สิริวัฒน์ วงษ์ศิริ แมลงกินได้ ......แมลงก นได ทางเล อกในภาวะเก ดภ ยพ บ

สรวฒน วงษศร

วารสารราชบณฑตยสถานปท ๓๗ ฉบบท ๑ ม.ค.-ม.ค. ๒๕๕๕

125

แมลงกนได ทางเลอกในภาวะเกดภยพบต

สรวฒน วงษศร คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏร�าไพพรรณ

รทนา ทาปาส�านกวชาวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง

สทธพงษ วงศวลาศศนยวจยบงบอระเพด โครงการจดตงวทยาเขตนครสวรรค มหาวทยาลยมหดล

บทคดยอ

แมลงเปนสตวทมบรรพบรษและมววฒนาการมายาวนานกวา ๓๐๐ ลานป แมลงเปน

สตวทมมากทสดในโลก มชอวทยาศาสตรมากกวา ๑ ลานชนด ในจ�านวนนมทงแมลงทใหคณและ

ใหโทษ พบวามเพยง ๒,๐๐๐ ชนด ทเปนศตรท�าลายพชผลทางการเกษตร และเขามารบกวนชวต

ความเปนอยของมนษย หรออาจกอโรคใหกบมนษยได นอกจากนแมลงสวนใหญเปนแมลงทม

ประโยชนในดานตาง ๆ ทงในดานการเกษตร อตสาหกรรม ทางการแพทย และทส�าคญแมลงยงเปน

อาหารของมนษยทสบทอดกนมาตงแตในอดต จากการศกษาของนกวจยกลมตาง ๆ พบวา มแมลง

มากกวา ๕๐๐ ชนด ทเปนอาหารมนษย ซงไดแก ประเทศในแถบทวป เอเชย ออสเตรเลย แอฟรกา

อเมรกา และยโรป ส�าหรบประเทศไทยพบวาน�าแมลงมากกวา ๑๕๐ ชนด น�ามาเปนอาหาร เชน

แมลงดานา ตกแตน ดกแดหนอนไหม หนอนรถดวนหรอหนอนไมไผทอดกรอบ

ขณะทประชากรโลกพงเขาใกล ๗,๐๐๐ ลานคน องคการอาหารและเกษตรแหง

สหประชาชาต Food and Agriculture Organization (FAO) จงไดวางแผนสงเสรมแมลงใหเปน

อาหารส�าหรบคนทวโลก ดวยคณสมบตของแมลง มชวงชวตทสน สามารถเพมจ�านวนไดคราวละ

มาก ๆ ท�าใหแมลงปรบตวและเพมจ�านวนไดรวดเรวในระยะเวลาอนสน การเลยงแมลงเพอน�ามา

เปนอาหารจงเปนแนวทางหนงทจะชวยลดปญหาการขาดแคลนอาหารของมนษยไดอยางรวดเรว

ในภาวะวกฤต หรอประสบกบภยพบตทางธรรมชาต ทงนแมลงกนไดไมเปนเพยงอาหารทใหความ

อรอยเทานน จากการศกษาของหนวยงานตาง ๆ พบวา แมลงหลายชนดมคณคาทางโภชนาการสง

ประกอบดวย คารโบไฮเดรต ไขมน โปรตน และแรธาต ซงสามารถเปนอาหารทดแทนใหมนษยได

เปนอยางด

ค�ำส�ำคญ: แมลงกนได, ผง, หนอนไหม, หนอนไมไผ


The Journal of the Royal Institute of ThailandVol. 37 No. 1 Jan.-Mar. 2012

126

แมลงเปนสตวทมบรรพบรษมานานกวา ๓๐๐ ลานป และมววฒนาการมายาวนาน จากอดต

ถงปจจบนกลาวกนวาในอนาคตแมลงจะเปนอาหารแหลงโปรตนของมนษยและสตวอนๆ ดวยคณสมบต

ทมการเจรญเตบโตในชวงชวตทสนและมความสามารถในการเพมจ�านวนไดคราวละมากๆท�าใหแมลง

ปรบตวและเพมจ�านวนไดรวดเรวในระยะเวลาอนสน

ดวยเหตนแมลงเปนสตวทมทงปรมาณและจ�านวนชนดมากทสดในโลกมชอวทยาศาสตรมากกวา

1ลานชนดในจ�านวนนมทงแมลงทใหคณและใหโทษทเปนศตรท�าลายพชผลทางการเกษตรและเขามา

รบกวนชวตความเปนอยของมนษยมเพยง๘,๐๐๐ชนดหรออาจกอโรคใหกบมนษยไดนอกจากนแมลง

สวนใหญเปนแมลงทมประโยชนในดานตางๆทงในดานการเกษตรอตสาหกรรมทางการแพทยและท

ส�าคญแมลงยงสามารถน�ามาเปนอาหารของมนษยไดอกดวย(โครงการสารานกรม255๔)

