ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต Happiness Experiences of the Elderly Living in Residential Care

Facilities in Southern Area

นรซาฮดา เจะมามะ Nursaheeda Chemama

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2559 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต Happiness Experiences of the Elderly Living in Residential Care

Facilities in Southern Area

นรซาฮดา เจะมามะ Nursaheeda Chemama

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2559 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ชอผเขยน นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ ........................................................... ................................................…ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.วภาว คงอนทร) (ผชวยศาสตราจารย ดร.วราภรณ คงสวรรณ) ................................................................กรรมการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม (ผชวยศาสตราจารย ดร.วภาว คงอนทร) ........................................................... ................................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.จารวรรณ มานะสรการ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.จารวรรณ มานะสรการ) ................................................................กรรมการ (ดร.รจนา วรยะสมบต) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) ................................................................ (รองศาสตราจารย ดร. ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ........................................................ (ผชวยศาสตราจารย ดร.วภาว คงอนทร) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ..................................................... ... (นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ........................................................ (นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ผเขยน นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ

สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) ปการศกษา 2558

บทคดยอ การวจยครงน มวตถประสงคเพออธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ใชวธวจยเชงคณภาพแบบปรากฎการณวทยาแบบเฮอรมนวตก ผใหขอมลเปนผสงอายทพกอาศยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ จ านวน 10 ราย เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณเจาะลกรายบคคลและการสงเกตแบบไมมสวนรวมระหวางเดอนมนาคม – เดอนมถนายน พ.ศ. 2558 วเคราะหขอมลโดยประยกตใชวธของแวน มาเนน

ผลการศกษา พบวา ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราฯ เปนความสขทเนนความสขดานจตใจ โดยผใหขอมลสะทอนความหมายของความสขออกมาเปน 6 ลกษณะ คอ (1) เปนความสขภายใตขอแม ของกฎเกณฑ กฎระเบยบ (2) ปลอดภาระ (3) หลดพนจากความเครยด (4) มความสขใจ(5) ใจสงบ ไมมความทกข และ(6) พงพอใจกบชวตทเปนอย

วธการทท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะห ผใหขอมลไดสะทอนออกมา 5 วธ คอ (1) ไมยดตด/รจกปลอยวาง (2) ท ากจกรรมทกอยางใหเกดความสบายใจ (3) หลกเลยงความขดแยง (4) คดวาตนเองยงมคณคา และ(5) รจกการใหอภย สวนปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอาย ในสถานสงเคราะหฯ ผใหขอมลไดสะทอน 6 ปจจยหลก คอ (1) การมกจกรรมใหเขารวม (2) การมสงแวดลอมทด (3) การไดรบการตอบสนองดานปจจยพนฐาน (4) การมภาพลกษณตอตนเองด/ภมใจในตนเอง เปนทยอมรบของสงคม (5) การมเพอน และ(6) การมความสมพนธทมความหมาย การศกษาครงนท าใหเขาใจประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ผลการศกษานสามารถเปนขอมลพนฐานส าหรบพยาบาลและผดแลผสงอาย ในการน าไปสงเสรมการจดกจกรรมสรางสข และน าไปพฒนาโปรแกรมสงเสรมความสขใหกบผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา

(6)

Thesis title Happiness Experiences of the Elderly Living in Residential Care Facilities in Southern Area Author Miss Nursaheeda Chemama Major Program Nursing Science (Adult Nursing) Academic year 2015

ABSTRACT The aim of this qualitative study was to describe the happiness experiences among elderly living in residential care facilities in the southern area of Thailand. Hermeneutic phenomenology was used as a method of the study. Informants comprised of 10 elderly livng in Ban Taksin Social Welfare Development Center. Data were collected using in-depth individual interview and non-participatory observation during March to June. 2015. Interview data were analyzed using a modified van Manen’s approach. The findings of this study revealed that meaning of happiness from the experiences o f the informants living in residential care facilities in southern area was emphasized “happiness of mind”, which was described as 6 characteristics: 1) happiness under conditions of rules and regulations, 2) freedom from having burden, 3) disengagement seriousness, 4 ) happy mind, 5) calm mind, no suffering, and 6) satisfaction with the present life. The informants reflected 5 technique to create happiness, namely off 1) non-attachment/learning to let go, 2) doing all activities with a comfort mind, 3) avoiding conflict, 4) valuing self-worth, and 5) learning to forgive. In addition, the informants reflected 6 major factors related to happiness of the elderly who lived in residential care facilities,These were 1) having activities for participation, 2) having a good environment, 3) receiving responses on fundamental factors (needs), 4) having good self-image/pride in oneself/being accepted by socialy, 5) having friends, and 6) having meaningful relationships. This study provided an understanding of the happiness experiences of the elderly living in residential care facilities in the southern area. The findings of this study provide the fundamental data for nurses and caregivers of the elderly to use in planning activities to promote elderly’s happiness use to develop a happiness promoty program for elders in residential care facilities.

(7)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบน ส าเรจลลวงไดดวยความกรณาและความอนเคราะหจากผชวยศาสตราจารย ดร.วภาว คงอนทร อาจารยทปรกษาวทยานพนธและผชวยศาสตราจารย ดร.จารวรรณ มานะสรการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทกรณาใหค าปรกษา ใหค าชแนะ เสนอขอคดเหน ตรวจสอบ และแกไขขอบกพรองทกขนตอนของการวจย รวมทงถายทอดความร สนบสนนและใหก าลงใจแกผวจยดวยดเสมอมา ผวจยไดตระหนกและซาบซงในความกรณาเปนอยางยง จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานในการตรวจสอบใหขอคดเหนและใหค าแนะน าทเปนประโยชนในการสรางเครองมอวจยครงน รวมทงขอกราบขอบพระคณคณะกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธและคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกรณาใหขอเสนอแนะเพอใหวทยานพนธฉบบนมความสมบรณมากยงขน ขอขอบพระคณผอ านวยการศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ และเจาหนาททกทานทเกยวของในการใหความชวยเหลอและอ านวยความสะดวกเพอใหการเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงนเปนไปอยางราบรน รวมทงขอขอบพระคณผใหขอมลทกทานทมน าใจ ใหความไววางใจ เสยสละเวลาอนมคา และใหความรวมมอเปนอยางดยงในการเกบรวบรวมขอมล ขอกราบขอบพระคณผอ านวยการวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ยะลา หวหนาภาควชาพนฐานการพยาบาล การพยาบาลผใหญและผสงอาย และเพอนรวมงานทกทาน ทสนบสนน ใหค าปรกษาและเปนก าลงใจใหเสมอมา สดทายน ผวจยขอกราบขอบพระคณ บดา มารดา และผมพระคณ ทเปนแรงบนดาลใจ มอบความรกความหวงใย ใหการสนบสนนและเปนก าลงใจอนส าคญยงรวมทงพ ๆ เพอน ๆ นอง ๆ ทกทานทไมสามารถกลาวนามไวไดทงหมดในทนทคอยใหความชวยเหลอ มความปรารถนาด และเปนก าลงใจจนประสบผลส าเรจในการท าวทยานพนธฉบบน

นรซาฮดา เจะมามะ

(8)

สารบญ หนา บทคดยอ................................................................................................................................. ....... (5) ABSTRACT.......................................................................................................................... .......... (6) กตตกรรมประกาศ.............................................................................................................. ........... (7) สารบญ............................................................................................................ .............................. (8) รายการตาราง.................................................................................................................. .............. (10) รายการภาพประกอบ........................................................... ......................................................... (11) บทท 1 บทน า......................................................................................................................... ...... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา................................................................... .. 1 วตถประสงคการวจย.......................................................................................... ......... 4 ค าถามการวจย.......................................................................................................... .. 5 กรอบแนวคดทฤษฎ.................................................................................................. .. 5 นยามศพทการวจย................................................................................................... ... 6 ขอบเขตของการวจย................................................................................................ ... 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ....................................................................................... ... 6 บทท 2 วรรณคดทเกยวของ....................................................................................................... .. 7 แนวคดเกยวกบผสงอาย............................................................................................ .. 7 แนวคดเกยวกบความสข............................................................................................. 13 สถานสงเคราะหคนชรา............................................................................................... 17 การวจยเชงคณภาพแบบปรากฏการณวทยา............................................................... 22 สรปการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของ....................................................... 27 บทท 3 วธด าเนนการวจย................................................................................................... ......... 28 สถานทศกษา............................................................................. .................................. 28 ผใหขอมลและการเลอกผใหขอมล...................................................... ........................ 28 การเขาถงผใหขอมล........................................................................................... ......... 29 ภมหลงผวจย........................................................ ....................................................... 29 เครองมอทใชในการวจย........................................................................... ................... 30 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ.................................................................................. 31 การเกบรวบรวมขอมล................................................................... .............................. 31 การพทกษสทธผใหขอมล................................................................... ......................... 33 ความนาเชอถอของขอมล................................................................... ......................... 35 การวเคราะหขอมล................................................................... .................................. 37 บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล.................................................................................... ... 40 ผลการวจย........................................................................................................... ....... 40 อภปรายผลการวจย................................................................................................ .... 55

(9)

สารบญ (ตอ) หนา บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ.................................................................................... 60 สรปผลการวจย..................................................................... ...................................... 60 ขอจ ากดในการวจย................................................................................................... . 61 ขอเสนอแนะ.................................................... ........................................................... 61 เอกสารอางอง............................................................................................................................. ... 62 ภาคผนวก.................................................................................................................................. .... 66 ก แบบบนทกขอมลสวนบคคล................................................................................. ... 67 ข แนวค าถามเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา 69 ค แบบฟอรมบนทกขอมลภาคสนาม........................................................................ ... 70 ง ตวอยางการจดการขอมล......................................................................................... 71 จ แบบฟอรมการพทกษสทธผใหขอมล................................................................. ...... 75 ฉ รายนามผทรงคณวฒ................................................................................................ 76 ประวตผเขยน............................................................................................ .................................... 77

(10)

รายการตาราง ตาราง หนา

1. ขอมลสวนบคคลของผใหขอมล................................................................................ ...... 41

(11)

รายการภาพประกอบ ภาพ หนา

1. ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต.................. 59

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา สถานการณผสงอายไทยในปจจบนมสดสวนประชากรสงอายเพมขนอยางรวดเรว จากสถตขนาดและแนวโนมประชากรสงอายระดบประเทศ พ.ศ. 2503 – 2573 มประชากรอายตงแต 60 ปขนไป เพมขนมากกวารอยละ 10 ของประชากรทงหมด การเพมขนของประชากรวยสงอายสงผลใหเขาสสงคมทเรยกวา สงคมผสงอาย ซงเกดจากยคโลกาภวฒนทประเทศไทยมววฒนาการทางการแพทยและสาธารณสขทมประสทธภาพ มเครองมอทางการแพทยททนสมยทชวยรกษาการเจบปวยตาง ๆ ท าใหผสงอายมอายยนยาวมากขนอตราการตายลดลง (สถาบนวจยและพฒนาผสงอาย, 2553) ซงจะมผลกระทบเกดขนมากมายทงผลกระทบดานสขภาพ ดานเศรษฐกจ ดานครอบครวและชวตการเปนอย การปรบตวตาง ๆ ในการด าเนนชวตอยในสงคม (กรมสขภาพจต, 2555) ผสงอายซงเปนวยทมการเปลยนแปลงในรปแบบการเสอมถอย มปญหาเกดขนทงดานรางกาย จตใจ และสงคม การทผสงอายมสขภาพกายไมแขงแรงพอทจะปฏบตภารกจตาง ๆ ในชวตประจ าวนได อวยวะตาง ๆ ในรางกายมการเปลยนแปลงไปอยางมากจากการเสอมโทรมของรางกายตามธรรมชาตกอใหเกดความเจบปวยดวยโรคภยไขเจบตาง ๆ มากมายตามมา ผสงอายจงเปนวยทมกจะพงพามากกวาวยอน ท าใหผสงอายอาจเกดความรสกมคณคาในตวเองลดลง ซงจะกอใหเกดปญหาดานจตใจของผสงอายตามมา ผสงอายเกดความรสกสญเสยได โดยเฉพาะทเกยวของกบความสามารถของตนเอง เชน การทเคยเปนทพง เปนผน าใหกบคนอน การเปนทยอมรบและยกยองจากคนขางเคยงเพอนฝงหรอสงคม นอกจากนการขาดทพง เชน ผใกลชด เพอนสนทเสยชวต เปนตน อาจท าใหเกดความรสกเหงา และวาเหว (อมพร, กาญจนา, และพรรณ, 2555) บวกกบปจจบนสงคมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวจากสงคมเกษตรกรรมไปสสงคมอตสาหกรรมท าใหเกดภาวะทมการแขงขนกนมากขน ตางคนตางอยมากขน พงพาอาศยกนนอยลง ครอบครวเปลยนแปลงจากครอบครวขยาย กลายเปนครอบครวเดยว ท าใหผสงอายไดรบการดแลเอาใจใสจากลกหลานไมมากเทาทควร ผสงอายจงมกจะถกทอดทงใหอยตามล าพงหรอไมไดรบการดแลจากบตรหลาน การเปลยนแปลงของโครงสรางสงคมไทยในปจจบนกยอมกระทบตอขนาดของก าลงแรงงาน รวมถงภาวะพงพงทเพมขนของประชากรสงอายตอประชากรวยแรงงาน (สถาบนวจยประชากรและสงคม, 2555) จงท าใหผสงอายสวนหนงทตองเขาพกอาศยในสถานสงเคราะหคนชรา ในปจจบนมการจดสวสดการผสงอาย ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 มงเนนใหผสงอายมการพฒนาศกยภาพของตนเอง ด ารงชวตอยอยางมคณคา และคงไว ซงภาวะสขภาพ ความเปนอยทด มสวนรวมทางสงคม โดยเฉพาะสทธในมาตรา 11 ผสงอายมสทธไดรบการคมครอง การสงเสรมการสนบสนนในดานตาง ๆ ผสงอายมสทธพฒนาตนเองและการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การรวมกลมในลกษณะเครอขายหรอชมชนอกดวย (กระทรวงการพฒนาสงคม

2 และความมนคงของมนษย, 2553) และยงมการใหการบรการดานสถานสงเคราะหคนชราเพอรองรบผสงอายทไมมทอยอาศย สถานสงเคราะหคนชราจงเปนสถานทส าหรบผสงอายทเขามาอยรวมกน ดวยความจ าเปนบางอยางจากสาเหตตาง ๆ ทท าใหผสงอายตองเขามาอาศยในสถานสงเคราะหคนชรา โดยพบวาสาเหตหลกทเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชรา 4 สาเหต คอ (1) ขาดการดแลเอาใจใส (2) ผสงอายไมตองการเปนภาระใหลกหลาน (3) ผสงอายขาดคนอปการะดแล และ(4) ผสงอายถกผลกดนใหเขามาอยในสถานสงเคราะห (นภาพรและสธดา, 2552) แมวาสาเหตดงกลาวท าใหผสงอายเลอกเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราแตกยงมปญหาเกดขนอกเชนกนทจะสงผลท าใหผสงอายไมมความสข ซงสภาพปญหาของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราม 4 ดาน คอ (1) ดานรางกาย พบวาผสงอายมอาการของโรคตาง ๆ ทพบในวยสงอาย (2) ดานจตใจ พบวาผสงอายมความวตกกงวลในเรองความเจบปวยและมอาการซมเศรา (3) ดานสงคมในการอยรวมกน พบวาผสงอายมปญหาการปรบตวในการอยรวมกนใหเปนสข และ (4) ดานเศรษฐกจและรายได พบวาผสงอายสวนนอยทจะมปญหาจากการขาดรายได เนองจากจะไดรบบรการตาง ๆ จากสถานสงเคราะห (ภรมย, 2553) จากปญหาดงกลาวอาจสงผลตอการรบรความทกขความสขของผสงอาย ซงความสขของผสงอายมความแตกตางกนใน แตละบคคล ขนอยกบสภาวะทางอารมณของบคคลนน ๆ วาจะมความสขเพยงใด ความสขในเชงจตวทยายงพบวา เกดจากการทบคคลนนมความสมดลกนระหวางสขภาพกายและสขภาพจต มความพงพอใจตอตนเอง สงคม และสภาพชวตทเปนอย สามารถทจะปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลงได รวมถงการทบคคลไดรบการตอบสนองตามความตองการ ไดรบการยอมรบจากบคคลอน (ชตไกร, 2551; วทยากร, 2550; อรพร, 2549) จากการศกษางานวจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา พบวามการวจยเชงปรมาณ วจยเชงส ารวจ วจยเชงพรรณนา และวจยเชงคณภาพ ซงมการศกษาเรองความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม เปนการศกษาเชงปรมาณ และ เชงคณภาพในเรองเดยวกน พบวาผสงอายมความสขอยในระดบมาก มมมมองตอความสขวา เกดจากการชวยเหลอตนเองได ยอมรบตอการเปลยนแปลงของสภาพรางกาย การมศาสนาเปนทยดเหนยวจตใจ การไดรบการยอมรบจากเพอนรวมสถานสงเคราะห ยมแยมแจมใส การแบงปนทกขสข ไดเหนความส าเรจของลกหลาน และการไดเขารวมกจกรรมในสถานสงเคราะห (สจตราและนงนช, 2557) ส าหรบการศกษาเรองทศนะตอการเปนผสงอายทมความสขของผสงอายในกรงเทพมหานคร กรณศกษาศนยบรการสาธารณสข 40 บานบางแค เปนการวจยเชงส ารวจ โดยเขยนออกมาในรปแบบการพรรณนา จากการส ารวจพบวาทศนะตอการเปนผสงอายทมความสขเกยวกบตนเอง คอการดแลรกษาสขภาพกายใหดอยเสมอ มการสงเสรมสขภาพจต โดยการใชหลกศาสนามาใชในการด าเนนชวต รวมถงมปจจยขนพนฐานในการด าเนนชวต ส าหรบทศนะเกยวกบครอบครว คอเปนผทมความมนคงทางเศรษฐกจ มครอบครวทอบอน เปนทยอมรบของบตรหลาน และทศนะเกยวกบชมชน คอ การไดมสวนรวมในการจดกจกรรมของชมชน เปนแบบอยางทดใหกบคนในชมชนได (วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ, 2551) นอกจากนยงมการศกษาเชงคณภาพทศกษาเรองทรรศนะความสขในผสงอาย กรณศกษาบานวยทองนเวศน เปนการศกษาผใหขอมลทอยในจงหวดเชยงใหม ใหนยามความสขในผสงอายวาเปนความสขทเกดจากการมสขภาพรางกายทดและจตใจสดชน มความพงพอใจในชวตปจจบน ไดมการชวยเหลอผอนใหมความสข มการตระหนกถงคณคาในตนเองและสามารถทจะปฏบต

3 กจกรรมตามหลกพระพทธศาสนา (วรรณวสาข, 2551) จะเหนไดวาทผานมายงไมพบการศกษาขอมลเชงลกทเกยวของกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา และเปนการศกษาในบรบทของพนททตางกนในเรองภมภาค สงแวดลอม และการไดรบการสนบสนนจากสงคมทมมากกวาพนทในเขตภาคใต ทขาดสงสนบสนนเหลานอาจสงผลตอความสขของผสงอาย ดงนนความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรายอมมความแตกตางกนตามปจจยตาง ๆ ความสขทเกดขนในตวบคคลขนอยกบปจจยดานตาง ๆ จากการศกษาเรอง ความสขของคนไทย: การด าเนนชวตอยางมคณธรรม จตวญญาณและความภมใจในตนเอง ของ รศรนทร, ประเวช, และเรวด (2553) พบวาปจจยทเกยวของกบความสขในชวต ม 3 ดาน คอ (1) ปจจยดานการใชชวตอยางมคณธรรม ไดแก การรกษาศลหาครบทกขอ การท าสมาธ ความรสกวาตนเองเครงศาสนา (2) สภาวะทางจตวญญาณ ไดแก การใหโอกาสผอนกอนตนเอง ความรสกเปนสขเมอชวยเหลอผอน การบรจาค และ (3) ความภมใจในตนเอง ไดแก ความรสกมคณคาในตนเอง แรงสนบสนนทางสงคม นอกจากนการทผสงอายไดมสวนรวมในการท ากจกรรมทางสงคมรวมกบผอน มสมพนธภาพทดกบผอน และการรบรสภาวะแวดลอมทางสงคมกยงชวยใหผสงอายมความสขไดเชนกน (สธรรม, ชตไกร, โชคชย, และพทยา, 2552) จากการศกษาเรองความสขของผสงอายในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานบางแค พบวา ระดบความสข มความแตกตางกนตามปจจยทางสงคม ค อความสมพนธกบครอบครว เนองจากผสงอายบานบางแคสวนใหญเปนผสงอายทมภมล าเนาอยในกรงเทพมหานคร และปรมณฑล จงมครอบครวมาเยยมสม าเสมอ มความสมพนธกบครอบครวเปนอยางด ระดบความสขของผสงอายจงสมพนธกบความสมพนธในครอบครว (เภารตน, 2553) ซงมความแตกตางจากผสงอายทอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ทมผสงอายเขาพกอาศยจากตางถนโดยสวนใหญ ความสมพนธในครอบครว การมาเยยมของบคคลในครอบครวยงพบไดนอย ไดรบการสนบสนนทางสงคมนอยลง เนองจากเปนพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต ซงมเหตการณความไมสงบเกดขน การเดนทางมาเยยมผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราเปนไปคอนขางยาก เกดความกลวทจะลงมาในพนททมความเสยง ในบรบทของพนทและปจจยตาง ๆ ทแตกตางยอมสามารถท าใหผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตมประสบการณความสขทแตกตางจากผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราของพนทอน การวจยเชงคณภาพแบบปรากฎการณวทยา ชวยใหเกดความเขาใจเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต โดยผทสามารถใหขอมลไดดทสดคอผสงอายทมประสบการณนนโดยตรง และอาศยอยในสถานทนน ๆ ซงจะท าใหไดขอมลเชงลกและมความหลากหลายทสามารถอธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตไดอยางแทจรง เนองจาก การวจยเชงคณภาพแบบปรากฏการณวทยา เปนการวจยทเนนการศกษาและท าความเขาใจประสบการณทเกดขนในชวตของบคคล โดยทบคคลเหลานน มประสบการณโดยตรงในเรองทตองการศกษา ซงเปนการศกษาทเกยวของกบประสบการณชวต ตามการรบรปรากฏการณธรรมชาต (ชาย, 2552) การศกษาปรากฏการณวทยาแบบตความ เชอวา บคคลมความส าคญตอการศกษา เนองจากเปนประสบการณเฉพาะบคคล และเปนการใหความหมายความคดของแตละบคคล โดยเชอวาบคคลตองมลกษณะเปนคนทอยในสงแวดลอมนน (van Manen, 1990) ซงผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา เปนบคคลทอยในพนทนนโดยตรง สามารถทจะใหความหมายของประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราไดด ยงเปนบคคล

4 ททรงคณคา เปนบคคลทสามารถแปลความหมายตาง ๆ เกยวกบประสบการณนน ๆ เขารวมไวดวยกน และเปนบคคลทมมตของเวลา จากการเปลยนแปลงโครงสรางของสงคมไทยในปจจบน จากครอบครวขยาย กลายเปนครอบครวเดยว เปนเหตท าใหผสงอายสวนใหญถกทอดทงใหอยตามล าพง สถานสงเคราะหคนชราจงเปนสถานททผสงอายสวนใหญเลอกเขามาอาศยในชวงบนปลายของชวต ไมวาจากสาเหตใดกตามทท าใหตองเขามาอาศยตางกสงผลกระทบตอสภาพจตใจของผสงอายทงนน สภาพรางกายของผสงอายเองทมการเปลยนแปลงไปในทางทเสอมถอยดวย ท าใหผสงอายมปญหาสขภาพไดมากกวาวยอน ๆ ทงสขภาพกายและสขภาพจตโดยเฉพาะในผสงอายทเขาพกอาศยในสถานสงเคราะหคนชรา พบวามปญหาดานรางกาย จตใจ สงคมและเศรษฐกจ ซงเปนปญหาทสงผลตอความสขของผสงอายอกดวย หากพวกเขาเหลานนไมสามารถทจะยอมรบสภาพทเปนอยในปจจบนได แตหากผสงอายสามารถทจะยอมรบสภาพนน ๆ ไดกท าใหพวกเขามความสขไดเชนกน ขนอยกบปจจย อน ๆ อกหลายดานทจะท าใหผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรามความสข รวมทงการไดรบสวสดการตาง ๆ จากสถานสงเคราะหคนชราทใหบรการตามนโยบายของแผนผสงอายแหงชาต ท าใหผสงอายไดรบการดแลและการบรการทด มความสขกบการด าเนนชวตอยในสถานสงเคราะหคนชรา ซงความสขของแตละบคคลกจะแตกตางกนออกไป ขนอยกบประสบการณ อารมณความรสกของผสงอายนน ๆ ในปจจบนมผศกษาเกยวกบเรองความสขในประชาชนทวไปหลากหลายประเดน ไมวาจะเปนการประเมนระดบความสข การศกษาปจจยทมผลตอความสข แตกเปนการศกษาจากมมมองการมองความสขของบคคลภายนอกโดยใชเครองมอการวดความสขทมผสรางขนมาใชประเมนความสขของประชาชนทวไป แตส าหรบความสขของผสงอายทอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชรายอมมความแตกตางจากความสขของบคคลทวไปทมปจจยตาง ๆ เออตอการท าใหเกดความสขได ส าหรบผสงอายทอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตนนยงขาดปจจยบางประการ ความสขจงอาจจะมความแตกตางไปจากคนทวไป ผวจยตองการท าความเขาใจเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต เกยวกบความหมายของความสข วธทท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต และปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ตามประสบการณการรบรของผสงอายเอง เพอใหไดขอมลเชงลกผวจยจงเหนวาการวจยเชงคณภาพแบบปรากฏการณวทยาเปนการศกษาทมความเหมาะสมทสด ในการทจะสอบถามและเกบรวบรวมขอมลจากผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราโดยตรง เพอใหไดผลออกมาเปนประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราทแทจรงและสามารถน าผลทไดจากงานวจยไปพฒนากจกรรมสงเสรมความสขใหมประสทธภาพ พฒนาโปรแกรมสงเสรมความสขใหกบผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราใหสอดคลองกบสงทท าใหผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรามความสขได

วตถประสงคการวจย

เพออธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

5 ค าถามการวจย

ค าถามหลกคอ ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตเปนอยางไร ค าถามรองคอ 1. ผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตใหความหมายของความสขวาอยางไร 2. วธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตมวธใดบาง 3. มปจจยใดบางทท าใหผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตมความสข

กรอบแนวคดทฤษฎ

ปรากฏการณวทยาแบบเฮอรมนวตก (hermeneutic phenomenology) เปนกรอบแนวคดทไดน ามาใชในการอธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา เปนการศกษาเชงลกในการใหความหมายความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ทสะทอนออกมาตามการรบรของผทมประสบการณโดยตรง โดยการท าความเขาใจเกยวกบประสบการณ ทเกดขนจรงตามลกษณะธรรมชาตและความหลากหลายของสงคมและวฒนธรรมของผใหขอมลนน ๆ ซงประสบการณทเกดขนของแตละบคคลจะมความแตกตางกน เนองจากความแตกตางทางสงคม วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ และคานยม การอธบายหรอบรรยายสงทเกดขนจะตองใหเปนไปภายใตบรบททเกดขน ในการวเคราะหขอมลทไดตองผานการอานทบทวนและกระบวนการตความ (van Manen, 1990) การตความตามแนวคดการศกษาปรากฏการณวทยาแบบเฮอรมนวตกมความเชอหลกคอ การท าความเขาใจสงทเกดขนในอดตโดยผานวงจรเฮอรมนวตก มองคประกอบส าคญคอ ภมหลง การท าความเขาใจในสงทศกษาลวงหนา การท าความเขาใจบคคลและสงแวดลอมของบคคลนน และการแปลความ ตความ (Koch, 1995) ดงนนผวจยตองท าความเขาใจในสงทตนศกษาใหละเอยดลกซงเพอใหสามารถเชอมโยงสถานการณตาง ๆ เขากบวงจรเฮอรมนวตก ความสข เปนอารมณความรสกของบคคลทเกดขน มาจากการมสขภาพกายและสขภาพจตทด มความพงพอใจในสภาพชวตทเปนอย พอใจในตวเอง และไดรบการยอมรบจากบคคลอน (วทยากร, 2550) และความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราเปนความสขจากการมสขภาพรางกายทด และจตใจสดชน ความสขจากการพงพอใจในชวตปจจบน และการไดปฏบตกจกรรมทางศาสนาซงความสขในแตละบคคลจะมความแตกตางกนขนอยกบปจจยตาง ๆ ทเกยวของกบบคคลนน ๆ แบงไดเปน 2 ปจจยหลก ๆคอ (1) ปจจยภายใน ไดแก การเหนคณคาในตนเอง การไดรบการยอมรบจากผอน คดวาตนเองยงมประโยชน และ (2) ปจจยภายนอก ไดแก มปจจยสทเพยงพอ มความมนคงในชวต สามารถพงพาตนเองได (วรรณวสาข, 2551; สธรรม, 2553)

6 นยามศพทการวจย

ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต หมายถง อารมณความรสกทเกยวของกบความสขของผสงอาย การใหความหมายของความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต วธการท าใหเกดความสข รวมถงปจจยทมความเกยวของกบความสขของผสงอายตามการรบรของผสงอายทอาศยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ซงเปนสถานททรบอปการะผสงอาย ปจจบนใชชอใหมทเรยกวาศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ จงหวดยะลา ซงใหบรการดานการเลยงด ดานสงคมสงเคราะห ดานจตวทยา ดานการแพทย ดานอาชวบ าบด ดานนนทนาการและดานศาสนา

ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative research) ชนดการศกษาเชงปรากฏการณวทยาแบบเฮอรมนวตก (hermeneutic phenomenology) เพอศกษาประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา โดยท าการศกษาในผสงอายทมอาย 60 ปขนไป ไมจ ากด เพศ ทพกอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายแหงหนงในภาคใต จ านวน 10 ราย เกบขอมลระหวางเดอน มนาคม 2558 – มถนายน 2558

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ผลจากการศกษาสามารถน าไปเปนแนวทางในการจดบรการทสงเสรมความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา และน าไปพฒนาเกยวกบโปรแกรมสงเสรมความสขใหกบผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราตอไป

7

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพชนดปรากฏการณวทยาแบบตความ เพออธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ผวจยทบทวนวรรณกรรมเพอใหมแนวทางในการศกษาตอไปโดยครอบคลมหวขอเนอหา ดงน 1. แนวคดเกยวกบผสงอาย 1.1 ความหมายของผสงอาย 1.2 การเปลยนแปลงในผสงอาย 1.3 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงในผสงอาย 1.4 แผนผสงอายแหงชาต 2. แนวคดเกยวกบความสข 2.1 ความหมายของความสขในผสงอาย 2.2 ปจจยทเกยวของกบความสขในผสงอาย 2.3 การประเมนความสข 3. สถานสงเคราะหคนชรา 3.1 แนวคดเกยวกบสถานสงเคราะหคนชรา 3.2 ประเภทของสถานสงเคราะหคนชรา 3.3 การบรการของสถานสงเคราะหคนชรา 3.4 ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ 3.5 การจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ 3.6 มาตรฐานบานพกผสงอาย 4. การวจยเชงคณภาพแบบปรากฏการณวทยา 4.1 แนวคดการศกษาเชงปรากฏการณวทยา 4.2 ความนาเชอถอของขอมลในการศกษาเชงปรากฏการณวทยา

