AB’nin Ortadoğu Politikası Ve Arap Baharına Bakışı

7/29/2019 ABnin Ortadou Politikas Ve Arap Baharna Bak

1/28

setaAnaliz

.

S E T A | S y a s e t , E k o n o m v e T o p l u m A r a t r m a l a r V a k | w w w . s e t a v . o r g | O c a k 2 0 1 3

ABNIN ORTADOU POLITIKAS

VE ARAP BAHARNA BAKMJGE KKKELE


2/28

MJGE KKKELE

Say: 63 | Oca k 2013

S E T AA N A L I Z

ABNIN ORTADOU

POLITIKAS VE ARAPBAHARNA BAK

2 0 1 3 Y a y n h a k l a r m a h f u z d u r

setaAnaliz

.

NDEKLER

GIRI | 4

A. ABNIN ARAP BAHAR NCESI ORTADOU VE KUZEY AFRIKA POLITIKAS | 5

11 EYLL SALDRLAR: D POLITIKADA DEIIM? | 7

REEL POLITIIN YKSELII | 8

B. ABNIN ARAP BAHAR KARSNDA TUTUMU | 9

ABNIN BLGESEL GELIMELERE TEPKISI | 13

INGILTERENIN ARAP BAHARNA YAKLAM | 15

FRANSANN ARAP BAHARNA YAKLAM | 18

ALMANYANN ARAP BAHARNA YAKLAM | 20

C. ARAP BAHARNN AB I TARTMALARNA ETKISI | 22

SONU: ARAP BAHARNN TRKIYE-AB ILIKILERINE ETKISI | 25


3/28

A B N N O R T A D O UP O L T K A S V E A R A PB A H A R N A B A K

3

ZET

Ortadou ve Kuzey Arika siyasi, ekonomik ve stratejik nedenlerle Avrupa iin her zaman nem

li bir blge oldu. Blgenin iinde barndrd istikrarszlk ve atmalar Avrupann yakndan takip

ettii, zaman zaman mdahil olduu durumlar ortaya kard. Enerji, gvenlik ve g gibi son yllar

da ne kan unsurlar da Ortadou ve Kuzey Arikann tad potansiyel imkn ve riskleri Avrupa

gndemine tad. Blgenin Avrupa iin nemi zellikle 2004 ylnda ABnin genilemesinin ardndan

artarak devam etti.

Arap dnyasnda 2010 ylnn sonunda patlak veren byk apl halk hareketleri blgede etkinlik

gsteren tm uluslararas aktrler gibi AB d politikasn da derinden etkiledi. D politikasndaki

paral ve uyumsuz yapy 2010da oluturduu Avrupa Dileri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsil

cilii ile amaya alan AB, ortak d politika hedeinden hala olduka uzak olduu dnemde kar

karya kald Arap devrimlerine olduka hazrlksz yakaland. Yksek Temsilciliin ilk ciddi d poli

tika testi olan blgesel gelimeler AByi yeni bir d politika revizyonu srecine sokarak d ilikilerdebelli bir hareketlenmeye yol at. Ancak bu revizyon i sorunlarn ve mevcut kklemi politikann

etkisiyle sonular asndan snrl kald. Bu durum eskinin tamamen ortadan kalkmad ve yeninin

yannda varln koruduu ikili bir yapy dourdu.

Bu alma Arap dnyasnda yaanan halk hareketlerinin AB d politikasna nasl yansd, AB ii

tartmalar nasl etkiledii ve d politika aktivizmi ile dikkat eken Trkiyenin ABnin blge politika

snda nerede durduu sorularn irdelemeyi amalamaktadr.


4/28

S E T AA N A L I Z

4

GR

Ortadou ve Kuzey Arika siyasi, ekonomik ve stratejik nedenlerle Avrupa iin her

zaman nemli bir blge oldu. Blgenin iinde barndrd istikrarszlk ve atmalarAvrupann yakndan takip ettii, zaman zaman mdahil olduu durumlar ortaya

kard. Enerji, gvenlik ve g gibi son yllarda ne kan unsurlar da Ortadouve Kuzey Arikann tad potansiyel imkn ve riskleri Avrupa gndemine tad.Blgenin Avrupa iin nemi zellikle 2004 ylnda ABnin genilemesinin ardndanartarak devam etti.

Arap dnyasnda 2010 ylnn sonunda patlak veren byk apl halk hareketleriblgede etkinlik gsteren tm uluslararas aktrler gibi AB d politikasn da derindenetkiledi. D politikasndaki paral ve uyumsuz yapy 2010da oluturduu AvrupaDileri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcilii ile amaya alan AB, ortak dpolitika hedeinden hala olduka uzak olduu dnemde kar karya kald Arapdevrimlerine olduka hazrlksz yakaland. Yksek Temsilciliin ilk ciddi d politika

testi olan blgesel gelimeler, AByi yeni bir d politika revizyonu srecine sokarakd ilikilerde belli bir hareketlenmeye yol at. Ancak bu revizyonlar i sorunlarnve mevcut kklemi politikann etkisiyle sonular asndan snrl kald. Bu durumeskinin tamamen ortadan kalkmad ve yeninin yannda varln koruduu ikili biryapy dourdu.

Elinizdeki analiz, Arap dnyasnda yaanan halk hareketlerinin temel olarak AB dpolitikasna nasl yansd sorusunu irdelemeyi amalamaktadr. Arap Baharnn ABd politikasna etkisini doru yanstabilmek iin ABnin blgeye ynelik d politikaparametrelerine, bunlarn belli dnemsel olaylar nda geirdii dnme gz atmakyerinde olacaktr. blmden oluan analizin ilk blmn ite tam olarak bu nokta

oluturacaktr: ABnin Arap Bahar ncesindeki blge politikas. Ikinci blmde ABninArap Baharna verdii tepki gerek Birlik nezdinde gerekse ye lkeler dzeyinde

irdelenecek, sz konusu politikalarn gemiten ne derece bir sapmay barndrdsorusuna cevap aranacaktr. nc ve son blmde blgede yaanan gelimelerin

ABNIN ORTADOU POLITIKASVE ARAP BAHARNA BAK


5/28


5

Ortadou ve KuzeyArka blgesnsan etklem,dyalog, tcar veekonomk lkleryolu le toplumsalolarak da alacakve zamanlaBatl deerlernbenmseyerekAvrupaya

eklemlenecekt.

ABnin kendi i tartmalarn nasl etkiledii, ye lkeler arasnda ne tr ayrmalaroluturduu, hangi sorunlar belirginletii konularna deinilecek; sonu ksmnda

ise blgede sergiledii d politika aktivizmi ile dikkat eken Trkiyenin, ABnin blgepolitikasnda nerede durduu sorusuna yer verilecektir.

A. ABNN ARAP BAHARI NCES ORTADOU VE KUZEYAFRKA POLTKASI

Avrupa lkelerinin Ortadou ve Kuzey Arika lkeleri ile uzun zaman ncesinedayanan ikili ilikileri 1995te AB nclnde balatlan Barselona Sreci ile blgesel,kurumsal ve nitelikli bir yapya kavutu.1 Barselona Sreci, aslnda Avrupa lkelerinino zamana kadar srdrdkleri ekonomi odakl politikalarndan niteliksel bir kopuu

simgelememektedir; aksine sz konusu politikalar AB nezdinde 1990l yllarnortalarndan itibaren hz kazanan blgeselleme srecine eklemleyerek glendirmeyiiade etmektedir.2

Barselona Sreci ile oluturulan AvrupaAkdeniz Ortakl, Akdenizin iki yakasarasnda normati bir yaknlamay hedeedi. Bu srete Ortadou ve Kuzey Arikablgesi insan etkileimi, diyalog, ticari ve ekonomik ilikiler yolu ile toplumsal olarakda alacak ve zamanla Batl deerlerini benimseyerek Avrupaya eklemlenecekti.Kuzeyden Gneye tanacak olan Batl deerler, nihayetinde Akdenizin iki kysarasnda bar, gvenlik ve reah blgesi oluturacakt.3

Bu hede erevesinde demokrasi ve siyasi reorma yaplan vurgu azami dzeyde

oldu. Ekonomi ise ikili ilikilerin ana dinamiini oluturdu. Klasik liberal demokrasiteorilerinin kabulnden yola karak, AB liberalleme ve serbest piyasa reormlar ileblge lkelerinde devletin rolnn azalacan, piyasa glerinin geliip toplum vesiyaset zerinde etkili olmaya alacan ve bylelikle karar alma mekanizmalarndayeni g gruplar olarak otoriter ynetimlerin glerini snrlandracaklarn varsayd.AB gerekten de blgedeki ekonomik liberallemede kritik rol oynad. 1990llarnortalarndan itibaren Ortadou ve Kuzey Arikada yaanan piyasa reormlar, serbestpiyasaya geii hzlandrd.4

Ancak varsaylann aksine ekonomik serbestleme siyaset arenasna yansmad.Blgede otoriter rejimler iktidarlarn glendirerek, lkelerinde sadece sembolik

varl bulunan liberal kurumlar bask, iddet, denetim ve yetkisiz klma gibiyntemlerle ilemez hale getirdiler. ABnin clz demokrasi ve insan haklar vurgususylemsel dzeyden teye gidemedi. Siyasi alma yaplan atar belgelerde kalarakherhangi somut bir politikaya veya uygulamaya yansmad.5 ABnin siyasi reormlaradair temkinli tutumu, demokrasiyi direkt olarak artracak proje ve programlardan

1. Asl Sel, From the EuroMedterranean Partnershp to the Unon or the Medterranean, Perceptions, K2003; Hazam Amrah Fernandez ve Rchard Youngs (eds.), The Euro-Mediterranean Partnership: Assessing the FirstDecade, FRDE, Eyll 2005.

2. Saleh M. Nsoul, Oussama Kanaan ve Amer Bsat (1996), The European Unons New Medterranean Strategy,Finance and Development, 33(3), ss.1822.

3. Bkz. Barcelona Declaraton adopted at the Euro Medterranean Conerence, European Commsson, Brksel,2728 Kasm 1995.

4. John Page, Structural Reorms n the Mddle East and North Arca, nde The Arab World CompetitivenessReport 2002-2003, Peter K. Cornelus ed., Cenevre: Dnya Ekonomk Forumu, ss.6279.

5. Fulvo Attna (2003), The EuroMedterranean Partnershp Assessed: The Realst and Lberal Vews , EuropeanForeign Afairs Review, 8 (2), s. 11.


6/28

S E T AA N A L I Z

6

Syas dem,lklerde talep

edlen br unsurolmaktan ok

dealze edlmbr ereve olarak

ortaya kondu.

uzak durulmasyla sonuland. Demokratiklemenin uzun ve karmak bir sre olduugrnden hareketle, Birlik zaten olduka kstl olan mali yardmlarn ounlukla

ekonomi ve gvenlik projelerine aktard.Bu anlay erevesinde siyasi deiim, ilikilerde talep edilen bir unsur olmaktanok idealize edilmi bir ereve olarak ortaya kondu. AB Komisyonu 19961999 yllararasnda demokrasi btesinden blgeye yalnzca 10 milyon Avro tahsis etti.6 AByardmlarnn kstl miktar kadar dikkat eken dier bir husus yardmlarn kullanmnailikindi. Demokrasi btesinden blgeye aktarlan yardmlar demokrasiyi dolaylolarak ilgilendiren iyi ynetiim, insan haklar, kltrel etkileim, genlik ve sosyalprogramlar gibi konulara ayrld.7

Insan haklarna ilikin yardm ve eitim programlar ise ikence, vicdan zgrl, keyitutuklamalar ve ocuk haklar gibi teknik konulara deinmekle yetindi.8 AB lkeleri

bu sre ierisinde olduka temkinli politika izleyerek, zorlayc siyasi meselelerigndeme getirmemeye zen gsterdi.9 ABnin siyasi alandaki sorunlar, kltrel vetoplumsal alana yatrm yaparak zme tercihi, bu sorunlara yzeysel yaklatn vetemelde yatan nedenleri grmediini ortaya koymaktadr.

AB iin jeostratejik nemi olan lkeler arkl muameleye tabi tutularak, bu lkelerdekisiyasi basklar stratejik ve politik karlar uruna ounlukla gz ard edildi. rneinrejim basksnn yaygn ekilde yaand Msr, AB yardmlarndan en azla aydalananlke olurken, rdn, Fas gibi AB iin stratejik neme sahip olan akat olduka kstlreorm gerekletiren lkeler, AB onlarndan nemli pay aldlar.10 ABnin siyasi basklarailikin kaytsz tutumunun en belirgin olarak gzlemlendii yer ise Krez blgesiydi.