มนษยสามารถรบประทานอาหารไดหลากหลาย นอกจากพชแลวยงมสตวอกหลายชนดทเปน

อาหารของมนษย รวมทงแมลงบางชนดทมนษยน�ามาเปนอาหารกนมาตงแตในอดต แมวาปจจบนจะม

อาหารมากมายหลายชนดทถกปรงแตงขนมาแตยงมชนพนเมองตางๆเกอบทวโลกนยมน�าแมลงมาเปน

อาหารแมลงมคณคาทางอาหารสงประกอบดวยไขมนโปรตนและคารโบไฮเดรตจงเปนอาหารทดแทน

ใหกบคนทองถนทอยในชนบทหรอชมชนทขาดแคลนอาหารไดเปนอยางด(FAO 2010)โดยเฉพาะในขณะ

ทประชากรโลกเพมขนอยางรวดเรวและเกดภยพบตขน

ขณะทประชากรโลกเพมขนใกล๗,๐๐๐ลานคนองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต

Food and Agriculture Organization (FAO)จงไดวางแผนสงเสรมแมลงใหเปนอาหารส�าหรบคนทวโลก

และมองวาการท�าฟารมแมลงเปนอกทางเลอกหนงในการเพมความมนคงทางดานอาหาร โดยมรายงาน

วาแมลงหลายชนดใหโปรตนและแรธาตตางๆไดแกโพแทสเซยมแคลเซยมแมกนเซยมเหลกสงกะส

ในปรมาณทสงนอกจากนยงมวตามนบและซอกดวย

ทวโลกรจกแมลงมากกวา 1,6๘1 ชนดทน�ามาใชเปนอาหาร ไดแก ประเทศทางแถบแอฟรกา

อเมรกาเอเชยตะวนออกออสเตรเลยรวมทงประเทศไทยส�าหรบประเทศไทยมแมลงมากกวา15๐ชนด

ทน�ามาเปนอาหาร โดยเฉพาะอยางยงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอถอไดวาเปนตนต�ารบ

ของการน�าแมลงมาบรโภคเปนอาหารโดยแมลงแตละชนดไดถกคดเลอกน�ามาเปนอาหารและยาจากการ

สบทอดกนมาตงแตบรรพบรษแมลงบางชนดพบไดเฉพาะถนบางชนดพบไดทวไปในประเทศในประเทศ

จนพบแมลงพวกหนอนทมเชอราเกดขนในตวหนอนเตมไปดวยเสนใยจนตวแหงแขงคนจนมความเชอวา

สามารถน�าไปท�าเปนยาบ�ารงก�าลงทางเพศได แมลงบางชนดสามารถน�ามาเพาะเลยงและหาซอไดตาม

ทองตลาดทวไปเชนแมลงดานาตกแตนดกแดหนอนไหมหนอนรถดวนหรอหนอนไมไผทอดกรอบ



12๗

ในประเทศจนมการบรโภคแมลงคดเปนมลคา 1๐๐ ลานดอลลารตอป เพราะแมลงมคณคา

ทางโภชนาการและคณคาทางเศรษฐกจ จงเหมาะทจะใหเกษตรกรเพาะเลยงเปนอาชพเสรม ส�าหรบใน

ประเทศไทยแมลงหลายชนดไดกลายเปนอาหารยอดนยมถงขนเปนอาหารประจ�าชาตเชนแมลงดานา

ซงน�ามาผสมในน�าพรกเปนอาหารประจ�าชาตมขายกนในตลาดทวไปทงสดและปรงส�าเรจนอกจากนยง

มแมลงชนดอนทขายสดๆและแปรรปเปนอาหารตางๆเชนน�าปลาทท�าจากตกแตนหนอนรถดวนหรอ

หนอนไมไผทอดกรอบขาวเกรยบจากดกแดไหมฯลฯ(Chen and Wongsiri 1998)

ตารางท ๑ชนดของแมลงกนไดทมรายงานในโลก

(Modify from FAO 2010)



12๘

คนในสงคมไทยนยมรบประทานแมลงสบทอดกนมายาวนานทงทางภาคเหนอและภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ จงเปนทยอมรบวาแมลงเปนอาหารโปรตนของชาวชนบทไทย จากรายงานของนกกฏวทยา

ไทยและจนพบวามแมลงทงหมดกวา๓๐๘ชนดทรบประทานไดและเปนทนยมมากเนองจากเปนแหลง

โปรตนทเหมาะส�าหรบสงคมทวไปทงในชนบทและในเมองซงจ�าแนกแมลงกนไดตามอนดบไดดงน

๑. กลมแมลงปอบานและแมลงปอเขม (Odonata)

