Achieving Nutrition Goals

Doctor,Nurse

Pharmacist

PhysiotherapyBehavioral Exercise

Specialists

Dietitian

ทาํได้อย่างไร?...ทุก(ข์) คาํถามมีคาํตอบ

ความรู้ ประสบการณ์

-แนวคดิ-วธิีปฏบิัติ-เรียนรู้, แบ่งปัน-ปัจจัยแห่งความสาํเร็จ

-ทฤษฎี-หนังสือ,ตาํรา

Tacit

Explicit

1.ป้องกนัและแกไ้ขภาวะโภชนาการของผูป้่วย2.ปรับปริมาณสารอาหารบางอยา่งใหอ้ยูใ่นระดบัที! ร่างกายจะสามารถใชไ้ด้3.ปรับนํ&าหนกัของผูป้่วยใหอ้ยูใ่นเกณฑท์ี!เหมาะสม4.ช่วยบรรเทาและรักษาอาการของโรคที!เป็นอยู่5.ช่วยใหอ้วยัวะส่วนที!พิการไดพ้กัหรือลดการทาํงานลง

โรค ค่าใช้จ่ายที)ลดลง/ราย(บาท) /ปี

ผลจากโภชนบาํบดัทางการแพทย์

มะเร็ง

โรคหวัใจ

เบาหวานประเภท1

เบาหวานประเภท2

368,725

319,690

316,715

69,790

เพิ)มประสิทธิภาพในการรักษาด้วยรังสีและเคมีบาํบดั

ลดความต้องการใช้ยา ลดการผ่าตัดหวัใจและหลอดเลือด

ลดอาการแทรกซ้อนหรือความรุนแรงที)เกดิจากโรคแทรกซ้อนที)ต้องเข้ารับการรักษาใน รพ.

ลดหรือขจัดการฉีดอนิสุลินหรือการใช้ยาชนิดรับประทาน ชะลอโรคแทรกซ้อน

รายงาน การวเิคราะห์ค่าใช้จ่ายที)ลดลงต่อปี ในผู้ป่วยที)ได้รับ โภชนบาํบัดทางการแพทย์(Medical Nutrition TherapyMedical Nutrition TherapyMedical Nutrition TherapyMedical Nutrition Therapy ) 2,400 ราย

โรค ค่าใช้จ่ายที)ลดลง/ราย(บาท)/ปี

ผลจากโภชนบาํบดัทางการแพทย์

โรคไต

ความดันโลหติสูง

โคเลสเตอรอลสูง

อาการบาดเจบ็เฉียบพลัน นํ Aาร้อนลวก,ผ่าตัด

646,345

142,625

94,500

246,785

ชะลอความจาํเป็นในการล้างไต

ลดการใช้ยา,ป้องกันโรคแทรกซ้อน เช่น อัมพาต หรือ หวัใจวาย

ลดการใช้ยา

ช่วยให้ผู้ป่วยฟืAนตัวได้เร็วและลดระยะเวลาในการใช้อาหารทางการแพทย์ ซึ)งมีค่าใช้จ่ายสูง

รายงาน การวเิคราะห์ค่าใช้จ่ายที)ลดลงต่อปี ในผู้ป่วยที)ได้รับ โภชนบาํบัดทางการแพทย์(Medical Nutrition TherapyMedical Nutrition TherapyMedical Nutrition TherapyMedical Nutrition Therapy ) 2,400 ราย

อ้างองิ สมาคมโภชนาการแห่งสหรัฐอเมริกา (ADA)

เพิ�มประสทิธิ$ภาพการรกัษา

ลดการใชย้า,ลดภาวะโรคแทรกซอ้น ฟื)นตวัเร็ว

เพิ0มคณุภาพชวีติ

ลดคา่ใชจ้า่ยรักษาพยาบาลลดระยะเวลาการรักษา

ระดบันํ&าตาลก่อนอาหาร

> 100-110 มก./ดล.

อ้วนลงพุงเส้นรอบเอว

ผู้หญงิ > 80 ผู้ชาย > 90

TheMetabolic syndrome

ไขมันในเลอืดผดิปกติHDL < 40 มก./ดล. (ชาย) < 50 มก./ดล. (หญงิ)ไตรกลเีซอไรด์ > 150 มก./ดล.

ความดนัโลหิต > 130/85

โรคหัวใจอัมพฤกษ์,อัมพาต

เส้นเลอืดในสมองตบี

อาหารจานโปรด

ของทอด หมูกรอบ,หนงัสตัว,์ ซีโครงหมู,เอน็ต่างๆ ตีนไก่

ผลิตภณัฑแ์ปรรูปต่างๆ เช่น ลูกชิ&น ไส้กรอก แฮม

อาหารไทย(เพี&ยน) ทาํให้อ้วน

อาหารไทยที!ทาํใหอ้ว้น มกัจะเป็นอาหารจาํพวกผดั ทอด แกงกะทิ ลองนึกวา่วา่กินอะไรบา้งในหนึ!งจานหรือหนึ!งมื&อที!กิน

ส่วนใหญ่จะตอ้งมีของทอด เช่น ไก่ทอด หมูทอด คะนา้หมูกรอบ ผดัผกัตอ้งอุดมไปดว้ยหมู ดว้ยไก่

หรืออาหารจานเดียวประเภท ขา้วไข่เจียว ขา้วกระเพราหมูไข่ดาว

ตามดว้ยขนมหวานต่างๆ

1 ชิ�น 280 cal กระโดดเชอืก 30 นาที

1 ชิ�น 500 cal วา่ยนํ�า 1 ชม.

1 จาน 600 cal ขี�จกัรยาน 1 ชม.

