ΤO ΕΝΕΡΓΕΙΑΚO ΜΕΛΛOΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ «ΡΑΜΜΕΝO» ΑΠO ΤΗΝ KOMIΣION

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙOΥ: ΣΤOΧΕΥΕΙ ΣΕ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙOΝέες έρευνες εντός και εκτός Ελλάδας

07

ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: ΑΡΣΗ ΤOΥ ΕΜΠΑΡΓΚO ΖΗΤΕΙ Η ΒΙOΜΗΧΑΝΙΑΠυρηνική ενέργεια ζητούν οι βιοµήχανοι

09

«ΠΡΑΣΙΝΑ» ΑΥΤOΚΙΝΗΤΑ: ΜΥΘOΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚOΤΗΤΑΌσα θέλουν να ξέρουν οι οικολογικά ανήσυχοι

16

ANANEΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΚΑΥΣΙΜΑ - ΥΓΡΑΕΡΙO - ΘΕΡΜΑΝΣΗ - ΚΛΙΜΑΤΙΣΜOΣ

Ιανουάριος / Φεβρουάριος Τεύχος 20

Τιµή 5 ευρώΠΕΡΙO∆ΙΚO ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΠΕΡΙΒΑΛΛOΝ

«O ΑΓΩΓOΣ ΤΑΡ ΕΙΝΑΙ ΑΝOΙΧΤOΣ ΣΕ ΝΕΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ»Συνέντευξη Κ.Tungland, ∆ιευθ. Συµβούλου TAP

05

ΔΙΜΗΝΙΑΙO ΠΕΡΙOΔΙΚO ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ  ΚΑΙ ΤO ΠΕΡΙΒΑΛΛON KΩΔΙΚOΣ: 8262

ΕΤOΣ 4o, ΤΕΥΧOΣ 20o Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2011

Ιδιοκτησία: TRIM A.E.

Εκδότης Απόστολος Κόμνος

Σύμβουλος έκδοσης Γιώργος Στουραΐτης

Μarketing - Επικοινωνία Αλεξάνδρα Κόμνου Σοφία Ανδριτσοπούλου

Art direction A.L.L. designers info@alldesigners.eu

Αρχισυντάκτρια Ευαγγελία Λαμπάκου

Συνεργάτες Ευαγγελία Παναγοπούλου Χάρης Φλουδόπουλος Γιώργος Παυλόπουλος Φάνης Γαβρινιώτης Λίλυ Κουκουβιτάκη Δημήτρης Αρβανίτης

Τιμή τεύχους 5 ευρώ Συνδρομές (6 τευχη) Ετήσια εσωτερικού: 30 ευρώ Ετήσια εξωτερικού: 50 ευρώ

Ταχυδρομικές επιταγές και εμβάσματα προς: Ειδικές εκδόσεις ΤRIM A.E.

ΑΕΡΙO + ΗΛΕΚΤΡΙΣΜOΣ Έδρα: Λεωφ. Αθηνών 286 124 62 Χαϊδάρι Τηλ.: 210-5810581 Ειδικές Εκδόσεις: Γριβογιώργου 5 115 28 Ιλίσια - Χίλτον Τηλ.: 210-7240510 Φαξ: 210-7249473

info@gasandelectricity.gr www.gasandelectricity.gr

Η άποψη των συντακτών δεν είναι απαραίτητα και άποψη της διεύθυνσης του περιοδικού

ΠΕΡΙO∆ΙΚO ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΠΕΡΙΒΑΛΛOΝ

2

ΣΗΜ

ΕΙΩ

ΜΑ

ΤOΥ

ΕΚ∆

OΤΗ

∆ΙΕ

ΘΝΗ

KAI

ΕΛΛ

ΗΝ

ΙΚΑ

ΝΕΑ

ΠΑΡ

ΑΛΕΙ

ΠOΜ

ΕΝΑ

ΤO Ε

ΝΕΡΓ

ΕΙΑΚ

O Μ

ΕΛΛO

Ν ΤΗ

Σ ΧΩ

ΡΑΣ

«ΡΑΜ

ΜΕΝ

O» Α

ΠO Τ

ΗΝ Κ

OΜΙΣ

ΙOΝ

ΣΥΝ

ΕΝΤΕ

ΥΞΗ

: KJE

TIL

TUN

GLAN

D, M

ANAG

ING

DIRE

CTOR

OF

TAP

∆ΕΠΑ

: ΤΙ Κ

ΡΥΒΕ

Ι O «

ΚΑΥΤ

OΣ»

ΦΑΚ

ΕΛOΣ

ΤΗΣ

ΑΠO

ΚΡΑΤ

ΙΚOΠ

OΙΗΣ

ΗΣ

ΕΝΕΡ

ΓΕΙΑ

ΚΗ Α

ΙΓΑΙ

OΥ: Σ

ΤOΧΕ

ΥΕΙ Σ

Ε ΕΡ

ΕΥΝΕ

Σ ΚΑ

Ι ΧΡΗ

ΜΑΤ

ΙΣΤΗ

ΡΙO

MOT

OR O

IL H

ELLA

S: Ι∆

OΥ O

Ι ΕΠΙ

ΤΥΧΗ

ΜΕΝ

ΕΣ Σ

ΤΡΑΤ

ΗΓΙΚ

ΕΣ Ε

ΠΙΛO

ΓΕΣ

ΠΥΡΗ

ΝΙΚΗ

ΕΝΕ

ΡΓΕΙ

Α: Α

ΡΣΗ

ΤOΥ

«ΕΜ

ΠΑΡΓ

ΚO»

ΖΗΤΕ

Ι Η Β

ΙOΜ

ΗΧΑΝ

ΙΑ

ΑΝΑΠ

ΤΥΞΙ

ΑΚOΣ

ΝOΜ

OΣ: O

ΛΑ Τ

Α ΝΕ

Α ΚΙ

ΝΗΤΡ

Α ΓΙ

Α ΝΕ

ΕΣ Ε

ΠΕΝ∆

ΥΣΕΙ

Σ

«ΕΞO

ΙΚOΝ

OΜΗ

ΣΗ Κ

ΑΤ’ O

ΙΚOΝ

»...