แมลงกลมนมปกคหลงเทากบปกคหนาและมหนวดตวออนอาศยอยตามแหลงน�าจด เพศผและ

เพศเมยทโตเตมวยทวไปมลกษณะแตกตางจากตวพอตวแมทโตเตมวยทวไป เนองจากเพศเมย (ตวแม)

วางไขในแหลงน�าหรอตามพชน�า ลอกคราบประมาณ 1๐-15 ครงจงเปนตวเตมวย กนลกน�าและลก

ออดเปนอาหาร บางครงกกนพวกเดยวกนเอง ตวออนแมลงปอหายใจดวยเหงอกทอยบรเวณหาง ตว

ออนแมลงปอเคลอนไหวโดยการใชขาพายน�าและการพนน�าออกทางกนเหมอนไอพน เพอใหเองตวพงไป

ขางหนา ใชชวตอยในน�านาน 1-๓ ป จากนนจงขนจากน�ามาลอกคราบและผงปกเพอจะกลายเปนตว

เตมวยในเวลากลางคนจะกางปกไวไดแกพวกแมลงปอรงขนเมอปกแหงกสามารถบนไดคนไทยไดนยม

รบประทานโดยเฉพาะตวออนน�าไปทอดแกงหรอคว

แมลงปอเขม

แมลงปอบาน



129

๒. กลมตกแตน (Orthoptera)

แมลงกลมนมหนวดทคอนขางสน สวนใหญหนวด

จะสนกวาขนาดตว และมอวยวะสบพนธสน บางสายพนธ

สงเสยงไดเกดจากการถขาทซอนอยกบปกหรอทองหรอการ

กระพอปกอวยวะรบเสยงจะอยทสวนทองหลงแรกขาทซอน

อยของตกแตนจะยาวและแขงแรงเปนพเศษ เหมาะแกการ

กระโดด จรงอยทวามนมปก แตวาปกกซอนอย และกเปน

เพยงแผนบางทไมเหมาะทจะใชบน เพศเมยจะมขนาดใหญ

กวาเพศผ และมอวยวะสบพนธทสนกวาเพศผ พบตามไร

ขาวโพด ขาวฟาง บางชนดไมชอบแสงสวาง อาศยอยตาม

คนนาทงหญาออกจากรในตอนกลางคนเชนพวกตกแตน

จงหรด จงกง นยมน�ามาเสยบไมยาง ต�าน�าพรก หรอคว

ปจจบนเปนแมลงเศรษฐกจชนดหนงทสามารถท�ารายไดให

กบประชาชนหรอเกาตรกรผเลยง จงมการสงเสรมใหมการ

เพาะเลยงเพอเปนอาชพเสรมในหลายจงหวดเชนสกลนคร

ขอนแกนลพบรพจตรพษณโลกเชยงรายเชยงใหม

๓. แมลงกลมพวกมวน (Hemiptera)

แมลงดานา เปนแมลงท

ล�าตวใหญทสดในพวกมวนดวยกน

อาศยอยในน�า มล�าตวกวางและ

แบนเปนรปไข ขาค หนาเหมาะ

ส�าหรบจบสตวขาคกลางและหลง

แบนตรง มขนสน�าตาลคลมเปน

แผงดานหนงเหมาะส�าหรบวายน�า

แมลงดาพบไดตามสระหนองบง

กนแมลงและสตวน�าเลก ๆ เปน

อาหารโดยทวไปนยมน�ามาท�าเปนน�าพรกท�าใหมกลนหอมนารบประทานสามารถกนทงตวไดดวยเชน

ทอดคว



1๓๐

๔. กลมปลวก หรอแมลงเมา (Isoptera)

แมลงเมาเปนปลวกหนมสาวทโตเตมวยท�าหนาทสบพนธมปกบางใน2คปกคหนาและคหลง

คลายกนมากและยาวกวาล�าตว อาศยอยในรงใตตนไมหรอในดน มกออกจากรงในชวงหวค�าของวนท

ฝนตกในฤดรอน หลงจากผสมพนธแลวจะสลดปกทงเพอสรางรงใหม นยมน�ามาบรโภคโดยการคว นง

ท�าเมยงหรอกนตวเปนๆได

๕. กลมจกจน (Homoptear)