1 ห่อ 375 cal วิ�ง 40 นาที

3 กอ้น 300 cal เดนิเร็ว 20 นาที

3 เพิ�ม : เพิ>มการบริโภค ปลา ผกั เต้าหู้ ให้พอเพยีง

3 งด : งดนํ&าหวานหรือของหวาน ของทอด และของมัน

3 ลด : ลดการบริโภค ข้าว แป้ง และผลไม้(รสหวาน)

การบริโภคอาหาร...เพื!อลดนํ&าหนกั

หวานนอ้ย.....หรอยได้ .....สขุภาพดี

จากอาหารสู่นํ&าตาล

เนื&อเยื>อกลูโคส

อนิซูลนิ

ใช้พลงังาน

สูง > 70 ปานกลาง = 55 – 70 ตํ>า < 55

อาหาร อาหาร อาหาร อาหาร อาหาร

ขา้วเหนยีว คอนเฟลกซ์ ขา้วซอ้มมอื นมสด นมพรอ่งมัน

ขนมปังขาว ขา้วปรงุสําเร็จ

ขนมปัง โฮลวที

ถั0วแดง วุน้เสน้

นํ)าตาล นํ)าผึ)ง แครอทตม้ ถั0วเขยีว ถั0วเหลอืง

กลโูคส ขา้วโพดหวาน

กว๋ยเตีLยว ถั0วดํา แอบเปิ)ล

นํ)าอดัลม สปาเก็ตตี) เผอืก สม้ โยเกริต์ไขมันตํ0า

โดนัท ถั0วลนัเตา มะละกอ ไอศกรมี สม้

มันฝรั0งบด นํ)าผลไม ้ มันเทศ นํ)าสบัปะรด

แตงโม องุน่ กลว้ยหอม กลว้ยนํ)าวา้

อาหาร ดชันีนํ&าตาล อาหาร ดชันีนํ&าตาล อาหาร ดชันีนํ&าตาล

มนัฝรั>งต้ม 100 ขนมปังแฮมเบอเกอร์

73 ก๋วยเตียวเส้นใหญ่

40

มนัฝรั>งบด 86 ครัวซองค์ 67 บะหมี>จีน 47

ข้าวหอมมะลิ 109 ข้าวปั&นซูชิ 67 วุ้นเส้น 39

ข้าวเหนียว 94 แป้งสาลี 67 ซีแรล 38

คอร์นเฟลค 92 มกักะโรนี 64 ถั>วเขยีว 31

บะหมี>สําเร็จรูป 88 เส้นหมี>ขาว 56 นมสด 31

เฟรนซไฟรด์ 75 ข้าวโพดต้ม 55 นมพร่องมนัเนย 32

ขนมปังขาว 70 ขนมปังโฮลวที 53 โยเกริ์ตธรรมชาติ

33

อาหาร ดชันีนํ&าตาล อาหาร ดชันีนํ&าตาล

อนิทะผาลมั 103 ลาํไย 52

แตงโม 72 กล้วยต่างๆ 44-46

แคนตาลูป 65 ละมุด 46

สับปะรด 66 องุ่น 46

มะละกอ 56 สตอเบอรี>ทุเรียน

40 -42

แอบเปิ& ล 55 แก้วมงักร 37

มะม่วง 51 ฝรั>ง 17

ขนุน 50

ชนิด ขนาด นํ&าตาล(ช้อนชา)

ชนิด ขนาด นํ&าตาล(ช้อนชา)

นํ&าอดัลม 1 กระป๋อง 6 นํ&าลูกพชี 1 แก้ว 6-8

พายแอบเปิ& ล 1 ชิ&น 10 นํ&าฝรั>ง 1 แก้ว 6-8

ลูกเกด ½ ถ้วย 4 นํ&าเสาวรส 1 แก้ว 6-8

นํ&าส้มคั&นไม่เติมนํ&าตาล 1 แก้ว 6 นํ&าองุ่น 1 แก้ว 6-8

ไอศครีมโคน 1 อนั 10 นํ&าเชอรี> 1 แก้ว 6-8

ลูกอม 1-2 เม็ด 1 นํ&าแครอท 1 แก้ว 3

ทองหยิบ 1 ชิ&น 2 นํ&ามะเขือเทศ 1 แก้ว 2

ขนมหม้อแกง 1 ชิ&น 2 ผลไม้สด

ขนมชั&น 1 ชิ&น 2 แอบเปิ& ล 1 ผล 4

นํ&าผลไม้สด กล้วย 1 ผล 4

นํ&าแอบเปิ& ล 1 แก้ว 7 แคนตาลูป ¼ ลูก 2

นํ&าส้ม 1 แก้ว 6 ขนุน 4 เมลด็ 4

นํ&าผลไม้กระป๋อง มะม่วง 1 ผล 7

นํ&ามะม่วง 1 แก้ว 6-8 ส้ม 1 ผล 4

นํ&าผลไม้รวม 1 แก้ว 7-8 สับปะรด 6 ช้อนโต๊ะ 5

นํ&ามะละกอ 1 แก้ว 6-8 แตงโม 12 ช้อนโต๊ะ 3

โภชนบําบดัผูป้่วยโรคความดนัโลหติสงู

ระดบัความดนั ความดนัตัวบน(systolic)หัวใจบบีตัว(มลิลเิมตรปรอท)

ความดนัตัวล่าง(Diastolic)หัวใจคลายตัว(มลิลเิมตรปรอท)

-ข้อเสนอแนะ

ปกติ <120 <80 ระดบัที>เหมาะสม

เริ>มสูง 120-139 80-89 ปรับพฤติกรรม ปรึกษาแพทย์

สูงแล้ว >140 >90 ปรับพฤติกรรม ร่วมกบัการใช้ยา

กนิเค็มอรอ่ย...แตไ่ม่ ....ยดือายนุะ?