แนวคดเกยวกบผสงอาย

ผสงอายไทยในปจจบนมแนวโนมทเพมสงขนเรอย ๆ ทวโลกจงไดใหความส าคญกบการเพมขนของผสงอาย ซงผสงอายเปนวยทมความแตกตางจากวยอนเนองจากเปนวยทเรยกไดวา วยบนปลายของชวต เปนวยทมการเปลยนแปลงของรางกายตาง ๆ มากมาย เปลยนแปลงไปในทางทคอย ๆ เสอมถอยลงเรอย ๆ ตามธรรมชาต ตองพงพาผอนเปนสวนใหญจงเปนเรองทบคคลใหความสนใจในปจจบน

8 ความหมายของผสงอาย

ผสงอาย เปนบคคลทมอายตงแต 60 ปขนไปทงเพศชายและเพศหญง โดยนบตงแตอายเกด ซงในการศกษารวบรวมขอมลประชากรผสงอายไดแบงผสงอายเปน 2 กลม คอ ผสงอายตอนตน คอบคคลทมอายระหวาง 60-70 ป และผสงอายตอนปลาย คอ บคคลทมอาย 70 ปขนไป (องคการสหประชาชาต อางตาม ชมพนท, 2556) มการใชค าทเกยวของกบค าวาผสงอาย คอ ค าวาคนแก ซงเปนบคคลทมอายมาก หรออยในวยชราสวนค าวา ชรา คอ การแกดวยอาย ช ารดทรดโทรม (ราชบณฑตยสถาน, 2546) วยสงอายจดเปนวยทอยในระยะสดทายของชวต ลกษณะและพฒนาการในวยนจะตรงขามกบวยเดกคอมแตความเสอมโทรมและสกหรอ ซงการเปลยนแปลงนจะด าเนนไปอยางคอยเปนคอยไป จงเปนการยากทจะก าหนดวาบคคลใดอยในวยสงอาย เกณฑทสงคมจะก าหนดวาบคคลใดเปนผสงอายนน อาจแบงการสงอายของบคคลออกเปน 4 ประเภท คอ (1) การสงอายตามวย (choronological aging) หมายถง การสงอายตามปปฏทนโดยการนบจากปทเกดเปนตนไป (2) การสงอายตามสภาพรางกาย (biological aging) เปนการพจารณาการสงอายจากสภาพรางกายและสรระของบคคลทเปลยนไป เมอมอายเพมขน เนองจากประสทธภาพการท างานของอวยวะตาง ๆ ในรางกายลดนอยลง เปนผลมาจากความเสอมโทรมตามกระบวนการสงอายซงเปนไปตามอายขยของแตละบคคล (3) การสงอายตามสภาพจตใจ (psychological aging) เปนการเปลยนแปลงในหนาท การรบร แนวความคด ความจ า การเรยนร เชาวปญญา และลกษณะบคลกภาพทปรากฏในระยะตาง ๆ ของชวตแตละคนทมอายเพมขน (4) การสงอายตามสภาพสงคม (sociological aging) เปนการเปลยนแปลงในบทบาทหนาทสถานภาพของบคคลในระบบสงคม รวมทงความคาดหวงของสงคมตอบคคลนนซงเกยวกบอาย การแสดงออกตามคณคาและความตองการของสงคม (ศรพรรณ, 2553) ดงนนจะเหนไดวามบคคลไดใหความหมายของผสงอายทแตกตางกนออกไปตามลกษณะของการแบงประเภทตาง ๆ สรปไดวา ผสงอาย คอ บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไปสามารถแบงผสงอายออกเปน 2 กลม คอ ผสงอายตอนตน คอ บคคลทมอาย 60-70 ป และผสงอายตอนปลาย คอ บคคลทมอาย 70 ปขนไป ซงเปนวยทมการเปลยนแปลงไปในดานทเสอมถอยมากขน มการเปลยนแปลง ในดานรางกาย จตใจ และสงคมซงจะมการเปลยนแปลงทแตกตางกนไปในแตละบคคล

การเปลยนแปลงในผสงอาย

การเปลยนแปลงในแตละระบบของรางกายผสงอาย ถอวาเปนการเปล ยนแปลง ดานเสอมถอยทปกตตามวย ไมวาจะเปนการเปลยนแปลงดานรางกาย และดานจตสงคม ซงการเปลยนแปลงดงกลาวอาจสงผลกระทบใหเกดปญหาสขภาพกายและสขภาพจตตามมา

9 การเปลยนแปลงดานรางกาย

วยสงอายจะมการเปลยนแปลงดานรางกายในระบบตางๆดงน (Eliopoulos, 2014; Saxon, Etten, Perkins, 2015) 1. ระบบภมคมกน พบวาในผสงอายมการเปลยนแปลงของตอมธยมส (thymus) ซงมการฝอตวลงท าใหธยมคแฟคเตอร (thymic factor) ทเปนตวสรางภมคมกนของรางกายลดลง จงมกพบวาผสงอายมการตดเชอไดงาย 2. ระบบผวหนง พบวาผวหนงจะเรมบางลง หลอดเลอดฝอยใตผวหนงมความหนาตว การซมผานของออกซเจน และอาหารเขาสเซลลเนอเยอนอยลง จ านวนเซลลผวหนงมจ านวนลดลงท าใหผวหนงเปราะบาง แหงเปนขยงาย ระดบของฮอรโมนเอสโตรเจนลดลง ใยคอลาเจน และใยอลาสตก ซงเปนความยดหยนของเสนเลอดกลบแขงหนาเพมขนท าใหความยดหยนของผวหนงไมดสงผลใหผวหนงของผสงอายเหยวยน 3. ระบบหวใจและหลอดเลอด พบวาผนงของกลามเนอหวใจหนาตวขน กลามเนอหวใจฝอลบ หลอดเลอดมการสะสมของไขมนและแคลเซยมภายในเซลลมากขน สงผลใหความยดหยนของหลอดเลอดลดลง แรงตานภายในหลอดเลอดเพมขน ท าใหการไหลเวยนเลอดไดไมด ลนหวใจแขงและหนาตวขน ขาดความยดหยน ประสทธภาพการท างานของหวใจลดลง 4. ระบบทางเดนหายใจ พบวาหลอดลมและปอดมขนาดใหญขน เนอปอด มความยดหยนนอยลง มการสญเสยแคลเซยมทรอยตอของกระดกออนความแขงแรงและการหดตวของกลามเนอทชวยในการหายใจลดลง การยดขยายของทรวงอกไมด ปรมาตรอากาศทคางในปอดเพมขน สงผลตอประสทธภาพการหายใจลดลง เยอบถงลมเสอมลงท าใหการแลกเปลยนออกซเจนลดลง ขนกวดตลอดทางเดนหายใจลดลง รเฟลกซและประสทธภาพการไอลดลง จงท าใหเกดการตดเชอในระบบทางเดนหายใจไดงาย

5. ระบบตอมไรทอ พบวาตอมใตสมองมเนอเยอพงผดเขามาแทนทการ ไหลเวยนเลอดไปตอมใตสมองลดลง การผลตฮอรโมนจากตอมใตสมองลดลง ตอมธยรอยดมเนอเยอพงผดมาสะสมมากขน สงผลใหความสามารถในการท างานของตอมธยรอยดลดลง ตอมพาราธยรอยดท างานลดลงตามอาย ตอมหมวกไตสวนนอกมเนอเยอพงผด และรงควตถเพมขนอตราการหลงของคอรตซอลลดลง ระดบฮอรโมนจากตอมหมวกไตลดลง ตบออนหลงอนซลนลดล ง เนอเยอตาง ๆ ในรางกายตอบสนองตออนซลนลดลง ตอมเพศท างานลดลงไมตอบสนองตอการกระตนของฮอรโมน ฟอลลเคล สตมวเลตงฮอรโมน (follicle stimulating hormone หรอ FSH) และ ลทไนซงฮอรโมน (luteinizing hormone หรอ LH) จากตอมใตสมอง 6. ระบบทางเดนอาหาร พบวาฟนของผสงอายไมแขงแรง เกดการกรอน รากฟนเปราะแตกงายขน เหงอกทหมคอฟนรนลงไป การยดเกาะของฟนไมด ท าใหหลดรวงงาย เยอบผวในชองปากบางลงและฝอ การไหลเวยนเลอดสวนปลายไมดท าใหตมรบรสท างานลดลง ผสงอายจงไมรสกถงรสชาตอาหารทอรอยเทาทควร ความอยากอาหารจงลดลง ระยะเวลาทอาหารผานหลอดอาหารชาลง การเคลอนไหวของกระเพาะอาหารลดลงจากความตงตวของกลามเนอและการท างานของกลามเนอ ในกระเพาะอาหารลดลง การหลงกรดในกระเพาะอาหาร และการเคลอนไหวของล าไสลดลงท าใหเกดภาวะทองผกตามมาไดงาย

10 7. ระบบทางเดนปสสาวะ พบวาขนาดของไตลดลง หนวยไตมขนาดใหญขนผนงหลอดเลอดแดงทไปเลยงไตแขงตว ท าใหการไหลเวยนเลอดในไตลดลง อตราการกรองของไตลดลง การดดกลบของสารตาง ๆ นอยลง ขนาดของกระเพาะปสสาวะเลกลง กลามเนอของกระเพาะปสสาวะออนแรงลง ก าลงการบบตวของกระเพาะปสสาวะลดลง รวมถงกลามเนอหรดมการหดขยายลดลง สงผลใหผสงอายสวนใหญควบคมการขบถายปสสาวะไมได 8. ระบบประสาท พบวาเซลลสมองและเซลลประสาทมจ านวนลดลง ขนาด และน าหนกของสมองลดลง ท าใหเกดชองวางระหวางเนอสมอง และกะโหลกมากขน ประสทธภาพการท างานของสมองและระบบประสาทอตโนมตลดลง ความเรวในการสงสญญาณประสาทลดลง มผลท าใหความไวของปฏกรยาการตอบสนองตาง ๆ ชาลง การเคลอนไหว ความคดและการตดสนใจชาลง ส าหรบเรองความจ าการเรยนรสงใหม ๆ การรบรสสมผสตาง ๆ จะดอยลงไปดวย ความจ าระยะสนจะบกพรองกอนความจ าระยะยาว 9. ระบบกระดกและกลามเนอ พบวาทงเพศหญงและเพศชายการสลายของกระดก จะมมากกวาการสรางมวลกระดกท าใหมวลกระดกลดลง โดยเฉพาะกระดกชนใหญ เชน สะโพก กระดก สนหลง ขอตาง ๆ แคลเซยมมการสลายออกจากกระดกมากขน นอกจากนกลามเนอรางกายจะมเซลลไขมนและเนอเยอเกยวพนมากขนท าใหกลามเนอลายมความแขงแกรงนอยลง ขณะเดยวกนเสนประสาทและรอยตอของเสนประสาทกบ กลามเนอลายลดลง ท าใหกลามเนอเกรงตวไมไดนานเมอเทยบกบคนอายนอย 10. ตา เมอมอายมากขน เลนสตาจะมการเสอมลง ความยดหยนของเลนสลดลง ท าใหการรบระยะภาพของสายตาจะยาวขน สวนใหญเมออายมากขนจะพบวงแหวนขนขาวรอบตาด า เนองจากมไขมนมาเกาะจบเนอเยอโดยรอบ ความดนในลกตาสงขน มโอกาสเกดตอหนไดงาย การผลตน าตาลดลง ท าใหตาแหงงายและเกดการระคายเคองตาขนงาย

การเปลยนแปลงดานจตสงคม

นอกจากการเปลยนแปลงดานรางกายแลว การเปลยนแปลงทางจตสงคมกเปนอกการเปลยนแปลงหนงทเกดขนตามปกตในวยสงอาย ไดแก (วไลวรรณ, 2554; อรวรรณ, 2553) 1. การปลดเกษยณหรอออกจากงาน คอ การทผสงอายตองหยดท างานทเคยท าอยประจ า เพราะอายครบก าหนดหรอเพราะสภาพรางกายทไมเหมาะสม ซงอาจท าใหผสงอายเกดการสญเสยในดานตาง ๆ ทงการสญเสยสภาวะทางการเงนทด สญเสยสถานภาพและบทบาททางสงคมจากทเคยเปนบคคลทมบทบาทและต าแหนงตาง ๆ สญเสยการสมาคมกบเพอนฝง เคยเปนผน ามคนเคารพนบถอในสงคมเปลยน เปนสมาชกคนหนงของสงคม มบทบาทลดลงท าใหสญเสยความมนคงของชวตและรสกวาตนเองหมดความส าคญในสงคม อยใน สภาวะทไรคณคา สญเสยความภาคภมใจในตนเอง หรอรสกวาตนเองก าลงเรมเปนภาระของครอบครว เกดการเปลยนแปลงของแบบแผนการด าเนนชวต การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลตอจตใจผสงอาย หากไมสามารถทจะปรบตวตอการเปลยนแปลงนได 2. การเปลยนแปลงของสงคมและครอบครว จากการเปลยนแปลงของโครงสรางทางสงคมในปจจบน ทเปลยนจากครอบครวขยายกลายเปนครอบครวเดยวมากขน

11 ลกหลานมเจตคตตอผสงอายเปลยนไป คดวาไมตองพงพาผสงอาย ผสงอายจงตองอยตามล าพง มากขน ถกทอดทง ไมมทพง และสวนใหญเกดภาวะสญเสยคสมรส ท าใหผสงอายเกดความรสกเหงา และเกดภาวะซมเศราได ในขณะเดยวกนสงคมปจจบนกมการยอมรบและใหโอกาสผสงอายในการเขารวมกจกรรมตาง ๆ นอยลง ท าใหคณคาในตนเองลดลงไปดวย 3. การเปลยนแปลงดานวฒนธรรม เศรษฐกจและสงคม ปจจบนวฒนธรรมไทยเปลยนแปลงไปมาก รบวฒนธรรมจากตะวนตกมากขน แตผสงอายยงคงยดตดกบความคดเดม ๆ จงท าใหผสงอายตอตานความคดใหม ๆ ทมการเปลยนแปลงจงเปนสวนทยงท าใหเกดชองวางระหวางวยมากขน และจากการเปลยนแปลงของสงคมจากสงคมเกษตรกรรมเปนสงคมอตสาหกรรม ท าใหมความเจรญกาวหนามากขน อตราคาครองชพเพมขน รายไดของผสงอายไมเพยงพอกบรายจาย 4. การเปลยนแปลงดานอารมณและจตใจ จากการเปลยนแปลงของสภาพรางกายและสงคม มผลโดยตรงตอสภาพจตใจของผสงอาย การมองรปลกษณของตนเอง และมโนทศนตอตนเองจะเปลยนแปลงไป ผสงอายจะปรบสภาวะทางจตใจและอารมณไปตามการเปลยนแปลงของรางกายและสงแวดลอมโดยอตโนมตเปนการเรยนรประสบการณทางจตใจอยางตอเนอง การเปลยนแปลงในผสงอายดานรางกายตามระบบตาง ๆ เปนการเปลยนแปลง ไปในทางทเสอมถอย เชน ระบบผวหนง ระบบหวใจและหลอดเลอด ระบบทางเดนหายใจ ระบบตอมไรทอ ระบบทางเดนอาหาร ระบบทางเดนปสสาวะ ระบบประสาท และระบบกระดกและกลามเนอ ซงสงผลกระทบใหประสทธภาพการท างานของรางกายลดลง อาจเกดโรคไดงาย รวมถงมการเปลยนแปลงดานจตสงคมทเกดขนจากการปลดเกษยณหรอออกจากงาน มการเปลยนแปลงของสงคมและครอบครว การเปลยนแปลงดานวฒนธรรม เศรษฐกจ และการเปลยนแปลงดานอารมณ จตใจของผสงอาย สงผลใหสภาพจตใจและบคลกภาพผสงอายเปลยนแปลงไปดวยและมผลกระทบทเกดขนตามมาทอาจจะสงผลตอความรสกทกขสขของผสงอาย

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงในผสงอาย

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงดานรางกาย เปนผลกระทบจากกระบวนการสงอายทท าใหเกดปญหาสขภาพในทกระบบ โดยเฉพาะระบบกลามเนอและกระดก เชนปวดเมอย ปวดหลง ไมคอยมแรง เปนโรคเรอรงตาง ๆ ท าใหผสงอายเกดความรสกหงดหงดกบการเปลยนแปลงในการด าเนนชวต ประจ าวน ปญหาเหลานมผลกระทบตอการปรบตวของผสงอายทไมสามารถยอมรบกบการเปลยนแปลงนนได กลวการสญเสยภาพลกษณของตนเอง ซงมผลกระทบทงดานรางกายและจตใจตามมา (ประภาพร, 2556) ผลกระทบจากการเปลยนแปลงดานจตสงคม ผสงอายสวนใหญมปญหาการเปลยนแปลงดานอารมณทคอนขางแปรปรวนจากการเปลยนแปลงของฮอรโมน ท าใหมผลกระทบทางอารมณความรสก ตลอดจนดานจตวญญาณของผสงอายทเกดขนจากสภาพการพงพงจากความชรา ท าใหผสงอายรสกความมคณคาในตนเองลดลง ขาดการยอมรบนบถอ ขาดความรกความเอาใจใสจากบตรหลาน ท าใหผสงอายรสกหมดหวง ในชวตไมมความสข หมดพลง วตกกงวลทงจากการเจบปวย และการเงน เกดภาวะเครยดจากการเปลยนแปลงดงกลาว นอกจากนการเปลยนแปลงดงกลาวนนยง

12 สงผลกระทบตอการใชชวตอยในสงคม ขาดการปฏสมพนธจากสงคม อาจท าใหเกดความรสกเหงา วาเหว และรสกทอแทมากยงขน (ประภาพร, 2556)

แผนผสงอายแหงชาต

คณะกรรมการผสงอายแหงชาต (2552) ไดมการจดท าแผนผสงอายแหงชาตขนโดยมแนวคดพนฐานของแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2545-2564) ฉบบปรบปรง ครงท 1 พ.ศ. 2552 คอ

1. การสรางหลกประกนในวยสงอายเปนกระบวนการสรางความมนคงใหแกสงคม 2. ผสงอายมคณคาและศกยภาพ สมควรไดรบการสงเสรมสนบสนนใหมสวนรวมอน

เปนประโยชนตอสงคม 3. ผสงอายมศกดศรและสมควรด ารงชวตอยในชมชนของตนเองไดอยางมคณภาพท

สมเหตสมผล 4. ผสงอายสวนใหญไมใชบคคลดอยโอกาสหรอเปนภาระตอสงคม ผสงอายจ านวน

หนงจะประสบความทกขยากและตองการการเกอกลจากสงคมและรฐ แตกเปนเพยงบางชวงเวลาของวยสงอายเทานน

วสยทศนของแผนผสงอายแหงชาต

คอ “ผสงวยเปนหลกชยของสงคม” ประกอบดวยดงน 1. ผสงอายทมคณภาพชวตทด คอ มสขภาพทดทงรางกายและจตใจ ครอบครวมสข สงคมเอออาทร อยในสงแวดลอมทเหมาะสม ปลอดภย มหลกประกนทมนคง ไดรบสวสดการและการบรการทเหมาะสม อยอยางมคณคา มศกดศร พงตนเองได เปนทยดเหนยวทางจตใจและมสวนรวมในครอบครว ชมชน และสงคม มโอกาสเขาถงขอมลและขาวสารอยางตอเนอง 2. ครอบครวและชมชนเปนสถาบนหลกทมความเขมแขงสามารถใหการเกอหนนแกผสงอายไดอยางมคณภาพ 3. ระบบสวสดการและบรการ จะตองสามารถรองรบผสงอายใหสามารถด ารงอยกบครอบครวและชมชนไดอยางมคณภาพและมมาตรฐาน 4. ทกภาคสวนจะตองมสวนรวมในระบบสวสดการและบรการใหแกผสงอาย โดยมการก ากบดแลเพอการคมครองผสงอายในฐานะผบรโภค 5. ตองมการด าเนนการทเหมาะสมเพอชวยใหผสงอายททกขยากและตองการการเกอกลใหด ารงชวตอยในชมชนไดอยางดและตอเนอง

13 วตถประสงคของแผนผสงอายแหงชาต

1. เพอสงเสรมใหผสงอายมคณภาพชวตทด ดวยการด ารงชวตอยางมคณคา มศกดศร พงตนเองไดและมหลกประกนทมนคง 2. เพอสรางจตส านกใหสงคมไทยตระหนกถงผสงอายในฐานะทมประโยชนตอสวนรวม และสงเสรมใหคงคณคาไวใหนานทสด 3. เพอใหประชาชนทกคนตระหนกถงความส าคญของการเตรยมการ และมการเตรยมความพรอมเพอเปนผสงอายทมคณภาพ 4. เพอใหประชาชน ครอบครว ชมชน ทองถน องคกรภาครฐและเอกชนตระหนกและมสวนรวมในภารกจดานผสงอาย 5. เพอใหมกรอบและแนวทางการฏบตงานเกยวกบผสงอายส าหรบทกภาคสวนทเกยวของ อนจะน าไปสการบรณาการงานดานผสงอาย ภายหลงทมการก าหนดแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 ไดการประกาศใชพระราช บญญตโดยมสาระส าคญ คอ ผสงอายมสทธไดรบการคมครอง การสงเสรมและการสนบสนนในดานตาง ๆ (มาตรา 11) ดงน (1) การบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ (2) การศกษา การศาสนา และขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอการด าเนนชวต (3) การประกอบอาชพหรอฝกอาชพทเหมาะสม (4) การพฒนาตนเองและการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การรวมกลมในลกษณะเครอขายชมชน (5) การอ านวยความสะดวกและความปลอดภยโดยตรงแกผสงอายในอาคาร สถานท ยานพาหนะหรอการบรการสาธารณะอน (6) การชวยเหลอดานคาโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม (7) การยกเวนคาเขาชมสถานทของรฐ (8) การชวยเหลอผสงอายซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรมหรอถกแสวงหาประโยชนโดย มชอบดวยกฎหมาย หรอถกทอดทง (9) การใหค าแนะน า ปรกษา ด าเนนการอนทเกยวของในทางคดหรอในทางการแกไขปญหาครอบครว (10) การจดทพกอาศย อาหารและเครองนงหมใหตามความจ าเปนอยางทวถง (11) การจายเงนเบยยงชพเปนรายเดอนอยางทวถงและเปนธรรม (12) การสงเคราะห ในการจดการศพตามประเพณ (กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2553)

แนวคดเกยวกบความสข

ความสขเปนอตวสย เปนเรองของอารมณความรสก ค าตอบจงขนอยกบความรสกของบคคลในขณะนน บางคนอาจจะมความรสกทแตกตางกน ขนอยกบความพงพอใจในชวตของแตละบคคล โดยทมปจจยตาง ๆ มากมายทท าใหผสงอายมความสขในแตละบคคลกมปจจยทแตกตางกนเชนกน (รศรนทร, วรชย, และเรวด, 2553)

14 ความหมายความสขของผสงอาย

ความสขเปนความรสกหรออารมณประเภทหนงทเกดขนของบคคลมหลายระดบตงแตความสบายใจเลกนอย หรอความพงพอใจจนถงความเพลดเพลนทเตมไปดวยความสนก ความสขในเชงจตวทยาพบวา ความสขของคนเรามาจากการมสขภาพกายและสขภาพจตทด มองโลกในแงด แงบวก มความสมพนธทดกบครอบครว มความพอใจในงานและสภาพชวตความเปนอย รสกไดรบการยอมรบ รสกวางานและชวตของตนเองมความหมาย มโอกาสไดเรยนร และเปนคนเออเฟอ เผอแผ (วทยากร, 2550) ความสขมคณสมบตนามธรรม เปนอตวสย ถาวดเชงอตวสย คอเปนเรองของความรสก ความพงพอใจในชวตซงจะมความแตกตางกนของแตละบคคล (รศรนทร, 2555; วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ, 2551) โดยทบคคลนนมความพงพอใจตอตนเอง และสภาพ แวดลอม มความสมบรณพรอมทงทางกายและจตใจ ซงตองมความสมดลกนทงสองดาน สามารถมสมพนธภาพทดกบผอน เผชญกบปญหาและอปสรรคชวตไดอยางเหมาะสม และยงสามารถปรบตวใหเขาก บสภาพ แวดลอมไดอยางกลมกลน (สกลรตน, 2551; อรพร, 2549) ส าหรบความสขของผสงอาย เปนการรบรของผสงอายเกยวกบความรสกพงพอใจ ในชวต ซงเปนการรบรเกยวกบความรสกทดตอสภาพการด าเนนชวตทเปนอย พงพอใจในสงทไดรบจากการกระท าตาง ๆ และสงทเกดขนกบชวตตนเอง ผสงอายเหนวาความสขทกขอยทใจตวเอง ไมตองดนรน ไมตองขวนขวาย และแสวงหาความสขเทาทเปนไปได (วรรณวสาข, 2551; พศทธภาและอรญญา, 2555) ความสขในชวตตองเกดจากความสมดลกนระหวางดานรางกายและจตใจ สามารถด าเนนชวตไดอยางปกต เผชญปญหาและอปสรรคทเกดขนไดอยางเหมาะสม รวมทงมสมพนธภาพทดกบผอน (ชตไกร, 2551) และส าหรบผสงอายทมภาวะทางจตสงไดแก การทผสงอาย มจตใจสงบสข ซงประกอบไปดวย การมสตเทาทนอารมณตนเอง ยอมรบความจรงของชวต มการศกษาและปฏบตธรรม เพอใหมจตใจทสงบสข (พศทธภาและอรญญา, 2555) สวนความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา จากการศกษาทรรศนะเรองความสขในผสงอาย: กรณ ศกษาบานวยทองนเวศน พบวาความสขเกดจากการมสขภาพรางกายทดและจตใจสดชน มความพงพอใจ ในชวตปจจบน การไดชวยเหลอผอนและการไดปฏบตกจกรรมตามหลกพระพทธศาสนา (วรรณวสาข, 2551)

ปจจยทเกยวของกบความสขในผสงอาย

จากการสงเคราะหปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอาย สามารถแบงออกเปนปจจยหลก 2 ปจจย คอปจจยภายในและปจจยภายนอก ซงแตละปจจยมดงน ปจจยภายใน ไดแก 1. การใชชวตอยางมคณธรรมและ มสงยดเหนยวจตใจ ยดมนในศลธรรม คอการรกษาศลหาครบทกขอ การท าสมาธ ความรสกวาตนเองเครงศาสนา และสภาวะทางจตวญญาณ ทมความรสกเปนสขเมอชวยเหลอผอน รวมถงการบรจาค และมความภาคภมใจในตนเอง (รศรนทร, ประเวช, และเรวด, 2553; วรรณวสาข, 2551; วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ, 2551)

15 2. จตใจทสงบสข ประกอบดวย การมสตเทาทนอารมณ การยอมรบความจรงของชวตและการปลอยวาง การศกษาและปฏบตธรรม (พศทธภาและอรญญา, 2555) 3. การตระหนกถงคณคาในตนเอง ผสงอายทมความสขอยในระดบสงเปนผสงอายทสามารถชวยเหลอตนเองได สามารถปฏบตกจวตรประจ าวนเองได ท าใหมความรสกวาตนเองยงมคณคา มความหมาย สามารถชวยเหลอผอนได และกระท าสงตาง ๆ ได นอกจากนมความสขจากการไดรบการยอมรบและรบรตนเองวายงมประโยชนตอสงคม (พศทธภาและอรญญา, 2555; สจตราและนงนช, 2557; สธรรม, 2553) 4. สขภาพรางกายทด คอการมสขภาพทดถงแมมโรคประจ าตว แตสามารถอยกบโรคนนไดโดยไมเปนอปสรรคตอการใชชวต (พศทธภาและอรญญา, 2555; วรรณวสาข, 2551) และจากทศนะการเปนผสงอายทมความสขเกยวกบตนเอง เปนความสขทเกดจากการดแลสขภาพกาย และเรยนรการสงเสรมสขภาพใหดอยเสมอ (วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ, 2551) ปจจยภายนอก ไดแก 1. การเขารวมกจกรรมตาง ๆ ในชวต ผสงอายมความสขอยในระดบสง เชน การท ากจกรรมรวมกบสงคม การท ากจกรรมรวมกบสมาชกในครอบครว การท ากจกรรมทตนเองชอบ การท ากจกรรมรวมกบเพอนฝง การท ากจกรรมตามภาระหนาทรบผดชอบ (พศทธภา, และอรญญา, 2555; สจตราและนงนช, 2557) ส าหรบการท ากจกรรมในการปฏบตภารกจทางสงคมและศาสนา มอทธพลทงทางตรงและทางออมตอระดบความสขของผสงอาย (วทมา, 2555) และการเขารวมกจกรรมยงกอ ใหเกดความสข ท าใหผสงอายเกดความผอนคลาย ในการเขารวมกจกรรมกบเพอนรนราวคราวเดยวกน จะชวยใหมสขภาพจตทด มความสข และการเขารวมกจกรรมของชมชนกยงชวยใหผสงอายมความเชอมนในตนเองทยงสามารถกระท าสงตาง ๆไดตามความสามารถทมอย (วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ , 2551) จากการศกษาของกลพฤกษ (2555) พบวากจกรรมนนทนาการบ าบดเปนทางเลอกหนงทชวยในการเยยวยาและเพมคณภาพชวตของผสงอาย ซงมรปแบบกจกรรมนนทนาการทหลากหลายแตกตางกนไป และเนนการจดกจกรรมทมความเพลดเพลน สนกสนาน และจากการศกษาของ สพชชา (2551) เรองผลของโปรแกรมนนทนาการทมผลตอคณภาพชวตของผสงอาย พบวาผสงอายมความพงพอใจตอโปรแกรมนนทนาการอยในระดบมากทสด และผสงอายมระดบคณภาพชวตดานสขภาพจตและสภาวะทางสงคมทดกวากอนการทดลอง ซงแสดงวาผสงอายมความสข มความเพลดเพลนกบกจกรรมนนทนาการ 2. การมเพอน จากการศกษาเรอง ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐมพบวา ความสขเกดขนไดจากการมสมพนธภาพกบเพอนและเจาหนาทร วมสถานสงเคราะห ผสงอายมความสขอยในระดบสง เปนผสงอายทคอยใหก าลงใจกน ใหความรก ความอบอน ความเมตตา เหนอกเหนใจซงกนและกน ปรกษากนเมอมความทกขหรอเกดปญหา และส าหรบการสอสารกบเพอน ๆ และเจาหนาทรวมสถานสงเคราะห ผสงอายกมความสขในระดบสง มสมพนธภาพทด และใหเกยรตซงกนและกน (สจตราและนงนช, 2557) นอกจากนการมเพอน และเพอนสนท (แฟน) กยงท าใหผสงอายมความสขไดเพมขนเชนกน เนองจากผสงอายยงมความตองการทางเพศอย ขนอยกบวาผสงอายทานใดทจะมมากหรอนอยแตกตางกนตามสภาพรางกาย จากการศกษา เรองเพศสมพนธในผสงอาย ทอธบายวาเพศสมพนธในผสงอายไมไดหมายถงการมเพศสมพนธกนเทานน แตหมายถงการแสดงความใกลชด การแสดงความเอออาทรตอกน ซงเปนการบงบอกวาบคคล