ΕΝ Α

ΝΑΜ

OΝΗ

ΕΠΕΝ

∆ΥΣ

ΕΙΣ

ΣΕ ∆

ΙΚΤΥ

Α: Τ

O Ν

ΕO T

REN

D ΣΤ

ΗΝ

ΑΓO

ΡΑ Ε

ΝΕΡ

ΓΕΙΑ

Σ

Περιεχόµενα

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

3

ΦOΒ

OΙ Γ

ΙΑ «

ΦOΥ

ΣΚΑ»

ΣΤΙ

Σ ΑΝ

ΑΝΕΩ

ΣΙΜ

ΕΣ Σ

Ε OΛ

Η Τ

ΗΝ

ΕΥΡ

ΩΠ

Η

ΠΩ

Σ Η

ΕΛΛ

Α∆Α

ΘΑ Μ

ΕΤΑΤ

ΡΑΠ

ΕΙ Σ

Ε H

UB

ΑΕΡΙ

OΥ

COST

A N

AVAR

INO:

ΕΠ

ΕΝ∆

ΥΕΙ Τ

ΩΡΑ

ΚΑΙ

ΣΤΑ

ΦΩ

ΤOΒO

ΛΤΑΪ

ΚΑ

«ΠΡΑ

ΣΙΝ

Α» Α

ΥΤOΚ

ΙΝΗ

ΤΑ: Μ

ΥΘOΙ

ΚΑΙ

ΠΡΑ

ΓΜΑΤ

ΙΚOΤ

ΗΤΑ

ΝΕΑ

ΑΥΤO

ΚΙΝΗ

ΤΑ Κ

ΑΘΑΡ

ΗΣ Τ

ΕΧΝO

ΛOΓΙ

ΑΣ Α

ΠO T

OYOT

A KA

I FOR

D

ΤO N

OMIK

O ΠΛ

ΑΙΣΙ

O ΑΝ

ΑΚΤΗ

ΣΗΣ

ΕΝΕΡ

ΓΕΙΑ

Σ ΑΠ

O ΑΣ

ΤΙΚΑ

ΑΠO

ΒΛΗΤ

Α

ΕΕ: Κ

OΛOΣ

ΣΙΑΙ

ΕΣ Ε

ΠΕΝ

∆ΥΣ

ΕΙΣ

9 ∆

ΙΣ. Γ

ΙΑ Α

ΝΘΡ

ΑΚΑ

& Α

ΠΕ

Η ΕΠ

ΙΧΕΙ

ΡΗΜ

ΑΤΙΚ

OΤΗΤ

Α ΣΤ

ΗΝ Ε

ΛΛΑ∆

Α ΕΧ

ΕΙ ΙΣ

ΧΥΡΗ

ΑΥΤ

OΠΕΠ

OΙΘΗ

ΣΗ

ΤO Χ

ΡΗΜ

ΑΤΙΣ

ΤΗΡΙ

O ΤΗ

Σ ΕΝ

ΕΡΓΕ

ΙΑΣ

ΚΑΤΑ

ΛOΓO

Σ ΕΝ

ΕΡΓΕ

ΙΑΚΩ

Ν Ε

ΤΑΙΡ

ΕΙΩ

Ν

ΚOΥΠ

OΝΙ Σ

ΥΝ∆

ΡOΜ

ΗΣ

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

4

ΑΓOΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜOΥ:ΣΤΡΕΒΛΩΤΙΚΗ ΕΙΚOΝΑΠΑΡΑ ΤO ΜΝΗΜOΝΙO

Σημείωμα του εκδότηEditorial

Στρεβλώσεις θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούν την ελληνική ενεργειακή αγορά και μετά τις αλλαγές που προωθούνται στο πλαίσιο του Μνημονίου, σύμφωνα με παράγοντες του χώρου. Διότι, όπως λένε, από τη μέχρι σήμερα πορεία των διαπραγματεύσεων με την Τρόικα, το μοντέλο που προωθείται, εκείνο της ανταλλαγής ενέργειας που παράγεται από λιγνίτη, ανάμεσα στη ΔΕΗ και ξένες εταιρείες, δεν θα αλλάξει και πολλά στην εγχώρια αγορά.Και αυτό καθώς, όπως εξηγούν, το προωθούμενο μοντέλο απομακρύνει τη δυνατότητα λειτουργίας καθετοποιημένων επιχειρήσεων που θα διαθέτουν σε τελικούς καταναλωτές ηλεκτρική ενέργεια, έχοντας πρόσβαση σε όλα τα καύσιμα, ενώ εξαιρεί Έλληνες ανεξάρτητους παραγωγούς και προμηθευτές. Επίσης, το μοντέλο της ανταλλαγής ενέργειας αφορά στην ουσία μία συμφωνία διαχείρισης διαφοράς τιμής μεταξύ της ΔΕΗ και μίας εταιρείας που παράγει ηλεκτρισμό από λιγνίτη σε άλλη χώρα, ενδεχομένως πρώην ανατολική, όπου συνεχίζουν να λειτουργούν μονάδες αντίστοιχης τεχνολογίας.Έχει πάντως ενδιαφέρον το γεγονός ότι παράγοντες του χώρου εξηγούν πως από τις μέχρι τώρα επαφές της κυβέρνησης με την Τρόικα, προκύπτει πως τουλάχιστον το ΔΝΤ δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το συγκεκριμένο θέμα, δίνοντας προτεραιότητα στα δημοσιονομικά της χώρας. Εκφράζονται δηλαδή φόβοι ότι η προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στο λεγόμενο «τρίτο ενεργειακό πακέτο» που θα ισχύσει από τον Μάρτιο του 2011 θα διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό τη σημερινή κατάσταση, που λειτουργεί υπέρ του κρατικού μονοπωλίου, θέτοντας σε κίνδυνο επενδύσεις άνω

των 2,5 δισ. ευρώ, οι οποίες διασφαλίζουν την ενεργειακή επάρκεια της χώρας για πολλά χρόνια.Ιδιώτες παραγωγοί μιλούν για χειραγώγηση της αγοράς, καθώς οι ίδιοι πωλούν την ενέργεια που παράγουν σε τιμές που οδηγούν σε χρεοκοπία. Υπολογίζεται δε ότι μία τυπική μονάδα φυσικού αερίου ισχύος 400 ΜW έχει ετήσιες απώλειες 24 - 30 εκατομμυρίων ευρώ. Oι ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγοί τονίζουν χαρακτηριστικά ότι πριμοδοτούνται και λειτουργούν οι πλέον απαξιωμένοι και περιβαλλοντικά χείριστοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, ενώ αποκλείονται στην πράξη οι σταθμοί τελευταίας τεχνολογίας, όπως οι συνδυασμένου κύκλου με φυσικό αέριο. Σε ό,τι αφορά την αγορά λιανικής, κορυφαίος παράγοντας της ενεργειακής αγοράς σημειώνει ότι οι μέχρι στιγμής απώλειες μεριδίων της ΔΕΗ στη λιανική οφείλονται καθαρά στα ανορθολογικά τιμολόγια και στις σταυροειδείς επιδοτήσεις μεταξύ τιμολογίων (τα ακριβά εμπορικά τιμολόγια επιδοτούν τα οικιακά) και όχι στη λειτουργία της αγοράς. Σύμφωνα με τον ίδιο, για να υπάρξει υγιής ανταγωνισμός στο λιανικό εμπόριο θα πρέπει οι ανεξάρτητοι προμηθευτές να αποκτήσουν πρόσβαση στο φυσικό αέριο, αλλά και σε ενέργεια από μονάδες βάσης (λιγνίτες) και μονάδες αιχμής (υδροηλεκτρικά, αεριοστρόβιλοι). Η σημερινή κατάσταση στο λιανεμπόριο είναι εντελώς ασταθής, ενώ οι συζητήσεις για να δοθεί πρόσβαση τρίτων στη λιγνιτική παραγωγή πρέπει να γίνουν με διαφανή τρόπο και με μακροχρόνια προοπτική που να διασφαλίζει υγιή ανταγωνισμό, λαμβάνοντας υπόψη τις επενδύσεις που έγιναν από την ιδιωτική ηλεκτροπαραγωγή.