จกจนเปนแมลงขนาดใหญ

มปกคหนาใส เนอปกมความหนา

เทากนตลอดทงแผนปก ลกษณะ

สวนหวและอกกวางตากลมโตเหน

ไดชดเจนอยตรงมมสองขางของหว

ล�าตวเรยวเลกไปทางหาง เพศผม

อวยวะพเศษส�าหรบท�าเสยง สวน

ใหญใชสงเสยงเพอจบค พบไดตาม

ตนไมใหญไดแกพวกจกจนบรโภค

ดวยการทอดควหรอต�ากบน�าพรก



1๓1

๖. กลมผเสอ (Lopidoptera)

แมลงผเสอไหมเปนพวกทไดรบความนยมรบประทาน

มากทสด ในระยะดกแดของผเสอไหม ซงเปนผเสอกลางคน

ชนดหนงลกษณะตวสครมเมอกางปกออกมความยาวประมาณ

2นวล�าตวอวนตวเตมวยไมกนอาหารมอายสนเพยง2-๓วน

วางไขประมาณ๓๐๐-5๐๐ฟอง และจะตายหลงจากวางไข

ใชเวลาประมาณ1๐วนตวหนอนจะฟกออกมากนใบหมอน

เปนอาหารจนหมดอาย ๓5-๔๐ วนกจะเขาดกแด โดยจะท�า

รงไหมหอหมตวรงไหม เมอน�าไปตมและสาวเสนไหมออกแลว

จะเหลอตวดกแดทสามารถรบประทานไดโดยการน�าไปนงคว

ทอดแกงหรอน�ามาต�าน�าพรกนอกจากนนยงน�ามาแปรรปท�า

ขาวเกรยบไหมไดดวย มรสชาตเทยบเคยงไดกบขาวเกรยบกง

และขาวเกรยบปลาอรอยมาก

๗. กลมพวกดวง (Coleoptera)

แมลงในกลมนเปนแมลงปกแขงทมล�าตวเปนมนรปไข ไดแก ดวงมะพราว และดวง กนมลสตว

ตางๆมชอทองถนวาแมงกดจดวงขควายดวงขคนมหลายชนดทนยมน�ามารบประทานไดแก

กดจแดงมสวนหวอกปลองแรกและปกสด�าปนสมแดงทองสด�าเพศผอกปลองแรกมเขา

1อน

ภาพตวเตมวยดวงภาพตวหนอนดวง



1๓2

กดจหวาย สวนหวมลกษณะกลมแบนบาง คลายจาน หนวดแนบหกศอก ปากเปนแบบ

กดกนหวทองและปกมสน�าตาลเพศผมอกปลองแรกตดกบสวนหวและมเขา2อน

กดจเขาล�าตวสด�าหรอน�าตาลสวนหวมลกษณะโคงครงวงกลมขอบแบนบาง เพศผมเขา

โคงงอ1อนทสวนหนาอกปลองแรกมเขา2อน

กดจมมมสด�ามนทงตวหวมลกษณะแบนบางโคงรปครงวงกลมขา2คลกษณะคลายใบ

พายปกสด�ามลายขนานกนตามยาว

ดวงดงและแมลงเหนยงเปนแมลงปกแขงทอยในน�าดวงดงมแถบสเหลองมวๆ ทขอบปกซงอย

ทางดานขางของล�าตวดวงดงแตกตางกบแมลงเหนยงตรงทมหนวดยาวเปนเสนดายขาคหลง

ยาวกวาขาคอนๆ มลกษณะแบนและมขนเหมาะส�าหรบวายน�าโดยมากอาศยอยในบอสระ

นาขาวแมน�าล�าธารคคลองหนองบงตางๆและมกเอาศรษะดงลงเมอเกาะอยทผวน�า

แมงอนนหรอแมลงกนนเปนแมลงปกแขงทสวนใหญมสน�าตาลสขนาดบางๆแลวแตชนด

ล�าตวเปนรปไขลกษณะทส�าคญคอมปกคลมสวนทองยกเวนปลองสดทายมกพบอยตาม

ตนมะขามตะโกพทรามะมวงนอยหนาตนคนและตนเตงรงนยมน�ามาควต�าน�าพรกหรอแกง

แมลงเหลานนยมน�ามาปรงเปนอาหารโดยปนเปนน�าพรกควผดแกงเปนตน

๘. กลมมด ผง ตอ แตน (Hymenoptera)