16 นนเปดเผยตนเองตอบคคลอนอยางไร แสดงถงความมนใจในตนเอง และการนบถอตนเอง (ศรพนธ, 2554) นอกจากเพศสมพนธเปนการแสดงออกถงความรกผานการสมผสรางกายโดยการโอบกอด การจบหรอการแสดงออกทบงบอกถงความรก ความหวงใยเอออาทรทมตอกนซงเปนการสมผสทมนษยทกคนตองการมาตงแตเกด ระหวางคสมรสแมไมมเพศสมพนธ จะสงผลใหมความสขและความพงพอใจในชวต (พนธศกด, 2552) และจากการศกษาของ ชณตา, พมสภาว, ขวญใจ, และรชน (2555) ทกลาววาผสงอายสวนใหญใชเครองยดเหนยวจตใจทเปนตวบคคล เปนหลกมากกวาศาสนา เครองยดเหนยวตวบคคลไดแก บตร หลาน สาม/ภรรยา รวมทงคนใกลชด 3. การสนบสนนทางสงคม ซงไดแก ดานอารมณ การยอมรบยกยองและเหนคณคา ดานการเปนสวนหนงของสงคม ดานขอมลขาวสาร และดานเงนทอง สงของ แรงงาน โดยรวมแลวมความสมพนธทางบวกกบความผาสกทางใจของผสงอาย ซงเมอพจารณาเปนรายดานพบวา การสนบสนนดานอารมณ ดานการเปนสวนหนงของสงคม และดานเงนทอง สงของ แรงงาน มความสมพนธกบความผาสกทางใจสงกวาดานอน ๆ (ปยะกมลและบวทอง, 2555) ส าหรบปจจยดานความรสกมคณคาในตนเอง แรงสนบสนนทางสงคม มอทธพลตอความสขในชวตผสงอายและมผลตอสขภาพจตของคนไทยดวย (Hengudomsub, Koedbankham, & Kangchai, 2007; Nanthamong kolchai, Tuntichaivanit, Munsawaengsub, & Charupoonphol, 2009) 4. การมปจจยสทเพยงพอ เปนปจจยพนฐานในการด าเนนชวต ซงเปนสงส าคญทสดคอ การมทอยอาศย ยารกษาโรค อาหารและโภชนาการ รวมถงความมนคงทางเศรษฐกจ (วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ, 2551; สธรรม, 2553) 5. สงแวดลอมทด จากการศกษาความตองการรปแบบทพกอาศยและสงแวดลอมทางกายภาพบรเวณรอบทพกอาศยส าหรบผสงอาย พบวา ผสงอายมความตองการสภาพแวดลอมภายนอกตวบาน ดงน เปนบานทมลานกวางไวส าหรบท ากจกรรมเชน ปลกตนไม ไมดอก ไมประดบ ผกสวนครว และเลยงสตว พนผวนอกบานมทงปนและพนหญาผสมผสานกน โดยมโตะไม มตนไมใหญเพอใหรมเงา (สกลย, 2557)

การประเมนความสข

ปจจบนมการพฒนาเครองมอวดความสขใหเหมาะสมกบสภาพและบรบทของสงคมและวฒนธรรมไทย เปนการประเมนความสขทมงเนนเรองสขภาวะมากกวาการวดและการประเมนความสขโดยตรง โดยมการพฒนาเครองมอวดความสข เพอใหสอดคลองกบบรบทของคนไทย จากการศกษาดชนชวดสขภาพจตคนไทย ในการศกษาครงน หมายถงสภาพชวตทเปนสข อนเปนผลมาจากการมความสามารถในการจดการปญหาในการด าเนนชวต มศกยภาพทจะพฒนาตนเองเพอคณภาพชวตทด โดยครอบคลมถงความดงามภายในจตใจ ภายใตสภาพสงคมและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป ผลการศกษาดชนชวดสขภาพจตคนไทย พบวา มการวดความสขคนไทยของกรมสขภาพจต 15 ขอฉบบใหม (TMHI-15) ซงเปนแบบประเมนฉบบสนทไดมาจากแบบทดสอบดชนชวดสขภาพจตคนไทยฉบบใหม ป 2547 ฉบบสมบรณ จ านวน 54 ขอ (The New Thai Mental Health Indicator: TMHI-54) ซงวดความสขในความหมายเดยวกบการม สขภาวะ โดยเฉพาะสขภาวะทางจตประกอบดวย 4 องคประกอบหลก และ 20 องคประกอบยอยดงน (1) สภาพจตใจ ประกอบดวย

17 ความรสกในทางทด ความรสกในทางทไมด การรบรภาวะสขภาพ และการเจบปวยทางดานจตใจ ภาพลกษณและรปราง (2) สมรรถภาพของจตใจ ประกอบดวย สมพนธภาพระหวางบคคลความสามารถ ทจะบรรลความส าเรจตามความคาดหมาย ความมนใจในการเผชญปญหา การควบคมจตใจของตนเองไมมประสทธภาพ การด าเนนชวตประจ าวน เรองทางเพศ (3) คณภาพของจตใจ ประกอบดวย เมตตา กรณา การนบถอตนเอง ประสบการณชวตทมคาตอจตใจ ความคดสรางสรรคและความกระตอรอรนในการด าเนนชวต ความเสยสละ และ (4) ปจจยสนบสนน ประกอบดวย การสนบสนนทางสงคม สนบสนนจากครอบครว ความปลอดภยทางรางกายและความมนคงในชวต การดแลสขภาพและบรการทางสงคม การใหบรการและคณภาพของบรการ การมสวนรวมและมโอกาสพกผอนหยอนใจ และมเวลาวาง สภาพแวดลอม (อภชยและคณะ, 2547) จากการศกษาเครองมอวดความสขทผานมา แมวาเครองมอวดความสขมการพฒนาเพอใหเหมาะสมกบบรบทและวฒนธรรมของคนไทย แตกเปนเครองมอวดความสขของคนไทยทวไป ไมใชการวดความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราซงมลกษณะเฉพาะทมความแตกตางจากความสขของบคคลทวไป และแบบทดสอบทใชในการประเมนระดบความสขยงมความซบซอน มหลายองคประกอบ ค าถามทใชอาจจะไมเหมาะสมกบการน าไปใชกบผสงอาย เนองจากสภาพรางกายของผสงอายทมความเสอมลงทกระบบ โดยเฉพาะ สายตา การรบรตาง ๆ ผวจยจงเลอกการวดความสขแบบงายทมความเหมาะสมกบผส งอาย โดยการใชการวดความส ขแบบตวเลข (numerical rating scales) ซงมคะแนนเตม 10 คะแนน

สถานสงเคราะหคนชรา

แนวคดเกยวกบสถานสงเคราะหคนชรา

สถานสงเคราะหคนชราเปนการบรการสวสดการสงคมทรฐไดจดตงขนมาตงแต ป พ.ศ. 2496 โดยมการก าหนดนโยบายทจะสงเสรมสนบสนนใหประชาชนมสภาพความเปนอยทด มคณภาพ มวตถประสงคเพอรบเลยงดผสงอายทถกทอดทง ไมมทอยอาศย ไรทพง ในระยะแรกสถานสงเคราะหคนชราอยภายใตการดแลของกรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย มการจดตงสถานสงเคราะหคนชราขนรวม 20 แหงกระจายไปทกภาคของประเทศไทย ตอมากรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนไดรบภารกจดานสถานสงเคราะหคนชรา จ านวน 13 แหง จากการถายโอนของกรมพฒนาสงคมและสวสดการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยมาด าเนนการตอ ตงแตป พ.ศ. 2545 เปนตนมา แตจะมบางสถานสงเคราะห ทไมไดถายโอนไปสงกดองคกรปกครองสวนทองถน แตยงเปนสงกดกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย 7 แหง (สถาบนวจยและพฒนาผสงอาย, 2552) ไดแก 1. สถานสงเคราะหคนชราบานบางแค กรงเทพมหานคร 2. สถานสงเคราะหคนชราบานบางละมง จงหวดชลบร 3. สถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณเชยงใหม จงหวดเชยงใหม 4. สถานสงเคราะหคนชราบานทกษณ จงหวดยะลา 5. สถานสงเคราะหคนชราวาสนะเวศมฯ จงหวดพระนครศรอยธยา

18 6. สถานสงเคราะหคนชราบานภเกต จงหวดภเกต 7. สถานสงเคราะหคนชรา บรรมย จงหวดบรรมย ปพ.ศ. 2548 ไดมการเปลยนชอหนวยงาน จากสถานสงเคราะหคนชรา เปนศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายทง 7 แหง

ประเภทของสถานสงเคราะหคนชรา

สถานสงเคราะหคนชรา เปนการอปการะผสงอายทประสบปญหาความทกขยากเดอดรอน เชน ถกทอดทง ไมมทอยอาศย ไมมผอปการะดแล ทมความสมครใจเขาอยในสถานสงเคราะห ประเภทของการสถานสงเคราะหคนชราจะแบงออกเปน 3 ประเภทไดแก (กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2553) 1. ประเภทสามญ ใหการอปการะเลยงดผสงอาย โดยไมเสยคาใชจายใด ๆ โดยใหผสงอายอาศยอยรวมกน หองละหลายคนแยก เพศชาย-เพศหญง ไมปะปนกน 2. ประเภทเสยคาบรการ จดใหอยในหอพกผสงอายมจ านวน 40 หอง โดยช าระคาบรการประเภทเตยงเดยว อตราคนละ 550 บาท/เดอน ประเภทเตยงคอตรา 1,060 บาท/เดอน มเฉพาะสถานสงเคราะหคนชราบานบางแคเพยงแหงเดยว 3. ประเภทพเศษโดยผสงอายปลกบานอยเองตามแปลนทกรมประชาสงเคราะหก าหนด ปลกในทดนของสถานสงเคราะห โดยท าสญญาปลกสรางเสรจแลวยกกรรมสทธใหกบทางราชการ และผปลกสรางสามารถอาศยอยไดจนตลอดชวต มบาน 3 แบบ คอ บานเดยว บานแฝด และบานปฏบตธรรม มเฉพาะสถานสงเคราะหคนชราวาสนะเวศมฯ จงหวดพระนครศรอยธยา

การบรการของสถานสงเคราะหคนชรา

การบรการของสถานสงเคราะหคนชรา ทไดจดตงขนเพอบรรเทาความทกขยาก ทเกดขนในผสงอาย ซงลกษณะการใหบรการของสถานสงเคราะหคนชราไดแก (ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ, 2554) 1. การเลยงดผสงอาย ไดแก บรการดานปจจยสทจ าเปนตอการด ารงชวตใหมความสขทงรางกายและจตใจในบนปลายชวต ใหเปนอยตามสมควรแกอตภาพตามความเหมาะสม 2. การบรการดานสงคมสงเคราะห ไดแก (1) มนกสงคมสงเคราะห ท าหนาท ใหค าแนะน า ปรกษา แกไขปญหาแกผรบบรการเมอประสบปญหาโดยยดหลกสงคมสงเคราะห (2) ใหการสงคมสงเคราะหเฉพาะรายเพอใหค าแนะน าปรกษา แกไขปญหาแกผรบบรการเมอผรบบรการประสบปญหา (3) จดสงคมสงเคราะหชมชนโดยการใชการจดกจกรรมเปนสอ เพอประโยชนในการดแลปรบเปลยน พฤตกรรมพฒนาบคลกภาพและสงเสรมสขภาพกาย จตใจ สตปญญา และสงคมใหอยรวมกนอยางปกตสข (4) ใหบรการตดตอญาตหรอผอปการะของผรบบรการ ตามความประสงคของผรบบรการทงทางโทรศพท ทางจดหมาย หรอทางสออเลกทรอนกส และอน ๆ (5) ใหบรการในการลาและเยยมบาน อนญาตใหผรบบรการ ลาเยยมบานไดตามโอกาสและเปดโอกาสใหญาตมาเยยม

19 ผรบบรการทศนยฯ หรอจดรถยนตบรการผสงอายใหไปเยยมบานบตรหลานตามความจ าเปนและเหมาะสม (6) ใหบรการดานกฎหมายตาง ๆทเกยวของกบผสงอาย เชน ในเรองการท าพนยกรรม เปนตน 3. การบรการดานจตวทยา ไดแกจดใหมนกสงคมสงเคราะหใหค าปรกษาแนะน าหรอแกไขปญหาพฤตกรรมดานตาง ๆ ของผสงอาย ฟนฟและปรบสภาพจตใจใหกบผสงอาย เ พอใหผสงอายด ารงชวตไดอยางปกตสข 4. การบรการทางแพทยและอนามย ไดแก (1) ดานการรกษา พยาบาล ไดจดใหมเจาหนาทพยาบาลดแลรกษาพยาบาลตามค าสงแพทยในกรณเจบปวยเฉพาะโรคหรอประสบอบตเหตฉกเฉน จะสงไปรกษาทโรงพยาบาลศนยยะลา นอกจากนยงไดใหบรการดานการตรวจสขภาพ เชน การเอกซเรยปอด, ตรวจเลอด (2) ดานการสงเสรมสขภาพ ไดจดใหเจาหนาทจดกจกรรม เพอสงเสรมสขภาพของผสงอายใหแขงแรง (3) ดานการฟนฟพฒนาสขภาพและอนามย ไดจดใหมเจาหนาทจดบรหารรางกาย และการออกก าลงกายดวยเครองออกก าลงกายตามสภาพรางกายของผสงอาย (4) ดานกายภาพ บ าบด ไดจดใหมเจาหนาทพยาบาล จดบรการกายภาพบ าบด เนนหลกการปองกน และฟนฟสมรรถภาพของผสงอาย 5. งานอาชวบ าบด ไดจดใหมเจาหนาท สอนงานประดษฐตาง ๆ แกผสงอาย เชน การท าดอกไมจนทน ท าชอประธาน การท าการบร การท าดอกไมจากถงนอง และเครองจกสานตาง ๆ เปนตน เพอสงเสรมใหผสงอายมกจกรรมยามวาง และใชเวลาวางเปนประโยชนใหเหมาะสมกบความสามารถ และความสมครใจ รวมทงเปนการสงเสรมและสรางรายไดใหกบผสงอาย 6. การบรการนนทนาการไดจดกจกรรมตาง ๆ ในวนส าคญทางศาสนา ขนบธรรมเนยม และประเพณ เปนกจกรรมทเนนใหผสงอายไดแสดงออก ไดรบความบนเทงสนกสนานคลายความ วตกกงวล เกดความเพลดเพลน และคลายเครยด 7. การบรการดานศาสนา ไดจดอาคารเอนกประสงคใหผสงอายปฏบตธรรม เพอใหผสงอาย มโอกาสประกอบพธกรรมทางศาสนาประเพณนยมในวนส าคญ ๆ และจดใหมการท าบญในวนส าคญตาง ๆ เชน วนขนปใหม วนผสงอาย วนลอยกระทง วนเฉลมพระชนมพรรษา 8. การบรการดานการฌาปนกจ เมอผสงอายทมญาตหรอไรญาต ทไมสามารถจดท าพธบ าเพญกศลศพได ทางศนยฯ จะด าเนนการตามประเพณทางศาสนา โดยไมตองเสยคาใชจายใด ๆ ทงสน

ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ

ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย สงกดกรมประชาสงเคราะห ไดเลงเหนวาควรจะจดตงสถานสงเคราะหคนชราในเขตพนท 14 จงหวดภาคใตอก 1 แหง เพอรบอปการะคนชราในเขตชายแดนภาคใตเหมอนกบทไดจดตงขนตามภาคตาง ๆ มาแลว เพราะคนชราทไรญาตขาดทพง มอยจ านวนมากพอสมควรทจะจดหาทอยอาศยใหกบคนชราเหลานน เพอเปนการบรรเทาความเดอดรอนในชวงบนปลายชวต ดวยเหตน จงไดด าเนนการใหจดตงสถานสงเคราะหคนชราแหงใหมขนอกแหงหนงในภาคใตเปนสถานสงเคราะหทไมไดถายโอนภารกจ ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ตามนโยบายกระจายอ านาจของรฐบาล ตอมาไดมมตเปลยนแปลงชอหนวยงาน จาก “สถานสงเคราะหคนชรา” เปนศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย เมอวนท 2 พฤศจกายน 2548

20 โดยมภารกจรบผดชอบเปนศนยด าเนนการสนบสนน และพฒนามาตรฐาน รวมทงพฒนาการจดบรการดานผสงอาย แกหนวยงานภาครฐ และเอกชนเพอเปนศนยตนแบบในการจดสวสดการผสงอายและผสนใจสามารถน าไปประยกตใชในการจดสวสดการผสงอาย โดยมนโยบายในการสงเสรมคณภาพการด ารงชวตของผสงอาย สรางโอกาสและเปดพนททางสงคมเพอพฒนาคณภาพชวตในดานการเรยนรและทกษะอาชพแกกลมผสงอาย มเปาหมายเพอใหผสงอายมศกยภาพสามารถพงตนเองได และมความสขในบนปลายของชวตและไดรบบรการสวสดการสงคมทมคณภาพ ไดมาตรฐาน (ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ, 2554) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ใหการเลยงดผรบบรการประเภทสามญทงชายและหญง โดยไมตองเสยคาบรการใด ๆ ทงสน ปจจบนมทพกทเปนเรอนนอน จ านวน 7 อาคาร ผสงอายทเขารบการสงเคราะหเปนประเภทสามญรวมทงสน 66 คนโดยสาเหตทเขารบการสงเคราะหมากทสด คอ การขาดผอปการะและเลยงด (รอยละ 56.06) สวนใหญ (รอยละ73) มภมล าเนาอยในภาคใต มอายอยในชวง 70-79 ป (รอยละ 44.5) จบการศกษาระดบประถมศกษา (รอยละ 41) สถานภาพสมรสหมาย (รอยละ 36) ประกอบอาชพ รบจางทวไป (รอยละ 47) โดยสวนใหญ (รอยละ 55) ไมมรายได โดยแบงศกยภาพของผสงอายทเขารบการสงเคราะหในการชวยเหลอตนเอง ออกเปนกลม เอ (A) คอกลมทสามารถชวยเหลอตนเองไดด จ านวน 33 คน คดเปนรอยละ 50 กลม บ (B) คอกลมทสามารถชวยเหลอตนเองไดปานกลางจ านวน 28 คน คดเปนรอยละ 42.40 กลม ซ (C) คอกลมทไมสามารถชวยเหลอตนเองได จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 7.60 สถตการจ าหนายผสงอายทเขารบการสงเคราะหทผานมาพบวา ถงแกกรรม จ านวน 12 คน ลาออก (เนองจากกลบไปอยกบครอบครว) จ านวน 11 คน สงกลบภมล าเนาเดมจ านวน 8 คน รอยละ 26 คดเปนรอยละ 39, 35 และ 26 ตามล าดบ (ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ, 2554) ส าหรบศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณนเปนสถานสงเคราะหคนชราทเดยวในเขตภาคใต และอยในเขต 3 จงหวดชายแดนภาคใต ซงเปนพนททอยหางไกล อยในเขตเหตการณความไมสงบ ท าใหการเขาถงล าบากมากกวาสถานทอน ท าใหสถานผวจยเลอกสถานทนในการศกษาวจยครงน

การจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ

จากการสมภาษณผอ านวยการศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ พบวาศนยฯ ไดจดบรการตาง ๆ ตามแนวทางของศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย กรมพฒนาสงคมและสวสดการ โดยมการใหบรการตาง ๆ ตามแนวทางการดแลผสงอาย และมการปรบกจกรรมตามรปแบบของศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณใหสอดคลองกบบรบทของสถานทดงน 1. รปแบบกจกรรม หรอโครงการทจดใหผสงอาย มกจกรรมบานแหงความสข (Happy home) เชน กจกรรมกฬา เลนเปตอง รองคาราโอเกะ กายภาพบ าบด ปลกพชผกสวนครว สวดมนต ศลปะบ าบด ปนดนน ามน กจกรรมฟนฟสมองเปนรายบคคลส าหรบผสงอายทชวยเหลอตวเองไมได เชน เกมทายภาพ ทายส ทายสงของ และยงมกจกรรมพบปะยามบายทจดตงขนเพอใหผสงอายทกทานไดมโอกาสแสดงความคดเหนในเรองตาง ๆทเกยวของกบชวตประจ าวนและการจดบรการตาง ๆเปนตน

21 2. แนวทางในการปกครองเจาหนาทและผสงอายทใชในการปกครองทศนยพฒนา การจดสวสดการสงคมผสงอายนผอ านวยการไดมแนวทาง ดงน (1) เปดโอกาสใหบคลากรและผสงอายไดมโอกาสแสดงความคดเหนมสวนรวมในการท ากจกรรมตาง ๆทกอยาง (2) ดแลทกคนเสมอนญาตมตร 3. มาตรการทใชบรรเทาความขดแยง หรอการจดการเมอเกดปญหาขน ดงน (1) เมอเกดปญหาจะเรยกคกรณเพอมาพดคย ซกถามถงประเดนปญหาทเกดขนหากคกรณพาดพงถงใครกจะเรยกบคคลทถกกลาวถงมาซกถามเพมเตม (2) สะทอนความรสกของคกรณกบเหตการณทผานมา เพอใหผสงอายไดทบทวนตนเองกบเหตการณทเกดขน (3) กรณทเหตการณทเกดขน แสดงพฤตกรรมทรนแรง หรอถงขนท ารายรางกาย ผอ านวยการจะเรยกมาชแจงถงความผด และอาจจะตองเชญออกจากศนยน (4) กรณทท าความผดไมรนแรงและเปนความผดครงแรก จะมวธการลงโทษโดยการตดเงนบรจาค ใหยายเรอนพก และใหท าความสะอาดเรอนตาง ๆ เปนตน 4. ปจจยทเออและขอจ ากดตอการบรการของศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ จดเดน ไดแก (1) สถานทมความรมรน โลง ไมแออด (2) อปนสยของพเลยงด (3) มความสะดวกในการเขาออก (4) มเครอขายทด เชนเครอขายกบโรงพยาบาล เครอขายกบแหลงการเรยนรตาง ๆ ในบรเวณใกลเคยง เปนตน ขอจ ากดในการบรการ ไดแก (1) อาคารพกมระยะเวลาการใชงานมานาน (2) งบประมาณมนอย (3) บคลากรไมเพยงพอ เชนไมมนกกายภาพ ไมมพยาบาลประจ าศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ เปนตน

มาตรฐานบานพกผสงอาย

มาตรฐานบานพกผสงอาย (residential home) ในการด าเนนงานบานพกส าหรบผสงอายใหมคณลกษณะของการพกอาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสม ไดมการก าหนดมาตรฐาน ทจ าเปนส าหรบบานพกผสงอาย จ านวน 6 มาตรฐาน ดงน (ส านกสงเสรมและพทกษสทธผสงอาย, 2555) มาตรฐานท 1 อาคารสถานท อาคารและสถานทตงบานพกผสงอาย มลกษณะดงน คอ สถานทตง ควรอยในบรเวณทปลอดภยและไมเปนอนตรายตอสขภาพ มเสนทางคมนาคม ทสามารถเดนทางเขาถงแหลงชมชน และสถานพยาบาลไดโดยสะดวก จดแบงพนทใชสอยใหเหมาะสม ทงภายในและภายนอกหองพก อ านวยความสะดวกแกผอยอาศยใชรวมกนอยางเพยงพอ เชนมมมออกก าลงกาย มมนนทนาการ มมพกผอน มพนทสเขยว สถานทประกอบอาหาร และรบประทานอาหาร และหองประกอบพธทางศาสนา อาคารทใหบรการผอยอาศย ตงแตสองชนขนไปควรมลฟทอยางนอยหนงตว ซงเปนผสงอายสามารถควบคมไดเองและใชอยางสะดวก ส าหรบทางเดนภายในอาคาร ควรมขนาดกวางไมนอยกวา 3.50 เมตร เพอใหเกาอลอผานได ระดบผวเสมอกน ไมลน ไมมสงกดขวาง มบนไดและทางลาดเชอมระหวางชนของอาคาร และมราวจบยาวตอเนองตลอดทางเดน มทางหนไฟจากทางเดนทกชนภายใน และมปายบอกทางออกชดเจน

22 มาตรฐานท 2 หองพกอาศย ส าหรบหองพกอาศยของผสงอายควรมมาตรฐานดงนคอ ระดบพนทางเขามระดบเสมอกน ประตหองพกเปนแบบเปดออกภายนอกหรอแบบบานเลอน จดแบงพนทใหเปนสดสวน มาตรฐานท 3 อนามยสงแวดลอม อนามยสงแวดลอมควรมน าสะอาดเพออปโภคบรโภค มระบบรองรบน าเสยจากการใชอปโภคบรโภค และมการบ าบดน าเสย มทกกเกบสงปฏกล บรการก าจดขยะมลฝอย ปองกนและก าจดแมลง มาตรฐานท 4 ผใหบรการ ผใหบรการบานพกผสงอาย ควรมผด าเนนการ เปนผจดการหรอเปนผดแลและใหบรการ มพนกงาน เปนผท าหนาทเปนผประสานงานตาง ๆ และพนกงานควรมความรและทกษะเพอปฏบตหนาททเกยวของ มาตรฐานท 5 การจดการ ภายในบานพกผสงอายควรมการจดสงจ าเปนส าหรบผสงอาย เชนจดท ารายชอ และขอมลสวนตวของผอาศย จดระบบการตดตอ จดอบรมฟนฟใหกบพนกงานทกคน มระบบการสงตอผปวยกรณฉกเฉนและจดการเรองความสะอาดตาง ๆ และจดการระบบความปลอดภยของทกดาน มาตรฐานท 6 การบรการ การบรการส าหรบผสงอายควรมเจาหนาทใหบรการดานการใหค าปรกษา ดแลชวยเหลอ น าสงผสงอายทเจบปวยไปสถานพยาบาล รบการตดตอและแจงเหต และอ านวยความสะดวกในการจดกจกรรมทเปนประโยชนตามความตองการของผสงอาย

การวจยเชงคณภาพแบบปรากฏการณวทยา

การวจยแบบปรากฏการณวทยามแนวคดหลกทางปรชญาและจตวทยา เปนการศกษา ทมพนฐานมาจากสาขาปรชญา ในการท าความเขาใจความเชอมโยงของมนษยกบสงแวดลอมในโลก โดยศกษาปรากฏการณใดปรากฏการณหนงทสนใจ จากค าบอกเลาของผทมประสบการณตรง เพอคนหาแกนแทของปรากฏการณน น ๆ ใหมความหมายชดเจน (อารยวรรณ, 2553) การวจยเชงปรากฏการณจะมงเนนใหความหมายและท าความเขาใจกบการเกดขนของปรากฏการณเฉพาะในรปแบบตาง ๆ ในโลกของผทมประสบการณเหลานน เนนความส าคญของประสบการณชวตของบคคลทงในดานปรชญา สงคมวทยา และจตวทยา (ชาย, 2552; เพชรนอย, 2552) ส าหรบ เครสเวล (Creswell, 2007) กลาววา ในการศกษาเชงปรากฏการณวทยา ยงมงเนนการอธบายประสบการณ ทบคคลนนไดสมผสโดยตรง สวน สตรวเบรต และ คารเพนเตอร (Streubert & Carpenter, 2003) กลาววาการศกษาเชงปรากฏการณวทยาเปนการศกษาประสบการณชวต (lived experience) ตามการรบรในปรากฏการณธรรมชาต การวจยแบบปรากฏการณวทยาจงเปนการศกษาทมงเนนท าความเขาใจเกยวกบประสบการณชวตของบคคลทมประสบการณนนโดยตรง ตามการรบรของแตละบคคล โดยการ ใหความหมายของประสบการณชวตทเกดขนตามธรรมชาต เพอคนหาแกนแทของปรากฏการณนน ๆ

23 แนวคดการศกษาเชงปรากฏการณวทยา

แนวคดการศกษาเชงปรากฏการณวทยามจดเนนทแตกตางกน ซงสามารถแบงออกเปน 3 แนวทาง ดงน (Schwandt, 2001 อางตาม ชาย, 2552) 1. ปรากฏการณวทยาแนวอตรวสย (transcendental phenomenology) เปนแนวคดของ เอดมนด ฮสเซรล (Edmund Husserl) หลกส าคญของแนวคดนคอ มงพรรณนาความหมายทสรางขนมาในจตส านก ผทจะศกษาในแนวคดนตองไมมอคต และตองไมมความเอนเอยงในเรองทศกษา โดยทจะตองเอาตนเองออกจากสงทศกษา ขจดความคดเหนของตนเอง (bracketing) เนนทจดมงหมาย (intentionality) และสาระส าคญ (essences) ของการรบรของบคคล ซงมความเชอวามนษยจะเขาใจในสงทประสบดวยการรบร 2. ปรากฏการณวทยาแนวอตถภาวะ (existential phenomenology) ตามแนวคดของ มวรส แมรโล -ปงต (Maurice Merleau-Ponty) และ ชอง-ปอล ซารต (Jean-Paul Satre) มงเนนการวเคราะหภาวะทมทเปน (existence) ของบคคลทสงตาง ๆ โดยเชอวาการรบรของบคคลสงผลตอการด ารงอยในโลกดวย การใชชวตในปจจบนเปนผลมาจากประสบการณเดมของแตละคน 3. ปรากฏการณวทยาแนวอรรถปรวรรต (hermeneutic phenomenology) ตามแนวคดของ ไฮเดกเจอร (Heidegger) โดยแนวคดนพฒนามาจากแนวคดการศกษาปรากฏการณวทยา มาเปนปรากฏการณ วทยาแบบตความ (interpretive Phenomenology) ซ งจะเนนการตความหมาย ของประสบการณของบคคลเปนหลก โดยใชความรในบรบททเปนธรรมชาตและทปรากฏอยจรง เพอคนหาความจรงของชวตมนษยจากบคคลทมประสบการณตรงเปนผ เลาเรองราวปรากฏการณทเกดขน ตามลกษณะธรรมชาต และความหลากหลายของสงคม และวฒนธรรมของผใหขอมลนน ๆ ซงสงเหลานมสวนในการใหความหมายหรอเปนเบองหลงทมาของความหมายนน ๆ การอธบายหรอบรรยายสงทเกดขนจะตองใหเปนไปภายใตบรบททเกดขน ในการวเคราะหขอมลทไดตองผานการอานทบทวนและกระบวนการตความ (van Manen, 1990) ซงในการตความนนจะตองอยภายใตสภาพการณทเหตการณนน ๆ เกดขน เพอกอใหเกดความเขาใจความหมายภายในสภาพการณทเหตการณเกดขน และยงเชอวา บคคลมความส าคญมากตอการศกษา โดยแตละคนจะมความรสกนกคดตอประสบการณตาง ๆ ดวยตนเอง โดยเชอวาบคคลตองมลกษณะดงน (Leonard, 1989 อางตาม อญญา, 2556) 3.1. บคคลเปนผทอย ในสงแวดลอม (the person as having an environment) หมายถง บคคลมความสมพนธกบสงแวดลอมรอบตวมาตงแตก าเนดไมสามารถแยกจากกนได สงแวดลอมในทน ไดแก ภาษา ภมหลง วฒนธรรมทสบทอดและตดตวบคคลนนมาตงแตก าเนด ความเปนอยในบรบทของบคคลนน ๆ ซงตองมความเขาใจกบสงแวดลอมทศกษา 3.2. บคคลเปนผทรงคณคา (the person as a being for whom things have significance and value) หมายถง บคคลใหคณคาหรอความหมายแตละเรองแตกตางกน ขนอยกบภาษาและวฒนธรรม ภมหลงของแตละบคคล และคณลกษณะพนฐานของแตละคนจะแสดงออกมาตามการรบรและประสบการณ ดงนนผวจยจงตองท าความเขาใจในการแสดงออกหรอความรสกของบคคลในบรบทนน ๆ

