คอลัมน์ การสร้างเสริมสุขภาพ ......Vol. 16 No. 2 157 ส ภาภรณ อน ร กษ อ ดม และคณะ ค าใช

Vol. 16 No. 2 155

สภาภรณ อนรกษอดม และคณะ

ปจจยทำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการในผปวยเบาหวานชนดท 2

สภาภรณ อนรกษอดม* พย.ม. (การพยาบาลผใหญขนสง) ศากล ชางไม** Ph.D. (Health Science) สมพนธ หญชระนนทน*** วท.บ. (พยาบาล), M.S. ศศมา กสมา ณ อยธยา**** ปร.ด. (เภสชศาสตรชวภาพ)

บทคดยอ: การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา มวตถประสงคเพอศกษาปจจยในการทำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการในผปวยเบาหวานชนดท 2 ไดแก สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน การรบรประโยชน และการรบรอปสรรคในการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ กลมตวอยางเปนผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 จำนวน 120 คน ไดจากการสมอยางมระบบ ผวจยเกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนกมภาพนธถงเดอนมนาคม 2551 เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล แบบสมภาษณพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ แบบสมภาษณการรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ แบบสมภาษณการรบรอปสรรคของการกระทำพฤตกรรมสงเสรม สขภาพดานโภชนาการ วเคราะหขอมลโดยการคำนวณคารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และหาอำนาจการทำนายโดยการวเคราะหถดถอยพหคณแบบ Enter ผลการวจยพบวา คะแนนเฉลยของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการโดยรวมอยในเกณฑมาก คะแนนเฉลยการรบรประโยชนของการกระทำดานโภชนาการโดยรวมอยในเกณฑมาก และคะแนนเฉลยการรบรอปสรรคดานโภชนาการโดยรวมอยในเกณฑปานกลาง เมอวเคราะหถดถอยพหคณแบบ Enter พบวา ปจจย ทใชในการศกษาทงหมดในครงน สามารถอธบายความแปรปรวนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 ไดรอยละ 23 จากผลการวจยครงน สามารถนำ ขอมลมาใชเปนแนวทางในการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยใหมากขน โดยเนนการสงเสรมใหผเปนเบาหวานรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการใหมากขน

คำสำคญ: พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ โภชนาการ ผปวยเบาหวานชนดท 2

*พยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลมะการกษ จงหวดกาญจนบร **Corresponding author, ผชวยศาสตราจารย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน, E-mail: [email protected] ***รองศาสตราจารย, รองอธการบดอาวโส มหาวทยาลยครสเตยน ****รองศาสตราจารย ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

คอลมน การสรางเสรมสขภาพ

156


Rama Nurs J • May - August 2010

ความเปนมาและความสำคญของปญหา

โรคเบาหวานเปนโรคเรอรงทไมตดตอและเปน

ปญหาสำคญทางสาธารณสขทนบวนยงมจำนวนผปวย

เพมมากขน จากการศกษาทบทวนขอมลดานระบาดวทยา

พบวาจำนวนผปวยเบาหวานทวโลกเพมขนอยางมาก

คอ เพมขนจาก 135 ลานคน ในป ค.ศ. 1995 เปน

151 ลานคน ในป ค.ศ. 2000 และคาดวาจะเปน 221 ลานคน

ในป ค.ศ. 2010 และ 300 ลานคน ในป ค.ศ. 2025

การเพมขนของจำนวนผปวยเบาหวานนพบในทกประเทศ

โดยในประเทศกำลงพฒนาจะมจำนวนผปวยเพมขน

มากทสด โรคเบาหวานชนดท 2 พบไดบอยทสด และม

ผปวยชนดนมากกวารอยละ 90 ของผปวยเบาหวานทงหมด

(เทพ หมะทองคำ, วลลา ตนตโยทย, พงศอมร บนนาค,

ชยชาญ ดโรจนวงศ, และสนทร นาคะเสถยร, 2547)

การวจยซงเกบขอมลจากทกภาคของประเทศ

เมอป พ.ศ. 2543 พบวาอตราความชกของโรคเบาหวานใน

ประชากรทมอายตงแต 35 ปขนไป เทากบรอยละ 9.6 หรอ

คดเปนจำนวน 2.4 ลานคน ในจำนวนนมผทรตววาเปน

เบาหวานเพยงครงเดยวรอยละ 4.8% อกครงหนงไมรตววา

เปนเบาหวานมากอน อตราความชกของโรคเบาหวานใน

เมองสงกวาชนบท และเพมขนตามอาย (เทพ หมะทองคำ

และคณะ, 2547)

ไวลดและคณะ (Wild, Roglic, Green, Sicree, &

King, 2004) ไดศกษาความชกของโรคเบาหวานใน

ประชากรทกอายทวโลก พบวาความชกใน พ.ศ. 2543

เทากบรอยละ 2.8 และจะเพมเปนรอยละ 4.4 ใน

พ.ศ. 2573 โดยคาดวาจำนวนผปวยทงหมดจะเพมขน

จาก 171 ลานคน ใน พ.ศ. 2543 เปน 366 ลานคน

ใน พ.ศ. 2573 ซงมากขนกวา 2 เทา เมอพจารณาตาม

อายและเพศ พบวา ในภาพรวม ความชกของโรคเบาหวาน

ในผชายจะสงกวา แตถาพจารณาถงจำนวนแลว ผปวย

เพศหญงจะมจำนวนมากกวา เมอแบงผปวยเบาหวาน

ตามชวงอายตางๆพบวาในประเทศกำลงพฒนา ผปวย

ทมอาย ระหวาง 45–64 ป จะมจำนวนมากทสด ขณะท

ในประเทศพฒนาแลวผปวยสวนใหญมอายมากกวา

64 ป คาดวาในป พ.ศ. 2573 ผปวยเบาหวานทมอาย

มากกวา 64 ป ในประเทศกำลงพฒนาจะมจำนวนมากกวา

82 ลานคน และในประเทศพฒนาแลวจะมจำนวนมากกวา

48 ลานคน ประเทศอนเดยจะมจำนวนผปวยเบาหวาน

มากทสด คอ 79.4 ลานคน รองลงไป คอ จน 42.3 ลานคน

และสหรฐอเมรกา 30.3 ลานคน (เทพ หมะทองคำ และ

คณะ, 2547)