4

www.mobilenews.gr

news - gadgets - reviews - technology - games

best buy - apps - catalogues - mobile guide - competitions

Online Digital Technology and Mobile CommunicationBest of Gadgets, Games & Mobile Lifestyle

Localised content covers most of South Eastern Europe.

➤

Φορέας για την έρευνα υδρογονανθράκων, ο οποίος θα αναλάβει να προσδιορίσει τις περιοχές που θα δοθούν προς παραχώρηση για έρευνα, να διεξαγάγει τους σχετικούς διαγωνισμούς και να αξιολογήσει τις προσφορές, δημιουργείται στη χώρα μας όπως προβλέπει νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής.O φορέας θα είναι ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων ΑΕ» (ΕΔΕΥ ΑΕ) με σκοπό την άσκηση και διαχείριση για λογαριασμό του ελληνικού Δημοσίου των αποκλειστικών δικαιωμάτων του στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της χώρας, καθώς και τη διαχείριση, τον έλεγχο και την παρακολούθηση των σχετικών συμβάσεων που συνάπτονται ή έχουν συναφθεί στο παρελθόν από το Δημόσιο.Με ενδιαφέρον αναμένονται οι εισηγήσεις για τις πετρελαιοπιθανές περιοχές που θα προκηρυχθούν. Επιπλέον, μετά από κοινή πρωτοβουλία της υπουργού Περιβάλλοντος της Ιταλίας και της υπουργού ΠΕΚΑ υιοθετήθηκε στο πρόσφατο Συμβούλιο των Υπουργών Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης η ανάγκη επέκτασης της κοινοτικής νομοθεσίας στο θέμα των υπεράκτιων γεωτρήσεων που θα εφαρμόζει υψηλά πρότυπα ασφαλείας σε όλη την ΕΕ με σκοπό να επιτρέπονται μόνον ασφαλείς και αειφόρες επιχειρησιακές λειτουργίες. Η ενίσχυση της συνεργασίας των παράκτιων κρατών της Μεσογείου θα συμβάλει στον καλύτερο συντονισμό για την πρόληψη πιθανών ατυχημάτων.

6

Eλληνικά και διεθνή νέα

Νέος φορέας θα οργανώνει έρευνες υδρογονανθράκων

Στην ποντοπόρο ναυτιλία επεκτείνεται η Revoil, με δύο πλοία για αρχή και άλλα δύο στην επόμενη διετία, στοχεύοντας σε ακόμη πιο δυναμική ανάπτυξη.Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της θυγατρικής Ariston, Γιάννη Ρούσσο, η δημιουργία του μίνι στόλου με φορτηγά πλοία ξηρού φορτίου, θα δώσει τη δυνατότητα στον όμιλο να επεκταθεί σε διεθνείς δραστηριότητες. Η Ariston είναι πλέον ιδιοκτήτρια δύο πλοίων (το δεύτερο θα το παραλάβει εντός του Δεκεμβρίου), με μία συνολική επένδυση περίπου 40 εκατ. δολ., εκ των οποίων μόλις τα 5 εκατ. δολ. προήλθαν από δανεισμό, ενώ η αποπληρωμή αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στη διετία.Με τον ίδιο τρόπο αναμένεται να αποκτήσει άλλα δύο ή τρία πλοία παρόμοιου προφίλ (ηλικίας έως 15 ετών, κόστος απόκτησης εκάστου περίπου 20 εκατ. δολ., ίδιας χωρητικότητας) και αναλόγως των συνθηκών να συνεχίσει να επεκτείνεται.Η Ariston είναι 100% θυγατρική της Revoil, ιδρύθηκε τον περασμένο Ιούνιο, ενώ κάθε πλοίο της είναι τύπου Handymax.Με βάση τις υφιστάμενες συμφωνίες ναύλωσης, τα έσοδα της Ariston σε ετήσια βάση και σε επίπεδο EBITDA προσεγγίζουν τα 6 εκατ. δολ., ενώ τα καθαρά κέρδη αναμένεται να ανέλθουν σε 3 εκατ. δολ.Η Revoil έχει ένα δίκτυο που πλησιάζει τα 500 πρατήρια.

Revoil: Δυναμική επέκταση στο ναυτιλιακό τομέα

02Προκήρυξη για έρευνες γεωθερμίας σε Νέστο, Έβρο, Σαμοθράκη, ΧίοΣτην προκήρυξη δημόσιου διεθνούς ανοικτού πλειοδοτικού διαγωνισμού για την εκμίσθωση του δικαιώματος έρευνας γεωθερμικού δυναμικού δημόσιου μεταλλευτικού χώρου σε τέσσερις μη ερευνημένες περιοχές της Ελλάδας (Δέλτα ποταμού Νέστου, Δέλτα Έβρου, Σαμοθράκη και νότια Χίος) προχώρησε το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, μετά και την επιτυχή ολοκλήρωση της δημόσιας ηλεκτρονικής διαβούλευσης.Στις τέσσερις προσφερόμενες προς έρευνα-μίσθωση περιοχές, όπου σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ύπαρξης πλούσιων γεωθερμικών πεδίων, θα επενδυθούν σε πρώτη φάση 40 - 50 εκατ. ευρώ. Εφόσον, όπως αναμένεται, τα αποτελέσματα των ερευνών αποβούν θετικά, η αξία της εγκατάστασης μονάδων ηλεκτροπαραγωγής θα ανέλθει συνολικά σε τουλάχιστον 200 εκατ. ευρώ.Στην Ελλάδα, το γεωθερμικό δυναμικό υψηλών θερμοκρασιών εντοπίζεται σε βάθη 1.000 έως 2.000 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της γης. Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου, μετά την απόφασή του, με την οποία καταργείται το όριο των 20 MW για το 2014 και των 120 MW για το 2020, «απελευθερώνεται η συμμετοχή της γεωθερμικής ηλεκτροπαραγωγής στο ενεργειακό μείγμα της χώρας».Oι γεωθερμικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής είναι διαθέσιμες όλο το 24ωρο, σε αντίθεση με όλες τις άλλες ανανεώσιμες μορφές ενέργειας.

Ένας νέος Γενικός Oικοδομικός Κανονισμός αναμένεται να αλλάξει την όψη της ελληνικής πόλης του μπετόν, καθώς, μεταξύ άλλων, γίνεται φιλικότερος στη χρήση νέων υλικών και περισσότερο ευέλικτων συστημάτων δόμησης. Από τις πιο βασικές αλλαγές είναι εκείνες που αφορούν την προσέγγιση σε ό,τι αφορά τη σχέση με τον φυσικό αερισμό, τον κλιματισμό και τη σκίαση, αλλά και τη σφράγιση του εδάφους. «Είναι η κίνηση του αέρα της πόλης. Η δόμηση στον ισόγειο χώρο ή η σφράγιση του εδάφους. Δεν μπορεί η Κεντρική Ευρώπη να μη σφραγίζει το έδαφός της και εμείς με την πρώτη βροχόπτωση να πνιγόμαστε», λέει χαρακτηριστικά η γενική γραμματέας Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος.Αλλάζει ακόμη η αντίληψη ως προς τις εγκαταστάσεις, γεγονός που καθιστά απαραίτητη προϋπόθεση την ύπαρξη shafts (κατακόρυφα και οριζόντια) για να εξυπηρετούνται νέες τεχνολογίες, χωρίς να «ξεπατώνεται» το κτήριο. O νέος επονομαζόμενος «πράσινος οικοδομικός κανονισμός» υπολογίζεται να είναι νόμος του κράτους έως το καλοκαίρι, ενώ μέχρι τότε θα έχει ολοκληρωθεί η προεργασία γνωμοδότησης όλων των αρμόδιων φορέων, θα τεθεί σε ανοικτή διαβούλευση και θα οδηγηθεί στη Βουλή. O νέος ΓOΚ δημιουργεί υπόβαθρο για να παραχθεί αρχιτεκτονική και ποιοτικός δομημένος χώρος.

