Að verða læs og Að verða læs og skrifandi á nýjan miðil skrifandi á nýjan miðil

Þuríður Jóhannsdótttir

Fyrir stúdenta KHÍ framhaldsdeild 26. janúar 2001

Marchall Mcluhan: The Medium is the Massage 1967

“The alphabet and print technology fostered and encouraged a fragmenting process, a process of specialism and of detachment. Electric technology fosters and encourages unification and involvement. It is impossible to understand social and cultural changes without a knowledge of the workings of media”

Spurt er:

Hvernig hefur tækniþróun haft áhrif á menntun hingað til Kemur tölvutækni og Internet til með að hafa meiri áhrif

á menntun en aðrar tækninýjungar 20. aldarinnar? Hvernig breytir Netið möguleikum í menntun? Hvernig endurspeglast póstmódernískar hugmyndir í

námskenningum? Hvaða áhrif hefur það á nám og kennslu þegar nemendur

og kennarar tka upplýsinga- og samskiptatækni í þjónustu sína?

Veiðum menntun í NetiðUm námskenningar og nýja miðla og áhrif þeirra á nám og kennslu

Miðlun þekkingar og áhrif tækni á menntun Stefnur og straumar í námskenningum og tengsl þeirra

við nýtingu upplýsinga- og samskiptatækni í námi og kennslu

Nám sem félagslegt fyrirbæri; tölvustutt samvinnunám, gildi samræðu, tungumálið og önnur verkfæri í námi

Áhrif upplýsinga- og samskiptatækni á nám og kennslu Að verða læs og skrifandi á nýjan miðil – verkefni

nemenda og kennara á nýrri öld

Frá munnlegri miðlun til handrita

Munnleg miðlun þekkingar– Kennarinn fræðaþulur sem nemendur hlusta á – Samræðan mikilvæg – sbr. Sókrates– Sókrates hafði vantrú á ritmálinu

Ritmál - handrit geyma fróðleik– Skólasetur miðalda byggjast á handritamenningu – Fáir hafa aðgang að þekkingunni – Handritin eru dýrmæt – slitna við notkun– Lestrarkunnátta verður forsenda náms – Ath stöðu kvenna og karla

Skólaform nútímans byggir á útbreiðslu bóka

Prenttækni og pappír sem auðveldar útbreiðslu ritmáls gerir kennslubókina að kennslutæki

Fleiri fá aðgang að menntunarauðlindum sem eru varðveittar í texta á bók

Til þess þurfa fleiri að verða læsir Strákar helst líka að læra að skrifa og

seinna stelpur líka

Myndir og hljóð

Ljósmyndatækni og kvikmyndatækni gera kleift að varðveita menningararf öðru vísi en með texta

Útvarp miðlar hljóði - upptökutæki gera fólki kleift að taka upp og hafa aðgang að hljóði eftir þörfum

Sjónvarp miðlar hljóði og mynd – myndbandstækin gera kvikmyndaefni aðgengilegt almenningi eftir þörfum

Tölvan og Internetið

Tölvan annars eðlis – ekki fyrst og fremst miðlill eins og bók, útvarp og sjónvarp

Geymir upplýsingar í texta, mynd og hljóði Tæki til að setja fram þekkingu í texta, mynd og hljóði Getur unnið úr efni, virkar sem framlenging á getu

mannsins – fljótari og nákvæmari Internetið er flutninga- og samskiptatæki sem bætist

við tölvuna. Staður fyrir birtingu efnis og öflugt alþjóðlegt

samskiptatæki

Tækniþróun í kennslu Comenius talaði um mikilvægi þess að höfða til

allra skynsviða í kennslu þegar á 17. öld Tilraunir með nýsigögn – en kennslubókin í

aðalhlutverki alla þessa öld Ingvar Sigurgeirsson: doktorsritgerð um notkun

námsefnis í skólum, rannsókn hófst 1987

– Flestir kennarar reiða sig á skólabækur: “Efni þeirra er undirstaða kennslunnar sem jafnframt stýrir því hvaða viðfangsefni eru tekin fyrir og í hvaða röð. [...] Allar algengustu kennsluaðferðirnar byggðu á því að farið var yfir skólabækurnar.” (I.S. 1994, 118)