อตราปวยและอตราตายของผปวยเบาหวาน ชให

เหนความสำคญของระบบบรการสขภาพทจะตองจด

บรการทมประสทธภาพ เพอควบคมโรคลดภาวะ

แทรกซอนและอตราตายจากเบาหวาน ภาวะแทรกซอน

ของโรคเบาหวานสงผลทำใหคารกษาพยาบาลสงขน

ประมาณรอยละ 10 ของคารกษาพยาบาลทงหมดใน

หลายๆประเทศ (Roglic et al., 2005) สำหรบ

ประเทศไทย การศกษาคาใชจายของผปวยเบาหวาน

ในโรงพยาบาลของรฐ 7 แหงในทกภาคของประเทศ

รวมทงกรงเทพมหานคร ในป พ.ศ. 2541 พบวา

ผปวยตองเสยคาใชจายเฉลยคนละ 6,017.50 บาท

ตอป เปนอนดบสองรองจากโรคมะเรงตางๆรวมกน

(ภาณพนธ พฒสข, 2542) สถานการณโรคเบาหวาน

ในประเทศไทยมอตราเพมขนอยางตอเนอง โดยผล

จากการสำรวจในป 2547 พบความชกของเบาหวาน

ในคนอาย 15 ปขนไป ประมาณ 3 ลานคน ซง 1.8

ลานคนของจำนวนผปวยไมทราบวาตนเองปวย และม

เพยง 3.8 แสนคนเทานนทไดรบการรกษา จากขอมล

การสำรวจของสถาบนวจยระบบสขภาพ ป พ.ศ. 2539

พบวา การดแลผปวย 1 ราย จะเสยคาใชจายระหวาง

7,702-18,724 บาท ขณะทปจจบนสถตดงกลาวม

แนวโนมสงขนรอยละ 50 เมอเปรยบเทยบกบคาใชจาย

ในป 2550 ประมาณการไดวา ประเทศไทยอาจตองม

Vol. 16 No. 2 157


คาใชจายเพอการรกษาผปวยเบาหวานถง 3.5-8.4 หมน

ลานบาทตอป (สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต,

2551)

การควบคมอาหารเปนสงทมความสำคญและ

ตองปฏบตทกราย ผปวยตองดแลตนเองอยางเครงครด

ในการควบคมอาหาร แมวาไดรบการรกษาดวยยาเมด

ลดนำตาลหรออนสลนแลวกตาม โดยเฉพาะผปวยทอวน

พบวาการควบคมอาหารได ไมเพยงแตลดนำหนกตวลง

มาเทานน ยงทำใหโรคเบาหวานทเลาลงจนอาจไมตอง

ใชยากได แตในรายทไมไดควบคมอาหารกอาจจะทำให

โรคกำเรบขนได (สรศกด ธรรมเปนจตต ,2541) เพอ

เปนการปองกนปญหาและภาวะแทรกซอนทอาจจะ

เกดขนกบผปวยเบาหวาน ทำใหตองมการสงเสรม

พฤตกรรมสขภาพในดานตางๆ เพอพฒนาความรให

สามารถควบคมระดบนำตาลในกระแสเลอดใหอยใน

ระดบปกตหรอใกลเคยงปกตมากทสด พฤตกรรม

สงเสรมสขภาพ หมายถงการทบคคลหรอกลมคนม

การปฏบตตน เพอไปใหถงระดบความเปนอยทด เกด

ความภาคภมใจในตนเอง โดยเนนวาเปนการปฏบต

ตนเองไปในทางบวก หรอสงเสรมเพอใหตนเองมสขภาพ

ดขน และมความเปนอยทดขน แนวคดน เพนเดอร

(Pender, 1996) ไดนำเสนอไวตงแตป ค.ศ.1982

(Pender, 1982) และไดทำการศกษาวจยเพอทดสอบ

และแกไขปรบปรงเรอยมา เนองจากพบวา ยงขาดแรง

จงใจในการทจะกระทำใหเกด พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

และไมสามารถทจะนำไปใชไดกบภาวะสขภาพของทก

ชวงอายทกวยในบคคล โดยเฉพาะเมอบคคลถกคกคาม

จากการเจบปวย จงไดมการปรบเปลยนจนกระทงกลาย

มาเปนรปแบบใหมลาสดคอ รปแบบพฤตกรรมสง

เสรมสขภาพ (Health Promotion Model) ในป

ค.ศ.1996 ประกอบดวย 6 ดานยอยคอ ความรบผด

ชอบตอสขภาพ (health responsibility) กจกรรมทาง

ดานรางกาย (physical activity) ดานโภชนาการ

(nutrition) ความสมพนธระหวางบคคล (interpersonal

relation) การพฒนาทางจตวญญาณ (spiritual growth)

และการจดการกบความเครยด (stress management)

เพอควบคมอาการของโรคและลดภาวะแทรกซอน

ไดมการนำเสนอแนวทางในการรกษาผปวยสงอาย

โรคเบาหวาน สมาคมเบาหวานแหงสหรฐอเมรกา

(American Diabetes Association, 1997) เสนอวาควร

จะใหผปวยมการรบรถงประโยชนของการกระทำ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพใหมากทสด

เมอพจารณาปจจยเสยงของการเกดโรคเบา

หวานพบวา โรคอวนและการขาดการออกกำลงกายก

เปนปญหาทเพมขนมากเชนเดยวกน โดยความเสยง

ตอการเกดโรคเบาหวานเพมสงขนตามการเพมขนของ

ดชนมวลกาย (body mass index) การมนำหนกเกน

และโรคอวนเปนปจจยสำคญทสดททำนายการเกด

โรคเบาหวาน (เทพ หมะทองคำ และคณะ, 2547) ซง

เปนผลมาจากการควบคมอาหารยงไมดพอ ผปวยยง

ขาดความรหรอการรบรในสงทถกตองหรอรบร แตขาด

แรงจงใจ และพบวาผปวยเบาหวานสวนใหญมปญหา

เกยวกบการดแลตนเองในเรองสำคญๆ เชน การใชยา

การออกกำลงกาย การตรวจนำตาลในเลอดดวยตนเอง

และการควบคมอาหาร เปนตน (รชตะ รชตะนาวน,

วลลา ตนตโยทย, ปองทพย โพธวาระ, ละออ ชยลอกจ,

และกนกพร ธระรงสกล, 2530)

โภชนาการมความสำคญตอโรคเบาหวานมาก

ภาวะโภชนาการทดจะชวยปองกนและควบคม

โรคเบาหวานได ภาวะโภชนาการทไมด มสวนทำใหเกด

โรคเบาหวานไดเรวขนและทำใหอาการของโรคเบาหวาน

รนแรงขน มขอมลทแสดงใหเหนวาโภชนาการมความ

สมพนธกบโรคเบาหวานมาก ยดคน (Yudkin อางใน

วลย อนทรมพรรย, 2528) ไดเปรยบเทยบนสยการ

บรโภคของชนชาตตาง ๆ 41 ประเทศ พบวาชนชาตทมการกนนำตาลและไขมนมาก มสถตของโรคเบาหวาน

158



สงกวาชนชาตทกนอาหารคารโบไฮเดรททใหพลงงานตำ เชน ขาว และแปง ดงนน งานวจยน ชใหเหนวาสวนประกอบของอาหารมบทบาทสำคญตอโรคเบาหวาน ซงสามารถควบคมอาการของโรคไมใหลกลามหรอรนแรงขนได

