

ตารางท 9.2 สถตจานวนสหภาพแรงงานแยกตามรายจงหวด ณ วนท 31 ธนวาคม 2541

ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก ลาดบ จงหวด จานวน สมาชก

1 กรงเทพมหานคร 292 93,432 21 ระยอง 1 134

2 สมทรปราการ 396 92,258 22 ชยภม 2 80

3 ปทมธาน 90 29,786 23 นครสวรรค 2 322

4 สมทรสาคร 35 7,269 24 บรรมย 2 1,010

5 ชลบร 20 3,963 25 มหาสารคาม 1 45

6 นนทบร 21 5,910 26 กาฬสนธ 1 43

7 ภเกต 10 1,637 27 นครพนม 3 133

8 สระบร 17 6,510 28 สพรรณบร 1 30

9 ฉะเชงเทรา 16 5,033 29 เชยงราย 1 12

10 นครราชสมา 7 3,517 30 หนองบวลาภ 1 102

11 พระนครศรอยธยา 30 7,345 31 เลย 1 80

12 นครปฐม 17 2,269 32 รอยเอด 5 357

13 ขอนแกน 5 631 33 สรนทร 1 53

14 อดรธาน 3 696 34 หนองคาย 1 275

15 อางทอง 3 898 35 สงหบร 2 494

16 เพชรบร 1 258 36 อานาจเจรญ 1 60

17 สกลนคร 2 27 37 พษณโลก 1 700

18 ศรษะเกษ 1 291 38 ลพบร 3 176

19 เชยงใหม 1 12 39 สระแกว 1 67

20 กาแพงเพชร 1 67

รวม 999 265,982

ทมา : สานกงานทะเบยนกลาง กองแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

หลงจากทประเทศไทยไดมการพฒนาเศรษฐกจโดยมงเนนไปทภาคอตสาหกรรม จะเหนได

วาการกอตงสหภาพแรงงานและองคการลกจางตางๆ มทงตงขนใหมและยกเลกไป จนมาถงป พ.ศ.

2556 จานวนสหภาพแรงงานเพมขนเปน 1,411 แหง มสมาชกรวมท งหมด 420,943 คน ในขณะท

จานวนสหภาพแรงงานรฐวสาหกจลดลงเหลอเพยง 47 แหง มสมาชกแรงงานรฐวสาหกจรวมท งหมด

178,281 คน(ตารางท 9.3) ตอมาในป พ.ศ. 2559 จานวนสหภาพแรงงานลดลงเหลอ 1,398 แหง แตม

สมาชกรวมทงหมดเพมขนเปน 448,515 คน ในขณะทจานวนสหภาพแรงงานรฐวสาหกจมเทาเดมคอ 47

แหง แตมสมาชกแรงงานรฐวสาหกจรวมทงหมดลดลงเหลอ 175,315 คน(ตารางท 9.4)

191

ตารางท 9.3 จานวนองคการแรงงาน ทวราชอาณาจกร ณ ธนวาคม พ.ศ. 2556

องคการแรงงาน รวม กรงเทพฯ ภมภาค

สหภาพแรงงานรฐวสาหกจ 47 39 8

จานวนสมาชกสหภาพแรงงานรฐวสาหกจ (คน) 178,281 157,020 21,261

สหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) 1,411 392 1,019

จานวนสมาชกสหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) (คน) 420,943 131,517 289,426

สหพนธแรงงานรฐวสาหกจ 1 1 -

สหพนธแรงงาน (กจการเอกชน) 21 6 15

สภาองคการลกจาง 13 12 1

สมาคมนายจาง 350 155 195

สหพนธนายจาง 2 1 1

สภาองคการนายจาง 14 14 -

ทมา : สานกแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

ตารางท 9.4 จานวนองคการแรงงาน ทวราชอาณาจกร ณ ธนวาคม พ.ศ. 2559

องคการแรงงาน รวม กรงเทพฯ ภมภาค

สหภาพแรงงานรฐวสาหกจ 47 38 9

จานวนสมาชกสหภาพแรงงานรฐวสาหกจ (คน) 175,315 153,602 21,713

สหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) 1,398 342 1,056

จานวนสมาชกสหภาพแรงงาน (กจการเอกชน) (คน) 448,515 133,582 314,933

สหพนธแรงงานรฐวสาหกจ 1 1 -

สหพนธแรงงาน (กจการเอกชน) 21 6 15

สภาองคการลกจาง 15 13 2

สมาคมนายจาง 318 142 176

สหพนธนายจาง 2 1 1

สภาองคการนายจาง 14 14 -

ทมา : สานกแรงงานสมพนธ กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

192

3) วตถประสงค

พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พ.ศ. 2518 ไดกาหนดวตถประสงคไว 2 ประการ

(1) เพอการแสวงหาและคมครองผลประโยชนเ กยวกบสภาพการจางงาน ซงเปน

วตถประสงคดานสวสดการทางเศรษฐกจ รวมทงสงเสรมสวสดการทางเศรษฐกจใหดยงขน

(2) เพอสงเสรมความสมพนธอนดระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน เปน

วตถประสงคทางสงคมซงมงสงเสรมสนตภาพในวงการอตสาหกรรม โดยจะมขนไดกเพราะ

ความสมพนธดาเนนไปดวยด ตางฝายตางเขาใจและรบรในปญหา เหนอกเหนใจซงกนและกน

4) การจดตง

ทาไดโดยบคคลคณะหนงผมคณสมบตตามทกฎหมายแรงงานสมพนธกาหนดไว มจานวนไม

นอยกวา 10 คน เรยกวา “ คณะผกอการ ” ยนคาขอเปนหนงสอตอนายทะเบยน โดยตองมคณสมบต

ดงตอไปน

(1) เปนลกจางของนายจางคนเดยวกน หรอลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกนโดย

ไมคานงวาจะมนายจางกคน

(2) เปนผบรรลนตภาวะ

(3) เปนผมสญชาตไทย

การยนคาขอจดทะเบยนนน ผกอการตองยนพรอมดวยรางขอบงคบทอยางนอยตองมขอความ

ดงตอไปน

(1) ชอ ซงตองมคาวา “สหภาพแรงงาน ” กากบไวกบชอนนดวย

(2) วตถประสงค

(3) ทตงสานกงาน

(4) วธรบสมาชกและการขาดสมาชก

(5) อตราเงนคาสมคร คาบารง และวธการชาระเงน

(6) ขอกาหนดเกยวกบสทธและหนาทของสมาชก

(7) ขอกาหนดเกยวกบการจกการ การใชจายเงน การเกบรกษาเงน และทรพยสนอน จนไป

ถงการทาบญชและตรวจสอบบญช

(8) ขอกาหนดเกยวกบวธการพจารณาในการนดหยดงาน และวธการอนมตขอตกลงเกยวกบ

สภาพการจางงาน

(9) ขอกาหนดเกยวกบการประชมใหญ

(10) ขอกาหนดเกยวกบ จานวนกรรมการ การเลอกตงกรรมการ วาระของการเปนกรรมการ

การพนจากตาแหนงของกรรมการ และการประชมของกรรมการ

193

จานวนอยางนอย 3 ฉบบตอนายทะเบยน เมอนายทะเบยนรบทราบแลวกจะพจารณาความ

ถกตองตามกฎหมายของวตถประสงคและคณสมบตของผยนคาขอ เมอเหนวาถกตองและวตถประสงค

ไมขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชน นายทะเบยนจะรบจดทะเบยนพรอมทงออกใบสาคญแสดง

การจดทะเบยนใหแกสหภาพแรงงาน แตถาเหนวาไมถกตอง จะมคาสงใหแกไขเพมเตมใหถกตองแลว

จงคอยรบลงทะเบยน และเมอรบลงทะเบยนแลว ใหนายทะเบยนประกาศการจดทะเบยนสหภาพ

แรงงานในราชกจจานเบกษา

ผเรมกอการจดตงสหภาพแรงงาน ตองจดใหมการประชมใหญสามญครงแรก ภายใน 120 วน

นบแตวนทจดทะเบยน เพอ

(1) เลอกตงคณะกรรมการและมอบหมายงานใหแกคณะกรรมการ

(2) อนมตรางขอบงคบทไดยนแกนายทะเบยนไปแลวเมอคราวยนคาขอจดทะเบยน

เมอทประชมใหญไดเลอกตงคณะกรรมการและอนมตรางขอบงคบแลว ใหนาสาเนาขอบงคบ

และรายชอ ทอย อาชพ ของกรรมการไปจดทะเบยนรบรองภายใน 14 วน นบแตวนททประชมใหญลง

มต

นายทะเบยนอาจมคาสงไมรบจดทะเบยนเมอเหนวา วตถประสงคของสหภาพแรงงานขดตอ

ความสงบเรยบรอยของประชาชน เมอไดรบแจงคาสงไมรบจดทะเบยนพรอมทงเหตผลทไมรบจด

ทะเบยนแลว ผขอจดทะเบยนมสทธอทธรณตอรฐมนตรโดยทาเปนหนงสอยนตอนายทะเบยนภายใน

30 วนนบแตวนทไดรบแจงคาสง แลวรฐมนตรจะทาการวนจฉยแลวแจงใหผอทธรณทราบภายใน 30

วน นบแตวนทไดรบหนงสออทธรณ หากยงไมเปนทพอใจ ผอทธรณมสทธดาเนนการตอไปเพอใหศาล

แรงงานพจารณาวนจฉยได

5) สทธและอานาจหนาท

สทธ : สหภาพแรงงานมสทธปฏบตการโดยไมตองถกกลาวหาหรอฟองรองทางอาญาหรอ

ทางแพงในการดงตอไปน

(1) เขารวมเจรจาทาความตกลงกบนายจาง สมาคมนายจาง ลกจาง สหภาพแรงงานอน

สหพนธนายจาง หรอสหพนธแรงงาน เพอเรยกรองสทธหรอประโยชนทสมาชกสมควรไดรบ

(2) นดหยดงาน หรอชวยเหลอ ชกชวนหรอสนบสนนใหสมาชกนดหยดงาน

(3) ชแจงหรอโฆษณาขอเทจจรงเกยวกบขอพพาทแรงงาน

(4) จดใหมการชมนมหรอเขารวมโดยสงบในการนดชมนม

เวนแตเปนความผดทางอาญาในลกษณะการกอใหเกดภยนตรายตอประชาชน เกยวกบชวต

และรางกาย เกยวกบเสรภาพและชอเสยง ทรพย และความผดในทางแพงทเกยวเนองกบความผดทาง

อาญาในลกษณะดงกลาว

194

อานาจหนาท : กฎหมายกาหนดใหสหภาพแรงงานมอานาจหนาทดงตอไปน

(1) เรยกรอง เจรจาทาความตกลงและรบทราบคาชขาด หรอทาขอตกลงกบนายจางหรอ

สมาคมนายจางในกจการของสมาชกได

(2) จดการและดาเนนการเพอใหสมาชกไดรบผลประโยชน

(3) จดใหมบรการสารสนเทศเพอใหสมาชกตดตอเกยวกบการจดหางาน

(4) จดใหมบรการการใหค าปรกษาเพอแกไขปญหาหรอขจดขอขดแยงเกยวกบการ

บรหารงานและการทางาน

(5) จดใหมการใหบรการเกยวกบการจดสรรเงนหรอทรพยสน เพอสวสดการของสมาชก

หรอสาธารณประโยชน

(6) เรยกเกบเงนคาสมครเปนสมาชก และเงนคาบารงตามอตราทกาหนดในขอบงคบของ

สหภาพแรงงาน

6) สมาชก

คณสมบต : ตองมคณสมบตดงตอไปน

(1) เปนลกจางของนายจางคนเดยวกน หรอเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกน

กบผขอจดทะเบยนสหภาพแรงงาน

(2) เปนผมอายตงแต 15 ป ขนไป

(3) เปนลกจางทไมใชผบงคบบญชาทมอานาจในการจาง การลดคาจาง การเลกจาง การให

บาเหนจ หรอการลงโทษ

สทธและหนาท : กฎหมายแรงงานสมพนธกาหนดไวดงน

(1) มสทธในการขอตรวจสอบทะเบยนสมาชก เอกสารหรอบญช เพอทราบการดาเนนการ

ของสหภาพแรงงานไดในเวลาเปดทาการ

(2) มสทธไดรบประโยชนทเกดจากการดาเนนการตามวตถประสงคของสหภาพแรงงาน

(3) มสทธทจะถกเสนอชอเพอรบการเลอกตงเปนกรรมการสหภาพแรงงาน ถาหาก

- มสญชาตไทย

- มอายไมตากวา 20 ป

(4) ผทเปนกรรมการสหภาพแรงงาน มสทธลางานเพอดาเนนกจการสหภาพแรงงานใน

ฐานะผแทนลกจางในการเจรจา ไกลเกลย และชขาดขอพพาทแรงงาน และมสทธลาเพอไปรวมประชม

ตามททางราชการกาหนด แตตองแจงใหนายจางทราบลวงหนาถงเหตทลาโดยชดเจน พรอมแสดง

หลกฐาน และใหถอวาวนลานนเปนวนทางาน

สมาชกภาพ : สนสดเมอตาย ลาออก ทประชมใหญใหออก หรอตามทกาหนดในขอบงคบ

ของสหภาพแรงงาน

195

7) การควบสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงาน 2 แหงขนไป อาจควบเขากนเปนสหภาพแรงงานเดยวกนไดเมอ

(1) มสมาชกเปนลกจางของนายจางคนเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางซงทางานในกจการ

ประเภทเดยวกนหรอไม

(2) มสมาชกเปนลกจางซงทางานในกจการประเภทเดยวกน ไมวาจะเปนลกจางของนายจาง

คนเดยวกนหรอไม การควบนตองไดรบมตเหนชอบจากทประชมใหญ

8) การเลกสหภาพแรงงาน

สหภาพแรงงานเลกไดดวยเหตใดเหตหนงดงน

(1) ถามขอบงคบของสหภาพแรงงานกาหนดใหเลกในกรณใดๆ

(2) ทประชมใหญมมตใหเลก

(3) นายทะเบยนมคาสงใหเลก

(4) เมอลมละลาย

นายทะเบยนมอานาจสงใหเลกสหภาพแรงงานไดในกรณตอไปน

(1) เมอปรากฏวาการดาเนนงานขดตอวตถประสงค กฎหมาย หรอเปนภยตอเศรษฐกจหรอ

ความมนคงของประเทศ หรอขดตอความสงบเรยบรอย ศลธรรมอนดของประชาชน

(2) เมอนายทะเบยนมคาสงใหเลอกตงกรรมการขนใหมทงคณะและไมดาเนนการเลอกตง

ภายในระยะเวลาทกาหนด

(3) เมอสหภาพแรงงานไมดาเนนกจการตดตอกนเปนเวลาเกน 2 ป

ถาสหภาพแรงงานตองเลก ใหแตงตงผชาระบญชและทาการชาระบญช และใหนาบทบญญต

แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยการชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด

และบรษทจากดมาใชบงคบแกการชาระบญชของสหภาพแรงงาน เมอชาระบญชแลว ถามทรพยสน

เหลออย จะแบงใหแกสมาชกไมได จะตองโอนใหนตบคคลอนตามขอบงคบหรอตามมตทประชมใหญ

ถาไมระบใหมอบแกกรมแรงงาน เพอสวสดการของลกจาง

9.10 ความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานไทย

1) การเคลอนไหวของสมาพนธพนกงานรฐวสาหกจสมพนธ (สรส.)

วนท 5 เมษายน 2542 สรส. ไดจดประชมวาระพเศษเพอประเมนผลการชมนมทผานมาทปรบ

แนวทางการเคลอนไหวรวมกบองคกรเครอขายประชาธปไตยทมาขนกวาเดม เพอเปนกลมแนวรวมใน

การเรยกรองใหรฐบาลยบสภาโดยนาประเดนหลกการคดคานกฎหมายฟนฟเศรษฐกจเปนจดรวม

อดมการณเพอดงมวลชนจากประชาชนทวไปและการคดคานราง พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจ เปนจดรวม

ผลประโยชนเพอดงมวลชนจากพนกงานรฐวสาหกจทมความรสกตอความไมมนคงในการทางานอน

196

เกดจากนโยบายการแปรรปรฐวสาหกจ นอกจากน สรส. ไดปรบแนวทางการระดมมวลชนโดยเพมผนา

ของพนกงานรฐวสาหกจจาก 14 สมาคม เปน 21 องคกร

ระหวางวนท 27 – 30 เมษายน 2542 พนกงานองคกรรฐวสาหกจจานวน 800 – 2,100 คน ได

ชมนมกน ณ ลานพระบรมรปทรงมา โดยมเงอนไขการเจรจาตอรองกบฝายรฐบาลคอ “รฐบาลชดน

จะตองไมประกาศใช พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจ แมจะผานการวนจฉยจากศาลรฐธรรมนญวาไมขดตอ

รฐธรรมนญและออกบงคบใชเปนกฎหมายกตาม” ผลการเจรจารฐบาลยนยนวาตองนาเงนรายไดของ

รฐวสาหกจไปใชหนกองทนฟนฟฯ จงจะปฏบตตามนโยบายการแปรรปรฐวสาหกจตอไป

วนท 3 พฤษภาคม 2542 ตวแทน สรส. จานวน 14 คน นาโดยเลขาธการเขารวมเจรจากบ

รฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคมและคณะในฐานะตวแทนรฐบาล สรส. เจรจาเพอตองการใหรฐถอ

หนไมนอยกวา 70% ในรฐวสาหกจทแปรสภาพเปนบรษทจากดแลว และรฐตองไมนารายไดไปใชหน

กองทนฟนฟเพอพฒนาระบบสถาบนการเงน สรส. ตองการใหรฐบาลทาประชามตแตฝายรฐบาลไม

เหนดวยยนยนทจะถอหนในรฐวสาหกจนอยกวา 70% เพอนารายไดจากการขายหนไปแกไขปญหา

วกฤตของประเทศ

วนท 4 – 10 พฤษภาคม 2542 พนกงานรฐวสาหกจไดมการชมนมกนอกครง มการแจก

เอกสารคดคานการแปรรปแกประชาชนตามสถานทตาง ๆ ดวย

วนท 25 พฤษภาคม 2542 ไดมการชมนมคณะกรรมการกลาง สรส. ทประชมมมตใหองคกร

สมาชกแตละสมาคมจดชมนมภายในรฐวสาหกจของตน

วนท 26 – 31 พฤษภาคม 2542 สมาคมพนกงานรฐวสาหกจตาง ๆ ไดจดการปราศรยคดคาน

ราง พ.ร.บ.ทนรฐวสาหกจและการแปรรปรฐวสาหกจ พรอมกบแจกแบบสอบถามของแนวรวม

ประชาชนเพอคนอานาจการแปรรปรฐวสาหกจใหแกประชาชน

2) สภาองคการลกจางแรงงานเอกชนแหงประเทศไทยจดการสมมนา

วนท 30 พฤษภาคม 2542 สภาองคการลกจางแรงงานเอกชนแหงประเทศไทยรวมกบ BATU

จดการสมมนาเรอง “ การแกไขพระราชบญญตแรงงานสมพนธ ใครไดใครเสย ” มผเขารวมสมมนา

ประมาณ 50 คน สาระสาคญประกอบดวย การชแจงหลกการและเหตผลของรางพระราชบญญตแรงงาน

สมพนธ ของฝายรฐบาล ฝายคาน และฝายลกจาง

3) การประชมใหญสหพนธแรงงานกระดาษและการพมพแหงประเทศไทย

วนท 30 พฤษภาคม 2542 สหพนธแรงงานกระดาษและการพมพแหงประเทศไทย ไดจดการ

ประชมใหญสามญประจาปครงท 15 ขน ซงมวาระการประชมทสาคญไดแก การเลอกตงคณะกรรมการ

บรหารสหพนธแรงงานฯชดใหมแทนชดเดมทหมดวาระ กอนการประชมไดจดการบรรยายใหความร

ดานการประกนสงคม การบรรยายเรองนโยบายของสหพนธแรงงานกระดาษและการพมพ และการ

บรรยายเรองรางพระราชบญญตแรงงานสมพนธ

197

4) การฝกอบรมผนาสหภาพแรงงาน เรอง กระบวนการเลอกตง

วนท 20 มถนายน 2542 คณะกรรมการการเลอกตงรวมกบ สหพนธแรงงานอตสาหกรรมสง

ทอ การตดเยบเสอผาและผลตภณฑหนงแหงประเทศไทย และศนยอเมรกนเพอแรงงานนานาชาต

(ACILS) จดการฝกอบรมเพอใหความรเกยวกบสทธ หนาท การมสวนรวมและขบวนการการเลอกตง

ตามรฐธรรมนญใหม มคณะกรรมการสหภาพแรงงานในสงกดเขารวมอบรมประมาณ 35 คน

5) สภาองคการลกจางสภาแรงงานแหงประเทศไทย เขาพบนายกรฐมนตร

วนท 25 มถนายน 2542 องคการลกจางสภาแรงงานแหงประเทศไทยไดประสานงานเขาพบ

นายกรฐมนตรเพอยนหนงสอเรยกรองตอรฐบาลสองประเดน คอ

(1) ขอใหรฐบาลปฏบตตามแนวนโยบายในการแถลงเสนอรางพระราชบญญตงบประมาณ

รายจายประจาป 2543 เพอใหเกดผลในทางปฏบตอยางจรงจง

(2) ไมเหนดวยกบการปรบเปลยนตวรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม

เนองจากเหนวากระทรวงนมรฐมนตรมาแลว 9 คน ใน 6 ป

9.11 วเคราะหสหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) การเจรญเตบโตของสหภาพแรงงานไทยในชวงปจจบนนมสหภาพแรงงานเพมมากขน