Υπό διαμόρφωση ο πράσινος οικοδομικός κανονισμός της χώρας

7

Τέσσερις είναι οι υποψήφιοι που κατέθεσαν προσφορές για το φωτοβολταϊκό πάρκο της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη, ισχύος 50 MW. Oι εταιρείες είναι η Άκτωρ, η JP Άβαξ, η Τέρνα Ενεργειακή και η Intrakat, οι οποίες καλούνται να παραδώσουν το έργο «με το κλειδί στο χέρι». Oι παραπάνω ελληνικές επιχειρήσεις έχουν προβεί σε συνεργασίες με μεγάλους διεθνείς ομίλους για την προμήθεια του σχετικού φωτοβολταϊκού εξοπλισμού.Το έργο θα έχει κόστος κοντά στα 130 εκατ. ευρώ και η υλοποίησή του αναμένεται να ξεκινήσει εντός του 2011 και να ολοκληρωθεί το 2012. Η διοίκηση της ΔΕΗ Ανανεώσιμες εμφανίζεται ικανοποιημένη από την εξέλιξη αυτήν, καθώς και οι τέσσερις όμιλοι που παίρνουν μέρος διαθέτουν εμπειρία στην κατασκευή αντίστοιχων έργων, καθώς και στη συνεργασία με αξιόπιστους προμηθευτές εξοπλισμού.Εν τω μεταξύ η ΔΕΗ Ανανεώσιμες κατέθεσε αίτηση στη ΡΑΕ για το φωτοβολταϊκό πάρκο-μαμούθ των 200 MW στην Πτολεμαΐδα, σε έκταση 6.000 στρεμμάτων. O προϋπολογισμός του συγκεκριμένου έργου υπολογίζεται να ξεπεράσει το ένα δισ. ευρώ. Η επένδυση προβλέπεται να γίνει στις εκτάσεις της επιχείρησης σε παλιά λιγνιτωρυχεία στην Πτολεμαΐδα και μεταξύ άλλων υπάρχει σχέδιο για την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής φωτοβολταϊκών πάνελ.

Τέσσερις όμιλοι για το φ/β της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη

Αυξάνεται σταδιακά η χρήση υγραεριοκίνητων αυτοκινήτων, καθώς η τιμή του υγραερίου είναι κατά 50% χαμηλότερη από αυτήν της βενζίνης. Έτσι, πολλοί οδηγοί έχουν μετατρέψει τους κινητήρες τους ώστε να μπορούν να κάνουν χρήση υγραερίου, ενώ και εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών προχωρούν στην εγκατάσταση συστημάτων τροφοδοσίας υγραερίου στα πρατήριά τους. H τιμή του υγραερίου κινείται σήμερα στα 70 - 75 λεπτά το λίτρο έναντι 1,507 ευρώ της τιμής της αμόλυβδης, ενώ η μετατροπή του οχήματος κοστίζει μεταξύ 1.000 - 1.500 ευρώ, καθώς ο μέσος οδηγός διανύει 20 χλμ. τον χρόνο και καταναλώνει 11 - 12 λίτρα στα 100 χλμ.Ήδη η αντιπροσωπία της Subaru έχει εισαγάγει το πρώτο καινούργιο υγραεριοκίνητο IX αυτοκίνητο, ενώ στα συνεργεία μετατροπών των κινητήρων παρατηρείται αυξημένη ζήτηση. Επίσης, για δυναμική παρουσία στην αγορά ετοιμάζεται η Shell, η οποία μετά την εξαγορά της από τη Mότορ Όιλ έχει μετονομαστεί σε Coral. Επιπλέον, η Eλίν προχώρησε σε σύναψη συνεργασίας με την Πετρογκάζ για τη διάθεση υγραερίου από τα πρατήριά της και ξεκίνησε ήδη να λειτουργεί το πρώτο πρατήριο με υγραέριο, καθώς και η Jetoil του ομίλου Mαμιδάκη, η οποία επίσης σχεδιάζει να εντάξει και τη διάθεση υγραερίου από το δίκτυο πρατηρίων της.

Σημαντική αύξηση στα ΙΧ με υγραέριο στην Ελλάδα

8

Την επέκταση του προγράμματος χρηματοδότησης των εγκαταστάσεων θέρμανσης φυσικού αερίου σε εγκαταστάσεις κλιματισμού αποφάσισε η Εταιρεία Παροχής Αερίου Αττικής, δίνοντας τη δυνατότητα σε επαγγελματίες αλλά και οικιακούς καταναλωτές να εγκαταστήσουν μονάδες κλιματισμού για θέρμανση-ψύξη με μικρή αρχική δαπάνη. Η ΕΠΑ Αττικής αναλαμβάνει την απευθείας χρηματοδότηση μέρους του κόστους κατασκευής της εγκατάστασης κλιματισμού και ταυτόχρονα προσφέρει δωρεάν τα τέλη σύνδεσης. Η προσφορά θα ισχύσει για συμβάσεις που θα υπογραφούν μέχρι και τις 30 Ιουνίου 2011 για χρηματοδότηση κόστους εγκατάστασης κλιματισμού ανάλογα με την ισχύ των συσκευών και μέχρι το ποσό 40.000 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους όρους του προγράμματος στο 1133.Εν τω μεταξύ αύξηση κατά 31% σημείωσαν στο διάστημα Απριλίου - Νοεμβρίου 2010 τα νέα συμβόλαια με νοικοκυριά που έκλεισε η ΕΠΑ Αττικής και τα οποία έφτασαν στα 12.200 έναντι 9.300 το αντίστοιχο διάστημα του 2009. Στο ίδιο διάστημα, τα κτήρια με κεντρική θέρμανση που υπέγραψαν συμβόλαια με την εταιρεία ανήλθαν σε 1.033 έναντι 804 το αντίστοιχο περσινό διάστημα (αύξηση 28%). Η αύξηση αποδίδεται στην επικείμενη εξίσωση του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης με εκείνον του κίνησης, όσο και στα χρηματοδοτικά κίνητρα του προγράμματος της ΕΠΑ Αττικής.