ในการรกษาโรคเบาหวานจะทำไดโดย การรกษาดวยยารวมกบการควบคมอาหาร และการออกกำลงกาย การควบคมอาหารเปนการรกษา โรคเบาหวานทมความสำคญมากเชนเดยวกบการรกษาดวยยา แพทยมกใชวธการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารสำหรบการรกษาโรคเบาหวานเปนอนดบแรก หากการรกษาไมไดผล จะทำการพจารณาหาวธการอนตอไป การปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารตองทำอยางสมำเสมอ ถงแมผปวยจะไดรบการรกษาดวยการรบประทานยาหรอการฉดอนซลนแลวกตาม การปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารจะมสวนชวยในการลดอาการแทรกซอนตาง ๆทอาจเกดขนกบผปวยโรคเบาหวาน หากไมสามารถควบคมระดบนำตาลในเลอดของผปวยใหอยในระดบปกตไดอาจทำใหเกดภาวะแทรกซอนทรายแรง เชน ไตวาย ตาบอด แผลเรอรง จนถงขนตองสญเสยอวยวะ จนกระทงตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลเปนประจำทำใหตองสญเสยคาใชจายคอนขางสง ดวยเหตนผวจยในฐานะพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในโรงพยาบาลมะการกษจงหวดกาญจนบร ไดเหนความสำคญในการทจะศกษาเรองปจจยทำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 จาก การทบทวนงานวจยทผานมา มกศกษาพฤตกรรมการควบคมระดบนำตาลโดยรวม แตไมพบการศกษาทางดานโภชนาการในผปวยเบาหวานชนดท 2 ดงนน การศกษาครงน จะทำใหเขาใจปจจยททำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ เพอหาวธสงเสรมพฤตกรรมทเหมาะสม ในการปองกน และลดปจจยเสยงทอาจเกดขนตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. ศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล

(ไดแก สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได และ

ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน) การรบรประโยชนของ

การกระทำ และการรบรอปสรรคของการกระทำพฤตกรรม

สงเสรม สขภาพดานโภชนาการ กบพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2

2. ศกษาอำนาจการทำนายของปจจยสวนบคคล

(ไดแก สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได และ

ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน) การรบรประโยชนของ


สงเสรมสขภาพดานโภชนาการในการรวมทำนาย

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวย

เบาหวานชนดท 2

กรอบแนวคดและวรรณกรรมทเกยวของ

งานวจยนไดใชกรอบแนวคดในการวจยทประยกต

รปแบบการสงเสรมสขภาพของเพนเดอรและคณะ

(Pender, Murduagh, & Parsons, 2002) ซงอธบาย

แนวคดของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพวา การทบคคล

จะตดสนใจและปฏบตใหพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

ดานใดดานหนงไดด ถกตองและตอเนองเพอปองกน

การเกดภาวะแทรกซอนจากโรค และมคณภาพชวตทดนน

จะตองขนอยกบปจจยสวนบคคล ปจจยดานความร

ความเขาใจ ความรสกนกคดทเฉพาะเจาะจงตอพฤตกรรม

ทง 6 ดาน ไดแก การรบรประโยชนของการกระทำ

(perceived benefits of action) การรบรอปสรรคของ

การกระทำพฤตกรรม (perceived barriers to action)

การรบรความสามารถของตนเอง (perceived self-efficacy)

Vol. 16 No. 2 159


ความรสกนกคดทสมพนธกบพฤตกรรมทปฏบต

(activity-related affect) อทธพลระหวางบคคล

(interpersonal influences) และอทธพลดานสถานการณ

(situation influences) ซงตวแปรเหลาน มความสำคญ

ในการจงใจและเปนสวนสำคญในการปรบเปลยน

พฤตกรรมสงเสรม สขภาพของบคคล

การปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดาน

โภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 อาจไดรบ

อทธพลจากปจจยหลายประการ ในการวจยครงน ผวจย

สนใจศกษาปจจยททำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

ดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 คอ ปจจย

สวนบคคล (ไดแก สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได

และระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน) การรบรประโยชน และ

การรบรอปสรรคของการกระทำ (ดงแผนภมท1) ตาม

กรอบแนวคดของเพนเดอรและคณะ (2002)

ผลการวจยน คาดวาสามารถนำมาใชเปนแนวทาง

ทำใหพยาบาลหรอบคลากรทมสขภาพชวยเหลอผปวย

เบาหวานใหมพฤตกรรมสขภาพดานโภชนาการท

เหมาะสมไดและเปนขอมลในการหาทางสนบสนนและ

ชวยเหลอผปวยเบาหวานใหมพฤตกรรมสงเสรมสข

ภาพอยางตอเนองในอนาคต ตลอดจนเปนแนวทางใน

การจดระบบบรการพยาบาลใหสอดคลองกบปญหา

ของผปวยเบาหวาน เพอสามารถบรรลบทบาทของ

พยาบาลดานการสงเสรมสขภาพซงเปนบทบาทและ

หนาททสำคญดานหนงของพยาบาล

แผนภมท 1 กรอบแนวคดทใชในการวจย

-การรบรประโยชนของการกระทำ

-การรบรอปสรรคตอการกระทำ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

-สถานภาพสมรส

-ระดบการศกษา

-รายได

-ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

ในผปวยเบาหวานชนดท2

สมมตฐานการวจย

1. สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได

ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน การรบรประโยชนของ


สงเสรมสขภาพดานโภชนาการมความสมพนธกบ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยเบา

หวานชนดท 2

2. ปจจยสวนบคคล (ไดแก สถานภาพสมรส

ระดบการศกษา รายได และระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน)

การรบรประโยชนของการกระทำ และการรบรอปสรรค

ของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

สามารถรวมทำนายพฤตกรรมสงเสรม สขภาพดาน

โภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2

160



วธการดำเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive

research) เพอศกษาปจจยทำนายพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2