รงผงมม

หนอนผง

ตวตอ

หนอนผง



1๓๓

แมลงกลมนนยมบรโภคกนอยางแพรหลายไดแก

มดแดง ไขมดแดง แมเปง โดยทวไปชาวบานจะรบประทานทงไขและตวออนหรอระยะดกแด

ของมดงานและนางพญามดหรอแมเปงชาวบานจงเรยกรวมกนวาไขมดแดงซงจะมลกษณะยาวรสขาว

ตวเตมวยมดงานเปนเพศเมยมสแดงยาวประมาณ1เซนตเมตรไมมปกมกานบนสนหลงและสวนทอง

ปลองท1และ2มลกษณะเปนปมปมมหนวดหกเปนขอศอกมดงานเหลานมหนาทสรางรงและเลยง

ตวออน นางพญาเปนตวเตมวยเพศเมยทมขนาดตวใหญกวามดงาน สวนใหญมล�าตวสเขยว มปกใส ท�า

หนาทผสมพนธและวางไขมกท�ารงบนตนไมโดยน�าใบไมหลายๆใบมาหอรวมกนเพอสรางรงและอาศย

อยภายใน นยมน�ามาท�าอาหารประเภทย�าหรอตมย�า เพราะมดแดงมรสเปรยวจากกรดฟอรมกทผลตขน

ไขมดแดงสามารถน�ามาทอดกบไขเจยวสวนนางพญาหรอแมเปงนยมน�ามาย�าควหรอท�าเมยง

แมลงมนหรอแมงมนเปนมดชนดหนงพบมากทางภาคเหนอโดยมดงานจะมตวขนาดเลกล�าตวส

สมออกน�าตาลกดเจบและคนมากนางพญามสแดงคล�าตวใหญมปกใสรสชาตมนนยมน�ามาบรโภคเปน

อาหารเรยกกนทวไปวา“แมงมน”เพศผมสเหลองปกใสตวเลกกวาเพศเมยไมนยมรบประทานเพราะ

มรสขมเรยกกนทวไปวา“แมงมนป”หรอ“แมงมนคา”ไขและตวออนของแมลงมนมลกษณะคลายไข

มดแดงมสนวลเรยกไขแมงมน(ตวออน)อยในดนลกประมาณ5๐เซนตเมตรไขแมลงมนทขดไดเมอ

น�ามาท�าความสะอาดโดยการลางและกรองสามารถน�าไปแปรรปเปนอาหารตางๆเชนแมงมนจอมคว

ผสมกบไขเจยวตมต�ากบน�าพรกแมลงมนเปนมดทมราคาแพงทสดเพราะปหนงจะจบไดเพยงฤดเดยว

คอปลายฤดรอนกอนฝนตกตวเตมวยจะออกมาเลนไฟแมลงมนยงไมสามารถเพาะเลยงไดตองจบมาจาก

ธรรมชาตเทานน

ผงมหลายชนด เชน ผงหลวง ผงมม ผงโพรง จดไดวาเปนแมลงทเกบน�าหวานจากดอกไม ม

หวอกและทองแยกกนชดเจนขาคหลงมอวยวะส�าหรบเกบละอองเกสรมปกใส2คมเหลกในทมพษ

ส�าหรบปองกนตวแตละตวสามารถตอยไดครงเดยวและตายหลงจากตอยศตรแลวอาศยอยรวมกนเปนรง

พบอาศยตามตนไมโพรงไมหรอหนาผาสงทงนขนอยกบชนดของผงนยมน�าน�าผงมาบรโภคและน�าตว

หนอนมาเจยวกบไขหอหมกย�าลาบหรอสามารถบรโภคสดไดทนท

ตอมลกษณะแตกตางกนตามแตละชนดและลกษณะการสรางรงตางกนเชนตอซบใบตอรงตอ

หวเสอตอหลมหรอตอโพรงโดยทวไปตอมลกษณะคลายผงแตมนสยดรายกวามปกใส2คมเหลกในทตาง

จากผงสามารถตอยศตรไดหลายครงอาศยอยรวมกนเปนรงสรางรงจากใบไมโดยน�าใบไมมาเคยวผสมกบ

น�าลายแลวท�าเปนแผนบางๆคลายกระดาษพบอาศยตามตนไมโพรงดนมกลาตวหนอนของแมลงชนด

อนมาเปนอาหารของตวออนนยมน�ามาบรโภคโดยเจยวกบไขควแกงผดหรอน�ามาบรโภคสดไดทนท



1๓๔

แตนมลกษณะเหมอนตวตอแตมขนาดเลกกวามปกใส2คใสมเหลกในทสามารถตอยศตรได

หลายครงอาศยอยรวมกนเปนรงสรางรงอยตามกงไมนยมน�าตวออนมาบรโภคสดๆ ทนทหลงจากตวตว

เตมวยบนออกจากรงหมด

แมลงมน(มด)

พลงง

าน(k

cal)

โปรต

น(g)

ไขมน

(g)

คารโบไ

ฮเดร

ต(g)

เหลก

(mg)

แคลเ

ซยม

(mg)

ฟอสฟ

อรส

(mg)

โปตส

เซยม

(mg)

วตาม

นB1

(mg)

วตาม

นB2

(mg)