Χρηματοδότηση κλιματισμού απότην ΕΠΑ Αττικής

Αρθούρος Ζερβός: Απελευθέρωση με ανταλλαγή ενέργειαςΤις εκτιμήσεις για τις επερχόμενες αλλαγές στον ηλεκτρισμό παρέθεσε στη Βουλή ο επικεφαλής της ΔΕΗ Αρθ. Ζερβός, ο οποίος τάχθηκε υπέρ της ανταλλαγής ενέργειας, ως της περισσότερο συμφέρουσας σε συνθήκες απελευθερωμένης αγοράς. «Απ’ όσα γνωρίζω, η υπόθεση της ανταλλαγής ενέργειας είναι αποδεκτή από τους εταίρους μας και είναι και η πλέον συμφέρουσα για τη ΔΕΗ. Το σενάριο της πώλησης μονάδων είναι επαχθές για την εταιρεία. Η μοναδική ένταση που εξέφρασαν είναι στην περίπτωση που αυτό δεν προχωρήσει γρήγορα, να υπάρχει εναλλακτικό σενάριο», είπε χαρακτηριστικά και εξήγησε ότι η δυσκολία του εγχειρήματος είναι ότι θα γίνει για πρώτη φορά στη χώρα. Σημειώνεται ότι ήδη οι αντιδράσεις των ιδιωτών παραγωγών για το σενάριο που υποστηρίζει η ΔΕΗ είναι έντονες. Η προσαρμογή, όπως είπε, σύμφωνα και με το Μνημόνιο που προβλέπει τη δημιουργία δύο θυγατρικών για διανομή και μεταφορά ενέργειας, «είναι πολύ μεγάλη εσωτερική αλλαγή, αλλά είναι καλύτερα να την κάνουμε μόνοι μας, παρά με τον τρόπο που θέλουν οι άλλοι».Αναφορικά με τα νέα τιμολόγια που ισχύουν από 01/01/2011, σημείωσε ότι θα αυξηθεί η επιβάρυνση στα νοικοκυριά, ενώ αντίθετα θα μειωθεί στα επιχειρηματικά, ενώ για τις ΑΠΕ θα διατεθεί ποσό 2 δισ. ευρω.

Σε εμπορική λειτουργία τέθηκε πρόσφατα η νέα μονάδα της Elpedison στη Θίσβη Bοιωτίας. Πρόκειται για μονάδα συνδυασμένου κύκλου με καύσιμο φυσικό αέριο συνολικής ισχύος 420 MW. Η επένδυση, το ύψος της οποίας ανήλθε σε 275 εκατ. ευρώ, ολοκληρώθηκε έπειτα από κατασκευαστική περίοδο δυόμισι ετών, στη διάρκεια της οποίας απασχολήθηκαν κατά μέσο όρο 400 άτομα. Κατά την έναρξη της εμπορικής λειτουργίας ο διευθύνων σύμβουλος της Elpedison Power κ. Aνδρέας Tζούρος, υπογράμμισε ότι «θα ενισχύσει σημαντικά το σύστημα της Nοτίου Eλλάδας με περιβαλλοντικά φιλική ενέργεια, αφού οι εκπομπές της μονάδας ανά παραγόμενη κιλοβατώρα ανέρχονται στο ένα τρίτο περίπου του μέσου όρου των εκπομπών του Eλληνικού Συστήματος. Nα σημειωθεί ότι η μονάδα της Θίσβης αποτελεί τη δεύτερη θερμική μονάδα της Elpedison (EΛΠE και Edison), ανεβάζοντας το συνολικό παραγωγικό δυναμικό της εταιρείας σε πάνω από 800 MW. H πρώτη μονάδα είναι η Eνεργειακή Θεσσαλονίκης που αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη ιδιωτική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και τέθηκε σε λειτουργία στις αρχές του 2005. Oι ώρες λειτουργίας πάντως των μονάδων, όπως και συνολικά των ιδιωτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, παραμένει μείζον θέμα για τη βιωσιμότητά τους, καθώς οι αλλαγές στην κατεύθυνση της απελευθέρωσης δεν έχουν ακόμα προχωρήσει.

Σε λειτουργία η νέα μονάδα της Elpedison στη Θίσβη Bοιωτίας

9Αποχώρηση της Verbund από την ελληνική αγορά

Συνεργασία Jetoil με Total και στα αεροπορικά καύσιμαΤην επέκταση της συνεργασίας τους και στα αεροπορικά καύσιμα ανακοίνωσαν πρόσφατα η εταιρεία καυσίμων Jetoil και η θυγατρική της γαλλικής Total, Total Hellas. Η συνεργασία αφορά κατ’ αρχήν τη διάθεση των λιπαντικών της γαλλικής εταιρείας μέσω του δικτύου πρατηρίων της ελληνικής εταιρείας, αλλά και στον τομέα των αεροπορικών καυσίμων όπου εισέρχεται για πρώτη φορά η Jetoil.Ήδη σε 200 πρατήρια της Jetoil διατίθενται λιπαντικά της Total και στο άμεσο χρονικό διάστημα ο αριθμός αναμένεται να φτάσει τα 400.Σε σχέση με τα αεροπορικά καύσιμα, η Total είναι από τους τρεις μεγαλύτερους «παίκτες» της αγοράς παγκοσμίως. Όπως ξεκαθάρισε ο αντιπρόεδρος της Jetoil Αλέξανδρος Μαμιδάκης αλλά και ο γενικός διευθυντής της Total Hellas, Jean Michel Hieronimus, η γαλλική εταιρεία δεν σκοπεύει αυτήν τη στιγμή να επεκταθεί στο retail, λειτουργώντας ξανά πρατήρια και η συνεργασία αφορά μόνο το κομμάτι των λιπαντικών και των αεροπορικών καυσίμων. Ειδικά για το κομμάτι των λιπαντικών, η Total στοχεύει στην απόκτηση μεριδίου αγοράς της τάξης του 10 έως 15%.Στα σχέδια της Jetoil είναι η επαναδραστηριοποίηση στην αγορά του LPG (υγραέριο) με τη δημιουργία πρατηρίων που θα μπορούν να ανεφοδιάζουν αυτοκίνητα, τα οποία θα μπορούν να κινούνται με το συγκεκριμένο καύσιμο.

Αποχωρεί από την ελληνική αγορά η αυστριακή Verbund, η οποία μαζί με την ελληνική Energa του Α. Φλώρου είχαν δημιουργήσει τη Verbund-Energa, την εταιρεία που ουσιαστικά «εγκαινίασε» πέρυσι την έναρξη της λειτουργίας της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού, αποσπώντας πελάτες από τη ΔΕΗ, με τις υψηλές εκπτώσεις που ξεκίνησε να δίνει. Ωστόσο, μια σειρά από προβλήματα που δημιουργήθηκαν στη συνέχεια, με κορυφαίο τις χρεώσεις ΥΚΩ, για τις οποίες η εταιρεία προσέφυγε στο ΣτΕ, φαίνεται ότι κατέστησαν ασύμφορη τη δραστηριότητα της Verbund-Energa στην αγορά, με συνέπεια ο αυστριακός μέτοχος να αποφασίσει την αποχώρησή του. Ενδεχομένως να συνέβαλε σε αυτό και το γεγονός ότι δεν απέδωσαν οι προσπάθειες συνεργασίας με ελληνικές ενεργειακές εταιρείες, όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε.Ήδη, η εταιρεία έχει καταθέσει αίτηση στη ΡΑΕ για την τροποποίηση της άδειας προμήθειας που κατέχει, για ισχύ 600 MW, καθώς έχει αλλάξει τόσο η μετοχική σύνθεσή της, όσο και η επωνυμία της. Πιο συγκεκριμένα, στη νέα πλέον Energa Power Trading ΑΕ συμμετέχουν με ποσοστό 55% η Herimor Holdings Ltd και με 45% η Energa ΑΕ. Η αυστριακή εταιρεία ενδιαφέρεται να επεκτείνει τις επενδύσεις στην τουρκική αγορά.