ทมารบการรกษาในคลนกเบาหวานโรงพยาบาลมะกา

รกษ จงหวดกาญจนบร กลมตวอยางในการศกษาเปน

ผปวยทตรวจพบวาเปนเบาหวานชนดท 2 ทมารบการ

รกษาทคลนกเบาหวาน โรงพยาบาลมะการกษ และ

ขนาดของกลมตวอยาง คำนวณโดยใชสตรของธอรนไดค

(Thorndike’s formula) ทคำนวณจากจำนวนตวแปรท

ศกษา (บญใจ ศรสถตยนรากร, 2544) ไดจำนวน

กลมตวอยาง 120 คน จากนนใชวธการสมแบบมระบบ

ทงน กลมตวอยางตองมคณสมบตตามเกณฑ คอ ไดรบ

การวนจฉยวาเปนโรคเบาหวานชนด ท 2 ไมมปญหาการพด

และการฟง สามารถเขาใจและตอบแบบสมภาษณได

และ ยนดเขารวมการวจยครงน

เครองมอทใชในการวจยในการเกบรวบรวม

ขอมลเปนแบบสมภาษณแบงเปน 3 สวน

สวนท 1 แบบสมภาษณขอมลสวนบคคล เปน

แบบสมภาษณทผวจยดดแปลงมาจากสขมาล แสนพวง

(2548) ประกอบดวยขอคำถามเกยวกบสถานภาพสมรส

ระดบการศกษา รายไดและระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน

สวนท 2 แบบสมภาษณเรองการรบรประโยชน

ของการกระทำพฤตกรรมส ง เสรมสขภาพดาน

โภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 ซงผวจย

ดดแปลงจากสขมาล แสนพวง (2548) ในเรอง การ

รบรประโยชนของการกระทำ มทงหมด 13 ขอ แบบวดน

ประกอบดวย ขอความทแสดงถงการรบรของผปวย

โรคเบาหวานวาการกระทำหรอพฤตกรรมทตนปฏบตนน

มประโยชนตอสขภาพของตนเองเพยงใด ลกษณะคำ

ตอบเปนมาตราสวนประเมนคา 4 ระดบ คอ 1 = ไม

เหนดวยจนถง 4 = เหนดวยอยางยง คะแนนรวมมาก

หมายถง การบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสง

เสรมสขภาพดานโภชนาการมาก และมเกณฑการให

คะแนนเฉลยเปนชวงๆ คอ 1-1.49, 1.50-2.49,

2.50-3.49, และ 3.50-4.00 หมายถง ผปวยเบาหวาน

มการรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพใน

เกณฑนอย ปานกลาง มาก และ มากทสด ตามลำดบ

สวนท 3 แบบสมภาษณเรองการรบรอปสรรค


โภชนาการของผปวยเบาหวานซงผวจยสรางขนจาก

แนวคดของเพนเดอร (Pender, 1996) ในเรอง การรบร

อปสรรคของการกระทำ มทงหมด 13 ขอ แบบวดน

ประกอบดวยขอความทแสดงถงการรบรของผปวยโรค

เบาหวานวามอปสรรคเพยงใดในการกระทำพฤตกรรม

สงเสรมสขภาพดานโภชนาการ ซงลกษณะคำตอบเปน

มาตราสวนประเมนคา 4 ระดบ คอ 1 = ไมเหนดวย

จนถง 4 = เหนดวยอยางยง คะแนนรวมมาก หมายถง

การรบรอปสรรคของการกระทำพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพดานโภชนาการมาก และมเกณฑการใหคะแนน

เฉลยเปนชวงๆ คอ 1-1.49, 1.50-2.49, 2.50-3.49,

และ 3.50-4.00 หมายถง ผปวยเบาหวานมการรบร

อปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในเกณฑนอย

ปานกลาง มาก และ มากทสด ตามลำดบ

สวนท 4 แบบสมภาษณพฤตกรรมสงเสรมสข

ภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 ซงผ

วจยดดแปลงมาจากสขมาล แสนพวง (2548) ทงน

เปนการวดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

ประกอบดวยขอคำถาม 17 ขอ แบงเปนขอความดาน

บวกจำนวน 4 ขอ และขอความดานลบจำนวน 13 ขอ

ลกษณะคำตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ คอ

Vol. 16 No. 2 161


หากเปนขอความดานบวก คะแนน 1 หมายถง ไมเคย

ปฏบต จนถง 4 หมายถง ปฏบตทกวน สำหรบขอความ

ดานลบ คะแนน 1 หมายถง ปฏบตทกวน จนถง 4

หมายถง ไมเคยปฏบต คะแนนรวมมาก หมายถง กระทำ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการมาก และม

เกณฑการใหคะแนนเฉลยเปนชวงๆ คอ 1-1.49, 1.50-

2.49, 2.50-3.49, และ 3.50-4.00 หมายถง ผปวย

เบาหวานมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

ในเกณฑนอย ปานกลาง มาก และมากทสด ตามลำดบ

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

การหาความเทยงตรงดานเนอหา (content validity)

ผวจยนำแบบสมภาษณเพอประเมนการรบรประโยชน

และการรบรอปสรรคดานโภชนาการในผปวยเบา

หวานชนดท 2 ใหผทรงคณวฒ 5 ทาน ไดแก ผทรงคณ

วฒทางการแพทย 1 ทาน ผทรงคณวฒทางการ

พยาบาล 3 ทาน และผเชยวชาญทางดานการพยาบาล

ผปวยเบาหวาน 1 ทาน พจารณาตรวจสอบความ

เหมาะสมของสำนวนภาษา ความชดเจนและความ

ครอบคลมในเนอหา โดยใชเกณฑการคดจากคาดชน

ความตรงตามเนอหา (content validity index: CVI)

ซงแบบสมภาษณพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานการ

โภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 การรบร

ประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

ดานโภชนาการ และการรบรอปสรรคของการกระทำ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพมคา CVI = .88, .76 และ

.92 ตามลำดบ

ในการหาความเชอมนของเครองมอ (reliability)

ผวจยนำแบบสมภาษณเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสข

ภาพดานโภชนาการ การรบรประโยชนและการรบร

อปสรรคของการกระทำพฤตกรรมดานโภชนาการใน

ผปวยเบาหวานชนดท 2 ทไดปรบปรงตามคำแนะนำ

ของผทรงคณวฒ ไปทดลองใชกบผปวยเบาหวานชนด

ท 2 จำนวน 35 คน ทมลกษณะเชนเดยวกบกลม

ตวอยางแลวจงนำมาหา คาความเชอมนโดยใชสตร

สมประสทธอลฟาของ ครอนบาช (Cronbach’s alpha

coefficient) (ยวด ฦๅชาและคณะ, 2540) ซงแบบ

สมภาษณพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

การรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสข

ภาพดานโภชนาการ และการรบรอปสรรคของการกระทำ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ มคาความเชอมนเทากบ