ไนอา

ซน(m

g)แมลง

คณคาทางโภชนาการ

ตารางท ๒ คณคาทางโภชนาการทพบในแมลงและเนอสตวชนดตางๆตอน�าหนกสด1๐๐กรม

ตกแตนใหญ 95.7 14.3 3.3 2.2 3.0 27.5 150.2 217.4 0.19 0.57 6.67

ตกแตนเลก 152.9 20.5 6.1 3.9 5.0 35.2 238.4 237.7 0.23 1.86 4.64

แมลงตบเตา 149.1 21.0 7.1 0.3 5.4 36.7 204.8 197.9 0.31 3.51 6.85

กระชอน 125.1 15.4 7.1 1.7 41.7 75.7 254.1 267.8 0.20 1.89 4.81

ไขมดแดง 82.8 7.0 3.2 6.5 4.1 8.4 113.4 96.3 0.12 0.19 0.92

ดกแดไหม 98.0 9.6 5.6 2.3 1.8 41.7 155.4 138.7 0.12 1.05 0.89

แมลงดานา 162.3 19.8 8.3 5.5 13.6 43.5 225.5 191.7 0.09 1.50 3.90

เนอไก 110 20.8 2.4 0 1.2 11.0 214.0 - 0.15 0.16 7.90

เนอววไมมมน 150 20.0 7.2 0 3.0 9.0 171.0 - 0.07 0.34 6.70

เนอหมไมมมน 376 14.1 35.0 0 2.1 8.0 151.0 - 0.69 0.16 3.70

เนอหมตดมน 457 11.9 45.0 0 1.8 7.0 117.0 - 0.58 0.14 3.10

ทมา:กองโภชนาการ2530



1๓5

แมลงจดไดวาเปนแหลงอาหารทมคณคาทางโภชนาการและมสารอาหารประเภทโปรตนสง

สามารถใชเปนแหลงโปรตนหรออาหารเสรมใหแกชาวบานได โดยไมจ�าเปนตองเสยเงนจ�านวนมากเพอ

ซอเนอสตวตางๆมาบรโภคนอกจากนยงใหพลงงานไขมนและแรธาตตางๆโดยสามารถเปรยบเทยบ

คณคาทางโภชนาการระหวางแมลงกบเนอสตวในตารางท2

ตารางท ๓ : พลงงานและองคประกอบหลกของแมลงทกนไดในน�าหนกสด1๐๐กรม

ตารางท ๔ : สวนประกอบของกรดแอมโนชนดไมจ�าเปนในแมลงทกนได(มลลกรม/กรมโปรตน)

แมลง พลงงาน ความชน โปรตน ไขมน คารโบไฮเดรต

(กโลแคลอร) (กรม) (กรม) (กรม) (กรม)

