บทคดยอส ำหรบผบรหำร (Executive summary)

โครงกำรศกษำกำรดแลรกษำผปวยพยำยำมฆำตวตำยในโรงพยำบำลสงเนน

Ext. จฑาภรณ จนวงศแกว 5102032

Ext. ภาวดา พทยาพฤกษ 5102112

Ext. วรรณศลป มะลทอง 5102121

Ext. วรนทรทพย ธงชย 5102128

Ext. วรษฐา เลาสกล 5102129

โรงพยำบำลสงเนน กลมท 7 ปกำรศกษำ 2556

อำจำรยทปรกษำ: ศ.วชย เอกพลำกร

ควำมเปนมำ

จากการปฏบตงานบนหอผ ปวยอายรกรรมชายและหญงทโรงพยาบาลสงเนน พบวามผ ปวยทเขามารบการรกษาทหอ

ผ ปวยดวยปญหาการพยายามฆาตวตายดวยวธตางๆ และสงเกตวาตวชวดตางๆ ไดแก อตราการฆาตวตายของอ าเภอสง

เนนสงเปนถงอนดบสามของจงหวดนครราชสมา และผ ปวยสวนใหญทพยายามฆาตวตายเปนผ ปวยในกลมวยรนและวย

ท างานซงเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศ อกทงยงพบวามจ านวนผ ปวยทพยายามฆาตวตายซ าอยในสดสวนท

คอนขางสง ทงทโรงพยาบาลสงเนนมนกจตเวชและพยาบาลจตเวชทคอยใหการชวยเหลอผ ปวยในกลมนอยแลว ตลอดจนม

แนวทางการปฏบตเพอดแลรกษาผ ปวยพยายามฆาตวตายอย ทางกลมจงตองการศกษาระบบการจดการดแลรกษาผ ปวยใน

กลมดงกลาวเพอระบปญหาและเสนอแนะแนวทางแกไข โดยมเปาหมายเพอใหทางโรงพยาบาลใชเปนขอมลในการวางแนว

ทางแกไขปญหาและปรบปรงระบบใหดขนตอไป

วตถประสงค

1. เพอศกษาสาเหตและลกษณะของผทพยายามฆาตวตาย

2. เพอศกษาระบบการจดการกรณผ ปวยฆาตวตายและการเฝาระวงการฆาตวตายของโรงพยาบาลสงเนนทใชอยใน

ปจจบน

3. เพอหาแนวทางในการพฒนาคณภาพระบบบรการใหครอบคลม มประสทธภาพมากขนในการเฝาระวงและการดแล

รกษาผ ปวยใหไดรบการดแลอยางตอเนองและเหมาะสม

4. เพอน าเสนอผลทไดจากการศกษาเสนอตอเจาหนาทโรงพยาบาลใหทราบถงปญหาการฆาตวตายและระบบการ

จดการในโรงพยาบาล

วธกำรศกษำ

1. ทบทวนขอมลผ ปวยทเขารบการรกษาทหองฉกเฉนและหอผ ปวยดวยปญหาพยายามฆาตวตายตงแต

มกราคม-ธนวาคม พ.ศ. 2555 จาก OPD card และเวชระเบยน

2. สมภาษณเชงลกบคคลทเกยวของไดแก แพทย พยาบาลหองฉกเฉน พยาบาลทดแลหอผ ปวย นกจตเวชและ

พยาบาลจตเวช

3. ศกษาความรแนวทางเวชปฏบตจาก กรมสขภาพจต และแนวทางเวชปฏบตระดบจงหวดของจงหวด

นครราชสมา

4. ศกษาระบบการดแลผ ปวยพยายามฆาตวตายของโรงพยาบาลสงเนนทใชอยในปจจบน

5. วเคราะหขอมลทไดมาเพอระบปญหาทเกดขนในระบบการดแลผปวยดงกลาว

ผลกำรศกษำ

❶ Documentary review

ผ ปวยพยายามฆาตวตายทเขารบบรการในโรงพยาบาลสงเนนในป 2555 ทงหมด 59 ราย หลงจากผาน

inclusion & exclusion criteria ทางกลมไดท าการเกบขอมลจากผ ปวยจ านวน 47 ราย ซงเปนผ ปวยทเขารบบรการทหอง