โอกาสทสหภาพแรงงานจะรงเรองกมมากขนเพราะสหภาพแรงงานสามารถดาเนนกจการและเรยกรอง

ขอตอรองใหกบลกจางไดมากขน จานวนสมาชกกจะเพมมากขนดวย อยางไรกตาม การเจรญเตบโต

ของสหภาพแรงงานนนเราอาจจะวดไมไดจากจานวนหรอสมาชกทเพมมากขนแตเพยงอยางเดยว

โดยเฉพาะในประเทศไทยนนโครงสรางทางเศรษฐกจยงคงขนอยกบเกษตรกรรมเปนหลก แมจานวน

กาลงแรงงานจะเพมมากขนในภาคอตสาหกรรมแตกยงถอวามอยเปนจานวนนอยจากกลมคนดงกลาวน

ทรวมตวเปนสหภาพแรงงาน ทาใหฐานของสหภาพแรงงานจะยงคงเลกอย และมโอกาสทจะเขมแขง

ไดยากในเรองของการเขาไปมอทธพลตอทางดานการวางนโยบายของชาต

2) แนวความคดของผนาสหภาพแรงงาน การทางานของสหภาพแรงงาน ประเดนท

เกยวกบเรองอดมการณของสหภาพแรงงานกเปนสงสาคญ ผนาของสหภาพแรงงานไทยจานวนไมนอย

ยงไขวเขวในทศทางทตนจะเดนไป สบเนองมาจากผนาของสหภาพแรงงานของไทยนนไมไดเปนนก

สหภาพแรงงานอาชพเหมอนอยางในประเทศอนๆ เปนเพยงคนงานหรอลกจางทอทศเวลามาทางาน

สหภาพแรงงานเทานน ทาใหโอกาสในการทจะศกษาหาความรเกยวกบสหภาพแรงงานอยางจรงจงนน

ไมคอยม ผนาสวนใหญอาศยการยอมรบในกลมของตน บางคนทางานดวยใจรกและเสยสละ แต

มกจะถอนตวเมอมภาระเพมมากขน หลายคนสนใจและทางานดานนอยนานแตกยงไมกระจางในเรอง

อดมการณ และมกจะถกดงตวหรอถกหวานลอมโดยฝายจดการใหถอนตว ผนาอกประเภทหนงคอเปน

198

ผนาททางานเกยวกบสหภาพแรงงานมานาน มประสบการณและเขาใจขนตอนการตอรอง แตมก

ขดแยงกนเองเรองอดมการณหรอเรองผลประโยชน และมกจะยงเกยวกบการเมอง

3) ฐานของสหภาพแรงงานไทยในปจจบนจดวาไมแขงแรงหรอไมมระบบเทาทควร

สหภาพแรงงานจดตงขนไดงายๆ เพยงมผนากอการไมกคนกสามารถขอจดทะเบยนเปนสหภาพแรงงาน

ได ภาวะเชนนทาใหสหภาพแรงงานในประเทศไทยเกดขนไดงายและยกเลกงาย นอกจากน

ความสมพนธระหวางผนากบสมาชกกยงขาดระบบและความตอเนอง

4) สหภาพแรงงานในประเทศไทยยงไมพฒนาไปไกลเทาทควร โดยเฉพาะในเรองการ

รวมตวกนหรอการดาเนนงาน สหภาพแรงงานมหลายแหงกจรงแตยงขาดความตอเนองในเรองของ

กจกรรมและการคมครองรกษาผลประโยชนเพราะสมาชกสวนใหญกยงคงไมไดรบประโยชนอะไรจาก

การเปนสมาชกมากนก ผนาสหภาพแรงงานยงขาดประสบการณในการบรหารและการดาเนนงาน

ภารกจตางๆ เชน การจดประชมตดตอสงการ การวางแผนงาน และการทางานรวมกนของกลมสหภาพ

แรงงานกยงมขอบกพรองและขาดประสทธภาพ

5) บทบาทของสหภาพแรงงานเทาทผานมา จดเดนใหญไดแกการเรยกรองผลประโยชน

จากฝายจดการเปนหลก กจกรรมดานอนๆ เชนการใหบรการแกสมาชกยงมอยนอยมาก ซงในระยะยาว

ถอวาเปนอปสรรคเปนอยางมาก

6) อนาคตของสหภาพแรงงานไทยมองในเชงวเคราะหแลวยงไมแจมใสนก เนองจากการ

รวมตวกนของกลมสหภาพแรงงานซงแตกแยกกนในปจจบนกระทาไดยาก การดาเนนงานงาน

บางอยางอาจจะมการมองวาเปนการรวมตวกนอยางหลวมๆ มงแกปญหาเฉพาะหนาเทานน

7) การขาดผนาทกลาเสยสละทางานเพอผใชแรงงานจรงๆ ผนาสหภาพแรงงานตอง

เสยสละและมจดหมายทแนนอน ผนาแรงงานไทยในปจจบนสวนใหญจะเปนผนาดวยความจาเปน

และมงแกไขปญหาภายในองคกรทตนสงกดอยเทานน ยงขาดการประสานงานและรวมมอกนระหวาง

กลมสหภาพแรงงาน

9.12 ปญหาและอปสรรคของสหภาพแรงงานในประเทศไทย

1) อานาจการตอรองของลกจางยงไมเขมแขงเพยงพอเพราะรปแบบของสหภาพแรงงานไม

มความเปนเอกภาพ ในแงฐานะทางการเงนกยงไมมความมนคงจงไมสามารถจะใหหลกประกนในเรอง

การจายเงนชดเชยรายไดปกตประจาวนซงสญเสยไปในระหวางการนดหยดงาน

2) นายจางไมใหความสนบสนนแกลกจางของตนในการเขารวมในการกอต งสหภาพ

แรงงาน ถาลกจางคนใดเปนผรเรมหรอเขารวมในการกอตงสหภาพแรงงานมกจะถกขดขวางหรอถก

กลนแกลง ทาใหลกจางไมกลาทจะใหความสนใจกบสหภาพแรงงานอยางจรงจงมากนก

199

3) ลกจางสวนใหญสนใจในเรองของการทางานเพอใหมรายไดมากกวาการตอสเพอรกษา

ผลประโยชนของตนโดยการรวมกนเปนสหภาพแรงงาน จงทาใหความเขมแขงและความพรอมเพรยง

ของสหภาพแรงงานลดนอยลงไป

4) เนองจากประชากรสวนใหญของไทยมอาชพเกษตรกรรม ดงนนลกจางคนงานใน

โรงงานอตสาหกรรมเปนแรงงานทเคลอนยายมาจากภาคเกษตรกรรม เปนแรงงานทขาดจตใจแบบ

สงคมอตสาหกรรม จงไมเขาใจและไมสนใจในการตอสเพอสทธผลประโยชจากนายจางมากนก

5) อตราคาจางขนตาของไทยอยในเกณฑทตาอยแลว ถาหากเขารวมเปนสมาชก สหภาพ

แรงงานตองจายคาธรรมเนยมและคาบารงสมาชกเปนรายเดอนอก เปนการเพมรายจายมากขนอก

คนงานจงไมคอยใหความสนใจมากนก

6) ลกษณะนสยของคนไทยทไมชอบแสดงความคดเหนอยางเปนพธการตามระบอบ

ประชาธปไตย ทาใหการประชมภายในสหภาพแรงงานขาดความเขมแขง ขาดความพรอมเพรยงจาก

สมาชกหรอกรรมการ ทาใหการบรหารงานของสหภาพแรงงานตองซบเซาไปในทสด

7) ลกจางคนงานยงรสกวาขาดความมนคงในหลายๆดาน เชน ดานรายได ความยตธรรม

จากเจาหนาทผเกยวของ ความปลอดภยสวนบคคล ทาใหไมกลาทจะเสยงในเรองสทธเสรภาพตามท

กฎหมายแรงงานรบรองมากนก ซงอาจเกดจากการทกฎหมายแรงงานมหลายขนตอนในการปฏบตทา

ใหไมสามารถใหความเปนธรรมแกลกจางไดในทนท

8) ผนาสหภาพแรงงานไทยขาดความเปนผนา เชน ยงขาดความรความสามารถในเรอง

ของการเจรจารวมตอรอง การทไมสามารถอทศเวลาใหกบสหภาพแรงงานไดอยางเตมท ขาด

อดมการณทชดเจน

9) สหภาพแรงงานถกแทรกแซงโดยพลงอานาจทางการเมอง ทาใหพฒนาการของ สหภาพ

แรงงานเปนไปอยางไมตอเนอง จนในบางครงทาใหความเคลอนไหวของสหภาพแรงงานสบสน

คลมเครอ ไมสามารถกาหนดนโยบายหรอแนวทางการตอสทแนนอนได และถกใชเปนเครองมอใน

การชวงชงอานาจและผลประโยชนสวนตวของบคคลบางคน หรอบางกลม

บทท 10

การแรงงานสมพนธและการตอรองรวม

10.1 การแรงงานสมพนธ

10.1.1 ความหมาย

การแรงงานสมพนธ เปนกระบวนการของความสมพนธอนเนองมาจากการทางานของมนษย

ซงมขอบขายครอบคลมถงความสมพนธในงานบคคล ความสมพนธทมนษยพงมตอมนษยหรอทนยม

เรยกกนวา มนษยสมพนธ และความสมพนธทางสถาบน

ความสมพนธในงานบคคล เปนความสมพนธในสถานททางานของมนษย ซงจะเปนไป

ในทางดหรอเลว ขนอยกบลกษณะของความสมพนธนน ๆ วา เปนความสมพนธตามอานาจหนาท

ความสมพนธตามอานาจบญชาการ หรอความสมพนธตามสถานภาพประการหนง และขนอยกบ

ความสามารถในการบรหารงานบคคลอกประการหนง

มนษยสมพนธ เปนความสมพนธสวนบคคลทมนษยพงมตอมนษย แสดงถงขดความสามารถ

สวนบคคลทจะปรบตนเองใหเขากนไดกบบคคลอน ๆ ดวยการรบรและเขาใจในปญหาขอเดอดรอน

ตลอดจนธรรมชาตอนเปนบคลกลกษณะของบคคลซงตนเกยวของคลกคล ความสมพนธชนดนแฝงไว

ดวยความรก ความเมตตา ความรสกทดมความเปนกนเอง ความจรงใจและความปรารถนาด ฉะนน

ความสมพนธชนดน จงมลกษณะเปนความสมพนธในแงของคณธรรมหรอศลธรรม

ความสมพนธทางสถาบน เปนความสมพนธทมทงลกษณะความสมพนธในดานผลประโยชน

และลกษณะความสมพนธตามหนาท เปนเรองทเกยวกบการใชอานาจการตอรองในเรองทเกยวกบสทธ

และผลประโยชนระหวางสถาบนลกจางนายจางทเกยวของ และเกยวกบการใชอานาจเขาจดการตาม

หนาททรฐพงกระทาเพอสนตสขในวงการอตสาหกรรมและเพอความมนคงของชาต

ฉะน น จงอาจกลาวใหเปนการเฉพาะเจาะจงลงไปไดวา การแรงงานสมพนธหมายถง

กระบวนการบรหารและการจดการทางดานแรงงานของสถาบนสามฝาย อนไดแก สถาบนนายจาง

สถาบนลกจาง และรฐบาล เพอใหมการทาความตกลงกน โดยสนตวธเกยวกบคาจาง ผลประโยชน

เกยวกบการจางงานและเพอการสงเสรมความสมพนธอนดในวงการอตสาหกรรม

10.1.2 ความจาเปนทจะตองมสถาบนลกจาง

ระบบสงคมอตสาหกรรมแบบเสรนยม เปนระบบสงคมทเทดทนเสรภาพและยกยอง

ความสาเรจสวนบคคล การแขงขนกระทาและการแบงแยกแรงงานในการผลตถกถอวาเปนวธการ

201

สงเสรมผลตภาพในการผลตทมประสทธภาพ แตในมมทกลบกนการแขงขนกคอการทาลายสาหรบผ

พายแพ ซงเปนคนสวนขางมาก และชยชนะของคนสวนนอยกคออภสทธและการผกขาด ขณะเดยวกน

การแบงแยกแรงงานกเปนการสลายฝมอ ความชานาญของมนษย จนกระทงคนงานชางฝมอหมด

ความสาคญ หรอมความสาคญเปนรองเครองจกรทถกนาเขามาใชทดแทนแรงงานของชางฝมอใน

โรงงานอตสาหกรรม ภาวการณในสงคมอตสาหกรรมยคใหมใหความสมหวงในเรองของความมนคง

แกผชนะและผมโอกาส แตใหความผดหวงแกผพายแพและผไรโอกาส สรางความไมเปนธรรมทาง

สงคมใหเกดการขนกบลกจาง และความไมเปนธรรมดงกลาวนเกนกาลงของลกจางคนงานทจะตอตาน

หรอแกไขไดแตเพยงลาพง

ดงนน สหภาพแรงงานซงเปนสถาบนทเกดจากการรวมตวของลกจาง จงมความจาเปนอยาง

ยงสาหรบการตอสเรยกรองความเปนธรรม ตอรองเพอใหไดมาและพทกษรกษาใหคงไวซงสทธและ

ผลประโยชนเกยวกบการจาง

10.1.3 ความจาเปนทจะตองมสถาบนนายจาง

สงคมเศรษฐกจเสรนยมทตองพงพาตลาดซงอยไกลตวและมการแขงขนรอบดาน เปนสงคมท

ตองมการเสยงภยสงและมความไมแนนอน นายจางผทมเทเงนจากการระดมทนของผถอหนและจาก

การกยมจากแหลงเงนก จาเปนทจะตองหาหลกประกนทจะรกษาผลประโยชน และลดการเสยงภยจาก

การลงทนดวยการผกขาดทางการคา และการลดตนทนในการผลต แตในภาวะทลกจางมการจบกลม

เรยกรองทวงสทธและขอเพมคาจาง เพอใหสอดคลองและเหมาะสมกบภาวะคาครองชพทเปลยนแปลง

อยเรอย ๆ เชนน ความพยายามทจะลดตนทนหรอรกษาระดบของตนทนไวมใหเพมเตมดวยการลดหรอ

ตรงอตราคาจาง หรอดวยการนาเทคโนโลยการผลตทประหยดแรงงานมาใช ยอมจะไดรบการตอตาน

อยางแขงขนจากสหภาพแรงงาน และเกนกาลงทนายจางคนหนงคนใดจะกระทาไปแตเพยงผเดยวได

ดงนน สมาคมนายจาง ซงเปนสถาบนทเกดจากการรวมตวของนายจาง จงมความจาเปนอยาง

ยง สาหรบการปกปองผลประโยชนและอภสทธทเคยไดใหคงไว เพอตอรองเจรจาหาทางระงบยบย ง

การเรยกรองขนคาจาง และการทวงสทธอนไมชอบธรรมของฝายลกจาง

10.1.4 ความจาเปนทรฐจะตองเขามสวนรวมดวยในแรงงานสมพนธ

ตราบใดทนายจางลกจางมความสมพนธอนดตอกน ตางฝายตางถอยทอาศยและมความเหน

อกเหนใจซงกนและกนตราบนน การเขาเกยวของแทรกแซงของรฐยอมจะไรผลและขาดความจาเปน

แตอยางไรกด โดยธรรมชาต การแรงงานสมพนธซงเปนขบวนการผลประโยชนระหวางนายจางกบ

ลกจางมกจะดาเนนไปในทางทไมสงบราบรน สรางความขดแยง ถงขนตางฝายตางมงรายซงกนและกน

ใชวธปฏบตอนไมเปนธรรมตอบโตซงกนและกน อาจถงขนนดหยดงานหรอสงปดงานเพอบบบงคบให

202

ฝายตรงกนขาม ยอมรบหรอยอมทาตามขอเสนอของตน นามาซงภาวะชะงกงนทางเศรษฐกจ ความ

วนวายในสงคม และความไมสงบทางการเมองได

ดงนน รฐบาลจงมความจาเปนทจะตองเขามามสวนรวมดวยในการแรงงานสมพนธในฐานะ

คนกลาง หรอกรรมการผซงจะดาเนนการใหลกจาง นายจางตอสกนดวยความยตธรรม ตามวถทาง

ประชาธปไตยและตามกตกาขอตกลงหรอตามบทบญญตแหงกฎหมายทรฐตราขนไว ทงนเพอปองกน

การกระทาเกนเลยลวงเกนซงกนและกน เชนการทาลายทรพยสนหรอการใชกาลงประทษรายตอชวต

และรางกายของฝายตรงกนขาม เพอสงเสรมความสมพนธอนดในวงการอตสาหกรรม และเพอความ

สงบเรยบรอยของสงคม ตลอดจนสนตสขของปวงชน

รฐบาลในฐานะคนกลางและผประสานประโยชน จงตองเขามาวางกฎเกณฑตาง ๆ เชน วธ

เรยกรองของนายจางและลกจางเกยวกบสภาพการจาง หลกเกณฑเกยวกบการสงปดงาน และการนด

งาน ตลอดจนการแกไขระงบขอพพาทแรงงาน โดยจดใหมผประนอม ผไกลเกลย และผชขาด การท

รฐบาลเขามาวางกฎเกณฑตาง ๆ ในเรองดงกลาวนกเพอเปดโอกาสใหแตละฝายไดตอสกนโดยบรสทธ

ยตธรรม ในขอบเขตทเหมาะสม และเพอความสมพนธอนดระหวางนายจางและลกจางนนเอง

10.1.5 ธรรมชาตของความสมพนธระหวางลกจางและนายจาง

ดงทกลาวมาแลวขางตนวา ความสมพนธระหวางนายจางและลกจางนน โดยธรรมชาตเปน

ความสมพนธในลกษณะขดแยงซงกนและกน ทงนเปนเพราะความสมพนธดงกลาวเกยวของผกพนกบ

การชวงชงผลประโยชนทเกดจากการทางานรวมกน และลกจางนายจางมทรรศนะทแตกตางกน

ในสถานการณภายใตเงอนไขและสงแวดลอมอยางใดอยางหนง นายจางและลกจาง จะพบวา

เปนไปไมไดทฝายใดฝายหนง จะไดประโยชนมากขนจากการทางานรวมกนโดยไมทาใหอกฝายหนงได

ประโยชนนอยลง ดงนนในสถานการณเยยงน สงทดทสด ถกตองและชอบธรรมทสดในทรรศนะของ

แตละฝายกคอ การกระทาการในทกวถทางทจะทาใหฝายตนเปนผไดประโยชนเพมขน ดงน น

ความสมพนธในการชวงชงผลประโยชนจากการทางานรวมกน ซงมไดตกลงกนไวกอนลวงหนาน จง

กลายเปนความขดแยงซงกนและกนในทสด

ทรรศนะอนแตกตางกนของลกจางและนายจางกเปนอกปจจยหนงททาใหลกจางและนายจาง

มความสมพนธในลกษณะซงขดแยงกน ขอเทจจรงอนเปนพนฐานทางธรกจนน เปาหมายทสาคญคอ

การแสวงหากาไรใหมากทสดเทาทจะมากได และเมอกาไรโดยคานยามทางการบญชกคอ สวนตางของ

รายรบซงมากกวารายจาย การรกษาหรอขยายสวนตางอนน ดวยการลดตนทนทเปนคาจาง จงเปน

วธการอนหนงทนยมกระทา และในมมกลบกนการเพมขนของคาจางยอมจะหมายถงการสงขนของ

ตนทนการผลต ถายอดของรายรบไมเพมขนในสดสวนททดเทยมกน ยอมจะหมายความวา กาไรของ

นายจางลดลง ฉะนน นายจางจงจะยอมใหคาจางสงขนไมได สวนลกจางกลบถอวา คาจางเปนสทธท

203

พวกตนจะตองไดตามสวนของผลงานทเพมหรออยางนอยกตามความจาเปนในการครองชพทเพม

สงขน กาไรหรอขาดทนเปนความสาเรจหรอความลมเหลวของนายจาง ซงไมอาจทจะผลกภาระไปยง

ลกจางได

ในเรองทเกยวกบอานาจในการตดสนใจดาเนนการ นายจางฝายจดการถอวาตนเปนเจาของ

กจการและเปนฝายเสยงภยลงทนทางการเงน ฉะนน การจดการจงควรตองอยในมอของนายจาง ซงเปน

ฝายจดการ ลกจางผไมมสวนรวมรบผดชอบในการเสยงภย หรอในความหายนะทจะเกดขน หากการ

ดาเนนงานผดพลาดจงไมควรทจะเจามากาวกายแทรกแซงการตดสนใจดาเนนงานของฝายจดการ แต

ฝายลกจางกลบเหนวา ลกจางควรจะมสวนรวมหรอมสวนใหความเหนชอบในการตดสนใจดาเนน

ธรกจการงานดวย โดยเฉพาะอยางยง ในเรองของการเปลยนแปลงกระบวนการหรอกรรมวธในการผลต

ทกระทบกระเทอนตอสถานภาพในการทางานของลกจาง เชน การใชเครองจกรกลทนสมยแทนแรงงาน

มฝมอ การเลอนขนเงนเดอน ตาแหนงหนาทการงาน และการเปลยนแปลงเรองระบบอาวโสใน

หนวยงานเปนตน

โดยพนฐานแหงแนวคดทตางกนดงกลาว ทรรศนะของนายจางและลกจางทมตอสหภาพ

แรงงานและสมาคมนายจางจงตางกนดวย ลกจางน นมองเหนวา สหภาพแรงงานเปนผลตผลอน

หลกเลยงไมไดของสงคมอตสาหกรรม ซงนบวนมแตจะเกดความไมเปนธรรมดวยการเอารดเอาเปรยบ

กนมากยงขน สหภาพแรงงานมผลตผลแหงความพยายามอนจาเปนยงในการคมครองตนเองของฝาย

ลกจาง ลกจางจงเขารวมในสหภาพแรงงาน เพราะเหนวา

1) สหภาพแรงงานสามารถใหประโยชนซงลกจางตามลาพงไมสามารถจะเรยกรองเอาได

เชน ประโยชนทางสวสดการดานตาง ๆ ทสหภาพแรงงานเปนตวแทนเรยกรองไดมา

2) สหภาพแรงงานเปนหลกประกนความมนคงเกยวกบสภาพการจางและสถานภาพการม

งานทาของลกจาง

3) สหภาพแรงงานเปนสถานทแสดงออกซงสทธทกฎหมายรบรองของลกจาง

4) สหภาพแรงงานเปนการแสดงออกซงความตองการทางจตวทยาสงคมของลกจาง เชน

ความปรารถนา ความอบอนใจ ความปรารถนาทจะไดรบการยอมรบจากสงคมในความเกยรตและ

ศกดศรทดเทยมกบคนเหลาอน ๆ ในสงคม

5) สหภาพแรงงานเปนพลงแหงอานาจตอรองกบนายจางในเรองทเกยวกบสภาพการจาง

การเปลยนแปลงปรบปรงระบบการผลตนโยบายการบรหารงานบคคล เปนตน

ฝายนายจางจะมทรรศนะตอสหภาพแรงงานไปในทางลบ เหนไปวาสหภาพแรงงานเปน

องคการทเปนอนตรายใกลตว ในขณะทสมาคมนายจางกอาจจะถกมองจากสหภาพแรงงานวาเปน

องคการของเหลานายทนผกดขขดรดปราศจากเมตตาธรรมจากใจจรง นายจางจะตอตานการรวมตวของ

ลกจาง หรอสหภาพแรงงาน เพราะเหนวา

204

1) สหภาพแรงงานเปนองคการของพวกองยจากภายนอก ซงมงรายหมายขวญนายจาง

2) สหภาพแรงงานเปนเครองมอทสรางพลงในการตอรองใหแกฝายลกจางทาใหอานาจของ

ฝายจดการซงเปนนายจางลดลง

3) สหภาพแรงงานจะดาเนนงานทกวถทางทจะหาจดออนของนายจางเพอผลประโยชนท

ตนจะสามารถเรยกรองใหสมาชกได

4) สหภาพแรงงานเปนผขดขวางความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจ ดวยการขอเพมคาจาง

คาแรงและผลประโยชนทางการเงนอน ๆ อยเรอย ๆ ทาใหกาไรซงเปนสงจงใจของนายจางลดลง

นายจางจงอาจลดระดบการผลตลง หยดการผลต หรอยบเลกกจการเสยเลยกได

5) ในระบบตลาดทมการแขงขนกนทางเศรษฐกจโดยเสร พฤตกรรมอนกาวราวและกาวกายของ

สหภาพแรงงาน เชน การเรยกรองและขมขนายจาง การนดหยดงานทเกดขนบอยครงและยดเยอเกนความ

จาเปน ทาใหระบบกระแสเงนตรา การผลต และการแขงขน ไมเปนไปตามธรรมชาต เกดความชะงกงนและ

เสยหายตอระบบ

10.1.6 ความจาเปนทจะตองเสรมใหมการแรงงานสมพนธทด

ไมวาลกจางและนายจางจะมทรรศนะทแตกตางกนอยางไรกตาม แตขอเทจจรงมอยวาลกจาง

และนายจางนน ตางฝายตางกพงพาอาศยซงกนและกน และมผลประโยชนรวมกนในธรกจการงานททา

ความอยรอด ความเจรญหรอความเสอมถอยของกจการ ยอมสงผลกระทบถงนายจางและลกจางทางใด

ทางหนง ไมโดยตรงกโดยออมเสมอ ดงน น จงเปนความจาเปนทจะตองหาทางระงบยบย นมให

ความสมพนธระหวางนายจางและลกจางตองเสอมถอยกลายเปนความขดแยงซงเปนปฏปกษตอกน และ

สงเสรมใหทงสองฝายมความสมพนธอนดตอกน

ในระดบโรงงานหรอสถานประกอบการ ฝายจดการทฉลาดจะตองมนโยบายการบรหารงาน

บคคลทด ซงถามขนและทาไดสาเรจกหมายความวา ความสมพนธในงานบคคลภายในโรงงานหรอ

สถานประกอบการนน ๆ ดาเนนไปดวยด ซงถาถอตามคานยามของ นล ดบบลว แชมเบอรเลน และ

โดแนลด อ คลเลน ทวา "ความสมพนธในงานบคคล มความหมายครอบคลมถงมนษยสมพนธในทก

ดานของบคคลภายในโรงงานหรอสถานประกอบการ นนคอความสมพนธระหวางลกจางและฝาย

จดการ ความสมพนธของบคคลในฝายจดการดวยกน และความสมพนธของบคคลในฝายลกจางดวยกน

แลว การแรงงานสมพนธระหวางสถาบนลกจางและสถาบนนายจาง กจะตองดาเนนไปดวยด สงนม

ความสาคญและจาเปนมาก เพราะมนไมไดหมายถงแตเฉพาะความมประสทธภาพในการดาเนนธรกจ

การงานของฝายจดการเทานน แตยงหมายถงสามคคธรรมอนจาเปนตอความอยรอดของกจการททงสอง

ฝายมผลประโยชนรวมกนอกดวย

205

ในชวงเวลาไมนานมาน ฝายจดการไดใหความสาคญการบรหารงานบคคลมากขน ไดมการศกษา

และวจยกนอยางจรงจง เพอทจะสถาปนาความสมพนธในงานบคคลทดใหเกดมขนในสถานททางาน โดยม

เหตผลดงตอไปน

1) ในการบรหารงานบคคล เชน การคดเลอกคนเขาทางาน การฝกอบรม การใหความด

ความชอบ การใหบาเหนจรางวล หรอการลงโทษ หรอการใชสงจงใจลกจาง คนงานรายหนงรายใด อาจ

กอใหเกดความสมพนธไปในทางทดหรอเลวได

2) การแพรหลายของลทธสหภาพแรงงานนยมบบบงคบใหนายจางตองใหความสนใจ และ

หมนสารวจตรวจสอบนโยบายการบรหารงานบคคลอยเสมอ

3) การแทรกแซงในเรองการบรหารงานบคคลโดยรฐบาลทมมากขนเรอย ๆ ซงผานเขามา

ทางนโยบายประกนสงคม กฎหมายเกยวกบการคมครองแรงงาน และคาจางขนตา กฎหมายเกยวกบ

แรงงานสมพนธ เปนตน ไดกระตนใหฝายจดการมความตนตวในนโยบายการบรหารบคคลมากขน

4) ความรความเขาใจใหม ๆ ในเรองผลประโยชนทของเกยวกบ และพงพาอาศยซงกนและ

กน ทาใหฝายจดการใหความสนใจทจะปรบปรงสวสดการของลกจางมากยงขน

10.1.7 วตถประสงคของแรงงานสมพนธ

การแรงงานสมพนธ มวตถประสงคดงตอไปน

1) เพออานวยความสะดวกในการดาเนนงานทางเศรษฐกจแกหนวยงานธรกจ โดยชวยให

หนวยงานธรกจสามารถจดทาผลตภณฑ ผลตผล และหรอบรการทดกวาเดม แตมตนทนคาใชจายทตา

กวาเดม ดวยการใชทรพยากรมนษยใหมประสทธผลมากกวาเดม

2) เพอชวยใหบคคลผซงรวมทางานในบรษท ในสถานทประกอบการไดมประสบการณใน

การทางาน และมความเขาใจปญหาแรงงาน ปญหาการจดการ ซงเปนปญหาทางดานโครงสรางของ

อตสาหกรรมไดดยงขน

3) เพอกาหนดหลกเกณฑเกยวกบการยนขอเรยกรองและการระงบขอพพาทแรงงานให

เหมาะสมแกสถานการณทางเศรษฐกจและสงคม

4) เพอใหนายจางและลกจางจดตงสถาบนของนายจาง ลกจาง เพอเจรจาตอรองรวมเกยวกบ

การแสวงหาและคมครองผลประโยชนเกยวกบการจาง และการจดสวสดการตาง ๆ

5) เพอใหลกจางจดตงคณะกรรมการลกจางเปนองคกรในการปรกษาหารอในกจการตาง ๆ

รวมกนกบนายจาง

6) เพอใหนายจางและลกจาง มความเขาใจดตอกน ปรองดองสมานฉนทอนจะนามาซง

ความสมพนธอนดตอกน

206

7) เพอปองกนและรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจและสงคม ตลอดจนสนตสขของปวงชน

ในชมชนอตสาหกรรม มใหตองพลอยไดรบความกระทบกระเทอนไป เพราะความขดแยงในระหวาง

นายจางและลกจาง

10.2 การตอรองรวม

10.2.1 ความหมาย

โลกสมยปจจบนซงบทบาททางเศรษฐกจของมนษยถกลดลงใหจากดอยเพยงกจกรรมเฉพาะ

อยาง “การแลกเปลยน” ไดกลายเปนสงจาเปนอยางยงในการดารงชพของมนษย แตการแลกเปลยน

กอใหเกดปญหาทสาคญทสดปญหาหนงคอ ปญหาของความพอใจหรอไมพอใจในเงอนไขขอตกลงนน

ซงปญหานสามารถแกไขไดดวยการเจรจาตอรองกน ถาผลของการเจรจาตอรองเปนทตกลงดวยความ

พอใจและยอมรบแกคกรณทงสองฝาย ปญหาเกยวกบการแลกเปลยนเปนอนยต

ในตลาดแรงงาน ซงลกจางคนงานพกพาแรงงาน ฝมอ หรอความรความสามารถทางการผลต

สนคาหรอบรการมาแลกเปลยนกบคาจางเงนเดอนจากนายจางยอมกอใหเกดปญหาความพอใจหรอไม

พอใจในเงอนไขทงสองฝายเสนอ การยตปญหาดวยการเจรจาตอรอง จงเปนวธการทจาเปนในการทา

ความตกลงเกยวกบการแลกเปลยนใหเปนทยอมรบของทงสองฝายดวยความพอใจยนดซงกนและกน

ดงนน คานยามเบองตนของการตอรองรวม กคอการทลกจางพยายามทาความตกลงกบ

นายจางเกยวกบคาจาง และผลประโยชนอน ๆ ซงลกจางพงไดรบจากการใชแรงงานไปแลกเปลยนมา

ทงนโดยผานสหภาพแรงงานและดาเนนการไปตามกฎหมายบานเมอง

อยางไรกตาม คานยามดงกลาวขางตน มความหมายแคบเกนไป เพราะเนนเฉพาะการแสวงหา

ประโยชนเกยวกบคาจางและผลประโยชนอน ๆ ทสหภาพแรงงานพยายามทาความตกลงกบนายจาง

โดยกระทาไปภายในขอบขายของกฎหมายทมอย ดงนน ความพยายามในการแสวงหาคานยามทสอ

ความหมายไดดกวาจงเปนสงจาเปน

รชารด บ ฟรแมน ไดเสนอคานยามทนาสนใจอกแนวหนงวา “ การตอรองรวมหมายถง

กจกรรมเกยวกบการจดการดานแรงงาน ซงแยกออกจากกนไดเปนสามสวน คอสวนทเกยวกบการเจรจา

ทาความตกลงในสญญาทจดทาขนใหม หรอจะขอแกไขสวนทเกยวกบการบรหารขอตกลง และสวนท

เกยวกบการใหคาปรกษาหารอในเรองทภาคทงสองฝายมความเกยวของซงกนและกน”

คานยามนแมจะสอความหมายไดกวางและดกวาในแงทวา มความหมายครอบคลมไมเฉพาะ

ความพยายามในการเจรจาทาความตกลงกนในเรองคาจางและผลประโยชนอน ๆ ทเกยวกบสภาพการ

จางเทานน แตยงคลมถงการดาเนนการใหสญญาขอตกลงมผลบงคบตามกฎหมาย ทาใหมการปฏบต

เกดขนจรงและเปนไปตามสญญาขอตกลง รวมทงการใหคาปรกษาหารอซงกนและกนในเรองทภาคทง

สองฝายมความสนใจและหรอมผลประโยชนรวมกน แตอยางไรกด คานยามนกกวางเกนไปจนกระทง

207

ไมทราบวา “ภาคทงสองฝาย” ทพดถงนน หมายถงใครกบใคร ถาศนยฝกอบรมกรมแรงงานเจรจาทา

ความตกลงกบสหภาพแรงงานในการรบฝกอบรมสมาชกของสหภาพแรงงานในดานวชาชพสาขาใด

สาขาหนง การเจรจาทาความตกลงนจะถอวา เปนการตอรองรวมหรอไม เพราะเปนเรองทเกยวกบ “การ

จดการดานแรงงาน” ระหวางภาคสองฝายตามคานยามของฟรแมน เชนกน ผทคนเคยกบการแรงงาน

สมพนธยอมจะใหคาตอบยนยนไดวา ขอตกลงดงกลาวมใชการตอรองรวม

คานยามทสอความหมายไดทวถงไมกวางไมแคบจนเกนไปและใหรายละเอยดไดมากกวา

ไดแกคานยามทปรากฏในบทบญญตหมวด 8 (d) แหง “พระราชบญญตทาฟท-ฮารทเลย” ซงมใจความ

วา “การตอรองรวมคอการกระทาตามขอผกพนซงกนและกน ระหวางนายจางกบผแทนของฝายลกจาง

ทจะตองประชมเจรจาทาความตกลงกนในเวลาอนควร เพอปรกษาหารอดวยความจรงใจตอกนเกยวกบ

เรองคาจาง ชวโมงทางาน ตลอดจนขอตกลงและเงอนไขอน ๆ เกยวกบการจาง หรอการเจรจาเกยวกบ

ขอตกลง หรอปญหาขอของใจทเกดขนเกยวกบการปฏบตตามสญญาขอตกลงทจดทาขนเปนลายลกษณ

อกษร” เมอฝายหนงฝายใดรองขอใหมการพจารณา แตขอผกพนดงกลาวน จะไมเปนการบงคบใหอก

ฝายหนงตองยอมรบขอเสนอนนแตประการใด

ถาพจารณาใหดจะเหนวา คานยามดงกลาว ครอบคลมถงกระบวนการ 4 กระบวนการดวยกน

คอ

1) กระบวนการเจรจาทาความตกลงระหวางนายจางและผแทนสหภาพแรงงานในเรอง

คาจาง ชวโมงทางาน ขอตกลงและเงอนไขอน ๆ เกยวกบการจาง

2) กระบวนการบงคบใหมการปฏบตเปนไปตามขอตกลงในสญญาทจดทาขนเปนลาย

ลกษณอกษร

3) กระบวนการเจรจาทาความตกลงในปญหาเกยวกบการตความหรอการปฏบตตามสญญา

ขอตกลงทไดจดทาขนเปนลายลกษณอกษร

4) กระบวนการเจรจาทาความตกลงเกยวกบการจดทาสญญาใหมหรอการขอแกไข

เปลยนแปลงขอตกลงในสญญา เมอเปนทปรากฏวา ขอตกลงนนสมควรจะไดรบการเปลยนแปลงแกไข

คานยามดงกลาวน แมจะมความสมบรณและมรายละเอยดมากกวา แตกสะทอนใหเหนเฉพาะ

ลกษณะของการตอรองรวมในสงคมอเมรกนเทานน หากจะนาไปใชเปน "คานยามมาตรฐาน" สาหรบ

การตอรองรวมในสงคมอน ๆ อาจไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรงในสงคมนน ๆ ดงนนจงขอเสนอ

คานยามทคดวานาจะใชไดกบทกๆ สงคมอตสาหกรรมวา “ การตอรองรวม หมายถง การตอรองในเรอง

คาจาง และเรองเกยวกบสภาพการจาง ซงสหภาพแรงงานในฐานะผแทนของลกจางเจรจารวมตอรอง

กบนายจาง ผแทนนายจางหรอผแทนสมาคมนายจาง หากภาคทงสองฝายยนยอมและเหนชอบรวมกน

จดทาขอตกลงขนเปนลายลกษณอกษร ขอตกลงนนหากชอบดวยกฎหมาย มผลผกพนใหผทเกยวของ

ตองปฏบตตามภายในขอบเขตทกาหนด ”

208

10.2.2 ความสาคญของการตอรองรวม

การตอรองระหวางปจเจกชนนามาซงความพอใจสวนบคคลไดฉนใด การตอรองรวมยอม

นามาซงความพอใจระหวางหมคณะไดฉนนน และถาความไมสงบในวงการอตสาหกรรมและในชมชน

เกดจากการแสดงออกซงความพอใจของผคนในสงคมแลว สนตสขในวงการอตสาหกรรมและใน

ชมชนกเปนอาการทแสดงออกถงความพอใจของผคนในสงคมเชนกน พจารณาในแงน จะเหนไดวา

การตอรองรวมมความสาคญไมเพยงแตเปนเครองมอทภาคผลประโยชนสองฝาย คอนายจางและลกจาง

ใชสาหรบสาเรจประโยชนอนเปนทพอใจซงกนและกนเทานน ยงเปนเครองมอปองกนความไมสงบอน

อาจเกดขนไดจากความไมพอใจซงกนและกนของภาคทเกยวของ เปนเครองมอในการสงเสรมสนตสข

ของประชาคมใหตอเนองไดอกดวย นอกจากนยงมความสาคญในดาน

1) การถวงดลแหงอานาจระหวางลกจางและนายจาง ปองกนมใหฝายใดฝายหนง เชน ฝาย

นายจางใชอานาจของตนจนเกนกวาเหต ดงเชนทเคยเปนมาในอดตเพราะขอไดเปรยบทางดานการเงน

โอกาส และความมอานายบงคบบญชา ควบคมลกจางโดยตรง และตลาดแรคงงานโดยออม คนงานหาก

แยกกนตอรองอานาจการตอรองมนอยเมอเทยบกบนายจาง เมอรวมกนตอรองอานาจการตอรองยอมจะ

สงขนจนทดเทยมกนกบฝายนายจาง และถาทฤษฎการถวงดลแหงอานาจทางการเมองระหวางประเทศ

รสเซยและประเทศสหรฐอเมรกาดวยการสะสมระเบดนวเคลยรและระเบดนวตรอน มผลในการสราง

สนตภาพใหแกโลกของเราไดจรง การสะสมอานาจการตอรองของนายจางและลกจางใหทดเทยมกน

ยอมจะสรางสนตสขใหแกประชาคมอตสาหกรรมไดฉนนน

2) การจดทากตกาเกยวกบการจาง ซงเปนกระบวนการอนตอเนองและสาคญยง จะตองม

การจดทากตกาใหมหรอทบทวนเพอพจารณาแกไขเปลยนแปลงกตกาทจดทาไวแตเดมใหสอดคลองกบ

ภาวะการณทเปลยนไปเสมอ

3) การสรางความเปนธรรมในวงการอตสาหกรรม ซงเปนสงจาเปนในการบารงขวญและ

ใหกาลงใจในการปฏบตงานของลกจาง ท งเปนการสรางความหวงและหลกประกนในชวตและ

ครอบครวของลกจาง

4) การสงเสรมผลตภาพในการผลตและประสทธภาพในการทางานของบคคลในสถานท

ทางานไมวาจะเปนลกจางหรอนายจาง ถาหากมขอขดแยงซงกนและกนทไมสามารถจะตกลงกนได

ประสทธภาพในการทางานของแตละฝาย ยอมจะลดตาลง ทาใหผลตภาพในการผลตของกจการตอง

พลอยลดตาลงไปดวย

10.2.3 อานาจตอรอง

อานาจตอรอง หมายถง อานาจทจะเปลยนแปลงเงอนไขทเสนอโดยฝายตรงกนขามใหเปนไป

ตามทฝายตนตองการโดยวถทางของกระบวนการเจรจากนโดยสนตวธ

209

ระหวางสหภาพแรงงานและนายจางหรอสมาคมนายจาง อานาจตอรองของฝายใดจะมมาก

หรอมนอยในขณะเวลาใดเวลาหนง ขนอยกบปจจยตาง ๆ ดงตอไปน

1) ฐานะทางการเงน ฝายใดมฐานะทางการเงนมนคงกวา ฝายนนยอมจะใชอานาจเงนชวย

เสรมพลงอานาจตอรองของตนใหเหนอกวาอกฝายหนง ตามปกตฝายนายจางยอมจะเปนฝายไดเปรยบ

ฝายลกจางในดานฐานะทางการเงน ฉะนน เมอมองจากฐานะและความมนคงทางการเงนแลว ฝาย

นายจางมแนวโนมทจะมอานาจตอรองสงกวาฝายลกจาง

2) สามคคธรรมของสมาชกทเขารวมการตอรองในแตละฝาย พจารณาจากดานนจะเหนวา

ฝายลกจางมสงหนงทเรยกกนวา “จตสานกทางชนชน” ชวยยดเหนยวจตใจใหมความผกพนเปนอนหนง

อนเดยวกนไดดกวาฝายนายจาง ซงมแตเพยง “จตสานกทางดานการหากาไร” ทบางครงกนาไปสการ

แกงแยงและขดแยงกนเอง ดงนน อานาจตอรองเมอมองจากความสามคคของหมคณะแลว จะเหนวาฝาย

ลกจางอยในฐานะทไดเปรยบกวาฝายนายจาง

3) รปแบบของการจดองคการ ซงมสวนสาคญในการเพมหรอลดอานาจตอรองทเกดจาก

ปจจยในขอ 1 และ 2 ถารปแบบของการจดองคการของลกจางเปนแบบสหภาพแรงงานชางฝมอ และ

หรอสหภาพแรงงานอตสาหกรรม และมขอบขายการทางานระดบชาตหรอระดบนานาชาตดวยแลว

อานาจการตอรองจะมมาก ขางฝายนายจางสามารถถวงดลอานาจตอรองนไดดวยการจดหนวยงาน

โรงงานหรอสถานประกอบการใหมบรรยากาศทดมระบบการบรหารงานบคคลททนสมย และมการจด

องคการนายจาง หรอสมาคมนายจางในระดบชาตหรอระดบนานาชาตไดเชนกน

4) จานวนสมาชกของแตละฝาย ซงโดยธรรมชาตแลว สมาชกของสหภาพแรงงานจะม

มากกวาสมาชกของสมาคมนายจาง ดงนน จงอาจกลาวไดวา อานาจตอรองของฝายลกจางเมอพจารณา

จากปจจยนจะมมากกวาฝายนายจาง

แตอยางไรกด อานาจตอรองทเกดจากปจจยใดปจจยหนงดงกลาวน ไมอาจจะชขาดไดวา

อานาจตอรองของฝายหนงฝายใดจะมากหรอนอยกวากน เพราะความไดเปรยบในอานาจตอรองจาก

ปจจยหนงจะถกลดดวยความเสยเปรยบในอานาจตอรองจากปจจยอน ๆ ดงนน จงตองพจารณาทก ๆ

ปจจยไปพรอมกน นอกจากนนแตละฝายยงมวธการทจะสลายอานาจตอรองของฝายตรงกนขามได

เสมอ เชน อานาจตอรองทเกดจากสามคคธรรมของลกจาง อาจถกทาลายไดดวยอานาจเงนตราของฝาย

นายจาง ทาใหเกดม "ลกจางผภกดตอนายจาง" หรอในยามทลกจางมการชมนมนดหยดงาน อาจมลกจาง

ผเหนแกได เหนแกเงนสวนหนง ใหความรวมมอกบนายจางดวยการกลบเขาทางาน เปนตน คนพวกน

ถกเรยกวา “ง” หรอ “ผสลายการนดหยดงาน”