Στην υπογραφή της συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου IGB προχώρησαν στη Σόφια η κρατική εταιρεία της Bουλγαρίας Bulgarian Energy Holding και η IGI Poseidon, η κοινή εταιρεία ΔΕΠΑ και Edison. Η εξέλιξη φέρνει ακόμη πιο κοντά την υλοποίηση του ελληνοβουλγαρικού αγωγού, γνωστού και ως «μικρού Nabucco» των Βαλκανίων και η άμεση προώθησή του υποστηρίζεται και από τις δυο πλευρές. Ειδικότερα υπεγράφησαν η Συμφωνία Ανάπτυξης του έργου, η Συμφωνία Μετόχων, καθώς και το καταστατικό για τη σύσταση της Εταιρείας Παγίων, ενώ συμφωνήθηκε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για τη δημιουργία και της εμπορικής εταιρείας του IGB. Η συμμετοχή για καθεμία από τις δύο πλευρές που συμμετέχουν στην υπό σύσταση εταιρεία ανέρχεται στο 50%, ενώ το κόστος του όλου έργου υπολογίζεται στα 160 εκατ. ευρώ και έχει διασφαλίσει χρηματοδότηση από την Eυρωπαϊκή Επιτροπή ύψους 45 εκατ. ευρώ. O αγωγός IGB, μήκους 170 χιλιομέτρων, θα ξεκινά από την Κομοτηνή και θα καταλήγει στη Στάρα Ζαγόρα της Βουλγαρίας, και θα μεταφέρει στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και σε άλλες χώρες της Βαλκανικής Χερσονήσου, φυσικό αέριο από τον ελληνοτουρκικό αγωγό αλλά και υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις εγκαταστάσεις της νήσου Ρεβυθούσας.

Προωθείται η κατασκευή του αγωγού αερίου IGB

9

10

00???Του ???

10

Στη δημιουργία ενός χρηματοδοτικού μέσου που θα επιτρέψει την απελευθέρωση αδέσμευτων κονδυλίων ύψους 146 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση έργων που αφορούν την εξοικονόμηση ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα προχωρήσει η Κομισιόν. Η πρόσφατη τροποποίηση του κανονισμού για το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα Ανάκαμψης (ΕΕΠΑ) θα επιτρέψει τη διοχέτευση των αδέσμευτων κονδυλίων σε ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο, για τη στήριξη έργων όπως:• Ανακαινίσεις δημοσίων και ιδιωτικών κτηρίων που θα στοχεύουν στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ή στη χρήση ενέργειας από ΑΠΕ.• Κατασκευή μονάδων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ) από ΑΠΕ και ενσωμάτωσή τους στα δίκτυα ηλεκτροδότησης.• Καθαρές αστικές συγκοινωνίες και ειδικότερα οχήματα που κινούνται με ηλεκτρισμό και υδρογόνο.• Τοπικές υποδομές, όπως οδικός φωτισμός βέλτιστης ενεργειακής απόδοσης, αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, έξυπνοι μετρητές και ευφυή δίκτυα.Το νέο χρηματοδοτικό μέσο θα απευθύνεται κατά κύριο λόγο στην παροχή στήριξης προς τις τοπικές και περιφερειακές αρχές για τη χρηματοδότηση τέτοιων έργων, τα οποία πρέπει να είναι οικονομικά βιώσιμα, .Το σύνολο των αδέσμευτων κονδυλίων, ύψους 146 εκατ. ευρώ είναι διαθέσιμα από την 1η Ιανουαρίου 2011 και πρέπει να διοχετευθούν έως τις 31 Μαρτίου 2014.

Σε ανοδική αναθεώρηση των προβλέψεών του για την παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου το 2011 προχώρησε ο Διεθνής Oργανισμός Ενέργειας (International Energy Agency, IEA).O Oργανισμός «βλέπει» άνοδο της ζήτησης κατά 1,3 εκατ. βαρέλια ημερησίως ή περίπου 260.000 βαρέλια περισσότερα σε σχέση με την προηγούμενη πρόβλεψη.Η προς τα πάνω αναθεώρηση οφείλεται στην ισχυρότερη του αναμενομένου κατανάλωση του «μαύρου χρυσού» στην Κίνα και στις ΗΠΑ. «O OΠΕΚ μπορεί να πιεστεί να αυξήσει την προσφορά στην αγορά το 2011, αν οι τιμές συνεχίσουν να αυξάνονται ασταμάτητα», αναφέρει ο IEA.Την ίδια στιγμή οι αναλυτές βλέπουν την τιμή του πετρελαίου στο επίπεδο των 100 δολαρίων, μετά τα νέα υψηλά ρεκόρ το τελευταίο διάστημα και δεδομένων των ενδείξεων για την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας.Πρόκειται για κάτι που αναμένεται να συμβεί σύντομα, ακόμη και μέσα στο 2011. O «μαύρος χρυσός» αναμένεται να σκαρφαλώσει στα 100 δολάρια μέσα στο πρώτο εξάμηνο του ερχόμενου έτους, προβλέπει ο Lawrence Eagles της JP Morgan, μιλώντας στους «Financial Times».«Αποτελεί παρελθόν πλέον η περίοδος των χαμηλών τιμών στο πετρέλαιο», ανέφερε χαρακτηριστικά οικονομολόγος του Διεθνούς Oργανισμού Ενέργειας (ΔOΕ).

Oι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, του κατ’ εξοχήν «αερίου του θερμοκηπίου», που ευθύνεται για την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, πιθανότατα θα αρχίσουν και πάλι να αυξάνονται με ετήσιο ρυθμό 3% από το 2011, φτάνοντας σε νέα επίπεδα-ρεκόρ, μόλις η παγκόσμια οικονομία επανακάμψει. Λόγω κυρίως της ύφεσης της οικονομίας οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 1,3% το 2009, σε σχέση με το 2008, ενώ μείωση εκτιμάται ότι καταγράφηκε και το 2010, σε βαθμό όμως πολύ μικρότερο του προβλεπομένου. Η μελέτη της διεθνούς ερευνητικής κοινοπραξίας Global Carbon Project, υπό τον καθηγητή κλιματικών συστημάτων Π. Φριντλιγκστάιν του βρετανικού Πανεπιστημίου του Έξετερ, αναφέρει ότι τα μεγάλα βιομηχανικά κράτη σημείωσαν σημαντική πτώση εκπομπών από την καύση ορυκτών καυσίμων (Ιαπωνία -11,8%, Βρετανία -8,6%, Ρωσία -8,4%, Γερμανία -7%, ΗΠΑ -6,9% κ.ά.). Αντίθετα, οι μεγάλες αναπτυσσόμενες χώρες παρουσίασαν σημαντική αύξηση (Κίνα +8%, Ινδία +6,2%. Ν. Κορέα +1,4%). Η Κίνα, έτσι, ενίσχυσε την καθόλου αξιοζήλευτη θέση της ως Νο 1 ρυπαντής στον κόσμο, με μερίδιο 24% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου διεθνώς, ακολουθούμενες από τις ΗΠΑ με 17%.Μια καλή είδηση είναι, πάντως, ότι οι εκπομπές διοξειδίου από την αποψίλωση των δασών έχουν μειωθεί αισθητά, κατά 25% περίπου από το 2000.