Mynd- og hljóðmiðlar í kennslu

Fræðslumyndir gott dæmi um uppbót Útvarp í fjarkennslu – framburðarkennsla Skólasjónvarp reynt – vídeó breytir

möguleikunum á að nýta sjónvarpsefni mikið

Kennslugögn nú: bók, myndband, kennsluforrit, hljóðsnælda, vefsíður

Staðsetning tölva í skólanum

Tölvuver: það þarf að kenna nemendum á tölvur svo að þeir geti notað þær – sambærilegt við læsi á texta svo bókin nýtist

Tölva í kennslustofu endurspeglar áherslu á nýtingu tölvu í námi og samþættingu tölvutækni og námsgreina

Tölva á bókasafninu merkir að tölvan er viðurkennt tæki til upplýsingaöflunar

Af hverju er líklegt að tölvan breyti meiru ?

Tæki sem nemandi getur nýtt sér til náms– Til upplýsingaöfluar– Til úrvinnslu úr upplýsingum– Til framsetningar á því sem hann hefur tileinkað sér

Fyrri tæki notaði kennarinn sem hjálpartæki við miðlun þekkingar– Ef það verður áfram svo er þá líklegt að tölvan og

Netið breyti einhverju ?– Er það forsenda breytinga að áherslan flytist frá

kennslu á nám ?

Að skilja Netið sem miðil

ný grunngerð (infrastructure)í miðlun þekkingar

bylting sambærileg prenttækni (pappír ) aðgangur að þekkingu tæki til samskipta staður fyrir útgáfu/birtingu efnis alþjóðlegt eðli miðilsins mikilvægt

Netið gefur kost á að hafa áhrif á lýðræði

fleira fólk á þess kost að fá aðgang að menntunarauðlindum

fleiri eiga þess kost að taka þátt í uppbyggingu menningararfsins

að geta „lesið og skrifað“ á Netinu er þó forsenda þátttöku og áhrifa

Sumir segja að Netið ýti undir anarkisma og grafi undan valdi ríkisins. Er það gott eða vont

Grefur Netið þá kannski undan valdi kennarans ?

Áhrif Netsins ámenntun og skóla

nýtt innra skipulag skóla námskrá sem byggir á nýrri hugmyndafræði menntun kennara þarf að breytast mat á námsárangri þarf að breytast tengsl háskóla og grunnmenntunar verða

nánariSjá McClintock,http://www.ilt.columbia.edu/mcclintock/akademie3000/index.html

Sigurjón Mýrdal og Hörður Bergmann: hugmyndir um nám

Curriculum- haupabraut Að ganga menntaveginn Að afla sér menntunar Netið er veiðarfæri Hörður Bergmann heldur því fram að

með upplýsingatækni skapist forsendur til að losa um tengsl menntunar og skóla

Skólinn þjálfi annars konar færni

 Færni í að skanna – vera fljót að öðlast yfirsýn yfir þær upplýsingar sem tiltækar eru. Mjög góð lestrarfærni er þarna forsenda árangurs.

Færni í að tileinka sér mikið magn upplýsinga hratt og skipulega, að kunna að greina hismið frá kjarnanum og átta sig á hvað gagnast hverju sinni. Þetta krefst skarpar hugsunar.

Færni í samskiptum sem felst í að geta komið frá sér afrakstrinum af því sem fékkst með því að skanna og tileinka sér þannig að aðrir skilji. Til þess þarf nákvæmni og skýra hugsun og mjög góða ritfærni.

(Byggt á hugmyndum Donlevy og Donlevy (1995) samkvæmt Collis 1996:588)

Stuðla að árangursríkri notkun Netsins

Skapa aðgang að ríkulegum upplýsingum. Hvetja til merkingarbærs samspils

nemenda og efnis á Netinu. Skapa tengls á milli fólks sem á síðan að

örva, styðja og veita hvert öðru svörun.