24 3.3. บคคลเปนผแปลความหมาย (the person as self-interpreting) หมายถง บคคลเปนผใหความหมายของประสบการณตามความคด ความรสกของตนเอง โดยปราศจากทฤษฎตางๆ เปนการรบร แปลความ ตความของบคคลทมาจากภมหลงดานสงคม ภาษา และวฒนธรรมของบคคลนน ๆ 3.4. บคคลเปนการรวมเขาไวดวยกน (the person as embodies) หมายถง บคคลมลกษณะของการรวมการใหความหมาย การรวมเขาดวยกนของความรสกนกคด และแบบแผนการด าเนนชวตไวดวยกนเปนหนงเดยวไมสามารถแยกคนออกเปนสวน ๆ ได โดยเชอวาคนประกอบดวย กาย จตใจ สงคม และตองมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ดงนนประสบการณของบคคลจงเปนประสบการณโดยรวมทมความสมพนธและเชอมโยงกนของทกสงในตวของบคคลนน 3.5. บคคลมมตของเวลา (the person in time) หมายถงบคคลมความเปนอยตามมตของเวลา และตามประสบการณชวตของบคคลทไดรบในอดต โดยสงผลถงอนาคตได ทงนขนอยกบสงทบคคลตระหนกและใหความสนใจ ไฮเดกเจอรยงใหความส าคญตอภาษาอกวา การด ารงอยในโลกมนษย การพดคยเปนเครองมอหลกของการสอสาร การพดคยเปนคณลกษณะหลกทส าคญของมนษยในการมปฏสมพนธ กบผอน และเมอน าการพดคยนนมาจดระบบระเบยบของการตความจงเปนรปแบบของการตความความหมายหรอการใหความหมายของการด ารงชวต (วณา, 2547ก) ในระยะตอมา การดาเมอร (Gadamer, 1976 อางตาม วณา, 2547ก) ไดเพมเตมและขยายความคดทส าคญของไฮเดกเจอร โดยเพมแนวคดปรากฏการณวทยาแบบเฮอรมนวตก อก 2 ประการ ดงน 1) ภาษา เปนสอกลางทส าคญทจะสอความหมายใหเขาใจปรากฏการณนน ๆ ภาษาเปนสอทจ าเปนและตองท าความเขาใจทงในรปแบบและความหมายของภาษา ซงอาจเปนค าเฉพาะทเขาใจเฉพาะในกลมหรอสงคมทผใหขอมลใช 2) การเชอมโยงความหมาย (the fusion of horizons) เปนการเชอมมมมองของนก วจย ซงรวมถงความรและสงตางๆจากการศกษานนกบผใหขอมล แตความเขาใจถกตองและลกซงจะเกดขนเมอมการท าความเขาใจ เชอมโยง แลกเปลยน และขยายความคดเหนตอกน เพอชวยลดอคตหรอความคดทเกดขนกอนการศกษา ท าใหเกดความหมายและความเขาใจทตรงกนระหวางผศกษาและผใหขอมลโดยไมเกดความล าเอยง การตความตามแนวคดการศกษาปรากฏการณวทยาแบบเฮอรมนวตกมความเชอหลก คอ การท าความเขาใจสงทเกดขนในอดตโดยผานวงจรเฮอรมนวตก (hermeneutic circle) ซงมองคประกอบส าคญ 4 ประการ (Koch, 1995) มรายละเอยดดงน 1) ภมหลง (background) เปนวฒนธรรมทตดตวบคคลมาตงแตเกด เปนสงทท าใหเขาใจวาอะไรคอตวตนทแทจรงของบคคล 2) การท าความเขาใจในส งทศกษาลวงหนา (pre-understanding or fore-conception or pre-conception) ซ งเปน พนฐานให เข าใจส งต างๆท ม ใน โลกเก ยวกบภมหล ง วฒนธรรม ซงรวมทงภาษาและการปฏบต โดยสงตาง ๆ เหลานไมสามารถก าจดหรอแยกออกไปได เปนสงทตดตวมาตงแตเกด 3) การท าความเขาใจบคคลและสงแวดลอมของบคคลนน (co-constitution) เปนการท าความเขาใจบรบทของบคคลทเปนอยในสงแวดลอมของบคคลนน ซงไมสามารถแยกบคคลออกจากสงแวดลอมไดเนองจากบคคลมชวตอยในสงแวดลอมตงแตเกด

25 4) การแปลความ ตความ (interpretation) จะตองท าความเขาใจภมหลงหรอพนฐานชวตของบคคลรวมกบปรากฏการณทเกดขนจรงของบคคลเพอแปลความหมายไดอยางลกซงยงขน จากแนวคดการศกษาเชงปรากฏการณวทยาแบบเฮอรมนวตกดงกลาว ผวจยไดน ามาใชเปนกรอบแนวคดในการศกษาประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราเพออธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา สามารถคนหาความหมายตามสภาพความเปนจรงทเกดขนของผใหขอมล ท าใหไดขอมลในเชงลก มความถกตองตรงตามประสบการณ ในเรองการใหความหมายและการใหคณคาตามการรบรของผใหขอมล

ความนาเชอถอของขอมลในการศกษาเชงปรากฏการณวทยา

การศกษาวจยเชงปรากฏการณวทยาเปนการศกษาทใหความส าคญกบขอมลทไดจากการสมภาษณ ไมมการใชวธการทางสถตหรอตวเลขมายนยนผลการศกษาเหมอนการศกษาเชงปรมาณ โดยมขอตกลงเบองตนของงานวจยเชงปรากฏการณวทยาใชเปนวธการยนยนความนาเชอถอของงานวจย (trustworthiness) ประกอบดวย การเลอกผใหขอมลทเปนผมประสบการณในเรองทศกษา การไดรบขอมลอยางชดเจนจากผใหขอมล การวเคราะหขอมลโดยพจารณาสภาพการณทเกดปรากฏการณ และผลการวจยไดรบการยอมรบวานาเชอถอจากผอานทมประสบการณในเรองนน ๆ (อารยวรรณ, 2553) วธการตรวจสอบขอมลทใชกนมากในงานวจยเชงคณภาพ คอ การตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (triangulation) ม 4 วธการ ดงน เดนซน อางตามสตรวเบรต และ คารเพนเตอร (Denzin, 1970 as cited in Streubert & Carpenter, 2003) 1. การตรวจสอบสามเสาดานขอมล (data triangulation) เปนการตรวจสอบวาขอมล ทผวจยไดมามความถกตองหรอไม การตรวจสอบแหลงของขอมลหรอแหลงทมาม 3 แหลง ไดแก 1.1 การตรวจสอบสามเสาจากแหลงเวลา (time triangulation) โดยการดวาหากมการสมภาษณในเวลาทตางกนขอมลทไดจะตางกนหรอไม โดยการสมภาษณผใหขอมลอยางนอยคนละ 2-3 ครงในเวลาทตางกน ขอมลทไดตองไมแตกตางกนไมวาจะถามกครงและเวลาใด 1.2 การตรวจสอบสามเสาจากแหลงสถานท (space triangulation) โดยการตรวจสอบการไดขอมลตางสถานทกน ขอมลทไดนนจะตางกนหรอไม 1.3 การตรวจสอบสามเสาจากแหลงบคคล (person triangulation) โดยดวาถาบคคลผใหขอมลเปลยนไป ขอมลจะเหมอนเดมหรอไม ผวจยสมภาษณผใหขอมลทตางกน ตางเพศ ตางศาสนา อายทตางกน ขอมลทไดไมแตกตางกนแมวาผใหขอมลจะเปลยนไป 2. การตรวจสอบสามเสาดานผวจย (investigator triangulation) เปนการตรวจสอบโดยการใชผวจยมากกวา 1 คนมารวมทมเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล เชน เปลยนผสงเกตแทนทจะเปนผสงเกตเพยงคนเดยว ในกรณทไมแนใจในขอมลภาคสนามควรเปลยนผวจยหลายคนเพอดวาขอมลทไดมความเหมอนหรอแตกตางกนหรอไม ท าใหเขาใจในปรากฏการณทศกษามากขน ผวจยใชการตรวจสอบขอมลและวเคราะหขอมลรวมกบอาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอใหเหนวาขอมลทไดมการวเคราะหทเหมอนกน เขาใจในประสบการณของผใหขอมลชดเจนมากยงขน 3. การตรวจสอบสามเสาดานทฤษฎ (theory triangulation) เปนการตรวจสอบโดย ใชกรอบแนวคดหรอทฤษฎทแตกตางกนมาตรวจสอบวามการแปลความหมายหรอมการตความขอมล

26 ไดถกตองตรงกนหรอไม ผวจยศกษาทฤษฎเรองความสข และทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา เพอใชเปนแนวทางในการตรวจสอบขอมลและการตความขอมลวาความคลายคลงกนหรอไม 4. การตรวจสอบสามเสาดานระเบยบวธรวบรวมขอมล (methodological triangulation) เปนการใชวธเกบรวบรวมหลาย ๆ วธรวมกนเพอรวบรวมขอมลในเรองเดยวกน วธทผวจยใชไดแก การใชวธการสมภาษณรวมกบการสงเกต และการบนทกภาคสนาม ลนคอลนและคบา (Lincoln & Guba, 1985) ไดใหแนวคดการตรวจสอบความนาเชอถอของการวจยเชงคณภาพ ดงน 1. ความเชอถอไดของขอมล (credibility) ผวจยตองมวธการตรวจสอบการไดมาของขอมลและขอสรปทไดจากการวเคราะหการศกษาวามความเปนจรงและมความถกตองมากทสด ซงวธการตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล ไดแก การเขาไปมสวนรวมในการสรางสมพนธภาพ เพอชวยใหเกดความคนเคยท าใหผใหขอมลเกดความไววางใจในการใหขอมล จะใชระยะเวลาอยในสนามท น านพอและการส ง เกตอย างต อ เน อ ง (prolonged engagement and persistent observation) โดยผวจยสมภาษณผใหขอมลแตละรายประมาณ 2-3 ครง ใชเวลาประมาณ 30-60 นาท หรอนานพอจนไดขอมลตามวตถประสงคทตองการศกษา รวมทงไดขอมลซ า ๆ หรอไมมขอมลใหมเพมขน โดยผวจยเขาไปศกษาเกยวกบภมหลง วฒนธรรม และความเปนอยทแทจรงของผใหขอมล เพอชวยใหเกดความเขาใจเกยวกบปรากฏการณทจะศกษาไดอยางครอบคลม ในระหวางการสมภาษณ สงเกตและบนทกเกยวกบบรรยากาศขณะสมภาษณ สหนาทาทาง รวมถงการแสดงออกทางอารมณความรสกของผใหขอมล หลงจากนนน าขอมลทไดกลบไปตรวจสอบกบผใหขอมล (member check) เพอใหแนใจวาขอสรปทไดเปนขอมลทไดจากประสบการณของผใหขอมลจรง 2. ความสามารถไววางใจไดของขอมล (dependability) เปนความวางไวใจไดในกระบวนการ วจยทใหความระมดระวงกบการด าเนนการตามกฎระเบยบวธการวจยเชงคณภาพ ตองสรางความเชอมนในผลการวจยทได จงตองมการตรวจสอบอยางละเอยดจากผทรงคณวฒตาง ๆ ทเชยวชาญ เพอใหผลการศกษาทไดมความชดเจนและมความเชอมนมากทสด ผวจยน าขอมลทไดจากการศกษาไปใหอาจารยทปรกษาเพอตรวจสอบกระบวนการไดมาของขอมลนน และน ามาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะ เพอเปนการยนยนความตรงของขอมลในประเดนทศกษา 3. ความสามารถน าไปประยกตใชได (transferability) การเขยนวธการศกษาระเบยบวธวจย การวเคราะหขอมล และการรายงานผลการวจยนน ผวจยจะตองมการบรรยายบรบททท าการศกษาอยางละเอยด ชดเจน และมากพอทผ อานจะใชประกอบการตดสนใจเพอจะน าผลการวจยไปใชในบรบท ทคลายคลงกนได เปนการเพมความนาเชอถอของงานวจยในการทจะน าผลการ วจยนไปใชในบรบท ทใกลเคยงกบบรบทเดมได 4. ความสามารถยนยนความถกตอง (confirmability) เปนการตรวจสอบความถกตองและความนาเชอถอของขอมล โดยตลอดกระบวนการวจยตองมขอมลหลกฐาน (audit trail) ทสามารถตรวจสอบได ผวจยจงเกบเอกสารทเกยวของกบการเกบรวบรวมขอมล เชน บทสมภาษณ การบนทกภาคสนามเปนตน และจดเกบขอมลอยางเปนระบบ เพอใหขอคนพบทไดจากการวจยเปนไปตามธรรมชาตของความเปนจรง สามารถสรางความเชอมนของสงทคนพบจากผใหขอมลวาจะไมถกจ ากดโดยผใหขอมลและเงอนไขของการสมภาษณ ไมถกจ ากดโดยความมอคต การจงใจ รวมถงการเสรม

27 แตงของผวจย ทงนการตรวจสอบความถกตองจะมการยนยนและรบรองเปนหลกฐานทเปนลายลกษณอกษรจากผทรงคณวฒ โดยการน าขอมลทไดจากการศกษาไปใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธเปนผตรวจสอบในกระบวนการไดมาของขอมลและผลทได ซงในการตรวจสอบกระบวนการไดมาของขอมลนน ผวจยใหอาจารยทปรกษาตรวจสอบตงแตการสรางเครองมอในการวจย และน ามาปรบปรงภายใตค าแนะน าของอาจารย หลงจากนนน าไปฝกการสมภาษณ โดยการศกษาน ารอง (pilot study) กบผใหขอมลทมลกษณะเดยวกนกบผใหขอมลทตองการศกษา ซงทกขนตอนอยภายใตการตรวจสอบ และการแนะน าจากอาจารยทปรกษาอยางละเอยด การเกบขอมลทกรายตองผานการตรวจสอบจากอาจารยทปรกษา เพอเพมเตมและใหขอเสนอแนะ พรอมน าไปปรบแกตามขอเสนอแนะทไดรบ

สรปการทบทวนวรรณคดและงานวจยทเกยวของ

ผสงอายเปนวยทมการเปลยนแปลงในดานทเสอมถอย ทงดานรางกายและดานจตสงคม จากการเปลยนแปลงดงกลาวนนสงผลกระทบตอสภาพจตใจของผสงอาย ท าใหผสงอายเกดการเปลยนแปลงของอารมณไดงายขน ผสงอายสวนใหญจะมความสขลดลงโดยเฉพาะผสงอาย ในสถานสงเคราะหคนชราทมความจ าเปนตองเขามาอาศยดวยสาเหตตาง ๆ แตกตางกนไปในแตละบคคล พบวาสาเหตสวนใหญทเขามาพกอาศยในสถานสงเคราะหคนชรา คอ ขาดการดแลเอาใจใส สถานสงเคราะหคนชราทจดตงขนมนโยบายทจะสงเสรมสนบสนนใหประชาชนมสภาพความเปนอย ทด ในบนปลายของชวต เมอผสงอายเขาพกอาศยในสถานสงเคราะหคนชราจะไดรบการบรการดานตาง ๆ เชน การเลยงด การบรการทางการแพทย และการบรการกจกรรมนนทนาการ เปนตน การบรการทใหกบผสงอายนนเปนการชวยใหผสงอายไดรบการตอบสนองความตองการ แมวาผสงอาย ในสถานสงเคราะหคนชราจะไดรบบรการดงกลาวแลวยงมปจจยอน ๆ ทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา โดยสวนใหญพบวาปจจยดานการเหนคณคาในตนเอง การมหลกศาสนาเปนสงยดเหนยว การท ากจกรรมตาง ๆ การมความพงพอใจในชวต และสมพนธภาพ ในครอบครว เปนตน นอกจากนยงพบวา ในปจจบนมการพฒนาเครองมอวดความสขของคนไทย ซงเปนการประเมนความสขของคนไทยทวไป ยงไมพบวามแบบประเมนทสามารถประเมนเฉพาะของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา จงไมสามารถไดขอมลเชงลกทเปนความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราทแทจรงได ผวจยจงไดสนใจทจะศกษาประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต เพอท าความเขาใจความหมายความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ศกษาวธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต และเพอศกษาปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ตามมมมองของผสงอายทมประสบการณตรง โดยการเลอกใชการศกษาวจยเชงคณภาพแบบปรากฏการณวทยา ซงจะเนนการศกษาเพอท าความเขาใจเกยวกบประสบการณของผสงอายทพกอาศยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

28

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative research) ชนด การศกษาปรากฏการณวทยาแบบตความ (interpretive phenomenology) เพอศกษาประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา โดยท าการศกษาในผสงอายทมอายตงแต 60 ปขนไป ไมจ ากดเพศ ทพกอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ จ านวน 10 ราย เกบขอมลระหวางเดอน มนาคม 2558 – มถนายน 2558 ใชวธการรวบรวมขอมลโดยใชแบบบนทกขอมลทวไป การสงเกต และการสมภาษณแบบเจาะลก

สถานทศกษา

สถานทศกษาในครงนเปนศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ จดตงขนเพอรบอปการะคนชราในเขตภาคใตเหมอนกบทไดจดตงขนตามภาคตาง ๆ เพอบรรเทาความเดอดรอนในชวงบนปลายชวต ซงตงอยในพนททมความหลากหลายทางดานขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม ศาสนา และภาษา ศนยฯ เนนการด าเนนงานรวมกบหนวยงานในสงกดองคกรปกครองสวนทองถน ผน าศาสนาและหนวยงานในพนท ใหการเลยงดผรบบรการประเภทสามญ ทงเพศชายและเพศหญง ปจจบนมจ านวนทงสน 66 คน อาคารประกอบดวยเรอนนอน 7 เรอน เรอนพยาบาล เรอนกายภาพบ าบด โรงเลยงหรอสถานทในการท ากจกรรมตาง ๆ รวมกน โรงครว และหองประชมอาคารเฉลมพระเกยรต โดยใหการบรการทตอบสนองปจจยสทงหมดไดแก ทพกอาศย อาหาร เครองนงหม และยารกษาโรค รวมทงมการจดกจกรรมตาง ๆ ใหผรบบรการไดเขารวมในทก ๆ วนตามตารางเวลาในการท ากจกรรมตาง ๆ รวมกน เชนกจกรรมทางศาสนา กจกรรมนนทนาการ กจกรรมในวนส าคญตาง ๆ และกจกรรมเสรมรายได เปนตน มบคลากรในหนวยงานจ านวน 30 คน ประกอบดวยทมรวมสหวชาชพไดแก นกสงคมสงเคราะห และนกจตวทยา ทใหบรการโดยตรงแกผรบบรการ มพเลยง 6 คนในการดแลผสงอายโดยมการสลบเปลยนเวรกนไป เพอชวยดแลและอ านวยความสะดวกตาง ๆ ใหผรบบรการ

ผใหขอมลและการเลอกผใหขอมล

ผใหขอมลในการวจยครงนเปน ผสงอายทพกในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ จ านวน 10 ราย ใชการคดเลอกผใหขอมลแบบเฉพาะเจาะจงทมคณสมบตตามทก าหนด เพอใชในการสมภาษณเชงลกและเกบรวบรวมขอมลโดยมขนตอนการคดเลอกกลมตวอยางทมคณสมบต ดงน 1. มอายตงแต 60 ปขนไป ทงเพศชายและเพศหญง

29 2. ไมมสขภาพกายและสขภาพจตทเปนอปสรรคตอการสมภาษณไดแก การสอภาษา การไดยนการมองเหน และการรบรสตปญญา 3. ผใหขอมลทประเมนระดบความสขมากกวา 5 คะแนนขนไปถอวาเปนผใหขอมล ทมความสขโดยใชการประเมนระดบความสขดวยตวเลข (numerical rating scales) คะแนนเตม 10 คะแนน ซงเปนแบบประเมนทมความงายตอการน าไปใชกบผสงอาย

การเขาถงผใหขอมล

ผวจยไดคนหาผใหขอมล ดวยวธการดงน 1. ผวจยขอความรวมมอจากผดแลผสงอายในศนยฯ เพอคนหาผใหขอมลตามคณสมบตทก าหนด และเหนวามประสบการณเกยวกบความสข เพอใหสามารถเปนผใหขอมลทดได 2. ผวจยขออนญาตผใหขอมลกอนท าการประเมน เมอผใหขอมลอนญาตแลงวจงท าการประเมนผสงอายโดยการใชการประเมนระดบความสขดวยตวเลข (numerical rating scales) คะแนนเตม 10 คะแนน และคดเลอกผใหขอมลทมระดบคะแนน 5 คะแนนขนไปเปนผใหขอมล ผวจยไดคดเลอกผใหขอมลตามคณสมบตทก าหนด ภายหลงจากทไดประเมนระดบความสข เพอใหแนใจวาผใหขอมลมประสบการณดงกลาวโดยผใหขอมลไดรบค าอธบายเกยวกบการวจยและสนใจเขารวมการวจยผวจยไดท าการพทกษสทธผใหขอมลในการใหขอมลครงน

ภมหลงผวจย

ผวจยเปนเพศหญง นบถอศาสนาอสลาม ส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร ภายหลงส าเรจการศกษา ไดเขาท างานทวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ยะลา เปนอาจารยประจ าภาควชาการพยาบาลผใหญและผสงอาย มประสบการณการท างาน 3 ป ลกษณะการท างานมการจดการเรยนการสอนเกยวกบผสงอาย จงมประสบการณในการสอนนกศกษาและไดน านกศกษาไปจดโครงการใหกบผสงอายทพกอย ณ. ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ตามลกษณะของรายวชาและ จดโครงการในวนส าคญตาง ๆทกป เชน วนผสงอาย วนพยาบาล วนสถาปนาวทยาลย และวนสงกรานต เปนตน รวมทงไดมโอกาสพดคย และเขารวมท ากจกรรมตาง ๆ กบผสงอายเปนประจ า นอกจากนผวจยไดผานการฝกฝนการเกบรวบรวมขอมลโดยใชระเบยบวธวจยเชงปรากฏการณวทยากอนการเกบขอมลจรงโดยท าการศกษาน ารอง จ านวน 2 ราย เปนผสงอายทอาศยอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ซงมคณสมบตคลายคลงกบผใหขอมล และฝกทกษะการวเคราะหขอมลภายใตค าแนะน าของอาจารยทปรกษาวทยานพนธ

30 เครองมอทใชในการวจย

การวจยครงนผวจยใชการสมภาษณเจาะลก (In-depth interview) ในการเกบรวบรวมขอมล ดงนนผวจยจงเปนเครองมอทส าคญในการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ซงผวจยมการเตรยมความพรอมของตวเองและเตรยมเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลดงน 1. ตวผวจย มการเตรยมความพรอมทงดานความรและทกษะตาง ๆ ดงตอไปน 1.1 ดานความร ผวจยเตรยมความรและทบทวนความรเกยวกบความสขในผสงอายและปจจย ทเกยวของกบความสขในผสงอายเพอเปนแนวทางในการสรางแนวค าถามในการสมภาษณใหครอบคลม นอกจากนผวจยเตรยมความรเกยวกบการวจยเชงปรากฏการณวทยาแบบเฮอรเมนนวตกรวมทงเทคนคการสมภาษณเชงลกจากต ารา วารสารทงในและตางประเทศ และปรกษาจากผมประสบการณ เพอใหเกดความรความเขาใจระเบยบวธวจยอยางลกซง เพอสามารถน าไปใชในการเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมลและเขยนรายงานการวจยตอไป 1.2 ดานการฝกทกษะ ผวจยจ าเปนตองมทกษะการสมภาษณเพอใหสามารถสรางสมพนธภาพใหเกดความไววางใจ และกระตนใหผใหขอมลตอบค าถาม เล าเรองราวตามประสบการณทผานมาใหไดมากทสด และเพอสามารถเจาะลกลงไปสประเดนทตองการ ใหไดครอบคลมวตถประสงค ลกซง ตรงกบความเปนจรงมากทสด รวมทงตองมทกษะในการวเคราะหขอมลเพอใหสามารถอานขอมล และสรปประเดนตาง ๆ ไดอยางถกตอง ดงนนกอนการเกบรวบรวมขอมลจรงผวจยท าการศกษาน ารองเพอฝกทกษะการเกบรวมรวมขอมลทงการสมภาษณ การสงเกต และการจดบนทกขอมลภาคสนาม โดยน าแนวค าถามทผวจยไดสรางขนไปใชในการเกบรวบรวมขอมล ในผใหขอมลทไดก าหนดไวจ านวน 2 ราย เปนผใหขอมลทอาศยอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย บานทกษณ ในการเกบขอมล 2 รายแรก ผวจยไดน าบทสมภาษณมาปรกษาอาจารยทปรกษาเพอขอค าชแนะ และฝกการวเคราะหขอมลจนกวาผวจยมทกษะทเหมาะสม และเกดความเขาใจในกระบวนการเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมลเชงคณภาพอยางเพยงพอ 2. แบบบนทกขอมลสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย ศาสนา สถานภาพสมรส จ านวนสมาชกในครอบครว ระดบการศกษา ภมล าเนาเดม อาชพ และรายไดกอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา โรคประจ าตว ภาวะสขภาพเมอเปรยบเทยบกบผ อนในปจจบน ระยะเวลาทเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา เหตผลของการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ความสมพนธกบครอบครว สมาชกในครอบครวทมความสมพนธมากทสด การเขารวมกจกรรม ประเภทของกจกรรม และผลการประเมนระดบความสข (ภาคผนวก ก) 3. แนวค าถามเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ประกอบดวย แนวค าถามปลายเปด เพอใหผใหขอมลบรรยายรายละเอยดของประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ไดแสดงความรสก ความคดและแสดงความคดเหนไดอยางอสระ ซงแนวค าถามถามถงประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา (ภาคผนวก ข) 4. แบบบนทกภาคสนาม (field note) เพอบนทกสงแวดลอมและบรรยากาศในการสมภาษณ พฤตกรรมของผใหขอมลในดานความรสก อารมณ สหนา ทาทาง การแสดงออกของผให

31 ขอมล รวมทงปญหาและอปสรรคทเกดขนขณะสมภาษณ ตลอดจนการวางแผนในการสมภาษณครงตอไป เพอใหเหนบรบทของปรากฏการณทศกษาและน ามาใชเปนขอมลในการบรรยายและอธบายปรากฏการณทเกดขนไดอยางชดเจนขน (ภาคผนวก ค) 5. อปกรณสนาม ประกอบดวย เครองบนทกเสยงจ านวน 1 เครอง สมดบนทก ดนสอ ปากกา ส าหรบจดบนทกขณะเกบรวบรวมขอมล

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

ผวจยเปนเครองมอทส าคญทสดในการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ จงไดมการเตรยมตวเกยวกบเนอหาและระเบยบวธการวจย สรางแนวค าถามปลายเปดเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ภายใตค าแนะน าของอาจารยทปรกษา และน าไปศกษาน ารอง (pilot study) กบผใหขอมลทมลกษณะเหมอนผใหขอมลทก าหนดไว 2 ราย เพอพจารณาความเหมาะสมของแนวค าถาม แลวน ามาปรบปรงแกไขและน าเสนอตอผทรงคณวฒตรวจสอบจ านวน 2 ทาน ประกอบดวย อาจารยผเชยวชาญดานการวจยเชงคณภาพ 1 ทานและอาจารยผเชยวชาญทางดานผสงอาย 1 ทาน เพอท าการตรวจสอบ ใหขอคดเหนและขอเสนอแนะ จากนนน าเครองมอไปปรบปรงแกไขตามขอคดเหนของผทรงคณวฒ กอนทน าไปศกษาจรง

การเกบรวบรวมขอมล

ขนเตรยมการ

1. เตรยมผวจย กอนการเกบรวบรวมขอมล มการเตรยมตวผวจยใหมความพรอมในเรองตาง ๆ ดงน 1.1 ดานความร ผวจยเตรยมความรและทบทวนความรเกยวกบแนวคดทฤษฎ ตาง ๆ ทเกยวของ ระเบยบวธการวจย และการเกบรวบรวมขอมลดงรายละเอยดทไดกลาวแลว 1.2 การสรางแนวค าถามในการเกบรวบรวมขอมล โดยค าถามทใชเปนแนวทาง ในการเกบรวบรวมขอมล และท าการศกษาน ารอง (pilot study) ในกลมผใหขอมลทมคณสมบตตามทก าหนดไวจ านวน 2 ราย เพอทดลองใชและปรบปรงแนวค าถามกอนน าไปใชในการเกบรวบรวมขอมลจรง และเปนการฝกทกษะและเทคนคตาง ๆ ในการเกบรวบรวมขอมลใหไดครบถวนตามทตองการและฝกการวเคราะหขอมลกบอาจารยทปรกษา ตลอดจนเพอศกษาความเปนไปไดในการศกษาวจย 2. น าเสนอโครงรางวทยานพนธทผานการพจารณาแลวตอคณะกรรมการประเมนจรยธรรมในการท าวจย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร เพอพจารณาประเมนงานดานจรยธรรมในการเกบรวบรวมขอมล 3. ผวจยท าหนงสอจากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ถงผอ านวยการศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ เพอชแจงวตถประสงคของการท า

32 วจยและขอความรวมมอในการเกบขอมลเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา 4. เมอไดรบหนงสออนมตจากผอ านวยการศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ผวจยเขาพบผอ านวยการ และบคลากรทมหนาทในการดแลผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา เพอชแจงวตถประสงคของการท าวจย ขอความรวมมอในการท าวจย และขออนญาตเกบรวบรวมขอมล

ขนด าเนนการ

1. ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามรายละเอยดดงน 1.1 ผวจยขอความรวมมอจากผดแลผสงอาย เพอคนหาผใหขอมลตามคณสมบตทก าหนด และเหนวามประสบการณเกยวกบความสข เพอใหสามารถเปนผใหขอมลทสามารถใหขอมลเชงลกไดโดยมความหลากหลายของผใหขอมล 1.2 ผวจยแนะน าตนเองใหกบผใหขอมล พรอมชแจงวตถประสงคในการท าวจย และประเมนระดบความสขเพอคดเลอกผใหขอมลทประเมนระดบความสขอยในระดบ 5 คะแนนขนไป เมอประเมนเรยบรอยแลวผวจยจงขอความรวมมอในการวจย 1.3 เมอผใหขอมลยนยอมเขารวมวจย ผวจยไดสรางสมพนธภาพกบผใหขอมล ผวจยเลอกสถานทในการสมภาษณซงเปนสถานททเงยบสงบ มความเปนสวนตว และไมถกรบกวนจากบคคลอนหรอเปนสถานททผใหขอมลก าหนดเองและสะดวกในการสมภาษณ ทงนในการศกษาครงนไดใชสถานทดงตอไปน มานงบรเวณเรอนหอพกของแตละเรอน มานงใตตนไมใหญ มาหนออนใกลโรงอาหาร และศาลา 1.4 เกบรวบรวมขอมลโดยวธการดงน 1.4.1 การสมภาษณ (interview) ใชการสมภาษณแบบเจาะลก โดยผวจยพดคยอยางไมเปนทางการใชภาษาทสามารถเขาใจกนทง 2 ฝาย โดยใหผใหขอมลไดเลาประสบการณและความรสกตาง ๆ ของตนอยางลกซงและครอบคลมวตถประสงคของการวจย ในการสมภาษณใชเวลาประมาณ 30-60 นาทตอครง ซงในแตละครงผวจยท าการบนทกเทปเสยงสนทนาจากการสมภาษณผใหขอมลทกรายเพอใหไดขอมลจากการสมภาษณครบถวนสมบรณ โดยขออนญาตผใหขอมลกอนเมอไดรบการยนยอมจงท าการบนทก และแจงใหผใหขอมลทราบวาภายหลงจากการอานวเคราะห บทสมภาษณครงนแลวถาหากไมเขาใจเรองใดหรอมขอสงสยเพมเตมจะขอสมภาษณผใหขอมลอกครงโดยผวจยจะตดตอกบผใหขอมลเองเพอใหไดขอมลทละเอยดมากขนทจะน ามาใชในการวเคราะหผลการวจยตอไป 1.4.2 การสงเกต (observation) ผวจยใชการสงเกตแบบไมมสวนรวม (non-participant observation) ซงท าควบคไปกบการสมภาษณ โดยสงเกตบรรยากาศขณะสมภาษณ สหนาทาทาง น าเสยง และพฤตกรรมของผใหขอมล ลกษณะบคลกภาพ สมพนธภาพทมตอผวจยและผอน ลกษณะการตดตอสอสารดวยการใชภาษาพดและภาษาทาทาง การด าเนนชวตประจ าวนโดยเรมสงเกตการท ากจกรรมตาง ๆ ในแตละวน ซงแบงการสงเกตกจกรรมทงชวงเชา และชวงบาย รวมถงการสงเกตสภาพแวดลอมทเปนอยบรเวณรอบ ๆ เพอน ามาประกอบการวเคราะหขอมล