Krez lkeleri arasndaki siyasi ve ekonomik arkllklar gz ard ederek blgeye yneliktoptanc bir politika gelitiren Birlik, istikrar siyasi reormun stnde tuttu.11

AB, blgedeki otoriter rejimleri mali yardmlarla dllendirirken, Islami gruplarlatemasn snrl tuttu. Islami parti ve sivil toplum rgtlerini on ve eitim programlarnadhil etmeyen Birlik, blgedeki siyasi hareketlerle diyalounu sekler, liberal ve rejimyanls gruplar zerinden yrtt.12 Otoriter rejimlerin Islami hareketlere yneliksrdrd bask ve sindirme siyaseti ise ounlukla gz ard edildi. 2005 ylnda siyasiolarak yasakl olan Mslman Kardelerin bamsz olarak katldklar parlamentoseimlerinde rejimin tm basksna ramen baarl bir sonu elde etmesi Mbarekrejiminin sert tepkisiyle karlat. Seimlerin ardndan lkede hareketin yelerinihede alan tutuklama kampanyas AB nezdinden herhangi bir tepki dourmad.

Her ne kadar rdn, Fas, Kuveyt ve Yemen gibi lkelerde Islami eilimli partilerinseimlere katlmalarna izin verilse de, bu iktidara giden yolun kendileri iin ak olduu

6. Rchard Youngs, Europes Uncertan Pursut o Mddle East Reorm, Carnege Papers No. 45, CarnegeEndowment or nternatonal Peace, Hazran 2004,s. 5.

7. Mchelle Pace, EMP Culrtural ntatves: What Poltcal Relevance? n Hazam Amrah Fernandez ve RchardYoungs vd., The Euro-Mediterranean Partnership: Assessing the First Decade, FRDE, Eyll 2005, s. 5970.

8. Rchard Youngs, Europes Uncertan Pursut o Mddle East Reorm, s.9.

9. A.g.e., s.9.

10. Vera Van Hllen, EU Democracy Promoton n the Medterranean: Cooperaton Agants All Odds?, KFGWorkng Paper No.9, Freie Universitat Berlin, Kasm 2009, s. 11.

11. Ana Echage, The European Unon and the Gul Cooperaton Councl, FRDE Workng Paper No. 39, Mays2007, s. 17.

12. Nona Mkheldze ve Nathale Tocc (2009), How can Europe engage wth slamst Movements, ndeIslamist Radicalization: The Challenges or Euro-Mediterranean Relations, Mchael Emerson vd.,.,Centre orEuropean Polcy Studes ve FRDE, s.153.


7/28


8/28

S E T AA N A L I Z

8

aksine, Yeni Komuluk politikas ikili ilikileri ve blge lkeleri arasndaki arkllklargzeten bir anlay benimsedi.20

Ancak ABnin Komuluk politikasyla benimsedii sylem uygulamada kkl birdeiim getirmedi. Siyasi reormlar destekleyecek mali yardmlar ciddi bir artadnmedi. 2001 ile 2003 yllar arasnda Avrupa Demokrasi ve Insan Haklarprogramndan blgeye tahsis edilen yardm miktar yalnzca 7 milyon Avroydu.21 Szkonusu yardmlar demokrasiyi direkt olarak ilgilendiren projelerden ziyade, terrlemcadele, g, snr kontrolleri gibi gvenlik alanlarna aktarld.22

Snrl yardm miktar ve yardmlarn tahsis edili biimi elbette ABnin demokrasive insan haklar syleminin uygulamaya konmasnda skntlar dourmutur. AncakAB politikasnn sylemsel dzeyde gsterdii deiimin uygulamaya yansmamastemelde politikann yapsal skntlardan kaynaklanmaktayd. Demokrasiyi kendi

bana ulalmas gereken bir deer olmaktan ziyade gvenliki perspekti iindearasallatran AB, demokratiklemeyi Islam dnyasnda Baty hede alan terr vearl nleyebilecek bir enstrman olarak grd.

Bu tutumdan en ok ayda salayan grup ise blgedeki otoriter rejimlerdi. Gkaybetmeleri durumunda iktidarn radikal Islami gruplar tarandan ele geirileceikorkusu yayan bu rejimler, blgede gvenlik ve istikrar salama karsnda Batllkelerin desteini garanti altna aldlar. Ancak Batnn otoriter rejimlerle sk balarkurarak gvenlii temin etme aray, blgeye daha azla gvenlik getirmedi.Ekonomik ve siyasi istikrarszlklar artarak devam etti. Ekonomik ilikiler blge ilekurulan ilikilerin temel dinamii olma zelliini korudu.23 Mali yardmlarn ekonomikreorm artna balayan AB, blgenin ticaret serbestlemesi srecinde nemli rol

oynad. AB ile Akdeniz arasnda artan ticaret hacmi, Birliin korumac tarm ve tekstilpolitikalar etkisiyle AB lehine gerekleti.24

Reel Politiin Ykselii

2000li yllarn ortalarndan itibaren ABnin blgede siyasi deiimin nemine atettiianlam uluslararas ve blgesel gelimelerin etkisiyle yeniden deiime urad.ABDnin nclnde balatlan Aganistan ve rak savalar blgedeki istikrarszltrmandrarak, radikal gruplar glendirdi. Msr ve Filistinde yaplan seimlerdeIslami gruplarn gsterdii baar, serbest seimlerin Bat kart Islami gruplara kazansalad grne Bat dnyasnda yaygnlk kazandrd.25

zellikle 20052006 yllarnda yeniden g kazanan realist dnce, demokrasiihrac ile ABDnin gvenlii arasnda kurulan ba sorgulayarak, demokrasinin terr

20. European Commsson, Wder EuropeNeghbourhood: A new Framework or Relatons wth our Easternand Southern Neghbours, Brksel, Mart 2003.

21. Rchard Youngs, Europes Uncertan Pursut o Mddle East Reorm, s.10.

22. A.g.e., s.11

23. Julane Brach, Ten Years Ater: Achevements and Challenges o the EuroMedterranean Economc andFnancal Partnershp, GIGA Working Papers No. 26, Aralk 2006, s. 6.

24. JoseMara GarcaAlvaresCoque (2002), Agrcultural Trade and the Barcelona Process: s ull lberalsaton

possble?, European Review o Agricultural Economics, 29(3), s.400; Barselona srecnn Fasn ekonomsne olanetks n bkz. Gergely Hudecz, Economc mpact o the Barcelona Process n Morocco, 6. Yllk UACESS rencKonerans Sunumu, 78 Nsan 2005, Oxord nverstes.

25. Katarna Dalacoura (2010), US Foregn Polcy and Democracy Promoton n the Mddle East: TheoretcalPerspectves and Polcy Recommendatons,s.66.

Demokrasy kendbana ulalmas

gereken brdeer olmaktan

zyade gvenlkperspekt nde

arasallatran AB,demokratklemey

Islam dnyasndaBaty hede alan

terr ve arl

nleyeblecek brenstrman olarakgrd.


9/28


9

yenebilecei dncesine pheyle yaklat.26 Demokrasi ve insan haklarn kltr,din, coraya ark etmeksizin evrensel prensipler olarak kabul eden enternasyonal

liberallerin aksine, realistler bu dnemde kltrel yaklamlar n plana kararak, ArapDnyasnn demokrasiye kar direnli olduu savn yeniden gndeme getirdiler.27

2000li yllarn ikinci yarsnda ykselie geen reel politik, ABD kadar AByi deetkiledi. Siyasi deiim syleminin gndemden dt bu dnemde, ekonomikilikiler yeniden n plana karlrken siyasi meseleler marjinalletirildi. 2007 ylndaFransann nclnde oluturulan Akdeniz iin Birlik Giriimi28, Avrupannyeniden jeoekonomi esasl d politikaya dnn simgeler. Fransa Libya ile petrolanlamalarn geniletirken, Almanya ve Ingiltere Krez lkeleri ile savunma ticaretiniderinletirdiler. Ayn ekilde terrizm, uyuturucu ve gle mcadele erevesindezellikle stratejik neme sahip rdn, Libya ve Fas gibi Ortadou ve Kuzey Arikalkeleri ile olan ibirlii artrld.29

AvrupaAkdeniz Ortaklnn kuruluundan 15 yl sonra, blge lkelerinin ekonomik,siyasi ve toplumsal yaplar kresellemenin etkisiyle nemli bir deiim srecindengemi olmakla birlikte, bu deiim blge halklarna ekonomik reah ve demokratikynetim getirmedi. Blgede sosyal adaleti gzetmeden gerekletirilen liberal ekonomikreormlar isizlik ve yoksulluu krklerken, gelir dalmndaki eitsizlii artrd.

Siyasi alanda yaplan kstl dzenlemeler ise otoriter rejimlerin iktidarlarn pekitirenmakyaj reormlarn tesine geemedi. ABnin siyasal Islam engellemesi karlndablge rejimlerine verdii destek, blgeye daha azla istikrarszlk getirdi. Msrda siyasihaklar giderek kstlanrken, Cezayir, Suriye, Libya ve Tunus gibi baskc rejimler glerini

daha da merkeziletirdiler.

30

2008 ylnda rdn ve Fas gibi blgenin grece en reormyanls rejimlerinde bile siyasi basklar artrld.31 Gney komularyla ilikilerinde siyasiboyutun giderek azald bu dnemde AB, blge rejimlerine sylemsel dzeyde bileherhangi bir siyasi bask uygulamad.

B. ABNN ARAP BAHARI KARISINDA TUTUMU

Arap Bahar pek ok uluslararas aktr gibi Avrupay da hazrlksz yakalad. Ekonomik vekimlik krizlerinin AB tartmalarn etkiledii bir dnemde blgede patlak veren genihalk hareketleri, bir yandan AB d politikas iin yeni rsatlar yaratrken, dier yandanpek ok zorluu beraberinde getirdi. ncelikle blgede ykselen demokrasi talepleri,ABye otoriter rejimlerle kurulan istikrar endeksli ilikileri ve bunun sonucunda tahripolan ABnin normati imajn dzeltme rsat salad. Benzer bir ekilde, mali skntlarnedeniyle ihmal edilen d politikann yeniden tartlmasna olanak vererek, yeni bird politika revizyonu srecinin itilini ateledi.

26. Mcahel C. Wllams ve Bran C. Schmdt, The Bush Doctrne and the raq War: Neoconservatves vs. Realsts,The American University o Paris, Workng Paper No. 61, s. Kasm 2007, ss.1213.

27. Alred Stepan ve Graeme B. Robertson (2004), Arab, Not Muslim, Exceptionalism,Alred Stepan ve Graeme B. Robertson (2004), Arab, Not Muslim, Exceptionalism, Journal o Democracy,15(4), s. 140146.

28. Akdenz n Brlk grm n bkzRoberto Albon, The Unon or the Medterranean: Evoluton andProspects, Instituto Afari Internaziolani, Document A 39e, Aralk 2009.

29. Rchard Youngs (2009), Poltcal Reorm and EuroMedterranean Partnershp, European Institute o theMediterranean, s. 59.

30. Human Rghts Watch, World Report: Events o 2008, New York, 2009 ss. 443535.

31. A.g.e., s.480.

Syas alandayaplan kstldzenlemeler seotorter rejmlernktdarlarnpektren makyajreormlarn tesnegeemed. ABnnsyasal Islamengellemeskarlnda

blge rejmlerneverd destek,blgeye daha azlastkrarszlk getrd.


10/28

S E T AA N A L I Z

10

Arap Bahar her ne kadar AByi yeni bir d politika revizyonu srecine itse de, Birliinblge ile ilikilerini yeni bir ereveye oturtacak kapsaml bir politika dnmne yol

amad. AB ortak d politikasnn nceki dnemlerde sergiledii paral grnt budnemde de devam etti. Lizbon Anlamasnn yrrle girdii 2010 Aralk tarihindeaaliyete balayan AB Dileri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcii henz kurumsaleksikliklerini giderme rsat bulamadan, kendisini blgede patlak veren protestohareketlerinin iinde buldu. yeler arasndaki rekabet ve gr ayrlklarnn daha dabelirginletii bu dnemde, ye lkelerin ulusal d politikalar n plana karken, ABetkisiz bir grnt sergiledi.

AB lkelerinin blgeden gelen deiim talebi karsnda hissettii ilk aknlk, ksasrede bu talepleri destekleme konusunda isteksizlie evrildi. Blgede yaanangelimeleri kontrol altna alabilecekleri yanlgsna den Birlik lkeleri, zellikle

ekonomik ve siyasi karlarnn younlat lkelerde deiim srecini rejimlereverdikleri destei srdrerek baltalamaya altlar. rnein Fransa uzun yllarboyunca youn siyasi ve ekonomik ilikiler yrtt Bin Ali rejimine sahip karken,Ingiltere, Fransa ve Almanya mtteikleri Mbarekin iktidarn sarsan gsterileridesteklemekten imtina ettiler.32

AB lkelerinin gsteriler karsnda statkoyu nceleyen politikalar, AB D Ilikiler veGvenlik Politikas Yksek Temsilciinin pozisyonuna da yansd. Tunusta 2010 Aralkaynn ortasnda balayan gsterilere ilikin ilk resmi aklamay ancak 10 Ocakta yapanAB, taraara itidal ars yapt; ancak Bin Aliden grevi brakmas konusunda herhangi bir talepte bulunmad.33 ABnin Tunus devrimine ak destei, Bin Alinin lkeyiterk etmesinin ardndan geldi. Birliin gsterileri kucaklama konusunda sergilediitemkinli tutum, Msr devrimi srecinde de devam etti. 25 Ocak 2011de balayangsterilere 31 Ocakta cevap veren AB Konseyi serbest ve adil seim arsndabulundu.34 4 ubatta yeniden bir aklama yapan Konsey Msrdaki iddeti knad,ancak Mbareke ekilme arsnda bulunmad.35 ABnin demokrasiye Mbarekliderliinde gei yaplabilecei kans Mbarekin istiasna kadar srd.