จงโกรง 1๘๘ 6๗ 1๗.5 12.๐ 2.๔

จงหรด 1๓๓ ๗๓ 1๘.6 6.๐ 1.๐

ดกแดไหม 152 ๗๐ 1๔.๗ ๘.๓ ๔.๗

ตกแตนปาทงกา 15๗ 66 2๗.6 ๔.๗ 1.2

ตวออนของตอ 1๔๐ ๗๓ 1๔.๘ 6.๘ ๔.๘

แมลงกนน 9๘ ๗6 1๘.1 1.๘ 2.2

แมลงปอง 1๓๐ 69 2๔.5 2.๓ 2.๘

หนอนไมไผ 2๓1 6๗ 9.2 2๐.๔ 2.5

ทมา:กองโภชนาการ25๔๔

แมลง อารจนน ฮสทดน อะลานน กรดแอสพารตก กรดกลทามก ไกลซน โพรลน ซรน

จงหรด ๔5.๓๓ 15.๔๔ ๗๘.๐5 69.19 96.๘๐ ๔๗.19 ๔5.15 ๓5.๘6

ดกแดไหม 5๘.๗๘ ๓5.๓5 ๓9.๔1 ๘๘.๘๘ 1๐๗.๓๓ 29.66 ๔๔.๓๘ ๓๗.6๘

ตกแตนปาทงกา ๓6.๐2 1๓.5๓ 92.๗1 ๔๘.๗9 ๗6.๓6 ๔๘.๘5 ๔๘.๗1 2๓.๘๘

ตวออนของตอ ๔1.๐๔ ๓5.2๘ ๔๓.5๐ ๗9.6๓ 1๘๐.61 ๔๘.16 56.๗5 ๓.๘๐

แมลงกนน ๓2.๓1 16.1๐ 5๘.2๘ 61.16 9๗.55 52.๗5 ๔6.96 ๓1.๓๔

แมลงปอง ๔1.25 1๘.๘๓ 5๐.11 52.๐๐ 6๗.65 ๗๐.๘๓ 26.2๓ 25.๘๔

หนอนไมไผ ๔๗.๘๗ 2๓.26 ๓๗.๗๐ ๘๘.16 9๓.15 ๓2.๗2 ๔๐.๗๐ ๔1.๓๔

ทมา:กองโภชนาการ25๔๔



1๓6

อยางไรกตาม การบรโภคแมลงจะมทงการบรโภคสดและการบรโภคสก การบรโภคสดเปนการ

บรโภคแมลงดบๆ โดยไมผานความรอนใหสกเสยกอนซงอาจสงผลใหพยาธในแมลงเหลานนเขาสรางกาย

ไดและแมลงบางชนดอาจมสารพษทปนเปอนเปนอนตรายตอมนษยไดโดยเฉพาะดวงปกแขงตกแตนและ

ตวออนแมลงปอซงสามารถเปนพาหะของพยาธใบไมไดดวงประเภทตางๆ และแมลงปกแขงเปนตวพาหะ

ของหนอนพยาธโดยเฉพาะดวงทอาศยอยตามกองขควายซงจะท�าใหเกดพยาธสภาพบรเวณปากและลน

โดยจะอยบรเวณใตเนอเยอเหลานแมลงกนนและแมลงเหนยงสามารถท�าใหเกดโรคพยาธไดเชนกนโดย

ผปวยจะมอาการเปนแผลในล�าไส เนองจากพยาธชอนไชฝงในล�าไส บางครงอาจทะลได ท�าใหเกดเยอบ

ชองทองอกเสบจงหรดเปนพาหะของพยาธตวกลมท�าใหเกดอาการเกยวกบระบบทางเดนอาหารพยาธ

อาจจะเกาะอาศยตามกระเพาะล�าไสเลกและตบเพอดดเลอดเปนอาหารโดยผปวยจะมอาการเจบปวด

มากเมอพยาธเหลานมการเคลอนทไปยงบรเวณตางๆ ของระบบทางเดนอาหารท�าใหเยอบทางเดนอาหาร

อกเสบและมเลอดออกไดแมลงบางชนดอาจมพษจากเหลกในเพอปองกนตวไดแกผงตอและแตนโดย

ผทจะน�าแมลงเหลานมาบรโภคจะตองมความรและมทกษะในการเกบรงโดยตองมการรมควนและมชดท

สวมใสเพอปองกนการเขาตอยของแมลงเหลานไดซงหากไมมการปองกนทดอาจโดนตอยและเกดอาการ

แพจนถงขนเสยชวตไดโดยเฉพาะแมลงปกแขงเชนพวกดวงน�ามนมสารพษในตวแมลงเองถงแมวาจะ

น�ามาท�าใหสกแตไมสามารถสลายสารพษไดเมอน�ามาบรโภคจะมอนตรายถงเสยชวตได

ดงนน หากผบรโภคน�ามาบรโภคโดยไมผานการปรงใหสก แมลงหลายชนดทยงมความเปนพษ

และเปนพาหะน�าโรคตางๆจะน�าความเจบปวยมายงผบรโภคไดดงนนการปรงอาหารใหสกจงชวยใหผ

บรโภคปลอดภยจากสารพษไดในระดบหนงซงจะลดความเปนพษของแมลงความรอนจะชวยฆาเชอโรค

และพยาธกอนทผบรโภคจะน�ารบประทานตอไปอยางไรตามกผบรโภคจะตองรจกชนดของแมลงและทมา

ของแมลงทรบประทานไดดวย

ธรกจเกยวกบแมลงกนได

การสงเสรมใหมการเพาะเลยงแมลงกนไดอยางถกวธตงแตการคดเลอกพนธการเพาะเลยงการ

เกบการปรงอาหารตลอดจนการขายแมลงทปรงสกแลวกอใหเกดธรกจหลายอยางเชนกลมผหาแมลง

ผเพาะเลยง ผขายแมลงสด ผปรงหรอแปรรป ผขายแมลงแปรรป แมลงหลายชนดสงซอผานทาง

อนเทอรเนตไดแมลงบางชนดเชนหนอนรถดวนทอดเปนรายการอาหารในภตตาคารท�าใหผเกยวของม

รายไดอาจท�าเปนอาชพหลกหรออาชพเสรมราคาของแมลงกนไดแตกตางกนไปตามแหลงและชวงเวลา

เชนหนอนรถดวนสดหรอแชแขงขายสงกโลกรมละ2๐๐-5๐๐บาทหนอนรถดวนทอดขายกโลกรมละ

1,๐๐๐-2,๐๐๐บาทรานขายปลกแบงขายแมลงกนไดสดตามจ�านวนทผซอตองการขายตกแตนปาทงกา



1๓๗

ขดละ๓๐บาทตกแตนขาวขดละ2๐บาทแมลงดานาสดตวละ1๐บาทแมลงสะดงขดละ2๐บาท

ดกแดไหมขดละ2๐บาท

อยางไรกตามการท�าธรกจประเภทนผจบหรอผเพาะเลยงแมลงควรค�านงถงความปลอดภยของผ

บรโภครวมทงการทจบมาขายจะตองไมท�าลายธรรมชาตดงนนการสงเสรมการเพาะเลยงแมลงดงทกลาว

ไปแลวจะเปนวธการทปลอดภยทสด(ศนยวจยกฏวทยา255๓)