ฉกเฉนทงทไมรบและรบไวรกษาตอในหอผ ปวย โดยศกษาหาลกษณะและปจจยตางๆของผ ปวยทพยายามฆาตวตาย

ตลอดจนการดแลรกษาทผ ปวยไดรบ จากผลการศกษาพบวา

ปจจยทำงดำนตวผปวย พบวา

- เพศ : เพศหญงมอตราการพยายามฆาตวตายมากกวาเพศชายในอตราสวน 2:1

-อาย : ชวงอายทพบในเพศหญงมากทสดคอชวงอาย 20-29 ป และในเพศชายพบวามอตราสวนใกลเคยงกนใน

ทกชวงอาย

-โรคทางกาย : ผ ปวยสวนใหญทพยายามฆาตวตายมกเปนผ ปวยทไมมโรคทางกาย

-โรคทางจตเวช : ประมาณรอยละ 9 ของผ ปวยทพยายามฆาตวตายมโรคทางจตเวช ซงเปนสดสวนทสงเมอ

เทยบกบกลมประชากรปกต

-สถานภาพสมรส : ผ ปวยทมคครองพบปญหาการพยายามฆาตวตายมากกวาผ ปวยโสด

-อาชพ : ผ ปวยทประกอบอาชพมปญหามากกวาผ ปวยทตกงาน

-สาเหต : ผ ปวยสวนใหญมกมสาเหตมาจากปญหาทางดานความสมพนธกบคครองและคนในครอบครว

-วธการ : ผ ปวยหญงมกใชวธการทไมรนแรง โดยการกนยาเกนขนาดพบมากทสด รองลงมาเปนการกนสารเคมท

หาไดในบาน สวนผ ปวยชายจะใชวธทรนแรงกวา เชน การแขวนคอ

ดำนกำรดแลรกษำ พบวา

-จากผ ปวย 47 คน มผ ปวยทไดรบการรกษาแบบผ ปวยในจ านวน 32 คน ใหผ ปวยกลบบาน 7 คน refer 6 คน

ผ ปวยปฏเสธการรกษา 5 คน และมผ ปวยเสยชวต 2 คน โดยเกณฑในการรบผ ปวยเขารกษาแบบผปวยในหรอไม

ยงไมมเกณฑชดเจน ขนอยกบแพทยและพยาบาลปฏบตหนาท ณ ชวงเวลานนๆเปนผพจารณา

-หองฉกเฉน จะใหการรกษาเบองตนและสงผ ปวยเขาหอผ ปวยโดยไมไดประเมนสภาพจตของผ ปวย

-หอผ ปวย จะใหการรกษาตามอาการและตดตามดแลผ ปวยอยางใกลชดเพอปองกนการฆาตวตายซ า จากนนจะ

consult ทมจตเวชมาประเมนสภาพจตใจและวางแผนการดแลตอเนอง แตถาตดวนหยดหรอทมจตเวชไมวางมา

ประเมน จะนดผ ปวยมาตดตามภายหลงจากจ าหนาย 1 สปดาห ซงปญหาทพบคอผ ปวยสวนใหญไมมาตามนด

ท าใหไมไดรบการประเมนและดแลตอเนอง

-NCD/OPD มเกณฑการประเมนกลมผ ปวยทตองไดรบการคดกรองภาวะซมเศราเบองตน แตจากการทบทวน

เวชระเบยนพบวา ผ ปวยสวนใหญทเขาเกณฑยงไมไดรบการประเมน

-แนวทางเวชปฏบตทมอยในโรงพยาบาล ไมคอยไดน ามาใชในทางปฏบตอยางจรงจง เนองจากมเนอหาบางสวน