การปรับพฤตกิรรม ข้อแนะนํา ความดนัลดลงประมาณ(มลิลเิมตรปรอท)

ลดนํ&าหนัก BMI ปกติ 5-22 /นํ&าหนักตวัลด 10 กโิลกรัม

รับประทานอาหารแดช อาหารไขมนัตํ>า,เพิ>มผกั,ผลไม้,นมไขมนัตํ>า

8-14

ลดเกลอื,อาหารเคม็ จํากดัโซเดยีม วนัละ 2,400มลิลกิรัม/วนั = เกลอื 1 ช้อนชา

2-8

ออกกาํลงักาย วนัละ30 นาที 4-9

ดื>มแอลกอฮอล์แต่น้อย จํากดั ไม่เกนิ 1-2 ดริYงค์ 2-4

เบียร์ 1 กระป๋อง360 ซีซี ใหพ้ลงังาน 0.5 Cal /CC =180 Cal

ไวน์/แชมเปญ 120 ซีซี ใหพ้ลงังาน 0.8 Cal/CC = 96 Cal

วสิกี& /บรั!นดี 45 ซีซี ใหพ้ลงังาน 2.4 Cal/CC = 108 Cal

กินอยา่งไรเมื!อมีการขาด หรือ เกิน

อาย(ุปี) เพศชาย (มก/วนั) เพศหญงิ(มก/วนั)

9-12 400-1175 350-1100

13-15 500-1,500 400-1250

16-18 525-1,600 425-1275

19-30 500-1475 400-1200

31-70 475-1450 400-1200

>71 400-1200 350-1050

หญงิต ัSงครรภ์ - เพิ�ม 50-200

หญงิใหน้มบตุร - เพิ�ม125-350

ระดบั โซเดยีมNa(mg) Naclเกลอื(gm)

จาํกดันอ้ยที�สดุ 2,500 6.25

จาํกดัเพยีงเล็กนอ้ย 1,500-2,000 3.75-5

จาํกดัปานกลาง 1,000-1,200 2.5-3

จาํกดัอยา่งมาก 500-600 1.25-2

จาํกดัอยา่งเขม้งวด 250 0.62

สะกดจติ…. NA & Nacl

การคาํนวณปริมาณโซเดยีมในอาหาร

NaCl (เกลือ) 1 มีปริมาณ = NA (โซเดียม) 400 มิลลิกรัม

อาหารมีโซเดียม 1,500 มิลลิกรัม = มีเกลือ 3.75 กรัม

โซเดียม 1 มิลลิอิคววิาเลนท ์(meq) = โซเดียม 23 มิลลิกรัม

อาหารที!มีโซเดียม 2,500 มิลลิกรัม =2,500 / 23 =109 meq

ระวงั........อาหารโซเดียมสูง@ ไดจ้ากอาหารธรรมชาติ เช่น นม,ขา้ว,เนื&อววั,เนื&อหมูผกั,ผลไม้

@ อาหารสาํเร็จรูป เช่น ปลากระป๋อง,บะหมี!,โจ๊ก,เบคอน,แฮม@ เครื!องปรุงรสต่างๆ

สารปรุงแต่งที!มีโซเดียมเป็นส่วนประกอบ เช่น โซเดียมไบคาร์บอเนต ที!เป็นส่วนประกอบหลกัในผงฟูโซเดียมโมโนกลูตาเมท (ผงชูรส)โซเดียมเบนโซเอต ที!เติมในเครื!องดื!มเกลือแร่ นํ& าผลไม้กระป๋อง

สัดส่วนของโซเดยีมที>ได้จากอาหารในคนไทย

1.เครื>องปรุงที>เตมิ เพิ>มบนโต๊ะอาหาร 11 %2.อาหารสด 18 % 3.เครื>องปรุงรสระหว่างการประกอบอาหาร 71 %

ขอ้มูลจาก วีรวรรณ ลิ&มมานนท ์,2549

ปริมาณโซเดยีมในเครื)องปรุงและอาหารสาํเร็จรูป• เกลือ 1 ช.ช = โซเดยีม 2,000 มก.

• นํ Aาปลา 1 ช.ช = โซเดยีม 465-600 มก.

• ซีอิGวขาว 1 ช.ต = โซเดยีม 960-1,420 มก.

• ซอสมะเขือเทศ 1 ช.ช = โซเดยีม 55 มก.

• ซอสหอยนางรม 1ช.ช = โซเดยีม 140 – 160มก.

• นํ Aาจิ Aมไก่ 1 ช.ช = โซเดยีม 67 - 76 มก.

• ผงชูรส 1 ช้อนชา = โซเดยีม 492 มก.

• ผงฟู 1 ช้อนชา = โซเดยีม 339 มก.

• บะหมี)กึ)งสาํเร็จรูป 60 กรัม = โซเดยีม 1,500 มก. “ซอ่นเร้น”

• โจ๊กกึ)งสาํเร็จรูป 42 กรัม = โซเดยีม 1,000 มก.

อาหาร ปรมิาณ นํSาหนกั(กรมั) ปรมิาณโซเดยีม (มลิลกิรมั)