33 1.4.3 การจดบนทกภาคสนาม กระท ารวมกบการสมภาษณ ซงผวจยจดบนทกสรปสน ๆ เฉพาะประเดนส าคญทเกดขน และเมอออกมาจากการเกบรวบรวมขอมลจะมการจดบนทกทนท โดยประเดนการบนทกประกอบดวย ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไร อยางไร รวมทงการบนทกการสอสารทไมเปนค าพด เชน การแสดงกรยาทาทาง สหนา ลกษณะค าพด หรอน าเสยงของผใหขอมลขณะสมภาษณตามความเปนจรงโดยไมตความ เพอคนหาและประเมนขอมลเพมเตมระหวางการสมภาษณจากเทปบนทกการสมภาษณ ท าใหมองประสบการณของผใหขอมลไดอยางสมบรณ 1.5 การแปลผลขอมลรายวน โดยการถอดเทปขอมลหลงจากการสนสดการสมภาษณในแตละวน ผวจยฟงเทปการสมภาษณอยางตงใจ และจดบนทกความคดทเกดขนจากการฟงครงนน ไดแก ขอมลและประเดนทได ประเดนทตองการรายละเอยดเพมเตม หรอประเดนทตองการตรวจสอบอกครงเพอท าความเขาใจ รวมทงบรรยากาศในการสมภาษณครงนน ๆ จากนนจงท าการถอดเทปบนทกทงหมดเปนขอความทเกดขนจากการสมภาษณ โดยการถอดขอความเปนค าตอค า แลวตรวจสอบความถกตองของขอมลเหลานนอกครงโดยการเปดเทปฟงซ า ๆ แลวอานบทสมภาษณอยางละเอยด เพอท าความเขาใจประสบการณของผใหขอมล หากมประเดนไหนทผวจยยงไมเขาใจ ผวจยกลบไปสมภาษณผใหขอมลใหมอกครง จนกวาไมมขอมลใหมเกดขน 1.6 การจดการขอมล 1.6.1 บทสมภาษณ (transcript file) ประกอบดวยบทสมภาษณและขอมลจากการสงเกต รวมทงความคดเหนของผวจย โดยจดการขอมลออกเปน 3 คอลมน คอลมนแรก ซงกวางทสดเปน บทสมภาษณ และ.อก 2 คอลมนถดมาเปนการดงประโยคส าคญ และการแปลความหมายของผวจยดงตวอยางใน ภาคผนวก ง 1.6.2 บนทกสวนตว (personal file) ประกอบดวยความคดเหนของผวจยและการสะทอนคดจากประสบการณเดมของผวจย เกยวกบขอมล บคคล สถานท และกจกรรมในการสมภาษณ ปญหาและอปสรรคทพบ เปนตน ซงขอมลสวนใหญมาจากการเขยนบนทกสวนตว 1.6.3 บนทกการวเคราะหขอมลเบองตน (analytical file) ประกอบดวยบนทกการสะทอนคดเกยวกบค าถามในการสมภาษณ ทน าไปสการตอบค าถามการวจย การเลอกขอมลและการใหความหมายของขอมล

การพทกษสทธผใหขอมล

การด าเนนการโดยยดหลกพทกษสทธของผใหขอมล ผวจยไดแจงใหผใหขอมลทราบ ถงแนวทางปฏบตของผวจย เพอปองกนอนตรายหรอผลกระทบทอาจเกดขนกบผใหขอมล และผวจยยดถอปฏบตอยางเครงครดดงน (ภาคผนวก จ) 1. ผวจยเสนอโครงรางตอคณะกรรมการการประเมนจรยธรรมในการท าวจย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร และผานการขออนญาตเกบรวบรวมขอมลต อผอ านวยการศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ กอนการเกบรวบรวมขอมลผวจยเขาไปแนะน าตวกบผอ านวยการศนยพฒนา การจดสวสดการสงคมผสงอาย เพอชแจงวตถประสงค

34 ของการศกษา และชแจงรายละเอยดเกยวกบเกณฑการคดเลอกผใหขอมล ขอความรวมมอผดแล ในการชวยคดเลอกผใหขอมลและพาผวจยไปแนะน าใหกบผใหขอมล 2. กอนท าการสมภาษณ ผวจยมการสรางสมพนธภาพทดเพอใหเกดความไววางใจระหวางผใหขอมลกบผวจย โดยผวจยแนะน าตวและชแจงวตถประสงคในการท าการวจยกบผใหขอมลทกราย สอบถามความสมครใจในการเขารวมวจยครงน ขอความรวมมอในการรวบรวมขอมลและชแจงรายละเอยดเกยวกบวตถประสงคการวจย ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล การขออนญาตบนทกเสยงการสนทนา แจงจ านวนครงในการสมภาษณ ระยะเวลาและสถานททใชสมภาษณ รวมถงการขอใหตรวจสอบความถกตองของขอมล แจงใหทราบสทธในการตอบรบหรอปฏเสธ การตอบรบหรอปฏเสธจะไมมผลตอผสงอาย และผใหขอมลมสทธถอนตวออกจากการวจยในระหวางการเกบรวบรวมขอมลไดตลอดเวลา 3. ในขณะท าการเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณและขออนญาตผใหขอมลในการบนทกเสยง ซงหากผใหขอมลไมสะดวกทจะใหมการบนทกเสยงในชวงใด ๆ สามารถแจงผวจยใหหยดการบนทกเสยงไดตลอดเวลาทท าการสมภาษณ ในขณะสมภาษณหากค าถามทผวจยถามท าใหผใหขอมลเกดการเปลยนแปลงทางอารมณ ไดแก รสกเศรา รสกสะเทอนใจ รองไห เปนตน ผวจยหยดการถามค าถามชวคราวและเปลยนบทบาทเปนผใหค าปรกษาโดย อยเปนเพอน แสดงความเหนอกเหนใจ ปลอยใหผใหขอมลไดระบายความรสก โดยผวจยรบฟงอยางตงใจ เพอชวยประคบประคองจตใจของผใหขอมล ใหการปลอบโยน ใชการสมผสมอเบา ๆ เพอแสดงความเขาใจและยอมรบในการแสดงออกของผใหขอมล และรอจนกวาผใหขอมลพรอมจะพดคยตอไป หากผใหขอมลไมพรอมทจะสนทนาตอไป ยงคงมการเปลยนแปลงของอารมณอย ผวจยรายงานใหผดแลทราบเพอด าเนนการสงตอผใหขอมลเขาพบนกจตวทยาทอยประจ าของศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ เพอใหการดแลตอไป และผวจยจะยตการสนทนาครงนน พรอมสอบถามความสมครใจทจะใหขอมลตอไปเพอท าการนดหมายเวลาใหม ภายหลงการเกบรวบรวมขอมลพบผใหขอมลจ านวน 2 รายทเกดการเปลยนแปลงทางอารมณขณะท าการสมภาษณ มน าเสยงทสนเครอ และน าตาคลอเบา ผวจยจงท าการหยดการสนทนาชวคราว และเปลยนบทบาทเปนผใหค าปรกษาตามทไดเตรยมไว จนกระทงประเมนแลววาผใหขอมลพรอมทจะใหสมภาษณตอ โดยการซกถามความสมครใจ และการสงเกตสหนาทาทางทพรอมจะใหขอมลตอ ผวจยจงไดท าการสมภาษณตอไปจนเสรจสนการสนทนา 4. การบนทกเสยงมการขออนญาตผใหขอมล และแจงใหทราบดงทระบในขอ 2 เทปบนทกเสยงจากการสมภาษณ ผใหขอมลถกถอดเปนบทสมภาษณ เพอวเคราะหขอมลตอไป เทปบนทกเสยง บนทกภาคสนาม บนทกประจ าวน และการวเคราะหทกอยาง ผวจยจะใช รหสทระบใหผวจยทราบเทานน และผวจยสามารถเขาถงขอมลไดเพยงคนเดยว ขอมลทกอยางผวจยถอวาเปนความลบ ขอมลทไดมาไดรบการเกบในตลอค ผวจยจะน าขอมลมาใชเฉพาะการศกษาครงนเทานนขอมลทงหมดจะไดรบการท าลายเมอสนสดการวจย 3 ป 5. ในระหวางด าเนนการวจยครงนหากผใหขอมลมขอสงสยประการใดสามารถตดตอสอบถามไดทผวจยโดยตรง

35 ความนาเชอถอของขอมล

การศกษาวจยเชงปรากฏการณวทยาเปนการศกษาทใหความส าคญกบขอมลทไดจากการสมภาษณ ไมมการใชวธการทางสถตหรอตวเลขมายนยนผลการศกษาเหมอนการศกษาเชงปรมาณ ดงนนวธการตรวจสอบขอมลทใชกนมากในงานวจยเชงคณภาพ คอ การตรวจสอบขอมลแบบสามเส า (triangulation) (Denzin, 1970 as cited in Streubert & Carpenter, 2003) ซ งม 4 วธการดงน 1. การตรวจสอบสามเสาดานขอมล (data triangulation) เปนการตรวจสอบวาขอมลทผวจยไดมามความถกตองหรอไม การตรวจสอบแหลงของขอมลหรอแหลงทมาม 3 แหลง ไดแก 1.1 การตรวจสอบสามเสาจากแหลงเวลา (time triangulation) ผวจยตรวจสอบโดยการสมภาษณผใหขอมลอยางนอยคนละ 2-3 ครง ในแตละครงผวจยจะสมภาษณและสงเกตในเวลาทตางกน ถาสมภาษณผใหขอมลครงท 1 ในเวลาเชา ครงท 2 ผวจยจะเปลยนชวงเวลาในการสมภาษณเปนเวลาบาย เพอดวาเมอชวงเวลาเปลยนขอมลทไดไมแตกตางกน 1.2 การตรวจสอบสามเสาจากแหลงสถานท (space triangulation) ผวจยเกบรวบรวมขอมลในสถานททแตกตางกน ในแตละครงของการเกบรวบรวมขอมลผวจยจะเปลยนสถานททกครง เชน จากการสมภาษณผใหขอมลครงท 1 ใชสถานทบรเวณเรอนนอนของผใหขอมล เมอสมภาษณครงท 2 ผวจยเปลยนสถานทเปนบรเวณมาหนออนใตตนไม เปนตน เพอตรวจสอบดวาเมอสถานทเปลยนแตขอมลทไดไมแตกตางกน 1.3 การตรวจสอบสามเสาจากแหลงบคคล (person triangulation) ผ วจยเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณผใหขอมลทมความแตกตางกนในเรองของ ความแตกตางของเพศ ศาสนา อาย และระยะเวลาของการเขาพกอาศยในสถานสงเคราะหคนชรา เพอตรวจสอบดวาบคคลทแตกตางกนขอมลทไดไมแตกตาง 2. การตรวจสอบสามเสาดานผวจย (investigator triangulation) ผวจยเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณเชงลกเพยงคนเดยว มผชวยวจยเขามาสงเกตแบบไมมสวนรวมในชวงเวลาทเกบรวบรวมขอมลควบคไปกบผวจย ใชการตรวจสอบขอมลและวเคราะหขอมลรวมกบอาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอใหเหนวาขอมลทไดมการวเคราะหทเหมอนกน เขาใจในประสบการณของผใหขอมลชดเจนมากยงขน 3. การตรวจสอบสามเสาดานทฤษฎ (theory triangulation) ผวจยศกษาทฤษฎเรองความสขโดยทวไป ความสขในผสงอาย และทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา เพอใชเปนแนวทางในการตรวจสอบขอมลและการตความขอมลวาความคลายคลงกนหรอไมกบทฤษฎทศกษา 4. การตรวจสอบสามเสาดานระเบยบวธรวบรวมขอมล (methodological triangulation) ผวจยใชวธการเกบรวบรวมขอมลทมความหลากหลาย ไดแก วธการสมภาษณแบบเจาะลก การสงเกตแบบไมมสวนรวมซงท าควบคไปกบการสมภาษณ และการจดบนทกภาคสนาม

การตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล (trustworthiness) การศกษาเชงคณภาพเปนการศกษาทไมไดเนนขอมลทเปนตวเลขหรอสถตมายนยนผลการศกษาทชดเจน ดงนนการสราง

36 ความนาเชอถอของขอมลจงเปนสงส าคญและจ าเปนอยางยง ซงผวจยไดก าหนดวธปฏบตเพอสรางความนาเชอถอของขอมลตามแนวทางของลนคอลนและคบา (Lincoln & Guba, 1985) ดงน 1. ตรวจสอบความเชอถอไดของขอมล (credibility) ส าหรบการศกษาประสบการณครงน ผวจยไดสรางความนาเชอถอตงแตขนการเกบรวบรวมขอมล เพอใหขอคนพบทเกดจากการวจยนนสามารถอธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราไดอยางถกตอง การเขยนบนทกสวนตว เนองจากผวจยมประสบการณในการพดคยกบผสงอายจากการเขาไปจดโครงการเนองในวนส าคญตาง ๆ ของทกป ผวจยจงตองเพมความระมดระวงในการตความขอมล และไมใหเกดอคตในการเกบรวบรวมขอมล ผวจยจงมการเขยนบนทกสวนตว เพอสะทอนตวผวจยเองวาตลอดชวงระยะเวลาในการด าเนนการวจย ผวจยมความรสกนกคดหรอมมมมองอยางไ รตอขอมลและสถานการณตาง ๆ ทเกดขน โดยมการตงค าถามวา ฉนรบรอะไร ฉนรสกอยางไรในสงทฉนร และรสกอยางไรกบผใหขอมล ในการสะทอนตนเองนเปนการตรวจสอบความคด ความรสกของตนเองเพอลดความล าเอยงในการตความ หรอแปลความหมายของผวจย และชวยแยกแยะขอมลทเปนจรงของผใหขอมลกบความคด ความรสกของผวจย (Streubert & Carpenter, 2003) ผวจยใชเวลาอยกบผใหขอมลใหนานพอ (prolonged engagement) เพอสรางสมพนธภาพใหเกดความไววางใจและมไมตรตอกนระหวางผใหขอมลกบผว จย และผวจยไดตรวจสอบความผดพลาดหรอบดเบอนของขอมล (Lincoln & Guba, 1985) โดยผวจยสมภาษณผใหขอมลแตละรายประมาณ 2-3 ครง โดยเวนระยะหางการเกบขอมลครงท 1 กบครงท 2 เปนระยะเวลา 1 สปดาหหรอนานพอจนไดขอมลครบถวนตามวตถประสงคทตองการศกษา รวมทงไดขอมลซ า ๆ หรอไมมขอมลใหมเพมขน ใชเวลาครงละประมาณ 30-60 นาท และกอนการสมภาษณผวจยแจงใหผใหขอมลทราบลวงหนาวาการศกษาครงนมงทประเดนใดเปนหลก ผวจยเปดเผยตนเองพรอมเปดโอกาสใหผใหขอมลซกถามจนมความกระจาง ในระหวางการสมภาษณผวจยสงเกตและบนทกเกยวกบบรรยากาศขณะสมภาษณ สหนาทาทาง อากปกรยา น าเสยง การแสดงออกทางอารมณความรสกของผใหขอมล ซงท าใหผวจยทราบถงความรสกของผใหขอมลอยางชดเจน เพอน าไปสค าถามตอเนองใหเขาใจความหมายทแทจรงของผใหขอมลตอไป (วณา, 2547ข) การตรวจสอบขอมลโดยผใหขอมล (member check) กอนยตการสมภาษณแตละครง ผวจยสรปเรองราวทไดใหผใหขอมลยนยนความถกตอง ซงผใหขอมลสามารถเพมเตมหรอปรบความเขาใจในขอมลบางสวนทผใหขอมลเหนวายงไมสมบรณ หรอผวจยแปลความหมายคลาดเคลอนไปจากผใหขอมล นอกจากนผวจยน าขอสรปของขอมลทไดจากการสมภาษณในแตละครงกลบไปสอบถามผใหขอมลอกครง เพอเปนการยนยนวาขอคนพบทรายงานนนแทนประสบการณของผใหขอมลจรง (Koch, 1995) ภายหลงการตรวจสอบจากผใหขอมลแลว พบวาขอมลทกสวนทไดวเคราะห และตความออกมาตรงตามประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราทงสน โดย ไมมขอมลใดทตองเปลยนแปลงหรอผวจยแปลความหมายแตกตางไปจากผใหขอมล

2. ตรวจสอบความไววางใจไดของขอมล (dependability) เพอใหผอานงานวจยรสกเหนดวยกบขอคนพบทผวจยน าเสนอ ผวจยน าขอมลทไดจากการศกษาไปใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธเปนผตรวจสอบในกระบวนการไดมาของขอมลและผลทได ซงในการตรวจสอบกระบวนการไดมาของขอมลนน ผวจยใหอาจารยทปรกษาตรวจสอบตงแตการสรางเครองมอในการวจย แนวค าถามทใชในการสมภาษณ และน ามาปรบปรงภายใตค าแนะน าของอาจารย หลงจากนน

37 น าไปฝกการสมภาษณ โดยการศกษาน ารอง (pilot study) กบผใหขอมลทมลกษณะเดยวกนกบผใหขอมลทตองการศกษา ซงทกขนตอนอยภายใตการตรวจสอบ และการแนะน าจากอาจารยทปรกษาอยางละเอยด ส าหรบการเกบรวบรวมขอมลจรง การเกบขอมลทกรายตองผานการตรวจสอบจากอาจารยทปรกษา เพอเพมเตมและใหขอเสนอแนะ พรอมน าไปปรบแกตามขอเสนอแนะทไดรบ ซงเปนการตรวจสอบภายนอก (inquiry audit) เพอยนยนความตรงของขอมลในประเดนทศกษา

3. ตรวจสอบความสามารถน าไปประยกตใช (transferability) ผวจยมการอธบายบรบท ทศกษา ลกษณะและการไดมาของกลมผใหขอมล การเกบรวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมลอยางละเอยด (thick description) ตลอดจนอธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราไดอยางชดเจน เพอใหขอมลจากการศกษาครงนสามารถน าไปประยกตใชไดกบบรบททมความเหมาะสมและคลายคลงกบบรบททศกษา (Koch, 1995) 4. การตรวจสอบความสามารถยนยนความถกตอง (confirmability) เพอใหขอคนพบ ทไดจากการวจยเปนไปตามธรรมชาตของความเปนจรง ซงสามารถยนยนได โดยทกขนตอนในการเกบรวบรวมขอมล ผวจยรวบรวมเอกสารทส าคญเกยวกบการเกบรวบรวมขอมลของผใหขอมลทกราย ผวจยเขยนนามสมมต เวลา สถานท ครงทสมภาษณทกครง และจดเกบขอมลอยางเปนระบบ ไมมการลบขอมลหรอบนทกซ า จดท าบนทกเชงรหสซงบนทกแกนของสาระ (theme) ของขอมล แลวผวจยไดบนทกการบงชองคประกอบแกนของสาระ นอกจากนผวจยจดบนทกภาคสนาม (field note) ทกครงทไป ประกอบดวย สงแวดลอมขณะสมภาษณ บรรยากาศในการสมภาษณ และการวางแผนการสมภาษณครงตอไป เพอเปนหลกฐานยนยนวาผวจยไปเกบขอมลจรง ในขนการวเคราะหขอมล ผวจยเกบบทสมภาษณทน ามาวเคราะหขอมล และรายละเอยดในการวเคราะหทกขนตอนไวอยางเปนระบบ เพอสามารถตรวจสอบทมาของขอมลไดอยางถกตองและรวดเรว (Lincoln & Guba, 1985)

การวเคราะหขอมล

ในการศกษาวจยเรองประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ผวจยประยกตใชวธการวเคราะหขอมลแบบเฮอรมนวตกตามแบบของแวน มาเนน (van Manen, 1990) ซงเปนวธทท าใหผวจยเขาใจปรากฏการณทศกษาไดอยางละเอยดและลกซงเกยวกบการใหความหมาย การแปลความประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราไดอยางชดเจน มการเชอมโยงประสบการณ ท าความเขาใจระหวางขอมล และพนฐานความรความเขาใจของนกวจยทมสวนส าคญตอการวเคราะหขอมล มการเชอมโยงตงแตเรมศกษาผใหขอมล และขนตอนการเกบรวบรวมขอมล อยางละเอยด ซงแวน มาเนน (van Manen, 1990) ไดอธบายขนตอนในการวเคราะหขอมลไว 6 ขนตอนดงน 1. การยอนกลบไปท าความเขาใจเกยวกบประสบการณชวตทเปนอยตามธรรมชาต (turning to the nature of lived experience) โดยการใชประเดนค าถามทท าใหผใหขอมลยอนกลบไปยงจดเรมตนของปรากฏการณ ซงจะมผลตอการรบรและการใหความหมายของประสบการณทศกษา เปนการน าผใหขอมลใหระลกถงประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราตามการรบรทผานมา ใหความสนใจอยางจรงจงและตงใจทจะท าความเขาใจประสบการณของผใหขอมลท

38 ผานการสมภาษณ ทตองมการคดตามอยตลอดเวลา ในงานวจยเชงปรากฏการณวทยานนผวจยจะตองเขาใจในธรรมชาตของประสบการณชวต รวาปรากฏการณทศกษาคออะไร มการตงค าถามทท าใหผใหขอมลเขาใจและอธบายประสบการณออกมาไดอยางชดเจนเพอท าความเขาใจประสบการณชวตทเกดขนของผใหขอมลในบรบททเปนอย เชนแบบแผนการด าเนนชวต การท ากจกรรมตาง ๆ สงคมและวฒนธรรม รวมทงประสบการณตาง ๆ ทผใหขอมลประสบมาตงแตอดตจนถงปจจบน และในการศกษาปรากฏการณนนตองบรรยายและอธบายใหเหนจรงเกยวกบธรรมชาตของปรากฏการณหรอประสบการณทงหมดทมความส าคญ 2. การคนหาประสบการณทเปนอยเหมอนกบอยในสถานการณนน (investigating experience as we live it) ผวจยตองคนหาหรอสมผสประสบการณทเปนจรงของผใหขอมล โดยเกบรวบรวมขอมลในบรบททเปนอยดวยตวเอง มการสมภาษณแบบเจาะลกตามแนวค าถามทไดเตรยมไว มการใชเทคนคการฟง การถามยอนกลบ การยกตวอยางประกอบ และการสงเกตการแสดงออกถงอารมณและความรสกของผใหขอมล พรอมทงมการบนทกเทปขณะสมภาษณ และการจดบนทกภาคสนาม เพอใหไดขอมลทลกซงและครอบคลมประเดนทศกษา ผวจยตองเขาใจในธรรมชาตหรอบรบททศกษา เขาใจในประสบการณของผใหขอมลและสามารถหาความสมพนธหรอสะทอนความหมายของผใหขอมลไดอยางลกซง เพอเขาถงประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา 3. การสะทอนคดค าหลกทส าคญ (reflecting on essential themes) เปนการท าความเขาใจเกยวกบสาระทส าคญของประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา รวมถงปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ซงสาระส าคญของปรากฏการณมหลากหลายมต (multi-dimension) ดงนนการทพยายามท าความเขาใจความหมายของแตละมต และความหมายของค าหลก จะชวยใหผวจยเขาใจความหมายของปรากฏการณทศกษาอยางแทจรง โดยการสะทอนคดค าหลกทส าคญจะเปนการสะทอนความคดหรอสงทคลมเครอในปรากฏการณทศกษาใหมความชดเจน การวเคราะหค าหลกทส าคญ (thematic analysis) เปนขนวเคราะหขอมลหลงจากไดขอมลมาแลว ซงมขนตอนดงน 3.1 ถอดขอมลจากบทสมภาษณอยางละเอยดค าตอค า ประโยคตอประโยค 3.2 อานขอมล ท าความเขาใจ พยายามดงค าหลกส าคญ (theme) ของประสบการณ ทศกษาจากขอมลทไดมาโดยขนตอน ดงน 3.2.1 การอานโดยละเอยด (the detailed or line-by-line) เปนการอานบทสมภาษณทงหมดอยางละเอยดทกค าพด ทกประโยค และท าความเขาใจประโยคหรอกลมค า พจารณา วาประโยคหรอกลมค าทส าคญดงกลาวนนสามารถทจะอธบายปรากฏการณหรอประสบการณทศกษาอยางไร 3.2.2 การอานโดยการเลอกขอความ (the selective or highlighting approach) เปนการอานขอความหลาย ๆ ครง อานประโยค ค าพดหรอวลทเกยวของกบปรากฏการณทศกษา แลวดงประโยคหรอกลมค าทส าคญทแสดงใหเหนสาระส าคญหรออธบายปรากฏการณ โดยการขดเสนใต หรอท าเครองหมายใหเดนชดทขอความนนไว น าขอความทเลอกแยกใสในตารางตามลกษณะกลมความหมาย 3.2.3 การอานขอความทงหมด (the holistic or sententious approach) เปนการอานขอความทงหมดแลวท าความเขาใจกบขอมลเพอใหสามารถเขาใจประเดนและสรปใจความ

39 ส าคญในภาพรวมภายใตบรบททศกษาอยางละเอยด และสะทอนความหมายออกมาเปนประโยคหรอค าทครอบคลมประเดนส าคญเหลาน 3.3 รวบรวมค าหลกส าคญทไดจากการศกษาทงหมดมาตความและจดกลมค า วล และประโยคส าคญทไดมา ตความหมายและจดกลมความหมายทมความหมายเดยวกน ไวในกลมเดยวกนตามค าถามการวจย 3.4 เขยนบรรยายค าหลกส าคญ เพอสะทอนใหเหนถงความรสก และอารมณทเกดขนในปรากฎการณนน ๆ 3.5 น าค าหลกส าคญทไดไปตรวจสอบความตรงของขอมลกบผใหขอมลและสมภาษณเพมเตมในประเดนทยงไมชดเจน จากนนจงน าขอมลของผใหขอมลทกรายการมาจดหมวดหมของค าหลกส าคญเหลานน จดล าดบเชอมโยงความสมพนธของหมวดหมอกครง เพออธบายปรากฏการณทเกดขน หลงจากนนน ามาจดเปนขอสรปของขอมลทได 4. การเขยนและบรรยายใหเหนปรากฏการณทศกษา (the art of writing and rewriting) เปนการเขยนบรรยายค าหลกส าคญทไดจากการวเคราะหค าหลก ซงจะเขยนบรรยายอยางละเอยดชดเจนตามการรบรของผใหขอมลและครอบคลมวตถประสงคของการศกษา พรอมทงยกตวอยางขอความทไดจากการสมภาษณมาประกอบค าหลกส าคญทไดเพอแสดงความชดเจนของปรากฏการณทศกษา

5. คงไวซงค าหลกส าคญทมความหมายเกยวของกบปรากฏการณทศกษา (maintaining a strong and oientred relation) เปนการทบทวนตรวจสอบขอมลทไดจากการศกษาเพอไมใหเกดความล าเอยงหรอหลงทางในการศกษา โดยค าหลกส าคญทไดจะมความหมายทเกยวของกบประสบการณทศกษาและผวจยตองไมน าทฤษฎไปควบคมปรากฏการณทเกดขนจรงซงอาจท าใหความหมายของปรากฏการณทศกษาเปลยนแปลงได รวมทงผวจยท าการตรวจสอบผลการศกษากบวตถประสงคของการศกษาอกครงหนงเพอใหแนใจวาค าหลกส าคญ (themes) ทไดมความหมายเกยวของกบปรากฏการณทตองการศกษาและสามารถตอบค าถามการวจยไดทงหมด 6. ท าใหเกดความสมดลในบรบททศกษาโดยพจารณาทงสวนยอยและภาพรวมทงหมด (balancing the research context by considering parts and whole) โดยพจารณาความสมพนธของประสบการณยอยและประสบการณทเปนภาพรวมในธรรมชาตหรอบรบททศกษาและทบทวนกระบวนการตาง ๆ อยางละเอยดตงแตขนตอนแรกจนถงขนตอนสดทาย จากประสบการณสวนยอยแลวเชอมโยงไปสประสบการณในภาพรวม ใหแนใจวาไมเกดค าหลกส าคญหรอสาระส าคญ อน ๆ ตามมาเพมเตมจากทมอยไดอก

40

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล

ผลการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ โดยใชระเบยบวธวจยเชงปรากฏการณวทยาแบบ เฮอรมนวตก วตถประสงคเพอบรรยายและอธบายประสบการณความสขของผสงอายทพกอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชรา เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณแบบเจาะลก ผสงอายทอยในสถานสงเคราะหคนชรา (ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ) จ านวน 10 ราย เกบขอมลตงแตเดอน มนาคม – เดอน มถนายน 2558 ผใหขอมลมคณสมบตตรงตามเกณฑการคดเลอกไดแก 1) อายตงแต 60 ปขนไป ทงชายและหญง 2) ไมมสขภาพกายและสขภาพจตทเปนอปสรรคตอการสมภาษณไดแก การสอภาษา การไดยนการมองเหน และการรบรสตปญญา 3) ผใหขอมลทประเมนระดบความสขมากกวา 5 คะแนนขนไปถอวาเปนผใหขอมลทมความสขโดยใชการประเมนระดบความสขดวยตวเลข (numerical rating scales) คะแนนเตม 10 คะแนน และท าการวเคราะหขอมลโดยประยกตใชแนวทางการวเคราะหของ แวน มาเนน (van Manen, 1990) ซงผวจยน าเสนอผลการวจยตามล าดบ ดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลและลกษณะของผใหขอมล สวนท 2 ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ดงน 2.1 ความหมายความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต 2.2 วธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต 2.3 ปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