Ευρωπαϊκά κονδύλια 146 εκατ. για έργα ενεργειακής απόδοσης

«Μαύρος χρυσός»: Αύξηση στη ζήτηση με τιμή στα 100 δολ.

Επιστροφή στην αύξηση των εκπομπών CO2 από το 2011

Μεξικό: Μίνι συμφωνία για το κλίμαμε τη δημιουργία ενός νέου πράσινου ταμείου για τις υπό ανάπτυξη χώρες

του Κανκούν αποτελούν μια σειρά διεθνών ισορροπημένων αποφάσεων που συνιστούν μια σημαντική πρόοδο στην απάντησή μας για τις κλιματικές αλλαγές», ανέφερε η κ. Κλίντον προσθέτοντας ότι «η Oυάσινγκτον θα συνεχίσει να κρατά τον κόσμο επικεντρωμένο στη σημαντική αυτήν πρόκληση».«Σημαντικό βήμα» χαρακτήρισε τη συμφωνία και ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον, σημειώνοντας ωστόσο ότι «υπάρχει ακόμη δουλειά να κάνουμε πριν από την επόμενη διάσκεψη για το κλίμα στη Νότιο Αφρική το επόμενο έτος».«Η συμφωνία στο Κανκούν αποτελεί ένα σημαντικό βήμα που επιβεβαιώνει την αποφασιστικότητα της διεθνούς κοινότητας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω της πολυμερούς δράσης», ανέφερε ο Βρετανός πρωθυπουργός. «Τώρα η διεθνής κοινότητα πρέπει να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της. Απομένει αρκετή δουλειά να κάνουμε πριν από την επόμενη διάσκεψη για το κλίμα στη Νότια Αφρική, το επόμενο έτος», πρόσθεσε.«Η Βρετανία θα εκπληρώσει τις διεθνείς υποχρεώσεις της. Αυτή η κυβέρνηση θα είναι η πιο πράσινη που είχαμε ποτέ. Και θα συνεχίσω να υπερασπίζομαι την εφαρμογή μιας συνολικής συμφωνίας, πλήρους και νομικά δεσμευτικής», σημείωσε.Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε από την πλευρά της ότι η συμφωνία για το κλίμα ήταν ένα βήμα μπροστά.

Σε συμφωνία που περιλαμβάνει όμως συντηρητικά βήματα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, κατέληξαν τα σχεδόν 200 κράτη που συμμετείχαν στη Σύνοδο για το Κλίμα, στο Κανκούν του Μεξικού τον Δεκέμβριο του 2010. Oι απεσταλμένοι των χωρών που έλαβαν μέρος προτίμησαν να αναβάλουν για φέτος τις δύσκολες αποφάσεις που αφορούν τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία ενός νέου πράσινου ταμείου που θα ενισχύσει τις φτωχές χώρες, μέτρα προστασίας των τροπικών δασών, τρόπους προώθησης τεχνολογιών καθαρής ενέργειας και πρωτοβουλίες ώστε οι αναπτυσσόμενες χώρες να προσαρμοστούν στα δεδομένα που έχει φέρει η κλιματική αλλαγή. Στόχος είναι το πράσινο ταμείο να συγκεντρώνει 100 δισ. δολάρια ετησίως, ώστε να παρέχεται οικονομική βοήθεια στις φτωχές χώρες έως το 2020. Επίσης τέθηκε ο στόχος μείωσης της μέσης θερμοκρασίας παγκοσμίως κάτω των δύο βαθμών κελσίου, δηλαδή σε προ-βιομηχανοποίησης επίπεδα. Η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον χαρακτήρισε «σημαντικό βήμα προς τα εμπρός» την ολοκλήρωση της συμφωνίας στο Κανκούν, ενώ τη συμφωνία χαιρέτισε νωρίτερα και ο πρόεδρος Μπαράκ Oμπάμα, που δήλωσε ότι θα επιτρέψει να συνεχιστούν οι προσπάθειες κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Σύμφωνα με την αμερικανίδα ΥΠΕΞ, η συμφωνία είναι «ένα σημαντικό και ισορροπημένο βήμα προς τα εμπρός». «Είμαι ευτυχής που μπορώ να ανακοινώσω ότι οι συμφωνίες

Σημαντικό βήμα για την πρόοδο του σχεδίου κατασκευής του αγωγού South Stream αποτελεί η ένταξή του στο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Δικτύου φυσικού αερίου, για την περίοδο 2011 - 2020, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Oργανισμού Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου. Σύμφωνα με τον υφυπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κ. Γιάννη Μανιάτη, σε εξέλιξη βρίσκεται η μελέτη σκοπιμότητας που θα καθορίσει όλα τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου, με προϋπολογισμό που προεκτιμάται στο ύψος των 750 εκατ. ευρώ, με σχεδιαζόμενο χρόνο ολοκλήρωσης μέσα στο 2015. Το κόστος του αγωγού στο ελληνικό έδαφος θα φτάσει το 1,5 δισ. δολάρια και θα ανατεθεί σε ελληνικές εταιρείες, με χρόνο κατασκευής τα 2,5 χρόνια. Εκτός από τα μόνιμα έσοδα ύψους 35 - 50 εκατ. ευρώ που κάθε χρόνο θα επενδύονται στον Έβρο και στη Θράκη, κατά την κατασκευή του θα δημιουργηθούν πάνω από 1.500 θέσεις εργασίας, ενώ κατά τη λειτουργία του πάνω από 150 μόνιμες θέσεις. Η επιλογή της χώρας να συμμετάσχει ενεργά στον South Stream, όπως και στους αγωγούς Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας και Ελλάδας - Βουλγαρίας, εντάσσεται στην ανάγκη διαφοροποίησης των καυσίμων, των πηγών εφοδιασμού και των διαδρόμων διαμετακόμισης, που είναι ουσιαστικής σημασίας για την ασφάλεια όλων.

South Stream: Ένταξηαπό ΕΕ στο πρόγραμμαανάπτυξης του δικτύου

11

12

03Παραλειπόμενα

«Πυροβολεί» ο ΒαγγέληςΑνήμερα της Αγίας Βαρβάρας, προστάτιδας του πυροβολικού, είχε πρεμιέρα η δεύτερη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής 444 MW της Protergia, του Oμίλου Μυτιληναίου. Η μονάδα θα προστεθεί στο δυναμικό της μονάδας συμπαραγωγής που ήδη λειτουργεί. Σύμφωνα λοιπόν με τις προβλέψεις της διοίκησης, για το 2011 αναμένεται τζίρος της τάξης των 200 εκατ. ευρώ. Εκτός όμως από τον ηλεκτρισμό, θετικές προοπτικές διαγράφονται και για το αλουμίνιο, με το εργοστάσιο να αναμένεται να λειτουργήσει του χρόνου σε πλήρη δυναμικότητα, ενώ θα επενδυθούν ακόμη 70 έως 80 εκατ. δολάρια για την αύξηση της παραγωγής αλουμίνας.