ปลาสลดิหมกัเกลอื 1 ตวั 40 1288

เนืSอปลาทสูด ½ ตวักลาง 100 1081

นํSาพรกิกะปิ 4 ชอ้นโตะ๊ 60 1100

เตา้หูย้ ีS 2 อนั 15 560

นํSาพรกิเผา 1 ชอ้นโตะ๊ 16 275

ผดัผกับุง้ใสเ่ตา้เจีSยว 1 จาน 150 894

บะหมี�สําเร็จรปู 1 หอ่ 50 977

บะหมี�หมแูดง 1 ชาม 350 1480

กว๋ยเตีgยวผดัซอี ิSว 1 จาน 354 1352

บะหมี�ราดหนา้ 1 จาน 300 1819

แกงสม้ผกัรวม 1 ถว้ย 100 1130

สม้ตาํอสีาน 1 จาน 100 1006

ไสก้รอก 1 อนั 45 504

โบโลนา่ 1 แผน่ 30 305

แฮม 1 ชิSน 30 395

กว๋ยเตีgยวหมสูบั 1 จาน 300 1450

ขา้วราดปลาผดัฉา่ 1 จาน 240 1117

แฮมเบอเกอร์ 1 ชิSน 98 463

การควบคุมอาหาร มิใช่ การอดอาหาร

อาหารโรคความดันโลหิตสูง ไม่ใช่ อาหารพิสดาร

รสจืดกม็ีความ .........อร่อยแบบจืดๆ

ตวัอยา่งผลิตภณัฑป์รุงรส ลดปริมาณโซเดียม&ลดกรดไขมนัอิ!มตวั

NACL 1 กรัม Na 400 mg เกลือ Les-S01กรัม Na 150 mg ลดลง 63%

เครื>องเทศต่างๆ

พริก ตะไคร้

กระเทยีมขงิข่า

กระเพรา

อาหารลดความดนัโลหิตสูง (DASH DIET) The Dietary Approaches to Stop Hypertension

ขา้ว/ธญัพืชวนัละ 7-8 ส่วน (ทพัพี)ผกัวนัละ 4-5 ส่วน (ทพัพี)ผลไม ้ 4-5 ส่วน นมลดไขมนั 4-5 ส่วน (แกว้)เนื&อสตัวไ์ม่ติดมนั 4-6 ส่วน (8-12 ชอ้นโต๊ะ)ถั!วเปลือกแขง็ 1 ส่วน (อยา่งใดอยา่งหนึ!ง)เช่น ถั!วลิสง 28 เมลด็,เมด็มะม่วงหิมพานต ์16-18 เมลด็ ,ถั!วอลัมอนด ์20-24 เมด็ , ถั!วพิสตาชิโอ 45-47 เมด็ หรือมาคาเดเมีย 10-12 เมด็โซเดียมไม่เกิน 3 กรัมเครื!องดื!มแอลกอฮอลไ์ม่เกิน 1-2 ดริ&งแคลเซียม 1,000 มก/วนั

ไขมันตวัร้าย,ตวัด ี

ไขมันตวัร้ายLDL-โคเลสเตอรอล ไขมันตวัดีHDL-โคเลสเตอรอล

เป็นตวันําขนขยะไปทิ&งตามผนังหลอดเลอืด ทําให้เกดิคราบไข(plaque)ซึ>งจะทําให้หลอดเลอืดอุดตนัเพิ>มขึ&นเรื>อยๆ การอุดตนัของหลอดเลอืดคนเราจะเริ>มต้นตั&งแต่ 2 ขวบจนกระทั>งตาย

เป็นตวัตามเกบ็ขยะจากผนังหลอดเลอืดขนกลบัมาที>ตบัและขบัออกไปทางนํ&าดี

ข่าวด ีทุกวนันี&มียาช่วยลด LDL- โคเลสเตอรอลได้พอสมควร แต่กลบั ไม่มียาเพิ>ม HDL-โคเลสเตอรอลได้

ถ้าเพิ>ม HDL-โคเลสเตอรอล ได้ 1 มล.ก/เดซิลติร ลดโอกาสการเกดิโรคหัวใจหลอดเลอืดลง 2 %

อาหารประเภทไขมัน/นํ&ามันที>ควรหลกีเลี�ยง

ไขมันจากพชื

ไขมันจากสัตว์

กะท,ินํ&ามันปาล์ม,นํ&ามันมะพร้าว

หนังสัตว์ นํ&ามันจากสัตว์ อาหารที>ทาํจากสัตว์ที>มีไขมันสูง นํ&าสลดั

นํ&ามนัพืช 1 ชอ้นชา = 45 แคลอรี!เมด็มะม่วงหิมพานต ์ 4-5 เมด็ = 45 แคลอรี!ถั!วลิสง 10 เมด็ใน = 45 แคลอรี!กะทิ 1 ชอ้นโตะ๊ = 45 แคลอรี!

ไขมันและนํ)ามัน

กะท ิ1 ชอ้นโตะ๊ = 45 แคลอรี�นํ Sามนัพชื 1ชอ้นชา = 45 แคลอรี�

อาหาร โคเลสเตอรอล (mg/100gm)

อาหาร โคเลสเตอรอล (mg/100gm)

ไขไ่กท่ั�งฟอง 427 เนื�อหมสูนัใน 49

ไขเ่ป็ดทั�งฟอง 543 ปลากะพงขาว 69

ไขข่าว 0 ปทูะเล 361

ไขเ่ป็ด (ไขแ่ดง) 1448 ปลาหมึกสด 405

ไขไ่ก ่ (ไขแ่ดง) 1250 ปลาทูสด 76

ไขน่กกระทา 508 หอยแครง 195

ไขป่ลานํ�าจืด 450 – 590 หอยแมลงภ ู่ 148

ไขป่ลาทะเล 400 - 480 หอยนางรม 231

ก ุง้แช่บว๊ย 192 กนุเชียง 95

ก ุง้กลุาดํา 180 เบคอน 181

เนื�อไก ่( ติดหนงั ) 157 แฮม 167

เนื�อไก่ไม่ติดหนงั 63 ไสก้รอกไก่ 120

ตบัไก่ 336 นํ�าสลดัมายองเนส 412

ตบัหม ู 364

อะไรบา้ง? ที�ม.ี..ไขมนัทรานส์

�ครมีเทยีม

� เนยเทยีม ที0ใชท้ําขนม ประเภทเบเกอรี0 เชน่ พาย ,ขนมปัง,คกุกี),เคก้

� สลดันํ)าขน้ที0ไมไ่ดม้าตรฐาน

� อาหารทอดประเภท ฟาสฟู๊ ด

กนิไดแ้คไ่หน?คณะกรรมการ อย.ของสหรัฐระบวุา่อาหารที0มีไขมนัทรานส ์ทานไดไ้มเ่กนิ 5% /วนัหรอืไม่เกนิ 4 กรัม

จากการตรวจพบ มนัทอดในแมคโดนัลดช์ดุใหญ ่ จะมไีขมนัทรานส ์8 กรัม

การเลอืกนํ&ามันปรุงอาหาร

นํ Sามนัพชื SFA (gm) MUFA (gm) PUFA(gm)

คาํแนะนําของ WHO*

< 28.6 28.6-42.8 < 28.6

นํ Sามนัเมล็ดชา 12 78 10

นํ Sามนัมะกอก 14 77 9

นํ Sามนัรําขา้ว 18 45 37

นํ Sามนัขา้วโพด 13 20 62

นํ Sามนัถ ั�วเหลอืง 16 24 60

นํ Sามนัทานตะวนั 12 21 67

นํ Sามนัปาลม์ 50 39 10

อาหาร.....ที)คนเรากนิแบ่งออกเป็น 6 หมวด

สารอาหาร หนา้ที� สารอาหาร

คารโ์บไฮเดรต แหลง่ของพลงังาน

นํ Sา

แรธ่าตุวติามนิ

การเจรญิเตบิโตและซอ่มแซมเนืSอเยื�อ

ไขมนัโปรตนี

ควบคมุการทาํงานของระบบตา่งๆของรา่งกาย

=

กนิไขมันแค่ไหนด?ี

อาหารกลุ่มไขมนั เช่น นํ& ามนั, กะทิ , ถั!วลิสง ,เมด็มะม่วงหิมพานต์เนย,มาการีน

ปม.....ปัญหา

กลุ่ม ?