AB ve ye lkelerinin deiimi kontrol altna alma hamleleri halkn gl deiimiradesi karsnda etkisiz kald. Msrda 30 yllk Mbarek iktidarnn yalnzca 18 gngibi ksa bir srede sona ermesi Avrupal liderlere blgede esen deiim rzgrnnengellenemez olduunu gsterdi. Bu noktadan sonra AB lkeleri bir yandan blgepolitikalarn hzlca revize ederek yeni oluan blgesel dinamiklere kendilerini adapte

ederken, dier yandan deiimin blgedeki ekonomik ve siyasi karlarna zararvermemesine altlar.

AB de, ye lkeler gibi, blgedeki gelimeler karsnda yaad ilk aknl zerindenatarak, Komuluk Politikasn yeniden gzden geirdi. ABnin Arap Baharna ynelikilk ciddi siyasi adm 8 Mart 2011 tarihinde Komisyon tarandan kabul edilen GneyAkdeniz ile Demokrasi ve Ortak Zenginlik iin Ibirlii Belgesidir. (A Partnership or

32. Prme Mnster condemns volence n Egypt, Foreign and Commonwealth Ofice, 2 ubat 2012; Egyptprotesters clash or 2nd day wth polce, Associated Press, 27 Ocak 2012; Sarkozy: Egypt must avod relgousdctatorshp, The Jerusalem Post, 11 ubat 2011.

33. Jont statement by EU Hgh Representatve Catherne Ashton and Commssoner Stean Fle on thestuaton n Tunsa, Europa, 10 Ocak 2011.

34. Councl o the European Unon, 3065th Councl Meetng, Foregn Aars, Europa, 31 Ocak 2011.

35. European Councl, Counclusons o the European Councl, 4 ubat 2011.

Arap Bahar her nekadar ABy yen

br d poltkarevzyonu srecne

tse de, Brlnblge le lklernyen br ereveye

oturtacak kapsamlbr poltka

dnmne yolamad


11/28


11

Democracy and Shared Prosperity with the Southern Mediterranean)36 Birliin blgepolitikasn demokratik dnm, sivil toplum ortakl ve srdrlebilir ekonomik

kalknma olmak zere temel unsura dayandran belge, yntem olarak ise blgelkeleri arasndaki arkllklar gzeten tevik bazl yaklam ne kard.

Aslnda bu ABnin tevik bazl ve lkeden lkeye arkllaan siyaset yaklamna ilkvurgusu deildir; aksine AB, Arap Bahar ncesinde oluturduu blge politikasndaher iki ynteme dealarca at yapmtr. Ancak burada nemli olan Birliin vereceimali, teknik ve diplomatik destei artllk ilkesiyle demokratik reorm srecine skcabalamasdr.37 Bu anlamda AB, daha azla reorm yapan lkelere daha azla teviksunarken, reormda geri kalan lkelere salad tevik miktarn azaltacaktr. AB ileyakn ibirlii ise ancak insan haklar ve iyi ynetiimde belli standartlara eriilmesiylemmkn olabilecektir. Daha somut bir ekilde iade edilecek olursa, adil ve serbest

seimlerin varl AB ile ibirliine giri artlar olarak kabul edilmitir.

38

Yarg reormu,hesap verilirlik, yolsuzlukla mcadele, siyasi haklar gibi konularn mali tevikle glbir ekilde ilikilendirilmesi, nceki dnemlerde uygulanan esnek artllk ilkesindenarkllk gstermektedir.39

Demokrasi ve Reah iin Ibirlii Belgesinin yaynlanmasndan iki ay sonra Maysaynda AB Komisyonu yeni bir giriimde bulunarak, Deien Blgeye Yeni Yant (A NewResponse to a Changing Neighbourhood) adl belgeyi yaynlad.40 Demokrasi ve Reahiin Ibirlii belgesinin vurgulad esaslar detaylandrarak kapsaml bir ereveyeoturtan belge, ABnin uzun dnemli blge politikasnn ieriini sunmas asndannemlidir. AB sz konusu giriimle Ortadou ve Kuzey Arika lkelerine daha azla

para, piyasa eriimi ve nus hareketliliitaahhdnde bulunmaktadr.41

ABnin demokrasi ve ortak reah iin ibirlii belgesinde tasarlayp, Deien BlgeyeYeni Yant adl belgesinde ise detaylandrd blge politikasnn en nemli ayanmali yardmlar oluturmaktadr. Arap Baharnn ardndan AB ve ye lkeler daha azlapara balamnda blgeye yaptklar mali yardmlar artrdlar. 201113 yllar arasndaAvrupa Komuluk ve Ibirlii Enstrman altnda Gney komularna 4 milyar Avrotahsis eden AB, bu miktarn byk bir blmn ikili yardm programlar erevesindeyrtmtr.42 Yardmlarn en ok aktarld alanlar ise ekonomik byme, sosyalpolitika, istihdam, gen giriimcilik, yoksullukla mcadele gibi ekonomik kalknmaprogramlardr. Bu anlamda srdrebilir ekonomik kalknma ve demokratik dnmdesteklemek amacyla kurulan SPRNG (Support or Partnership, Reorms and nclusive

Growth) program blgeye 201112 yllar iin 350 milyon Avro tahsis etti.43

36. European Commsson, A Partnershp or Democracy and Shared Prosperty wth the Southern Medterrenean:Jont Communcaton to the European Councl, the European Parlament, the Councl, the European Economc andSocal Commttee and The Commttee o the Regons, COM 200 Fnal, Brksel, 8 Mart 2011.

37. A.g.e., s.5.

38. A.g.e.,s.5.

39. A.g.e.,, s. 5

40. European Commsson, A New Response to a Changng Neghbourhood: Jont Communcaton to theEuropean Councl, the European Parlament, the Councl, the European Economc and Socal Commttee and TheCommttee o the Regons, COM (2011) 303 Fnal, Brksel, 25 Mays 2011.

41. A.g.e., s.10.

42. A.g.e., s.29.

43. European Commsson, Support or Partnershp,reorms and nclusve growth (SPRNG) 20112012 navour o the southern Neghbourhood regon to be nanced under Artcle 19 08 01 01 o the General Budget othe European Unon, Commsson mplementng Decson, C(2011) 6828, 26 Eyll 2011, s. 3.

ABnn demokrasve ortak reah nbrl belgesndetasarlayp, DeenBlgeye Yen Yantadl belgesndese detaylandrdblge poltkasnnen neml ayanmal yardmlaroluturmaktadr.


12/28

S E T AA N A L I Z

12

AB, blgenin ekonomik geliiminde kk ve orta lekli giriimlere ayr bir nematetmektedir. 2011 ylnda 20 milyonluk Avro bteyle aaliyete balayan Kk

ve Ortak lekte Giriimleri Destekleme Program (SANAD), Msr, Tunus, rdn veCezayir gibi lkelerde giriimcilii destekleyen projelere inansman salamaktadr.44AB bir yandan ekonomik kalknmaya ynelik mali yardmda bulunurken, dier yandanblgenin ekonomik geliimine katkda bulunacak yatrm olanaklarn hareketegeirmektedir. Bu anlamda Avrupa Yatrm Bankasnn bor kapasitesi artrlarak,btesinin her yl dzenli olarak bir milyar Avro artrlmasna karar verildi. Byleliklebankann 201113 yllar arasnda Akdeniz lkelerine alt milyar dolarlk inansmansalamas beklenmektedir.45 te yandan Avrupa Blgesel Kalknma Bankasnn yetkialan rdn, Msr, Tunus ve Fas kapsayacak ekilde geniletildi.

ABnin mali yardmlarnn Arap Bahar srecinde artmas memnuniyet verici olsa da,sz konusu lkelerin ihtiyalar gz nne alndnda yardm miktarlarnn oldukakstl olduu grlmektedir. Mevcut yardmlarn daha etkin kullanlmas iin blgedekisivil toplum rgtlerine nemli grevler dmektedir. AB blgedeki sivil toplumkurulular ile ilikileri glendirecek Sivil Toplum Enstrman Fonu oluturularak, bualana 22 milyon Avroluk bte tahsis etti. 46

ABnin mali yardm odakl ekonomi politikas blgenin ekonomik koullarn ksavadede iyiletirmeyi amalamaktadr. Uzun vadede ise Birlik daha geni pazareriimi kapsamnda Ortadou ve Kuzey Arika lkelerinin AB pazarna eriiminiengelleyen ticari hkmleri aamal olarak kaldrmay ve nihayetinde blgeyi ABpazarna eklemlemeyi hedeemektedir. Bu amala, Msr, Tunus, rdn ve Fas ile ticarimzakereler 2011 Aralk aynda balad.47

ABnin blge ekonomisine ynelik uzun zamanl politikasnn dier bir unsuru geilikindir. Ksa vadede i adam ve aratrmaclar iin vize kolayl ngren Birlik, blgeile AB arasnda renci ve akademisyen deiimini desteklemek amacyla oluturulanErasmus Mundus programna 80 milyon Avroluk bte tahsis etti.48 Msr, Tunus veFas ile vize kolayl ve geri kabul konularnda somut grmelere balayan AB, uzunvadede blge ile vizelerin kaldrabilecei sinyalini verdi. 49

ABnin artan yardm miktarlar, srdrlebilir ekonomik kalknmann yan srademokratik dnm ve sivil toplum ortakl projelerini de olumlu ynde etkiledi.Demokrasi ve insan haklarn blge politikasnn nemli bir bileeni haline getirenBirlik, Avrupa Demokrasi ve Insan Haklar Enstrman (European nstrument or

Democracy and Human Rights) vastasyla Tunus, Msr ve Libyaya olan demokrasiyardmlarn iki katna kard.50 Buna ek olarak Avrupa Komuluk Politikas EnstrmanMsra 201113 yllar iin 445 milyon Avro salarken, ayn dnem iin Tunusa 240milyon Avro ek yardmda bulundu.51

44. The EUs response to the Arab Sprng, MEMO/11/918, Europa, Brksel, 16 Aralk 2011.

45. A Partnershp or Democracy and Shared Prosperty wth the Southern Medterrenean,s. 8.

46. A New Response to a Changng Neghbourhood, s. 4.

47. EU agrees to start trade negotatons wth Egypt, Jordan, Morocco and Tunsa, European Commission PressRelease, P/11/1545, 14 Aralk 2011.

48. Stean Flenn EU Nachbarschat Der Arabsche Frhlng en Jahr danach koneransnda yaptaklamadan, bkz. Reerence: SPEECH/12/66, Europa, 3 ubat 2012.

49. The EUs response to the Arab Sprng; MEMO/11/918, Europa, Brksel, 16 Aralk 2011.

50. Rchard Youngs, Fundng Arab Reorm?, German Marshall Fund o the United States, Polcy Bre, Austos2012, s. 2.

51. A Partnershp or Democracy and Shared Prosperty wth the Southern Medterrenean,s.12

ABnn malyardmlarnn

Arap Baharsrecnde artmas

memnunyet vercolsa da, sz konusulkelern htyalar

gz nnealndnda yardm

mktarlarnnolduka

kstl olduugrlmektedr.