ทยากตอการน ามาปฏบตจรง และบคลากรบางสวนเองกไมทราบวามแนวทางเวชปฏบตอย

-ระบบการจดเกบขอมล กระจดกระจายและมบางสวนเกบโดยทมจตเวช ซงท าใหบางครงการเขาถงขอมลเปนไป

ไดยาก ไมครบถวน และเปนอปสรรคตอการใหการดแลรกษาผ ปวยอยางตอเนอง

❷ In-depth interview : สอบถามความคดเหนและสมภาษณเชงลก แพทย พยาบาลหองฉกเฉน พยาบาลทดแลหอ

ผ ปวย นกจตเวชและพยาบาลจตเวช

มระบบคดกรอง ตดตามผปวยซมเศราหรอไม ถาม ระบบเปนอยางไร มขอดขอเสยอยางไร

บคลากรสวนใหญทราบวามระบบการคดกรองผ ปวยซมเศราซงการคดกรองสวนมากจะท าท NCD clinic ส าหรบในสวน

อนๆยงไมไดน ามาใชในทางปฏบตจรงมากนก เนองดวยภาระงานและระบบทไมเออ ท าใหไมสามารถท าไดอยางครบถวน

และยกหนาทสวนนใหทมจตเวชเปนผดแลหลก

ทานมความมนใจในการใหการรกษา ใหค าปรกษาแกผปวยหรอไม อยางไร

แพทยและพยาบาลมหนาทใหการดแลรกษาเบองตนและการรกษาตามอาการ สวนการใหค าปรกษาจะเปนของทมจตเวช

ซงส าหรบทมเองนนกมหลายหนาทไมเพยงเฉพาะการดแลผ ปวยจตเวช ประกอบกบยงไมมคลนกจตเวชชดเจนท าใหไม

สามารถดแลรกษาไดอยางตอเนองเหมาะสมเทาทควร

ทานทราบหรอไมวาม clinical practice guideline for suicidal attempt และไดน ามาใชจรงหรอไม อยางไร

บคลากรสวนใหญทราบวาม CPG แตไมคอยไดน ามาใชจรง สวนใหญจะท าตามแนวทางปฏบตทเคยท าตอๆกนมา หาก

จะใหน ามาใชจรงกสามารถท าไดแตยงมเนอหาบางสวนทอาจตองศกษาเพมเตมกอนน ามาใช เชน การใชแบบประเมน

8Q 9Q ซงแตเดมใชโดยทมจตเวชเทานน

ผลกำรวเครำะหเชงระบบ

ขอเสนอแนะ

●ขอเสนอแนะเชงรก (SO)รกไปขำงหนำ

• จดอบรมใหความรและกระตนให อสม. ตระหนกถงความส าคญของปญหาการฆาตวตายในอ าเภอสงเนน ใหอ

สม.สามารถคดกรองผ ปวยทมภาวะซมเศราดวย 2Q ได เพอสงตอเขารบการรกษาทโรงพยาบาล

• ปรบปรงแบบคดกรอง แบบประเมนโรคซมเศราและแบบประเมนการฆาตวตาย ใหสามารถใชไดงายขน

●ขอเสนอแนะเชงรบ (ST) สรำงสมพนธมตร

• สงตอ case ระหวางโรงพยาบาลและชมชน (อสม. รพสต.) ในการคดกรองผ ปวยทมปญหาทางจต และดแล

อยางตอเนอง

• สรางความสมพนธกบชมชนและสอ เชน โรงเรยน วทยชมชน เพอเผยแพรขอมล สถานการณการฆาตวตายใน

ปจจบน และใหความรเกยวกบผทมความเสยงตอการฆาตวตาย

• จดท าเอกสารใหความรเกยวกบเรองความเครยด ซมเศรา และเผยแพรแกผ ปวยทมาเขารบบรการ

• มบรการใหค าปรกษาทางจตเวชเบองตน 24 ชม.