.73, .86 และ .78 ตามลำดบ สวนคาความเชอมนใน

กลมตวอยางจำนวน 120 คนครงน เทากบ .56, .69,

.70 ตามลำดบ

การเกบรวบรวมขอมล

งานวจยนไดทำการชแจงรายละเอยดในการเกบ

รวบรวมขอมล กอนดำเนนการเกบขอมลเพองานวจย

ซ งไดรบการอนญาตเกบขอมลจากผอำนวยการ

โรงพยาบาลมะการกษ จงหวดกาญจนบร

1. ผวจยเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตท

กำหนดไวจากบตรบนทกประวต โดยนำระเบยนผปวย

เบาหวานในคลนกเบาหวานในแตละวนทตองการเกบ

ขอมล ทมคณสมบตตามทกำหนดไว มาขนทะเบยน

เปนประชากรทศกษา แลวทำการสมตวอยางโดยวธสม

ระบบ โดยมขนตอนดงน

1.1 กำหนดกลมตวอยาง คอ จำนวนผปวย

เบาหวานทมารบการรกษาในคลนกเบาหวานในวนท

เกบขอมล เรยงลำดบกอนหลง

1.2 กำหนดขนาดตวอยางทตองการศกษา

ในแตละวนจากจำนวนผปวยเบาหวานทมารบบรการ

ในคลนกเบาหวาน

1.3 คำนวณหาชวงของการสมจากสตร

162



I =

เมอ I = ชวงของการสม

N = จำนวนประชากรทงหมด

ในแตละวน

n = ขนาดของตวอยางทตอง

การศกษาในแตละวน

2. จดรายชอ และ Hospital number ของผปวย

ทไดรบการสมไว

3. ผวจยเขาไปแนะนำตวเองกบผปวย เพอขอ

ความรวมมอในการสมภาษณ ขณะทผปวยรอรบการตรวจ

หรอขณะรอรบยา แลวทำการสมภาษณ แบบสมภาษณ

นผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมของ

มหาวทยาลยครสเตยนเรยบรอยแลว กอนการสมภาษณ

ผวจยไดแจงการพทกษสทธตอกลมตวอยาง เมอผปวย

ลงนามยนยอมใหความรวมมอ จงอธบายวตถประสงค

และวธการตอบแบบสมภาษณใหผปวยเขาใจใน

ระหวางสมภาษณ หากกลมตวอยางรสกอดอดหรอไม

อยากตอบ ผวจยจะยตการสมภาษณตามความตองการ

ของผปวย และการยตครงน จะไมมผลใดๆ ตอการ

รกษาผปวยหรอการใหบรการแกผปวย ซงพบวาผปวย

ใหความรวมมอเปนอยางดในการใหขอมลท เปน

ประโยชนตอผวจยโดยไมมผใดออกจากการวจย

4. ใหผปวยตอบขอมลสวนบคคล แบบสมภาษณ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ แบบสมภาษณ

เพอประเมนการรบรประโยชนและการรบรอปสรรค

ของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

ตามลำดบ โดยผวจยสมภาษณ แลวใหผปวยตอบตาม

แบบสมภาษณทกำหนดไวใชเวลาประมาณ 30 นาท

เปดโอกาสใหผปวยไดซกถามขอสงสยแลวอธบาย

จนเขาใจแลวจงยตและกลาวขอบคณ เมอผวจยได

กลมตวอยางครบแลว นำขอมลทไดมาวเคราะหขอมล

ทางสถตตอไป

การวเคราะหขอมล

ผวจยวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร

กำหนดความมนยสำคญทระดบ .05 โดยดำเนนการ

วเคราะหขอมล ดงน

1. วเคราะหขอมลสวนบคคล โดยแจกแจงความถ

และหาคารอยละของกลมตวอยางจำแนกตามขอมล

สวนบคคล ไดแก เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

รายได และหาคาเฉลย (mean: M) คาเบยงเบนมาตรฐาน

(standard deviation: SD) ของระยะเวลาทเปนโรค

เบาหวาน คะแนนการรบรประโยชนรายขอและโดยรวม

และการรบรอปสรรคตามรายขอและโดยรวม

2. คำนวณคาสมประสทธสหสมพนธแบบอน

ดบของสเปยรแมน (Spearman’s Rho correlation)

ระหวางตวแปร ระดบการศกษา รายได และระยะเวลา

ทเปนโรคของผปวยเบาหวานชนดท 2 กบพฤตกรรม

สงเสรมสขภาพดานโภชนาการ เนองจากการกระจาย

ของตวแปรตนดงกลาวไมเปนโคงปกต และ คำนวณ

คาสมประสทธสหสมพนธอตา (eta: η) ระหวาง

สถานภาพสมรสกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดาน

โภชนาการ เนองจากสถานภาพสมรสเปนตวแปร

นามบญญต

3. คำนวณคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน

(Pearson’s product moment correlation) ระหวาง

ตวแปร ไดแก การรบรประโยชนและการรบรอปสรรค


โภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 กบพฤตกรรม

สงเสรมสขภาพดานโภชนาการ เนองจาก 3 ตวแปรนม

การกระจายเปนโคงปกต

4. วเคราะหถดถอยเชงพห (multiple regression)

แบบ Enter ระหวางปจจยทำนายทงหมด ไดแก สถานภาพ

สมรส ระดบการศกษา รายได ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน

การรบรประโยชน และการรบรอปสรรคตอการกระทำ

N n

Vol. 16 No. 2 163


กบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวย

เบาหวานชนดท 2 จากการวเคราะห residual พบวาเปน

ไปตามขอตกลงเบองตนของการวเคราะหถดถอยเชงพห

ผลการวจย

กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 71.7

มสถานภาพสมรสครอยละ 66.7 สำเรจการศกษา

ระดบประถมศกษา รอยละ 70.8 และไมไดรบการ

ศกษา รอยละ 19.2 รายไดครอบครวสวนใหญ (รอยละ

54.2) ไมเกน 5,000 บาทตอเดอน รองลงมาคอ

5,000-10,000 บาทตอเดอน (รอยละ 30) ระยะ

เวลาทเปนโรคเบาหวานมากทสด คอ 0-3 ป คดเปน

รอยละ 38.9 รองลงมาคอ 4-6 ป คดเปนรอยละ 23.3 ระยะเวลาทเปนโรคเฉลย 7.43 ป (SD = 6.04)

ตวแปรทศกษามการรบรพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการโดยรวมอยในเกณฑมาก (M= 3.43, SD = .58) เมอพจารณาตามรายขอ พบวากลมตวอยางมการรบรพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในเรองของการเตมนำตาลในอาหารในระดบมากทสด (ในแบบสอบถามเปนขอความทางลบ) มคะแนนเฉลยสงสด (M= 3.89, SD = .38) แตการรบรพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในเรองการรบประทานผลไมไมหวานจดมอละไมเกน 6-8 ชนคำมคาเฉลยตำสดคอ ในระดบปานกลาง (M = 2.18, SD = 0.60) สวนการรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการโดยรวมอยในเกณฑมาก (M = 3.26, SD = 0.78) เมอ