13/28


13

Benzer bir ekilde ye lkeler de blgeye tahsis ettikleri demokrasi yardmlarnartrdlar. Almanya demokratik deiim iin 2011 ylnda blgeye 30 milyon Avro

tahsis ederken, 2012 ylnda bu miktar 100 milyon Avroya kard.52

Ingiltere ise ArapOrtaklk Fonu kapsamnda siyasi katlm ve ekonomik reorm iin 110 milyon Avrolukyardm onu oluturdu.53 nceki dnemlerden arkl olarak mali yardmlar demokratiksreleri dorudan etkileyecek yarg reormu, anayasa, yolsuzluk, insan haklar, sosyalmedya, siyasi katlm, seimler gibi alanlara tahsis edildi.54

ABnin Blgesel Gelimelere Tepkisi

ABnin Arap Bahar srecince gelitirdii yeni politika giriimleri uygulamadaticari ilikilerden diplomatik yaptrma, insani yardmdan askeri mdahaleye, mali

yardmdan ekonomik yaptrmlara uzanan pek ok siyasi arac kapsad. ABnin Tunusve Msr gsterilerinde sergiledii beklegr yaklam, Libyada daha akti pozisyonaevrildi. Kaddainin gsterileri sert bir ekilde bastrmas karsnda hzlca hareketegeen AB, Libya rejimini knayarak, ekonomik ve askeri yaptrm karar ald.55 11Mart 2011 tarihinde Kaddainin meruiyetini yitirdiini aklayan AB56, Libya GeiciUlusal Konseyini destekleyerek Bingazide d temsilcilik at.57 Libya muhaleetinesalanan diplomatik destek, mali yardmlarla artrld. Sivilleri koruma ve insani yardmenstrmanlarn harekete geiren Birlik, Libyaya 155 milyon Avroluk insani yardmtahsis etti.58

AB, Suriye konusunda ise Esed rejimini giderek artan yaptrmlarla ekonomik vediplomatik olarak zayatmay amalad. Esed rejiminin Mart aynn ortasnda balayangsterileri iddet kullanarak bastrmas AB liderlerini harekete geirdi. Birlik 22 Marttayaynlad bildiri ile Esed rejimini knad.59 lkede iddet olaylarnn trmanmaszerine Mays aynda Esed rejimine ynelik askeri ve ekonomik yaptrm karar alanAB, zamanla yaptrmlarn kapsamn genileterek Suriye zerinde ekonomik baskkurmaya alt.60 AB ayn zamanda Suriyeyi uluslararas alanda yalnzlatracak pekok adm destekledi. Austos aynda Esedin meruiyetini yitirdiini aklayan61 ABlkeleri, lkedeki eliliklerini kapatarak62, Arap Birlii ve Birlemi Milletler kararlarnadestek verdiler. AB, Suriye krizinde Esed rejimi zerine ekonomik ve diplomatik bask

52. A.g.e., s.3

53. The Arab Partnershp: Leadng the UK Governments Strategc Response to the Arab Sprng, Foreign andCommonwealth Ofice, http://www.co.gov.uk/en/globalssues/mena/ukarabpartnershp/

54. Rchard Youngs, Fundng Arab Reorm?, s. 3.

55. Councl Decson 2011/137/CFSP o 28 February 2011concernng restrctve measures n vew o thestuaton n Lbya, Oficial Journal o the European Union, 3 Mart 2011.

56. Developments n Lbya: an overvew o the EUs response, European Union External Action, 30 Mart 2012.http://eeas.europa.eu/top_stores/2011/300311_en.htm

57. EU Hgh Representatve Catherne Ashton opens European Unon ofce n Benghaz , European UnionExternal Action, http://eeas.europa.eu/top_stores/2011/220511_en.htm

58. The EUs response to the Arab Sprng; MEMO/11/918, Europa, Brksel, 16 Aralk 2011.

59. EU condemns unacceptable represson n Syra, Middle East Online, 22 Mart 2012.

60. Justyna Pawlak ve Davd Brunnstrom, EU mposes sanctons on Syras Assad, Reuters, 23 Mays 2011.

61. Ashton says Assad must step down, plans more sanctons, Eurotribune, 19 Austos 2011.

62. France to close Syra embassy: Sarkozy , EUbusiness, 2 Mart 2012; UK closes embassy n Syra as securtystuaton deterorates, Metro News, 1 Mart 2012; EU Member States closng ther Embasses n Syra, EuropeanCommission-DG Justice Consular Protection or EU Citizens, http://ec.europa.eu/consularprotecton/newsVew.acton;jsessond=hn9VQQcJsTnKBBTl4mjnL2lCPPn5cQJFvwxYTnJHJPRjNn9ZvWyS!158394038?enttyd=80275&newsCountry=ALL+COUNTRES

AB, Surye krzndeEsed rejm zerneekonomk vedplomatk baskkuracak uluslararasgrmlere destekolmakla brlkte,Lbyadaknebenzer br askermdahaledenuzak durarak

daha temknlbr pozsyonbenmsed.


14/28

S E T AA N A L I Z

14

kuracak uluslararas giriimlere destek olmakla birlikte, Libyadakine benzer bir askerimdahaleden uzak durarak daha temkinli bir pozisyon benimsedi.

ABnin Arap Baharndan etkilenen dier Arap lkelerindeki tutumu ise lkeden lkeyearkllk gsterdi. Bahreynde kan barl gsterilerin sert bir ekilde bastrlmas veSuudi Arabistann Krez Ibirlii Konseyi ats altnda Bahreyne askeri mdahalesikarsnda sessiz kalan AB, Krez lkeleri ile ticaret eksenli ilikilerini daha da gelitirdi.AB lkelerinin Krez lkeleriyle yapt ticaretin nemli bir ksmn silah ticaretioluturmaktadr. Der Spiegel dergisi tarandan ele geirilen AB Komisyonu raporunagre, AB lkeleri Suudi Arabistana silah ihra eden lkeler arasnda ilk sralarda yeralmaktadr. 2010 ylnda Riyada toplamda 3,3 milyar dolarlk silah ihracat yapan ABlkelerinin banda srasyla Fransa, Italya ve Ingiltere gelmektedir.63 Arap BaharnnAB lkelerinin blge ile yapt silah ticaretine etkisi olduka snrl kald. 2011 ylnn

ubat aynda ou savunma sanayi endstrisinden 33 iadamyla Krez lkelerinegezi dzenleyen Ingiltere Babakan David Cameron, ziyareti esnasnda yeni savunmaanlamalar imzalad.64 Benzer ekilde Alman hkmeti de 2012 Hazirannda SuudiArabistana 200 adet Leopard tipi tank satn onaylad.65

Yemen ve Filistinde seyirci olmaktan teye gidemeyen AB, Cezayirdeki protestohareketlerine kaytsz kald.66 Iran konusunda tutumunu Arap Bahar sonrasnda dahada sertletiren AB, Irana kademeli olarak petrol ambargosu uygulad. AB KonseyininOcak 2012de Irann petrol ve petrol rnleri ile Merkez Bankas mal varln hedealan yaptrmlar, Mart 2012 ve Temmuz 2012de kapsam olarak geniletildi. 67 ABninrdn ve Fas gibi stratejik nemi olan krallklara kar tutumu ise son derece lmlyd.Kraln kendi gcn kstlayacak anlaml bir deiime izin vermedii rdnde,siyasi reorm birka yasama dzenlemesinin tesine geemedi.68 Fasta ise durumrdnden daha iyi olsa da, kkl bir reorm gereklemedi. Babakann yetkileriniartran anayasal deiikliin ardndan yaplan seimlerde Islami kkenli Adalet veKalknma Partisi galip geldi. Islami hareketlerin bask altnda tutulduu lkede Islamikkenli bir partinin seimleri kazanp hkmeti kurmas umut verici olsa da, Faskral yrtme gcnn ciddi bir ksmn hala elinde bulundurmaktadr. Buna karnbabakann yetkisi ise hala olduka kstldr.69 Her iki lkede yaplan snrl reormuvgyle karlayan AB, rdn ve Fas mali programlaryla desteklemeye devam etti.

ABnin insani ve mali yardmdan, yaptrmlara ve askeri mdahaleye uzanan uygulamalaraslnda kendi balarna yeni olmamakla birlikte, bunlarn hemen hepsinin ok ksa

bir zaman zarnda arkl durumlarda kullanlm olmas yeni bir gelimedir. Ancakkullanlan siyasi aygtlarn eitliliine bakarak ABnin blge politikasnn znde birdeiime gittiini iddia etmek olduka zor grnmektedir. ABnin Arap Bahar ile birliktebenimsedii blge politikasnn dayand temel unsur, blge lkelerinin ekonomik,

63. EU Natons Sell the Most Arms to Saud Araba, Der Spiegel, 19 Mart 2012.

64. Davd Camerons Caro vst overshadowed by deence tour, The Guardian, 21 ubat 2011.

65. German parlament to debate sale o 200 tanks to Sauds, BBC News, 6 Temmuz 2012.

66. Alec Smantov, Potental Ptalls n EUs More or More Approach to Democratzaton n North Arca, TheNorth Arica Journal, 5 Hazran 2012.

67. AB Irana yaptrm kararn aklad, NTVMSNBC, 23 Ocak 2012; ABden Irana yen yaptrmlar, BBC Trke,23 Ocak 2012; ABnn Iran yaptrmlar: 24 Mart 2012den tbaren tam yrrlkte,Delegation o the EuropeanUnion to Turkey, 23 Mart 2012.

68. Julen Darnes Bacey, Europe and Jordan: Reorm Beore ts Too Late,European Council on Foreign Relations,10 Aprl 2012.

69. Alec Smantov,A.g.e.

ABnn nsan vemal yardmdan,

yaptrmlara veasker mdahaleye

uzananuygulamalaraslnda kend

balarna yenolmamakla brlkte,

bunlarn hemenhepsnn ok ksa

br zaman zarndaarkl durumlardakullanlm olmas

yen br gelmedr.


15/28


15

toplumsal ve siyasi yaplarna uygun politika gelitirilmesi gerektii anlaydr. lkedenlkeye arkllk gzeten bu yaklam, kimi lkelerde deiimden yana olurken, kimi

lkelerde mevcut durumun devam ettirilmesini savunmutur.Elbette ki Irandan Fasa, Suriyeden Yemene uzanan Ortadou ve Kuzey Arikacorayasnda tm lkeleri yatay olarak kesen tek bir politika gereki olamaz. AncakABnin arkllatrc yaklam blge lkelerinin arkl ekonomik, siyasi ve toplumsalyapsn gzeten ilkesel bir yaklamdan ziyade, meydana gelen gelimelerden trreel duruma uygun olarak oluturulan etik bir pozisyondur. Tunus ve Msr gibideiimin gerekletii lkelerde istikrar destekiliinden demokrasi destekiliinesavrulan AB lkeleri, Libyada Kaddai rejimini deviren NATO mdahalesine nclkederken, Krez lkelerinde monarinin meruiyetini itirazsz kabul etmektedirler.

AB lkelerinin bu lkeler arasnda kurgulad arklln ne tr toplumsal, ekonomik

ve siyasi unsura dayand sorusu ise yantlanm deildir. rdn ve Cezayirdegerekletirilen kstl reormlar demokrasinin zaeriymi gibi sunan Avrupal liderler,hangi dayanakla Iranda rejim deiikliini savunmaktadrlar? Blge lkelerininstratejik nedenlerle arkl muameleye tabi tutulmas temeline dayanan ABninarkllatrc politikas, Birliin nceki dnemlerde izledii hiyerarik ve tek ynlpolitikalar ile sreklilik arz etmektedir. Ite bu stratejik yaklam Irana kar SuudiArabistan desteklerken, rdnde kstl reormlar Israille ilikisi nedeniyle yeterlibulmakta, Msrdaki yeni siyasi iktidara desteini Israille ilikilerini srdrmesikouluyla vermektedir.

AB, blge lkelerinin arkllklarn tanmlarken indirgemeci bir yaklamla kendisinearkllklar ina edici mutlak bir zne pozisyonu bimektedir. Bu ilikide kendisine

arkllk atedilen blge lkelerinin ise edilgen bir konuma raz olmalar beklenmektedir.Sz konusu politika haliyle pek ok tutarszl beraberinde getirmitir.

ABnin arkllatrc politikasnda izledii hiyerarik tutum, Birliin aslnda blgedegelimekte olan deiimi henz tam manasyla analiz edemediini gstermektedir.AB, kendisini hala blge lkelerinin btnlemek istedii cazibe merkezi olarakgrmektedir. Hlbuki blge, AB ile btnlemeyi deil, eit iliki talep etmektedir. AB,her ne kadar gsterilerin banda otoriter rejimlerle kurduu yakn ilikilerden dolayblge halklarndan apolojetik bir dil kullansa da, bu Birliin blge politikasnn znesirayet edebilmi bir deiim deildir. Aksine sz konusu apolojetik dil daha ok blgesokaklarndan kendisine duyulan tepkiyi trplemek iin benimsenmi bir dil olarak

grnmektedir. ABnin tepeden inme ve Avrupa merkezci yaklamnn, kullanlanaralar ne kadar eitlendirilmi olursa olsun, AB ile blge lkeleri arasndaki ilikilerdekapsaml bir dnme yol aamam olmas ise artc deildir.

ngilterenin Arap Baharna Yaklam

Istikrar blgedeki ekonomik karlarnn vazgeilmez unsuru olarak gren Ingiltere,otoriter rejimleri uzun zamandan beri blge istikrarnn garantisi olarak grd. Otoriterrejimlerin Ingiltere politikas asndan dier nemli bir ilevi ise Islami muhaleetekar stlendikleri kalkan rolyd. Blge diktatrlerinin Islami hareketleri bastrma veBatnn ekonomik karlarn koruma artyla saladklar Bat destei, kendi rejimlerini

srdrmede kilit bir rol oynad.70

70. Helene Mchou, The UK n the Mddle East: commercal dplomacy to what end?, FRIDE, Polcy Bre, No.118, Mart 2012.

ABnn arkllatrcyaklam blgelkelernn arklekonomk, syas vetoplumsal yapsngzeten lkeselbr yaklamdanzyade,meydana gelengelmelerdentr reel duruma

uygun olarakoluturulan etkbr pozsyondur.