นล ดบบลว แชมเบอรเลน ไดพยายามทจะหาทางวดอานาจตอรองของฝายลกจาง และนายจาง

ใหเหนเปนตวเลขดงน

1) อานาจการตอรองของสหภาพแรงาน

210

P = C1/C2

โดยท

P = คาแหงอานาจตอรองของสหภาพแรงาน

C1 = คาความเสยหายของนายจางจากการไมยอมทาตามขอเสนอ

C2 = คาความเสยหายของนายจางจากการยอมทาตามขอเสนอ

ความเสยหายทเกดขนกบนายจางอนเนองมาจากการนดหยดงานของลกจางนน พอจะ

แยกออกเปนความเสยหายในดานตางๆดงตอไปน

– การสญเสยกาไรทควรจะไดเมอลกจางนดหยดงาน

– การสญเสยตลาดในระหวางการนดหยดงาน

– การสญเสยสถานภาพและชอเสยงของฝายจดการ

– การสญเสยความนยมไมเฉพาะแตในวงการตลาดเทานน

2) อานาจการตอรองของนายจาง

P’ = C1’/C2

’

โดยท

P’ = อานาจตอรองของนายจางหรอฝายจดการ

C1’ = คาความเสยหายของสหภาพแรงานจากการทไมเหนดวยกบนายจาง

C2’ = คาความเสยหายของสหภาพแรงานจากการทเหนดวยกบนายจาง

คาความเสยหายจากการไมเหนดวยกบนายจางของสหภาพแรงานนอกจากจะสญเสย

คาจางระหวางการนดหยดงานแลวยงมความเสยหายดานอนๆอกทจะตองนามาประเมนคาความเสยหาย

– ความเสยหายดานความมนคงของสหภาพแรงาน

– ฝายจดการและมหาชนเสอมศรทธาตอสหภาพแรงาน

10.2.4 วตถประสงคของการตอรองรวม

การตอรองรวมเปนพฤตกรรมรวมระหวางสหภาพแรงงานซงเปนผแทนของฝายลกจางและ

นายจางหรอสมาคมนายจาง ดงนน เมอกลาวถงวตถประสงคของการตอรองรวม จงจาเปนทจะตองม

แยกกลาวถง วตถประสงคของแตละฝาย ดงน

ก. วตถประสงคของสหภาพแรงงาน

ในการเขาสการตอรองรวมนน สหภาพแรงงานมวตถประสงคหลกอย 2 ประการ คอ

1) วตถประสงคเกยวกบสหภาพทางการตอรองของสหภาพแรงงาน

สถานภาพทางการตอรองของสหภาพแรงงาน หมายถง สถานะหรอภาวะของการตอรอง

อนเนองมาจากลกษณะของการจดระเบยบการใชสทธคมครองอาชพของสหภาพแรงงาน ซงสหภาพ

211

แรงงานมงหมายใหเปนทยอมรบจากฝายจดการ สหภาพแรงงานอน ๆ และประชาชนทวไป สถานภาพ

ทางการตอรองของสหภาพแรงงานอาจเปนไปในรปแบบใดรปแบบหนง ดงตอไปน

(1) รปแบบบงคบ รปแบบนเปนทตองการของสหภาพแรงงานมากทสด เพราะทาให

สหภาพแรงงานมสถานภาพทางการตอรองทเดดขาด ผทจะทางานรบคาจางในเขตอทธพลของสหภาพ

แรงงานได จะตองสมครเขาเปนสมาชกของสหภาพแรงงานเสยกอน มฉะนนแลวกจะไมมสทธ และใน

ทานองเดยวกน นายจางจะจางผซงมใชสมาชกของสหภาพแรงงานมได เวนแตจะไดรบอนญาตจาก

สหภาพแรงงานทเกยวของเสยกอน แตในมมทกลบกน รปแบบนไมเปนทพงปรารถนาของนายจาง

เพราะเปนอปสรรคตอการเลอกจางคนงานผมความสามารถ ถอเปนการผกขาดการขายแรงงานทดอย

คณภาพในราคาแพงจากสหภาพแรงงาน

(2) รปแบบไมบงคบ รปแบบนเปดโอกาสใหคนงานทกคนมสทธทจะทางานรบคาจาง

ในเขตของสหภาพแรงงาน ไมวาจะเปนสมาชกแลวหรอยงไมเปนกตามท การเขาเปนสมาชกของ

สหภาพแรงงาน ถอเปนความสมครใจของคนงาน เปนการตดสนใจโดยอสระไมมการแทรกแซง

สถานภาพทางการตอรองแบบนของสหภาพแรงงาน เปนทโปรดปรานของฝายนายจางมาก แตสหภาพ

แรงงานกลบไมพงปรารถนา ทงนเพราะสถานภาพของสหภาพแรงงานนน ตามสภาพความเปนจรง

ไมไดรบการยอมรบจากฝายจดการ สหภาพแรงงานอน ๆ ลกจางคนงานและประชาชนทวไปเลยแมแต

นอย

(3) รปแบบกงบงคบ รปแบบนมลกษณะประนประนอมแบบประสานประโยชนหรอ

พบกนครงทาง ผทยงมไดเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน ไมเสยสทธทจะทางานรบคาจางในเขต

อทธพลของสหภาพแรงงาน นายจางไมเสยสทธจะจะตางคนนอกซงมใชสมาชกของสหภาพแรงงาน

แตเมอมการจางทางานเกดขนระยะหนงแลว พอสนสดระยะเวลาทกาหนดไวนนแลว ผทางานรบคาจาง

ในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานโดยยงมไดสมครเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน จะตองสมครเขา

เปนสมาชกของสหภาพแรงงาน หรอมฉะนนนายจางกจะตองบอกเลกจาง และผนนจะไมมสทธทางาน

โดยไดรบคาจางในสถานทนนหรอสถานทอน ๆ ซงอยในเขตอทธพลของสหภาพแรงงานอกตอไป

2) วตถประสงคเกยวกบผลประโยชนของสมาชก

วตถประสงคทางดานนของสหภาพแรงงาน ถอวาเปนวตถประสงคเบองตนและเปน

วตถประสงคทแทจรงของการจดตงสหภาพแรงงาน นบตงแตมสหภาพแรงงานเกดขนเปนครงแรกใน

โลก วตถประสงคในสวนทเกยวกบสถานภาพทางการตอรองน นมขนกเพอทจะเอออานวยให

วตถประสงคเกยวกบผลประโยชนของสมาชกนสมฤทธผลนนเอง กลาวโดยสรป วตถประสงคทางดาน

น มจดมงหมายอย 3 ประการ คอ

(1) เพอความกาวหนาทางเศรษฐกจ

212

ในทรรศนะของคนงาน ความกาวหนาทางเศรษฐกจ หมายถง การไดคาจางสงขน

และทางานนอยชวโมงลงกวาเดม ดงนน สหภาพแรงงานจงมหนาททจะตองตอบสนองความกาวหนา

ทางเศรษฐกจนใหแกสมาชกดวยการเรยกรองขอเพมคาจางและขอลดชวโมงทางาน ความพยายามใน

ดานนมผลในทางสงเสรมความกาวหนาทางเศรษฐกจของชมชนโดยออมดวย นายจางเมอตองเผชญกบ

การเรยกรองเชนน จาตองคดหาทางปรบปรงการจดการบรหารงานบคคลโดยออมดวย นายจางเมอตอง

เผชญกบการเรยกรองเชนน จาตองคดหาทางปรบปรงการจดการบรหารงานบคคลใหมประสทธภาพ ม

ความสมพนธอนดตอกน ทาใหลกจางทางานดวยความเตม ขยนหมนเพยร และรบผดชอบตองาน เปน

การสงเสรมผลตภาพทางการผลตไดสวนหนงนอกจากนแลว ภาวะความกดดนเรองคาแรงเพม อาจทา

ใหฝายจดการหนไปหาเทคนคการผลตใหม ๆ ทมผลตภาพในการผลตและประสทธภาพในการทางาน

สง นามาซงความอยดกนดและความเจรญกาวหนาของสงคมและประเทศชาต

(2) เพอความมนคงทางเศรษฐกจ

ความมนคงทางเศรษฐกจมใชสงทจะแยกออกจากความกาวหนาทางเศรษฐกจได

อยางเดดขาด แตแมประนนกเปนการสมควรทจะแยกออกมาเพอการพจารณา เพราะความกาวหนาทาง

เศรษฐกจทสงผลเปนความมนคงทางเศรษฐกจบางอยางเชน การมรายไดสงขนเพราะลกจางไดรบคาจาง

ในอตราทสงขนนน มไดสะทอนใหเหนความสาเรจในการหาหลกประกนวา รายไดทสงขนจะไดรบ

ตลอดไปอยางตอเนองหากลกจางเจบไขไดปวย ไดรบบาดเจบหรอเปนอนตรายจากอบตเหตในการ

ทางานหรอในยามทตองออกจากงานหรอในยามชราไรอาชพ เพอใหการคมครองสมาชกใหพนจาก

อนตรายทางเศรษฐกจดงกลาว สหภาพแรงงานจาตองแสวงหาแผนสวสดการ เตรยมการเรองเงน

บานาญ การจายเงนเบยประกนการวางงาน เงนคาชดเชย เงนคาทดแทนและการจดลาดบอาวโส

เรยกรองและสนบสนนใหมบทบญญตทางกฎหมายเพอการคมครองแรงงานในเรองตาง ๆ ดงกลาว

213

(3) เพอการปรบปรงสถานภาพ

นอกจากความกาวหนาและความมนคงทางเศรษฐกจแลว สหภาพแรงงานยงม

วตถประสงคเพอการปรบปรงสถานภาพของลกจางซงเปนสมาชกของสหภาพแรงงานดวยภารกจใน

ดานนเปนสงจาเปนทสหภาพแรงงานจะตองดาเนนการใหเปนผลสาเรจ เพอใหสถานภาพทางสงคมของ

ลกจางคนงานเปนทยอมรบวามเกยรต และมศกดพอ ๆ กนกบบคลเหลาอน ๆ ทอยรวมกนในสงคม การ

ปรบปรงสถานภาพน กระทาไดโดยการจดทากลไกการรองทกขซงจะชวยเหนยวรงมใหนายจางกระทา

การใด ๆ ไปตามแตอาเภอใจของฝายนายจางแตเพยงฝายเดยว นอกจากนยงทาไดโดยการจากดอานาจ

ของนายจางในดานการควบคมการจาง การไลออก ปลดออก และการเลอนขนเลอนตาแหนงลกจางอก

ดวย

ข. วตถประสงคของฝายจดการ

ฝายจดการซงเปนตวแทนของฝายนายจาง มวตถประสงคทสาคญในการเขาสการตอรองรวม

อย 2 ประการ คอ

1) เพอรกษาอตรากาไร ซงเปนเปาหมายสงสดในการดาเนนกจการฝายนาจาง และในการ

รกษาอตรากาไรสงสดใหคงไวไดน ฝายจดการจะตองประสบความสาเรจในการรกษาตนทนเฉลยให

ต าสด ตากวาราคาจาหนายสนคาหรอบรการทจดทาขน แตในการกระทาเชนนมใชเปนเรองงายใน

ระบบตลาดทมการแขงขนกนโดยเสร หนทางทดทสดทางหนง คอการรวมมอรวมใจกนในบรรดาฝาย

จดการของนายจางกลมตาง ๆ เพอสรางพลงตอรองรวมเอาไวสกบสหภาพแรงงาน ผซงในทรรศนะของ

ฝายจดการเหนวาเปนผทจะทาใหตนทนการผลตของตนเพมอยตลอดเวลา

2) เพอแสวงหาและรกษาอานาจ ในการควบคมลกจางคนงานในโรงงานหรอสถานท

ประกอบการของตนไวใหได การทจะประสบความสาเรจในดานนได ฝายจดการจะตองสามารถสราง

ความนยมและความจงรกภกดใหเกดขนในกลมลกจาง แสดงใหเหนวา ฝายจดการมไดเอารดเอาเปรยบ

ลกจาง หรอปฏบตตอลกจางดวยความไมเปนธรรม หรอดวยความรงเกยจเหยยดหยามแตประการใด

การเขาสการตอรองดวยทาททเปนมตร เพอมงหวงทจะแกไขปญหาความขดแยงดวยความจรงใจ อาจ

สงผลใหฝายจดการชนะใจลกจางและสามารถไดอานาจในการควบคมลกจางคนงานเหนอสหภาพ

แรงงานได

10.2.5 ประเภทตาง ๆ ของการตอรองรวม

การตอรองรวมเทาทมอยในขณะน มชอเรยกตาง ๆ กนหลายประเภท แลวแตลกษณะหรอ

จดมงหมายของการตอรองรวมเปนสาคญ ดงน

1) การตอรองรวมรวมนาใจ หมายถง การตอรองรวมทสหภาพแรงงานหลายสหภาพรวมกน

กระทาตอฝายจดการหรอสมาคมนายจาง โดยมคณะกรรมการรวมของสหภาพแรงงานทเกยวของทก

214

สหภาพเปนตวแทนผเจรจาทาความตกลงกบฝายจดการหรอสามคมนายจาง เพอทาความตกลงในเรอง

ตางๆ ทเกยวกบสภาพการจาง ซงหากเปนทตกลงและจดทาขนเปนสญญาขอตกลงเปนลายลกษณอกษร

โดยชอบดวยกฎหมายแลว จะมผลบงคบใชกบทก ๆ สหภาพซงมผแทนเขารวมเปนกรรมการใน

คณะกรรมการรวม

2) การตอรองรวมประสานสามคค หมายถง การตอรองรวมทสหภาพแรงงานหลายสหภาพ

รวมกนกระทาตอฝายจดการหรอสมาคมนายจาง โดยมคณะกรรมการรวม ซงประกอบดวยผแทนของ

สหภาพแรงงานตาง ๆ ทเกยวของ เปนผแทนเขารวมเจรจาทาความตกลงกบฝายจดการ หรอสมาคม

นายจาง หากผลของการเจรจาเปนทตกลง คณะกรรมการรวมจะแยกทาสญญาขอตกลงเปนกรณเฉพาะ

รายสาหรบสหภาพแรงงานทเกยวของแตละสหภาพ หรอไมกแยกทาความตกลงวา สหภาพแรงงานใด

จะปฏบตตามมาตราหรออนมาตราใดแหงสญญาขอตกลงทไดจดทาขน

3) การตอรองรวมรวมทงบรษท หมายถง การตอรองรวมระหวางสหภาพแรงงานกบฝาย

จดการซงเปนตวแทนของบรษทนายจาง ซงเกดขนเพยงครงเดยวและในสานกงานในโรงงาน หรอใน

สาขาเดยว แตมผลใชบงคบแกทก ๆ หนวยงาน ทกโรงงาน และทก ๆ สาขาของบรษท

4) การตอรองรวมทงอตสาหกรรม หมายถง การตอรองรวมทเกดขนในอตสาหกรรมใด

อตสาหกรรมหนง ซงเกยวของผกพนกบนายจางหลายราย เมอเกดขนและยตลงสญญาขอตกลงทจดทา

ขนเปนลายลกษณอกษร และโดยชอบดวยกฎหมายนนจะมผลบงคบใชแกนายจางและลกจางทกรายใน

อตสาหกรรมนน การตอรองรวมชนดน บางครงกเรยกวา การตอรองรวมทงประเทศ

5) การตอรองรวมชงชยในผลประโยชน หมายถง การตอรองรวมทคกรณ คอสหภาพ

แรงงานซงเปนผแทนของฝายลกจาง และฝายจดการซงเปนผแทนของฝายนายจาง สมาคมนายจาง หรอ

สหพนธนายจาง ตางฝายตางมงชงชยในผลประโยชนททงสองฝายไดรวมกนจดทาขนมา โดยตางฝาย

ตางมงหวงทจะใหฝายตนไดมากทสด และฝายตรงกนขามไดนอยทสด

6) การตอรองรวมรวมผลประโยชน หมายถง การตอรองรวมทคกรณ คอสหภาพแรงงาน

สหพนธแรงงาน ซงเปนผแทนของฝายลกจาง และฝายจดการซงเปนผแทนของฝายนายจาง สมาคม

นายจางหรอสหพนธนายจาง ตางฝายตางมงหมายทจะสรางผลประโยชนรวมกน ถอยทถอยอาศยใน

ลกษณะแบงปนกนกนในผลผลตหรอรายไดทเพมขนจากความพยายามรวมกนของทงสองฝาย เมอ

พจารณาในแงของผลผลตทเพมขน จากความพยายามรวมกนของทงสองฝาย นกวชาการบางคนจงเรยก

การตอรองรวมชนดนวา “การตอรองรวมทสงเสรมการผลตภาพในการผลต”

10.2.6 ขอบขายของการตอรองรวม

เมอพดถงขอบขายของการตอรองรวม ผพดอาจจะหมายถงเรองใดเรอหนงใน 3 เรองดงตอไปน

1) จานวนและประเภทของคนงานทเกยวของ

215

2) ความกาวหนาของเรองทนามาพจารณาตอรอง

3) พนทหรออาณาบรเวณทหนวยการตอรองของนายจางครอบคลมถง

ขอบขายของการตอรองรวมในแงของจานวนและประเภทของคนงานทเกยวของมความหมาย

ตามตวอกษรวา การตอรอรงรวมซงสหภาพแรงงานทเกยวของนน ถายงมสมาชกทงจานวนและประ

เทาใด ขอบขายของการตอรอรวมกยงมกวางขวางมากเทานน อาจขยายวงจากการตอรวมในระดบ

ทองถน เปนการตอรองรวมระดบภาค หรอการตอรองรวมระดบชาต ซงนยมเรยกกนวา “การตอรอง

รวมทงประเทศ”

ในแงของความกาวหนาของเรองทนามาพจารณาตอรองนน มเรองใดบางทสหภาพแรงงาน

และฝายนายจางนามาเจรจาทาความตกลงกน ถาเรองซงนามาสการตอรองรวมนนมมากมายหลายเรอง

เรากถอวาขอบขายของการตอรองรวมมกวางขวางมาก

พจารณาจากดานพนทหรออาณาบรเวณซงหนวยการตอรองของนายจางครอบคลมถงนน เรา

จะพบวา หนวยการตอรองของนายจางนนม 2 ชนด คอ “หนวยการตอรอง ซงมนายจางเพยงรายเดยว”

และ “หนวยการตอรองซงมนายจางหลายราย”

หนวยการตอรองซงมนายจางเพยงรายเดยวแสดงใหเหนถงการตอรองโดยโรงงานหรอสถาน

ประกอบการแหงเดยว หรอหลายแหงภายใตการจดการของฝายจดการรายเดยวกน และหนวยการ

ตอรองซงมนายจางหลายราย หมายถงการตอรองโดยนายจางมากราย อาจรวมนายจางทงเมอง ทงภาค

หรอทงอตสาหกรรม แสดงใหเหนวามหลายโรงงานหรอหลายสถานประกอบการทเกยวของกบการ

ตอรองนน ๆ

หนวยการตอรองซงมนายจางรายเดยว จะจดทาสญญาขอตกลงรวมกบสหภาพแรงงานท

เกยวของกน ซงอาจจะเปนสญญาขอตกลงทใชเฉพาะโรงงานเดยว หรอหลายโรงงานทอยภายใตการ

จดการของฝายจดการรายเดยวกนไมวาจะอยในทองถนเดยวกนหรอไม ขณะทหนวยการตอรองซงม

นายจางหลายรายจะจดทาสญญาขอตกลงรวมกบสหภาพแรงงานทเกยวของมากมายหลายสญญา ม

ตงแตสญญาทมขอความเหมอน ๆ กน ลงนามโดยผแทนของนาจางแตละรายทเกยวของ ซงเราเรยก

สญญาประเภทนวา “สญญาขอตกลงนายจางหลายฝาย” ไปจนถงสญญาขอตกลงทมเนอหาและขอความ

ไมเหมอนกน ซงนายจางแตละรายตางฝายตางเลอกลงนามในสญญาขอตกลงทตนเหนชอบ และมผลใช

บงคบเฉพาะในโรงงานหรอสถานประกอบการของตนเทานน สญญาประเภทนเรยกกนวา “สญญา

ขอตกลงจากการรวมพวก” เพราะเปนสญญาทเกดขนจากการทฝายนายจางรวบรวมพวกพรอมเขาไป

รวมเจรจากบฝายสหภาพแรงงาน การตอรองแบบรวมพวกนเปนทนยมกนมากในบรรดานายจางใน

สหรฐอเมรกา

216

10.3 ยทธวธในการตอรองรวม

การตอรองรวมตามความหมายของคานยามทกลาวมาแลวนน แททจรงกคอ “การเจรจาทา

ความตกลงกน” ในเรองคาจางและเรองตาง ๆ ทเกยวกบสหภาพการจาง ดงนน ความสาเรจหรอความ

ลมเหลวในวตถประสงคของภาคทเขารวมในการเจรจา จงขนอยกบขดความสามารถในการเจรจาทา

ความตกลงของผซงเปนผแทนของภาคทเกยวของนน ๆ ขดความสามารถดงกลาวสวนหนงขนอยกบ

ศลปะในการเจรจา ซงเปนคณสมบตสวนตวของผแทนทเขารวมเจรจาตอรอง แตอกสวนหนงขนอยกบ

การเตรยมการกอนการเขารวมเจรจาตอรองและยทธวธทนามาใชในการตอรอง ดงนน การเตรยมการให

พรอมและการมยทธวธทดจะชวยใหการเจรจาตอรองรวมนนสาเรจประโยชนสมดงความตงใจ และ

เปนไปตามวตถประสงค

10.3.1 การเตรยมการ

เมอมขอเรยกรองหรอมปญหาเกดขน สหภาพแรงงานมภารกจทจะตองดาเนนการในเรอง

ดงตอไปน เพอเปนการเตรยมการและเตรยมตวไวใหพรอมสาหรบการตอรองรวมทจะมขน คอ

1) ตรวจสอบปญหาหรอขอเรยกรอง

2) ศกษาภาวะแวดลอม

3) จดระเบยบขอเรยกรองใหเหมาะสม

4) ศกษาหาความรและขอมลทจาเปน

5) จดทาแผนการเจรจาตอรองรวม

รายละเอยดของขนตอนของการเตรยมการและเตรยมตวไวใหพรอมสาหรบการตอรองรวมท

จะมขน ดงนคอ

1) การตรวจสอบปญหาและขอเรยกรอง

การตรวจสอบปญหาและขอเรยกรอง อาจทาไดดงตอไปน

(1) ศกษาปญหาและขอเรยกรองนน ๆ โดยละเอยด ทงทางตรงและทางออม เพอทจะด

วาปญหาหรอขอเรยกรองนน ๆ แททจรงมนคออะไร ตนตอมนมาจากไหน และทสาคญทสดกคอมน

เปนปญหาทมผลตอสวนรวมหรอมผลเฉพาะสวนตว

(2) วเคราะหและสรปผลจากการศกษาวา ขอเรยกรองทเสนอมาหรอทจะจดทาขนจาก

ประเดนแหงปญหานน เปนขอเรยกรองทสมควรจะนาเขาสการเจรจาตอรองกบฝายนายจางหรอไม

(3) หากมความจาเปน อาจมการแตงต งคณะกรรมการขนมาชดหนง เพอวเคราะห

ปญหา ศกษาหาขอบกพรองหรอแกไขปรบปรงขอเรยกรองนน ๆ ใหรดกมกอนทจะดาเนนการตอไป

(4) เรยบเรยงถอยคาใหกระชบใหมความหมายทชดแจง หลกเลยงการใชถอยคา

คลมเครอสองแงสองมม เพอมใหเกดเปนปญหาไดในภายหลง

217

2) การศกษาภาวะแวดลอม

เมอไดขอสรปวา ปญหาหรอขอเรยกรองนน เปนความตองการของลกจางสวนใหญใน

โรงงานหรอสถานประกอบการนน ๆ จรง งานลาดบตอไปของสหภาพแรงงานกคอการศกษาวา ภาวะ

แวดลอมของลกจาง สถานประกอบการ และภาวะเศรษฐกจสงคมในขณะนนเปนอยางไร

เมอรภาวะแวดลอมทเปนอยในขณะนนแลว สหภาพแรงงานจะตองประเมนฐานะหรอ

กาลงของฝายตนเปรยบเทยบกบฝายจดการ โดยพจารณาทงความพรอมเพรยงดานการเงนและดานความ

สมานสามคคของลกจาง

ผนาสหภาพแรงงานจะตองศกษาจดออนและจดแขงของฝายจดการ โดยพจารณาจาก

ฐานะทางการเงนและการแขงขนของบรษทหรอสถานประกอบการทเปนอยในขณะนน ๆ วามความ

มนคงและเขมแขงเพยงใด

สหภาพแรงงานจะตองวเคราะหภาวะเศรษฐกจและสงคมในขณะนนวา เอออานวยตอ

การยนเสนอขอเรยกรองหรอไม การเจรจาตอรองรวมในขอเสนอเชนนนเปนการสมควรเพยงใด หาก

บานเมองอยในภาวะคบขน เชน มอตราการวางงานสง อตสาหกรรมและพาณชยกรรมตกตาเสอมถอย

ตลาดซบเซา การเจรจาตอรองรวมในภาวะเชนน นอกจากจะไมประสบความสาเรจแลว ยงอาจทาให

ภาพพจนของสหภาพแรงงานในมโนทศนของประชาชนโดยทวไปเปนไปในทางทไมดอกดวย และอาจ

เปนผลรายตอเศรษฐกจและสงคมโดยสวนรวมได ถาหากนายทนผประกอบการเกดความทอถอย ระงบ

ยบย งการลงทนเพมเตมเพอขยายกจการใหมงานทามากขน ซงจะยงซ าเตมใหภาวะเศรษฐกจทรดหนก

ลงไปอก

3) การจดระเบยบขอเรยกรองใหเหมาะสม

เมอสหภาพแรงงานพจารณาเหนวา สภาพแวดลอมตาง ๆ ในขณะนนเอออานวยตอการ

เจรจาตอรองรวม และตดสนใจทจะเขาสการตอรองรวมแลว งานลาดบถดมาทสหภาพแรงงานจะตอง

กระทา กไดแก การจดระเบยบขอเรยกรองใหเหมาะสม ใหเปนหมวดหมเลอกดไดงาย สะดวกแกการ

พจารณา โดยอาจจดแบงออกเปนหวขอเรองตาง ๆ เชน ความมนคงของสหภาพแรงงาน สทธของ

นายจาง สภาพการจาง ภาวะการทางาน วธการรองทกข อตราคาจาง คาลวงเวลา ความมอาวโส ขอพง

ละเวนการปฏบตตอกน วธการปรบปรงเปลยนแปลงคาจาง และการสนสดสภาพการจาง เปนตน

4) การศกษาหาขอมลทจาเปน

ความพรอมเพรยงและความมนใจ จะชวยใหการเจรจาตอรองดาเนนไปอยางม

ประสทธภาพ ฉะนน ผนาหรอผแทนของสหภาพแรงงานทจะเขาสการเจรจาตอรองรวมจาเปนตอง

ศกษาหาความรและขอมลตาง ๆ ทจาเปน เชน ความรเกยวกบลกษณะของกจการภาวะตลาด ฐานะการ

218

แขงขนของนายจาง ผลตภาพในการผลต และประสทธภาพในการดาเนนงานของนายจาง เปนตน

เพอใหการเจรจามนาหนก มเหตผล มหลกฐานนาเชอถอ และอางองได

ขอมลทางสถต ซงควรเตรยมไว อาจไดแกขอมลทเกยวกบอตราเพมหรอลดของผลผลต

มวลรวมของชาต จานวนลกจางในกจกรรมตางๆ รายไดถวเฉลยตอปของประชากร อตราคาจางใน

กจการและหรอในทองถนตางๆ และการเปลยนแปลงในคาครองชพทมผลกระทบตอกาลงซอของเงน

คาจาง เปนตน

5) การจดทาแผนการเจรจาตอรองรวม

การวางแผนเปนความจาเปนประการหนงของการเตรยมการกอนทจะมการประชมเจรจา

รวมระหวางนายจาง ทงสองฝายจะตองวางแผนจดลาดบรายการขอเรยกรอง ตามลาดบความสาคญ จด

ทางหนทไลในประเดนทจะยกมาโตแยงซงกนและกน เตรยมบคคลทจะเขารวมเปนคณะผแทนใหครบ

องค ซกซอมยทธวธในการเจรจาตอรองใหเปนทเขาใจ สามารถทจะสงและรบลกเลนในการเจรจาได

อยางคลองแคลวไมขดเขน

คณะผแทนทจะเขาเจรจาตอรองรวมจะตองสบใหรไดวาความตองการทแทจรงของฝาย

ตรงกนขามคออะไร ใครบางทถกกาหนดตวใหเปนผแทนเขารวมเจรจา ผแทนเหลานนมจดออนท

ตรงไหน แลววางแผนทจะโจมตจดออนดงกลาวดวย ขอมลทอกฝายคาดไมถงและไมไดเตรยมการ

โตตอบไว

การวางแผนทดควรจกตองมหลายแผน เพอทจะไดมชองเลอกทางหนทไล ถาแผนหนง

ไมไดผลจะไดใชแผนสองหรอแผนสามตามความจาเปน

10.3.2 ยทธวธในการตอรองรวม

เมองานสาคญ ๆ ดานการเตรยมการและการจดทาแผนการพรอมสรรพแลว ยทธวธในการ

ตอรองกจะเรมตนและตดตามดวยมาตรการตาง ๆ ดงตอไปน

1) สรางพลงความพรอมเพรยง

2) เลอกจงหวะเวลาทด

3) ใชวธการทเหมาะสม

4) เลอกประธานคณะผแทนลกจางนายจาง และกาหนดอานาจใหรดกม

5) เหตผลทสมควรในการยนขอเสนอหรอขอเรยกรอง

6) มมาตรการทยดหยดไดตามความเหมาะสม

7) มมาตรการในการเกบรกษาความลบ

8) มความหนกแนนอดทน

9) มมาตรการในการวางตวทเหมาะสม

219

รายละเอยดของยทธวธในการตอรองรวมกจะเรมตนและตดตามดวยมาตรการตาง ๆ ดงตอไปน คอ

1) สรางพลงความพรอมเพรยง

ความพรอมเพรยงในทน ไมไดมความหมายแตเฉพาะความเปนน าหนงใจเดยวกนของกลม

ลกจางหรอนายจางเทานน แตยงหมายถงความพรอมเพรยบในดานอน ๆ ดวย เชน ขวญและกาลงใจ แผนการ

และการเตรยมการในดานตาง ๆ ทนสารองสาหรบใชจาย หากการเจรจาตอรองรวมนาไปสกรณขอพพาทท

จะตองลงเอยดวยการนดหยดทางหรอปดงาน งดจาง ความพรอมเพรยงน ถามพรอมโดยสมบรณจรง ๆ กจะ

กลายเปนพลงในการตอรองไดดวย ผนาสหภาพแรงงานจะตองสรางความพรอมเพรยงใหเกดขนอยเสมอ โดย

การเตรยมการลวงหนาระยะยาว

การระดมความพรอมเพรยงในระยะสน ทาไดโดยนาขอเรยกรองทงหมดเขาประชมชแจงให

บรรดาลกจางผเกยวของกบขอเรยกรองไดรบทราบ เพอใหความเขาใจและเหนความสาคญโดยชดแจง มมต

รวมกน ใหดาเนนการตามขอเรยกรอง โดยลกจางทงหมดทเขาประชมรวมกน ยนยนดวยความกระตอรอรนท

จะสนบสนนขอเรยกรอง ตอสเคยงบาเคยงไหลกบสหภาพแรงงาน

2) เลอกจงหวะเวลาทด

การเลอกจงหวะเวลาทดในการยนขอเรยกรองหรอขอเสนอ มผลตอความสาเรจหรอความ

ลมเหลวในการเจรจาตอรองรวมไดเชนกน ฉะนนแตละฝายจะตองพจารณาใหดวา เวลาใดทควรจะยนขอเสนอ

หรอไม และจะตองระลกอยเสมอวา เวลาทดนเปนเพยงนามธรรม ทขนอยกบความรสก ขนอยกบลกษณะหรอ

ธรรมชาตกจกรรมทดาเนนการและขนอยกบสภาพแวดลอม มใชจะกาหนดไดตายตวทกกาลเวลา ทกประเภท

กจการ หรอในทกหนทกแหง ตวอยางเชน ในกจการทเกยวกบการเกษตร เวลาทดมกจะเปนชวงจงหวะทกาลง

จะเรมการเพาะปลกหรอระหวางฤดเกบเกยวในธรกจการทองเทยวและกจการโรงแรม ชวงจงหวะเวลาทกาลง