(Greeno og fl. 1998:17, vitnað eftir Wilson, 2000:5)

Vel heppnuð samvinna ?

virk þátttaka persónuleg ábyrgð að þörfin hvert fyrir annað sé raunveruleg að deila með öðrum að láta sig varða - námið og aðra ávinningur t.d. af verkaskiptingu,

skoðanaskiptum, jafningjamati...

Hlutverk kennara mikilvægt

gefandi samskipti skjót svörun leiðsögn sem tekur mið af

einstaklingsþörfum og aðstæðum hvatning og umræða um verkefni

nemenda fremur en einkunnir og rétt svör markmið kennara að auðvelda nám

Viðhorf til tækni gegnum tíðina

1. Þróun tækninnar óhjákvæmileg - leiðir til velmegunar

2. Tæknin óumflýjanleg en siðferðilega spillt og leiðir til eyðileggingar mennskunnar (George Orwell, Aldous Huxley)

3. Menn stjórna tækninni – tæknin verkfæri sem nota má bæði í jákvæðum og neikvæðum tilgangi

– hreyfiafl breytinga er mannleg framfaralöngun– tækniframfarir afleiðing af langri þróun fremur en stökk

Hvernig viljum við nota tæknina?

Til að gera núverandi kerfi skilvirkara? Efasemdir Betty Collis Til að leiða menntakerfið út úr kreppunni sem það er í ? Varað er við tæknihyggju sem heldur að skólar muni

sjálfkrafa breytast með tilkomu tölvu- og upplýsingatækni

Langtímaáhrif oftast ófyrirséð og önnur er búist var við

Skilja tæknina og möguleikana Skilja vanda skólakerfisins

Eftirnútíminn (póstmódernismi) og ný hugsun

Hvorki með né á móti tækninýjungum Hluti af fjölbreytilegu samfélagi Tími hinna stóru kerfa og stórasannleika

er liðinn Gjaldþrot nútíma framfarahugsunar Tími hinnar módernísku vissu og

sannleika vísindanna liðinn Áhrif kaoskenninganna

Internetið og kaoskenningar

kaoskenningar komnar frá raunvísindunum eiga ekki síður við um félagsleg kerfi eins og

skóla grafa undan viðteknum aðferðum í skólaþróun

sem líta á skólakerfið eins og verksmiðju þar sem stýra má ferlum

grefur undan markmiðssetningarstefnu sem byggir á opinberum markmiðum í námskrá

markmið sem einstaklingur setur sér merkingarbærari

Internetið er póstmódernískur miðill

Prentað mál hefur einkenni stöðugleika Línuleg framsetning textans er rökleg og

leiðir til niðurstöðu Texti á Netinu er óstöðugur Sannleikurinn fljótur að breytast Texti hefur hvorki upphaf né endi Lesandinn verður sjálfur að ákveða

hvenær hann hefur komist að niðurstöðu og getur hætt

Tölvan og Netið sem verkfæri

verkfæri til:– samskipta– þekkingaröflunar– útgáfu/birtingar efnis

hanna námsumhverfi sem nýtir kosti tölvunnar og Netsins

kaos á Internetinu - nýta sér sköpunarkraftinn sem felst í óreiðunni

gefa þó nemendum akkeri eða öryggisnet

Þekkingarfræðin og kennslufræðin “Eftir hrun stórsagnanna höfum við ekki fyrirframgefin markmið sem

segja okkur fyrir verkum, heldur verðum við sjálf að skapa inntak, merkingu og markmið lífs okkar. “ (Sigríður Þorgeirsdóttir. TMM 1998)

– Afstaða til þekkingar hefur breyst– Þekkingin er ekki viss staðreynd heldur afstæð og skeikul– Hversu langan tíma tekur að breyta viðhorfum fólks til

þess hvað skóli og menntun á að vera ?– Hvenær eru nemendur tilbúnir til að taka ábyrgð á eigin

námi’– Hvenær eru kennarar tilbúnir til að leyfa þeim það?