16/28

S E T AA N A L I Z

16

Bir yandan iteki ekonomik krizi d ticaret ile amaya alan, dier yandan ekonomikkrize paralel olarak yrtlen AB tartmalarnda kenara itilen Cameron Hkmetinin

ilk ciddi d politika testi Arap Bahar oldu. Aslnda blgede patlak veren halkhareketleri zamanlama asndan Ingiltere iin pek de arzu edilen bir gelime olaraknitelendirilemez. Arap Baharna hazrlksz yakalanan Ingiltere, gelimeler karsndayaad ilk aknl atlattktan sonra Krez odakl ve ekonomi gdml dpolitikasn AB ile uyumlu bir ekilde yumuatmaya alt.

Gemite otoriter rejimlerle kurduu yakn ilikiler nedeniyle apolojetik bir dil71 kullananIngiltere, yeni dnemde deer eksenli bir politika izleyeceini aklad.72 Deereksenli politikadan tam olarak ne kastedildii ise belli deildir. Sylemsel dzeyded politikada deiim algs yaratmaya alan bu yeni sylem, Ingilterenin bundansonraki srete demokratik taleplere daha azla destek olaca eklinde yorumland.

Ingilterenin Arap Baharna ynelik politikas, AB ve ulusal olmak zere iki ayr dzeydeancak entegre olarak yrtld. AB dzeyinde Birlik nezdinde balatlan giriimlerdeakti rol oynayan Ingiltere, pek ok politikann gelitirilmesine n ayak oldu. Ingiltere,ekonomik ve diplomatik yaptrmlardan askeri mdahaleye uzanan pek ok giriiminncln yapp, Birlik onlarna katksn artrd. Ulusal dzeyde ise lkenin ArapBaharna ilk ciddi tepkisi 2011 banda kamuoyuna duyurulan Arap Ibirlii Belgesioldu.73 ABnin Mart ve Mays aynda ilan ettii Blge politikas belgeleri ile benzerierie sahip olan Arap Ibirlii Belgesi, Ingilterenin yumuak gcn n planakarmaya alt.

Ingiltere Arap Ibirlii Belgesi erevesinde blgeye tahsis ettii ulusal yardm

miktarn da artrd. 40 milyonu siyasi katlma, 70 milyonu ise ekonomik gelimeyeayrlmak zere, Ingiltere 201115 yllar iin blgeye toplamda 110 milyon sterlinlikbte tahsis etti. Msrda medya, seimler, yolsuzluk gibi proje konularna 2011 ylndatoplamda 1,4 milyon sterlin harcanrken, Tunusta seim, yolsuzluk ve ekonomikreorm projelerine 1,2 milyon sterlin saland. Libyada ise lkedeki karkln daetkisiyle yardmlar ok daha kstl oldu.74

Ingilterenin Arap Ibirlii Fonu ile blgeye salad 110 milyon sterlinlik yardmIngiliz yetkililerin kendilerinin de kabul ettii zere olduka snrldr.75 Ancak yardmmiktarndan daha sorunlu olan, yardmlarn kullanl eklidir. Her ne kadar ArapIbirlii Belgesinde bundan sonraki srete yardmlarn demokratik ve siyasi sreleri

daha dorudan etkileyen alanlara kaydrlaca iade edilmi olsa da, 2011 ylnnprojeleri yolsuzluk, eak ve seim konularyla snrl kald. Bu konularn demokrasiyine derece dorudan ilgilendirdii ise tartmaldr.

Tunusta gsterilerin patlak vermesi karsnda yaad aknl ancak Bin Alininlkeden ayrlmasyla atlatan Ingiltere, Bin Ali ve yaknlarnn mal varlklarnn

71. Prme Mnsters Speech to the Natonal Assembly Kuwat, The Oficial Site o the British Prime MinistersOfice, 22 ubat 2011.

72. Government Response to the House o Commons Foregn Aars Commttee Report o Sesson 201213Brtsh Foregn Polcy and the Arab Sprng , Presented to the Parlament by teh secretary o State or Foregn andCommonwealth Aars by Command o her Majesty, Eyll 2012, s. 1.

73. Arab Partnershp n bkz http://www.co.gov.uk/en/globalssues/mena/ukarabpartnershp/

74. Brtsh oregn polcy and the Arab Sprng, Second Report o Sesson 201213, Foreign Afairs Committee, 3Temmuz 2012, s. 45.

75. A.g.e., s.44.

Arap IbrlBelgesnde

bundan sonraksrete yardmlarn

demokratk vesyas sreler

daha dorudanetkleyen alanlara

kaydrlacaade edlm olsa

da, 2011 ylnn

projeler yolsuzluk,eak ve semkonularyla snrl

kald.


17/28


17

dondurulmasnda akti rol oynad.76 Tunus devrimini Bin Ali rejimiyle olan kstlbalar nedeniyle nispeten daha kolay atlatan Ingiltere iin Msr devrimi daha zorlu

bir snav oldu. Tahrir meydannda balayan gsterilerin iddet yolu ile bastrlmasnasessiz kalan Ingiltere yalnzca iki tara da saduyuya armakla yetindi.77 IngiltereninMsrda yaad tedirginlik Mbarekin istias sonrasnda da devam etti. Bin Alinin malvarlklar Tunustan ayrlnn 16. gnnde dondurulurken, Mbarek ve yaknlarnn malvarlklar ancak aylar sonra (21 Mart) dondurulabildi.78 Devrik liderin mal varlklarnndondurulmasnn neden bu kadar zaman ald ise kaa karklna yol at.79

Ingiltere, Libya krizinde ok daha etkin rol oynad. Msr ve Tunusta yaanan gelimelerehazrlksz yakalanan Ingiltere, Libyadaki sreci daha akti bir ekilde ekillendirme veetkileme siyaseti gtt. Bu anlamda kendisine blgede yeni etki alan rsat verecekisyan hareketini destekleyerek, Kaddaiye kar uluslararas giriimlerin nclne

soyundu. Ingilterenin Libyadaki pozisyon deiikliinde lkenin stratejik nemindenkaynaklanan rekabetin kzmas da etkili oldu. zellikle Fransann blgesel ve kresellekte artrmaya alt gcn dengelemeye alan Ingiltere, askeri operasyon ilekendine yeni bir etki alan kurmaya alt.

Fransa ile ibirlii ierisinde BM Gvenlik Konseyine sunulan uua yasak blgenerisinin onaylanmasnda kilit bir rol oynayan Ingiltere, kararn uygulanmasndanaskeri mdahaleye varan srete olduka akti politika izledi. Ingilterenin Libyamuhaleetine salad mali ve askeri destek de Libyada Kaddai rejimininsonlandrlmasnda kritik bir ilev grd.80

Ingilterenin Arap Bahar srecinde izledii politikann olumlu yanlar olmakla birlikte,

bunun Ingiliz d politikasnda bir dnm iade ettii iddiasnda bulunmak hatalolacaktr. Ingiltere sylemsel dzeyde demokrasi ve insan haklar vurgusunu hissedilirderecede artrm olsa da, lkenin ticareti nceleyen hanedan eksenli d politikassreklilik gstermektedir. Bu politikann en aikr biimde gzlemlendii alan iselkenin Krez lkeleriyle olan ilikilerdir. Katar, Suudi Arabistan ve Ummanda kangsteriler karsnda ilgisiz bir tavr sergileyen Ingiltere, Bahreynde kan barlprotestolarn sert ekilde bastrlmas karsnda ise sessiz kalmay tercih etti.81

Ingilterenin Krez lkeleriyle imzalad savunma anlamalar Arap Bahar srecindepek ok eletiriyi beraberinde getirdi. Suudi Arabistann Bahreynli protestocularIngiliz silahlaryla bastrd iddialar karsnda skntl duruma den Ingiltere, artantepkiler zerine Bahreyn ve Libya ile yaplan 44 silah anlamasn iptal etti.82 Ancak szkonusu iptaller lkenin silah ihracat politikasnda bir krlmaya yol amad. Hali hazrdatoplam silah satnn %50sini Ortadou ve Kuzey Arikaya gerekletiren Ingiltere,sadece 2010 ylnda Suudi Arabistana 328 milyon Avroluk silah ihracat yapt.83 Tunus

76. EU reezes assets o alles o Tunsas ousted Ben Al, BBC News, 4 ubat 2011.

77. Prme Mnster condemns volence n Egypt, Foreign and Commonwealth Ofice, 2 ubat 2011.

78. Toby Vogel, EU reezes Mubarak unds, EuropeanVoice, 21 Mart 2011.

79. Scandal o Mubarak regme mllons n UK, The Guardian, 2 Eyll 2012.

80. Brtsh oregn polcy and the Arab Sprng, Second Report o Sesson 201213, Foregn Aars Commttee,3 Temmuz 2012, s. 31.

81. The wests slence over Bahran smacks o double standards, The Guardian, 29 Nsan 2011.

82. Nck Hopkns, Fears o human rghts abuses prompt UK to revoke arms export lcences, The Guardian, 13Temmuz 2012.

83. Jule Lvesque, Massve EU Weapons Sales to Saud Araba Contrbute to Fuellng nternatonal Aggressonand Terrorsm n the Mddle East, Global Research, 21 Mart 2012.

Inglterenn ArapBahar srecndezled poltkannolumlu yanlarolmakla brlkte,bunun Inglz dpoltkasnda brdnm adeett ddasndabulunmak hatalolacaktr.


18/28

S E T AA N A L I Z

18

ve Msr devrimlerinin hemen akabinde Krez lkelerine gezi dzenleyen BabakanDavid Cameron, beraberinde silah tccarlarndan oluan i delegasyonunu gtrerek

savunma anlamalar imzalad.

Fransann Arap Baharna Yaklam

Dier Batl lkeler gibi Ortadou ve Kuzey Arika ile ilikilerini ticaret eksenli biryaklamla srdren Fransa, ekonomik ve siyasi karlarn muhaaza eden otoriterrejimlere her trl destei verdi. Yine tpk dier Batl lkeler gibi Islami hareketlerinnlenmesi Fransz d politikasnn dier nemli bir bileeniydi. Bu iki bileen szkonusu olduunda Fransa blgede meydana gelen her trl bask politikasna gzyumdu, insan haklar taleplerini gz ard etti.

Buna karn Fransann Amerikann blge politikalarna kar zaman zaman yaptklar ve benimsedii kart tavrlar kendisine blge haklar nezdinde grece olumlubir imaj salad. zellikle rakn igaline olan mukavemeti Fransann blgesel imajnglendirdi. Nicolas Sarkozynin 2007 ylnda Cumhurbakan seilmesi, Fransz dpolitikasnn daha Amerikanc bir zemine kayaca ynnde beklenti doursa da, bubeklenti gereklemedi. Fransa 2008 ylnda balayan kresel ekonomik krizin etkisiylepragmatist ve jeoekonomi odakl d politikaya kayd. 84

Son derece pragmatik bir d politika izleyen Sarkozy, Suudi Arabistan bata olmakzere Krez lkeleriyle ilikileri artrd. zellikle iki lke arasnda silah ticaretindeyaanan hareketlilik kayda deerdir. Der Spiegelin raporuna gre 2010 ylnda Fransa

iki milyar Avroluk silah satyla AB yeleri ierisinde Suudi Arabistann en byk silahtedarikisidir.85 Kuzey Arika lkeleriyle de ilikileri derinletiren Fransa, zellikle Libyaile imzalad petrol anlamalar ile gndeme geldi.86 Fransann blge politikasndazaman zaman insan haklar ve demokrasi vurgular yaplsa da, lkenin sylemleriile pratii arasndaki aralk genilemeye devam etti. Fransann jeoekonomik dpolitikas AB dzeyine de yansd. Akdeniz lkeleri ile AB arasnda Sarkozynin tek taragiriimiyle oluturulan Akdeniz iin Birlik Giriimi, demokrasi vurgusu yapmaktanimtina ederek, ekonomik ilikileri n plana kard.

Ite byle bir konjonktrde patlak veren Arap halk isyanlar Fransay da hazrlkszyakalad. Isyan dalgasnn zellikle Fransann uzun dnemli mtteiki olan Tunusta

patlak vermesi gelimeleri Fransa iin ok daha rktc kld. Tunusta Aralk 2010dabalayan protestolarn kolayca bastrlabileceini dnerek Tunus rejimi yanndasa tuttu. Hatta Fransz Dileri Bakan Michelle Alliot Marie Fransann Tunus rejimineprotestolar bastrmas iin polis desteinde bulunabileceini aklad.87 Franszpolitikaclarn Bin Alinin diktatr olup olmadna dair yrtt tartmalar Alliotunaklamalarnn lkenin siyasi yelpazesinde ciddi bir karl olduunu gstermektedir.88

84. Cameron Abad, Sarkos Dream o Grandeur, Foreign Policy, 22 Mart 2011.

85. Jule Lvesque, Massve EU Weapons Sales to Saud Araba Contrbute to Fuellng nternatonal Aggressonand Terrorsm n the Mddle East, Global Research, 21 Mart 2012.