ขอมลสวนบคคลของผใหขอมล

ผใหขอมลเปนผสงอายทอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชรา (ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย) จ านวน 10 ราย เปนเพศหญง และเพศชาย 5 รายเทากน มอายระหวาง 60-70 ป 71-80 ป จ านวน 4 และ 5 รายตามล าดบ สวนใหญนบถอศาสนาพทธ 8 ราย สถานภาพสมรส หมาย และหยาราง จ านวน 4 รายเทากน จ านวนสมาชกในครอบครวสวนใหญมจ านวน 3-5 คน จ านวน 6 ราย ระดบการศกษาจบชนประถมศกษามากทสด จ านวน 8 ราย ภมล าเนาเดมสวนใหญเปนคนภาคใต จ านวน 6 ราย รองลงมาคอภาคกลาง จ านวน 3 ราย อาชพกอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราฯ รบจางทวไปมากทสด จ านวน 6 ราย รายไดสวนใหญ อยระหวาง 1,000 - 3,000 บาท และ 5,001 - 10.000 บาท จ านวน 4 รายเทากน สวนใหญมโรคประจ าตว 8 ราย ในจ านวนนม 1 โรค จ านวน 5 ราย ทเหลอมมากกวา 1 โรค ภาวะสขภาพของผใหขอมล 8 ราย คดวาตนเองแขงแรงเมอเปรยบเทยบกบผอนทอยในสถานสงเคราะหคนชรา ระยะเวลาเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรามตงแต 2 เดอน ถง 7 ป โดยในจ านวนน 5 ราย มระยะเวลาทเขาพก 1 เดอน – 1 ป เขาพกในสถาน

41 สงเคราะหคนชราดวยสาเหตหลกทมากทสดไดแก ไมมทอยอาศย จ านวน 4 ราย รองลงมาขาดคนดแล และไมอยากเปนภาระแกลก จ านวน 2 รายเทากน ความสมพนธกบบคคลในครอบครว พบวาไมมญาตมาเยยมเลย และมาเยยมสม าเสมอใกลเคยงกน คอ จ านวน 5 และ 4 ราย ตามล าดบ ส าหรบสมาชกในครอบครวทมความสมพนธมากทสดคอ บตร ภรรยา/สาม จ านวน 4 รายเทากน ผใหขอมลทง 10 รายเขารวมกจกรรมสม าเสมอ โดยเขารวมทงกจกรรมกลมและกจกรรมเดยว มการประเมนระดบความสข 6 - 9 คะแนน โดยสวนใหญมระดบความสข 8 คะแนนจ านวน 4 ราย จากผใหขอมล 10 ราย ดงรายละเอยดในตาราง 1 ตาราง 1 ขอมลสวนบคคลของผใหขอมล (n=10)

ขอมลสวนบคคล จ านวน (ราย) เพศ

หญง 5 ชาย 5

อาย (ป) 60-70 4 71-80 5 81 ปขนไป 1

ศาสนา พทธ 8 อสลาม 2 ครสต -

สถานภาพสมรส โสด - ค - หมาย 4 หยาราง 4 แยกกนอย 2

จ านวนสมาชกในครอบครว 1-2 คน 3 3-5 คน 6 มากกวา 5 คน 1

ระดบการศกษา ไมไดรบการศกษา - ประถมศกษา 8 มธยมศกษา 1 ประกาศนยบตร/อนปรญญา 1 ปรญญาตร -

42 ตาราง 1 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จ านวน (ราย) ภมล าเนาเดม

ยะลา 1 นราธวาส 1 สงขลา 1 กระบ 1 สตล 1 นครศรธรรมราช 1 กรงเทพมหานคร 3 ก าแพงเพชร 1

อาชพกอนเขาพกในศนยฯ แมบาน 1 รบจางทวไป 6 คาขาย 1 พนกงานโรงแรม 1 ชางเฟอรนเจอร 1

รายไดเฉลย (บาท/เดอน) ไมมรายได 1 นอยกวา 1,000 บาท - 1,000 - 3,000 บาท 4 3,001 - 5,000 บาท 1 5,001 - 10,000 บาท 4

โรคประจ าตว ไมมโรคประจ าตว 2 มโรคประจ าตว 8 มากกวา 1 โรค 3 ม 1 โรค 5

ภาวะสขภาพของเมอเปรยบเทยบกบสมาชกคนอนๆของศนยฯ ใกลเคยงกน - แขงแรงมากกวา 8 แขงแรงนอยกวา 2 ระยะเวลาทเขาพก 1 เดอน-1ป 5 2 ป-3 ป 3 4 ป-5 ป 1 มากกวา 5 ป 1

43 ตาราง 1 (ตอ)

ขอมลสวนบคคล จ านวน (ราย) เหตผลของการเขามาพก

ไมมทอยอาศย 4 ขาดคนดแล 2 ไมอยากเปนภาระแกลก 2 ไมมรายได 1 มปญหาครอบครว 1

ความสมพนธกบครอบครว มาเยยมสม าเสมอ 4 มาเยยมนานๆครง 1 ไมเคยมาเยยมเลย 5

สมาชกในครอบครวทมความสมพนธมากทสด บตร 4 ภรรยา/สาม 4 พ/นอง 2 หลาน -

การเขารวมกจกรรม เขารวมกจกรรม 10 ไมเคยเขารวมกจกรรม -

ประเภทของกจกรรม กจกรรมกลม 10 กจกรรมเดยว 10

ผลการประเมนระดบความสข 9 คะแนน 2 8 คะแนน 4 7 คะแนน 2 6 คะแนน 2

ลกษณะภมหลงของผใหขอมล

จากการรวบรวมขอมลสวนบคคล และขอมลเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ซงประกอบดวยผใหขอมลทงหมด จ านวน 10 ราย เพอใหเหนบรบทของผใหขอมลอยางชดเจนและพทกษสทธของผใหขอมลทกราย ผวจยขอน าเสนอลกษณะภมหลงของผใหขอมลโดยใชการก าหนดรหสหมายเลขของผใหขอมลเปนผใหขอมลคนท 1 จนถงผใหขอมลคนท 10 ซงแตละคนมรายละเอยดตอไปน

44 ผใหขอมลคนท 1 เพศชาย อาย 75 ป นบถอศาสนา อสลาม สถานภาพสมรส หมาย มาประมาณ 20 ปเนองจากภรรยาเสยชวต ประวตการศกษา จบชนประถมศกษา มโรคประจ าตวคอ เบาหวานและความดนโลหตสง เปนเบาหวานประมาณ 19 ป และความดนโลหตสงประมาณ 6-7 ป รบการรกษา ทโรงพยาบาลศนยยะลา ผใหขอมลมบตรทงหมด 7 คน เสยชวตไปแลว 2 คน ภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดนครศรธรรมราช กอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ประกอบอาชพ คาขาย เรขายของตามจงหวดตางๆทวทกภาค มรายไดประมาณ 5,000-10,000 บาท/เดอน ผใหขอมลเรมมปญหาสขภาพเปนตอกระจกไมสามารถท างานตอได จงตดสนใจกลบมาอยกบพสาวทอยจงหวดยะลา ประมาณ 10 ป พสาวไดเสยชวตลง และโอนบานใหพชาย ท าใหตนเองไมมทอยอาศย จงตดสนใจเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชรา ระยะเวลาการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลา 3 ป ในระยะเวลา 1 ปหลงไมมญาตมาเยยม ผใหขอมลคดวาตนเองมสขภาพแขงแรงกวาเมอเปรยบเทยบกบคนอน ๆ ทอยในสถานสงเคราะหคนชรา ขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราไดท ากจกรรมเดยว และเขารวมกจกรรมกลมสม าเสมอ ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 7 คะแนน ผใหขอมลคนท 2 เพศหญง อาย 81 ป นบถอศาสนา พทธ สถานภาพสมรส หมาย สามเสยชวตขณะทอยในสถานสงเคราะหฯ ประวตการศกษา จบชนประถมศกษา มโรคประจ าตวคอ ความดนโลหตสง ประมาณ 10 ป รบการรกษาทโรงพยาบาลศนยยะลากอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ในครอบครว มสมาชกทงหมด 3 คน คอ ผใหขอมล สาม และบตรชาย ซงปจจบนบตรชายและสามไดเสยชวตแลว ภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดกรงเทพมหานคร กอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา เปนแมบาน รายไดสวนใหญมาจากการท างานของสาม ซงเปนคนขบรถแทกซในกรงเทพ รายไดไมแนนอน และรายไดหลกจากบตรชายทท างานดวยเรยนไปดวย หลงจากทบตรชายเสยชวตเรมไมมรายได ไดรบความชวยเหลอจากเพอนบาน และไดรบดแลบตรบญธรรม 1 คน แตไมมหลกฐานการจดทะเบยนรบเปนบตรบญธรรม บตรบญธรรมคนนชวยดแล แตพอนาน ๆ บตรบญธรรมคนนพา ผใหขอมลกบสามมาอยชมพร หลงจากนนตดตอบตรบญธรรมไมได จงตดสนใจเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชรานทง 2 คน เพราะไมมทอยอาศย และไมมรายได ผใหขอมลเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลา 7 ป ไมมญาตพนอง ตลอดระยะเวลาทเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราไมมญาตมาเยยม ผใหขอมลคดวาตนเองแขงแรงกวาผอนในสถานสงเคราะหคนชราฯ ขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราฯ เขารวมกจกรรมสม าเสมอ ททางศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ไดจดใหตามสภาพทท าได และไดท ากจกรรมเดยวรวมดวย ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 7 คะแนน ผใหขอมลคนท 3 เพศหญง อาย 69 ป นบถอศาสนาพทธ สถานภาพสมรส หยารางประมาณ 6 ป เรยนจบชนประถมศกษา สมาชกในครอบครวมบตร 2 คน ภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดนราธวาส อาชพกอนเขาพกในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายรบจางซกผา มรายไดประมาณ 3,000-5,000 บาท/เดอน มโรคประจ าตวเปนโรคความดนโลหตสง ประมาณ 10 กวาป ปจจบนรกษาอยทโรงพยาบาลศนยยะลา เหตผลทเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา เนองจากกลวการอยคนเดยว และไมตองการเปนภาระใหกบบตร ระยะเวลาการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลา 2 ป แตผใหขอมลไมใหผอนทราบเกยวกบการเขามาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ตงแตเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชราไมเคยม

45 ญาตมาเยยม ผใหขอมลคดวามสขภาพกายแขงแรงกวาเมอเปรยบเทยบกบผอนทอยในสถานสงเคราะหคนชรา มการเขารวมกจกรรมตาง ๆ สม าเสมอ และท ากจกรรมเดยวหรองานอดเรกของตนเองทกวน ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 8 คะแนน ผใหขอมลคนท 4 เพศชาย อาย 77 ป นบถอศาสนา พทธ สถานภาพสมรส หมาย ภรรยาเสยชวต เรยนจบชนประถมศกษา สมาชกในครอบครว 5 คน มบตร 3 คนภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดก าแพงเพชร แตมาไดภรรยาเปนคนจงหวดยะลา จงไดยายมาอยจงหวดยะลาตงแตแตงงานมา ประกอบอาชพรบจางทวไป รบเหมาตาง ๆ รายไดประมาณ 1,000-3,000 บาท/เดอน คดวารางกายแขงแรงมาตลอดไมมโรคประจ าตว เมออายมากขน ไมคอยมคนจาง ไมมรายได และไมตองการท าใหบตรล าบากจงตดสนใจเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชรา ระยะเวลาการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราประมาณ 3 ป ตงแตเขามาอยมบตรมาเยยมสม าเสมอ เขารวมกจกรรมกลมทกอยางและท ากจกรรมเดยวโดยการปลกผกขาย ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 6 คะแนน ผใหขอมลคนท 5 เพศหญง อาย 64 ป นบถอศาสนา พทธ สถานภาพสมรส หยาราง ประมาณ 15-16 ปแลว สาเหตทหยารางเนองจากสามมเมยนอย สมาชกในครอบครวมแคสาม ไมมบตรและไมมญาต พนอง จบการศกษาชนประถมศกษา ภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดกระบ ประกอบอาชพเปนนกรองตามรานอาหาร และไดเปดรานขายอาหาร แตหลงจากหยากบสาม ท างานรบจางทวไป เชน ปอกเปลอกหอมแดง ปอกกระเทยม รายไดประมาณ 1,000-3,000 บาท/เดอน เมอรายไดเรมนอยลง นายจางไมจางตอ ไมมคาเชาบาน ไมมทอยอาศย มคนพาไปอยบานพกฉกเฉน อยบานพกฉกเฉนประมาณ 3 เดอน กถกสงตวไปบานพกคนชราทสะบายอย จงหวดสงขลา อยทนนประมาณ 4 ป มการเจบปวยเกดขน มโรคประจ าตวเปนความดนโลหตสง เรมมอาการออนแรง ตรวจพบวาเปนอมพฤต สายตาเรมมองไมชดขน ผใหขอมลบอกวาทนนไมไดใหการดแลรกษา จงตดสนใจออกจากทนน มาอยทสถานสงเคราะหคนชราทยะลา ระยะเวลาการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลา 3-4 เดอน คดวาตนเองแขงแรงนอยกวาคนอน ๆ เพราะมโรคประจ าตว แตเขารวมกจกรรมกลมสม าเสมอและท ากจกรรมเดยวรวมดวย ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 8 คะแนน ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป ศาสนาพทธ สถานภาพสมรส หมาย สามเสยชวต สมาชกในครอบครวมบตร 2 คนและหลาน 2 คน ประวตการศกษาจบชน มศ.3 ภมล าเนาเดมจงหวดยะลา กอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราประกอบอาชพรบจางทวไป และท างานจดเอกสารในคลนก รายไดประมาณ 2,000-3,000 บาท เคยมประวตเปนโรคมะเรงรงไข ไดผาตดไปเรยบรอยเมอ 2 ปทแลว ภาวะสขภาพคดวาแขงแรงกวาเมอเปรยบเทยบกบผอน ระยะเวลาการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลา 1 ปเศษ เหตผลทเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเนองจาก ไมมทอยอาศย ความสมพนธกบบคลในครอบครว มบตรและหลานมาเยยมสม าเสมอ และผใหขอมลเองไดลากลบไปเยยมบานนาน ๆ ครง มการเขารวมกจกรรมกลมสม าเสมอและท ากจกรรมเดยวเปนประจ า (เชนการประดษฐดอกไมจนทน) เปนตน ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 9 คะแนน

46 ผใหขอมลคนท 7 เพศชาย อาย 75 ป นบถอศาสนาพทธ สถานภาพสมรส หยาราง สมาชกในครอบครวมบตร 2 คน ประวตการศกษาเคยเรยนมาหลายทแตเรยนไมจบ เรยนบญช พณชยการการบญช ม.ธรรมศาสตร.นตศาสตร ม.รามค าแหง ภมล าเนาเดมจากจงหวดกรงเทพมหานคร ประกอบอาชพเปนเซลลขายของ และหลงจากนนท างานเปนพนกงานบญชของโรงแรมทพอไปฝากใหท างาน รายไดประมาณ 4,000-5,000 บาท/เดอน มโรคประจ าตวเปนโรคความดนโลหตสงมาประมาณ 5 ป รบการรกษาจากโรงพยาบาลศนยยะลา ภาวะสขภาพคดวาแขงแรงกวาเมอเปรยบเทยบกบผอนทอยในสถานสงเคราะหคนชรา สาเหตทเขาพกในสถานสงเราะหคนชราเนองจาก มปญหาครอบครว อยรวมกนไมได ระยะเวลาการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลา 4-5 ป สมพนธภาพในครอบครว มบตรหลานอยกรงเทพมหานคร ไมมบตรมาเยยม กอนหนานย งไดกลบไปเยยมบานประมาณ 2 ครง แตชวงปหลงมการตดตอทางโทรศพทนาน ๆ ครง มการเขารวมกจกรรมกลมสม าเสมอและมกจกรรมเดยวทท ายามวาง ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 9 คะแนน ผใหขอมลคนท 8 เพศหญง อาย 64 ป นบถอศาสนา พทธ สถานภาพสมรส แยกกนอย สามออกจากบานไปประมาณ 7 ปแลว สมาชกในครอบครวมทงหมด 2 คน คอผใหขอมลกบบตรชาย 1 คน ผใหขอมล เรยนจบชนประถมศกษาปท 4 ภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดกรงเทพมหานคร กอนเขาพกในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ประกอบอาชพรบจางเยบผามาน รายได ประมาณ 10,000 บาท/เดอน มโรคประจ าตว คอ ความดนโลหตสง เบาหวานประมาณ 20 กวาป และมโรคพารกนสน ประมาณ 12 ป อยบานไมมคนดแล เพราะลกชายตองท างาน ผใหขอมลตามมาอยกบบตรชายทเปนต ารวจ ไดรบบรรจใหมาท างานทจงหวดยะลา เพงจะยายมาอยจงหวดยะลาเพยงไมกเดอน แตไมสามารถอยในบานพกกบบตรไดเนองจากขาดคนดแล เพราะตนเองเปนโรคพารกนสน ชวยเหลอตวเองไดนอย บตรชายจงใหมาอยในสถานสงเคราะหคนชราเพอใหมคนชวยดแล เขามาอาศยอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ เปนระยะเวลา 1 ป ความสมพนธกบบตรชายดบตรชายมาเยยมบอย มาเยยมทกวน ถาวนไหนไมมาเยยมกจะโทรศพทมาหา ผใหขอมลคดวาตนเองรางกายไมแขงแรงเมอเทยบกบคนอน ๆ เนองจากเปนโรคพารกนสน ชวยเหลอตวเองไดนอย แตกยงพยายามท าอะไรดวยตนเองใหไดมากทสด มการเขารวมกจกรรมเทาทท าได ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 6 คะแนน ผใหขอมลคนท 9 เพศชาย อาย 74 ป นบถอศาสนา อสลาม สถานภาพสมรส หมาย เนองจากภรรยาเสยชวต สมาชกในครอบครวมทงหมด 4 คน มบตรชาย 2 คนระดบการศกษาจบชนประถมศกษา ภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดสตล ประกอบอาชพเปน ไตกงเรอ รายไดประมาณ 5,000-10,000 บาท/เดอน มโรคประจ าตวเปนความดนโลหตสง และเสนเลอดในสมองตบ ไดรบการรกษามาจากโรงพยาบาลหาดใหญ แพทยจากโรงพยาบาลหาดใหญไดตดตอใหมาพกอาศยอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ เหตผลทเขาพกในนเนองจากขาดคนดแล และเพอใหไดรบการดแลอยางตอเนอง ระยะเวลาการเขาพกในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ เปนเวลา 9 เดอน มความสมพนธกบบคคลในครอบครว มบตรชายมาเยยมสม าเสมอ ภาวะสขภาพคดวาแขงแรงกวาเมอเปรยบเทยบกบคนอน ๆ ในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ

47 มการเขารวมกจกรรมทกอยางทเปนกจกรรมกลมและไดท ากจกรรมเดยวรวมดวย ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 8 คะแนน ผใหขอมลคนท 10 เพศชาย อาย 71 ป นบถอศาสนา พทธ สถานภาพสมรส แยกกนอย ตงแตอาย 50 ป สมาชกในครอบครวมทงหมด 4 คน มบตร 2 คน ระดบการศกษาจบชนประถมศกษา ภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดสงขลา ประกอบอาชพเปน ชางทาสเฟอรนเจอร รายไดประมาณ 600 บาท/วน ผใหขอมลมโรคประจ าตวเปนโรคเสนเลอดหวใจตบ เคยผาตดเปลยนเสนเลอดเมอ ป 2555 เมออายมากขน นายจางไมคอยจางท าใหขาดรายได จงตดสนใจไปขออาศยอยสถานสงเคราะหคนชรา ทกรงเทพมหานคร แตไมสามารถอยไดเนองจากภมล าเนาเดมเปนคนจงหวดสงขลา จงตดสนใจขอยมเงนเพอนเปนคาเดนทางมาอยทศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ระยะเวลาการเขาพกในสถานสงเคราะหคนชราเปนเวลา 2 เดอน ความสมพนธกบบคคลในครอบครว ไมเคยมใครมาเยยมเลยตงแตเขามาอย ในขณะทอยในสถานสงเคราะหนผใหขอมลคดวาตนเองสขภาพรางกายแขงแรงกวาคนอน ๆ ไดเขารวมกจกรรมตาง ๆ ทงหมดทงทเปนกจกรรมกลมตาง ๆ และไดท ากจกรรมเดยวบาง ผใหขอมลประเมนระดบความสขอยในระดบ 8 คะแนน

ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

การศกษาครงนครอบคลมการใหความหมายความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต วธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตและปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ดงรายละเอยดตอไปน

ความหมายของความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

ผลจากการศกษาเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต พบวาผใหขอมลไดใหความหมายเกยวกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราฯ หมายถง เนนความสขดานจตใจและเปนความสขทมความแตกตางจากผสงอายทอยภายนอกสถานสงเคราะหคนชรา โดยผใหขอมลสะทอนออกมาเปน 6 ลกษณะ ไดแก (1) ความสขภายใตขอแม (กฎเกณฑ กฎระเบยบ) (2) การปลอดภาระ (3) การหลดพนจากความเครยด (4) ความสขใจ (5) ใจสงบ ไมมความทกข และ (6) พงพอใจกบชวตทเปนอย ดงน 1. ความสขภายใตขอแม (กฎเกณฑ กฎระเบยบ) แมในสถานสงเคราะหคนชราฯ จะมความเปนอสระนอยกวา มกฎระเบยบ กฎเกณฑตาง ๆ แตผสงอายสามารถมความสขไดภายใตกฎเกณฑตาง ๆ ทมอยไดดงตวอยางค ากลาวน

“ความสขแบบคนชรามกฎเกณฑมระเบยบ ท าตามเหมอนขางนอกไมได...เรากท า

48 ตามกฎเรากมความสข กไมมอะไร มความสขภายใตกฎเกณฑ”

(ผใหขอมลคนท 10 เพศชาย อาย 71 ป)

“จะออกไปไหนกได ยงแขงแรงไปไหนกได…แตตองมระยะเวลา ไมขดของ ขอ เมอไหรกไดไป ไมไดเครงครดอะไร”

(ผใหขอมลคนท 7 เพศชาย อาย 75 ป)

2. การปลอดภาระ ส าหรบความสขในสถานสงเคราะหคนชราฯ แตกตางจากความสขภายนอกสถานสงเคราะหในประเดนของการปลอดภาระ ไมตองรบผดชอบกบสงตาง ๆ นอกจากรบผดชอบตอตวเองเทานน ดงค ากลาวน

“ตนเชาขนมาเราไมตองมานงปรงอาหารกนเอง” (ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป)

“มนกเนยะทบอกไป มนตดความรบผดชอบ อายมากแลวตดความรบผดชอบทตองมาดแลตวเองมากมาย แคดแลกจวตรประจ าตวเราแคนนเอง”

(ผใหขอมลคนท 7 เพศชาย อาย 75 ป)

3. การหลดพนความเครยด ผใหขอมลระบวาขณะอยภายนอกสถานสงเคราะหคนชราฯ มเรองตาง ๆ ทท าใหเกดความเครยด ตางจากมาอยในสถานสงเคราะหไมตองรบรเรองราวทท าใหเครยดและไมตองมความรบผดชอบในเรองตาง ๆ และยงหลดพนจากแรงกดดนทเปนตนเหตท าใหตองเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชรา ดงค ากลาวน

“ความสขออ คอความสขมทกดาน ตอนอยทบานเรามปญหา ไมใชปญหาไรนะ คอวามปากมเสยง หรอวาอยรวมกนไมได พอมาอยทนเรากหมดปญหาตรงนน”

(ผใหขอมลคนท 7 เพศชาย อาย 75 ป)

“อนแรกคอ ความรบผดชอบของเราเมอกอนเรามใชไหม แตมาอยทนเราไมตองม อยขางนอกมนตองรบผดชอบ จายคาน าคาไฟ ไมมเงนจายใหเขาอะ ทนไมมอะ ฟรทกอยาง น าฟร ไฟฟร กนฟร อยฟร มนกมความสข ไมมเครยด”

(ผใหขอมลคนท 10 เพศชาย อาย 71 ป)

4. ความสขใจ ผใหขอมลไดใหความหมายความสขวาเกยวของกบความสบายใจ ไมมความเครยดและไมคดมาก ซงสงเหลานท าใหเกดความสขขนในใจไดดงตวอยางค ากลาวน

49 “กมความสขใจ ไมไดคดอะไรแลว สบายใจ เขาเรยกวามความสขแลว ไมเครยดเลย”

(ผใหขอมลคนท 2 เพศหญง อาย 81 ป)

“สบายใจ บอกวาสบายใจมความสขด เราไมตองคดอะไรมาก คดวาชวตคนเรามอยแคนแลว”

(ผใหขอมลคนท 5 เพศหญง อาย 64 ป)

5. ใจสงบ ไมมความทกข การทผใหขอมลมจตใจทสงบ ไมมความทกข เปนความหมายของความสขในสถานสงเคราะหคนชราฯ ดงตวอยางค ากลาวน “กถาใจเราไมมทกข กมความสขอยแลว”

(ผใหขอมลคนท 2 เพศหญง อาย 81 ป)

“...ตองใหจตใจสงบ...ท าใหจตใจสงบ...ไมมอะไรทดทสดเทานอกแลว” (ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป)

6. พงพอใจกบชวตทเปนอย นอกจากนผใหขอมลไดใหความหมายของความสขในสถานสงเคราะหนชราฯ คอความพงพอใจกบชวตทเปนอยในปจจบน ดงตวอยางค ากลาวน

“อายตงกปแลวเดยวกตายแลว 3 ป 4 ป 5 ป ตายหรอเปลา เรากไมรเลยเรากมความสขตามสภาพทมอยดกวา”

(ผใหขอมลคนท 7 เพศชาย อาย 75 ป) “แคนพอแลว เออ...พอใจในสงทมอยตอนนพอแลว ถาเขาใหเรากเอา ถาเขาไมใหกพอแลว”

(ผใหขอมลคนท 10 เพศชาย อาย 71 ป)

วธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

จากการศกษาประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต พบวาในการสรางความสขดงกลาวมวธการทผใหขอมลใชในการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราฯ โดยผใหขอมลสะทอนออกมาเปน 5 วธ ไดแก (1) การไมยดตด/รจกปลอยวาง (2) ท ากจกรรมทกอยางใหเกดความสบายใจ (3) หลกเลยงความขดแยง (4) คดวาตนเองยงมคณคา และ (5) รจกการใหอภย ดงน

50 1. การไมยดตด/รจกปลอยวาง ผใหขอมลไดสะทอนวธการท าใหมความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราฯ วา ความสขจะเกดขนไดตองไมยดตด รจกปลอยวาง เพราะจะท าใหเกดความสบายใจและเกดความสขขนดงตวอยางค ากลาวน

“ปลอยวางใหมาก เราถงจะมความสข ไมเครยด เราตองปลอยวาง” (ผใหขอมลคนท 2 เพศหญง อาย 81 ป)

“มความสข คอเราอยาไปถอยดตด... (การปลอยวาง) กมนสบายใจอะ มนเหมอนกบวาเรามความสขกบสงทเกดขนแลว เหมอนกบไมมสงกดขวางมนท าใหเรามความสขทสดเลยอะ”

(ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป) 2. ท ากจกรรมทกอยางใหเกดความสบายใจ การท ากจกรรมตาง ๆ เปนวธหน งทจะชวยให เกดความสขขณะอย ในสถานสงเคราะหคนชราฯ ซงจะมกจกรรมทหลากหลายแตกตางกนไป แตทก ๆ กจกรรมทผสงอายเลอกท าจะชวยใหเกดความสบายใจและความสขขนดงตวอยางค ากลาวน

“กมแบบนแหละ ท าโนนท าน ท าเรอย ๆ ท าทกอยางใหสบายใจ ไมตองคดอะไรมาก”

(ผใหขอมลคนท 4 เพศชาย อาย 77 ป)

“บางวนไมสบายใจ...บางทกคดมากไปหามะขามดกวามาท าขาย แกะมะขามกชวยได พอท าแลวมนเพลน พอดๆต 4 ต 5...แลว”

(ผใหขอมลคนท 9 เพศชาย อาย 74 ป) “กอานกลอน…ชอบมากเลย…มนเพลนอะ เวลาไดอานมนเพลน”

(ผใหขอมลคนท 10 เพศชาย อาย 71 ป)

3. หลกเลยงความขดแยง การใชวธหลกเลยงความขดแยงเพอท าใหเกดความสงบสขเปนอกวธหนงทผใหขอมลใชเปนวธทท าใหเกดความสขในขณะทอยในสถานสงเคราะหคนชราฯ นอกจากจะหลกเลยงความขดแยงระหวางผสงอายทอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราดวยกนแลว ยงมการหลกเลยงความขดแยงระหวางเจาหนาทดวย เพอใหอยดวยกนอยางมความสขดงตวอยางค ากลาวน

“อยทนกมความสขดแหละ คอเรามเพอนหลายประเภท หลายอยาง บางทกรบกนมง มนกธรรมดา แตยายไมไดรบกบเขาหรอก”

(ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป)

51 “เรากพดกบคนด ๆ พดกนรเรองเรากสบาย ถาใครพดมากระทบเรากหลกเลยง เพราะเราตองการอยสบายเรากตองหลกเลยง”

(ผใหขอมลคนท 10 เพศชาย อาย 71 ป)

“เราท าตามกฎระเบยบของเรา พเลยงกท าตามกฎระเบยบของเขา ไมล าแดนกน กไมทะเลาะกน ไมขดแยงกน”

(ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป) 4. คดวาตนเองยงมคณคา ผใหขอมลไดสะทอนใหเหนอกวา การคดวาตนเองยงมคณคาเปนวธทพบวาผใหขอมลใชในการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราฯ ดงตวอยางค ากลาวน

“คนทไมท าอะไรเลยคอคนทไมมคณคา อยไปวน ๆ คอยเวลาทจะตาย ตายเมอไหรกจบพอด เรามาอยทนเราตองสรางคณคา ผลประโยชนตอตนเอง ไมใชผลประโยชนอะไรหรอหมายความวาเราไดเงนมนไมใช แตมนคอความมคณคาในตวเรา เรามคณคาอะ”

(ผใหขอมลคนท 3 เพศหญง อาย 69 ป)

5. รจกการใหอภย การรจกการใหอภยกเปนอกวธหนงทพบวาผใหขอมลใชในการท าใหเกดความสข ในขณะทอยในสถานสงเคราะหคนชราฯ ดงตวอยางค ากลาวน

“...ผสงอายเรานมปญหาเรากอภยซงกนและกน...เราจะทะเลาะกนท าไมเราตองท าดกนนะ ตางคนตางมาในนเราตางเจบปวดกนทงนน...แตในเมอเรามาตรงนเราชวยกนรกษากนดกวา”

(ผใหขอมลคนท 9 เพศชาย อาย 74 ป)

ปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

จากการสมภาษณผใหขอมลพบวา การทผใหขอมลสามารถมความสข และสรางความสขไดนนอาศยปจจยตาง ๆ ดงน (1) การมกจกรรมใหเขารวม (2) การมสงแวดลอมทด (3) การไดรบการตอบสนองดานปจจยพนฐาน (4) การมภาพลกษณตอตนเองด/ภมใจในตนเอง และเปนทยอมรบของสงคม (5) การมเพอน และ(6) ความสมพนธทมความหมาย ดงน

52 1. การมกจกรรมใหเขารวม การมกจกรรมตาง ๆ ใหเขารวมไมวาจะเปนกจกรรมการออกก าลงกาย กจกรรมนนทนาการ กจกรรมสรางรายได และกจกรรมทางศาสนา เปนปจจยอยางหนงทท าใหผสงอาย ในสถานสงเคราะหคนชราฯ มความสขดงตวอยางค ากลาวน

“(เวลามกจกรรม) กรสกวามนกครกครนนะ มนกไมเหงา กด ดกวาไมมอะไรเลย…มนกด ดกวาไมม มกจกรรมดกวาไมม พอไดคลายเหงาบางกยงด” “(การละหมาด) มความสขมาก ๆ ทวาอยใกลชดพระผเปนเจา กดครบ”