จะเรมการเพาะปลกหรอระหวางฤดเกบเกยวในธรกจการทองเทยวและกจการโรงแรม ชวงจงหวะเวลาทดคอ

ชวงทมลกคามาเทยวหรอมาพกแรมกนมาก ในธรกจอน ๆ ชวงจงหวะเวลาทด คอชวงเวลาทกาลงแรงงานขาด

แคลนธรกจกาลงเฟองฟ หรอเปนสวนทกาลงจะมงานเทศกาลใหญซงมความหมายและมความสาคญตอธรกจ

ของสถานประกอบการนน ๆ มาก

3) เลอกใชวธการทเหมาะสม

ในการเจรจากนครงแรกของสหภาพแรงงานควรใชวธการทมความนมนวล ใชมาตรการท

ประนประนอมมหลกการและยดมนในเหตผล พรอมทงมศลปะในการโนมนาวจตใจ ทจะใหนายจางเหนแก

มนษยธรรม เหนอกเหนใจลกจางคนงาน แตกมใชรองขอความเวทนาเยยงผไรความสามารถ จะตองทาให

นายจางเกดความเกรงใจในทาททรองขอนนดวย สงทควรกระทาในการเจรจากนครงแรกกคอ การกาหนดไว

ใหเปนทชดแจงวาแตละฝายสงวนสทธทจะรบและไมรบการเรยกรองในเรองอะไรบาง แคไหน เชน ฝาย

นายจางอาจสงวนสทธวา ในเรองทเกยวกบการจาง การเลอนขนเงนเดอน การเลอนชน การไลออก การใหออก

การจดการเกยวกบชนดของสนคาทผลต สถานทและวธการทใชในการผลตนน ควรจะเปนเอกสทธของฝาย

จดการ สหภาพแรงงานอาจแยงวา ในเรองทเกยวกบการจางกด การเลอนชน หรอการไลออกปลดออกกด เปน

220

เรองทเกยวกบความมนคงของลกจางคนงาน ซงเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน ดงนน สหภาพแรงงานจงควร

จะมสวนรบรหรอใหความเหนชอบดวย แตจะเขาไปเกยวของไดมากนอยเพยงใด เปนเรองทจะตองกาหนดกน

ไวใหชดแจงและในการเจรจากนครงแรกน มขอเตอนใจสาหรบผนาสหภาพแรงงานอย 3 ขอ คอ

(1) อยางเรยกรองขอขนคาจางมากเกนไปในขณะทราคาสนคากาลงตกตาเวนแตจะมปจจย

อน ๆ เอออานวยใหทาเชนนนได

(2) อยาเจรจาตอรองกบนายจางหลายรายในเวลาเดยวกน เวนแตสหภาพจะมพลงเขมแขงพอ

และรปแบบของการตอรวมเปนการเจรจาตอรองรวมกบนายจางหลายฝาย

(3) อยาแยกเจรจาตอรองรวม และแยกทาขอตกลงเปนเรองเฉพาะราย แตจงเจรจาตอรองขอ

เรยกรองทเกดขนทงหมดรวมกน จดทาเปนสญญาฉบบเดยวกน เพอเปดทางใหมการลดหยอนผอนปรนใหแก

กนและกนในบางเรอง

4) เลอกประธานและกาหนดอานาจอยางระมดระวง

เมอพรอมทจะเขาสการตอรองรวมแลว แตละฝายจะตองเลอกผซงมคณสมบตเหมาะสม เพอ

เปนประธานคณะผแทนของฝายตน ผซงจะเปนประธานคณะผแทนได ควรจะเปนผทมลกษณะความเปนผนา

ทเขมแขง แตไมกาวราว เปนผออนโยนแตไมออนแอ มบารมเปนทเกรงใจแกฝายตรงกนขาม เมอไดตว

ประธานแลว ควรจะกาหนดขอบเขตอานาจของประธานใหรดกม ในอนทจะทาการแทนภาคแตละฝาย เชน

อาจจะกาหนดลงไปวา ประธานมอานาจในการกระทาการใด ๆ ดงตอไปน

(1) รบหรอปฏเสธขอตอรองในนามของคณะผแทน

(2) เสนอขอโตแยง

(3) ขอเวลานอกเพอพกการตอรอง

5) เหตผลในการยนขอเรยกรอง

สมมตวาขอเรยกรองของสหภาพแรงงาน คอขอเรยกรองเกยวกบการขอขนคาจาง สหภาพ

แรงงานจะตองเตรยมเหตผลทสมควรสาหรบยกขนเปนขอสนบสนนการเรยกรองขอขนคาจาง เหตผลทจะยก

มาอางอาจเปนวา

(1) นายจางมกาไรมาพอทจะอานวยใหมการขนคาจางได

(2) คาของเงนในปจจบนลดลง เนองจากดชนราคาผบรโภคเพมสงขน ลกจางประเภทความ

ยากลาบากในการรกษามาตรฐานการครองชพดวยเงนรายไดจากคาจางอตราเดม

(3) ผลตภาพในการผลตของกจการเพมขน ขณะทระดบการจางงานยงคมมเทาเดม ซงยอม

ตองหมายความวาผลตภาพของแรงงานเพมขน ดงนน ลกจางคนงานจงควรมสทธทจะไดรบสวนแบงจาก

ผลผลตทเพมขนนดวย

(4) คาจางทเพมสงขนจะทาใหความเปนอยทางเศรษฐกจของลกจางคนงานดขน และม

สขภาพจตและรางกายแขงแรงสมบรณ จะทาใหการทางานของลกจางมประสทธภาพสง ธรกจของนายจางกจะ

มผลตภาพในการผลตเพมขน โอกาสทนายจางจะไดกาไรมากยงขน กจะมมากยงขน

221

(5) การเพมคาจาง ทาใหอานาจซอของลกจางเพมสงขน เปนการสรางอปสงคสนองได ซงจะ

รองรบผลผลตหรอบรการของนายจางทเพมขน

6) มาตรการทนามาใชจะตองยดหยนไดตามความเหมาะสม

มาตรการทนามาใชจาเปนทจะตองยดหยดไดพอสมควร การยดหยนไดน มใชการออนขอ

ใหแกฝายนายจาง แตเปนการผอนปรนเพอใหสาเรจประโยชน ซงถงแมจะเสยประโยชนขอเรยกรองไป

บางสวน แตกยงดกวาสญเสยไปทงหมด เมอการเจรจาตอรองเกดความลมเหลว ดงนน มาตรการทนามาใช

เพอใหไดมาซงขอเรยกรองจงควรแบงเปนขนตอนดงน

(1) การชกจงใจ สหภาพแรงงานผยนขอเรยกรองจะตองพยายามพดชแจง แสดงเหตผลและ

ความจาเปนตาง ๆ เพอโนมนาวจตใยของฝายนายจางใหคลอยตามแลวฟงทาทความคดเหน ตลอดจนเหตผลขอ

โตแยงของฝายนายจาง แลวสงเกตวานายจางมความรสกอยางใดตอขอเรยกรอง ตอตานขอเรยกรองขอใดมาก

ทสด ขอเรยกรองซงนายจางตอตานนอยทสดนแหละ เปนขอเรยกรองทเหมาะสมทสดในการเรมตนเจรจา

คณะผแทนของสหภาพแรงงานโดยเฉพาะตวประธาน ควรตองรวา การเรมตนทดยอมนาไปสความสาเรจใน

ทสด ดงนนจงไมควรเรมตนและดงดนทจะเจรจาใหแตกหกในประเดนใดประเดนหนง ทมผลกระทบไวตอ

ความรสกและอารมณของทงสองฝาย

(2) การประนประนอม เมอการเจรจาตอรองในประเดนขอเรยกรอง ทฝายนายจางคลอยตาม

ไดงายทสดผานพนไปแลว การตอรองขนตอไปจะเรมตนยากขนโดยลาดบ ตองอาศยความสามารถ

ประสบการณและความยดหยนมากขน เพราะการเจรจาตอรองในขนน เปนขนทจะตองมการแลกเปลยนกน

อยากไดอยางกจะตองยอมเสยอกอยาง ดงนน ผนาของภาคแตละฝายทเขาเจรจาตอรองกนจะตองพจารณา

ใครครวญใหดวา สมควรสละสงใดเพอใหไดสงใดมา หากจาเปนจะตองมการเปลยนขอเรยกรองเสยใหม

เพอใหสอดคลองกบความประสงคของแตละฝาย แตการจดทาขอเรยกรองใหมน จะตองไมเสยหลกการและ

จดมงหมายสาคญของการทาขอเรยกรองครงแรก

(3) การนดหยดงาน เมอการเจรจาตอรองรวมไมประสบความสาเรจแมจะไดมการพดจาชก

จงใจและพยายามทาการประนประนอมกนแลวกตาม การนดหยดงานหรอการปดงาน จงเปนมาตรการขน

ตอไปทแตละฝายจะนามาใช เพอบบบงคบใหคกรณยอมรบในขอเรยกรองหรอขอเสนอของฝายตน แต

มาตรการดงกลาวน ไมควรนามาใชอยางพราเพรอ เพราะสรางความเสยหายใหเกดขนไมเฉพาะแกคปรปกษ

เทานน แตยงสรางความเสยหายกระทบกระเทอนตอผอน ตอสงคมและประเทศชาตโดยสวนรวมดวย จงอาจ

ทาใหเกดศตรรวมเพมขนมาก ดงนน ผนาสหภาพแรงงานจาตองพจารณาใหด เลอกใชในจงหวะเวลาท

เหมาะสม และเมอมความจาเปนจรง ๆ เทานน

7) มาตรการในการเกบรกษาความลบ

ความสาเรจในการเจรจาตอรองรวมนน สวนหนงขนอยกบความสามารถของคณะผแทนทเขา

รวมเจรจาในการเปดเผยขอเทจจรง ชแจงแสดงตวเลข ยกอางพยานหลกฐานในทประชม ตลอดจนอบายวธอน

ๆ ทจะตองใหผแทนของฝายตรงขามจนมมในทประชม แตปรากฏการณเชนนจะเกดขนไดกตอเมออกฝายไม

222

สามารถจะลวงรความลบ หรอคาดไมถงวาอกฝายหนงจะมขอมลในเรองนน ๆ หรอมอบายวธทจะรกฆาตใน

แบบนน ดงนนแตละฝายจะตองมมาตรการในการเกบรกษาความลบใหด จะเปดเผยใหสมาชกผไมมสวนรวม

ในการเขาประชมเจรจาในฐานะคณะผแทนเจรจาของแตละฝายไมได มฉะนนจะเสยประโยชน เพราะเมออก

ฝายรตวจะเตรยมกลาวแก หลบเลยงไปได

8) มความหนกแนนอดทน

คณะผแทนฝายทยนขอเรยกรองจะตองมความหนกแนน และอดทนตอวาจาย วย สอเสยดของ

ฝายตรงกนขามทงนเพอใหการเจรจาดาเนนตอไปดวยด ดวยความหวงวาจะสามารถรกษาขอเรยกรองไวได

มากทสดเทาทจะทาได จะตองไมหวนไหวตอขอเสนอกลบในลกษณะลองเชง จะตองแสดงใหอกฝายเหนวา

ฝายตนมความมนคงและจรงจงในขอเรยกรองนน

9) การวางตว

การวางตวขณะเขาเจรจาตอรองรวม มความสาคญไมนอย เพราะเปนจดเรมแรกทฝายตรงขาม

จะอานนสยและชนเชงในการเจรจาตอรองรวมทจะเกดขน และดาเนนไป เปนการอานทาทในแงจตวทยาซง

กนและกน ดงนน จงมหลกทผเขาเจรจาตอรองรวมพงปฏบตดงน

(1) วางตวใหเหมาะสมแกกาลเทศะ แตงกายใหสภาพเรยบรอย

(2) วางตวใหสงาผาเผย มความองอาจไมขลาดกลว แตกไมใชหยงทรนงจนเปนทหมนไสของ

ฝายตรงกนขาม

(3) มสหนาทแสงความเชอมน ไมหวนไหว ทาทางเอาจรงเอาจง

(4) ยมแยมแจมใส ทกทายปราศยกบผแทนของอกฝายหนงตามปกต และใหมอากปกรยาท

เปนธรรมชาต มใชเสแสรงแกลงทาจนอกฝายจบได วาเปนการฝนความรสก

เมอการเจรจาเรมตน คณะผแทนของทงสองฝายจะตองเผชญหนากนในทประชม ตางฝายตาง

พยายามทจะอานความรสกซงกนและกน เปนการทาสงครามจตวทยากนอย ถาฝายใดแสดงความหมนไหว

ความไมแนใจหรอความวตกกงวลใหปรากฏอยในสหนาและแววตาแลว ฝายนนจะเพลยงพล าในการเจรจา

ตอรองรวม ตงแตเรมตนเลยทเดยว เพราะจะเปดโอกาสใหอกฝายถอโอกาสรกดวยคาพด ในลกษณะขมขให

เกดความหวนเกรงและหวาดกลวตอผลทจะเกดขนจากการยอมหรอไมยอมในขอเรยกรองหรอขอเสนอนน ๆ

10.3.3 เครองมอในการคกคาม

ในสนามการตอรองรวม ลกจางและนายจางตางกมเครองมอในการคกคามทจะใชกบฝายตรงกน

ขาม หากการตอรองรวมไมบงเกดผลสาเรจตามขอเรยกรองหรอขอเสนอ ในทสดกจะกลายเปนขอขดแยงทตก

ลงกนไมได เครองมอหรออาวธเหลานแตละฝายจะเลอกใชตามความเหมาะสมในโอกาสตาง ๆ เพอบบบงคบ

ใหอกฝายยอมทาตามขอเรยกรอง หรอเปนการลงโทษฝายตรงกนขาม ดงน

1) สหภาพแรงงาน

223

เครองมอในการคกคามทสหภาพแรงงานจะนามาใชกบนายจาง มดงตอไปน

(1) ถวงงาน สหภาพแรงงานจะสงใหลกจางคนงานผซงเปนสมาชกของสหภาพแรงงาน

แกลงทางานใหลาชา เพอใหประสทธภาพในการทางานและผลตภาพในการผลตในเวลาปกตลดลง หาก

นายจางเรงรดทจะใหมผลผลตเพยงพอและทนกบความตองการของลกคา นายจางจะตองยอมจายเงนเปนคา

ลวงเวลาเพมขน ปรากฏการณทเกดขนน เปนอาการของความขดแยงทแสดงใหเหนในเบองตน ซงอาจบาน

ปลายกลายเปนความรนแรงตอไป หากไมไดรบการแกไขใหพนทวงท

(2) รวมกนไมคบคาสมาคมดวย วธนสหภาพแรงงานจะเรยกรองใหสมาชก และสหภาพ

แรงงานในเครอรวมมอรวมใจกนไมซอหรอไมใชสนคาหรอบรการของบรษทหรอสถานทประกอบการนน ๆ

และอาจขยายวงครอบคลมถงการไมใหความรวมมอในการจางทางานดวย

(3) การนดหยดงาน เปนเครองมอหรออาวธในการคกคามนายจางทสหภาพแรงงานจะ

นามาใชเปนทางออกสดทาย เมอความขดแยงถงทสด เปนการประกาศสงครามเพอสรางความเสยหายใหแก

นายจางโดยตรง การนดหยดงานทาใหเกดภาวะหยดงาน โรงงานหรอสถานประกอบการหยดการผลตสนคา

หรอการใหบรการโดยสนเชง ทาใหนายจางสญเสยผลกาไรซงเปนรายไดหรออาจเกดการขาดทนเสยหาย

มากมายกได

(4) การจบกลมชมนมอภปราย เพอใหการนดหยดงานมผลตอการสรางภาวะหยดงานอยาง

แทจรง ลกจางทรวมในการนดหยดงานจะไปจบกลมชมนมอภปรายกนทหนาโรงงานหรอสถานประกอบการ

ภายใตการชกนาและอานวยความสะดวกใหโดยสหภาพแรงงาน ผนาสหภาพแรงงานจะจดใหมการพดโจมต

แสดงความคดเหนในประเดนแหงปญหาของการนดหยดงาน ซงโดยมากมกจะเปนการพดประณามและแฉ

โพยความเลวรายตาง ๆ นานา เทจบาง จรงบาง การจบกลมชมนมอภปรายน สหภาพแรงงานจดทาขนโดยม

วตถประสงคทสาคญ 2 ประการ คอ

(4.1) เพอปองกนมให “ลกจางผภกดตอนายจาง” เขาไปทางานในขณะทมการนด

หยดงานเกดขน

(4.2) เพอประชาสมพนธขอความเหนใจจากมหาชน เพอเปนขอสนบสนนวา การ

นดหยดงานทสหภาพแรงงานจดใหมขนน เปนการกระทาอนชอบและสมควรแลว

2) ฝายจดการ

เครองมอทฝายจดการของโรงงานหรอสถานประกอบการจะนามาใชกบลกจางในโอกาสตาง

ๆ มดงน

(1) สรางลกจางผภกดตอนายจาง เพอใชทางานในภาวะทสหภาพแรงงานจดใหมการนดหยด

งาน นอกจากจะมผลทาใหกระบวนการผลตบางสวนยงคงดาเนนการตอไปไดแลว ยงเปนการแบงแยกคนงาน

เพอสรางความขดแยงและแตกแยกขนในกลมลกจางคนงาน เพอประโยชนแหงการควบคมลกจางนนเอง

บางครงกลมลกจางผชมนมนดหยดงาน และกลมลกจางผภกดตอนายจางถงกบยกพวกเขาตะลมบอน ทาราย

รางกายซงกนและกน จนบาดเจบลมปวยไปกม

224

(2) สรางหรอจดหา “ผสลายการนดหยดงาน” ใหมาคอยกอกวนและขดขวางการจบกลม

ชมนมนดหยดงานของลกจาง การกอกวนและขดขวางการจบกลมชมนมนดหยดงานของคนพวกน มบอยครง

ทกระทาไปเกนกวาเหต ทาใหเกดเหตการณรนแรงขน สญเสยทรพยสน ชวตและเลอดเนอของผทเกยวของใน

การชมนม

(3) จดทาบญชรายชอลกจางผไมพงปรารถนา แจกจายไปในกลมสมาชกสมาคมนายจาง

และสหพนธนายจางทาใหลกจางผมชอปรากฏในบญชรายชอดงกลาว หมดโอกาสทจะไดรบการจางใหทางาน

รบคาจางจากนายจางใด ๆ ไดอก

(4) สงปดโรงงานหรอสถานประกอบการ เปนการปดงานงดจาง เพอลงโทษลกจางผแขงขอ

นายจางจะใชวธการนเปนทางออกสดทาย และจะไมใชพราเพรอ เพราะผลทเกดขนเปนความเสยหายตอ

นายจางเองดวย นายจางจะใชวธการนกตอเมอพจารณาเหนแลววา การปดงานนนไมมผลกระทบกระเทอนตอ

ฐานะการแขงขนในตลาดของกจการทตนดาเนนการนนมาก และฝายจดการมทางชดเชยรายไดทสญเสยใน

ระหวางการปดงาน และการปดงานนนเปนการปดงานในระยะสนเทานน

การพพาทแรงงาน การนดหยดงาน และการปดงาน ทวราชอาณาจกรของไทยระหวางป พ.ศ.

2556 – 2560 จะเหนไดในแตละปมการพพาทแรงงานเกดขนประมาณ 100 แหง มลกจางทเกยวของ

เกอบแสนคนตอป มการนดหยดงานตงแต 1 ครง จนถง 7 ครงตอป มวนทางานทสญเสยตงแตเกอบ

หมนวนจนถงประมาณแสนวนในบางป ในขณะเดยวกนกมการปดงาน 3-5 ครงตอป มลกจางท

เกยวของประมาณพนคนเศษๆในแตละป มวนทางานทสญเสยตงแตประมาณหาพนวนจนถงประมาณ

หาหมนวนในแตละป รายละเอยดดงตารางท 10.1

ตารางท 10.1 การพพาทแรงงาน การนดหยดงาน และการปดงาน ทวราชอาณาจกร พ.ศ. 2556 – 2560

พ.ศ.

การพพาทแรงงาน การนดหยดงาน การปดงาน

แหง

ครง

ลกจางท

เกยวของ

(คน)

ครง

ลกจางท

เกยวของ

(คน)

วนหยด

งาน

วน

ทางานท

สญเสย

ครง

ลกจางท

เกยวของ

(คน)

วนหยด

งาน

วนทางาน

ทสญเสย

2556 82 92 78,837 7 6,617 84 87,903 4 1,086 20 4,877

2557 102 117 82,464 3 2,606 127 125,135 5 1,038 224 50,074

2558 100 114 104,654 1 348 106 36,888 5 1,710 229 51,308

2559 104 120 83,969 2 2,758 23 8,239 4 621 252 24,878

2560 103 117 132,093 2 1,655 21 6,455 3 1,872 59 55,939

ทมา: สานกพฒนามาตรฐานแรงงาน กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

บทท 11

การประกนสงคมกบการพฒนาคณภาพชวตของแรงงาน

เนองจากเรองคณภาพชวตของแรงงาน ยงเปนเรองใหมทเพงไดรบความสนใจเมอไมนานมา

น ดงนน ความหมายของคณภาพชวตของแรงงานจงยงไมชดเจนนก อกท งเรองนยงเปนเรองทาง

สงคมศาสตรทมกมปญหาในการใหคาจากดความ (Terminology) เสมอมา เพราะเรองทพดถงนนเปน

เรองนามธรรม ซงมกจะขนกบการตความตามวฒนธรรม และความคาดหวงของสงคมแตละแหง เชน

ในประเทศสหรฐอเมรกา พวกวศวกรหรอฝายททาหนาทควบคมการผลตไดมองวา คณภาพชวตการ

ทางาน คอ รปแบบการจดองคการแบบใหมทเปดโอกาสใหมการหมนเวยนตาแหนงงาน มการขยาย

หนาทความรบผดชอบใหกวางออกไป มการกาหนดหนาทตาแหนงงานกนใหม และเปดโอกาสใหม

การรวมกลมของพนกงานโดยใหมสวนรวมในการตดสนใจ

แตสาหรบองคกรแรงงานระหวางประเทศ (International Labor Organization : ILO) ไดใช

หลกของความมมนษยธรรมมาเปนมาตรฐานของคณภาพชวตในการทางาน หลกการนเปนไปตาม

แนวคดของยโรปทวา คณภาพชวตในการทางาน หมายถง การสรางมนษยธรรมในการทางาน ทาให

งานททานนมความเปนมนษยมากขน ซงในทนรวมไปถง การปรบปรงสภาพททางาน ลกษณะของงาน

ทมอบหมายใหคนงานแตละคนทา และการทคนงานไดรบความสขและความพอใจในหนาทการงาน

ดวยเหตน คณภาพชวตในการทางานจงไมไดหมายความถง คาตอบแทนทสงเพยงอยางเดยว แตยง

หมายถงการไดรบเกยรตและการยกยองจากนายจางอกดวย

องคกรแรงงานระหวางประเทศ ไดระบในป ค.ศ. 1984 วา คณภาพชวตในการทางาน

หมายถง กจกรรมทกอยางของคนงาน ทมงตอบสนองตอความตองการของความเปนมนษยชาต ซงรวม

ไปถงคณคาตางๆ ไมวาจะเปนวตถสงของ เงนเดอนคาจาง คณคาทางจตใจ หรอคณธรรมของความเปน

มนษย

ในสวนของประเทศไทยซงเปนประเทศกาลงพฒนา ในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของ

ประเทศนน ความสามารถในการผลตสนคาและบรการทมคณภาพ ถอเปนตวชวดทสาคญอยางหนงของ

การพฒนา แรงงานซงเปนปจจยสาคญยงสวนหนงของการผลต จงมสวนสาคญในการพฒนาประเทศ

เปนอยางมาก หากประชาชนของประเทศทเปนผใชแรงงานมรายไดไมเพยงพอหรอขาดแคลนรายได

อาจเนองมาจาก ประสบอนตรายจากการทางาน เจบปวย ทพพลภาพ หรอเสยชวต จนทาใหไมสามารถ

ทางานตอไปได ยอมสรางความเสยหายใหแกแรงงานผนนเอง ครอบครว การผลตของนายจาง และ

226

ประเทศชาตโดยสวนรวม อกทงยงเปนการสรางปญหาและภาระทางสงคมทาใหรฐบาลตองเขามาดแล

และสงเคราะหแกครอบครวทไดรบความเดอดรอนซงอยในอปการะของลกจาง

จากแนวคดในการชวยเหลอเพอแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนกบผใชแรงงาน รฐบาลได

พยายามหามาตรการในการชวยเหลอประชาชน ดวยการออกกฎหมายประกนสงคมเพอใหความ

คมครอง และเปนหลกประกนพนฐานทสาคญตอความมนคงของผใชแรงงานอยางเปนระบบ ตงแต

วนท 2 กนยายน 2533 เปนตนมา ซงมการดาเนนการเปนไปตามหลกการประกนสงคมขององคกร

แรงงานระหวางประเทศ (ILO) คอเปนการใหความคมครองทสงคมจดใหแกสมาชก โดยอาศยมาตรการ

ของรฐ ทงน เพอบรรเทาความเดอดรอนทางเศรษฐกจและสงคม เมอประสบปญหารายไดลดลง ไมม

รายได หรอการมรายจายเพมขน อนเปนผลมาจากการเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ ชราภาพ ตาย

วางงาน สงเคราะหครอบครวและการประกนอบตเหต และโรคทเกดเนองมาจากการทางาน โดยม

วตถประสงคเพอใหหลกประกนในการดารงชวตแกผประกนตน ใหเกดความมนคง ตงแตเกดจนถง

วาระสดทายของชวต และเสรมสรางสงคมและประเทศชาตใหมเสถยรภาพเปนปกแผน

11.1 ความหมายของการประกนสงคม

ความหมายของการประกนสงคม ไดมทานผรใหความหมายไวอยางหลากหลาย ไดแก

นายราลฟ เอช แบลนชารด บรรณาธการฝายบรรณสารประกนภยของบรษท แมคกรอวฮลล

บค จากด แหงนวยอรคและลอนดอน ไดใหความหมายอยางกวางๆ ของการประกนสงคมคอ การ

ประกนในแบบตางๆ ทรฐบาลไดจดขน โดยมวตถประสงคในอนทจะวางหลกประกนใหประชาชนม

ความมนคงทางสงคม ซงอาจเปนวธบงคบการประกนตนโดยการบรหารงานของรฐ หรอการใหความ

สนบสนนองคการสาธารณะทเปนเอกเทศใหดาเนนการดวยวธสมครใจ เพอความคมครองทางสขภาพ

การชดเชยลกจางในยามวาง การชราภาพ และผอยในอปการะ ตลอดจนการขยายขอบเขตของความ

คมครอง ดวยวธการบงคบการประกนตนในภยพบตอนเกดจากยวดยานพาหนะ การสงคราม และการ

ประกนพชผล

นายดบบลว อาร วลเลยมสน ทปรกษาทางคณตศาสตรประกนภยของฝายการบรหารงาน

ประกนสงคมแหงสหรฐอเมรกา ไดใหความหมายของการประกนสงคม คอ การจดงบประมาณแผน

ใหมทางสงคม

ศาสตราจารย อลเบรต เอช โมวเบรย แหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย ไดใหความหมายวา การ

ประกนสงคม คอ ความพยายามของรฐบาลในอนทจะใชหลกประกนภยใหบงเกดผลในทางปองกน เพอ

มใหความยากจนในบานเมองตองเพมขน และหาทางทจะบรรเทาความยากจนทมอยแลวใหลดนอยลง

ตามลาดบ

227

เอกสารเผยแพรขององคการกรรมกรระหวางประเทศป ค.ศ.1955 ไดใหความหมายของการ

ประกนสงคมไว คอ การคาประกนในทางสขภาพและฐานะทางเศรษฐกจของเอกชนแตละคน รวม

ตลอดถงผอยในความอปการะ เมอตองเผชญกบความขาดแคลนรายไดอนเนองมาจากการสญเสยรายได

ทงหมดหรอบางสวน หรอมรายไดไมเพยงพอแกการครองชพ อนประกอบดวยแบบประกนหลายแบบ

ทมงตรงตอการใหความคมครองในอบตเหตหรอความเดอดรอนในกรณทมการเจบปวย การคลอดบตร

ภยนตรายตางๆ การพการหรอทพพลภาพ การชราภาพ และการวางงาน

จากความหมายทกลาวมาขางตน และความหมายอนๆ ทมไดกลาวถงในทน สามารถสรป

ความหมายของการประกนสงคมได คอ

การประกนสงคม หมายถง โครงการบรการทางสงคมในระยะยาวรปแบบหนงทรฐบาลเปนผ

จดดาเนนการขน เพอความมงหมายทจะใหความคมครองปองกนประชาชนมใหไดรบความเดอดรอน

ในความเปนอยของชวตอนเปนสวนรวม และเสรมสรางใหไดรบความสขสมบรณตามอตภาพ อนเปน

หลกของการประกนรวม โดยมหลกการสาคญอยทการจดใหประชาชนแตละคนชวยเหลอตนเอง

ครอบครว และชวยเหลอซงกนและกนระหวางบคคลในสงคม ดวยการอดออมเงนรายไดประจาตาม

ความสามารถของแตละบคคล สะสมไวในกองทนกลาง หรอทเรยกวากองทนประกนสงคม โดยม

นายจาง และรฐบาลชวยออกสมทบทนเขากองทนสวนหนง เพอใหมเงนกองทนจานวนมากพอแกการ

ดาเนนการตามวตถประสงค

11.2 ความเปนมาของการประกนสงคม

ความพยายามทจะทาใหการประกนสงคมมขนครงแรกไดเกดขนทประเทศเยอรมน ในป

พ.ศ.2425 ภายใตการปกครองของเจาชาย Bismarck ซงดารงตาแหนงนายกรฐมนตร ทงน เปนผลสบ

เนองมาจากวกฤตการณทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองในขณะนน กลาวคอ หลงจากทประเทศ