ผซอไปจ�าหนายผรบประทานควรเลอกแหลงผลตทเชอถอไดและเลอกรบประทานอยางเหมาะ

สมเพราะแมลงกนไดมหลายชนดบางชนดมโปรตนสงบางชนดมไขมนสงและการทอดกเปนการเพมไข

มนดวยดงนนถารบประทานมากเกนไปอาจเกดผลเสยตอสขภาพได

*************************



1๓๘

บรรณานกรม

กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 25๓๐. ตารางแสดงคณคาทางโภชนาการของ

อาหารไทยโรงพมพสามเจรญพานช(กรงเทพ)จ�ากด.กรงเทพ.

กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 25๔๔. ตารางแสดงคณคาทางโภชนาการของไทย

พมพครงท1กรงเทพมหานครโรงพมพทหารผานศก.

กณฑวร ววฒนพาณช.25๔๘. แมลงอาหารมนษยในอนาคต.ศนยพฒนาต�าราการแพทยแผนไทย

สถาบนการแพทยแผนไทยกรงเทพฯ.

โครงการสารานกรมไทยส�าหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. 255๔.

สารานกรมไทยส�าหรบเยาวชนฯฉบบเสรมการเรยนรเรองแมลงกนได(เลม1๗กรงเทพฯ.

ศนยวจยกฏวทยาปาไม.๓๐ต.ค./255๓.แมลงกนไดhttp://www.dnp.go.th/FOREMIC/NForemic/

edible _insect/index%20eatable.htm

Chen, P. and Wongsiri, S. 1998 Honey bees and other edible insects used as human food in

Thailand. American Entomologist 44(1)24-29

FAO. 2010 Edible Forest Insects. FAO Publication, United Nation .

Patrick B. Durst, Dennis V. Johnson, Robin N. Leslie and Kenichi Shono. 2008. Forest insects as food: humans bite back Proceedings of a workshop on Asia-Pacific resources and their potential for development 19-21 February 2008, Chiang Mai, Thailand.

Ramos-Elorduy, J. 2006. Threatened edible insects in Hidalgo, Mexico and some measures to preserve them. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 2: 51



1๓9

Abstract Edible Insects to be Used as Food During Natural Disasters

Siriwat Wongsiri Associate Fellow of the Academy of Science, The Royal Institute, Thailand Insects are animals that have a long evolutionary ancestry stretching back more than

300 million years and are also the most numerous animals on earth with over 1 million scientificallynamedspecies.Ofthisnumbertherearebothinsectsthatarebeneficialand those that cause harm to humans, but of those only 8000 species have been found to be true enemies, destroying agricultural crops, interfering with the lives and well-being of people, or perhaps have the ability to cause diseases that endanger mankind. Apart from these, insects for the most part are useful in various ways including in the agricultural and medical industries, and as an important source of food for man which has been used in times past. The studies of various research groups have found that there are some 1681 species which are used for food by man in the countries on the continents of Asia, Australia, Africa, America and Europe. In Thailand, it has been found that more than 150 are used for food, including waterbugs, grasshoppers, silk-worms, and bamboo moth larvae.

With the world population presently approaching 7 million people, the United Nations Food and Agriculture Organization (FAO) is promoting insects as a source of food for people worldwide. There is a treasure trove of insects which have a short lifecycle and reproduce in great quantities at a time, which causes them to adapt and rapidly increase numerically in a very short period of time. The breeding of insects for food therefore is one way to lessen the problem of food shortages of man, and can be done rapidly in times of crises especially with climate change, or when faced with natural disasters which may occur at any time. These edible insects are not only good for food but also delicious. From studies performed by various agencies it has been found that many insect species also have a high nutritional value including carbohydrates, fats, proteins and minerals, and as such are able to be a good replacement food for man.

Key words: eatable insect, honey bee, silk worm, bamboo worm

Documents

สิริวัฒน์ วงษ์ศิริ แมลงกินได้ ......แมลงก นได ทางเล อกในภาวะเก ดภ ยพ บ