86. FACTBOX: Frances trade wth Lbya growng ast; Reuters, 25 Temmuz 2007.

87. Uuk Uluta ve Furkan Torlak, Devrmden Demokrasye Tunusun Sem, SETA Analz, No. 46, Kasm 2011, s. 16

88. rnen Fransz Tarm Bakan Bruno Le Mare Fransz Kanal Artya yapt aklamada Tunus rejmnyarglamak benm m deldr demtr. Fransz D Iler Bakan Mchle Allot Mare Bzm grevmz durumunsakn ve objekt br analzn yapmaktr demtr. Benzer br eklde Fransa Kltr Bakan Frdrc Mtterrandse Tunusun tam br dktatrlk olmadn ade etmtr. Bkz. Bruce Crumley, Why France s Stayng Slent onTunsa Turmol, Time, 12 Ocak 2011.

Fransann blgepoltkasnda

zaman zamannsan haklar

ve demokrasvurgular yaplsa

da, lkennsylemler le

prat arasndakaralk genlemeye

devam ett.


19/28


19

Sarkozy ise Fransann Tunus rejiminin protestolar bastrmas karsndaki sessizliini,lkesinin eski kolonisinin i ilerine karamayaca eklinde savundu.89

Fransann Tunus devrimi esnasnda Bin Ali rejimine verdii ak destek lkeninblgesel imajn ciddi bir ekilde tahrip etti. Isyan dalgasnn Msra uzanmas isesreci Fransa iin daha zorlu hale getirdi. Msrda Mbarekin ynetimi altndakontroll geiten yana olan Fransz liderler, Tahrir meydannda gerekleen protestogsterileri karsnda saduyu ars yapmaktan teye geemediler.90

Tunus ve Msrda Bin Ali ve Mbarek iktidarlarnn ksa srede sona ermesinin ardndansrecin geri dnlemez olduunu anlayan Fransa, nceki dnemlerde izledii istikrareksenli d politikann z eletirisini yaparak deiim sinyali vermeye balad. Bin Alirejimiyle ekonomik balar ortaya kan Fransz Dileri Bakan Michelle Alliot gelentepkiler neticesinde istia etmek zorunda kald. Alliotun istiasnn ardndan Dileri

Bakan olarak atanan Alain Juppe, Fransann Arap toplumlarnn demokrasi taleplerinigz ard etmekle hata yaptn dile getirdi.91 Bin Aliye oturma izni vermedi. Ancak busembolik admlar Fransann blgedeki ayaklanmalar esnasnda pekien diktatrlerindostu imajn dzeltmeye yetmedi.

Fransann Tunus ve Msr ayaklanmalarnda zedelenen diplomatik duruunudzeltecek rsat Libya krizi ile geldi. Tunus ve Msrdaki sreci kenardan izlemekdurumunda kalan Fransa, Libyada balayan isyan hareketinin bir ay iinde uluslararasaktrlerin de katld bir sava haline dnmesinde kilit bir rol oynad. Kaddaininisyan sert bir ekilde bastrmasna tepkisini hzl bir ekilde ortaya koyan Fransa,Msr ve Tunustaki etkisiz pozisyonunu Libyada tersine evirmeye alt.92 Kaddai

rejimini ilk knayan lkelerden biri olan Fransa, AB nezdinde Libyaya kar yaptrmkarar alnmasnda nclk etti.93 Fransa ayrca BMGKde uua yasak blge kararalnmasnda kilit rol oynayarak, Libyada Kaddai rejimini deviren askeri mdahaledeetkin rol oynad.94

Eski smrgesi Tunusta yanl bir hamle ile oyun d kalan Fransa, Libyada oyun kurucuolarak blge siyasetine dhil oldu. Fransann Libya mdahalesi son dnemlerdemaruz kald dnya politikasn etkilemede yetersiz olduu eletirilerine cevapolarak nitelendirilebilir. Fransa, Libya hamlesi ile uluslararas toplumun nclnyaparak kresel sistemde hala dikkate alnmas gereken aktrlerden biri olduunugstermeye alt. Ortadou ve Kuzey Arikadaki isyan dalgasn blgesel liderlikiddiasn canlandrmak iin rsat olarak gren Fransa, ban ektii NATO operasyonuile blgede kendini liberal deerlerin vasisi olarak konumlandrmak istedi.

Libya srecinde istikrar destekiliinden demokrasi destekiliine savrulan Franszd politikasna daha geni bir perspektie bakldnda liberal sylemlerle bezenendiskurun nitelikli bir d politika deiimine dnmedii grlmektedir. Fransapragmatist bir siyaset izleyerek, deiimin kanlmaz olduu lkelerde deiimdenyana tutum sergilerken ya da sergilemek zorunda kalrken, halk basksnn kontroledilebilir olduu lkelerde istikrardan (statkodan) ve mevcut rejimlerden yana

89. Angelque Chrsas, Sarkozy admts France made mstakes over Tunsa, The Guardian, 24 Ocak 2011)

90. EU calls or orderly transton n Egypt, Reuters, 31 Ocak 2011.

91. Alan Juppnn Le Monde gazetesne verd mlakat bkz. French deence, France Diplomatique, 19 Ocak 2011.92. Chrstan Fraser, Lbya and Tunsa prompt France oregn polcy changes, BBC News, 28 ubat 2011.

93. France urges EU sanctons on Lbya, Al Jazeera, 23 ubat 2011.

94. Steven Erlanger, France and Brtan Lead Mltary Push on Lbya, The New York Times, 18 Mart 2011.

Ortadou ve KuzeyArkadak syandalgasn blgesellderlk ddasncanlandrmakn rsat olarakgren Fransa,ban ekt NATOoperasyonu leblgede kendnlberal deerlern

vass olarakkonumlandrmaksted.


20/28

S E T AA N A L I Z

20

pozisyonunu srdrd.95 rnein gerek stratejik konumu gerekse sahip olduupetrol rezervleri asndan Bat iin olduka nemli bir yere sahip olan Libyadaki krize

ivedilikle cevap veren Fransa, Suriyede daha temkinli tutum benimsedi. Esed rejiminekar yalnzca diplomatik nlemler almakta almakla yetinen Fransa, askeri mdahaleseeneine ise scak bakmamaktadr. Muhaleetin sekler kanadna destek verenFransa, Islami oluumlarn Tunus, Msr ve Libyadakine benzer bir ekilde iktidaragelme olaslndan tedirgin oldu. Bu durum Fransann Suriye konusunda gelgitleryaamasna sebep oldu. te yandan Fransa Bahreynde kan protesto gsterilerininbastrlmasna herhangi bir tepki gstermedi; Fas ve Cezayirde gerekleen kstlreormlar ise vgyle karlad.96

Almanyann Arap Baharna Yaklam

Uzun yllar Ortadou ve Kuzey Arikaya ynelik zgn bir politika gelitirmeyenAlmanya, bu eksikliini blge politikasn ABye eklemleyerek gidermeye alt.Almanya, Barselona sreci ile birlikte bir yandan blgeye ynelik nitelikli bir siyasiperspektie kavutu, dier yandan ekonominin ilikilerdeki arln giderek artrd.Almanyann ekonomi odakl d politikasnda demokrasi ve insan haklarna yaptvurgu ise zay kald. Blge toplumlar ile ilikilerini daha ok deiim programlar vedil kurslar gibi kltrel unsurlar zerinden yrten lke, blgenin otoriter rejimlerinietkileyecek siyasi konulara mdahil olmaktan kand.97 te yandan Almanyann blgehalklar nezdindeki imaj dier Batl lkelere gre daha olumlu oldu. Her ne kadarAlmanyann Yahudi soykrm nedeniyle . Dnya savann ardndan Israille kurduuzel iliki Arap halklarnda kimi zaman hayal krkl yaratsa da, lkenin blgede

kolonyal bir gemiinin olmamas Almanyaya kar bir sempati uyandrmtr.98Hali hazrda mali krizin etkisiyle sistematik bir boyut kazanan ekonomi odakl Alman dpolitikas, kimi uzmanlara gre son yllarda uluslararas alanda ekonomik girikenlik veaskeri ekingenlii harmanlayan ilgin bir sentezi ne kard.99 Bu politikann pratieyansmas ise iki ynl oldu. Almanya gvenlik konularnda ok tara giriimlere dahaaz rabet etme eilimi gsterirken, ulusal egemenliin AB gibi ulus st kurumlaradevredilmesi konusunda ise isteksiz bir grnt sergiledi.

Merkel hkmeti Tunusta balayan halk isyanlar karsnda yaad aknl atlatratlatmaz Tunus devrimini destekledi. zellikle Fransann Bin Aliye verdii destekneticesinde devrim sonras dezavantajl duruma dmesi, Almanyaya lkedeki etkisini

artrma rsat salad. Alman hkmetinin Tunusun demokratikleme srecineverdii sylemsel destek, mali ve teknik yardmlarla somut bir ereveye oturtuldu.

Bin Ali rejimiyle olan kstl ekonomik ve siyasi balar nedeniyle Tunus devrimininispeten rahat bir ekilde atlatan Almanya, isyan dalgasnn Msra uzanmasyla

95. Barah Mkal, France and the Arab Sprng:an opportunstc quest or nuence, FRIDE, Workng Paper No.110, Ekm 2010.

96. Sarkozy backs Moroccan poltcal reorms, Trend, 30 Eyll 2011; France welcomes general electon nAlgera, French Embassy in the United Kingdom, 11 Mays 2012.

97. Almanyann blge d poltkas hakknda bkz. Hermann Grhe, Chrstoph Moosbauer, Volker Perthes(2002), Evenhanded, not neutral: Ponts o Reerence or a German Mddle East Polcy, nde Germany and theMiddle East: Interests and Options, Volker Perthes (ed.), Heinrich Bll Foundation& Stitung Wissenschat und Politik,Berln, ss. 1128.

98. Volker Perthes (2002), Relatons to the Arab World, nde Germany and the Middle East: Interests andOptions, Henrch Bll Foundaton& Sttung Wssenschat und Poltk, Berln, ss. 129139.

99. ran Bremmer and Mark Leonard, USGerman relatonshps on the rocks, Washington Post, 19 Ekm 2012.

Almanya,Barselona srec

le brlkte bryandan blgeye

ynelk ntelkl brsyas perspekte

kavutu,der yandan

ekonomnnlklerdek

arln gderek

artrd.


21/28


21

daha zorlu bir srece girdi. Zira Israilin gvenliini blge politikalarnn merkezineoturtan lkeler iin Msrda Batnn blgedeki bir numaral mtteiklerinden biri olan

Mbarekin halk hareketi ile devrilmesi arzulanan bir gelime olamazd. Ite tam olarakbu nedenle Almanya, Msrda yumuak ve kontroll bir gei srecini destekledi. 100Almanyann Msr tedirginlii Mbarekin istiasnn ardndan da devam etti. MsrdaMslman Kardelerin seimden zaerle kmasn tedirginlikle karlayan Almanmedyas, hareketin Islami karakterini gndeminden drmedi.101

Alman d politikasnda son zamanlarda gzlemlenen ekonomik eilim ve askeri gkullanma konusundaki isteksizlik, Libya krizi esnasnda daha belirgin ekilde su yznekt. Almanya Kaddainin gitmesi gerektii konusunda Batl mtteikleri ile hemikirolmakla birlikte, bunun askeri mdahale ieren bir yntemle gerekletirilmesinekar kt. Almanyay dorudan ilgilendirmeyen bir savan iine ekmek istemeyenMerkel hkmeti, bata Ingiltere ve Fransa olmak zere Batl mtteiklerini kzdrmapahasna BMGKnin Libyada uua yasak blge oluturulmasna ilikin karar tasarsnaekimser oy kulland.

Almanyann Libya politikas, genelde ykselen gler tarandan benimsenenbamsz, tarasz ve merkantilist bir pozisyonla rtmektedir. Almanya BMGKndekulland ekimser oy ile kendisini gerektiinde Batnn mdahalesine mesaekoyabilen sorumlu bir Batl aktr olarak konumlandrmtr. Bu pozisyon Almanyannd politika nceliklerinin deitiine dair yorumlar beraberinde getirdi. ElbetteAlmanyann Libyaya mdahaleye kar kmas sadece lkenin geleneksel savakart pozisyonuyla aklanamaz. Almanyann Libya ile zellikle 2004 ylndan sonragelien ekonomik ve siyasi ilikileri de sava kart pozisyonda etkili oldu.102 Rusyaya

olan doalgaz bamlln Kuzey Arika petrolleri ile azaltmaya alan Almanya,petrol talebinin %11ni Libyadan karlamaktayd.103

Almanyann askeri mdahale kart tutumu Suriye krizinde de sreklilik gsterdi.Ancak lkenin Suriye krizinde sergiledii mdahale kart tutum, Batl mtteiklerininbenimsedii benzer pozisyon neticesinde Libyada gzlemlenen ayrmaya nedenolmad. Aksine, Almanya Suriye politikasn Batl mtteikleri ile tam bir uyum vekoordinasyon halinde yrtt. Ekonomik yaptrmlardan Esede ekil arsna, BMkararlarndan Suriye eliliini kapatmaya varan bir dizi kararda Almanya ABD ve ABlimtteikleri ile ibirlii iinde hareket etti.