เยอรมนไดยตสงครามกบประเทศฝรงเศสในสงครามแฟรงโกปรสเซยน เยอรมนกไดรวบรวมรฐ

เยอรมนทงหลายทกระจดกระจายอยเขาเปนอาณาจกรและตองเขารบภาระในดานเศรษฐกจและสงคม

ดวย จงไดเรมมการปรบปรงฟนฟและบรณการครงใหญ ประชาชนอยในฐานะทตองพงพารฐ อกทงการ

พฒนาประเทศในระยะนน มงทจะพฒนาอตสาหกรรมอยางขนานใหญและเอาจรงเอาจงทาใหกจการใน

ดานนขยายตวกาวหนาไปอยางรวดเรว และประชาชนกจาตองอาศยเครองจกรมาใช ประกอบกบภาวะ

การคาของประเทศเยอรมนไดตกตาตดตอกนหลายป ดลการคาระหวางประเทศอยในฐานะทเสยเปรยบ

สภาพทางเศรษฐกจจงทรดลงตามลาดบ ซงมผลกระทบกระเทอนถงภาวะทางสงคม ประชาชนเยอรมน

ตองประสบกบปญหาความยากจนและเดอดรอนทกขยาก อยในฐานะทไมสามารถชวยเหลอตนเองได

และจากสภาพปญหาเหลานไดกอใหเกดการแทรกแซงทางการเมองของพรรคฝายตรงขามกบพรรค

รฐบาล สรางสถานการณดวยวธการตางๆ อนเปนการทาลายเสถยรภาพของรฐบาล

228

เหตการณดงกลาวไดนาความยงยากและหนกใจมาสเจาชาย Bismarck ในฐานะทเปน

ผรบผดชอบตออาณาจกรในขณะนน และจากแนวความคดของเจาชาย Bismarck ในหลกทวา รฐจะตอง

มหนาทรบผดชอบตอสวสดภาพของประชาชนทงชาต และจะตองระงบยบย งความคดเหนทรนแรงของ

บคคลโดยทวไปซงไมกอใหเกดประโยชนอยางใดแกประเทศใหหมดสนไป จงตดสนใจปฏรป

เศรษฐกจของประเทศเยอรมนตามความคด และเรมมการนาระบบประกนสงคมมาใช

ทงน เจาชาย Bismarck มความตองการใหประชาชนในปกครองทเปนลกจางไดรบบานาญ

โดยใหนายจางและรฐเปนผรบภาระคาใชจายของการประกนสงคม แตแนวความคดนถกตอตานตงแต

ครงแรกเนองจากตวกฎหมายในขณะนน ทาใหการประกนสงคมทจดขนโดยภาครฐไมนาเชอถอ มผล

ใหผใชแรงงานในระยะแรกไมเขาใจและสงสย จงปฏเสธทจะยอมรบระบบใหมทจะเกดขนพรอมกบได

ขยายกองทนสาหรบการชวยเหลอคนงานดวยกนเองออกไปใหมากขน

อยางไรกตาม ในป พ.ศ.2426 ประเทศเยอรมนไดตรากฎหมายประกนสงคมฉบบแรกขนเมอ

วนท 1 ธนวาคม 2426 บงคบใชเพอใหความคมครองแกลกจางในเรองการรกษาพยาบาล ยารกษาโรค

และใหประโยชนทดแทนกรณเจบปวย หากผประกนตนไมสามารถทางานไดอนเนองมาจากการ

เจบปวยทเกดขนเปนระยะเวลา 13 สปดาห โดยลกจางทอยในความคมครองจะตองมคาจางหรอรายได

ไมเกน 2,000 มารคตอป และลกจางจะตองจายเงนสมทบเขาโครงการดวย 2 สวน ในขณะทนายจางจาย

เพยง 1 สวนของคาใชจายทงหมด

หลงจากนนตอมาอกหนงปคอ ในป พ.ศ.2427 การประกนอบตเหตหรอโรคอนเกดจากการ

ทางานกไดเกดขน โดยในระยะแรกไดเรมใชในภาคอตสาหกรรมกอน เพอใหนายจางรบผดชอบตอการ

ประสบอนตรายจากการทางานของลกจาง การประกนประเภทนจะใหความคมครองในเรองของ

คาใชจายในกรณเจบปวยจากการทางานของลกจาง รวมไปถงการจายเงนบานาญใหในกรณทลกจางเสย

สมรรถภาพ และจายเงนบานาญใหแกผอยในอปการะในกรณทลกจางเคราะหรายเสยชวต ซงจะรวมถง

การจายเงนคาทาศพดวย

และตอมาในป พ.ศ.2432 จงไดมการบญญตกฎหมายใหความคมครองแกผทพพลภาพและ

คนชราขน โดยมจดมงหมายเพอจายบานาญใหคนงานทมเงนเดอนหรอคาจางต า ซงสญเสย

ความสามารถในการทางาน และใหมการจายเงนบานาญแกผทมอาย 70 ปขนไป แตอยางไรกตามไมม

คนงานคนใดทจะมชวตอยจนอายครบ 70 ป ตามทกาหนด เพราะมกจะกลายเปนผทพพลภาพหรอไมก

เสยชวตไปกอน สวนอตราบานาญในขณะนนคอนขางตามาก และเปนทนาสงเกตวาในสมยนนการ

บรหารงานตามกฎหมายฉบบนจะมองคกรบรหารเปนของตนเอง โดยมผแทนจากนายจางและลกจาง

เปนผบรหาร คาใชจายทนามาใชจายจะมาจากการจายเงนสมทบของนายจางครงหนง ลกจางครงหนง

โดยมรฐบาลใหการอดหนนบางสวนเทานน

229

โครงการประกนสงคมของประเทศเยอรมน ไดมการขยายความคมครองใหแกประชาชน

เพมขนโดยลาดบ และขยายวธการประกนไปในประเภทตางๆ อกหลายครง กลาวคอ ไดมการแกไข

กฎหมายวาดวยการจายเงนบานาญชราภาพ ซงเปนกฎหมายเกาแกใหเปนไปตามวธการประกนสงคม

และใหมการจายประโยชนทดแทนแกผอยในความอปการะของผประกนตนในป พ.ศ. 2443 และไดจด

ใหมการประกนการวางงานขนในป พ.ศ. 2470 ซงเปนประเภทสดทายตามกฎหมายทไดตราขน

ถงแมวากฎหมายประกนสงคมของประเทศเยอรมนในขณะนนจะมขอบกพรองอยมาก แต

อยางไรกตามการประกนสงคมของเยอรมนกถอเปนนโยบายทางสงคมทสามารถนามาใชไดอยางม

ระบบเปนประเทศแรกในโลก ทาใหประเทศตางๆมการนารปแบบไปปรบใชในเวลาตอมาอยาง

แพรหลาย

สวนทางประเทศในแถบเอเชย ญปนถอเปนประเทศแรกทนาระบบประกนสงคมในเรองการ

ประกนการประสบอนตรายและโรคอนเนองจากการทางานมาใชเมอปพ.ศ.2454 มการประกนสขภาพ

ในป พ.ศ.2465 มการประกนชราภาพ ทพพลภาพ และตาย ในป พ.ศ.2484 และสดทายคอการประกน

การวางงานในป พ.ศ.2490 นบวาประเทศญปนไดกาวหนาไปมากกวาประเทศใดๆ ในเอเชย และ

ภายหลงจากสงครามโลกครงท 2 แลวประเทศอนเดย พมา ปากสถาน ฟลปปนส และอนๆ จงไดเรมนา

ระบบประกนสงคมเขามาใช

ในปจจบนมประเทศตางๆ มากกวา 100 ประเทศ ไดจดใหมการดาเนนงานดานการ

ประกนสงคมอยางแพรหลาย และนบวนยงจะมเพมขนเรอยๆ เนองจากองคกรแรงงานระหวางประเทศ

มบทบาทมากขนในการเสนอแนะ และกระตนใหประเทศตางๆ จดใหมการดาเนนงานประกนสงคม

และคอยใหความชวยเหลออยางใกลชด ดงนน ประเทศทยงไมพฒนาเทาทควรกสามารถจดใหมการ

ดาเนนงานประกนสงคมได เพอขจดปญหาความเดอดรอน ทกขยาก และเสรมสรางความผาสกตาม

อตภาพใหแกประชาชนไดมากขน

11.3 หลกการของการประกนสงคม

การประกนสงคมทประเทศตางๆ ใชอยในปจจบนจะมหลกการทไมแตกตางกน เนองจากการ

ประกนสงคมเปนโครงการบรหารทางสงคมในระยะยาวอกระบบหนงทรฐเปนผดาเนนการจดขน ดวย

การใหประชาชนผมรายไดแตละคนไดมสวนชวยตนเองหรอครอบครว โดยรวมกนเสยงภยหรอ

ชวยเหลอบาบดความทกขยากเดอดรอนซงกนและกนระหวางผมรายไดในสงคม ดวยการออกเงน

สมทบเขากองทนทเรยกวา กองทนประกนสงคม โดยมนายจาง ลกจาง และในบางประเทศมรฐบาลรวม

ออกเงนสมทบเขากองทนนดวย กองทนนจะจายประโยชนทดแทนใหแกผสงเงนสมทบเมอเกดความ

เดอดรอน เชน เจบปวย คลอดบตร วางงาน ชราภาพ เปนตน ดงนนการประกนสงคมจงเปนวธการหนง

ทยดหลกการพ งตนเองและชวยเหลอซงกนและกนของประชาชน โดยมความมงหมายทจะเปน

230

หลกประกนและคมครองความเปนอยของประชาชนใหมความมนคงในการดารงชวตแมมเหตการณท

ทาใหตองขาดแคลนรายไดกสามารถดารงชวตอยไดอยางปกตสข

การประกนสงคมมหลกการทสาคญๆ 3 ประการ คอ

1) การประกนสงคมเปนโครงการใหความคมครองประชาชน

ประชาชนทไดรบความคมครองตามโครงการน ไดแก ผประกนตน หรอสมาชกของการ

ประกนสงคม อนเปนโครงการทไดพฒนาอยางกวางขวางและครอบคลมการประกอบอาชพของ

ประชาชนไวเกอบทกสาขาอาชพ ความสาคญของโครงการนมหลกอยทจะคมครองบคคลทมรายได

เพยงพอเลยงตนเองและครอบครวอยแลว ไมใหแปรสภาพกลายเปนบคคลทไมสามารถชวยตนเองได

ในเมอตองประสบกบการเจบปวยเรอรง การพการทพพลภาพ การชราภาพ หรอการวางงาน อนเปนเหต

ใหตองเพมภาระคาใชจายมากขนหรอขาดรายไดประจาลงอยางกระทนหน โดยจะใหความชวยเหลอ

ทางการเงน สงของเครองใช หรอบรการอนจาเปนอนใดตามความเหมาะสม และนอกจากน โครงการน

จะสามารถชวยแบงเบาภาระคาใชจายของรฐบาลเกยวกบการจดสวสดการในดานตางๆ ใหแกประชาชน

ลงไดเปนจานวนมาก เชน คาใชจายในบรการทางการแพทย คาใชจายดานสาธารณปการในการใหความ

ชวยเหลอคนชรา คนพการ หญงหมาย เดกกาพรา และขอทาน เปนตน

2) การประกนสงคมมหลกการทจะใหประชาชนไดชวยเหลอตนเองดวยการอดออม และ

เสยสละเพอสวนรวม

การประกนสงคมเปนโครงการใหญทมความจาเปนจะตองใชจายเงนเปนจานวนมาก

กาลงเพยงแตจะใชเงนงบประมาณแผนดนเพอดาเนนการแตทางเดยวนนยากทจะประสบความสาเรจได

ฉะนน ในหลกการของการประกนสงคม จงไดกาหนดใหผประกนตนแตละคนไดมสวนรวมในการ

ออกเงนสมทบเขากองทนกลาง ดวยการเสยสละคนละเลกนอยตามกาลงความสามารถหรอตามสวน

ของรายไดทไดรบประจาในลกษณะของการออมทรพยหม และนอกจากนยงไดกาหนดใหนายจางซงม

หนาทตองรบผดชอบในการจดสวสดการใหแกลกจาง ไดรวมออกเงนสมทบเขากองทนกลางนอกสวน

หนง รวมเปน 3 สวน ดวยวธการดงกลาวน จะเหนไดวา การทไดกาหนดใหลกจางแตละคนออกเงน

สมทบนน มจดมงหมายในอนทจะใหทกคนไดชวยเหลอตนเอง เพอใหเกดสทธในกองทนกลางอยาง

เตมภาคภม และธารงไวซงศกดศรในความเปนมนษย ขณะเดยวกนกเทากบเปนการชวยเหลอบคคลอน

โดยใชเงนกองทนกลางชวยบาบดความเดอดรอน อนเปนการเสยสละเพอประโยชนสขของสวนรวม

ดวย

3) การประกนสงคมเปนการวางรากฐานอนมนคงทางสงคม

โครงการประกนสงคม เปนโครงการทมความจาเปนตองไดรบความรวมมอจากทกๆ

ฝาย จงจะประสบผลสาเรจ ซงนบวาเปนการสรางความสามคคระหวางกลมบคคลตางๆ ใหหนเขาหากน

ถอยทถอยอาศยซงกนและกน โดยเฉพาะอยางยงนายจาง และลกจาง เพอนามาสความมนคงใหแกสงคม

231

นอกจากน องคกรแรงงานระหวางประเทศ หรอ ILO (1989) ไดกาหนดหลกการของการ

ประกนสงคม ไวดงน

1) การประกนสงคมจะมการบรหารทางการเงนโดยวธการจดเกบเงนสมทบ ซงโดยปกต

มกมาจากการสมทบของนายจาง และลกจาง ทงน รฐจะเขาไปมสวนรวมในการจายเงนสมทบหรอให

เงนอดหนนอนๆ ดวยหรอไมกได

2) การเขามามสวนรวมในการประกนสงคมนนจะตองเปนลกษณะของการบงคบ ซงม

ขอยกเวนนอยมาก

3) เงนสมทบทจายมานนจะจดตงขนเปนกองทนพเศษ ซงตองนาไปจายเปนประโยชน

ทดแทนตามทกาหนดและนาไปใชในการบรหาร

4) สวนเกนของเงนสมทบจะนาไปลงทนเพอใหกองทนมทรพยสนเพมขน

5) สทธในการรบประโยชนทดแทนของผประกนตนขนอยกบการไดจายเงนสมทบท

เปนไปตามเงอนไข โดยไมตองมการตรวจสอบความจาเปนหรอการตรวจสอบรายไดแตอยางใด

6) อตราเงนสมทบและอตราผลประโยชนทดแทนจะมความสมพนธกบรายไดของ

ผประกนตน

7) การประกนสงคมกรณเจบปวยจากการทางานโดยทวไปจะมาจากการสนบสนนทาง

การเงนจากนายจางแตเพยงผเดยว โดยอาจมรฐชวยจายเงนอดหนน

11.4 ขอบขายการใหความคมครอง

การประกนสงคมในระยะเรมตนดาเนนโครงการมกจะใหความคมครองกลมเปาหมายทจากด

เชน ครอบคลมเฉพาะผใชแรงงานบางประเภท หรอผใชแรงงานทอยในสถานประกอบการทมจานวน

ลกจางมากกวา 20 คน ฯลฯ หลงจากนนจงจะคอยๆ ขยายความคมครองออกไปใหกวางขวางยงขน

เพอใหประชาชนไดรบความคมครองจากการประกนสงคมมากขนโดยลาดบ ทงนโดยหลกการแลว การ

ประกนสงคมมวตถประสงคทจะใหประชาชนทกคนทอยในวยทางานไดรบความคมครองโดยทวถง

และคมครองไปถงครอบครว ตลอดจนเมอไมสามารถทางานไดหรอตองการออกจากงานเมอพนวย

ทางานดงกลาวไปแลว

นอกจากน การประกนสงคมมกจะเรมดวยโครงการบงคบโดยกฎหมายและบงคบใชกบ

ลกจางทมรายไดประจากอน เมอโครงการประกนสงคมในรปแบบบงคบไดดาเนนการไปจนประสบ

ผลสาเรจดและสามารถอานวยประโยชนใหแกผประกนตนไดเปนอยางดแลว จงจะสามารถขยายออก

ไปสโครงการประกนสงคมในรปแบบสมครใจ ซงเทากบเปนการใหผประกอบอาชพอสระเขามารวม

อยในโครงการประกนสงคมดวย

232

11.5 ประเภทของการประกนสงคม

ในระบบการประกนสงคมทนานาประเทศถอปฏบตกนอยในปจจบน มประเภทของการ

ประกนสงคมรวมทงหมด 8 ประเภท คอ

1) การประกนการเจบปวย (Sickness Insurance)

2) การประกนการคลอดบตร (Maternity Insurance)

3) การประกนอบตเหตและโรคอนเกดจากการทางาน (Employment injury Insurance)

4) การประกนการทพพลภาพ (Invalidity Insurance)

5) การประกนการชราภาพ (Old-age Insurance)

6) การประกนการสงเคราะหครอบครว (Family Allowances Insurance)

7) การประกนการเสยชวต (Death Insurance)

8) การประกนการวางงาน (Unemployment Insurance)

การประกนแตละประเภทมหลกเกณฑโดยสรป ดงน

1) การประกนการเจบปวย

การประกนการเจบปวย มความมงหมายทจะใหความคมครองผประกนตนเกยวกบการ

เจบปวยดวยโรคตางๆ และการบาดเจบโดยสามญธรรมดา (Ordinary Sickness) โดยถอหลกทวา มนษย

ทเกดมาแลวตองเจบปวยโดยไมเลอกเพศและวย และในการเจบปวยนนยอมทาใหไมสามารถประกอบ

อาชพไดตามปกตหรอตองวางงานเนองจากการเจบปวย และจะเปนสาเหตทาใหไมมงานทาตอไปดวย

(A Person who falls sick is threatened with two stages of unemployment at first because he cannot

work, and later because he will have lost job)

หลกการของการใหความคมครองในเรองการเจบปวยไดแยกออกเปน 2 ทาง คอ ทางท

หนง ใหความคมครองในเรองเงนรายไดทจะตองสะดดหยดลงเพราะการวางงานในระหวางการเจบปวย

โดยจายใหเปนเงนชดเชยคาจาง (Cash compensation for wage) และในทางทสอง จดบรการทาง

การแพทย (Medical-care service) ใหตามความจาเปน ซงรวมตลอดถงการสงเสรมในดานสขภาพ

อนามย และการปองกนโรค ทงน กเพอใหผประกนตนหายจากการเจบปวยโดยเรว และกลบเขาทางาน

มรายไดตามปกตโดยเรว หรอมรางกายสมบรณปราศจากโรคภยและทางานมรายไดประจาทมนคง

ตลอดไป

2) การประกนการคลอดบตร

การประกนการคลอดบตร มหลกการในทานองเดยวกบการเจบปวย แตมการใหบรบาล

ทารกเพมเตมขนสาหรบลกจางซงเปนผหญงนน ทางองคกรแรงงานระหวางประเทศ (International

233

Labor Organization) ไดใหความสนใจเปนพเศษเกยวกบการการตงครรภและการคลอดบตร เพราะถอ

วาการใชแรงงานหญงควรจะมขอบเขตจากดและไมเปนอนตรายตอหญงนน จงไดวางขอกาหนดขน

เปนอนสญญาวาดวยการปองกนการคลอดบตรมาตงแตปพ.ศ. 2462 และประเทศสมาชกทงหลายไดให

สตยาบนแกอนสญญาดงกลาวโดยทวกน

3) การประกนอบตเหตและโรคอนเกดจากการทางาน

การประกนอบตเหตและโรคอนเกดจากการทางาน ในระยะเรมแรกอยในรปของหลก

แหงภยพบตอนเกดจากการทางาน (Principle of Occupational Risk) เพอใหนายจางตองรบผดชอบจาย

คาทดแทนความเสยหายใหแกลกจางเกยวกบการประสบอบตเหตหรอเจบปวยดวยโรคอนเกดจากการ

ทางานตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดขนตามกฎหมาย ซงมชอเรยกวา กฎหมายคาทดแทนลกจาง

และใหถอวา คาทดแทนเปนสวนหนงของการผลต แตไมสจะไดรบผลทางดานการคมครองเตมทนก

เพราะมแตโรงงานขนาดใหญเทานนทปฏบตตาม สวนโรงงานขนาดกลางและขนาดเลก มกจะหลกเลยง

โดยใชวธทาความตกลงกบลกจางทไดรบความเสยหาย และลกจางกตกเปนฝายเสยเปรยบอยตลอดมา

ในปจจบนประเทศตางๆ จงไดเปลยนแปลงวธการดงกลาวมาดาเนนการในรปการ

ประกนสงคม ซงกอใหเกดผลดแกผประกนตนหลายประการ เชน จะไดรบบรการทางการแพทยเปน

พเศษ ไดรบเงนชดเชยคาจางสงกวาอตราการเจบปวยธรรมดา ไดรบเงนทดแทนความพการทพพลภาพ

ตามอตราแหงการสญเสยสมรรถภาพในการทางาน มบานาญตกทอดใหแกทายาท เปนตน นบวาเปน

หลกประกนทแนนอนสาหรบลกจางและไมถกเอาเปรยบจากนายจาง

4) การประกนการทพพลภาพ

ความพการทพพลภาพตามหลกการของการประกนมสวนสมพนธกบการเจบปวย และ

การประกนการชราภาพ เพราะการเจบปวยเรอรง การบาดเจบ หรอการประสบอบตเหตอนตรายจาก

สาเหตอนทไมเกยวของกบการทางาน กอาจทาใหผประกนตนตองกลายสภาพเปนผพการทพพลภาพได

และเมอพการทพพลภาพจนไมสามารถประกอบอาชพใหมรายไดสาหรบเลยงตนเองและครอบครว ก

ควรไดรบเบยเลยงชพไปจนกวาจะเขาเกณฑชราภาพ ซงจะเปลยนไปรบบานาญชราภาพแทนตอไป

5) การประกนการชราภาพ

บคคลเมอเขาสวยชรา หรอมอายต งแต 60 ปขนไป ยอมมสภาพรางกายและ

ความสามารถในการทางานลดนอยลงเปนธรรมดา ดงนนถาบคคลนนๆ ประสงคทจะเลกประกอบ

อาชพหรอนายจางใหออกจากงาน กควรไดรบเงนบานาญสาหรบเลยงชพใหมความสขตามอตภาพใน

บนปลายของชวต การประกนสงคมจงมหลกการทจะใหบคคลทยงอยในวยหนมสาวและสามารถ

ประกอบอาชพมรายไดเลยงตนเองอยนนไมเกดความประมาท โดยรวมกนสะสมเงนรายไดบางสวนไว

234

มกาหนดระยะเวลา 10 – 15 ป เพอใหมเงนมากพอทจะจายกลบคนใหเปนเงนบานาญชราภาพใน

ภายหลง

6) การประกนการสงเคราะหครอบครว

ในการประกอบอาชพเพอหารายไดของแตละบคคลนน ยอมแตกตางกนตามความร

ความสามารถ บคคลทมรายไดนอย ยอมไมสามารถทจะใหการเลยงดบคคลในครอบครวไดเพยงพอ

หรอบคคลทมรายไดเทากน กลาวคอ บคคลทมครอบครวใหญมบตรหลายคนและอาจมผอยในอปการะ

อนอกดวย กยอมจะมภาระหนกกวาบคคลทมครอบครวขนาดเลกหรอปานกลาง ฉะนน การประกน

ประเภทนจงมความมงหมายทจะชวยลดภาระในครอบครว เพอใหครอบครวนนๆ สามารถดารงอยได

อยางปกตสข เชน ครอบครวทมรายไดนอยกใหความชวยเหลอในเรองการเงน สวนครอบครวทมบตร

มากกจดใหการสงเคราะหแกบตรเปนรายบคคลจนกวาบตรจะสามารถชวยเหลอตนเองได เปนตน

7) การประกนการเสยชวต

การเสยชวตในทน หมายถง การตายของหวหนาครอบครว หรอผรบผดชอบใน

ครอบครวซงตองประกอบอาชพเพอหารายไดมาเลยงดบคคลในครอบครว เมอบคคลดงกลาวตอง

เสยชวตลง บคคลในครอบครวยอมจะไดรบความเดอดรอนทงในดานคาใชจายในการจดการศพ และใน

ดานการดารงชวตของบคคลในครอบครว ฉะนน ความมงหมายของการประกนประเภทน จงกาหนด

วธการใหความชวยเหลอครอบครวออกเปน 2 ประการ คอ ชวยเหลอในเรองเงนคาจดการศพ และจด

บานาญใหแกหญงหมายหรอชายหมายทไมสามารถประกอบอาชพเลยงตนเองได บตรกาพรา และผท

อยในอปการะ

8) การประกนการวางงาน

บคคลทวางงาน คอบคคลททางานแลวตองออกจากงาน และขาดรายไดสาหรบเลยง

ครอบครว ซงจะเปนสาเหตสาคญทกอใหเกดความเดอดรอนทกขยาก จงจาเปนจะตองใหความ

ชวยเหลอทางการเงนใหสามารถดารงชวตอยไดดวยวธการประกนสงคม แตการวางงานนนมเงอนไข

คอ จะตองเกดจากกรณทนายจางยบตาแหนงงาน เลกกจการ หรอกลนแกลงใหออกจากงานโดย

ผประกนตนไมมความผด สวนการวางงานลกษณะอนๆ ไมอยในขอบขายของการประกนประเภทน

11.6 คาใชจายในการบรหารจดการ

คาใชจายทนามาใชเพอจายประโยชนทดแทนและคาบรหารงาน จะมาจากการจดเกบเงน

สมทบทนายจาง ลกจาง และ/หรอรฐบาลรวมกนออก ดงนน ในการกาหนดโครงการหรอแผนการ

ดาเนนงานประกนสงคมในทกประเทศ จงมกคานงถงฐานะทางการเงนของทกฝายวาสามารถออกเงน

235

สมทบไดโดยไมกระทบกระเทอนตอฐานะทางการเงนและตองไมเปนภาระตอเงนงบประมาณของ

ภาครฐมากนก

11.7 การประกนสงคมในประเทศไทย

จากนโยบายการพฒนาประเทศทมกเนนความสาคญในดานเศรษฐกจมาตลอด ทาใหภาวะ

เศรษฐกจของประเทศไทยมอตราการเจรญเตบโตทนาพอใจ แตสงหนงทเกดควบคกนมา และกลายเปน

ปญหารนแรงอยางหนงในชวงทมการพฒนาเศรษฐกจคอ ปญหาคณภาพชวตของแรงงาน เพราะการเรง

พฒนาประเทศโดยขาดการวางแผนลวงหนาในเรองการเตรยมบคลากร และวธการกระจายรายไดทด

ฯลฯ ทาใหเกดภาวะเหลอมลาระหวางเมองกบชนบท ในขณะทเมองพฒนาอยางรวดเรวแตชนบทกลบ

ลาหลง ประชาชนในสองเขตมชวตความเปนอย ความรสกนกคดทคอนขางหางไกลกน สาหรบเมองนน

โดยเฉพาะเมองหลวงอยางกรงเทพมหานครไดเปนศนยกลางดดซบสงตางๆ จากเมองอน และจาก

ชนบทเขามาเพอเรงพฒนาตวเอง ทรพยากรตางๆ หลงไหลเขาสเมอง รวมทงคนดวย คนชนบทซงดอย

ในหลายๆ ทาง ไดเดนทางเขาสเมองเพอแสวงหางานใหมทเขาไมเคยรจกทา ละทงบาน ทนาททาการ

ผลตไมไดผล ละทงความยากลาบากในชนบทเขาสความหวงใหมในเมอง และเพราะเหตทดอยความร

และประสบการณการเขาสเมองกคอ การขายแรงงานราคาถกซงทาใหมรายไดต ามากเมอเปรยบเทยบ

กบมาตรฐานการดารงชพอยในเมอง เขาเหลานอาจมรายไดเพยงพอสาหรบการซออาหารดารงชวตใน

แตละวน แตเมอใดทเกดปญหาฉกเฉนขน เชน การเจบปวย อบตเหต การเสยชวต ฯลฯ ยอมจะสราง

ความยากลาบากใหแกพวกเขาเปนอยางมาก เพราะกฎหมายทมอยเดมใหความคมครองไดในขอบเขต

จากด อกทงการสงเคราะหของรฐกมนอยและไมสามารถสนองความตองการของแรงงานหากเหตการณ

เหลานเกดขน

11.7.1 ความเปนมาของการประกนสงคมในประเทศไทย

แนวความคดเกยวกบการประกนสงคมในประเทศไทยไดเรมขนในป พ.ศ. 2495 รฐบาลซงม

จอมพล ป.พบลสงคราม เปนนายกรฐมนตรไดมนโยบายทจะใหหลกประกนความมนคงทางสงคมแก

ประชาชน จงไดแตงตง “คณะกรรมการสงคมสงเคราะห” ขน โดยมนายกรฐมนตรเปนประธานและม

กรรมการอนอก 11 คน คณะกรรมการดงกลาว มหนาทพจารณาวธการใหความชวยเหลอประชาชน

เกยวกบดานสวสดการทางสงคม นอกจากนนยงมบทบาทในการผลกดนใหรฐบาลเสนอรางกฎหมาย

ประกนสงคมตอรฐสภาจนประสบความสาเรจ กลาวคอ ไดมการตราเปนพระราชบญญตประกนสงคม

พ.ศ. 2497 ประกาศบงคบใชเมอวนท 9 กมภาพนธ 2497 และไดมการจดตง “กรมประกนสงคม” ขน

ในสงกดกระทรวงการคลง เพอบรหารระบบการประกนสงคมของประเทศไทยดวย

236

อยางไรกตาม การประกนสงคมตามพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 กมไดนามา

ดาเนนการในทางปฏบตเพราะไมมการตราเปนพระราชกฤษฎกาตามทกาหนดไวในพระราชบญญต

ฉบบน เนองจากไดมเสยงคดคานจากประชาชน และสอมวลชนตางๆ อยางมากมาย เปนเพราะความไม

เขาใจถงผลดของระบบการประกนสงคม เชน ประชาชนไมแนใจวาตนจะไดรบประโยชนอยางแทจรง

จากการประกนสงคม นายจางกไมตองการทจะจายเงนสมทบดวยเกรงวาจะทาใหตนทนในกจการของ

ตนเพมขน บรษทประกนภยหรอประกนชวตตางๆ กไมเหนดวย เพราะอาจตองเสยผลประโยชนทเคย

ได จงพยายามขดขวางมใหมการนาระบบประกนสงคมมาใช เปนตน นายกรฐมนตรในสมยนน จงไดม

คาสงใหระงบการใชบงคบการประกนสงคมไวกอน โดยไมมกาหนดวาจะนามาใชบงคบเมอใด

ภายหลงเกดรฐประหารลมรฐบาลของจอมพล ป.พบลสงคราม รฐบาลทจดตงขนภายหลงไดมคาสงให

ยบกรมประกนสงคมทจดตงขนในสงกดกระทรวงการคลง เปลยนเปนกองความมนคงแหงสงคม โดย

ใหโอนไปสงกดกรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย มหนาทพจารณาปรบปรงแกไข

พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 และเตรยมงานตางๆ ใหพรอมทจะดาเนนงานประกนสงคม

ตอไป

ตอมาในสมยของรฐบาลจอมพลสฤษด ธนะรชต เปนนายกรฐมนตร กระทรวงมหาดไทยได

เสนอใหแตงตงคณะกรรมการพจารณาปรบปรงแกไขพระราชบญญตประกนสงคม ซงคณะรฐมนตรก

เหนชอบดวย คณะกรรมการชดน จงถกแตงตงขนใหมอานาจหนาทนาพระราชบญญตประกนสงคมไป

พจารณาและเสนอรางใหมตอคณะรฐมนตร คณะกรรมการดงกลาวไดพจารณาเสรจสนและเสนอราง

พระราชบญญตประกนสงคมฉบบใหมตอคณะรฐมนตรเมอวนท 23 มถนายน 2507 คณะรฐมนตร

พจารณาแลวมมตใหสภาวจยแหงชาตศกษาขอเทจจรงเกยวกบระบบประกนสงคมและเสนอความเหน

ประกอบการพจารณา ซงสภาวจยแหงชาตกไดทารายงายเสนอรฐบาลโดยแยกเปน 2 ประเดน คอ

ก. เหนสมควรใหงดใชบงคบระบบประกนสงคมไวกอน เพราะประชาชนทยากจนจะตอง

ไดรบความเดอดรอนจากการตองจายเงนสมทบ และนายจางทจะตองจายเงนสมทบเปน 2 เทาของ

ลกจาง กจะไปเพมตนทนการผลตและทาใหตองปรบราคาสนคาสงขน อนมผลกระทบทาใหประชาชน

ตองเดอดรอนโดยทวไปดวย

ข. ถาเหนวารฐบาลนาจะใชระบบการประกนสงคม กควรเรมดวยการทดลองใชวธสมครใจ

หลงจากรฐบาลไดพจารณารายงานของสภาวจยแหงชาตดงกลาวขางตนแลว จงมมต

เหนสมควรใหงดใชรบประกนสงคมไวกอน จนกระทงปลายป พ.ศ. 2510 กรมประชาสงเคราะหได

เสนอใหรฐบาลทบทวนเรองการประกนสงคมอกครง รฐบาลจงไดต งคณะกรรมการเตรยมการ

ประกนสงคมขนเพอพจารณาแกไขรางพระราชบญญตประกนสงคมบางมาตรา ระหวางนนไดเกดการ

ปฏวตขนกอน คณะกรรมการดงกลาวจงไดเสนอรางแกไขพระราชบญญตนนตอหวหนาคณะปฏวตเพอ

พจารณาเมอวนท 27 มกราคม 2515 แตหวหนาคณะปฏวตไดสงใหรอเรองไวกอน

237

ตอมาบรรดานกวชาการไดเสนอใหนาระบบกองทนเงนทดแทนเขาไวในกฎหมายแรงงาน

ฉบบท 2 ซงขณะนนเปนการเตรยมรางเพอใชกฎหมายแรงงานฉบบแรกทถกยกเลกไปเมอ 15 ปกอน

และในทสดคณะปฏวตไดออกประกาศของคณะปฏวตฉบบท 103 ลงวนท 16 มนาคม 2515 กาหนดให

มกองทนเงนทดแทนเพอจายเงนทดแทนแกลกจางในกรณทประสบอนตรายหรอเจบปวยเนองจากการ

ทางาน ซงถอไดวาเปนประเภทหนงของระบบการประกนสงคม ทงน ไดใหมการจดต งสานกงาน

กองทนเงนทดแทนขนเปนองคกรผรบผดชอบในการบรหารงานดงกลาว ซงเรมดาเนนการตงแตวนท 1

มกราคม พ.ศ. 2517 และใหสงกดอยในกรมแรงงาน กระทรวงมหาดไทย

ในป พ.ศ. 2518 รฐบาลไดนาเรองการประกนสงคมขนมาพจารณาใหมอกครงตามขอเสนอ

ของกรมประชาสงเคราะห มการจดตงคณะกรรมการเตรยมการประกนสงคมขนอกครงหนง โดยม

อธบดกรมประชาสงเคราะหเปนประธาน คณะกรรมการชดนไดผลกดนใหรฐบาลเลงเหนความสาคญ

ของระบบการประกนสงคม และขยายขอบเขตออกไปในประเภทอนๆ ทนอกเหนอจากการประสบ

อนตรายหรอเจบปวยเนองจากการทางานดวย โดยไดจดการสมมนาไตรภาคขนในเดอนมถนายน พ.ศ.