พจารณาตามรายขอ พบวากลมตวอยางมการรบรประโยชนในเรองของการไมรบประทานขนมหวานหลงอาหารทำใหระดบนำตาลในเลอดลดลง มคาเฉลยสงสด (M = 3.95, SD = 0.34) แตมการรบรในเรองของการรบประทานอาหารจำพวกกะทไมแตกมนทำใหระดบนำตาลในเลอดลดลง มคาเฉลยคะแนนตำสด คอ อยในระดบปานกลาง (M = 2.24, SD = 1.22) และมการรบรอปสรรคของการกระทำพฤตกรรมสงเสรม สขภาพดานโภชนาการโดยรวมอยในเกณฑปานกลาง (M = 2.04, SD = 1.09) เมอพจารณาตามรายขอ พบวา กลมตวอยางมการรบรอปสรรคในเรองมปญหาเกยวกบการเคยวและการกลนทำใหเกดความลำบากในการรบประทานผก มคาคะแนนเฉลยสงสดอยในเกณฑมาก (M = 2.78, SD = 1.24) สวนการประกอบอาหารเบาหวานดวยตนเองทำใหสนเปลองคาใชจายเพมขน มคาคะแนนเฉลยตำสดคอ อยในเกณฑนอย (M = 1.18, SD = 0.67)

เมอศกษาความสมพนธระหวางตวแปร พบวา รายไดมความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 อยางมนยสำคญทางสถต (r = -.26, p = .004) หมายถง ร ะ ด บ ร า ย ไ ด ส ง ม ค ว า ม ส ม พ น ธ ก บ ก า ร ก ร ะ ท ำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการนอย สวนสถานภาพสมรส ระดบการศกษา สวนระยะเวลาทเปนโรค เบาหวาน การรบรประโยชน และการรบรอปสรรคของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยางมนยสำคญทางสถต (ดงตารางท 1)

164



ในการทดสอบอำนาจการทำนายของตวแปรตน

ตอตวแปรตาม คอ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดาน

โภชนาการ ผวจยไดปรบตวแปรทวดไดในระดบนาม

บญญต (nominal scale) ไดแก สถานภาพสมรส เปน

ตวแปรหน (dummy variable) จดแบงเปน 2 ระดบ

คอ รหส 1 = โสด หมาย หยา และแยก กบ รหส 2 =

สถานภาพสมรสค เพอสามารถนำเขาวเคราะหเพอ

การทำนายได (Pedhazur, 1982)

เมอวเคราะหถดถอยพหคณแบบ Enter เพอ

ทำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของ

กลมตวอยาง พบวา ตวแปรในการวจยทงหมด ไดแก

สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได ระยะเวลาท

เปนโรค การรบรประโยชนของการกระทำ และการรบร

อปสรรคของการกระทำพฤตกรรม รวมอธบายความ

แปรปรวนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

ของผปวยเบาหวานชนดท 2 ไดรอยละ 23 อยางมนยสำคญ

ทางสถต โดยตวแปรทสามารถทำนายพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 อยางม

นยสำคญทางสถต ไดแก ระดบการศกษา รายได และ

การรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรม

คณภาพดานโภชนาการ (t = -1.94, -3.96, 2.31; p

= .05, < .001, .02 ตามลำดบ) (ดงตารางท 3)

ตารางท 3 แสดงผลการวเคราะหถดถอยเชงพหของปจจยทำนายกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

ผปวยเบาหวานชนดท 2 โดยวธ Enter (N = 120)

Constant (a) = 58.06, Multiple R = .48, R2 = .23, R2 adj =.19, .04, SEE = 3.22, F (6, 113) = 5.64, p < .001

สถานภาพสมรส -.01 .64 -.002 -.02 .98

ระดบการศกษา -.74 .38 -.17 -1.94 .05

รายได .00 .00 -.35 -3.96 < .001

ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน -.07 .05 -.12 -1.40 .16

การรบรประโยชน .11 .05 .20 2.31 .02

การรบรอปสรรค -.04 .04 -.07 -.83 .41

ปจจยทำนาย b SE Beta (β) t p

ตารางท 1 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรทใชในการศกษากบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 (N = 120)

ตวแปร พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ คาสถต p-value สถานภาพสมรส η= .06 .932 ระดบการศกษา r

s = -.17 .063

รายได rs = -.26 .004

ระยะเวลาทเปนโรคเบาหวาน rs = -.15 .094

การรบรประโยชน r = .11 .242 การรบรอปสรรค r = -.15 .109 หมายเหต η = eta, r

s = Spearman’s Rho, r = Pearson’s coefficient

Vol. 16 No. 2 165


ดงนน สมการทำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

ดานโภชนาการของผปวยเบาหวานชนดท 2 โดยใช

คะแนนมาตรฐาน (standardized score) คอ

= 58.06 -.002Z (สถานภาพสมรส) - .17Z

(ระดบการศกษา) - .35Z (รายได) - .12Z (ระยะเวลา

ทเปนโรคเบาหวาน) + .20Z (การรบรประโยชน) -

.07Z (การรบรอปสรรค)