ชุมชน

ผู้ป่วยนอก

ผู้ป่วยใน

ชีวิต

เร่งรีบ

ทาํให้

• ไมไ่ดก้นิอาหารเชา้

• ไมไ่ดใ้สใ่จการกนิ

• ไมไ่ดป้รงุอาหารกนิเอง/กนินอกบา้น

• กนิมื)อกลางวันที0ขาดคณุภาพ

• กนิมื)อเย็นที0ลน้เกนิ

• พึ0งพาอาหารสําเร็จรปู / Fast Food

รู้เขา...รู้เรา

จะทราบไดอ้ยา่งไรวา่นํ)าหนักตวัควรเป็นเทา่ไร ?

คํานวณ: นํ)าหนักที0ควรเป็น ชาย : สว่นสงู – 100

หญงิ: (สว่นสงู – 100) -10%(สว่นสงู – 100) + 3-5 กก.

หรอื: สว่นสงู – 105

BMI

BMI ยโุรป BMI เอเชยี เกณฑน์ํSาหนกั

< 18.5 < 18.5 ตํ�ากวา่ปกต ิ

18.5 - 24.9 18.5 – 22.9 ปกต ิ

25.0 - 29.9 23 – 24.9 นํ Sาหนกัเกนิปกต ิ

30.0 - 34.9 25 – 29.9 โรคอว้นระดบั 1

35.0 - 39.9 30 – 39.9 โรคอว้นระดบั 2

> 40 > 40 โรคอว้นระดบั 3

การคาํนวณพลงังานที�รา่งกายตอ้งการ

สภาวะ ทํางานเบา,เคลื0อนไหว

นอ้ย

ทํางานปานกลาง

ทํางานหนัก

นํ)าหนักตวัมากกวา่ปกติ

15-25 แคลอรี0ตอ่นํ)าหนักตวั

1 กก.

30 35

นํ)าหนักปกติ 30 35 40

นํ)าหนักตวันอ้ยกวา่ปกติ

35 40 45-50

ผูใ้หค้ําปรึกษา ผูป้่วย,ญาติ ฯลฯ

คน้หา

วางแผน

การปฎิบตัิ

การค้นหาข้อมูล

Stage

ศิลปะเข้าหาผู้ป่วย,ญาติ

ด้านร่างกาย

ความรู้สึก

จติใจ

อารมณ์

ญาตพิร้อมแต่ผู้ป่วยไม่พร้อม

ผู้ป่วยและญาตพิร้อมแต่ผู้ดูแลไม่พร้อม

ทมีรักษาไม่พร้อม

ผู้ป่วยพร้อมแต่ญาตไิม่พร้อม

EI3O

Implement

Evaluation

Out put

Integration

Innovation

ตดิตามการเปลี>ยนแปลง

กาํหนดเป้าหมาย

ความภาคภูมิใจจากผู้ฟัง สู่ ผู้พูด

แลกเปลี>ยน เรียน รู้แนวคดิ การปฎบิัต ิสิ>งที>ได้

ตอบโจทย…์…กนิแคไ่หน?

ทาํไม...ต้องบันทกึ

-การถามย้อนหลงั 24 –hour recall-ความถี>ของการบริโภค-การจดรายการ,ปริมาณอาหารบริโภค-การชั>งหาปริมาณอาหารบริโภค-การหาประวตักิารบริโภค

มื&ออาหาร ชนิดอาหารที!กินแต่ละมื&อ ส่วนประกอบของอาหารแต่ละชนิด ระบุเวลา(โดยประมาณ)

รายการอาหาร/ชนิดอาหาร

ปริมาณ(ชอ้น,ถว้ย/ทพัพี ฯลฯ)

นํ&าหนกั(กรัม)

ส่วนประกอบ(ส่วนผสม,การปรุงที!ใส่ในอาหาร)

สัดส่วน(%) ฉลากโภชนาการ

นํ&าหนกั (กรัม)

ปรุงเองหรือซื&อ

เบอร์ตดิต่อ (อาจ )ไม่ได้บอกคุณ

แบบฟอร์มประเมินการรับประทานอาหารอย่างง่ายEDA (Easy Dietary Assessment)

มื&ออาหาร/เวลา รายการ ข้าว(ทพัพ)ี

เนื&อสัตว์(ช้อนข้าว)

ผกั(ทพัพ)ี

ผลไม้(ส่วน)

นม(แก้ว)

ไขมนั(ช้อนชา)

นํ&าตาล(ช้อนชา)

เป้าหมายการบริโภคต่อวนั 8 6 4 4 1 4 4

มื&อเช้า ข้าวต้มปลา = ข้าว = ปลา = กระเทยีมเจียว

23

1

ว่างเช้า นมพร่องมนัเนย 1

มื&อเที>ยง ข้าวกล้อง = ข้าวสวยผดัผกัรวม แกงจืดแตงกวาหมูสับ ฝรั>ง 1 ผล

2

11.51.5

2

21

1

มื&อเยน็ ส้มตําข้าวเหนียว (5 บาท)ผกัส้มตํา กุ้งแห้ง / ถั>วลสิงนํ&าตาลปี& บ

2

23

3

กล้วยนํ&าว้าปิ& ง 2

รวม 6 6 6 4 1 4 4

พลงังานต่อหนึ>งส่วนบริโภค(กโิลแคลอรี>) 80 35 10 70 120 45 20

พลงังานที>ได้รับจากการบริโภครวม 480 210 60 280 120 180 80

พลงังานรวม 1,400 แคลอรี>

เรื0องที0เป็นประเด็น ?