(ผใหขอมลคนท 1 เพศชาย อาย 75 ป)

“กมความสข บางคนนะเขามเครองขยายมาเลย เตนร า สนก เตนร าเลย เอาเครองขยายมาหน เขาเอาอาหารมาเลยงมงอะไรมง สนก”

(ผใหขอมลคนท 4 เพศชาย อาย 77 ป)

“เราอยทนมความสขมากแลว เตมทแลวอะ บางสงบางอยางทเราไมเคยไดเรากได สงทเราไมเคยไดท าเรากไดท า…กเชนเวลาทมนกศกษามาท ากจกรรมแบบนเราอยทบานเราไมเคยไดสมผส บางทเขามาใหความรกบเรา... ไดขอคดขนมาไปสอนลกสอนหลานตอไป…”

(ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป)

2. การมสงแวดลอมทด/การบรการทด สงแวดลอมและการบรการทด เปนปจจยหนงทเกยวของกบความสขของผสงอาย ในสถานสงเคราะหคนชราฯ รวมถงการอยในสถานททด มบรรยากาศด ไดรบการบรการทด มการดแลเอาใจใส พดจาด และไดรบความปลอดภยดงตวอยางค ากลาวน

“ไดรบการบรการทด คอเวลาจะนอน จะทานอาหารเรากมความสข ไมล าบากกสบายใจแลวตรงน มนกไมมอะไรมาเกยวของในใจ มเพอนกด ๆ มนกสบายใจเพอนไมมาขดใจอะไร”

(ผใหขอมลคนท 2 เพศหญง อาย 81 ป)

“มความสขด พเลยงเขากด ผอ.กด สงคมกด…เอาใจใสวาลกนองเขาเปนยงไง เขากใหพวกนดแล คลาย ๆ เขาเอาใจใสนะ คลาย ๆ วาดกนทว”

(ผใหขอมลคนท 5 เพศหญง อาย 64 ป)

“ศนยนกคอวมานของเราแลว...รมรน สบาย อากาศกด อะไรกด แลวอกอยางคอปลอดภยทสด ยงชวงนมนมเหตการณ ไมตองออกไปขางนอก”

(ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป)

53 “สถานท สงแวดลอมนกมนปลอดโปรง สถานทกวางเราสามารถมองตนไมอะไรได บรรยากาศด…เรากมความสขทเราไดเหนตนไมทเขยวชอมมสงประดบเลก ๆ นอย ๆ มน าพ ตนไมตนหญากตดเรยบรอย...เหมอนเราอยในสวนสาธารณะทเขาจดไวด... ทนความสขดานสงแวดลอมด...จตใจเราไดปลอดโปรง”

(ผใหขอมลคนท 7 เพศชาย อาย 75 ป)

3. การไดรบการตอบสนองดานปจจยพนฐาน การไดรบการตอบสนองดานปจจยพนฐาน 4 ปจจย ทผใหขอมลเหนวาท าใหผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราฯ มความสข ไมตองดนรนทจะหาสงสนบสนนตาง ๆ มาตอบสนองความตองการของตนเองดงตวอยางค ากลาวน

“เรากนอนมผาหม มหมอน มมง มเตยงนอน มยาสฟน แปรงสฟน สบถตว มพรอมทกสงทกอยางไมขาด ทางนเขากแจกให”

(ผใหขอมลคนท 1 เพศชาย อาย 75 ป)

“กคดวาทางนกดอยแลว ถาอยทบานกคงไมม อาหาร กบขาว ตองใชคาใชจาย ทนกไมตอง เพราะวาเขาเลยงดอย ทหลบทนอนกมผบรจาคให เราไมตองดนรนคะ ไมตองเดอดรอนเรองเงน”

(ผใหขอมลคนท 2 เพศหญง อาย 81 ป)

“คอวาเขาเลยงดแลเราด ไมวาการกนหรอการอย การรกษาตวกด เวลาเจบปวยเขากพาไปหาหมอ”

(ผใหขอมลคนท 3 เพศหญง อาย 69 ป)

4. การมภาพลกษณตอตนเองด/ภมใจในตนเอง และเปนทยอมรบของสงคม การทผใหขอมลมภาพลกษณตอตนเองด มความภาคภมใจในตนเอง และเปนทยอมรบของสงคม เปนอกปจจยหนงทท าใหเกดความสขไดในสถานสงเคราหคนชราฯ ดงตวอยางค ากลาวน

“ยายถอวาความคดยายประเสรฐ คดในใจนะไมไดไปบอกใครวาความคดยายประเสรฐ ยายภมใจ ภมใจมากเลย มอะไรเรากท าไป เรามความสขอะ”

(ผใหขอมลคนท 3 เพศหญง อาย 69 ป)

“เหมอนกบวาเวลาเราตดตองานอะไรแบบน เขามเทศกาลอะไร วนสงกรานตอะไรพวกน เขากจดใหผสงอายเราไปแสดงความคดเหน ออกไปแสดงอะไรดวย วนกอนกเทศกาลวนสงกรานตเขากขอใหไปประกวดนางนพมาศ…กไดรองอนดบหนง”

(ผใหขอมลคนท 6 เพศหญง อาย 67 ป)

54 5. การมเพอน การมเพอนเปนอกปจจยหนงทผใหขอมลไดสะทอนใหเหนวา การไดมาอยในสถานสงเคราะหน ท าใหผใหขอมลไดมเพอนสนท/เพอนรใจ/เพอนทปรกษาท าใหไมเหงาและไมรสกโดดเดยวดงตวอยางค ากลาวน “กนงคยกบเพอน คนแกดวยกนกคยเรองโนนเรองนตามประสาคนแกนะ”

(ผใหขอมลคนท 1 เพศชาย อาย 75 ป)

“กมตาเขาชวยปลอบใจ บอกวาอยาไปคดอะไร ปลอยไปซะ…กเวลาททกขยายกปรกษาเขา”

(ผใหขอมลคนท 5 เพศหญง อาย 64 ป) “เราพงคบกน 4 - 5 เดอนนเอง กอนหนาเปนปไมเคยสนใจ ไมเคยมองหนาไมสวย…กคอวาเขากบอกแลววาคณคบกนเปนเพอนกนเนยะมนกดอยางนงไดดแลชวยเหลอซงกนและกนนะเออ อะไรไมควรจะท านะ เตอนสตกไดนะ”

(ผใหขอมลคนท 7 เพศชาย อาย 75 ป)

6. การมความสมพนธทมความหมาย การทผใหขอมลไดสะทอนวาปจจยดานความสมพนธทมความหมาย มสวนท าใหเกดความสขไดขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราฯ ไมวาจะเปนความสมพนธกบบคลใดกตาม แตมนเปนสงยดเหนยวดานจตใจของผสงอาย เชนความสมพนธกบแฟน ความสมพนธกบบตร และความสมพนธกบผอ านวยการศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ เปนตน ดงตวอยางค ากลาวน

“มเพอน อยกนวางๆคยกบแฟนอะไรมง…มความสข กไมรสกยงไงอะ แตเรามความสขในใจ”

(ผใหขอมลคนท 4 เพศชาย อาย 77 ป)

“กไดมาอยใกลลก เดยวลกกมา ลกมาไมไดกโทรหาลก ไดเหนเขา เขาไดดเรากด ใจ...เพราะก าลงใจลก”

(ผใหขอมลคนท 8 เพศหญง อาย 64 ป)

“เพราะวาตาอยทน ตาไมไดอยคนเดยว เขาอยในใจตาตลอดเวลา” (ผใหขอมลคนท 9 เพศชาย อาย 74 ป)

“ผมกขอขอบคณผอ. และผมจะไมมวนลม...บญคณทผอ.ท าไว ผมกมก าลง มเรยวแรงทจะชวยผอ.ดวย”

(ผใหขอมลคนท 9 เพศชาย อาย 74 ป)

55 อภปรายผลการวจย

ผลจากการศกษาเรองประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ปรากฏขอมลทเปนประเดนส าคญในการน ามาอภปราย เพอน าไปสขอเสนอแนะอน ๆดงตอไปน

ความหมายของความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

จากการศกษาครงนเปนการศกษาถงความหมายความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ผใหขอมลไดใหความหมายเกยวกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต หมายถง เนนความสขดานจตใจและเปนความสขทมความแตกตางจากผสงอายทอยภายนอกสถานสงเคราะหคนชรา โดยผใหขอมลสะทอนออกมาเปน 6 ลกษณะ ไดแก (1) ความสขภายใตขอแม (กฎเกณฑ กฎระเบยบ) (2) การปลอดภาระ (3) การหลดพนจากความเครยด (4) ความสขใจ (5) ใจสงบ ไมมความทกข และ (6) พงพอใจกบชวตทเปนอย จากการศกษาครงนผใหขอมลไดใหความหมายทแตกตางไปจากการศกษาทผาน ๆ มา ซงยงไมพบวาในผลการศกษา ทผานมานน ผใหขอมลไดสะทอนความหมายออกมาในเรองของความสขทอยภายใตขอแม กฏเกณฑ กฎระเบยบตาง ๆขณะทอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต และความสขจากการปลอดภาระ หลดพนจากความเครยด อาจเนองจากผสงอายทเขามาพกอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใตนน เขามาพกอาศยดวยสาเหตทแตกตางกนออกไป ส าหรบบางคนเขามาพกอาศยดวยสาเหตจากปญหาในครอบครวท าใหผสงอายเกดความเครยด เมอเขามาพกอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราแลว ผสงอายไมตองประสบ กบเหตการณดงกลาว เปนการขจดตนตอของสาเหตทท าใหเครยดได จงท าใหผสงอายทเขามาพกอาศยนน มความสขมากขนเมอเทยบกบกอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ส าหรบบางคนทเขามาพกอาศยอยดวยสาเหตทไมอยากรบภาระของทางบาน ไมอยากเปนภาระใหกบผอน เมอเขามาพกอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราแลว ท าใหผสงอายมความสขมากขน เนองจากไมตองรบภาระตาง ๆ เชนเดม เพยงแครบผดชอบกบตวเองในการด าเนนชวตประจ าวนเทานน ในขณะทสถานสงเคราะหคนชราเปนสถานททตองรบเลยงดผสงอายหลายคน ทก ๆ คนเมอเขามาพกอาศยแลวจะตองอาศยอยรวมกน จงท าใหสถานทนจ าเปนตองมกฎระเบยบ มกฏเกณฑตาง ๆ เพอใหทกคนอยรวมกนได โดยไมท าใหเกดปญหา ผสงอายจงมการปรบตวใหเขากบกฎระเบยบ กฏเกณฑตาง ๆ เพอใหอยรวมกบคนอนไดอยางมความสข อาจเปนเพราะผสงอายมประสบการณชวตมากมายทผานมา จงท าใหการปรบตวนนท าไดงายขน และเมอสามารถปรบตวได จงท าใหผสงอายมความสขกบการอยรวมกนภายใตกฏระเบยบ กฎเกณฑดงกลาวได และจะเหนวาความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราเปนความสขทเกดจากใจ ทงนเนองจากผสงอายทมการเปลยนแปลงของสภาพรางกายไปในทางทเสอมลงเรอย ๆ มสภาพรางกายทเปนอปสรรคตอการด าเนนชวตบาง และ ยงอาศยอยในสถานททมขอจ ากด กฎเกณฑตาง ๆ ของสถานท ซงอาจจะมผลตอความสขของผสงอายได แตผสงอายสามารถทจะมความสขไดโดยความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราเปนเรองทเกดขนภายในจตใจ ซงสอดคลองกบการศกษาของ วทยากร (2550) ไดใหความหมายความสขวา

56 เปนอารมณทเกดขนหลายระดบตงแตความสบายใจเลกนอย จนถงมความเพลดเพลนใจ และจากการศกษาของ ชณตา, พมสภาว, ขวญตา, และรชน (2555) เรองทศนะของผสงอายไทยตอสขภาพจตตามแนววถพทธ ใหความหมายความสขวาเปนอารมณทเกดขนทงสขและทกขรวมทงความพงพอใจในชวต โดยความรสกเปนสขเกดจากความรสกสงบในใจ และยงมความพงพอใจในชวต จากการศกษาของ พศทธภาและอรญญา (2555) รายงานวาผสงอายทมภาวะทางจตสง ไดแก การมจตใจสงบสขซงประกอบไปดวย การมสตเทาทนอารมณตนเอง ยอมรบความจรงของชวต มการศกษาและปฎบตธรรมเพอใหมจตใจทสงบสข ส าหรบความสขทหมายถงการมความพงพอใจในชวตทเปนอย ตามทผสงอายไดสะทอนความหมายออกมานนเปนความรสกจากการทมความพงพอใจกบสภาพทเปนอยในปจจบน แมวาจะเปนสภาพความเปนอยในสถานสงเคราะหคนชรากตาม ซงสอดคลองกบงานวจยของ วรรณวสาข (2551) พบวาผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรามความสขจากการพงพอใจในชวตปจจบน ผสงอายเหนวาความสขความทกขอยทใจตวเอง ไมตองดนรน ไมตองขวนขวาย และแสวงหาความสขเทาทเปนไปได

วธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

ผลจากการศกษาผใหขอมลไดสะทอนวธการท าใหเกดความสข โดยสะทอนออกมาเปน 5 วธ ไดแก (1) การไมยดตด/รจกปลอยวาง (2) ท ากจกรรมทกอยางให เกดความสบายใจ (3) หลกเลยงความขดแยง (4) คดวาตนเองยงมคณคา และ(5) รจกการใหอภย สามารถอภปรายได ดงน ตามหลกความเชอของศาสนาพทธ สงทจะท าใหเกดความสขไดนนคอ การไดอยกบปจจบน รจกปลอยวางในสงทเกดขนแลว และสงทก าลงเกดขนในอนาคต ควบคมความอยากไดทไมมทสนสด รวมทงการหลกเลยงความขดแยง ไมใชความรนแรง ไมทะเลาะและใหใชหลกเวรยอมระงบดวยการไมจองเวร รจกการใหอภย ทงการใหอภยตนเองและใหอภยผอน (มงคล, ม.ป.ป.) ส าหรบการท ากจกรรมทกอยางใหเกดความสบายใจ เปนวธทท าใหผสงอายมความสข เนองจากกจกรรมชวยใหเกดความผอนคลาย มความเพลดเพลน ผสงอายจะมความสขเพมขนจากการเขารวมกจกรรมตาง ๆ ในระดบสง มความสขจากการไดเขารวมกจกรรมกบสงคม การท ากจกรรมทตนเองชอบ และท ากจกรรมรวมกบเพอนฝง (พศทธภา และอรญญา, 2555; สจตรา และนงนช, 2557) และการตระหนกถงคณคาในตนเอง กเปนอกวธการหนงทท าใหใหเกดความสขในผสงอาย เนองจากผสงอายเหนวาวธการคดวาตนเองยงมคณคา สามารถทจะชวยเหลอหรอท ากจกรรมตาง ๆ ไดเปนสวนชวยใหจตใจเกดความสขได สอดคลองกบการศกษาของ วรรณวสาข (2551) พบวาความสขจะเกดขนไดจากการก าหนดตนเองหรอเลอกท าอะไร เลอกด าเนนชวตไดดวยตนเอง สามารถตดสนใจการกระท าตาง ๆ ดวยตนเอง และรสกประสบความส าเรจในชวตท าใหเกดความรสกวาตนเองมศกดศรและมคณคาในชวต สอดคลองกบการศกษาของ สจตราและนงนช (2557) พบวาความสขทเกดจากการตระหนกถงคณคาในตนเองท าใหผสงอายมความสขอยในระดบสง เปนวธหนงทท าใหผสงอายมความภาคภมใจ ในสงทตนเองไดกระท า ท าใหมความคดวาตนเองยงมคณคา มความหมายยงสามารถชวยเหลอผอนได จงเปนวธการทเพมความสขใหผสงอาย

57 ปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

ผลจากการศกษาผใหขอมลไดสะทอนปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ออกมา 6 ปจจย คอ (1) การมกจกรรมใหเขารวม (2) การมสงแวดลอมทด (3) การไดรบการตอบสนองดานปจจยพนฐาน (4) การมภาพลกษณตอตนเองด/ภมใจในตนเอง เปนทยอมรบของสงคม (5) การมเพอน และ(6) ความสมพนธทมความหมาย ซงสามารถอภปรายผลได ดงน

การมกจกรรมใหเขารวม เปนปจจยทท าใหผสงอายมความสขจากการทเขารวมกจกรรมของทางศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย ซงจดใหมกจกรรมตาง ๆ ทหลากหลายใหกบผสงอายทงสขภาพกายและสขภาพจต ในขณะทพกอาศยอย ณ.สถานสงเคราะหคนชรา ท าใหผสงอายสวนใหญไดท ากจกรรมตาง ๆเหลานน ท าใหมความสขสนกสนาน ไมเหงา จงท าใหผสงอายเกดความสขขนซงสอดคลองกบการศกษาของ วทมา (2555) พบวาปจจยภายนอก และปจจยภายในทมผลตอความสขของผสงอายตอนปลาย เกดจากการใชเวลาในการปฎบตภารกจทางสงคมและศาสนา มอทธพลทงทางตรงและทางออมตอระดบความสขของผสงอาย ในท านองเดยวกนการศกษาของ พศทธภาและอรญญา (2555) พบวาประเดนของการท ากจกรรมตาง ๆ ในชวตเชนการท ากจกรรมรวมกบสงคม การท ากจกรรมรวมกบสมาชกในครอบครว การท ากจกรรมทตนเองชอบ การท ากจกรรมรวมกบเพอนฝง การท ากจกรรมตามภาระหนาทรบผดชอบ ท าใหผสงอายมความสขเพมขน ส าหรบการศกษาของ วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ, (2551) ยงพบอกวาการเขารวมกจกรรมกอใหเกดความสข เพราะท าใหผสงอายเกดความผอนคลาย ทงนการเขารวมกจกรรมกบเพอนรนราวคราวเดยวกนจะชวยใหผสงอายมสขภาพจตทด มความสข และการเขารวมกจกรรมของชมชน กยงชวยใหผสงอายมความเชอมนในตนเองทยงสามารถกระท าสงตาง ๆ ไดตามความสามารถทมอย สอดคลองกบการศกษาของ สจตราและนงนช (2557) พบวาความสข อนเกดจากการเขารวมกจกรรมของสถานสงเคราะหชวยใหผสงอาย มความสขอยในระดบสง ผสงอายจะรสกมความสขกบการไดเขารวมกจกรรมตาง ๆ มความสขทไดรบรางวล ไดยม ไดหวเราะ ผอนคลายความเครยด และยงสามารถท าใหผสงอายเกดการปรบตวอยรวมกนไดด นอกจากนกจกรรมนนทนาการกเปนสวนหนงของการท ากจกรรมทจะชวยเยยวยา และเพมคณภาพชวตของผสงอาย เนองจากกจกรรมนนทนาการนนเปนกจกรรมทชวยใหเกดความเพลดเพลน เกดความผอนคลาย สงผลใหผสงอายมความสข จากกจกรรมนนทนาการตาง ๆ ทผสงอายไดท ากจกรรมขณะอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย กลวนท าใหผสงอายมความสขได สอดคลองกบการศกษาของ กลพฤกษ (2555) พบวากจกรรมนนทนาการบ าบดเปนทางเลอกหนงทชวยในการเยยวยาและเพมคณภาพชวตของผสงอาย ซงมรปแบบกจกรรมนนทนาการทหลากหลายแตกตางกนไป และเนนการจดกจกรรมทมความเพลดเพลน สนกสนาน และจากการศกษาของ สพชชา (2551) เรองผลของโปรแกรมนนทนาการทมผลตอคณภาพชวตของผสงอาย พบวาผสงอายมความ พงพอใจตอโปรแกรมนนทนาการอยในระดบมากท สด และผสงอายมระดบคณภาพชวตดานสขภาพจตและสภาวะทางสงคมทดกวากอนการทดลอง ซงแสดงวาผสงอายมความสข มความ

58 เพลดเพลนกบกจกรรมนนทนาการ ดงนนการเขารวมกจกรรมนนทนาการ และกจกรรมตาง ๆ ดงไดกลาวขางตนจงเปนปจจยทท าใหผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรามความสขประการหนง การมสงแวดลอมทด/การบรการทด เปนอกปจจยหนงทสงเสรมใหผใหขอมลมความสขจากการทไดอยในสภาพแวดลอมทด มบรรยากาศด สงผลใหสขภาพจตดขน รวมถงการจดบรการตาง ๆ ทเหมาะสม การไดรบการบรการทดจากเจาหนาททดแล กสงผลใหผใหขอมลมความสขได สอดคลองกบมาตรฐานการจดสงแวดลอม สถานททมความปลอดภย ไมเปนอนตรายตอสขภาพ มการแบงพนทอยางเหมาะสม ทงมลานกจกรรม อ านวยความสะดวก แกผอยอาศย เปนมมออกก าลงกาย มมนนทนาการ มมพกผอน พนทสเขยว มสถานทรบประทานอาหารเปนสดสวน หรอมหองประกอบพธทางศาสนา (ส านกสงเสรมและพทกษสทธผสงอาย, 2555) นอกจากนการศกษาดานความตองการทพกอาศยและสงแวดลอมพบวาผสงอายตองการสภาพแวดลอมภายนอกตวบาน โดยเปนบานทมลานกวางไวส าหรบท ากจกรรม มโตะไม มตนไมใหญเพอใหความรมเงา (สกลย, 2557) ซงบรรยากาศของศนยฯนมความรมรน มตนไม สวนดอกไม และลานกจกรรมตาง ๆ เปนตน การไดรบการตอบสนองปจจยพนฐาน กเปนอกปจจยหนงทผสงอายตองการการไดรบการตอบสนองความตองการของตนเองในทก ๆ ดาน ซงสอดคลองกบการศกษาเรองทศนะตอการเปนผสงอายทมความสขของผสงอายในกรงเทพมหานคร พบวาปจจยขนพนฐานในการด าเนนชวตมความส าคญตอการมความสขในระดบมากทสด มคาเฉลยเทากบ 4.136 และใหความส าคญกบการมบาน/ทอยอาศย รองลงมาคอดานยารกษาโรค ล าดบตอมาคอดานอาหาร (วทธลกษณ, ศศพฒน, และภาวณ, 2551) นอกจากน ยงสอดคลองกบการศกษาของ สธรรม (2553) ทกลาววาความสขภายนอกมกจะสมพนธกบปจจยดานตาง ๆ ในการด ารงชวตการมปฎสมพนธกนระหวางมนษยดวยกน และความสขทเกดจากปจจยดานสงแวดลอม ซงประกอบดวยความสขจากการมปจจยส ทเพยงพอ และมความมนคงในชวต การมภาพลกษณตอตนเองด/ภมใจในตนเอง และเปนทยอมรบในสงคม ไมเพยงแตความสขทเกดจากปจจยภายนอกเพยงอยางเดยว แตผสงอายยงสามารถมความสขไดจากปจจยภายในทสงผลใหผสงอาย มความสข สอดคลองกบการศกษาของ สธรรม (2553) อธบายวาความสขเกดขนไดจากองคประกอบหลายอยาง ทงความสขภายนอกและความสขภายในซงความสขภายในเปนความสขทเกดขนภายในจตใจ ประกอบดวยความสขจากการมอสรภาพ ความภาคภมใจในตนเอง ความดงามและความสงบ และจากการศกษาของ ปยะกมลและบวทอง (2555) พบวาการไดรบการสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบความผาสกทางใจของผสงอาย ในดานการเปนสวนหนงของสงคม มความสมพนธกบความผาสกทางใจสงกวาดานอน ๆ ซงเปนการแสดงถงการเปนทยอมรบในสงคมจงท าใหผสงอายมความสข การมเพอน ซงมทงเพอนทสนท และไมสนท เพอนรใจ (แฟน) เพอนทปรกษา มสวนชวยใหผสงอายไมเกดความเหงา ไมรสกโดดเดยวขณะทอยในสถานสงเคราะหคนชรา ซงผสงอายคดวาการมเพอน ไดอยรวมกนกบเพอน คอยตกเตอนกน และท ากจกรรมตาง ๆ รวมกน มสวนท าใหเกดความสขไดเชนกน และการทมเพอนรใจหรอมแฟน ไมจ าเปนทตองอยดวยกน เพยงแคสามารถพดคย ปรกษากน ดแลกนกเพยงพอแลวซงสอดคลองกบเรองเพศสมพนธในผสงอายทอธบายวาเพศสมพนธในผสงอายไมไดหมายถงการมเพศสมพนธกนเทานน แตหมายถงการแสดงความใกลชด การแสดงความเอออาทรตอกน (ศรพนธ, 2554) และยงพบวา เพศสมพนธเปนการแสดงออกถงความ

59 รกผานการสมผสรางกายดวยการโอบกอด การจบหรอการแสดงออกทบงบอกถงความรก ความหวงใย ความเอออาทรทมตอกนแมไมมเพศสมพนธกนกตาม จะสงผลใหผสงอายมความสขและมความพงพอใจในชวต (พนธศกด, 2552) นอกจากนยงสอดคลองกบการศกษาของ สจตราและนงนช (2557) พบวาความสขอนเกดจากการสอสารกบเพอน ท าใหผสงอายมความสขในระดบสง จากการทเปนผสงอายทมนษยสมพนธด มการทกทาย พดคยกน มการสอสารกนด ลดความตงเครยดท าใหเกดบรรยากาศทอบอนในสถานสงเคราะหคนชรา การมความสมพนธทมความหมาย เปนความสมพนธระหวางบคคลของผสงอาย ทใชเปนทยดเหนยวดานจตใจ เชนความสมพนธกบแฟน ความสมพนธกบบตรหลาน และความสมพนธ กบผอ านวยการศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย ซงสอดคลองกบการศกษาของ ชณตา, และคณะ (2555) ทกลาววาผสงอายสวนใหญใชเครองยดเหนยวจตใจทเปนตวบคคลเปนหลกมากกวาศาสนา เครองยดเหนยวตวบคคลไดแก บตร หลาน สาม/ภรรยา รวมทงคนใกลชด และยงสอดคลองกบงานวจยอนๆทพบวาแรงสนบสนนทางสงคมมผลตอสขภาพจตของคนไทยดวย (Hengu domsub et al , 2007; Nanthamongkolchai et al , 2009) จากการวเคราะหขอมลการวจยเรองประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต สามารถสรปไดดงภาพดงน

ภาพท 1. ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

ความหมาย วธการ ปจจย ความสข หมายถงเนนความสขดานจตใจ โดยสะทอนความหมายออกเปน 6 ลกษณะไดแก 1. ความสขภายใตขอแม (กฎเกณฑ กฎระเบยบ) 2. การปลอดจากภาระ 3. การหลดพนจากความเครยด 4. ความสขใจ 5. ใจสงบ ไมมความทกข 6. พงพอใจกบชวตทเปนอย

1. การไมยดตด/รจกปลอยวาง 2. ท ากจกรรมทกอยางใหเกดความสบายใจ 3. หลกเลยงความขดแยง 4. คดวาตนเองยงมคณคา 5. รจกการใหอภย

1. การมกจกรรมใหเขารวม 2. การมสงแวดลอมทด 3. การไดรบการตอบสนองดานปจจยส 4. การมภาพลกษณตอตนเองด/ภมใจในตนเอง และเปนทยอมรบของสงคม 5. การมเพอน 6. การมความสมพนธทมความหมาย

สถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

ประสบการณความสขของผสงอาย

60

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

การศกษาครงน เปนการศกษาประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต เปนการวจยเชงคณภาพเชงปรากฎการณวทยาแบบเฮอรมนวตก มวตถประสงคเพออธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต สถานทในการศกษาคอศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ ท าการศกษาในผสงอายทพกอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย จ านวน 10 ราย มคณสมบตตามเกณฑทก าหนดไว เกบขอมลตงแตเดอน มนาคม–เดอน มถนายน 2558 โดยวธการสมภาษณแบบเจาะลก การสงเกตแบบไมมสวนรวม การบนทกเทป และการบนทกภาคสนาม ท าการแปลผลขอมลรายวนหลงจากเกบขอมลในแตละวน ตรวจสอบความตรงของขอมลทงในระหวางเกบรวบรวมขอมลและ หลงจากเกบรวบรวมขอมลเสรจ จากนนตรวจสอบความตรงอกครงกบอาจารยทปรกษา 2 ทาน ท าการวเคราะหขอมลทงหมดโดยประยกตใชแนวทางการวเคราะหของแวน มาเนน (van Manen, 1990) ซงสามารถสรปผลการวจยได ดงน

จากผลการวจยเรองประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต สามารถสะทอนประสบการณออกมา 3 เรอง ไดแก (1) ความหมายความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา (2) วธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชรา และ (3) ปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา

ความหมายความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา เปนความสขทเนนความสขดานจตใจและเปนความสขทมความแตกตางจากผสงอายภายนอกสถานสงเคราะหคนชรา โดยผใหขอมลสะทอนออกมาเปน 6 ลกษณะ คอ (1) ความสขภายใตขอแม(กฎเกณฑ กฎระเบยบ) (2) การปลอดภาระ (3) การหลดพนจากความเครยด (4) ความสขใจ (5) ใจสงบ ไมมความทกข และ(6) พงพอใจกบชวตทเปนอย

ในการสรางความสขดงกลาวผใหขอมลมวธการท าใหเกดความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชราซงไดสะทอนออกมา 5 วธ คอ (1) การไมยดตด/รจกปลอยวาง (2) ท ากจกรรมทกอยางใหเกดความสบายใจ (3) หลกเลยงความขดแยง (4) คดวาตนเองยงมคณคา และ(5) รจกการใหอภย นอกจากนการทผใหขอมลสามารถมความสขไดนนตองอาศยปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ผใหขอมลสะทอนออกมา 6 ปจจยหลกคอ (1) การมกจกรรมใหเขารวม (2) การมสงแวดลอมทด (3) การไดรบการตอบสนองดานปจจยพนฐาน (4) การมภาพลกษณตอตนเองด/ภมใจในตนเอง เปนทยอมรบของสงคม (5) การมเพอน และ(6) การมความสมพนธทมความหมาย ซงทงหมดนเปนประสบการณทผใหขอมลไดสะทอนออกมาเกยวกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต

61 ขอจ ากดในการวจย

ในการศกษาครงนพบวากลมผใหขอมลเปนกลมเฉพาะผสงอายทสามารถชวยเหลอตวเองได ซงผลการวจยทไดอาจจะไมสามารถอางองไปยงกลมผสงอายทอยในกลมทชวยเหลอตวเองไมได หรอชวยเหลอตวเองไดนอย และไมไดเปนตวแทนของผสงอายทอาศยอยในสถานสงเคราะหคนชราทงหมด

ขอเสนอแนะ

จากการศกษาเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต ผลการศกษาทคนพบผวจยมขอเสนอแนะเพอน าขอมลดงกลาวไปใชประโยชนในดานการบรการ ดานการศกษาพยาบาล และดานการวจยทางการพยาบาล ดงน

ดานการบรการ

เจาหนาททใหการดแลผสงอายทอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย สามารถน าผลการวจยทเกยวของกบวธทท าใหเกดความสขและปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราฯ จากการศกษาครงนไปเปนขอมลพนฐานในการสงเสรมการจดกจกรรมตาง ๆ เพอใหผสงอายทกคนไดมความสขเพมขน

ดานการศกษาพยาบาล

สถาบนการศกษาสามารถน าองคความรทไดจากการศกษาในครงน น าไปสอดแทรกในหวขอของการใหการพยาบาลผสงอาย หรอการดแลผสงอายเฉพาะกลม โดยเฉพาะสถานศกษาทเปดสอนเฉพาะทาง หรอเปดอบรมเฉพาะทางผสงอาย จะสามารถน าองคความรเกยวกบความหมายของความสข วธการท าใหเกดความสข และปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราไปใชประโยชนในการสอนนกศกษาไดเปนอยางมาก

ดานการวจยทางการพยาบาล

นกวจยทางการพยาบาลหรอผทสนใจการท าวจยสามารถน าผลการศกษาเกยวกบปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราไปใชในการสรางเครองมอเพอประเมนความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา ทมความเฉพาะแตกตางจากความสขของผสงอายทวไป และอาจจะน าไปพฒนาโปรแกรมการเสรมสรางความสขในผสงอายทอยในสถานสงเคราะหคนชรา รวมทงมการศกษาใหครอบคลมพนทอน ๆ ดวยเพอใหสามารถเหนความแตกตางของแตละพนท

62 เอกสารอางอง

กรมสขภาพจต. (2555). คมอโปรแกรม 16 สปดาหเพอพฒนาความสข 5 มต ในผสงอาย. กรงเทพมหานคร:

วทยพฒน. กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2553). พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546.