2520 และเดอนเมษายน พ.ศ.2521 คณะกรรมการดงกลาวไดนาผลสรปเสนอตอรฐบาลพรอมราง

พระราชบญญตประกนสงคมทแกไขใหมในเดอนมนาคม พ.ศ.2522 คณะรฐมนตรมมตเมอเดอน

มนาคม พ.ศ.2522 ใหรอไวเสนอตอรฐบาลชดตอไป ซงรฐบาลชดตอมาทมพลเอกเปรม ตณสลานนท

เปนนายกรฐมนตร กไดรบหลกการประกนสงคมในเดอนธนวาคม พ.ศ.2523 และแตงตงคณะกรรมการ

เตรยมการประกนสงคมขนใหมในเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2524 โดยมปลดกระทรวงมหาดไทยเปน

ประธาน เพอพจารณาปรบปรงแกไขพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2497 แตคณะกรรมการปฏรป

ระบบราชการไดเสนอความเหนตอรฐบาลวาควรขยายขอบเขตของงานกองทนเงนทดแทนออกไปให

ถงทกจงหวดเสยกอน ซงคณะรฐมนตรกเหนดวยและใหขยายไปใหทวในป พ.ศ. 2528 ในระหวางนน

ทางกระทรวงการคลงกไดพยายามสงเสรมใหมกองทนสารองเลยงชพ โดยออกกฎกระทรวงฉบบท 162

ตามความในประมวลรษฎากรวาดวยกองทนสารองเลยงชพและใหมผลใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม

พ.ศ.2527 เพอใหนายจางและลกจางรวมกนจดตงกองทนสารองเลยงชพขนโดยสมครใจ ดวยการ

จายเงนสมทบไวสาหรบเปนเงนทจะจายใหแกลกจางเมอออกจากงาน ซงตอมาคณะรฐมนตรกไดเสนอ

เปนรางกฎหมายเขา สสภาผ แทนราษฎร และไดมการประกาศใชบงคบเปนกฎหมายในรป

พระราชบญญตกองทนสารองเลยงชพ พ.ศ. 2530 ในขณะเดยวกน กระทรวงมหาดไทยกไดเสนอ

คณะรฐมนตรใหพจารณาออกกฎหมายประกนสงคมดวย ซงคณะรฐมนตรกรบหลกการโดยให

กระทรวงมหาดไทย รางพระราชบญญตประกนสงคมและสงใหสานกงานคณะกรรมการตรวจพจารณา

คณะกรรมการกฤษฎกาไดตรวจพจารณาแลวไดเปลยนชอพระราชบญญตประกนสงคมเปนราง

พระราชบญญตกองทนสวสดการแรงงาน แลวเสนอใหคณะรฐมนตรพจารณาและคณะรฐมนตรไดมมต

เหนชอบเมอเดอนตลาคม พ.ศ. 2531 และใหนาเสนอเขาสสภาผแทนราษฎร ซงสภาผแทนราษฎรกได

238

พจารณารางกฎหมายน เมอวนท 17 พฤษภาคม พ.ศ.2532 พรอมกบรางกฎหมายทเกยวกบการ

ประกนสงคมอก 5 ฉบบ ตอมาทประชมสภาผแทนราษฎรไดเหนชอบในหลกการใหรางกฎหมายทง 6

ฉบบพจารณารวมกน โดยตงคณะกรรมาธการวสามญของสภาผแทนราษฎรขนพจารณา และใหแปร

ญตตใหเสรจภายใน 15 วน ซงคณะกรรมาธการดงกลาว ไดประสานแนวคดและหลกการของราง

กฎหมายเหลานน แลวใหใชชอวา “พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533” และสภาผแทนราษฎรม

มตรบรองวาระท 3 เมอวนท 27 กรกฎาคม พ.ศ.2532 แตเมอรางกฎหมายนเขาสการพจารณาของวฒสภา

ในวาระท 2 ไดมการแกไขจนเนอหาแตกตางไปจากเดมมาก จงตองตงคณะกรรมาธการรวม 2 สภาขน

พจารณา และไดมมตใหเปนไปตามรางกฎหมายของสภาผแทนราษฎร แตในวาระท 3 ของการประชม

วฒสภา กไดมมตไมรบรางกฎหมายนนดวยคะแนนเสยง 105 ตอ 56 อยางไรกตาม สภาผแทนราษฎรได

มมตรบรองและยนยนผานรางพระราชบญญตประกนสงคมดวยคะแนนเสยง 330 ตอ 0 เปนเอกฉนท

เมอวนท 11 กรกฎาคม พ.ศ.2533 ซงเปนคะแนนเสยงเกนกวากงหนงของสมาชกสภาผแทนราษฎร

ทงหมด กทาใหมผลใชบงคบเปนกฎหมายทเรยกวา “พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533” ซงใช

บงคบอยในปจจบน ในระหวางทรางกฎหมายประกนสงคมอยระหวางการพจารณาของสภา

ผแทนราษฎร กรมแรงงานไดมการแตงตงคณะกรรมการเตรยมการประกนสงคมขนในป พ.ศ.2532 ซง

คณะกรรมการเตรยมการฯ ไดดาเนนการศกษาขอมลสถานประกอบการ จานวนลกจาง การออกแบบ

ระบบงานทจะใชในงานตางๆ ตลอดจนตดตอขอความรวมมอจากสานกงานกลางทะเบยนราษฎร

(สทร.) กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยในขณะนน ในการบนทกขอมลผประกนตน และการขอ

ใชสถานทและเครองคอมพวเตอร เพอจดทาฐานทะเบยนนายจาง และผประกนตน และไดรบความ

ชวยเหลอจากองคการแรงงานระหวางประเทศ (ILO) สงผเชยวชาญดานกฎหมาย คอมพวเตอร

การแพทย มาเปนทปรกษา และทนศกษาดงานดานประกนสงคมอกจานวน 10 ทน

เมอกฎหมายประกนสงคมมผลบงคบใช สานกงานทะเบยนราษฎรไดสงเจาหนาทมาชวยรบ

แบบขนทะเบยนผประกนตนจานวน 10 ทาน และไดใชอาคารดารงราชานภาพของกระทรวงมหาดไทย

เปนการชวคราว ตอจากนนไดยายททาการจากอาคารดารงราชานภาพและตกกรมแรงงานชนท 1 และ 8

มาใชสถานทชน 5 สถาบนพฒนาฝมอแรงงาน และธนาคารกรงไทย จากด ไดใหการสนบสนนคาใชจาย

ในการจดหาระบบและเครองคอมพวเตอร เปนเงน 285,281,400 บาท

11.7.2 กฎหมายประกนสงคม

งานประกนสงคมของประเทศไทยมการดาเนนการตามพระราชบญญตประกนสงคม ซงมผล

ใชบงคบตามกฎหมายทเรยกวา “พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533” แกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2537 แกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 4) พ.ศ. 2558 เพอสราง

239

หลกประกนใหแกลกจางททางานอยในสถานประกอบการ โดยใหความคมครองแกลกจางผประกนตน

เมอ

1. ประสบอนตราย หรอเจบปวย

2. ทพพลภาพ

3. ตาย

4. คลอดบตร

5. สงเคราะหบตร

6. ชราภาพ

7. วางงาน

โดยขอ 1 ถงขอ 3 นนไมใชเนองจากการทางาน ทงนกฎหมายไดกาหนดใหมผลบงคบใชกบ

สถานประกอบการทมลกจางตงแต 20 คนขนไป เมอวนท 2 กนยายน พ.ศ.2533 ขยายผลบงคบใชกบ

สถานประกอบการทมลกจาง ตงแต 10 คนขนไป เมอวนท 2 กนยายน พ.ศ.2536 และขยายผลบงคบใช

กบนายจางหรอกจการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป เมอวนท 1 เมษายน พ.ศ.2545 และสาหรบกรณ

สงเคราะหบตร และชราภาพ ไดเรมดาเนนการตงแตวนท 31 ธนวาคม พ.ศ.2541 กรณการวางงานเรม

บงคบใชตาม พรบ. ประกนสงคม (ฉบบแกไขครงท 4) พ.ศ.2558

กฎหมายประกนสงคมมรายละเอยดโดยสรป ดงตอไปน

1) วตถประสงค กฎหมายประกนสงคมใหหลกประกนแกผประกนตน ใหไดรบประโยชน

ทดแทนเมอตองประสบอนตราย เจบปวย ทพพลภาพ หรอตาย ซงไมใชเนองจากการทางาน รวมทง

กรณคลอดบตร สงเคราะหบตร และชราภาพ โดยจะทาการประกนการวางงานในระยะตอไป

2) ขอบเขตการบงคบใช กจการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป โดยทงนายจางและลกจาง

จะตองขนทะเบยนประกนสงคม

3) ผประกนตน หมายถง ลกจางหรอผประกนตน ซงจายเงนสมทบทกอใหเกดสทธ ไดรบ

ประโยชนทดแทนโดยมอายไมตากวา 15 ปบรบรณ และไมเกน 60 ปบรบรณ ยกเวนผประกนตนโดย

สมครใจ (ตามมาตรา 39)

ผประกนตนสามารถแบงไดเปน 3 ประเภท คอ

3.1) ผประกนตนทอยในขายบงคบของกฎหมาย ททางานอยในสถานประกอบการทม

ลกจางตงแต 1 คนขนไป หรอเรยกวาเปนผประกนตนตามมาตรา 33

3.2) ผประกนตนโดยสมครใจ หมายถง ผทพนสภาพการเปนลกจางและไดสมครเปน

ผประกนตนตอไป หรอเรยกวาเปนผประกนตนตามมาตร 39

3.3) ผประกนตนซงไมใชลกจาง คอผทประกอบอาชพอสระทสมครเปนผประกนตน

หรอเรยกวาเปนผประกนตนตามมาตรา 40

240

4) การขนทะเบยน ใหนายจางทมลกจางตงแต 1 คนขนไปจายเงนสมทบเขากองทนภายใน

30 วน

5) การเรยกเกบเงนสมทบและการคานวณเงนสมทบ

5.1) ทกครงทมการจายคาจาง ใหนายจางหกคาจางของผประกนตนตามจานวนทตอง

นาสงเปนเงนสมทบ ดงน

ป พ.ศ.2542 รอยละ 2 (4 กรณรอยละ 1 และ 2 กรณ รอยละ 1 รวมเปนรอยละ 2)

ป พ.ศ.2543-2545 รอยละ 3 (4 กรณ รอยละ 1 และ 2 กรณ รอยละ 2 รวมเปนรอย

ละ 3)

ป พ.ศ.2546 เปนตนไป รอยละ 4.50 ( 4 กรณ รอยละ 1.5 และ 2 กรณ รอยละ 3 รวม

เปนรอยละ 4.5 )

หมายเหต : ทง 4 กรณ คอ การเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ และตาย สวน 2 กรณ

คอ การสงเคราะหบตร และชราภาพใหนายจางนาสงเงนสมทบในสวนของผประกนตนทไดหกไว และ

เงนสมทบในสวนของนายจางเทากบจานวนทหกจากลกจาง สงใหสานกงานภายในวนท 15 ของเดอน

ถดไป โดยนาสงทสานกงานประกนสงคม หรอธนาคารกรงไทย จากด (มหาชน) หรอธนาคารกรงศร

อยธยา จากด (มหาชน) สาขาในพนททสถานประกอบการนนตงอย

5.2) กรณผประกนตนทางานกบนายจางหลายราย ใหคานวณเงนสมทบจากคาจางท

ไดรบจากนายจางแตละรายสงสานกงาน ถาปรากฎวาเงนสมทบทนาสงรวมแลวมจานวนเกนกวาเงน

สมทบขนสงสด ใหผประกนตนยนคารองขอรบเงนคนได

6) เงนเพม นายจางทไมสงเงนสมทบในสวนของตนหรอของผประกนตน หรอสงไมครบ

ภายในเวลาทกาหนด ตองจายเงนเพมอตรารอยละ 2 ตอเดอนของเงนสมทบทยงไมไดนาสง หรอทยง

ขาดอย

7) การขอรบเงนคน นายจางหรอผประกนตนไดสงเงนสมทบใหแกสานกงานเกนกวา

จานวนทตองชาระ ใหยนคารองขอรบเงนคนภายใน 1 ป นบแตวนทนาสงเงนสมทบ และตองมารบคน

ภายใน 1 ป นบแตวนทไดรบแจง

8) ประโยชนทดแทน หมายถง สทธประโยชนทผประกนตนหรอผมสทธไดรบ ม 7

ประเภท คอ

8.1) ประโยชนทดแทนกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย

8.2) ประโยชนทดแทนกรณคลอดบตร

8.3) ประโยชนทดแทนกรณทพพลภาพ

8.4) ประโยชนทดแทนกรณตาย

8.5) ประโยชนทดแทนกรณสงเคราะหบตร

241

8.6) ประโยชนทดแทนกรณชราภาพ

8.7) ประโยชนทดแทนกรณวางงาน (พรบ. ประกนสงคม ป พ.ศ.2558 มผลบงคบใช)

9) เงอนไขการไดรบประโยชนทดแทน

9.1) กรณประสบอนตราย หรอเจบปวยอนมใชเนองจากการทางาน

เงอนไข : ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอยกวา 3 เดอน ภายใน

ระยะเวลา 15 เดอน กอนเจบปวย

สทธประโยชน : คาบรการทางการแพทย

(1) กรณผประกนตนเขารบการรกษาในสถานพยาบาลตามทระบในบตรรบรอง

สทธ หรอเปนเครอขายของสถานพยาบาลนน ไมตองเสยคาใชจายใดๆ จนสนสดการรกษา

(2) กรณเจบปวยฉกเฉน ประกาศคณะกรรมการแพทยตามพระบญญตประกน

สงคม เรอง หลกเกณฑและจานวนเงนทดแทนคาบรการทางการแพทยกรณประสบอนตรายหรอ

เจบปวยฉกเฉน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2554 (ประกาศกรณฉกเฉน)

เนองจากมความจาเปนจะตองไดรบการรกษาพยาบาลโดยเรงดวน มฉะนน

อาจจะเปนอนตรายถงแกชวตได ผประกนตนสามารถเขารบการรกษา ในโรงพยาบาลทอยใกลทเกดเหต

ทสด โดยผประกนตนหรอญาตหรอผเกยวของจะตองรบแจงใหโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธฯ

ทราบโดยดวน เพอจะไดรบผดชอบคาใชจายในการรกษาพยาบาลตอไป สาหรบคารกษาพยาบาลท

เกดขนกอนการแจงใหโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธฯ ทราบสานกงานประกนสงคมจะรบผดชอบ

คาใชจายภายใน 3 วน (72 ชวโมง) ตามประเภทและอตราทประกาศกาหนด

สวนคาใชจาย ทเกดเนองจากมความจาเปนจะตองไดรบการรกษาพยาบาลโดย

เรงดวน มฉะนนอาจจะเปนอนตรายถงแกชวตได ผประกนตนสามารถ เขารบการรกษาในโรงพยาบาล

ทอยใกลทเกดเหตทสด โดยผประกนตนหรอญาตหรอผเกยวของ จะตองรบแจงใหโรงพยาบาลตามบตร

รบรองสทธฯ ทราบโดยดวน เพอจะไดรบผดชอบคาใชจายในการรกษาพยาบาลตอไป สาหรบคา

รกษาพยาบาล ทเกดขนกอนการแจงใหโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธฯ ทราบสานกงานประกน

สงคมจะรบผดชอบคาใชจายภายใน 3 วน (72 ชวโมง) ตามประเภทและอตราทประกาศกาหนด สวน

คาใชจาย ทเกนอยในความรบผดชอบของสถานพยาบาลตามบตรรบรองสทธฯ นบต งแตเวลาท

สถานพยาบาลตามบตรฯ ไดรบแจง

(2.1) กรณเขารบการรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลของรฐ ไมวากรณ

ประสบอนตรายหรอเจบปวยฉกเฉน สามารถเบกได ดงน

- ผปวยนอก สามารถเบกคารกษาพยาบาลไดเทาทจายจรงตามความจาเปน

- ผปวยใน สามารถเบกคารกษาพยาบาลไดเทาทจายจรงตามความจาเปน

ภายในระยะเวลาไมเกน 72 ชวโมง ยกเวน คาหองและอาหารเบกไดไมเกนวนละ 700 บาท

242

*** กรณประสบอนตรายหรอเจบปวยฉกเฉนผประกนตนสามารถขอรบ

คาบรการทางการแพทยไดโดยไมจากดจานวนครง

(2.2) เขารบการรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลของเอกชน

กรณผปวยนอก

• สามารถเบกคาบรการทางการแพทยเทาทจายจรงไมเกนครงละ

1,000 บาท

• สามารถเบกคาบรการทางการแพทยเทาทจายจรงเกนครงละ

1,000 บาท ไดหากมการตรวจรกษาตามรายการในประกาศ ดงน

หากมการตรวจรกษาตามรายการในประกาศ ดงน

o การใหเลอดหรอสวนประกอบของเลอด การฉดสารตอตานพษ

จากเชอบาดทะยก

o การฉดวคซนหรอเซรมปองกนโรคพษสนขบาเฉพาะเขมแรก

การตรวจอลตราซาวด

o กรณทมภาวะฉกเฉนเฉยบพลนในชองทอง การตรวจดวย CT -

SCAN หรอ MRI จายตามเงอนไขทกาหนด การขดมดลก

o กรณตกเลอดหลงคลอดหรอตกเลอดจากการแทงบตร คาฟนคน

ชพและกรณทมการสงเกตอาการในหองสงเกตอาการตงแต 3 ชวโมงขนไป

กรณผปวยใน

• คารกษาพยาบาล กรณทไมไดรกษาในหอง ICU เบกไดไมเกน

วนละ 2,000 บาท

• คาหองและคาอาหารไมเกนวนละ 700 บาท

• คาหอง คาอาหาร คารกษาพยาบาลกรณทรกษาในหอง ICU เบก

ไดไมเกนวนละ 4,500 บาท

• กรณทมความจาเปนตองผาตดใหญ เบกไดไมเกนครงละ 8,000 -

16,000 บาท ตามระยะเวลาการผาตด

o การฟนคนชพรวมคายาและอปกรณไมเกน 4,000 บาท

o คาตรวจทางหองปฏบตการ และหรอเอกซเรย เบกไดใน

วงเงนไมเกนรายละ 1,000 บาท

o กรณ มความจาเปนตองตรวจวนจฉยพเศษ ไดแก การตรวจ

คลนไฟฟาหวใจ การตรวจหวใจดวยคลนเสยงสะทอนความถสง การตรวจคลนสมอง การตรวจอลตรา

243

ซาวด การสวนเสนเลอดหวใจและเอกซเรย การสองกลอง การตรวจดวยการฉดส การตรวจดวย CT -

SCAN หรอ MRI จายตามเงอนไขทกาหนด

(3) กรณประสบอนตรายหรอบาดเจบฉกเฉน

ประกาศคณะกรรมการแพทยตามพระบญญตประกนสงคม เ รอง

หลกเกณฑและจานวนเงนทดแทนคาบรการทางการแพทยกรณประสบอนตรายหรอเจบปวยฉกเฉน

(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๔ (ประกาศกรณฉกเฉน)

หลกเกณฑและเงอนไข

ผประกนตนสามารถเขารบการรกษาพยาบาลในโรงพยาบาลตามบตร

รบรองสทธการรกษา พยาบาลได โดยไมตองเสยคาใชจาย กรณผประกนตนไมสามารถเขารบการรกษา

ในโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธการรกษาพยาบาล เนองจากประสบอนตรายหรอเจบปวยฉกเฉน ให

เขารบการรกษาในโรงพยาบาลทใกลทสด และแจงโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธการรกษาพยาบาล

โดยเรว โดยสานกงานประกนสงคมจะจายคาบรการทางการแพทยเฉพาะคาใชจายทเกดขน ตามความ

จาเปนไมเกน 72 ชวโมงนบตงแตเวลาทผประกนตนเขารบบรการทางการแพทย โดยไมรวมระยะเวลา

ในวนหยดราชการ และโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธการรกษาพยาบาลจะตองรบผดชอบการ

ใหบรการทางการแพทยตอจากโรงพยาบาลทผประกนตนเขารบการรกษาพยาบาลนบตงแตเวลาทไดรบ

แจง สาหรบคารกษาพยาบาลทเกดขนกอนการแจง ซงผประกนตนสารองจายสานกงานประกนสงคมจะ

จายคารกษาพยาบาลกรณฉกเฉนหรอประสบอนตรายได ดงน

• ถาเปนโรงพยาบาลรฐบาลจายใหตามจรงตามความจาเปนพรอมคา

หอง คาอาหาร เทาทจายจรงแตไมเกนวนละ 700 บาท ถาเปนโรงพยาบาลเอกชนจายให ดงน

กรณผปวยนอก (กรณทไมเขาโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธฯ)

• สามารถเบกคาบรการทางการแพทย เทาทจายจรงไมเกน 1,000

บาท

• สามารถเบกคาบรการทางการแพทย เทาทจายจรงเกน 1,000 บาท

ได หากมการตรวจรกษาเพมเตมตามรายการในประกาศคณะกรรมการการแพทย ดงน

• การไดรบเลอดหรอสวนประกอบของเลอด เทาทจายจรงไมเกน

500 บาทตอยนต

• สารตอดานพษจากเชอบาดทะยกชนดทาจากมนษย เทาทจายจรง

400 บาทตอราย

• คาฉดวคซน/เซรมปองกนโรคพษสนขบา Rabies Vaccine เฉพาะ

เขมแรก เทาทจายจรงไมเกน 200 บาท

244

• Rabies antiserum-ERIG เฉพาะเขมแรก เทาทจายจรงไมเกน 1,000

บาท

• Rabies antiserum-HRIG เฉพาะเขมแรก เทาทจายจรงไมเกน

8,000 บาท ทงนตาม หลกเกณฑทกาหนด

• อลตราซาวด เฉพาะกรณภาวะฉกเฉนเฉยบพลนในชองทอง

เทาทจายจรงไมเกน 1,000 บาทตอราย

• CT-SCAN เทาทจายจรงไมเกน 4,000 บาท หรอ MRI เทาท

จายจรงไมเกน 8,000 บาทตอราย ทงน ตามหลกเกณฑกาหนด

• การขดมดลก เทาทจายจรงไมเกน 2,500 บาทตอราย เฉพาะ

กรณทมภาวะตกเลอดหลงการคลอดหรอภาวะตกเลอดจากการแทงบตร

• คาฟนคนชพรวมคายาและอปกรณ เทาทจายจรงไมเกน 4,000

บาทตอราย

• กรณทมการสงเกตอาการในหองสงเกตอาการตงแต 3 ชวโมง

ขนไป เทาทจายจรงไมเกน 200 บาทตอราย

ผปวยใน (กรณทไมเขาตามโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธฯ)

• คารกษาพยาบาล กรณทไมไดรกษาในหอง ICU เทาทจายจรงไม

เกนวนละ 2,000 บาท

• คาหองและคาอาหาร เทาทจายจรงไมเกนวนละ 700 บาท

• คาหอง คาอาหาร คารกษาพยาบาล กรณทรกษาอยในหอง ICU

เทาทจายจรงแตไมเกนวนละ 4,500 บาท

• กรณทมความจาเปนตองผาตดใหญ

- คาผาตดไมเกน 1 ชวโมง เทาทจายจรงไมเกนครงละ 8,000

บาท

- คาผาตดเกน 1 ชวโมง แตไมเกน 2 ชวโมง เทาทจายจรงไม

เกนครงละ 12,000 บาท

- คาผาตดเกน 2 ชวโมงขนไป เทาทจายจรงไมเกนครงละ

16,000 บาท

• คาฟนคนชพรวมคายาและอปกรณ เทาทจายจรงไมเกนครงละ

4,000 บาทตอราย

• คาตรวจทางหองปฏบตการและ / หรอ เอกซเรย เทาทจายจรงไม

เกนรายละ 1,000 บาทตอราย

245

• คาตรวจวนจฉยพเศษ มดงน

- ตรวจคลนไฟฟาหวใจ (EKG, ECG) เทาทจายจรงไมเกน 300

บาทตอราย

- ตรวจหวใจดวยคลนเสยงสะทอน ความถสง เทาทจายจรงไมเกน

1,500 บาทตอราย

- ตรวจคลนสมอง (EEG) เทาทจายจรงไมเกน 350 บาทตอราย

- ตรวจ Ultrasound เทาทจายจรงไมเกน 1,000 บาทตอราย

- คาสวนเสนเลอดหวใจและเอกซเรย เทาทจายจรงไมเกน 15,000

บาทตอราย

- คาสองกลอง ยกเวน Proctoscopy เทาทจายจรงไมเกน 1,500

บาทตอราย

- คาตรวจ Intravenous Pyelography, IVP เทาทจายจรงไมเกน

1,500 บาทตอราย

- CT-SCAN เทาทจายจรง แตไมเกน 4,000 บาท หรอ MRI เทาท

จายจรงแตไมเกน 8,000 บาทตอราย ทงนตามหลกเกณฑกาหนด

หมายเหต : กรณเจบปวยหรอประสบอนตรายฉกเฉนผประกนตน

สามารถขอรบคาบรการทางการแพทยไดโดยไมจากดจานวนครง

(4) กรณทนตกรรม มสทธไดรบคาบรการทางการแพทย กรณอดฟน ถอนฟน

และขดหนปน เทาจายจรงตามความจาเปน แตไมเกน 300 บาทตอครง และไมเกน 600 บาทตอป

(5) กรณการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม

ดวยคณะกรรมการการแพทยไดออกประกาศคณะกรรมการการแพทยตาม

พระราชบญญต ประกนสงคม พ.ศ. 2533 เรอง หลกเกณฑและอตราสาหรบประโยชนทดแทนในกรณ

ประสบอนตรายหรอเจบปวยอนมใชเนองจากการทางาน มผลบงคบใชตงแตวนท 9 กนยายน 2554 โดย

ปรบปรงสทธประโยชนกรณการบาบดทดแทนไต สาหรบผประกนตนทเจบปวยเปนโรคไตวายเรอรง

ระยะสดทายซงมสาระสาคญ ดงน

(5.1) คาฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมในอตราไมเกน 1,500 บาทตอครง และ

ไมเกน 4,500 บาทตอสปดาห สาหรบคาบรการทางการแพทยสวนเกนอยในความรบผดชอบของ

ผประกนตน

(5.2) คาเตรยมเสนเลอดสาหรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมพรอม

อปกรณไมเกน 20,000 บาทตอรายตอ 2 ป สาหรบคาบรการทางการแพทยสวนเกนอยในความ

รบผดชอบของผประกนตน

246

(5.3) คาตรวจรกษาและคาน ายาลางชองทองพรอมอปกรณในอตราไม

เกน 20,000 บาท สาหรบคาบรการทางการแพทยสวนเกนอยในความรบผดชอบของผประกนตน

(5.4) คาวางทอรบสงนายาเขาออกชองทองพรอมอปกรณในอตราไมเกน

20,000 บาทตอรายตอ 2 ป สาหรบคาบรการทางการแพทยสวนเกนอยในความรบผดชอบของ

ผประกนตน

(5.5) กรณผประกนตนทเปนโรคไตวายเรอรงระยะสดทายกอนการเปน

ผประกนตนทยนขอใชสทธใหมสทธ ดงน

- กรณลางชองทองดวยน ายาอยางถาวร คาวางทอรบสงน ายาเขา

ออกชองทองพรอมอปกรณและคายาฉดเพมเมดเลอด แดง (Erythropoietin) ตามหลกเกณฑและอตราท

สานกงานประกนสงคมจายอย

- กรณผประกนตนไดรบการลางชองทองดวยน ายาแบบถาวรแลว

ลมเหลว ใหมสทธเบกคาฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมได ตามหลกเกณฑและอตราทสานกงาน

ประกนสงคมจายอย

- กรณผประกนตนประสงคใชวธฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ใหม

สทธเบกคาฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมในอตราไมเกน 1,000 บาทตอครงและไมเกน 3,000 บาทตอ

สปดาห กรณคาเตรยมเสนเลอดสาหรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมพรอมอปกรณ และคายาฉดเพม

เมดเลอดแดง (Erythropoietin) ใหไดรบสทธตามหลกเกณฑและอตราทสานกงานประกนสงคมจายอย

(กรณผประกนตนเปนโรคไตหรอมการปลกถายไตกอนการเปนผประกนตน)