-ไมช่อบ,จําไมไ่ดเ้สยีเวลา

- บนัทกึไมช่ดัเจน ,จํานวน, ปรมิาณ, ขนาด

-การใชอ้ปุกรณ ์กะปรมิาณไมช่ดัเจน

-อาหารสําเร็จรูป, อาหารพร้อมปรุง ฉลากโภชนาการ

คุณสมบตัิเด่นของ…… เมนูอาหารเพื!อสุขภาพ

1.อาหารตอ้งครบหมวดหมู่และหลากหลาย2.ไขมนัเหมาะสม จากตวัอาหาร,กรรมวธิีในการปรุง3.อาหารมีโปรตีนที!มีคุณภาพ4.ใยอาหารสูง 25-30 กรัม/วนั5.เอกลกัษณ์ดา้นรสชาติและรูปลกัษณ์

การวางแผนรับรู้ จากการได้สัมผสั

สิ>งที>ได้เรียนรู้ กบัผู้ป่วยกลุ่มเดก็

สิ>งที>ได้เรียนรู้ กบัผู้ดูแล/แพทย์

ระบบ visual controlและระบบ IT

-รูปภาพ ,VCD เพราะ1ภาพแทนคาํพดู1,000 คาํ

ก๋วยเตี^ยวหลอดหลากหลายสไตล์

คุณสมบัตเิด่นของ... เมนูอาหาร

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Kaoyum-paktai-inter”ขา้วยาํปกัษใ์ตอ้นิเตอร์

33 9 8 240

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Khing-longroang”

ขิงหลงโรง

35 10 8 252

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Kaotomsawei-nakhing”

ข้าวต้มเสวยหน้าขิง

27.5 8 8 214

Recipes Carbohydrate

(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Samoonprai-derndong”

สมุนไพเดนิดง

3 14 4.5 108.5

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

Ginger Salad สลดัขิงสด

2 7 15 171

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Yum-preuksakemee”

ยาํพฤกษเคมี

3 7 6 94

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Sangwa-khingsod”

แสร้งว่าขิงสด

2 9 5 89

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Taohoo-khingmanao”

เต้าหู้ขิงมะนาว

2 10.5 4.5 90.5

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

Fresh Ginger Punch พั&นซ์ขงิสด

22.5 - - 90

Recipes Carbohydrate(gm)

Protein(gm)

Fat(gm)

Energy(Kcal)

“Soosa-khingsod”

ซูซ่าขิงสด 22.5 - - 90

ห่อหมกมว้นสาหร่าย

ศึกษาเปรียบเทยีบคุณภาพโปรตนีจากวตัถุดบิชนิดต่างๆ

ชนิดโปรตีน คุณภาพของโปรตีน (%)ไข่ไก่ 88 – 100เวย์โปรตีน 100 เคซีน 80โปรตีนสกดัจากถั>วเหลอืงเข้มข้น 74ไข่ขาวผง 84

เมนูไข่ขาว

ฟักข้าว ผกัรํ>ารวยสารต้านมะเร็งอุดมด้วยสารไลโคปีน

ผลไม้ ไลโคปีน(ไมโครกรัม/1 กรัม)มะเขือเทศสุก 31แตงโม 41

ฝรั>ง 54

เยื>อเมลด็ฟักข้าว 380

117

119

“ เราจะมสีขุภาพสมบรูณ์ไดด้ว้ยการมชีวีติ ตามกฎของพระผูเ้ป็นเจา้ และตอ่ตา้นอํานาจของมารรา้ย ความสขุอนัแทจ้รงิจะเกดิขึ)นไมไ่ด ้หากขาดสขุภาพอนัสมบรณู์ หากไมม่กีารควบคมุ ลิ)น หากควบคมุ ลิ)น ไดเ้ราจะควบคมุ ความรูส้กึอื0นๆไดโ้ดย อตัโนมัติ ”

มหาตมะ คานธี

ลกัษณะอาหารเป็นของเหลว สามารถไหลผ่านทางสายให้อาหารได้ โดยไม่ติดขดั มคีุณค่าสารอาหารครบถ้วนตามความต้องการของผู้ป่วยแต่ละราย

สูตรอาหารอาหารทางสายฯของโรงพยาบาลสงขลานครินทร์

สัดส่วนสารอาหาร-คาร์โบไฮเดรต50%-โปรตนี15%-ไขมนั30%

สตูรสําเร็จ (Commercial formula)

อาหารชนดินี)เป็นสตูรสําเร็จที0ผลติโดยบรษิัทอตุสาหกรรมผลติอาหาร

มคีณุคา่ของพลงังานและสารอาหารที0แตกตา่งกนัไปตามผูป้่วยแตล่ะโรค ทําใหส้ามารถเลอืกใชไ้ดต้ามพยาธิสภาพของผูป้่วย มทีั )งชนดิผงและนํ)า ซึ0งราคาจะสงูกวา่อาหารที0ปั0นผสมเอง

ลําด ับ

ชนดิอาหาร ขอ้บง่ชีSการใชส้ําหรบัผูป้่วย

1 Blendera ผูป้่วยทั0วไป สตูรปกต ิ

2 Nutren Optimum

ผูป้่วยวกิฤต วอรด์ MICU, SICU, ( SRCU เฉพาะ case)

2 Gen – DM ผูป้่วย DM / ผูป้่วย Hight Cholesterol

3 Neo – Mune ผูป้่วยไฟไหมน้ํ)ารอ้นลวก / ผูป้่วยตอ้งการโปรตนีสงู 25% พลังงานสงู

4 Pan – Enteral ผูป้่วยเด็กที0มปีัญหาระบบการยอ่ย การดดูซมึอาหาร / ผูป้่วย COPD (Short – term)

5 Aminoleban -Oral

ผูป้่วยโรคตับ ( ดทีี0สดุ 0.5 : 1 mOsm/L 600 ตอ้งระวงัผูป้่วย Diarea )