●ขอเสนอแนะเชงพฒนำ (WO) พฒนำภำยใน

• ปรบปรง CPG ระบบการชวยเหลอผ ปวยเตรยมฆาตวตายใหเออตอการน ามาใชจรง ใหบคลากรรบทราบ

เกยวกบ CPG การใชงานและสามารถน ามาใชไดอยางมประสทธภาพ

• ผลกดนใหมคลนคจตเวชเตมรปแบบ

• สรางระบบการเกบขอมลเกยวกบปญหาทางจตเวชทสามารถถงขอมลมาใชไดงาย และสามารถสงตอขอมลใน

การใหการรกษาอยางตอเนอง

Review Literature กำรฆำตวตำย ตรงกบพจนานกรมไทยวา อตวนบาตกรรม หมายถง การทบคคลท าใหชวตของตนเองสนสดดวย

ตวของตวเองโดยเจตนาและไมใชอบตเหต โดยผทฆาตวตายเชอวาเปนวธการแกปญหาทดทสดแลว

อำกำรของผทเสยงตอกำรฆำตวตำย

สวนย เกยวกงแกว (2545) สรปอาการของผทเสยงตอการฆาตวตายไวดงน อาการแสดงของผทฆา

ตวตายไมไดแสดงออกอยางชดเจน หรอจดกลมอาการไดเชนเดยวกบปญหาทางจตเวชประเภทอนๆ แตเปนการประมวล

อาการ และอาการแสดงทมขอบงชหรอแนวโนมน าไปสการฆาตวตายไดมาก ดงน

1) บคคลทฆาตวตายสวนมากไดพยายามสงสญญาณของความกดดน และความทกขตางๆใหผอนร

โดยเชอวาเกอบ 2 ใน 3 ไดพยายามสอสารความตงใจจะตายใหผอนรบร ซงการสอสารอาจตรงไปตรงมา เชน รายงานหรอ

บอกวนทตนเองจะตาย หรออาจไมตรงไปตรงมา เชน กลาววา “เธอคงไมตองมาเหนอยกบฉนอกแลว”

2) ผ ปวยทแสดงอาการเดนชดของอารมณเศรา โดยเชอวาการคดถงการฆาตวตายเกดไดสงมากทก

ชวงเวลาทมอาการซมเศรา ซงบคคลสวนมากอาจคดวาความเสยงในการฆาตวตายจะเกดสงสดในชวงทผ ปวยเรมม

อาการดขน เพราะผ ปวยเรมรบรปญหาของตนเองและมพลงทจะฆาตวเองได แตในความจรงแลว ผ ปวยคดถงการฆาตว

ตายไดตลอดเวลา จงไมควรไววางใจ

3) บคคลทแยกตวจากสงคมหรอแสดงทาทของความรสกหมดหวง โดยพบวา รอยละ 30 ของผทฆาตว

ตายส าเรจมประวตเคยพยายามฆาตวตายมากอน และจากผฆาตวตายส าเรจ 1 ใน 6 ราย มการทงขอความของการจะ

ฆาตวตายหรอวางแผนการฆาตวตายเอาไว

4) บคคลทเกยวของกบการใชสารเสพตดตางๆ รวมถงการใชแอลกอฮอลโดยพบวารอยละ 40 ของผฆา

ตวตาย ตรวจพบวามแอลกอฮอลในกระแสเลอดถงรอยละ 90

5) ผ ปวยในระยะกลบบาน ตอนทเตรยมตวออกจากโรงพยาบาลผ ปวยสวนมากทงปวยกายและปวย

ทางจตมกจะมอาการตางๆดขน แตจากการศกษาพบวาผ ปวยจะเรมมความรสกตางๆไมดอยางรวดเรว และท าการฆาตว

ตายในชวงตดตามการรกษาไดสง ในชวง 6 เดอน 1 ป และ 2 ป

ปจจยเสยงตอกำรฆำตวตำย

สมภพ เรองตระกล (2543) กลาวถงปจจยเสยงตอการฆาตวตายไวดงน

1) สถานภาพสมรส ผทแตงงานจะมโอกาสเสยงต า แตผ ทเปนโสด หยาราง และเปนหมาย มโอกาสเสยงสง