9.2) เงนทดแทนการขาดรายไดสาหรบการหยดงานเพอการรกษาพยาบาลตามคาสง

แพทย

เงนทดแทนการขาดรายไดสาหรบการหยดงาน เพอการรกษาพยาบาลตามคาสงแพทยใน

รอบปปฏทน ถาผประกนตนลาปวยโดยไดรบคาจางจากนายจางครบ 30 วน ตามกฎหมายของกรม

สวสดการและคมครองแรงงานแลวตองหยดงานตามคาสงแพทยตอไปอก สานกงานประกนสงคมจะ

จายเงนเรยกวา "เงนทดแทนการขาดรายได" ซงผประกนตนไดรบเงนทดแทนการขาดรายไดรอยละ 50

ของคาจาง ครงละไมเกน 90 วนในรอบปหนงๆ กจะจายใหปละไมเกน 180 วน เวนแต เจบปวยดวยโรค

เรอรงไมเกน 365 วน ในกรณทผประกนตนมสทธไดรบคาจางจากนายจางในระหวางหยดงาน เพอการ

รกษาพยาบาลตามกฎหมายของกรมสวสดการและคมครองแรงงาน หรอมสทธตามระเบยบขอบงคบ

เกยวกบการทางานสญญาจางแรงงาน หรอขอตกลงเกยวกบสภาพการจางแลวแต กรณผประกนตนไมม

สทธไดรบเงนทดแทนการขาดรายไดจนกวาสทธทไดรบเงนคาจางนนไดสนสด จงจะมสทธไดรบเงน

ทดแทนการขาดรายไดดงกลาวเทากบระยะเวลาทคงเหลอ

247

ปจจบนกาหนดโรคเรอรงไว 6 รายการ คอ (1) โรคมะเรง (2) โรคไตวายเรอรง (3) โรค

เอดส (4) โรคหรอการบาดเจบของสมอง เสนเลอดสมองหรอกระดกสนหลงอนเปนเหตใหเปน

อมพาต (5) ความผดปกตของกระดกหกทมภาวะแทรกซอน (6) โรคหรอการเจบปวยอน ๆ ทตองรกษา

ตวนานตดตอกนเกนกวา 180 วน ระหวางการรกษาทางานไมไดใหยนเรองขอมตคณะกรรมการ

การแพทย

9.3) กรณสญเสยอวยวะ หรอสญเสยสมรรถภาพในการทางานของอวยวะบางสวน

ไดรบคาอวยวะเทยมหรอคาอปกรณในการบาบดรกษาโรค ตามประเภทและอตรา

ทกาหนด

9.4) กรณฟนฟสมรรถภาพในการทางานภายหลงการประสบอนตราย หรอเจบปวย

ไมไดรบสทธตามกฎหมาย

9.5) กรณคลอดบตร

เงอนไข : ผประกนตนจายเงนสมทบครบ 7 เดอน ภายใน 15 เดอน กอนเดอนคลอด

บตร มสทธเบกคาคลอดบตรได คาวา 7 เดอนภายใน 15 เดอน คอ เดอนทคลอดไมนบสทธการนบ

ยอนหลงไป 15 เดอน ( 1 ป 3 เดอน ) มเงนสมทบครบ 7 เดอน ตวอยางเชน ประกนตนหญงรายหนงใช

สทธเบกคาคลอดบตรคนแรกไปเมอป 2547 หลงจากนนออกจากงานและไดกลบเขามาทางานอกครง

เดอนธนวาคม 2550 ตงครรภมา 5 เดอน และมาคลอดเมอเดอนมนาคม 2551 นบยอนไป 15 เดอนจาก

เดอนกมภาพนธ 2551 ผประกนตนรายนมเงนสมทบเพยง 3 เดอน จงไมมสทธเบกคาคลอดบตรคนท 2

ตามประกาศของคณะกรรมการการแพทยตาม พ.ร.บ. ประกนสงคม พ.ศ. 2533

เรอง หลกเกณฑ และอตราสาหรบประโยชนทดแทนในกรณคลอดบตร ประกาศ ณ วนท 28 ธนวาคม

2553 โดยประกาศฉบบนใหใชบงคบตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2554 เปนตนไป

- คลอดบตรทใดกได ใหวนจฉยจายคาบรการทางการแพทยเหมาจาย กรณคลอด

บตรใหแกผประกนตนในอตรา 13,000 บาทตอการคลอดบตรหนงครง

- กรณผประกนตนเขารบบรการทางการแพทยกรณคลอดบตรในสถานพยาบาล

ตามบตรรบรองสทธฯกอนวนท 1 มกราคม 2554 แตมการคลอดบตรตงแตวนท 1 มกราคม 2554 ตงแต

เวลา 00.00 น. เปนตนไป ในกรณทผประกนตนเจบปวยในชวงทมการตงครรภ ใหผประกนตนเขาทา

การรกษา ณ สถานพยาบาลตามบตรรบรองสทธการรกษาพยาบาลโดยไมเสยคารกษาพยาบาล สวนการ

เบกคาคลอดบตรใหวนจฉยจายคาบรการทางการแพทยเหมาจายกรณคลอดบตรใหแกผประกนตนใน

อตรา 13,000 บาทตอการคลอดบตรหนงครง

- สาหรบผประกนตนหญงมสทธรบเงนสงเคราะหการหยดงานเพอการคลอดบตร

เหมาจายในอตรารอยละ 50 ของคาจางเฉลยเปนระยะเวลา 90 วน

248

หมายเหต : กรณ สามและภรรยาเปนผประกนตนทงคใหใชสทธในการเบกคา

คลอดบตรรวมกน ไมเกน 4 ครง โดยบตรทนามาใชสทธเบกคาคลอดบตรแลวไมสามารถนามาขอรบคา

คลอดบตร ไดอก

การเบกสทธประโยชนกรณคลอดบตรทเรมจายตงแตป 2535-2554

1. เงนคาคลอดบตรเหมาจายจานวน 13,000 บาทตอการคลอดบตรหนงครง

(เรมจายวนท 1 มกราคม 2554 - ปจจบน)

2. เงนคาคลอดบตรเหมาจายจานวน 12,000 บาทตอการคลอดบตรหนงครง

(เรมจายวนท 1 มกราคม 2550)

3. เงนคาคลอดบตรเหมาจายจานวน 6,000 บาทตอการคลอดบตรหนงครง

(เรมจายวนท 13 เมษายน 2547)

4. เงนคาคลอดบตรเหมาจายจานวน 4,000 บาทตอการคลอดบตรหนงครง

(เรมจายวนท 30 มนาคม 2538)

5. เงนคาคลอดบตรเหมาจายจานวน 3,000 บาทตอการคลอดบตรหนงครง

(เรมจายวนท 3 กนยายน 2535)

9.6) กรณทพพลภาพอนมใชเนองจากการทางาน

หลกเกณฑและเงอนไข : ผประกนตนจายเงนสมทบครบ 3 เดอน ภายในระยะเวลา

15 เดอน กอนเดอนทสานกงานประกนสงคมกาหนดใหเปนผทพพลภาพ และเจบปวยหรอประสบ

อนตรายจนถงขนทพพลภาพ เชน ปวยเปนโรคเบาหวานและมภาวะแทรกซอนทาใหตาบอดทง 2 ขาง

หรอประสบอนตรายจนถงขนทพพลภาพและไมสามารถทางานได

การเลอกสถานพยาบาลของผทพพลภาพ : ตงแตวนท 1 มกราคม 2554 ผทพพล

ภาพสามารถเลอกสถานพยาบาลเพอรบบรการทางการแพทย โดยจะตองเปนสถานพยาบาลของรฐ เมอ

ผทพพลภาพมการยายทอยอาศยสามารถเปลยนสถานพยาบาลไดเดอนละ 1 ครง และจะมผลตงแตวนท

1 ของเดอนถดไป

สทธประโยชนทจะไดรบ :

(1) คารกษาพยาบาล

- กรณเขารบบรการทางการแพทย ณ สถานพยาบาลของรฐ สาหรบผทพพล

ภาพสามารถเขาทาการรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลทเลอก หรอสถานพยาบาลของรฐ ทงในกรณ

ผปวยในและผปวยนอกไดโดยไมเสยคาใชจาย ทางสถานพยาบาลจะเปนผมายนเรองเบกกบทาง

สานกงานประกนสงคม

249

- กรณเขารบบรการทางการแพทย ณ สถานพยาบาลเอกชน ผปวยนอกจาย

คาบรการทางการแพทยเทาทจายจรงไมเกนเดอนละ 2,000 บาท ผปวยใน จายคาบรการทางการแพทย

เทาทจายจรงไมเกนเดอนละ 4,000 บาท

- คารถพยาบาลหรอคาพาหนะรบสงผทพพลภาพ ใหเหมาจายไมเกนเดอนละ 500

บาท

- ผประกนตนททพพลภาพ และเขารบการฟนฟในศนยฟนฟสมรรถภาพคนงาน

ของสานกงานประกนสงคมจะมคาฟนฟอก 40,000 บาท

(2) เงนทดแทนการขาดรายได

ไดรบในอตรารอยละ 50 ของคาจางเปนรายเดอนตลอดชวต คาอวยวะเทยม /

อปกรณ / อปกรณในการบาบดรกษาโรค เชน คาจางเฉลย/เดอน 10,000 บาท รอยละ 50 ของคาจาง

เฉลย/เดอน 5,000 บาท

(3) คาทาศพ

- กรณผประกนตนททพพลภาพถงแกความตาย ผจดการศพมสทธไดรบคาทาศพ

40,000 บาท

- เงนสงเคราะหกรณผประกนตนททพพลภาพถงแกความตายผมสทธไดรบดงน

ผประกนตนจายเงนสมทบมาแลวตงแต 3 ปขนไปแตไมถง 10 ป จะไดรบเงนสงเคราะหเทากบคาจาง

(4) เฉลยหนงเดอนครง

- ผประกนตนจายเงนสมทบมาแลวตงแต 10 ปขนไปจะไดรบเงนสงเคราะหเทากบ

คาจางเฉลยหาเดอน

- รบคนเงนกรณชราภาพ ผประกนตนสามารถรบเงนคนกรณชราภาพไดทงหมด

ในสวนทสะสมไว ใหยนคาขอรบสทธประโยชนภายใน 1 ป นบแตวนทไดรบอนมตใหเปนผทพพล

ภาพ (ดรายละเอยดในกรณชราภาพ)

9.7) กรณเสยชวต

หลกเกณฑและสทธประโยชน :

(1) กรณทผประกนตนถงแกความตายอนมใชเนองจากการทางาน เมอจายเงนสมทบ

มาแลว 1 เดอน ภายในระยะเวลา 6 เดอน กอนเดอนถงแกความตาย

(2) ผมสทธไดรบคาทาศพ 40,000 บาท โดยจายใหแกผจดการศพ

(3) ผประกนตนสามารถขอรบคนเงนกรณชราภาพคนไดภายใน 1 ป (ดรายละเอยดใน

กรณชราภาพ)

(4) ผมสทธมสทธไดรบเงนสงเคราะหกรณตาย ดงน

250

- ผประกนตนจายเงนสมทบมาแลวตงแต 3 ปขนไป (36 เดอนขนไป) จาย

ใหกบทายาทหรอผมสทธ แตไมถง 10 ป จะไดรบเงนสงเคราะหเทากบคาจางเฉลยหนงเดอนครง

ผประกนตนจายเงนสมทบมาแลวตงแต 10 ปขนไป จะไดรบเงนสงเคราะหเทากบคาจางเฉลยหาเดอน

(5) ใครคอผจดการศพ

- บคคลซงผประกนตนทาหนงสอระบใหเปนผจดการศพและไดเปนผจดการ

ศพผประกนตน

- กรณไมไดทาหนงสอระบใหใครเปนผรบ จายใหผมสทธตามกฎหมาย คอ

คสมรส บดามารดา หรอบตรของผประกนตนทมหลกฐานแสดงวาเปนผจดการศพผประกนตน

- บคคลอนทมหลกฐานแสดงวาเปนผจดการศพผประกนตน

9.8) กรณสงเคราะหบตร

หลกเกณฑและสทธประโยชน : หลกเกณฑทจะทาใหทานมสทธ คอ จายเงนสมทบ

ในสวนของกรณสงเคราะหบตรมาแลวไมนอยกวา 12 เดอน ภายในระยะเวลา 36 เดอน กอนเดอนทม

สทธไดรบประโยชนทดแทนและเปนผประกนตนตามมาตรา 33 หรอ มาตรา 39 สทธททานจะไดรบ

เงนสงเคราะหบตรเหมาจายเดอนละ 400 บาทตอบตรหนงคน (มผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม

2554)สาหรบบตรชอบดวยกฎหมาย ยกเวน บตรบญธรรมหรอบตรซงยกใหเปนบตรบญธรรมของ

บคคลอนและบตรมอายตงแตแรกเกดจนถง 6 ปบรบรณ

เงอนไขบตรทไดรบการสงเคราะห :

(1) เงนสงเคราะหบตรสาหรบบตรโดยชอบดวยกฎหมาย ซงมอายแรกเกดจนถง 6

ปบรบรณ จานวนคราวละไมเกน 2 คน (บตรโดยชอบดวยกฎหมายดงกลาวไมรวมถงบตรบญธรรมหรอ

บตรซงไดยกใหเปนบตรบญธรรมของบคคลอน)

(2) ผประกนตนมสทธไดรบประโยชนทดแทนในกรณสงเคราะหบตรสาหรบบตร

ซงมอายไมเกน 6 ปบรบรณ เวนแตผประกนตนเปนผทพพลภาพหรอถงแกความตาย ในขณะทบตรม

อายแรกเกดจนถง 6 ปบรบรณ จะมสทธไดรบประโยชนทดแทนตอจนอาย 6 ปบรบรณ

(3) ผประกนตนมสทธไดรบประโยชนทดแทนในกรณสงเคราะหบตรสาหรบบตร

ซงมอายไมเกน 6 ปบรบรณ เวนแตผประกนตนเปนผทพพลภาพหรอถงแกความตาย ในขณะทบตรม

อายแรกเกดจนถง 6 ปบรบรณ จะมสทธไดรบประโยชนทดแทนตอจนอาย 6 ปบรบรณ

- จดทะเบยนสมรสกบมารดาของบตร

- จดทะเบยนรบรองบตร

- ยนคารองตอศาลใหศาลมคาพพากษาวาเปนบตร

9.9) กรณชราภาพ

เงอนไข : แบงเปน 2 กรณ คอ

251

(1) กรณเงนบานาญชราภาพ ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมนอย

กวา 180 เดอนไมวาระยะ 180 เดอนจะตดตอกนหรอไมกตาม และมอายครบ 55 ปบรบรณ และความ

เปนผประกนตนสนสดลง

(2) กรณเงนบาเหนจชราภาพ ไดรบสทธตอเมอไดสงเงนสมทบมาแลวไมครบ

180 เดอน และมอายครบ 55 ปบรบรณ และความเปนผประกนตนสนสดลง หรอเปนผทพพลภาพหรอ

ถงแกความตาย

สทธประโยชน :

(1) กรณเงนบานาญชราภาพ

(1.1) กรณจายเงนสมทบมาแลว ไมนอยกวา 180 เดอน มสทธไดรบเงน

บานาญชราภาพเปนรายเดอนใน อตรารอยละ 20 ของคาจางเฉลย 60 เดอนสดทายทใชเปนฐานในการ

คานวณเงนสมทบกอนความเปนผประกนตนสนสดลง

(1.2) กรณทมการจายเงนสมทบเกน 180 เดอน ใหปรบเพมอตราบานาญชรา

ภาพตามขอ 1 ขนอกในอตรารอยละ 1.5 ตอ ระยะเวลาการจายเงนสมทบทก 12 เดอน สาหรบระยะเวลา

ทจายเงนสมทบเกนกวา 180 เดอน

(2) กรณเงนบาเหนจชราภาพ

(2.1) กรณทมการจายเงนสมทบตากวา 12 เดอน ใหจายเงนบาเหนจชราภาพ

มจานวนเทากบจานวนเงนสมทบทผประกนตนจายเงนสมทบ เพอการจายประโยชนทดแทนในกรณ

ชราภาพ กรณทมการจายเงนสมทบตงแต 12 เดอนขนไป ใหจายเงนบาเหนจชราภาพ มจานวนเทากบ

จานวนเงนสมทบทผประกนตนและนายจางจายเงนสมทบ เพอการจายประโยชนทดแทนในกรณชรา

ภาพ พรอมผลประโยชนตอบแทน ตามทสานกงานประกนสงคมประกาศกาหนด

(2.2) กรณผรบเงนบานาญชราภาพถงแกความตายภายใน 60 เดอน นบแต

เดอนทมสทธไดรบเงนบานาญชราภาพใหจายเงนบาเหนจชราภาพจานวน 10 เทาของเงนบานาญชรา

ภาพรายเดอนทไดรบคราวสดทายกอนถงแกความตาย

10) กรณการวางงาน

หลกเกณฑและสทธประโยชน :

หลกเกณฑทจะทาใหทานมสทธ คอ เมอผประกนตนจายเงนสมทบในสวนของกรณ

วางงานมาแลวไมนอยกวา 6 เดอน ภายในระยะเวลา 15 เดอนกอนการวางงาน (ถกเลกจางหรอลาออก

หรอสนสดสญญาจางตามกาหนดระยะเวลา) โดยไมมความผดตามกฎหมาย

เงอนไขการเกดสทธ :

(1) ตองขนทะเบยนผวางงานทสานกงานจดหางานของรฐภายใน 30 วนนบแตวนท

วางงาน โดยไมตองรอหนงสอรบรองการออกจากงาน เพอเปนการแสดงสทธในเบองตน

252

(2) มความสามารถในการทางาน และพรอมทจะทางานทเหมาะสมตามทจดหาให

(3) ตองไมปฏเสธการฝกงาน

(4) ตองรายงานตอเจาหนาทสานกจดหางาน ไมนอยกวาเดอนละ 1 ครง

(5) ผทวางงานตองไมถกเลกจางเนองจากกรณ

- ทจรตตอหนาท

- กระทาผดอาญาโดยเจตนาแกนายจาง

- จงใจทาใหนายจางไดรบความเสยหาย

- ฝาฝนขอบงคบ หรอระเบยบเกยวกบการทางาน หรอคาสงอนชอบดวยกฎหมาย

ในกรณรายแรง

- ละทงหนาทเปนเวลา 7 วนทางานตดตอกน โดยไมมเหตอนควร

- ประมาทเลนเลอเปนเหตใหนายจางไดรบความเสยหายอยางรายแรง

- ไดรบโทษจาคกตามคาพพากษา

(6) ตองมใชผมสทธไดรบประโยชนทดแทนในกรณชราภาพ มสทธรบประโยชน

ทดแทนเรมตงแตวนท 8 นบแตวนวางงานจากการทางานกบนายจางรายสดทาย

(7) ไมเปนผประกนตนโดยสมครใจตามมาตรา 39

สทธทจะไดรบประโยชนทดแทน :

(1) กรณถกเลกจาง : ไดรบเงนทดแทนระหวางการวางงานปละไมเกน 180 วน ในอตรา

รอยละ 50 ของคาจางเฉลย โดยคานวณจากฐานเงนสมทบขนตาเดอนละ 1,650 บาท และฐานเงนสมทบ

สงสดไมเกน 15,000 บาท ตวอยางเชน ผประกนตนมเงนเดอนเฉลย 10,000 บาท จะไดรบเดอนละ

5,000 บาท

(2) กรณลาออกหรอสนสดสญญาจางตามกาหนดระยะเวลา :

(2.1) ไดรบเงนทดแทนระหวางการวางงานปละไมเกน 90 วน ในอตรารอยละ 30

ของคาจางเฉลย โดยคานวณจากฐานเงนสมทบขนตาเดอนละ 1,650 บาท และฐานเงนสมทบสงสดไม

เกน 15,000 บาท ตวอยางเชน ผประกนตนมเงนเดอนเฉลย 10,000 บาท จะไดรบเดอนละ 3,000 บาท

(2.2) เมอผประกนตนสนสดความเปนผประกนตน (ลาออก) สามารถใชสทธ

ประกนสงคมตอไดอก 6 เดอน โดยมตองเสยคาใชจาย (กรณเจบปวยหรอประสบอนตราย กรณคลอด

บตร กรณทพพลภาพและกรณเสยชวต)

(2.3) ประโยชนทดแทนทกกรณเมอมสทธตองยนเรองรบเงนภายใน 1 ป เวนแต

กรณวางงานผประกนตนจะตองยนขนทะเบยนวางงานทสานกงานจดหางานของรฐ ตองยนสทธภายใน

30 วน หลงจากถกเลกจางหรอลาออกจากงาน หากยนสทธเกนกวา 30 วน จะไมไดรบสทธยอนหลง

และหากยนสทธเกนวนทจะไดรบสทธไปแลว จะไมไดรบสทธประโยชนทดแทนกรณวางงาน

253

หมายเหต: ในกรณยนคาขอรบประโยชนทดแทนกรณวางงานเพราะเหตถกเลกจาง หรอ

เหตถกเลกจางและลาออกหรอสนสดสญญาจางเกนกวา 1 ครง ภายใน 1 ปปฏทน ใหมสทธไดรบเงน

ทดแทนทกครง รวมกนไมเกน 180 วน แตในกรณยนขอรบประโยชนทดแทนในกรณวางงานเพราะเหต

ลาออกหรอสนสดสญญาจาง เกนกวา 1 ครง ภายใน 1 ปปฏทน ใหมสทธไดรบเงนทดแทนรวมกนไม

เกน 90 วน

11) การอทธรณ

(1) นายจาง ผประกนตน หรอบคคลอนใดซงไมพอใจคาสงของเลขาธการหรอของ

พนกงานเจาหนาทซงสงการตามพระราชบญญตน ยกเวนคาสงยด อายด และขายทอดตลาดทรพยสน

ของนายจาง ใหมสทธอทธรณตอคณะกรรมการอทธรณได ภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบแจงคาสง

(2) ถาผอทธรณไมพอใจคาวนจฉยของคณะกรรมการอทธรณ ใหมสทธนาคดไปสศาล

แรงงาน ภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบแจงคาวนจฉย ถาไมนาคดไปสศาลภายในกาหนดใหคาวนจฉย

ของคณะกรรมการอทธรณเปนทสด

(3) การอทธรณไมเปนการทเลาการปฏบตตามคาสงของเลขาธการหรอของพนกงาน

เจาหนาท

12) บทลงโทษ

(1) นายจางผใดมเจตนา : -

(1.1) ไมยนแบบรายการ แสดงรายชอผประกนตน อตราคาจางและขอความอน

ตามทกาหนดตอสานกงานภายใน 30 วน นบแตวนทลกจางนนเปนผประกนตน หรอ

(1.2) ไมแจงเปนหนงสอ ขอเปลยนแปลงหรอแกไขเพมเตมขอความในแบบ

รายการ ทไดยนไวตอสานกงานใหตรงกบขอเทจจรง ภายในวนท 15 ของเดอนถดไป จากเดอนทมการ

เปลยนแปลง

ใหตองระวางโทษจาคกไมเกน 6 เดอน ปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

(2) นายจางผใดยนรายการแสดงรายชอผประกนตน อตราคาจาง และขอความอนตามท

กาหนด หรอแจงเปนหนงสอขอเปลยนแปลง หรอแกไขเพมเตมแบบรายการทไดยนไวตอสานกงาน

โดยมเจตนากรอกขอความเปนเทจ หรอแจงเทจในหนงสอทขอเปลยนแปลงใหตองระวางโทษ จาคกไม

เกน 6 เดอน หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

(3) ผใดเปดเผยขอเทจจรงเกยวกบกจการของนายจาง ทพงสงวนไวไมเปดเผยซงตน

ไดมาหรอลวงรเนองจากการปฏบตการตามพระราชบญญตประกนสงคมนใหตองระวางโทษจาคกไม

เกน 1 เดอน ปรบไมเกน 3,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

เวนแตการเปดเผยเพอประโยชนแกการคมครองแรงงาน หรอการสอบสวน หรอการ

พจารณาคด

254

(4) ผใดไมปฏบตตาม : -

(4.1) ไมใหถอยคา หรอไมสงเอกสารหลกฐานหรอขอมลทจาเปน ตามคาสงของ

คณะกรรมการประกนสงคม คณะกรรมการการแพทย คณะกรรมการอทธรณ คณะอนกรรมการ หรอ

เจาหนาท

(4.2) ขดขวาง หรอไมอานวยความสะดวกตามสมควรแกเจาหนาท ในการ

ปฏบตงานเพอตรวจสอบขอเทจจรง คนสถานท มหนงสอสอบถามหรอเรยกบคคลมาใหถอยคา ฯลฯ ยด

อายด ขายทอดตลาดทรพยสน

ใหตองระวางโทษ จาคกไมเกน 1 เดอน หรอปรบไมเกน 10,000 บาท หรอทงจาทงปรบ

(5) ถาเจาพนกงาน (เลขาธการ หรอผวาราชการจงหวด) เหนวาผกระทาผดไมควร

ไดรบโทษถงจาคก หรอไมควรถกฟองรองสาหรบความผดทมโทษปรบสถานเดยว หรอความผดทม

โทษปรบหรอจาคกไมเกน 6 เดอน (ยกเวนโทษการเปดเผยขอความ หรอตวเลขทกรอกไวในแบบ

สารวจทถอเปนความลบ) ใหมอานาจเปรยบเทยบปรบได ตามขอกาหนดในกฎหมาย

11.7.3 บทบาทของการประกนสงคมตอผใชแรงงานไทย

เมอประมาณปลายป พ.ศ. 2533 การประกนสงคมเปรยบเสมอนกบสงใหมทยงไมมใครรจก

กนมากนก บรรดาบรษทหางรานตาง ๆ ทมลกจาง 20 คนขนไปในขณะนนตางถกกฎหมายบงคบ

ใหมาขนทะเบยนนายจาง 20 คนขนไปในขณะนนตางถกกฎหมายบงคบใหมาขนทะเบยนนายจาง

ลกจางกบสานกงานประกนสงคม ทามกลางความกงขาวาผลทไดรบจะคมคากบการจายเงนทเรยกวาเงน

สมทบหรอไม ซงอนทจรงแลวการประกนสงคมในเมองไทยไดมการผลกดนมาตงแตสมยจอมพลป.

พบลสงคราม แตถกคดคานจากสอมวลชนและคนทวไปอยางหนกเพราะยงไมเขาใจวาระบบ

ประกนสงคมจะดอยางไร ทงยงถกตอตานจากบรษทประกนภยอกในขณะนน หลงจากนนกฎหมาย

ประกนสงคมไดถกผลกดนในรฐบาลตอมาอกหลายชด จนกระทงถงยคทพลเอกชาตชาย ชณหวนเปน

นายกรฐมนตร สภาผแทนราษฎรจงไดมมตเหนชอบและยนยนผานรางพระราชบญญตประกนสงคม

พ.ศ. 2533 ดวยคะแนนเสยงทเปนเอกฉนท และเพราะเหตนเองการประกนสงคมจงไดเรมเขามาม

บทบาทตอชวตประจาวนของลกจางผใชแรงงานนบตงแตวนท 2 กนยายน 2533 เปนตนมา

ในชวงแรกๆ ของการจดตงสานกงานประกนสงคมไดเกดปญหาขน ไมวาจะมาจากความไม

พรอมของสานกงานเอง รวมไปถงปญหาทเกดจากความไมเขาใจของนายจาง ลกจาง และปญหาทเกด

จากสถานพยาบาล ทาใหเกดความโกลาหล เจาหนาททกฝายตองทางานคอนขางหนกเพอตอบสนอง

ความตองการของผมารบบรการใหได แตในทสดหลงจากผานชวงลมลกคลกคลานมาไดแลว กาวเดน

กาวตอมาของสานกงานจงยดหลกการใหบรการทสะดวก รวดเรว และเปนธรรมเปนแนวทางในการ

ทางานตอมาจนถงปจจบน และดาเนนการปรบปรงเพมเตมสทธประโยชนใหเหมาะสมแกลกจาง

255

ผประกนตนอยางตอเนองมาโดยตลอด ไมวาจะเปนกรณเจบปวยในชวงเรมโครงการ จะมการจากด

วงเงนคารกษาพยาบาลกรณอบตเหตหรอเจบปวยฉกเฉน ถาผประกนตนไปเขาโรงพยาบาลทไมไดเลอก

กคอ ผประกนตนทเปนผปวยนอกจะเบกเงนคนไดแคไมเกน 40 บาทตอครง หรอไมเกน 80 บาทตอป

ถาไปรกษาในโรงพยาบาลทไมไดเลอกแตเปนโรงพยาบาลทอยในโครงการประกนสงคม และถาหาก

ไปรกษาในโรงพยาบาลทวไปทไมไดอยในโครงการประกนสงคม จะเบกเพยงไมเกน 20 บาทตอครง

หรอไมเกน 40 บาทตอป สวนผปวยในกจะกาหนดเปนอกอตราหนง แตในปจจบนอตราทกลาวถงได

ถกปรบเปลยนไปหมดแลว ซงหากผประกนตนเกดเจบปวยชนดปจจบนทนดวนทไมอาจเปนอนตราย

ถงชวต จะสามารถเขาโรงพยาบาลไดทกแหงโดยสานกงานจะจายคารกษาพยาบาลทเกดขนภายใน 72

ชวโมงแรกใหนบตงแตทเขารบการรกษาตามอตราทกาหนด เชน ผปวยนอกจะใหคารกษาพยาบาล

ตามความจาเปนไมเกนครงละ 200 บาท และยงใหคาตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ เชน พวกตรวจ

เลอด ตรวจปสสาวะ เอกซเรย รวมไปถงคาหตถการจากแพทย เชน ทาแผล เยบแผล กใหเบกคนได

เชนกน สวนผปวยในกจะมคารกษาพยาบาลตามจรงไมเกนวนละ 120 บาท หากมการผาตดใหญทเกน 2

ชวโมงกจะจายเพมใหอกโดยไมเกนอตราทกาหนด และยงจายคาหอง คาอาหารใหอกตางหาก

นอกจากนน ในกรณทมการตรวจรกษาดวยเทคโนโลยชนสง ไดแก CT Scan หรอ MRI ผประกนตนก

สามารถเบกคนไดอกในอตราไมเกน 4,000 บาทตอครง และหากโรงพยาบาลทผประกนตนเขารบการ

รกษาจาเปนตองสงตวผประกนตนไปตรวจวนจฉย หรอรกษาตอยงโรงพยาบาลอนภายใน 72 ชวโมง

แรกจะสามารถเบกคาพาหนะได

ในกรณทเกดอบตเหตโดยไมคาดคดกเชนกน หากอบตเหตนนเกดจากสงแวดลอมภายนอกมา

กระทบทาใหรางกายของผประกนตนถงแกอนตราย เชน สนขกด ถกทารายรางกาย หรอแมวาอบตเหต

นนจะเกดจากอาการโรคประจาตว เชน เกดอาการวบในขณะขามถนนเนองจากโรคประจาตวกาเรบแลว

ทาใหประสบอบตเหตรถชน หากไมไดเขารบการรกษาในโรงพยาบาลตามบตรรบรองสทธสานกงานก

จะจายคารกษาภายใน 72 ชวโมงแรกใหเตมจานวนถาหากผประกนตนไปรกษาในโรงพยาบาลของรฐ

และหากไปรกษาในโรงพยาบาลเอกชนสานกงานกจายใหตามหลกเกณฑเชนเดยวกบกรณฉกเฉนไม

จากดจานวนครง

นอกเหนอจากการปรบปรงกรณอบตเหตฉกเฉนแลว สานกงานยงไดขยายความคมครอง

ออกไปยงโรคและบรการทจาเปนทเดมเคยยกเวนไว 15 รายการใหสามารถใหบรการไดในบางเรอง

เชน ทนตกรรม เลนซเทยม การปลกถายไขกระดก โดยลาสดผประกนตนทตองฟอกเลอดดวยไตเทยม

สามารถไปรบบรการจากโรงพยาบาลในความตกลงกบสานกงานได โดยสานกงานจะจายคาฟอกเลอด

ในอตราครงละไมเกน 1,500 บาทและสปดาหละไมเกน 3,000 บาท นอกจากนนในดานการใหบรการ

สานกงานยงไดเปลยนวธเลอกสถานพยาบาลจากใหนายจางเลอกเปนผประกนตนเลอกเอง ตลอดจน

ประสานงานกบโรงพยาบาลใหมการขยายเครอขายเพอใหโรงพยาบาลเอกชนเขารวมในโครงการ

256

ประกนสงคมมากขน สาหรบผประกนตนทไมไดรบความสะดวกหรอบรการทดจากโรงพยาบาลกให

รองเรยนมายงสานกงานเพอใหทาการตรวจสอบตอไป สวนในดานการจายประโยชนทดแทนและการ

ใหบรการอนๆ สานกงานไดลดขนตอนการใหบรการลงเพอใหผประกนตนไดรบความสะดวกรวดเรว

ยงขน

เวลาสบกวาปทผานมานบเปนเครองพสจนไดวา การประกนสงคมเปนสงทชวยใหลกจางผใช

แรงงานมหลกประกนทมนคงยงขน อยางนอยในยามทเกดเหตการณไมคาดคดทเกดจากการเจบปวย

หรอประสบอนตราย ซงมผลทาใหทพพลภาพหรออาจโชครายถงขนเสยชวตทใครกคงไมอยากให

เกดขนนก หรอแมแตการคลอดบตรททาใหตองหยดงานในชวงระยะเวลาหนง การประกนสงคมกจะม

เงนทดแทนการขาดรายไดใหสวนหนงเพอบรรเทาความเดอดรอนและทสาคญลกจางผใชแรงงานจะ

ไดรบความคมครองในดานบรการทางการแพทยตลอด 24 ชวโมงไมวาจะเปนการเจบปวยหรอประสบ

อนตรายทงในเวลาทางานและนอกเวลาทางาน จากสถตจานวนครงของผใชบรการกรณเจบปวยในชวง

5 ปแรก มจานวนพงสงขนถงรอยละ 96 เมอเทยบกบปแรกทเรมใหบรการ และอตราการใชบรการ

ดงกลาวไดเพมขนเปนรอยละ 165 เมอกาวเขาสปท 10 แสดงใหเหนวาผประกนตนหนมาใชบรการมาก

ขน โดยเฉพาะอยางยงในป 2542 ซงเปนชวงวกฤตของบานเมอง เฉพาะในปนน จานวนครงท

ผประกนตนไปใชบรการทางการแพทยสงถงรอยละ 210 ของจานวนผประกนตนทมสทธทงหมด

11.7.4 ตวอยางบคคล (แรงงาน) ทไดรบความชวยเหลอจากการประกนสงคม

ความพลกผนในชวต หรอเหตการณทไมคาดคดอาจเกดไดเสมอในชวตของคนเราและหาก

วนนนมาถง โดยทเราไมสามารถขอความชวยเหลอจากใครไดเหมอนชวตของคนงานหาเชากนคา

ความทกขทเกดขนคงจะยงทวคณขนไปอก แต ณ ขณะนชวตของลกจางผใชแรงงานไทยไมไดถก

ทอดทงดงอดตทผานมาและจะไดรบการดแลจากระบบประกนสงคมเชนเดยวกบเหตการณทเคยเกดขน

เหลาน

1) พนกงานโรงแรมรอยลพลาซาในจงหวดนครราชสมา (คณมณวล)