6 Isocal ผูป้่วย CA / ผูป้่วยหลังผา่ตัด / ผูป้่วย CVA

7 Nutren Fibre ผูป้่วยหลังผา่ตัด / ผูป้่วยCVA / ผูป้่วยกนิสตูรทางปาก / ผูป้่วยสงูอายทุี0ตอ้งการพลังงานทดแทน

8 Nutren Balance ผูป้่วย DM / ผูป้่วย Hight Cholesterol / ผูป้่วยไตกอ่นการลา้งไต / ผูป้่วย COPD

9 Peptamen ผูป้่วย Nuro ศัลย ์/ ผูป้่วยบกพรอ่งของระบบการยอ่ย การดดูซมึอาหาร / ผูป้่วยวกิฤต (Short – term) / ผูป้่วย low.Alb.

10 Ensure ผูป้่วยกนิสตูรทางปาก / ผูป้่วยทดแทนมื)ออาหารใหค้รบพลังงานที0ตอ้งการ / ผูส้งูอายุ Malnutrition

สดัสว่นคณุคา่อาหารทางสายใหอ้าหาร (tube Feeding)

กลุม่โรค สารอาหาร

ผูป้่วยปกติ โปรตนี 15-20%ไขมัน 25-30%คารโ์บไฮเดรต 50-55%

ผูป้่วยโรคเบาหวาน คารโ์บไฮเดรต 45-50%

ผูป้่วยโรคไต โปรตนี 8-10%

ผูป้่วยโรคปอด คารโ์บไฮเดรต 30-40%

ผูป้่วยกลุ่ม palliative care

รสวานิลา รสสตรอบอรี, รสชอคโกแลต รสใบเตย

มลูเหตุจูงใจ และขอ้มลูสภาพปัญหา

งานโภชนาการ มีหนา้ที,ในการจดับริการอาหารทางสายใหอ้าหาร ใหแ้ก่กลุ่มผูป้่วยที,มารบัรงัสีรกัษา

กลุ่มผูป้่วยเหล่านี7 หลงัจากไดร้บัรงัสีรกัษาไปสกัระยะ ดว้ยภาวะของโรค ผลขา้งเคียงจากการรบัรงัสี ผูป้่วยจะรบัประทานอาหารไดน้อ้ยลง สุดทา้ยจะปรบัเปลี,ยนมาเป็นการใส่สายใหอ้าหารแทน

มลูเหตุจูงใจ และขอ้มลูสภาพปัญหา

พบว่าผูป้่วยส่วนหนึ,งมีปัญหาทางดา้นเศรษฐานะ ส่งผลใหเ้กิดภาวะทุพโภชนาการไม่พรอ้มที,จะรบัการรกัษา

ทีมงานไดม้าทบทวนในกระบวนการทํางานเพื,อคน้หาแนวทางที,จะช่วยลดความเสี,ยงที,จะเกิดภาวะทุพโภชนาการในกลุ่มผูป้่วย

Plan

Plan

“ เศษขา้วตม้ ” ที,เหลือทิ7งในแต่ละวนั ประมาณ 500 กรมั /วนั โดยเป็นเศษ

ขา้วตม้ที,ติดกน้หมอ้สตีม ที,ทางโภชนาการตอ้งตม้เพื,อบริการผูป้่วยในแต่ละมื7อ ซึ,งปกติเมื,อตกัขา้วตม้หมดหมอ้แลว้ จะเปิดนํ7าแช่เศษขา้วที,ติดกน้หมอ้ไวแ้ละตม้ใหเ้ศษขา้วลอกหลุดออกจึงปล่อยนํ7าทิ7 งเพื,อลา้งทําความสะอาดต่อไป

����แต่หากบริการผูป้่วยเป็นขา้วตม้ จะไม่สามารถเก็บไดน้าน����ขา้วตงั ที,คนสมยัก่อนทําจากขา้วเย็นที,เหลือรบัประทาน นําไปตากแดด����เกิดเป็นแนวคิดที,จะทําขา้วตงัจากเศษขา้วตม้ซึ,งน่าจะสามารถเก็บไดน้านและสามารถนําไปตม้กลบัเป็นขา้วตม้ไดอ้ีกครั7ง

Do

Check

เมื,อผลการทดลองพบว่าขา้วตงัสามารถนํามาตม้กลบัเป็นโจก๊ได ้ จึงไดท้ําการตรวจสอบในเรื,องของวิธีและระยะเวลาในการเก็บ เพื,อใหไ้ดข้า้วตงัที,สามารถเก็บไว ้ไดน้าน ไม่มีความชื7นที,ก่อใหเ้กิดเชื7อรา

�พบว่าเมื,อบรรจุภณัฑแ์ลว้ สามารถเก็บได้นาน 1.5 – 2 เดือน

� ส่งตรวจบรรจุภณัฑท์ี, 2 เดือน ไม่พบเชื7อรา

Act

กาํหนดมาตรฐานการเตรียมโจก๊ขา้วตงักาํหนดมาตรฐานการเตรียมโจก๊ขา้วตงั

���� เริ,มดําเนินการประสานงานกบัเจา้หนา้ที,งานโภชนาการ เพื,อขอ

ความร่วมมือในการช่วยกนัทําและเก็บขา้วตงั เพื,อแจกบริการแก่ผูป้่วย ซึ,งเจา้หนา้ที,ใหค้วามร่วมมือเป็นอย่างดี

���� เริ,มดําเนินการประสานงานกบัเจา้หนา้ที,งานโภชนาการ เพื,อขอ

ความร่วมมือในการช่วยกนัทําและเก็บขา้วตงั เพื,อแจกบริการแก่ผูป้่วย ซึ,งเจา้หนา้ที,ใหค้วามร่วมมือเป็นอย่างดี