โดยเฉพาะผทเปนหมายตงแตอายยงนอย จะมโอกาสเสยงสงมากภายในระยะเวลา 1 ป หลงจากคครองเสยชวต

2) ศาสนา ศาสนาเปนปจจยทมความส าคญตอการฆาตวตาย เชน ผนบถอศาสนาครสตนกายโปรเตสแตนด จะ

มอตราการฆาตวตายสงกวาผนบถอศาสนาครสตนกายคาทอลกและยว ทงนเนองจากมขอหามเร องการฆาตวตายท

บญญตไวในศาสนาตางๆไมเหมอนกน ส าหรบประเทศไทยมขอหามในศาสนาไววาการฆาตวตายเปนบาป จงมอตราการ

ฆาตวตายต า

3) สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ มรายงานวาผทตกงานโดยเฉพาะผชายมโอกาสฆาตวตายสง

4) เพศ อตราการฆาตวตายในเพศชายเมอเปรยบเทยบกบเพศหญงเทากบ 3:1

5) อาย ในประเทศตางๆทวโลกอตราการฆาตวตายจะสงในผสงอาย แตในประเทศไทยโดยเฉพาะในระยะ 3 ป

มานตงแตวกฤตเศรษฐกจอตราการฆาตวตายกลบพบสงในเดกวยรนและผใหญตอนตนซงมอายระหวาง 15 -24 ป โดยม

สาเหตทส าคญคอ

5.1) เปนโรคซมเศรา

5.2) ตดสารเสพตด

5.3) มความผปกตของบคลกภาพ

6) มวถชวตทเครยดและยงยากล าบาก พบวาในผทฆาตวตายส าเรจจะมความยงยากล าบากและความเครยด

น ามากอนในอตราสง โดยปญหาในชวตจะมความแตกตางกนตามอายของผ ปวยและโรคทผ ปวยเปนอย

7) โรคทางกาย จดวาเปนความเครยดทมความส าคญตอการฆาตวตายโดยเฉพาะในผสงอาย โดยเฉพาะโรค

ทางกายเปนสาเหตส าคญของการฆาตวตาย พบรอยละ 10 ของคนวยหนมสาว รอยละ 25 ของวยกลางคน และรอยละ

35 ของวยสงอาย

8) ประวตการฆาตวตายในครอบครว ผ ปวยซงมประวตบคคลในครอบครวฆาตวตายจะมโอกาสฆาตวตายสง

กวาประชากรทวไป โดยมรายงานวา รอยละ 6 ของผฆาตวตายมบดาหรอมารดาฆาตวตายเชนกน

9) การฆาตวตายและความผดปกตทางชวเคมทางสมอง ในปจจบนจากการศกษา พบวา ในสมองของผฆาตว

ตายมความผดปกตของสารเคมในสมองคอระดบของสารเซอโรโทนนลดต าลง สงผลใหผ ปวยขาดการควบคมอารมณและ

มพฤตกรรมกาวราวรนแรงรวมกบเกดอารมณเศราและฆาตวตาย

10) โรคทางจตเวช ซงเปนสาเหตส าคญของการฆาตวตาย ม 4 โรคคอ

10.1) โรคซมเศรา จากการศกษาเกอบทกรายงานทวโลก พบวา รอยละ 15 ของผ ปวยโรคซมเศราจะฆาตวตายส าเรจ

10.2) โรคจตเภท รอยละ 10 ของผ ปวยโรคจตเภทจะฆาตวตายส าเรจ 10.3) ตดสารเสพตด ผ ปวยโรคพษสราเรอรง เพศชายมโอกาสฆาตวตายสงกวาประชากรทวไป

8 เทา และผ ปวยเพศหญงมโอกาสฆาตวตายสงกวา 15 เทา

10.4) บคลกภาพผดปกต พบวา รอยละ 3-18 ของผฆาตวตายส าเรจมความผดปกตของบคลกภาพชนดทพบบอยคอตอตานสงคมและบคลกภาพชนดคาบเสน