การอภปรายผล

จากการศกษาพบวา กลมตวอยางมพฤตกรรม

สงเสรมสขภาพดานโภชนาการโดยรวมอยในเกณฑมาก

ในเรองของการเตมนำตาลในอาหาร ทงนอาจอธบาย

ไดวาการเตมนำตาลอาหาร การรบประทานของหวาน

เชน เคก การดมแอลกอฮอลและการใชนำมนจากสตว

ในการประกอบอาหารเปนสงทผปวยเบาหวานทกคน

พยายามหลกเลยงเพราะรวาการปฏบตเชนนนอาจกอ

ใหเกดสขภาพไมดตอตนเอง ซงสอดคลองกบทฤษฎ

ของเพนเดอร (Pender, 1996) ในเรองของการรบร

ประโยชนของการกระทำ ทวาการทผปวยเบาหวานม

ความรสกนกคด มความร มความเขาใจ ในการกระทำ

หรอพฤตกรรมทตนเองปฏบตวามผลดตอสขภาพ

ตนเองและเปนผลใหผปวยเบาหวานปฏบตกจกรรม

นนเพอสงเสรมสขภาพของตนอยางถกตอง และมแนว

โนมจะปฏบตกจกรรมนนอยางตอเนอง สวนพฤตกรรม

ขอทปฏบตไดนอยทสด ไดแก การรบประทานผลไม

ไมหวานจดมอละไมเกน 6-8 ชนคำ ทงนอาจเปน

เพราะกลมตวอยางสวนใหญอยในวยสงอาย กลาวคอ

อยในชวงอาย 61 ปขนไปถงรอยละ 53.4 จงอาจทำให

รบประทานผลไมทไมหวานไดนอย เนองจากผลไม

เชน ฝรง ชมพ สวนใหญมเนอแขง เคยวยาก โดยเฉพาะ

อยางยงเมอมปญหาเรองฟน หรออาจเปนเพราะกลม

ตวอยางสวนใหญรบประทานผลไมทมอยตามฤดกาล

เนองจากหาซองายและราคาถก จงทำใหผปวยเบาหวานสามารถควบคมในเรองการรบประทานผลไมไดเพยงบางสวนเทานน ซงกพยายามหลกเลยงแตเนองจากความไมรหรอไมแนใจวาผลไมชนดใดมนำตาลมากหรอนอยจงทำใหปฏบตไมถกตองได

ตวแปรทเขาสมการถดถอยสามารถรวมทำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการไดรอยละ 23 ไดแก รายได ระดบการศกษา และ การรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ โดยรายไดเปนตวแปรทมนำหนกในการทำนายมากทสด รองลงมา คอ การรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และระดบการศกษาตามลำดบ อธบายไดวา รายไดจะเปนตวแสดงถงสภาพเศรษฐกจและสงคม ผทมเศรษฐกจด จะมโอกาสดกวาในการแสวงหาสงตางๆ ผทมรายไดนอยทมการรบรประโยชนทด มกรบประทานอาหารทเปนพชผก ผลไมซงราคาไมแพงและหาไดงาย สวนผทมรายไดสง สามารถเลอกซออาหารทชอบมารบประทานไดหลากหลายตามความตองการ ซงอาจเปนอาหารทมความหวาน มน ตามรสชาตทชอบ จงอาจมคะแนนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการตำ สวนผมรายไดนอย อาจมโอกาสเลอกอาหารไดนอย จงรบประทานอาหารทมตามทองถนซงมราคาไมแพง หาไดงายและมประโยชน เชน ผกและผลไม เปนตน

สวนระดบการศกษานน การศกษาจะทำใหเกดสตปญญา สามารถเขาใจขอมลขาวสารตางๆเรยนรเรองโรค และเขาใจแผนการรกษาไดด จงปฏบตกจกรรมในการดแลตนเองไดถกตอง (Orem, 1985) บคคลทมการศกษาสงยอมมโอกาสประกอบอาชพทด มราย ไดสง มฐานะดทำใหมโอกาสดในการแสวงหาสงทมประโยชนหรอเอออำนวยตอการปฏบตกจกรรมสงเสรม สขภาพ (Pender, 1982) ในงานวจยทผานมา ผทมการศกษาสง มกจะมพฤตกรรมสขภาพทด (วนด แยม

จนทรฉาย, 2538) และมคณภาพชวตทด (จรนช สมโชค,

166



2540; ประภาพร จนนทยา, 2536) สวนบคคลทมการศกษานอยมกจะพบกบปญหาในการทำความเขาใจเกยวกบสาเหตของโรค แผนการรกษาและการปฏบตตน และมขอจำกดในการแสวงหาความรและสงทเปนประโยชนในการดแลสขภาพ (Pender, 1982) อยางไรกตาม ในการวจยครงน พบวาการศกษาระดบสงทำนายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการทไมด อาจอธบายไดคลายคลงกบเรองรายได กลาวคอ คนทมการศกษาสงมกมรายไดสง ซงมโอกาสเลอกสงทตนเองชอบไดหลากหลาย ซงถาหากไมเหนประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ อาจไมปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการกได เมอดคานำหนกของตวแปร พบวา การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพมนำหนกมากกวาระดบการศกษา ดงนน การรบรประโยชนของการกระทำจงมบทบาทสำคญตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ

การรบรประโยชนของการกระทำนน เพนเดอร (Pender, 1996) กลาววา การวางแผนของบคคลทจะกระทำพฤตกรรมเฉพาะใดๆ ขนอยกบประโยชนทเคยไดรบหรอจากผลของการกระทำทอาจเกดขนประโยชนทเคยไดรบจากการกระทำ เปนตวแทนของความคดทสงผลทางบวก หรอการเสรมแรงทางบวกของการกระทำพฤตกรรมนน ในทฤษฎความคาดหวงและคานยม (expectancy-value) ผลของประสบการณตรงในอดตหรอจากการเรยนรโดยการสงเกตบคคลอนกระทำ จะเปนพนฐานของแรงจงใจทสำคญทจะกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ถงแมวาสภาพของบคคลในขณะนนจะไมเอออำนวยใหเกดการปฏบต แตการทบคคลรบรประโยชน หรอคาดวาผลทออกมาจากการปฏบต จะมประโยชนตอตนเองบคคลกจะพยายามปรบเปลยนสภาพตนเอง โดยจะตงใจสละเวลาและทรพยสน เพอปฏบตดวยความพอใจสงสดเมอการปฏบตนนใหผลทางบวก การรบรประโยชนของการกระทำ เปนตวสนบสนนหลกในแบบแผนพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพ เพราะเปนแรงจงใจใหกระทำพฤตกรรมนน สวนดานระเบยบวธการวจย การทแบบสมภาษณ

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการมคาความเทยงแบบสอดคลองภายในตำ อาจเปนเนองจากแบบ สอบถามมทงขอความทางบวก และทางลบ อาจเปนไปไดวาผตอบแบบสอบถามอาจไมเขาใจขอคำถามเทาทควร ดงนน ในการวจยครงตอไป ควรใหความสนใจขอคำถามทางลบ และอธบายขอคำถามใหชดเจน

ขอเสนอแนะ

1. ควรเนนการรบรประโยชนของการกระทำพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ เพอเปนแรงเสรมในการปรบเปลยน และดำรงพฤตกรรมดงกลาว และใหคำแนะนำทสามารถปฏบตไดอยางเหมาะสมพรอมทงแสวงหาวธการกำจดอปสรรคทขดขวางพฤตกรรมสงเสรม สขภาพนน เชน ในผสงอายทมปญหาเรองฟน อาจใชฟนปลอมเพอใหเคยวอาหารไดหลากหลายชนด เปนตน

2. ควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบตวแปรอน ทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการ เชน อาชพ อทธพลระหวางบคคล และสมรรถนะในตนเอง เปนตน เพอเปนขอมลในการวางแผนสงเสรมใหเกดพฤตกรรมสขภาพทด