กรงเทพมหานคร: เทพเพญวานสย. กลพฤกษ พลศร. (2555). กจกรรมนนทนาการบ าบดทางเลอกหนงในการชวยเยยวยาผสงอาย.

วารสารคณะพลศกษา, 15(2), 1-6. คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. (2552). แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 พ.ศ. 2545-2564) ฉบบ

ปรบปรง ครงท 1 พ.ศ.2552. กรงเทพมหานคร: เทพเพญวานสย. ชณตา ประดษฐสถาพร, พมสภาว จนทนะโสตถ, ขวญใจ อ านาจสตยซอ, และรชน สรรเสรญ.

(2555). สขภาวะจตของผสงอายไทยตามแนววถพทธ. วารสารพยาบาลสาธารณสข, 26(1), 69-79.

ชมพนท พรหมภกด. (2556). การเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย. ส านกวชาการ ส านกงานเลขาธการวฒสภา, 3(16), 1-19.

ชาย โพธสตา. (2552). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนพบลซซง.

ชตไกร ตนตชยวนช. (2551). ความสขในชวตของผสงอายในจงหวดระยอง. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.

นภาพร พมซอน, และสธดา สงหสต. (2552). วถชวตผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราบานบางแค 2. สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต มหาวทยาลยศลปากร, กรงเทพมหานคร.

ประภาพร มโนรตน. (2556). ผสงอายทอยตามล าพง: ผลกระทบและบทบาทสงคมกบการดแล. วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อตรดตถ, 5(2), 98-103.

ปยะกมล วจตรศร, และบวทอง สวางโสภากล. (2555). ความเปนปราชญ การสนบสนนทางสงคม และความผาสกทางใจของผสงอายในชมรมผสงอายวดสารอด เขตราชบรณะ กรงเทพมหานคร. วารสารสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 38(2), 139-151.

พนธศกด ศกระฤกษ. (2552). Elderly healthy sex. ในหนงสอรายงานการประชมวชาการ ประจ าป วทยาลยแพทยศาสตรกรงเทพมหานครและวชรพยาบาล. (หนา 162-167). กรงเทพฯ: สหประชาพาณชย.

พศทธภา เมธกล, และอรญญา ตยค าภร. (2555). ประสบการณการสงวยอยางประสบความส าเรจในผสงอายทมสขภาวะทางจตสง: การวจยเชงคณภาพ. วารสารพฤฒาวทยาและเวชศาสตรผสงอาย , 13(2), 15-24.

เพชรนอย สงหชางชย. (2552). หลกการและการใชวจยเชงคณภาพส าหรบทางการพยาบาลและสขภาพ. สงขลา: ชานเมองการพมพ.

ภรมย เจรญผล. (2553). ศกษาวเคราะหหลกพทธธรรมทใชในการด าเนนชวตของผสงอาย : กรณศกษาผสงอายในสถานสงเคราะห จงหวดนครปฐม. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

63 เภารตน ยพกรณ . (2553). ความสขของผสงอายในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานบางแค.

วทยานพนธ ศกษาศาสตรมหาบณฑต (สงคมศาสตรเพอการพฒนา) .มหาวทยาลยราชภฎจนทรเกษม, กรงเทพมหานคร.

มงคล กรชตทายาวธ. (ม.ป.ป.). ความสขจากหนงสอ Time magazine (เรองท 956) คนจาก http://www.mongkoldham.com/text%5CsanRMC_956.pdf

รศรนทร เกรย, ประเวช ตนตพวฒนสกล, และเรวด สวรรณนพเกา. (2553). ความสขของคนไทย: การด าเนนชวตอยางมคณธรรม จตวญญาณและความภมใจในตนเอง. วารสารสขภาพจตแหงประเทศไทย, 18(2), 71-85.

รศรนทร เกรย, วรชย ทองไทย, และเรวด สวรรณนพเกา. (2553). ความสขเปนสากล. (พมพครงท 1). นครปฐม: จรสสนทวงศการพมพ.

รศรนทร เกรย. (2555). ความสข:การวดเชงอตวสย. วารสารประชากร, 4(1), 111-127. ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร: นาน

มบค พบลเคชนส. วรรณวสาข ไชยโย. (2551). ทรรศนะเรองความสขในผสงอาย: กรณศกษาบานวยทองนเวศน. สาขาวชา

ปรชญาและศาสนา ภาควชามนษยศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม , เชยงใหม.

วทธลกษณ จนทรธนสมบต, ศศพฒน ยอดเพชร, และภาวณ อามาตยทศน. (2551). ทศนะตอการเปนผสงอายทมความสขของผสงอายในกรงเทพมหานคร กรณศกษาศนยบรการสาธารณสข 40 บางแค. วารสารพฤฒาวทยาและเวชศาสตรผสงอาย, 9(2), 47-53.

วทมา ธรรมเจรญ. (2555). อทธพลของปจจยภายนอกและปจจยภายในทมผลตอความสขของผสงอาย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต (สถตประยกต) คณะสถตประยกต สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร.

วทยากร เชยงกล. (2550). ความรก การสรางสรรค และความสข. กรงเทพมหานคร: โรงพมพสายธาร. วไลวรรณ ทองเจรญ. (2554). ศาสตรและศลปการพยาบาลผสงอาย. กรงเทพมหานคร: โครงการต ารา

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล. วณา เทยงธรรม. (2547ก). การวจยเชงปรากฏการณวทยาตามแนวคดของ Heidegger. วารสารพยาบาล สาธารณสข, 18(1), 70-78. วณา เทยงธรรม. (2547ข). การเกบขอมลและการวเคราะหขอมลในการศกษาเชงปรากฏการณวทยา. วารสารพยาบาลสาธารณสข, 18(2), 97-108. ศรพรรณ รกษาภกด. (2553). คณภาพชวตของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราวยทองนเวศน.

วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต (เศรษฐศาสตรการเมอง) มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ศรพนธ สาสตย. (2554). การพยาบาลผสงอาย : ปญหาทพบบอยและแนวทางในการดแล. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร: แอคทฟ พรนท.

ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ. (2554). รายงานการประเมนตนเอง (SAR). ส านกบรการสวสดการสงคม กรมพฒนาสงคมและสวสดการ. ยะลา: ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอายบานทกษณ.

64 สกลย สมนานสรณ. (2557). ศกษาความตองการรปแบบทพกอาศยและสงแวดลอมทางกายภาพ

บรเวณรอบทพกอาศยส าหรบกลมผสงอาย. วารสารธรกจปรทศน, 6(2), 75-89. สกลรตน อษณาวรงค. (2551). ความสข. วารสารศนยบรการวชาการ, 16(3), 43-46. สถาบนวจยประชากรและสงคม. (2555). สขภาพคนไทย 2555: ความมนคงทางอาหาร เงนทองของ

มายา ขาวปลาสของจรง. สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. สถาบนวจยและพฒนาผสงอาย. (2552). สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2551. กรงเทพมหานคร: ทควพ. สถาบนวจยและพฒนาผสงอาย. (2553). สถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2553. กรงเทพมหานคร: ทควพ. ส านกสงเสรมและพทกษสทธผสงอาย. (2555). มาตรฐานบานพกผสงอาย. ส านกสงเสรมและพทกษ

สทธผสงอาย ส านกสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชนผดอยโอกาส และผสงอาย กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. กรงเทพมหานคร : ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.

สจตรา สมพงษ, และนงนช โรจนเลศ. (2557). ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม. วารสารพยาบาลต ารวจ, 6(1), 204-218.

สธรรม นนทมงคลชย, ชตไกร ตนตชยวนช, โชคชย หมนแสวงทรพท, และพทยา จารพลผล. (2552). ปจจยทมอทธพลตอความสขในชวตของผสงอายหญง จงหวดระยอง ประเทศไทย. วารสารจดหมายเหตทางแพทย, 92(7), 8-12.

สธรรม นนทมงคลชย. (2553). ผสงอายไทย: สถานการณสขภาพและการพฒนาความสข. วารสารสาธารณสขศาสตร, 40(1), 101-111.

สพชชา ชมภาณ. (2551). ผลของโปรแกรมนนทนาการทมตอคณภาพชวตของผสงอาย. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (นนทนาการ). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

อภชย มงคล, ทว ตงเสร, พเชฐ อดมรตน, วชน หตถพนม, ภสรา เชษฐโชตศกด, และวรวรรณ จฑา. (2547). รายงานการวจยการพฒนาและทดสอบดชนชวดสขภาพจตคนไทยฉบบใหม. ขอนแกน: พระธรรมขนต.

อรวรรณ แผนคง. (2553). การพยาบาลผสงอาย. (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: ธนาเพรส จ ากด. อรพร อสระเสนย. (2549). ความสขและความสามารถในการเผชญปญหาของกลมครอาสาสมครใน

พนทประสบภยสนาม. การคนควาอสระปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

อมพร เบญจพลพทกษ, กาญจนา วณชรมณย, และพรรณ ภาณวฒนสข. (2555). คมอความสข 5 มตส าหรบหรบผสงอาย. นนทบร: บยอนด พบลสชง.

อญญา ปลดเปลอง. (2557). การวเคราะหขอมลเชงปรากฏการณวทยา. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข, 23(2), 1-10.

อารวรรณ อวมตาน . (2553). การวจยเชงคณภาพทางการพยาบาล Qualitative research in nursing. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Creswell, J. W. ( 2007) . Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). Thousand Oaks, California: Sage. pp. 57-58.

Eliopoulos, C. (2014). Gerontological nursing (8nd ed.). Philadelphia : Wolters Kluwer Health/ Lippincott Williams & Wilkins.

65 Hengudomsub, P., Koedbankham, J., & Kangchai, W. (2007). Physical health and

psychological well-being in Thai older adult: Social comparison as a meditor. Journal of Science and Technology and Humanities, 5(1-2), 43-55.

Koch, T. (1995). Interpretive approaches in nursing research: The influence of Husserl and Heidegger. Journal of Advanced Nursing, 21(5), 827-836.

Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Newbury Park: Sage. Nanthamongkolchai, S., Tuntichaivanit, C., Munsawaengsub, C., & Charupoonphol, P.

(2009). Factors influencing life happiness among elderly female in Rayong province, Thailand. Journal of the Medication Association of Thai, 92 (7), 8-12.

Saxon, S. V., Etten, M. J., & Perkins, E. A. (2015). Physical change & aging a guide for the helping profession (6nd ed.). New York, NY: Springer.

Streubert, H. J., & Capenter, D. R. (2003). Qualitative research in nursing advancing the humanistic imperative (3rd ed.). Philadelphia: Lippincott William & Wilkins. pp. 60-62.

Van Manen, M. (1990). Researching lived experience human science for an action sensitive pedagogy. New York: State University New York Press.

66

ภาคผนวก

67

ภาคผนวก ก แบบบนทกขอมลสวนบคคล

แบบบนทกขอมลสวนบคคล ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย √ ลงในชอง ( ) ตามสภาพความเปนจรงของทาน ขอมลเกยวกบปจจยสวนบคคล

1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย..............ป 3. ศาสนา ( ) พทธ ( ) อสลาม ( ) ครสต ( ) อนๆ ระบ............... 4. สถานภาพสมรส ( ) โสด ( ) ค ( ) หมาย ( ) หยา ( ) แยกกนอย 5. จ านวนสมาชกในครอบครวกอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ( ) 1-2 คน ( ) 3-5 คน ( ) มากกวา 5 คน 6. ระดบการศกษา ( ) ไมไดรบการศกษา ( ) ประถมศกษา ( ) มธยมศกษา ( ) ประกาศนยบตร/อนปรญญา ( ) ปรญญาตร ( ) อนๆ ระบ............... 7. ภมล าเนาเดม ระบ................................................... 8. อาชพกอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ระบ…………………………………………………

9. รายไดกอนเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ( ) ไมมรายได ( ) นอยกวา 1,000 บาท ( ) 1,000 - 3,000 บาท ( ) 3,001 – 5,000 บาท ( ) 5,001 – 10,000 บาท 10. โรคประจ าตว ระบ…………………………………ระยะเวลาทเปน…………… การรกษาในปจจบน…………………………………………………………….

68 11. ภาวะสขภาพของทานเมอเปรยบเทยบกบผอนในปจจบนเปนอยางไร ( ) ใกลเคยงกน ( ) แขงแรงมากกวา ( ) แขงแรงนอยกวา 12. ระยะเวลาทเขาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ........ป 13. เหตผลของการเขามาพกในสถานสงเคราะหคนชรา ระบ……………………………

14. ความสมพนธกบครอบครว ไดแก การมบตรหลานหรอสมาชกในครอบครวมาเยยม ระหวางทผสงอายพกอยในสถานสงเคราะหคนชรา ในชวงระยะเวลา 1 ป

( ) มาเยยมสม าเสมอ ระบ…………………..ครง ( ) ไมเคยมาเยยมเลย 15. สมาชกในครอบครวคนใดทมความสมพนธกบทานมากทสด ( ) บตร ( ) ภรรยา/สาม ( ) พ/นอง ( ) หลาน ( ) อนๆ……… 16. การเขารวมกจกรรม ( ) เขารวมกจกรรม ( ) ไมเคยเขารวมกจกรรม 17. ประเภทของกจกรรม ( ) กจกรรมกลม ( ) กจกรรมเดยว 18. ผลการประเมนระดบความสข ระบ..............................

69 ภาคผนวก ข แนวค าถามเกยวกบประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา 1. อยากใหคณชวยใหความหมายของค าวา “ความสขขณะอยในสถานสงเคราะหคนชรา” ในมมมองของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา - คณคดวาความสขคออะไร เปนเปนอยางไร - ความรสกมความสขในขณะนน เปรยบไดเหมอนกบอะไร 2. อยากใหคณชวยเลาประสบการณความสข ตงแตเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชรา และล าดบเหตการณทคณรสกวามความสขมากทสด - คณคดวาตงแตเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชราคณมความสขไหม - ถาตอบวามความสข คณมความสขแบบไหน กรณาเลาเหตการณทท าใหคณมความสขทไดประสบมาวาเปนอยางไร - ถาตอบวาไมมความสข กรณาเลาเหตการณทไมมความสขทไดประสบมาวาเปนอยางไร - นอกจากเหตการณนแลว ยงมเหตการณ อนๆอกไหม (ถามซ า : ความรสก/เปรยบเทยบ/ยกตวอยาง) - ความสขทเกดขนขณะอยในสถานสงเคราะหคนชรา ตางจากกอนทคณเขามาอยทนไหม ถาตางตางกนอยางไร ความสขกอนเขามาอยทนเปนอยางไร 3. อยากใหคณชวยเลาถงวธการทท าใหเกดความสขในขณะทอยในสถานสงเคราะหคนชรานวาเปนอยางไรบาง 4. อยากใหคณชวยบอกถงปจจยทท าใหคณมความสขเพมขนหรอปจจยใดทท าใหคณมความสขนอยลงตงแตเขามาอยในสถานสงเคราะหคนชรา เพราะอะไรถงคดเชนนน

70

ภาคผนวก ค แบบฟอรมบนทกขอมลภาคสนาม

ผใหขอมลรายท........สมภาษณครงท........... ชอ (สมมต)...................วนทสมภาษณ........................เวลา......................สถานท....................... 1. สงแวดลอมและบรรยากาศในการสมภาษณ ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ 2. พฤตกรรมของผใหขอมล ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... 3. ปญหาและอปสรรคทเกดขนขณะสมภาษณ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ 4. การวางแผนในการสมภาษณครงตอไป ............................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................

…………………………. ผบนทก

71

ภาคผนวก ง ตวอยางการจดการขอมล

เนอหาจากการถอดเทป Code 1 Code 2 Code 3

Q1 : คณตาคดวาความสขของคณตาตงแตมาอยในสถานสงเคราะหคนชรานเปนอยางไรบางคะ A1 : ความสขออ คอไดความสขมทกดาน ตอนอยทบานเรามปญหา ไมใชปญหาไรนะ คอวามปากมเสยง หรอวาอยรวมกนไมได พอมาอยทนเร าก ห ม ด ป ญ ห าต ร งน น แ ล ว ก ส ถ าน ท สงแวดลอมนกมนปลอดโปรง สถานทกวางเราสามารถมองตนไมอะไรได บรรยากาศด เหมอนเวลามคนเขามา คณะดบเพลงเขามานง เขานงอยทหลงตกนอนเขาบอกวาทนอยางกบอยรสอรท แตนนเขามาเจอนานๆท แตเราเจออยทกวนเรากมความสขทเราไดเหนตนไมทเขยวชอม มสงประดบเลกๆนอยๆ มน าพ ตนไมตนหญากตดเรยบรอย มนกเจรญหเจรญตาเหมอนเราอยในสวนสาธารณะทเขาจดไวดๆอะนะ ทพกผอนกด เกาอกมน ง ทนความสขดานส งแวดลอมกด ความสขดานจตใจทวาเราไดปลอดโปรง เราไมตองมานงฟงนงเถยงเหมอนทบาน แตวามนตองมนดหนอยทเราตองปรบตวใหเขากบเพอน เพราะเรามาจากหลากหลายท เรากสนทกบบางกลมบางคนทเราคยกนรเรอง คยกนเขาใจ ดานไหนอกความสขดานอาหาร มนกสะดวกสบาย 7.30 เรากมถาดมา กนขาวตมเสรจเรยบรอย ถงจะไมอรอยเหมอนกบเราตองการกนอะไรแตกกนได มอเทยง 11.30 กมกบขาวเราทานไดสบายๆ ตอนเยน 4 โมงครงอาหารเยน อยบานไมเปนเวลาแบบนหรอก ดๆลกกบอกวาอาวพอไปตกขาวเอาตะในครวโนน (หวเราะ) แตทนไม เขาเตรยมกบขาวเรยบรอยแลวเราเพยงแคถอถาดไปกนไดเลย

ตอนอยทบานเรามปญหา พอมาอยทนเรากหมดปญหาตรงนน

C7P16L3-5

สงแวดลอมนกมนปลอดโปรง บรรยากาศดC7P16L6-7 เรากสนทกบบางกลมบางคนทเราคยกนรเรอง คยกนเขาใจ

C7P16L17-18 ดานอาหาร มนกสะดวก สบาย มกบขาวเราทานไดสบายๆ

C7P16L19-22

ความสขจากการหมดปญหาทเปนสาเหตทเขามาในสถานสงเคราะหคนชรา บรรยากาศด มเพอนทรใจ ไดรบการบรการดานอาหาร

ความหมายความสขในสถานสงเคราะหคนชรา ปจจยทเกยวของกบความสขในสถานสงเคราะหคนชรา ปจจยทเกยวของกบความสขในสถานสงเคราะหคนชรา ปจจยทเกยว ของกบความ สขในสถานสงเคราะหคนชรา

Q2 : แลวดานอนๆมอกไหมคะ ไมเครงครด ไมมการบงคบ

72 เนอหาจากการถอดเทป Code 1 Code 2 Code 3

A2 : ในดานกฎระเบยบเขากไมเครงครดมากมาย แตเราอยาท าอะไรทมนไมเหมาะสมกบสถานทกโอเคแลว ตองใชจตส านกอะนะ

C7P16L27

Q3 : ทคณตาบอกวาอยาท าอะไรทไมเหมาะสมหมายถงอะไรนะคะ A3 : ระเบยบเขากไมไดเครงครด แตเราอยาไปท าอะไรเชน เสยงดงในทนอนมนกเปนธรรมดาใชไหม ตนเชามากจดทนอน ผาปทนอนใหด คลมเตยงใหเรยบรอย มนกเปนกฎระเบยบของเขา กโอเค ไมมอะไร หองน ากชวยกนดแลอยาใหสกปรกเลอะเทอะ แตอนนเราตองจ ายอมอะนะคนชราบางคนสมองเขาเสอมแลวอะ

ระเบยบเขากไมไดเครงครด

C7P16L32

ไมมการบงคบ

Q4 : ตองจ ายอมทคณตาบอกหมายความวาอยางไรคะ A4 : กบางทเขาท าสกปรกบางนะ เราตองยอม รบวาเขามความบกพรองทางสมองแลวอะทจะรบผดชอบกบเรองน เขาบอกวาเขาไมท าทอะ อนนเคยคยกบนกสงคมนะกลงความเหนวาบางคนเขามบกพรองทางสมองแลว บางทเขาไมรวาท าอะไรไปแลว เรากอะลมอลวย เรากมความสขแลว มความสขมาก

บางทเขาไมรวาท าอะไรไปแลว เรากอะลมอลวย

C7P17L7-8

ยอมรบความผดปกตของเพอนได

Q5 : แลวอยางหนงทท าใหคณตามความสขคอการมเพอนสนทดวยไหมคะ A5 : ใช กม มเพอนสนท เมอกอนกมเพอนผชายเหมอนกน แตสนทกบยาย

มเพอนสนท

C7P17L12 การมคนสนท ปจจยทเกยว

ของกบความ สขในสถานสงเคราะหคนชรา

Q6 : เพราะอะไรถงสนทกบยายคะ แลวไดมการท ากจกรรมอะไรรวมกนบาง A6 : กเราเลนเปตอง คยกนแลว คยกนเรองอดตบาง เรากตางมปญหาคลายๆกน คยกนไปคยกนมา เออ...มนก คนโนนมอะไรทไมสบายใจเรองครอบครว คนนก..เออ มอะไรคลายๆกน ปญหาคลายๆกนกเลยเขาใจกน คยกนสนก เรากไมใชคนทไฮโซหรอคนทมการศกษาสงสงอะไรอยางงเรากกนได คยกนได

เขาใจกน คยกนสนก

C7P17L19-20

มเพอนทรใจ ปจจยทเกยวของกบความสขในสถานสงเคราะหคนชรา

Q7 : คณตาสามารถเปรยบเทยบความสขของการ ชวตหลดพน ความสขจาก ความหมาย

73 เนอหาจากการถอดเทป Code 1 Code 2 Code 3

อยทสถานสงเคราะหคนชรานไดกบอะไรบาง A7 : เปรยบเทยบคอวา ชวตหลดพนจากพนธะ กรณทจะตองครองชวตดวยตวเองจากภายนอก หลดจากพนธะอนนนมาอยแบบ เขาดแลเราด หลดภาระจากตวเอง ไมวาจะเจบปวยกพาไปรพ. ไปหาหมอเรากใชสทธ 30 บาท เขากอ านวยความสะดวก จดการอะไรให

จากพนธะ

C7P17L24 การหลดพนจากปญหา

ความสขในสถานสงเคราะหคนชรา

Q8 : เขาในทนตาหมายถงทไหนคะ A8 : เขากทนแหละ เขาดแลทกอยาง เราหลดพนจากตวเองเกอบทกดานอะ เรามชวตอยเพอดโลกทสวยงามเทานนแหละ เรากเลยสบาย ตาถงไดมสภาษตในใจไงวา ตอใหเอาเงนนบแสนมาแลกกไมไป ใหเงนสกแสนกลบไปนอนบานกไมไป

เขาดแลทกอยาง เราหลดพนจากตวเองเกอบทกดาน

C7P17L30-31

ไดรบการดแลทด

ปจจยทเกยวของกบความสขในสถานสงเคราะหคนชรา

Q9 : แลวมอยางอนอกไหมคะ A9 : ถาเปรยบเทยบในบานเรากมสถานภาพทดพอสมควรแหละนะ ถาอยบานวนๆกเหนแตฝาผนง ไมไดออกไปไหนมาไหน จะออกไปไหนกตองขนรถเมล แตเรากไปไมไดรถเยอะ อายกมากแลวเรากจะใชบรการสาธารณะกไมไดตองใชบรการแทกซตลอดกไมไหว แตอยทนคาตกๆแค 20 บาท ออกไปไหนกได

Q10 : แสดงวาอยทนคณตาสามารถทจะออกไปไหน ท าอะไรไดมากกวาอยบานใชไหมคะ A10 : ใช จะออกไปไหนกได ยงแขงแรงไปไหนกได ไดทกเวลาทตองการยกเวนตอนกลางคนนะ หรอจะกลบไปเยยมบานกได กเขยนใบลา แตตองมระยะเวลา ไมขดของ ขอเมอไหรกไดไป ไมไดเครงครดอะไร ไมมอะ ไมเขมงวดอะไร เวลากลบไปบานอาทตย สองอาทตยกได

จะออกไปไหนกไดไมไดเครงครด ไมเขมงวด C7P18L7-10

มอสระ

Q11 : แลวคณตาไดกลบไปบานบางไหมคะ A11 : กกลบบางนานท ลกกใหกลบไปอยบาน แตไมละครบ เราตดทนแลว รสกวาไปเยยมไปเทยวได ถาใหไปอยยงๆ ยงไมถงเวลา ยงไมแกงอมแงมยงไมรจะไปอยทไหนด ถาแกชวยตวเองไมไดคอยวากน แลวลกกวาถามา ตอนนนกจะไมดถามากมากอน ตาบอกวาอยทนกได คนดแลกเยอะ เขา

ทนรบกบ

เหตผลทเขา

74 เนอหาจากการถอดเทป Code 1 Code 2 Code 3

กไมไดวาอะไร ถอวาจะวารายกไมใชคอเรารบไมไดบางอยาง เคยเปนหวหนาครอบครว เราเคยเปนผดแล เปนผปกครองในบาน เหมอนเปนผอ.อะ จะใหมาเปนพเลยงกไมได เรองอนกไมมอะไรมากแตเราแคทนรบกบความกดดนนไมได บางทกมบางนะ ค าพดทวาเขาอาจจะไมไดคดแตมนมผลตอจตใจเรา อยทนกไมมใครท ารายเราดานจตใจหน

ความกดดนนไมได C7P18L22 อยทนกไมมใครท ารายเราดานจตใจหน C7P18L24

พกในสถานสงเคราะหคนชรา ไมมสงทกระทบจตใจ

ความหมายความสขในสถานสงเคราะหคนชรา

Q12 : มอะไรทท าใหตารสกมความสขเพมขนบางไหมคะ A12 : มนกเนยะทบอกไป มนตดความรบผดชอบ อายมากแลวตดความรบผดชอบทตองมาดแลตวเองมากมาย แคดแลกจวตรประจ าตวเราแคนนเอง

มนตดความรบผดชอบ

C7P18L32

ไมมภาระทตองรบผดชอบ

ความหมายความสขในสถานสงเคราะหคนชรา

75

ภาคผนวก จ แบบฟอรมการพทกษสทธผใหขอมล

ดฉน นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ นกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ขณะนท าการศกษาวจยเรอง ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา การวจยครงนมวตถประสงคเพออธบายประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราและเพอศกษาปจจยทเกยวของกบความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา

ทานเปนบคคลทมคณสมบตตรงตามทผวจยเลอกศกษา คอ มอายตงแต 60 ปขนไป ทงชายและหญงทอาศยอยในศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย ไมมสขภาพกายและสขภาพจตทเปนอปสรรคตอการสมภาษณไดแก การสอภาษา การไดยนการมองเหน และการรบรสตปญญา ทานเปนบคคลส าคญทสามารถใหขอมลไดดทสด

ดฉนจงใครขอความรวมมอจากทานในการเขารวมการศกษาวจยดงกลาว โดยการใหขอมลในการสมภาษณแบบเจาะลก เลาประสบการณและความรสกตาง ๆ ของตนเองอยางลกซงและครอบคลมวตถประสงคการวจย ใชเวลาในการสมภาษณประมาณ 30-60 นาทตอครง และขออนญาตท าการบนทกเสยงการสนทนา ซงทานมสทธเขารวมหรอไมเขารวมกไดถาผใหขอมลตองการยตการสมภาษณ สามารถปฏเสธและถอนตวออกจากงานวจยไดกอนทการด าเนนการวจยจะสนสด โดยไมตองแจงเหตผลแตอยางใด ขอมลทไดไมมผลตอการด าเนนชวต การใชชวตอยในสถานสงเคราะหคนชราหรอเกดความเสยหายตอทานในเรองสวนตว โดยขอมลสวนตวของทานจะมผวจยคนเดยวเทานนททราบ ขอมลทได ผวจยจะน าไปอภปรายและสรปออกมาเปนภาพรวมซงในบทสมภาษณ บนทกตาง ๆ และการรายงานผลการวจยจะใชชอสมมตทงสน และใชในวตถประสงคของการศกษาเทานน หากทานมขอสงสยใด ๆ เกยวกบการศกษาวจยหรอกระบวนการตาง ๆ หรอความปลอดภยของการเขารวมในการศกษาวจย ใหทานตดตอผวจยโดยตรงคอ นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ หรอเบอรโทรศพท 084-3438067 เพอรบทราบขอมลตาง ๆ เกยวกบการวจยครงน หากทานยนดเขารวมวจยครงน โปรดลงนามในใบยนยอมเขารวมวจยน ขอขอบพระคณททานใหความรวมมอและสละเวลาอนมคาในการเขารวมวจยครงน

ขาพเจา เขาใจวตถประสงคของการวจยและขนตอนการวจยเรอง ประสบการณความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา จากนางสาวนรซาฮดา เจะมามะ โดยละเอยดแลว ขาพเจายนดเขารวมวจยครงน โดยไดลงนามเปนลายลกษณอกษรเปนทเรยบรอย

ลงชอ.....................................ผเขารวมโครงการวจย ลงชอ.......................................ผวจย (...............................................) (นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ) วนท.......เดอน................พ.ศ..........

ลงชอ..........................................พยาน (...............................................)

76

ภาคผนวก ฉ รายนามผทรงคณวฒ

ผชวยศาตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร จ.สงขลา

ผชวยศาตราจารย ดร. วราภรณ คงสวรรณ ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร จ.สงขลา

77

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวนรซาฮดา เจะมามะ รหสประจ าตวนกศกษา 5610421028 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ยะลา 2555

ทนการศกษา ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธ ประจ าปงบประมาณ 2558 บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ต าแหนงและสถานทท างาน ต าแหนงพยาบาลวชาชพ ปฏบตงานเปนอาจารยพยาบาล ประจ าภาควชาพนฐานการพยาบาล การพยาบาลผใหญ และผสงอาย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ยะลา อ.เมอง จ.ยะลา (พ.ศ. 2555-ปจจบน) การตพมพเผยแพรผลงาน นรซาฮดา เจะมามะ, วภาว คงอนทร, และจารวรรณ มานะสรการ. (2558). ประสบการณความสข

ของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในเขตภาคใต. วารสารการพยาบาล การสาธารณสข และการศกษา, 16(3), 83-99.