จากเหตการณตกสวนทตอเตมของโรงแรมรอยลพลาซาถลมลงมา เปนผลทาใหขาของ

คณมณวลยตดคาอยในซากตก ตองตดอยภายในอาคารนานถง 3 วน โดยทหนวยกชพกไมสามารถนา

เธอออกมาได จนกระทงคณะแพทยตองตดสนใจตดขาชวงเหนอเขาทงสองขางของเธอออกมา และยง

รวมไปถงผเคราะหรายคนอนๆ ในเหตการณตกถลมและเพลงไหมนนการประกนสงคมไดเขาไปมสวน

ชวยเหลอในเรองของคารกษาพยาบาล คาทาศพ คาทดแทนการขาดรายได รวมไปถงใหการฟนฟ

สมรรถภาพทางดานรางกายและจตใจโดยจะสงลกจางทประสบอนตรายจนถงขนทพพลภาพหรอ

สญเสยสมรรถภาพในการทางานใหเขารบการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยและอาชพ เพอให

สามารถกลบไปประกอบอาชพเลยงดตนเองได เมอคณมณวลพกอยในศนยฟนฟสมรรถภาพคนงาน

257

เธอไดรบการชวยเหลอใหสามารถเดนไดอกครงดวยขาเทยมและเครองชวยพยงเดน และเธอยงเลอกท

จะฝกอาชพในสานกงานและเรยนภาษาองกฤษเพมเตมควบคไปดวย ปจจบนเธอไดกลบไปทางานใน

สงทตนเองรกและถนด ทาหนาทเปนโอเปอรเรเตอรในโรงแรมรอยลปรนเซสซงตงอยในจงหวด

นครราชสมา

2) คอลมนสตคนหนงในแวดวงนกเขยน (คณเกรยงศกด สกลชย)

คณเกรยงศกด สกลชย ไดมโอกาสใชบรการจากระบบประกนสงคมเมอตอนทไขหวด

ออสเตรเลยกาลงระบาด โดยไดเลาไวในนตยสารคณหญงฉบบท 115 ปกษหลงเดอนกมภาพนธ 2543

วา ชวงทไขหวดเลนงานคณเกรยงศกดไมมแรงแมกระทงจะขบรถ ตองจอดรถทงไวแลวโบกแทกซไป

โรงพยาบาลทใกลทสดซงตอนนนคอ โรงพยาบาลลาดพราว เมอไปถงคณหมอกใหเขารบการรกษา ซง

คณเกรยงศกดไดเลอกนอนพกรกษาตวในหองสท เนองจากหองธรรมดา หองพเศษ รวมถงหองอนๆ

เตม คณเกรยงศกดตองนอนใหน าเกลอทโรงพยาบาลอยถง 2 คน โดยไมมใครทราบแมแตคนเดยว

และกอนทจะออกจากโรงพยาบาลทางเจาหนาทไดเขามาสอบถามวาคณเกรยงศกดมประกนชวตหรอ

ประกนสงคมหรอไม ซงคณเกรยงศกดเองกไมทราบ แตเมอเจาหนาทไดทาการตรวจสอบชอแลว

ปรากฎวาคณเกรยงศกดเปนผประกนตนในโครงการประกนสงคมจงขอบตรบรองจากคณเกรยงศกด

และเมอคณเกรยงศกดแจงวาไมม เจาหนาทจงของบตรประชาชนไปแทน หลงจากนนคณเกรยงศกดก

ไดรบแจงวาตองจาย “คาสวนเกน” โดยคณเกรยงศกดเลาวา “…2 วนกบ คาหอง คายา คาหมอ คา

พยาบาล คาอาหารประมาณวาอยางนอยสดคงหมนกวา ๆ เฉพาะคาหองสทตอคนกคนละ 2 - 3 พน

2 คนกประมาณ 6 พนบาทแลว ปรากฏวาผมจายเงนไปทงสน 2 พนกวาบาท “คาสวนเกน”

หมายถงเกนจากทประกนสงคมระบ เกนเพราะผมไปอยหองสท-สพเรย ถาอยหองธรรมดากฟรวางน

เถอะ…” และคณเกรยงศกดไดกลาวทงทายไววา “…เปนครงแรกทผมไดใชประโยชนกบบตร

ประกนสงคม ทกครงทผานมาไปหาหมอเลก ๆ นอย ๆ กจายเงนไปพนบาทถง 2 พนบาท มสทธก

ไมรวาตวเองมสทธ…ใครยงไมมบตรรบหาและเชคใหละเอยดวาเรามประกนสงคมทไหนบาง…”

จากตวอยางของคณมณวลและคณเกรยงศกดจะเหนไดวาการประกนสงคมไดเขาไปมบทบาทกบลกจาง

ผใชแรงงาน ซงในขณะนไมเพยงแตจะใหความคมครองลกจางผใชแรงงานในเรองของการประสบ

อนตรายหรอเจบปวยทงในงานและนอกงาน การทพพลภาพ การคลอดบตร และการตายเทานน

เมอปลายป พ.ศ. 2541 ไดมการประกาศใชการประกนกรณสงเคราะหบตรและชราภาพเพมขนอก 2

กรณ เพอใหการคมครองครอบครวทมบตรใหไดรบการชวยเหลอเปนคาเลยงดบตร และยงเปนการ

บงคบใหลกจางผใชแรงงานไดเกบออมเงนในชวงทยงมเรยวแรงทางานโดยจะคนใหเมอตอน

เกษยณอาย ทงนเพอใหลกจางผใชแรงงานไดมเงนไวใชจายในยามชราจรงๆ ไมตองเปนภาระแก

ลกหลาน สาหรบจานวนเงนทลกจางผใชแรงงานจะไดรบหลงการเกษยณอายจะมความสมพนธกบ

ระยะเวลาในการทางานและเงนสมทบทแตละคนจายเขามา ยงทางานมานานจายเงนสมทบมานานก

258

ยอมไดเงนบานาญในจานวนทมากกวาคนททางานมานอยกวาตามสดสวนกนไป แตโดยทวไปแลวการ

กาหนดอตราบานาญทจะจายจะตองมการคานวณแลววาเงนดงกลาวจะมจานวนพอเพยงตอการดารงชพ

อยางนอยตองไมตากวามาตรฐานขนตาในการดารงชพ เพราะฉะนนตามทเปนขาววาประกนสงคมขด

รดเงนสมทบเพมขนโดยทลกจางผใชแรงงานไมไดรบประโยชนแตอยางใดจงไมเปนความจรงเพราะสง

ทลกจางผประกนตนจายเพมในวนนกคอ สงทพวกเขาจะไดรบจากการออมในอนาคตนนเอง

ดงนนนบแตนไปการประกนสงคมจะเขาไปเกยวของกบชวตของลกจางผใชแรงงานตงแต

แรกเกดไปจนถงวยทางาน วยชรา และเสยชวตในทสด ซงในแตละชวงชวตของลกจางผใชแรงงานจะ

ไดรบการคมครองทางดานบรการทางการแพทย และการคมครองในดานรายไดซงหากประสบอนตราย

หรอเจบปวย ทพพลภาพ และการชราภาพ การคมครองจะอยในรปของการใหเงนทดแทนการขาด

รายไดในชวงทไมสามารถทางานไดในอตรารอยละ 50 ของคาจาง นอกจากนยงมคาทาศพ เงน

สงเคราะหทายาทกรณตาย คาคลอดบตรเหมาจาย คาสงเคราะหบตร เงนบานาญรายเดอนซงจะจายให

ตลอดชวตหรอจายเปนกอนเพยงครงเดยวหากลกจางผใชแรงงานขาดคณสมบตทจะไดรบเงนบานาญ

แตถาลกจางผใชแรงงานเจบปวยหรอประสบอนตรายเนองจากทางานใหนายจาง การคมครองรายไดจะ

อยในรปของการใหคาทดแทนเปนคารกษาพยาบาล คาฟนฟสมรรถภาพในการทางาน คาทาศพพรอม

คาทดแทนใหกบทายาท คาทดแทนกรณทพพลภาพ และคาทดแทนการขาดรายไดในอตรารอยละ 60

ของคาจาง

ตราบชวชวตของคนเราแลวคงไมมอะไรจะดไปกวาการมชวตอยอยางมความสข และมหนาท

การงานทา เมอประสบเคราะหกรรมหรอเจบปวยกไดรบการคมครองดแลรกษาไมไดถกทอดทงให

เผชญชะตากรรมแตลาพง และเมอเหนอยลาจากการทางานตลอดชวงหนงของชวตมาแลว กควรจะได

หยดพกใชเวลาในบนปลายชวตอยกบลกหลานอยางอบอนโดยไมเปนภาระใคร มรายไดจนเจอตนเอง

ตามแตฐานะ โดยไมตองกงวลวาเมอจากโลกนไปแลวจะเปนการทงภาระใหแกคนทอยขางหลง

11.7.5 การประกนสงคมกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

การพฒนาเศรษฐกจของชาต ยอมมความหมายรวมถงการพฒนาสงคมดวย ประเทศไทยจะม

แผนพฒนาเศรษฐกจและนามาปฏบตเรมแตป พ.ศ. 2504 เปนตนไป โดยแบงเปน 2 ระยะ ระยะละสามป

คอ ระยะแรกตงแตป พ.ศ. 2507 ถง 2509 เพราะฉะนนควรจะใหโครงการประกนสงคมมสวนอยใน

โครงการพฒนาเศรษฐกจดวยเพราะมความสาคญดงน

1) ในเรองโครงการพฒนาเศรษฐกจโดยแทนน ยอมหมายถงโครงการเกยวกบการเกษตร

และอตสาหกรรม ซงรฐบาลจะตองพยายามเพมผลผลต เชน ขาว ยาง ไม และปลา ฯลฯ ตลอดจนเชอ

เชญชาวตางชาตมาลงทนในทางอตสาหกรรมในประเทศดวย ในการนรฐบาลจะมโครงการพฒนาลม

259

แมน าโขง สรางเขอนยนฮและชยนาทขยายเขตการทานาและเพมพลงไฟฟา สงเสรมการปลกยางพนธ

ใหม สงวนและรกษาปา ฯลฯ

2) ในเรองโครงการพฒนาสงคม อนเปนสวนของการพฒนาเศรษฐกจโดยแทนน รฐบาล

จะตองสงเสรมการศกษาทงในวชาการทวไป และวชาการเฉพาะอยางเพอใหไดคนมความรความ

ชานาญมากๆจะไดเปนกาลงใจในการผลต และในการนกจะตองสงเสรมการสาธารณสข เพอให

ประชาชนมพลานามยแขงแรงจะไดมกาลงใจในการผลตใหไดผลสมบรณดอยเสมอ

การประกนสงคมมผลเปนการสงเสรมการสาธารณสข เพราะเปนการใหบรการเกยวกบ

การรกษาพยาบาลแกคนงานทเจบปวยใหหายจากโรคภยไขเจบจะไดเปนปจจยในการผลตสวนทสาคญ

บานาญแกคนงานกด ยอมทาใหคนงานมอานาจซอในขณะทไมสามารถเปนปจจยในการผลต แตอานาจ

ซอจะชวยใหคนอนๆมงานทาซงเปนผลเทากบการเพมผลผลตดวย

3) ในเรองการระดมทนเพอลงทนในการพฒนา ในระบบประกนสงคมนนเมอเวลาลวงไป

นานๆกองทนประกนสงคมจะมเงนสะสมมากขน การทรฐบาลจะกยมเงนกองทนนไปลงทนในการ

พฒนาเศรษฐกจใหเปนประโยชนแกสวนรวม กยอมจะทาไดโดยสะดวก

ฉะน น ถารฐบาลวางโครงการในเรองระบบประกนสงคมใหสอดคลองหรอรวมอยใน

โครงการพฒนาเศรษฐกจได กจะเปนคณประโยชนตอประเทศชาตมาก

11.7.6 ปญหาและอปสรรคของระบบประกนสงคมในประเทศไทย

การประกนสงคมในยคแรกเกดขนทามกลางเสยงวพากษวจารณและถกโจมตอยางหนก ซง

เปนผลมาจากความเรงดวนทจะตองดาเนนการตามพระราชบญญต โดยทประชาชนและหนวยงานท

เกยวของยงไมมความรความเขาใจทดพอ ปญหาทเกดขนในชวงแรกมาจากความไมพอใจในบรการ

ทางการแพทยทไดรบ เนองจากคนยงไมคนเคยกบการไปรบบรการทางการแพทยในระบบเหมาจายท

ลกจางผใชแรงงานไมจาเปนตองควกเงนเสยคาใชจายเอง แตมขอจากดทวาตองไปใชบรการใน

โรงพยาบาลทเลอกไดเพยงแหงเดยวเทานน ลกจางจงเกดความรสกไมสะดวกเหมอนถกจากดสทธ

เพราะเคยไปรกษาพยาบาลไหนกได จากความไมพอใจในตอนนนตอมาไดขยายกวางออกไปและบาน

ปลายเปนวาผลประโยชนทลกจางไดรบนอยเกดไปไมคมกบเงนทตองเสย ซงความจรงแลวเหตผลท

สานกงานประกนสงคมเลอกใชวธน เพราะวาวธนจะควบคมไมใหโรงพยาบาลตรวจรกษาผปวยเกน

ความจาเปนของโรค เนองจากสานกงานไดจายคารกษาใหโรงพยาบาลตอคนตอปไวลวงหนาแลว แต

นนไมไดหมายความวาโรงพยาบาลจะใหการรกษาผปวยภายในวงเงนทสานกงานเหมาจายตอหวตอป

เทานน โรงพยาบาลทอยในโครงการประกนสงคมจะตองใหการรกษาผปวยจนกวาจะหายไมวาจะไป

รบการรกษากครงกตาม ในมมกลบกนหากสานกงานเลอกใชวธการจายคารกษาพยาบาลตาม

ใบเสรจรบเงน ปรมาณงานทปฎบตจะมหาศาลเนองจากตองตรวจสอบในเสรจรบเงนของผประกนตน

260

แคในปแรกทเรมใหความคมครองแกลกจางจานวน 3.7 ลานคน และ ประมาณวาปหนงปวยคนละ

2.5 ครง จะทาใหมใบเสรจรบเงนทตองตรวจสอบมากกวา 9 ลานใบ ซงตองใชเจาหนาทสองถงสาม

คนและยงเปนชองทางใหมการทจรตไดงายอกดวย สวนขอดของระบบเหมาจายอกประการหนงคอ

ระบบเหมาจายจะทาใหโรงพยาบาลในโครงการประกนสงคมแขงขนกนโดยอตโนมตเพอใหบรการทด

แกผ ประกนตน ซงหากการใหบรการมคณภาพต าผ ประกนตนกจะไมเลอกโรงพยาบาลน น

เพราะฉะนนถามองภาพรวมในระดบประเทศแลว การแขงขนในแงของการใหบรการรกษาพยาบาล

แกผประกนตนจะเปนตวผลกดนใหมาตรฐานการรกษาพยาบาลของประเทศโดยรวมอยในระดบท

สงขน

เมอพจารณาถงปญหาในการดาเนนงานของสานกงานประกนสงคม (สปส.) ซงเปนองคกรท

จดทาระบบและวางระเบยบปฏบตตางๆ จากการนาระบบประกนสงคมมาใชในเดอนกนยายน 2533

สานกงานประกนสงคมตองรบหนาทนาการประกนสงคมมาใชใน 180 วน ซงใหตองจดองคการของ

สปส. ขนอยอยางเรงรบเพอมากมาย สปส. จะตองประสบปญหาและขอจากดอยางมาก กลาวคอ

1) สานกงานประกนสงคมอยในภาวะทขาดแคลนบคลากรเปนอยางมาก เนองจากม

งบประมาณจากด สถานททางานไมเพยงพอ ระเบยบขาราชการพลเรอนทเกยวของกไมสนองตอบตอ

ความจาเปนของหนวยงานใหมแหงนซงมภาระสาคญอนเรงดวน ซงเปนสาเหตททาใหประเทศกาลง

พฒนาแทบทกประเทศในภมภาคแหงนจดใหสถาบนอสระหรอกงอสระเปนผ บรหารระบบ

ประกนสงคม สปส.ยงจะตองอยภายใตมาตรการจากด การเพมขาราชการอกดวย และทนาเปนหวงอยาง

มากคอมการขาดแคลนบคลากรในดานตางๆทมความสาคญ เชน หนวยคอมพวเตอรและกองประสาน

การแพทย

2) ทรพยากรยงมไมพอทจะอานวยใหใชมาตรการบงคบ ใหคนปฏบตตามกฎหมาย

ประกนสงคมไดเตมรปแบบ ปญหาเหลานทาใหไมมเวลาพอทจะทาการฝกอบรมทจาเปนแกบคลากรซง

แทบทกคนยงใหมกบการประกนสงคม

3) การนาระบบคอมพวเตอร mainframe มาใชกบสปส. ซงในระยะยาวเปนสงทดตอสปส.

แตในระยะสน จะตองเรมตงแตตนดวยการบนทกขอมลนายจาง ลกจางทงหมด รวมทงขอมลเงนสมทบ

เปนรายเดอน แผนการเดมทจะใชบรการจากศนยขอมลประชากรกลางของกระทรวงมหาดไทยเปน

ระยะเวลา 2 ป ซงไดเตรยมการไวแลวถกยกเลกไป และไมสามารถใชประโยชนจากขอมลเกยวกบ

นายจางและลกจางทบนทกไวแลวทศนยขอมลประชากรกลาง ปญหารายแรงอกอยางหนงคอ

ธนาคารกรงไทย จากด ไมสามารถทจะบนทกขอมลสมทบทไดรบชาระเปนรายเดอนจากสถาน

ประกอบการทอยในระบบลงในคอมพวเตอรไดหมด ในเมอไมมแฟมขอมลเบองตนทเปนรปเปนรางท

สมบรณ และการบนทกขอมลเงนสมทบกยงลาหลงอยหลายเดอนจงทาให สปส. มอาจบรหารระบบได

เตมขดความสามารถ

261

4) การประชาสมพนธเปนสงจาเปน สปส.ไดทมเททรพยากรในการเผยแพรขอมลขาวสาร

โดยทางวทย โทรทศน หนงสอพมพ แผนพบและการสมมนา และตองลงทนไมนอยในรปการใหขอมล

ขาวสารกบสอมวลชน และสอมวลชนมกจะประโคมขาวซงเปนอนตรายกบระบบในขณะทตอง

ดาเนนการภายใตขอจากด

5) ดานประโยชนทดแทนทางการแพทยซงเปนจดศนยกลางของความสนใจของทกฝาย ยง

จะตองดาเนนการอกมากเพอใหแนใจไดวาผประกนตนจะไดรบการบรการทางการแพทยทม

ประสทธภาพและเหมาะสมกบโรงพยาบาลทเขารวมโครงการจะตองจดใหมเครอขายของโรงพยาบาล

และคลนกซงเปนทยอมรบของ สปส. ขบวนการทสาคญนจะตองใชเวลา ระหวางนผปวยบางคนไมได

รบความสะดวกเนองจากตองเดนทางไปรกษายงโรงพยาบาลทอยไกล

6) ในชวงเดอนแรกของการดาเนนการ มปญหาบางประการเกดขนกบกรณผปวยฉกเฉน

อนเนองมาจากทงโรงพยาบาลและผปวยไมคนเคยกบกฎตางๆ ซงจาเปนทจะตองมโครงการสาธตเพอ

หาขอยตถงวธการทเหมาะสมทสดเพอการพฒนาการใหการรกษาพยาบาลขนมลฐาน และการขยายการ

บรการภายใตกรอบของการเหมาจาย

คารองเรยนทไดรบจากผประกนตนและโรงพยาบาลชใหเหนถงการขาดประสบการณ

เกยวกบกฎและวธการปฏบต บางปญหาเกดจากการจายยาโดยใชบญชยาหลก แต สปส. ไดกาหนดไว

ชดเจนวาแพทยจะจายยาอะไรกไดทเหนวาเหมาะสม แตจะตองไมคดคาใชจายจากผประกนตน กวา

ระเบยบวาดวยการอนญาตใหสถานพยาบาลใชเงนสวนใหญทไดรบจากเงนเหมาจายได และใชเงน

บางสวนเพอเปนการจงใจใหบคลากรของโรงพยาบาลใหบรการทดแกผประกนตนไดจะไดรบอนมต ก

กนเวลาหลายเดอนทาใหเกดความลาชา ซงในปจจบนกไดมการปรบปรงแกไขปญหาเหลานไดบางสวน

แลว

11.7.7 ประโยชนของการประกนสงคม

นอกจากสทธประโยชนทแรงงานจะไดรบจากโครงการประกนสงคมประเภทตางๆ ตามท

กลาวขางตนแลว การประกนสงคมยงมประโยชนในดานอนๆ อก ไดแก

1) การประกนสงคมเปนวธการหนงทสรางหลกประกนอนมนคงในการดารงชวตใหแก

ประชาชน ทงในดานการคมครองเงนรายไดประจาไมใหขาดตอนหรอตองสญเสยไป และในดานการ

ขจดปดเปาความเดอดรอนทกขยากอนเนองมาจากการเจบปวย การคลอดบตร การพการทพพลภาพ การ

ชราภาพ การมรณกรรมของหวหนาครอบครว การวางงาน การอบตเหตหรอโรคอนเกดจากการทางาน

และการทครอบครวมภาระคาใชจายมากขน การประกนสงคมจงเปนทยอมรบโดยทวไปวา มหลกการท

ด และมคณประโยชนแกประชาชนเปนอยางยง

262

2) การประกนสงคมเปนโครงการบรการทางสงคมในระยะยาวทจะชวยแบงเบาภาระใน

การจดสวสดการ การจดบรการทางการแพทย และการชวยเหลอสงเคราะหอนๆ ทรฐบาลมหนาท

จะตองจดใหแกประชาชนไดเปนอยางมาก เพราะลาพงเพยงแตจะอาศยเงนงบประมาณแผนดนมา

ดาเนนการทางเดยวนน ยอมไมสามารถจะกระทาไดกวางขวางและทวถงกน จงจาเปนจะตองอาศย

โครงการทสามารถชวยแบงเบาภาระของรฐบาลไดเขามาชวย

3) การประกนสงคมทาใหประชาชนไดชวยเหลอตนเองดวยการอดออม และเสยสละเพอ

สวนรวม ในปจจบนรฐบาลมภาระทจะตองจดบรการทางสงคมใหแกประชาชนอยโดยรอบดาน และไม

สามารถจดบรการทางสงคมใหแกประชาชนอยางทวถง ทงนเพราะ ประชาชนมความสาคญผด คดวา

เมอไดเสยภาษอากรใหแกรฐบาลไปแลว รฐบาลจะตองมหนาทจดบรการตางๆ ใหทกอยางทกประการ

โดยไมมขอบเขตอนจากด โดยเฉพาะในดานการจดบรการทางการแพทย บรการใหแกประชาชนอยาง

เพยงพอโดยไมคดมลคา ซงเปนภาระหนกองของรฐบาลตลอดมา จงเปนการสมควรทรฐบาลจะตองใช

มาตรการตามระบบประกนสงคมเขามาปรบสภาพดงกลาว เพอใหประชาชนทสามารถชวยเหลอตนเอง

ไดหรอสามารถทจะเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาลเองไดชวยเหลอตนเองบาง บรการทรฐบาลจด

ใหแกผยากจนจรงๆ จะไดดขน หรอเพยงพอกน อนจะกอใหเกดความเปนธรรมในสงคม

4) การประหยดหรอออมทรพยตามระบบประกนสงคมนน นอกจากจะกอใหเกดผลดใน

ดานสวนตวของสมาชกผประกนตนแตละคน และสวนรวมของสมาชกผประกนตนแลว ยงจะกอใหเกด

ประโยชนแกประเทศชาตในดานของระดมทนเพอนามาพฒนาประเทศ

ในระบบประกนสงคม การเกบเงนสมทบเขากองทนประกนสงคม มลกษณะเปนการ

ออมและนาฝากไว เมอผฝากมากๆ รายกจะมเงนทนเปนจานวนมาก และกองทนประกนสงคมนนไมม

ความจาเปนจะตองจายเงนในคราวเดยวเปนจานวนมาก เพราะสมาชกผประกนตนไมไดเจบปวยหรอ

ตองรบประโยชนทดแทนในประเภทตางๆ พรอมกน ฉะนน เงนทยงไมมความจาเปนจะตองใชจาย อาจ

นาไปหาผลประโยชนใหเกดดอกผลภายในขอบเขตของกฎหมายได เชน ซอพนธบตรรฐบาล เปนตน

5) การประกนสงคมเปนโครงการชวยเหลอ ปลดเปลองความเดอดรอนในทางการเงน และ

ขจดความยงยากอนเนองมาจากการเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ ชราภาพ ตาย และอนๆ เพอให

ประชาชนหมดความกงวลตอสภาพความเดอดรอนและความยงยากในเรองดงกลาว ซงจะมผลทาใหคน

แตละคนตางตงใจประกอบอาชพของตนดวยความเขมแขงและมประสทธภาพ อนจะเปนผลใหม

ความกาวหนาในการงาน และมตาแหนงทดขนหรอมรายไดสงขนตามลาดบ เทากบเปนการยกระดบคา

ครองชพของประชาชนไปในตวดวย นอกจากนนยงสงผลไปถงกจการของนายจาง ใหสามารถเพมพน

ผลผลตและมคณภาพยงขน และเปนผลสะทอนถงสงคม และประเทศชาตใหสามารถพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมไดอยางรวดเรว ตามเปาหมายในการพฒนาประเทศ

263

6) การประกนสงคมมสวนชวยปองกนปญหายาเสพตด และปองกนมใหประชาชนกอ

อาชญากรรมไดเปนอยางดประการหนง เพราะเมอคนในสงคมมหลกประกนทแนนอนแลว ปญหาทาง

สงคมกยอมจะลดนอยลง

7) ระบบการประกนสงคมเปนมาตรการอยางหนงทรฐบาลสามารถนามาใชในการรกษา

ของประเทศ และปองกนความมนคงของชาต ใหพนจากบอนการทาลายของลทธการเมองฝายตรงขาม

ในระบอบประชาธปไตย ทาใหเกดการแทรกซมและกอกวนได ความไมพอใจและความไมสงบตางๆ

ในหมคนงานทอาจเกดขนยอมจะสงผลเสยตอเสถยรภาพของรฐบาลโดยตรง และเมอระบบ

ประกนสงคมมเปาหมายในอนทจะสรางหลกประกนอนมนคงในการดารงชพของประชาชน ใหมความ

ผาสกและมความพอใจในสภาพความเปนอยของแตละบคคลตามอตภาพโดยทวกนแลว ยอมนบไดวา

การประกนสงคมเปนวธการปองกน และตอตานลทธทางการเมองทเปนศตร บอนทาลายความมนคง

ของประเทศชาตไดดวธหนง

ดงนน จงอาจกลาวไดวา การประกนสงคมเปนวธการทประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทย

นามาใช เพอใหเกดความมนคงทางสงคม และเปนรากฐานทางสงคมทจาเปนตอการพฒนาเศรษฐกจ

และสงคม ซงนามาสคณภาพชวตทดของแรงงาน และทาใหเกดความเหนยวแนนของสงคมโดย

สวนรวม

บรรณานกรม

กระทรวงแรงงานและคมครองสวสดการสงคม, สานกงานปลดกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม.

พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ.2541. กรงเทพฯ : บางกอกบลอก หจก., 2541.

เกษมสนต วลาวรรณ. การบรหารแรงงานสมพนธ. พมพครงท 2, กรงเทพฯ: วญ�ชน, 2540.

จนตนา พรพไลพรรณ และอญชล คอคงคา. เศรษฐศาสตรแรงงาน. พมพครงท 4, กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2532.

จฑา มนสไพบลย. การวเคราะหตลาดแรงงาน : แนวคดเชงทฤษฎ. กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2537.

จานง สมประสงค. เศรษฐศาสตรแรงงาน. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพาณชย, 2519.

จานง สมประสงค. แรงงานสมพนธกบการสหกรณออมทรพยในโรงงาน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร,

2524.

นคม จนทรวทร. แรงงานไทย:การเดนทางทยาวนาน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณชย, 2524.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, สาขาเศรษฐศาสตร. เอกสารการสอนชดวชาเศรษฐศาสตรแรงงาน

และแรงงานสมพนธ หนวยท 1-8. พมพครงท 2, กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช,

2528.

เมธ ดลยจนดา. แรงงานสมพนธ. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2517.

แมน สารรตน. เศรษฐศาสตรแรงงาน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. 2527.

สมาล ปตยานนท. เศรษฐศาสตรแรงงาน. พมพครงท 2, กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539.

สานกงานประกนสงคม. พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533. กรงเทพฯ: กองวชาการและแผนงาน,

2536.

สานกงานประกนสงคม. แผนประกนสงคมฉบบท 2 พ.ศ. 2540 - 2544. กรงเทพฯ: กองวชาการและ

แผนงาน, 2539.

สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. รายงานสามะโนอตสาหกรรม พ.ศ. 2540 ทว

ราชอาณาจกร. กรงเทพฯ : เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด, 2542.

สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. ผลกระทบของภาวะวกกฤตทางเศรษฐกจทมตอ

ภาวะการทางาน การวางงาน และการเคลอนยายแรงงาน. กรงเทพฯ : เทกซ แอนด เจอรนล

พบลเคชน จากด, 2541.

265

สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. รายงานผลการสารวจภาวะการทางานของประชากร ทว

ราชอาณาจกร รอบท 3 : สงหาคม 2542. (ฉบบลวงหนา) กรงเทพฯ : สานกงานสถตแหงชาต,

2543.

สานกนายกรฐมนตร, สานกงานสถตแหงชาต. รายงานผลการสารวจภาวะการทางานของประชากร ทว

ราชอาณาจกร รอบท 4 : พฤศจกายน 2541. กรงเทพฯ : สานกงานสถตแหงชาต, 2542.

อมพร วจตรพนธ. เศรษฐศาสตรแรงงาน. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2519.

Arthur D. Butler. Labor Economics and Institutions. New York : Macmillan Company, 1963.

Belton M. Fleisher. Labor Economics: Theory and Evidence. New Jersey: Pretrice-Hall Inc., 1970.

Belton M. Fleisher and Thomas J. Knieser. Labor Economics: Theory, Evidence and Policy. New

Jersey: Pretrice-Hall Inc., 1986.

Clark Kerr and Abraham Siegel. “The Structureing of the Labor Force in Industrial Society: New

Dimension and New Questions,” Industrial and Labor Review, VIII (January 1955), p.163.

Gordon F. Bloom, Herbert R. Northrup. Economics of Labor and Industrial Relations. 8 th ed.

Home wood, III. : Richard D Irwin, 1977.

Henry Pelling. A History of British Trade Unionism. Middlesex: Penguin Books Ltd. 1965.

Jack Barbash. “The Rise of Industrial Unionism,” in William Haber. The Vista of

American Labor. U.S. Information Agency, Washington D.C., 1966.

J. D. S. Appleton. Labor Economics. Plymouth : Macdonald and Evans, 1979.

Lloyd G. Reynolds, Stanley H. Masters and Colletta H. Moser. Economics of Labor. New Jersey:

Pretrice-Hall, 1987.

Richard A. Lester. Economics of Labor. 2 nd ed. New York : Macmillan, 1964.

Richard B. Freeman. Labor Economics. Englewood Cliffs, N. J. : Prentice-Hall, 1972.

Ronald G. Ehrenberg and Robert S. Smith. Modern Labor Economics: Theory and Public Policy.

6th ed., Massachusetts: Addison-Wesley Educational publishers Inc. 1997.