Suriye krizi Almanyaya Libya tutumundan dolay maruz kald bask ve eletirileri gidermeolana verdi. Almanya Libya krizi esnasnda oluturduu tarasz lke imajn Suriyekrizinde Batl pozisyonu ile dengeleyerek, Batda Alman d politikasna dair ortayakonan speklasyonlarn ve eletirilerin yersiz olduu mesajn vermeye alt. Batnniindeki makul sesten liberal deerlerin savunuculuuna uzanan Almanyann Suriyepolitikas, Almanyaya ynelik ykselen eletirileri dindirmekte nemli bir rol oynad.

Almanya Arap Bahar boyunca izledii ekonomi odakl ve askeri mdahale kartsiyaset ile Batl mtteiklerine kyasla daha tutarl bir grnt izdi. Buna ramen

100. n quotes: Reacton to Egypt protests, BBC News, 30 Ocak 2011.

101. Danel Stenvorth, What the Salasts Want: Egypt Faces a Hardlne slamc Future, Der Spiegel, 14 Aralk2011; Yasmne Saleh ve Marwa Awad, slamst joy as Morsy elected Egypt presdent, Reuters, 24 Hazran 2012.

102. Seln Bolme, Mjge Kkkele vd., Bat ve Kadda Makasnda Lbya, SETA Analiz, No.3, Mays 2011, s.36

103. Detmar Hennng, Peter Schwarz, Germany does an aboutace on Lbya war, World Socialist Website, 11Nsan 2011.

Almanya Lbyakrz esnasndaoluturduutarasz lkemajn Suryekrznde Batlpozsyonu ledengeleyerek,Batda Almand poltkasnadar ortaya konan

speklasyonlarn veeletrlern yerszolduu mesajnvermeye alt.


22/28

S E T AA N A L I Z

22

Almanya ekonomi eksenli d politikasnn temel elikilerinden kaamad. Libyayaaskeri mdahaleye kar kan Almanya Bahreyndeki barl gsterileri Krez Ibirlii

Tekilat ats altnda bastran Suudi Arabistana silah satna devam etmektedir.Stokholm Uluslararas Bar Aratrmalar Enstitsne gre Almanya, ABD ve Rusyannardndan dnyann nc byk geleneksel silah ihracatsdr.104 Almanyann blgelkeleri ile gerekletirdii silah ticaretinin lkenin toplam silah ticaretindeki pay iseolduka yksektir. rnein, 19931996 yllar arasnda Almanyann Orta ve Yakn Douile yapt silah ticareti toplam silah ticaretinin %12sini olutururken, bu oran 19972000 yllar arasnda %62ye ykseldi.105 Blgeye yaplan silah sat 2000li yllardaartarak devam etti. Ortadou ve Kuzey Arikada 2011 banda patlak veren Arap isyandalgas Almanyann blgenin baskc rejimlerine silah ihracat politikasnda anlaml birdeiime yol amad. 2011in Temmuz aynda Suudi Arabistana 200 Leopard tipi tanksatmay kararlatran Almanya, dikkatleri bir kez daha silah ihracat politikasna ekti.106

C. ARAP BAHARININ AB TARTIMALARINA ETKS

Arap Baharnn AB d politikasnn Avro krizi etkisiyle giderek gndemden dt birdneme denk gelmesi, d politikann yeniden gndeme alnmas asndan olumlubir etki dourmu olsa da, ABnin blgeye yaklamnda kkl bir dnm meydanagetiremedi. Avrupada tm dikkatlerin kemer skma, mali nlem ve bor sorunlarnayneldii bir ortamda patlak veren Arap isyan dalgas, ABnin ite ve dta yaadhareketsizlii tersine eviremedii gibi, ekonomik krizin neden olduu ekonomik vesiyasi sorunlar daha da gzler nne serdi.

Bilindii gibi Avro blgesinde patlak veren mali krizin iki temel siyasi ve ekonomiksonucu oldu. Birincisi, AB ikrine duyulan phe, ekonomik krizin de etkisiyle ekonomive bte politikalarnn ulusal dzeyde dzenlenmesi grn yaygnlatrd.107Ekonomik krizin ikinci etkisi ise milliyeti ve ar sac hareketlerin glenmesineelverili ortam hazrlamasdr. Son zamanlarda giderek glenen Hristiyan bir Avrupatanm, AByi normati deer eksenli siyasi proje olarak tanmlayan kesimleri zorduruma sokmaktadr. Devletilik ikrinin ve ar sac hareketlerin g kazandbylesine bir ortamda Avrupann dlayc ve ie kapank bir siyasi srece girmesi isekanlmazdr.

Ite yaanan bu sre d politika alanna ekonomik ilikileri nceleyen bir siyaset

anlay olarak sirayet etti. Arap Bahar jeoekonomik anlayn gerek AB dzeyindegerekse ye lkelerde temel d politika eilimi olarak yeniden glendii dnemedenk geldi.108 AB Mali Istikrar Fonu Bakan Klaus Reglingin 2011 ylnn Kasm ayndaine giderek 100 milyar dolarlk destek talebinde bulunmas bu politikann en somutgstergesidir.109 Benzer ekilde ye lkeler de lke iinde yaadklar ekonomik skntlarykselen glerle olan ekonomik ilikilerini glendirerek haietmeye altlar.

104. Hasnan Kazm, German Arms Frms Seek Cooperaton wth nda, Der Spiegel, 18 Temmuz 2012.

105. Chrstan Sterzng (2002), Germans arms exports: A polcy caught between moralty and natonal nterests,nde Germany and the Middle East: Interests and Options, Volker Perthes (ed.), Henrch Bll Foundaton& SttungWssenschat und Poltk, Berln,s.178.

106. German parlament to debate sale o 200 tanks to Sauds, BBC News, 6 Temmuz 2011.

107. Transatlantc Trends: Key Fndngs 2011, The German Marshall Fund o the United States, s. 20

108. Bkz. Mark P. Thrlwell, The Return o Geoeconomcs: Globalsaton and Natonal Securty, Lowy nsttuteor nternatonal Polcy, Eyll 2010,

109. Avrupa stkrar onu n nn kapsnda, BBC Trke, 28 Ekm 2011.

Arap Baharnn ABd poltkasnn

Avro krzetksyle gderek

gndemdendt br

dneme denkgelmes, dpoltkann

yenden gndemealnmas asndan

olumlu br etkdourmu olsa da,ABnn blgeye

yaklamnda kklbr dnm

meydanagetremed.


23/28


23

Ekonomi gdml d politikann AB iinde en ak gzlemlendii lke Almanyadr.ABnin ine olan toplam ihracatnn %48i Almanya tarandan gerekletirilmektedir.110

Almanyann G20 zirvesinde i tketimi artrarak cari hesap azlasn dengelemetaleplerine in ile birlikte kar kmas lkenin son yllarda izledii ekonomi odakl dpolitikann somut bir yansmasdr.111 Merkel hkmetinin Libya operasyonuna karkmas da pek ok gzlemci tarandan Almanyann Kaddai rejimi ile geni ekonomikilikilerine dayandrlmt. 2009 ylnda iktidara gelen David Cameron hkmetiykselen glerle ilikileri Ingiltere d politikasnn bir numaral ncelii haline getirdi.Cameronn ilk ziyaretini Hindistana gerekletirmesi sz konusu politikann pratiednk ilk adm olarak yorumland.112 Fransa ve Ispanya ise ekonomik skntlarn indestei ile amaya almaktalar. Jeoekonomik d politika ksa vadede bu lkelereekonomik kazan salasa da, d politikada milliyeti reeksleri tetikleyerek, yelkeler arasndaki ekonomik ve siyasi rekabeti artrd.

Ite bylesine krlgan ve karmak bir ortamda patlak veren Arap isyanlar, AB lkeleriarasndaki mevcut ayrmalar daha da derinletirdi. Avrupa Komuluk Politikaskapsamnda salanan mali yardmlarn nemli bir ksmnn Ortadou ve Kuzey Arikalkelerine kaydrlmas, d politika ncelii Orta ve Dou Avrupa olan ye lkelerirahatsz etti. Benzer ekilde Birliin byk yelerinin AB d politikasndaki belirleyicive arlkl konumlar, kk yelerde memnuniyetsizlik yaratmaya devam etmitir.

Libya krizi, bu anlamda ye lkeler arasndaki ayrmann en belirgin yaandrnektir. Fransann, operasyonun NATOya devredilmesine gsterdii muhaleetekar113 Italyann operasyonun NATOya devredilmemesi halinde harekta verdiidestei ekeceini ilan etmesi114, Almanyann BMGKde ekimser kalarak askeriharekta dhil olmamas115, Fransann isyan glerini resmen tanmasna116 karnIsvein bu konuda temkinli olmak gerektiini iade etmesi117, Ingilterenin isyanclarsilahlandrma tezine118 Belikann iddetle kar kmas119 Avrupa ktasnn bu konudaolduka blnm olduunu gsterdi.

Arap Bahar, AB ierisindeki Avrupa kimlii tartmalarn da harekete geirdi. Libyaisyannn en ateli destekilerinden olan Fransann Tunustan kaan gmenlerekapsn kapatmas, AB iinde ciddi tartmalara neden oldu. Sarkozynin Tunuslusnmaclarn Fransaya ulamasn engellemek iin Italya kapsn kapatmas, Italyanntepkisini ekti. Italya Fransann hamlesine gneyindeki Lampedusa adasna snanbinlerce gmene AB iinde serbest dolam hakk vererek karlk verdi. 120 Fransa ve

Italyann snmaclar zerinden karlkl restlemesi ABnin normati deerlerineilikin yrtlen tartmalar alevlendirdi.

110. Jonas ParelloPlesner, Germany and Chnas new entente commercale, European Councl on ForegnRelatons, 29 Hazran 2011.

111. Servet Yldrm, Ne n ne de Almanya G20nn stedn yapar, Radkal, 5 Kasm 2011.

112. Cameron reaches out to the power and wealth o new nda, The Guardan, 25 Temmuz 2010.

113. Km Wllsher, Sarkozy opposes Nato takng control o Lbya operaton, The Guardan, 22 Mart 2011.

114. Valentna Pop, taly presses or Nato command o Lbya war, EUObserver, 22 Mart 2011.

115. Germany: Abstaned on Lbya noy zone due rsks, Retuers, 18 Mart 2011.

116. Lbya: France recognses rebels as government, BBC News, 10 Mart 2011.

117. Doug Saunders, EU prepares or emergency summt on Lbya, The Globe and the Mal, 10 Mart 2011.118. US and Brtan may arm Lbya rebels Gadda clngs to power, The Guardan, 29 Mart 2011.

119. Belgum opposes armng Lbyan rebels, Expatca, 30 Mart 2011.

120. RomaPars hattnda gmen kavgas, Zaman, 19 Nsan 2011.

Fransa ve Italyannsnmaclarzernden karlklrestlemesABnn normatdeerlernelkn yrtlentartmalaralevlendrd.


24/28

S E T AA N A L I Z

24

AB lkeleri arasnda Arap Bahar esnasnda ortaya kan gr ayrlklar aslnda ABninkresel anlamna atedilen kavramsal arkllklardan kaynaklanmaktadr. Bu minvalde,

Arap Bahar AB yeleri arasndaki arkllklar yalnzca somut anlamda gzle grlrklmam, ayn zamanda ABnin dnen dnya sistemindeki yerine ilikin teoriktartmalar da alevlendirmitir. Almanyann Batl mtteiklerini kzdrma pahasna,askeri mdahaleye kar tutumu, lkenin kendi tarihi koullarndan beslenen savakart tutumu kadar arkl bir AB tahayylne sahip olmasnn da bir sonucudur.Ekonomik kalknma ve reah i ve d politikasnn ncelikli konusu olarak grenAlmanya, ABnin yumuak gc ile kresel etkiye sahip olabileceini dnrken,Fransa askeri gc ABnin kresel gce dnmesinde en nemli aktr olarakgrmektedir.121

ABnin Arap Baharna yaklam Birlik lkelerinin ABnin blge ile ilikilerine ksa vadeli

bir perspektie yaklatn ortaya koymaktadr. Gei srecini destekleyen maliyardmlar, bunlarn miktarlar ve aktarlaca kesimler, sivil toplum enstrmanlar,seimlerin desteklenmesi, sosyoekonomik programlar gibi ksa vadeli admlar zerineyounlaan AB, blge ile ilikilerini yeniden olduka teknik bir srece balamtr. Buteknik yaklam ekseninde ABnin Ortadouda olumakta olan dzende kendisinenasl bir rol bitii veya 30 yl sonra blgeyle ne tr bir iliki kurgulad sorular iseyant bulmu deildir. Mevcut durumda Trkiye gibi yeni aktrlerin blgede etkinlikgstermesi, blgedeki rekabeti kztrarak, AB iin durumu daha da zor bir halegetirmektedir.