3. ควรมการศกษาวจยเชงคณภาพเพอใหไดขอมลเชงลกเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดานโภชนาการของผปวยเบาหวาน เพอใหการชวยเหลอและแกไขปญหาของผปวยตอไป

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณผอำนวยการโรงพยาบาลมะการกษ จงหวดกาญจนบร ทใหความอนเคราะหในการเกบขอมล และขอขอบคณกลมผปวยเบาหวานทกทานทใหความรวมมอและเสยสละเวลาในการเขารวมการวจยครงน

Vol. 16 No. 2 167


เอกสารอางอง

จรนช สมโชค. (2540). คณภาพชวตของผสงอายโรคเบาหวาน. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

เทพ หมะทองคำ, วลลา ตนตโยทย, พงศอมร บนนาค, ชยชาญ ดโรจนวงศ, และสนทร นาคะเสถยร. (2547). การทบทวนองคความรเบาหวานและนำตาลในเลอดสง. สำนกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค, กระทรวงสาธารณสข, นนทบร: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

บญใจ ศรสถตยนรากร. (2544). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประภาพร จนนทยา. (2536). คณภาพชวตของผสงอายในชมรมทางสงคมผสงอายดนแดง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

ภาณพนธ พฒสข. (2542). คาใชจายของผปวยเบาหวาน. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาการระบาด, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

ยวด ฦๅชา, มาล เลศมาลวงศ, เยาวลกษณ เลาหะจนดา, วไล ลสวรรณ, พรรณวด พธวฒนะ, และ รจเรศ ธนรกษ. (2540). วจยทางการพยาบาล (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: สยามศลปการพมพ.

รชตะ รชตะนาวน, วลลา ตนตโยทย, ปองทพย โพธวาระ, ละออ ชยลอกจ, และกนกพร ธระรงสกล. (2530). ผปวยเบาหวานชนดไมพงอนสลนในโรงพยาบาลรามาธบด: ขอมลทางคลนกและผลการรกษาเปรยบเทยบระหวางคลนกอายรศาสตรและคลนกเฉพาะโรคเบาหวาน. รามาธบดเวชสาร, 10(4), 183-189.

วลย อนทรมพรรย. (2528). โภชนาการกบโรคเบาหวาน. กรงเทพฯ: ศนยการพมพ.

วนด แยมจนทรฉาย. (2538). ความสมพนธระหวางการรบรสมรรถนะในตนเอง การรบรภาวะสขภาพกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอาย. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

สขมาล แสนพวง. (2548). การรบรประโยชน การรบรอปสรรค และพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผสงอายโรคเบาหวาน. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

สรศกด ธรรมเปนจตต. (2541). การประยกตทฤษฎความสามารถตนเองรวมกบแบบแผนความเชอดานสขภาพในการปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยเบาหวานชนดไมพงอนสลน โรงพยาบาลสกลนคร จงหวดสกลนคร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต วชาเอกสขศกษา, คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยมหดล.

สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2551). โครงการการดแลรกษาโรคเบาหวานและภาวะทเกยวของกบเบาหวานอยาง ครบวงจรในระดบหลกประกนสขภาพแหงชาต. สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2553 จากเวบไซดของสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต : http://www.sp.worldmedic.com/dm/intro.php

American Diabetes Association. (1997). Implications of the diabetes control and complications trial. Diabetes Care, 20(1), S6-S13.

Orem, D. E. (1985). Nursing : Concepts of practice (3rd ed.). New York, NY: McGraw-Hill Book.

Pender, N. J. (1982). Health promotion in nursing practice (1st ed.). New York: Appleton Century Croft.

Pender, N. J. (1996). Health promotion in nursing practice (3rd ed.). Stamford, CT: Appleton & Lange.

Pender, N. J., Murdaugh, C. L. & Parsons, M. A. (2002). Health promotion in nursing practice (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

Pedhazur, E. J. (1982). Multiple regression in behavioral research. New York, NY: Holt Rinehart and Winston.

Roglic, G., Unwin, N., Bennett, P. H., Mathers, C., Tuomilehto, J., & Nag, S. (2005). The burden of mortality attributable to diabetes: Realistic estimates for the year 2000. Diabetes Care, 28(9), 2130-2135.

Wild, S. H., Roglic, G., Green, A., Sicree, R., & King, H. (2004). Global prevalence of diabetes: Estimates for the year 2000 and projections for 2030. Diabetes Care, 27, 1047-1053.

168



Factors Predicting Nutritional Health-Promoting Behaviors in Type 2 Diabetic Patients

Supaporn Anuragudom* R.N., M.N.S (Advanced Adult Nursing) Sakul Changmai** Ph.D. (Health Science) Sompan Hinjiranan*** B.Sc. (Nursing), M.S. Sasima Kusuma na Ayuthaya**** Ph.D. (Biological Pharmacology)

Abstract: The purpose of this descriptive research was to examine factors predicting nutritional health-promoting behaviors in type 2 diabetic patients. The factors included marital status, educational level, income, duration of having diabetes, perceived benefits, and perceived barriers to nutritional health-promoting behaviors. The sample consisted of 120 patients, who were selected using systematic random sampling. Structured questionnaires were used for data collection during February to March 2008. The questionnaires included the Personal Data Assessment Form, the Nutritional Health-Promoting Behavior Questionnaire, and the Perceived Benefit and the Perceived Barrier Questionnaire. Data were analyzed using descriptive statistics, Spearman’s Rho, Eta correlation, Pearson’s correlation, and multiple regression with the Enter method. The results of this study showed that the overall mean of nutritional health-promoting behaviors was at a rather high level; the overall mean of perceived benefits was at a rather high level and the overall mean of perceived barriers was at a moderate level. The results of multiple regression analysis revealed that income, educational level, and perceived benefits of health-promoting behavior could jointly explain 23% of variance in nutritional health-promoting behaviors. These results can be utilized as basic information for developing interventions for nutritional health-promoting behaviors of type 2 diabetic patients at risk by focusing on increasing perception of benefits of performing health-promoting behaviors.

Keywords: Health-promoting behaviors, Nutrition, Type 2 diabetic patients

*Professional Nurse, Makarak Hospital, Karnchanaburi Province

**Corresponding author, Assistant Professor, Graduate School, Christian University, E-mail: [email protected]

***Associate Professor, Graduate School, Christian University

****Associate Professor, Department of Medical Nursing, Faculty of Nursing, Mahidol University

Documents

คอลัมน์ การสร้างเสริมสุขภาพ ......Vol. 16 No. 2 157 ส ภาภรณ อน ร กษ อ ดม และคณะ ค าใช