����ไดป้ระสานงานกบัพยาบาลหอ้งฉายแสงเพื,อช่วยประชาสมัพนัธแ์ละนําไปบริจาคผูป้่วยที,มีปัญหาทางดา้น

เศรษฐานะ

ก่อนพฒันา (ขา้วตม้สุกที,ทิ7 งในแต่ละวนั )

หลงัพฒันา( โจก๊ขา้วตงั )

*** ขา้วตม้สุกที,ติดกน้หมอ้เป็นสิ,งที,ไม่มีค่า หลงัจากบริการผูป้่วยมีประมาณวนัละ 0.5 กิโลกรมั/วนั

*** คิดดดัแปลงอาหารเหลือใช ้ ใหเ้กิดประโยชน ์ เป็นอาหารมื7อพิเศษสําหรบัผูป้่วยที,มีปัญหาทางดา้นเศรษฐานะ

กระบวนการผลิตโจก๊ขา้วตงั

ขา้วตม้ขาว ขา้วตม้ขาว / ขา้วตม้เครื,อง

เศษขา้วที,ติดกน้หมอ้

เปิดสตีมทิ7งไวป้ระมาณ

5 นาที

ใชต้ะหลิวใชต้ะหลิวแซะออก

เบาๆ

เก็บใส่

สะอาด

เก็บใส่ภาชนะที,สะอาด

บรรจุภณัฑ์บริการผูป้่วย

กระบวนการผลิตโจก๊ขา้วตงักระบวนการผลิต

โจก๊ขา้วตงั

บทเรียนที,ไดร้บั

����ไดฝ้ึกฝนและพฒันาศกัยภาพในการทํางาน ความคิดสรา้งสรรค์����การมีส่วนร่วมในการช่วยเหลือคณุภาพชีวิต บริการกลุ่มผูป้่วยดว้ยใจ����ร่วมแลกเปลี,ยนเรียนรูเ้พื,อหา Best practiceระหว่างกลุ่มวิชาชีพที,เกี,ยวขอ้ง

แผนพฒันาการปรบัปรุงในอนาคต

���� พฒันาโจก๊ขา้วตงัเป็นอาหารสําเร็จรปูเพิ,มคณุค่าอาหารตามหลกัโภชนาการเพื,อจดับริการใหก้บัผูป้่วยยากไร ้�คิดสรา้งสรรค ์ประยุกตแ์ละดดัแปลงวสัดุเหลือใชอ้ื,นๆใหเ้กิดประโยชน์

มาตรฐาน

••หลงัจากตกัขา้วตม้ออกจากหมอ้สตีมหมดแลว้ ดําเนินการเปิดสตีม ทิ7 งไว ้5 นาที ใหเ้ศษขา้วที,ติดกน้หมอ้แหง้ กะเทาะเป็นชิ7นเล็ก •บรรจุขา้วตงัที,ได ้ 50 กรมั /ถงุ พรอ้มปิดฉลากเรียบรอ้ย

สิ>งแวดล้อม

ความรู้ทางโภชนาการ

กจิกรรม สู้ หรือถอย

เปลี>ยนความเชื>อ ปรับวธิีคดิ เปลี>ยนชีวติ พชิิตโรค

วธิีปรับเปลี>ยนนิสัยดงัเดมิการเรียนรู้ การรับรู้ การรู้แจ้ง ,เห็นจริง การเกดิศรัทธา

อา้งอิง บุญชยั อศัราพิสิษฐ ์ พิชิตโรคร้าย...โดยไม่ใชย้า

ผู้ป่วย

ปฎบิัตซิํ&าๆ อย่างต่อเนื>อง

นํามาปฎบิัตติามศรัทธา

ปฎบิัตจินเกดิเป็นนิสัยใหม่

เรื0อง สขุภาพ เป็นพื)นฐานของทกุอยา่ง เป็นที0สดุของชวีติ ตอ้งทําเอง ซื)อไมไ่ด ้ ขายไมม่ ี ตอ้งทําอยา่งตอ่เนื0อง เป็นเรื0องของทกุคน

นพ. บรรล ุ ศริพิานชิ

“ทรัพยส์ินที!เราคิดวา่มี จริงๆ ไม่ใช่ของเรา เพราะสุดทา้ยกจ็ะตกไปหาลูกหลานงานการที!เรามี สุดทา้ยกจ็ะตกเป็นของทีมงาน ประเทศชาติกต็กเป็นของประชาชนดงันั&น สิ!งสาํคญัที!สุดของชีวิตไม่ใช่สิ!งอื!นใดเลย นอกจากสุขภาพและความสบายใจ”

คุณบณัฑูร ลํ!าซาํ

มชี่องทางการตดิต่อเรา

www. Medinfo.psu.ac.th/KM/CoP Webboard/หน้า 9 /กนิให้เป็นรู้ให้ทนั

เพิ>มช่องทางการเผยแพร่ข้อมูลด้านโภชนาการและโภชนบําบัด

1. บทความด้านอาหารและโภชนาการในคอลมัม์ Food & Drink ในข่าวคณะแพทย์ทุกเดอืน

2. ข้อมูลด้านอาหารและโภชนาการในวารสาร ของมูลนิธิโรงพยาบาลทุก 3 เดอืน3. ข้อมูลข่าวสาร เรื>องน่าสนใจด้านอาหารและการดูแลสุขภาพด้วยอาหารใน

http;//share.psu.ac.th/ป้าปุ๊ย4. เป็นบรรณาธิการข่าวด้านโภชนบําบัดใน www.Healthy.in.th/โภชนบําบัด5. เผยแพร่ให้ความทางโภชนาการ บริเวณบอร์ดหน่วยงานโภชนาการทุกเดอืน6. พี>ภัคจิรา เบญญาปัญญา bpakjira@medicine.psu.ac.th

Faculty of Medicine Prince of Songkla UniversityFaculty of Medicine Prince of Songkla UniversityFaculty of Medicine Prince of Songkla UniversityFaculty of Medicine Prince of Songkla University