ABnin kresel anlam ve rol yalnzca AB iinde tartlmam, ayn zamanda blgeselve kresel lekte de irdelenen konulardan biri olmutur. Arap Bahar, AB ve dahagenelde Bat dnyasnn otoriter rejimlerin devamnda oynadklar rol yenidengndeme tad. Kendi siyasi ve ekonomik menaatleri ile Islami hareketlerinengellenmesi iin blge halklarnn urad her trl bask ve sindirmeye sessizkalan AB lkeleri, blgenin otoriter rejimlerine saladklar destek ile onlara hemuluslararas meruiyet saladlar hem de lkelerindeki iktidarlarn pekitirmelerineyardmc oldular. Nitekim Arap halk hareketleri yalnzca kendi rejimlerine kar deilayn zamanda onlar ayakta tutan Bat dnyasndan da bamszl talep etmektedir.

ABnin imajn ciddi bir ekilde sarsan Arap isyanlar Avrupal liderleri blgepolitikalarn revize etmeye yneltti. Ancak Birlik iindeki gr ayrlklar bu srecide etkiledi. Arap Baharna ne tr bir tepki verecei konusunda bir trl anlaamayan

AB lkeleri, her ne kadar sre ierisinde arkllklarn trpleyerek ortak bir AvrupaKomuluk Politikas ormatnda bulumu olsalar da, kimi AB lkelerinin tek banagerekletirdikleri giriimler ABnin paral grntsn zihinlerde pekitirdi.Fransann Libyal muhalieri Libyann yasal temsilcileri olarak tanmas, ortak politikaoluturmaya alan D Politika Yksek Temsilciini zor duruma soktu.122

Arap Bahar ABye otoriter rejimlerle kurulan istikrar endeksli ilikileri ve bununsonucunda byk zarar gren ABnin normati imajn dzeltme rsat salad. Ancakbu rsatn AB tarandan deerlendirildiini iddia etmek olduka g grnmektedir.ye lkelerin Arap Bahar esnasnda izledii tutarsz politika ABnin blgedekigvenirlilik problemini derinletirdi. Tunusta Bin Ali rejiminin yannda sa tutan,

Bahreynde kan gsterilerin bastrlmasna ses karmayan, Kuzey Arikadan gelen

121. Ulrch Speck, Paccsm Unbound: Why Germany lmts EU hard power, FRDE, Polcy Bre No.75, s. 5.

122. Barah Mkal, France and the Arab Sprng: an opportunstc quest or nuence, s. 1.

Ge srecndestekleyen

mal yardmlar,bunlarn mktarlar

ve aktarlacakesmler,

svl toplumenstrmanlar,

semlerndesteklenmes,

sosyoekonomk

programlargb ksa vadeladmlar zerneyounlaan AB,

blge le lklernyenden oldukateknk br srece

balamtr.


25/28


26/28

S E T AA N A L I Z

26

Trkiyeye ynelik siyasi tutumu pratik ve teorik bir zeminde ciddi tartmalar dourdu.

Trkiyenin blgesindeki yapc rolnden ve yumuak gcnden memnun olan

Avrupal uzman ve siyasiler, Trkiyenin birok blgede gitgide artan varlnn vegelimekte olan kresel vizyonunun, kresel olarak kendini gstermek isteyen akatbunun iin vizyonu yetersiz olan AB iin ok nemli olduuna inanmaktadr. ArapBahar, Trkiyenin Ortadouda artan etkinliini eskisinden daha kritik hale getirmitir.Bu minvalde, Trkiyenin Tunustan Msra, Libyadan Suriyeye uzanan isyan dalgasnailikin gelitirdii politikann, Batnn Ortadou halklar nezdinde gvenirliliinin zayolduu mevcut konjonktrde kritik deer tad kanaati yaygndr.124

Trkiye Babakan Recep Tayyip Erdoann Avrupa ve Ortadouda Msr lideriMbareke ekil ars yapan ilk lider olmas, Trkiyeyi blgede deiimi okuyabilenlke olarak konumlandrarak, blgesel proilini ve prestijini artrd. Her ne kadar

balangta NATO operasyonuna kar km olsa da, Trkiye daha sonra Kaddaiyekar alnan uua yasak blge ve yaptrm kararlarna katkda bulunarak, olumlublgesel imajn korumay baard. Trkiyenin blgeye ynelik akti politikas devrimsonrasnda da devam etti. Trk siyasiler lkelerinin Tunus, Msr ve Libyadaki geisrecine olan gl desteini srdrdler. Suriyede Esedin reorm arsn dikkatealmamas zerine Suriye rejimi ile ilikilerini kesen Trkiye, Suriye muhaleetine destekolarak topraklarnda rgtlenmelerine izin vererek, Suriyeye ynelik siyasi ve ekonomikyaptrm, knama gibi uluslararas karar ve giriimlerin ncln yapt. TrkiyeSuriyeye ynelik yrtt akti politikayla, dnyaya Ortadounun geleceindedikkate alnmas ve ibirlii yaplmas gereken bir aktr olduunu ortaya koydu.

AB, Trkiyenin Ortadou meselelerindeki artan etki ve roln kabul etmekle birlikte,bu etkinlii somut ibirliine dntrmede etkisiz kald. Trkiye ile AB arasnda dpolitika ve gvenlik alanlarnda daha azla ibirliine ihtiya olduu ikrinin yaygnlnaramen, TrkiyeAB diyalog mekanizmas henz etkin bir ilerlik kazanamad. Mevcutdurumda AB D Politika ve Gvenlik Yksek Temsilcisi, Genilemeden Sorumlu ABKomiseri, Trkiye D Ileri Bakan ve ABden sorumlu Devlet Bakannn katlmyla yldaiki kez gerekleen toplantlar, karlkl gr alverii iin ortam salayan platormuntesine geemedi. Sz konusu giriimin iki tara arasnda ortak eylemi mmkn klankurumsal mekanizmas bulunmamaktadr. AB blgeye ynelik giriimlerinin planlamaaamasnda Trkiyeye sz hakk tanmamakta, Trkiyenin ABnin d politikabildirilerine uymasn beklemektedir.125

Trkiyenin Avrupa siyasi planlamasnda hak ettii yeri bir trl alamamasnda TrkiyeABilikilerinin geleceine dair var olan belirsizlik nemli bir rol oynamaktadr. Kbrs sorunuve Fransann tek tara blokaj nedeniyle nerdeyse durma noktasna gelen mzakereler,Trkiye kamuoyunda ABnin objektiiine kar ciddi bir phe dourmaktadr. AByelii tarihte hi olmad kadar uzak grnrken, buna bir de kresel ekonomikkrizle birlikte ykselen ar sac gruplarn Trkiyenin yeliine gsterdikleri muhaleeteklenince, lkenin yelik sreci daha da karmak hale gelmitir.

TrkiyeAB arasnda blgesel ibirliinin zay olmasnn bir dier nedeni iseABnin Trkiyenin blgenin geleceinde oynayabilecei rol hakknda gereki

124. Talp Kkcan ve Mjge Kkkele, European Perceptons o Turksh Foregn Polcy, SETA, Policy ReportNo.10, Nsan 2012 , s.31.

125. Alexander Gra Lambsdar, EUTurkey Strategc Dalogue: A Concept n Need For Acton, TurkishQuarterly, Ilkbahar 2012, s. 52.

AB, TrkyennOrtadou

meselelerndekartan etk veroln kabul

etmekle brlkte,bu etknl

somut brlnedntrmede

etksz kald.


27/28


27

bir deerlendirmeye sahip olmamasdr. Trkiyenin Arap Bahar karsnda genelolarak soistike bir siyaset gelitirdii grnn yaygnlna karn, ABnin

Trkiyenin blgede tam olarak oynamas gereken role ilikin belirli bir vizyonubulunmamaktadr.126 ABnin blgede gerek kendi rolne gerekse Trkiyenin rolneilikin uzun dnemli perspektie sahip olmamas iki taran gerek duyduu ibirliininnn tkamaktadr.

Arap Bahar TrkiyeAB ilikilerinde somut bir dnme yol amam olsa da,yol at tartmalar itibariyle iki tara arasndaki diyalog mekanizmasnn ikirselalt yapsn glendirmitir. Ancak bu olumlu gelimelere karn, Arap Baharnnoluturduu toplumsal, siyasi ve ekonomik koullar Trkiyenin AB yelii srecindeek zorluklar beraberinde getirmitir. Arap isyanlar ile blgeyi saran belirsizlikdurumu, ekonomik ve siyasi istikrarszlk ve hatta i sava barndran bir srece

dnerek, Trkiyenin yeliine gvenlik eksenli kar kanlarn elini glendirmitir.Trkiyenin ye olmas halinde Birliin gvenli olmayan bir corayann sorunlarnniine ekileceini ve bylelikle gvenliinin risk altna gireceini dnen kesimler,blgesel gelimeleri savlarn destekleyecek veri olarak kullanmaktadrlar. zellikleSuriyeden Akakaleye den top mermisinin ardndan, iki lke arasnda yaanankarlkl top at, Trkiyenin AB yeliine gvenliki perspektie yaklaan kesimlerinargmanlarnn Avrupa kamuoyu nezdinde inandrcln artrma potansiyelinesahiptir. te yandan, aralarnda Almanya ve Hollanda gibi AB yelerinin de olduuNATO lkelerinin Trkiyenin savunma talebine ivedilikle verdii destek, Trkiye ile ABarasndaki stratejik ortakln kolayca zayamayacann bir iareti olarak grlebilir.

126. Talp Kkcan ve Mjge Kkkele, European Perceptons o Turksh Foregn Polcy, s. 25.


28/28

Ortadou ve Kuzey Arika siyasi, ekonomik ve stratejik nedenlerle Avrupa iinher zaman nemli bir blge oldu. Blgenin iinde barndrd istikrarszlkve atmalar Avrupann yakndan takip ettii, zaman zaman mdahil olduu durumlar ortaya kard. Enerji, gvenlik ve g gibi son yllarda ne kanunsurlar da Ortadou ve Kuzey Arikann tad potansiyel imkn ve riskleriAvrupa gndemine tad. Blgenin Avrupa iin nemi zellikle 2004 ylndaABnin genilemesinin ardndan artarak devam etti.

Arap dnyasnda 2010 ylnn sonunda patlak veren byk apl halk hareketleri blgede etkinlik gsteren tm uluslararas aktrler gibi AB d politikasn da

derinden etkiledi. D politikasndaki paral ve uyumsuz yapy 2010da oluturduu Avrupa Dileri ve Gvenlik Politikas Yksek Temsilcilii ile amayaalan AB, ortak d politika hedeinden hala olduka uzak olduu dnemdekar karya kald Arap devrimlerine olduka hazrlksz yakaland. YksekTemsilciliin ilk ciddi d politika testi olan blgesel gelimeler AByi yeni bird politika revizyonu srecine sokarak d ilikilerde belli bir hareketlenmeye yol at. Ancak bu revizyon i sorunlarn ve mevcut kklemi politikannetkisiyle sonular asndan snrl kald. Bu durum eskinin tamamen ortadankalkmad ve yeninin yannda varln koruduu ikili bir yapy dourdu.

Bu alma Arap dnyasnda yaanan halk hareketlerinin AB d politikasnanasl yansd, AB ii tartmalar nasl etkiledii ve d politika aktivizmi iledikkat eken Trkiyenin ABnin blge politikasnda nerede durduu sorularnirdelemeyi amalamaktadr.

S E T A | S Y A S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I V A K F IN e n e h a t u n C a d d e s N o : 6 6

G O P a n k a y a 0 6 7 0 0 A n k a r a T R K I Y ET e l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | F a k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0

w w w . s e t a v . o r g | n o @ s e t a v . o r g

S E T A | W a s h n g t o n D . C . O f f c e1 0 2 5 C o n n e c t c u t A v e n u e , N . W . , S u t e 1 1 0 6

W a s h n g t o n , D . C . , 2 0 0 3 6T e l : 2 0 2 2 2 3 9 8 8 5 | F a k s : 2 0 2 2 2 3 6 0 9 9

|

Mjge KKKELE2008 ylnda ODT Syaset Blm ve Kamu Ynetm blmn btrd. Ardndan Jean

Monnet bursunu alarak Inglterede Warwck nverstesnde Uluslararas Ilkler alannda

yksek lsansn tamamlad. Yldrm Beyazt nverstes Uluslararas Ilkler Blmnde

aratrma grevlsdr. Ilg alanlar arasnda uluslararas lkler teorler, Trk d poltkas

ve Ortadou almalar yer almaktadr.

Documents

AB’nin Ortadoğu Politikası Ve Arap Baharına Bakışı