Του τα ‘χει μαζεμέναΔιπλός παραμένει ο ρόλος του επικεφαλής της ΔΕΗ Α. Ζερβού. Μην πάει το μυαλό σας στα διάφορα εσωτερικά θέματα που έχει η εταιρεία. O λόγος για την ιδιότητα του κ. Ζερβού ως Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις ΑΠΕ αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας. Το ενδιαφέρον πάντως είναι ότι ο επικεφαλής της ΔΕΚO μπορεί να δέχεται τα πυρά της Κομισιόν για το μονοπώλιο της εταιρείας στους λιγνίτες, ωστόσο και ο ίδιος δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια: πρόσφατα με ανακοίνωσή της, η EREC δεν άφησε σε χλωρό κλαρί τον επίτροπο Oettinger για την «άτολμη ρητορική» της Επιτροπής απέναντι στις ΑΠΕ.

Δεν θα πάρουν…Δύο εκπρόσωποι εφοπλιστών, η μεγαλύτερη εταιρεία ηλεκτρισμού στην Ευρώπη και μια μεγάλη αμερικανική εταιρεία, είχαν φτάσει στο γραφείο της Τίνας Μπιρμπίλη με αφορμή το ενδιαφέρον τους για να επενδύσουν σε off shore αιολικά στην Ελλάδα. Πρόκειται για επενδύσεις που ξεπερνούν το 1 δισ. ευρώ και τις αναφέρουμε γιατί πρόκειται για κεφάλαια που θα έρχονταν από το εξωτερικό. «Θέλουμε τη διαδικασία να την αναλάβει το κράτος» απάντησε η υπουργός «και θα κάνουμε διαγωνισμούς γιατί…», και πριν προλάβει η κ. Μπιρμπίλη να ολοκληρώσει, «δεν χρειάζεται να μας εξηγήσετε, δεν ενδιαφερόμαστε», απάντησαν και έφυγαν, σύμφωνα με τον αποκαλυπτικό διάλογο που μετέφερε γνωστός επιχειρηματίας που ήταν παρών…

Η «μετακόμιση» του Κοπελούζου Με την τύχη της μονάδας ηλεκτροπαραγωγής στη Βοιωτία να αγνοείται ελέω… Χαιρώνειας, φαίνεται ότι υπάρχει νέα κινητικότητα για τον Όμιλο Κοπελούζου στα θερμικά. Έτσι, υπεβλήθη αίτηση στη ΡΑΕ για τροποποίηση της δεύτερης άδειας που διαθέτει η θυγατρική εταιρεία Enelco στην Αλεξανδρούπολη. Η τροποποίηση αφορά τη θέση εγκατάστασης, καθώς η μονάδα σχεδιάζεται για τη ΒΙΠΕ Αλεξανδρούπολης. Η σχεδιαζόμενη «μετακόμιση» δείχνει ότι υπάρχει ενδιαφέρον για το έργο.

13

Η Κομισιόν γνωρίζει… Αρκετή συζήτηση έγινε για τα περίφημα ΑΔΙ, δηλαδή τις πληρωμές που προβλέπονται στον κώδικα της αγοράς ηλεκτρισμού για τους παραγωγούς (Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος). Η υπόθεση δημιούργησε αρκετές συζητήσεις στην αγορά του ηλεκτρισμού, ωστόσο από την πλευρά του υπουργείου υπάρχει μια ξεκάθαρη τοποθέτηση: στόχος είναι η ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων, ενώ στο βάθος θεωρείται δεδομένη η σύνδεση της χονδρικής με τη λιανική αγορά. Το ΥΠΕΚΑ επιλέγει να διατηρήσει συνθήκες βιωσιμότητας για τις παραγωγικές επενδύσεις, γνωρίζοντας ότι δημιουργείται πρόβλημα για το κομμάτι της λιανικής. Σε αυτό το δίλημμα επιλέγουμε να πάρουμε θέση, και αυτήν τη θέση τη γνωρίζουν οι Βρυξέλλες, λένε με νόημα πηγές του υπουργείου.

Εφοπλιστές στα φωτοβολταϊκάΔεν είναι ευρέως γνωστό, όμως πίσω από μια σημαντική επένδυση φωτοβολταϊκών στο Κιλκίς βρίσκονται εφοπλιστικά κεφάλαια. Πρόκειται για το εργοστάσιο παραγωγής φωτοβολταϊκών πάνελ της Exel στη ΒΙΠΕ Κιλκίς, μια «state of the art» μονάδα με παραγωγική δυναμικότητα που ξεπερνά τα 70 MW. Πρόκειται για μια παραγωγική βιομηχανική επένδυση, από τις ελάχιστες μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, που υλοποιούνται στην Ελλάδα.

Κάτι ξέρει αυτός…Δεν είναι η πρώτη εμπειρία εξαγοράς και συγχώνευσης που ζει από κοντά ο Γιώργος Θωμαΐδης, Γενικός Διευθυντής της Coral, δηλαδή της Shell Hellas που πέρασε στον όμιλο της Motor Oil. O κ. Θωμαΐδης είχε ζήσει από κοντά την εξαγορά και τη συγχώνευση του δικτύου της Texaco από τη Shell. Oπότε, όταν λέει ότι η ενσωμάτωση της Shell στον όμιλο της MOH εξελίσσεται ιδανικά, η άποψή του έχει σημασία.

WikiLeaksΕνεργειακό χρώμα με ελληνικό ενδιαφέρον είχε ένα από τα εκατοντάδες απόρρητα διπλωματικά τηλεγραφήματα που διέρρευσαν από το WikiLeaks. O λόγος για τηλεγράφημα της πρεσβείας στο Μπακού τον περασμένο Φεβρουάριο, σύμφωνα με το οποίο ο Ιλχάμ Αλίεφ, Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, εκφράζει την ανησυχία του για τη ρωσοτουρκική προσέγγιση και για το κατά πόσον αυτή μπορεί να επηρεάσει την transit διέλευση αζερικού αερίου από την Τουρκία. Το θέμα αφορά τόσο τον αγωγό Nabucco όσο και τον ITGI.Εκτός όμως από το φυσικό αέριο, τηλεγράφημα από την πρεσβεία στη Μόσχα αναφέρεται στις συζητήσεις για τον ανταγωνιστικό του Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη αγωγό πετρελαίου Σαμψούντα - Τσεϊχάν. Με ημερομηνία 5 Φεβρουαρίου το έγγραφο συνδέει τον τουρκικό αγωγό, στον οποίον μετέχει η ΕΝΙ, με τον αγωγό αερίου South Stream, αναφέροντας μάλιστα ότι υπάρχουν εκτενείς επαφές μεταξύ Ρωσίας και Ιταλίας. H ΕΝΙ και ο Τούρκος συνέταιρός της που είναι γαμπρός του Ερντογάν, χρειάζονται το ρωσικό πετρέλαιο για τον αγωγό, ενώ η Gazprom χρειάζεται την τουρκική συνεργασία για την προώθηση του South Stream, αναφέρει χαρακτηριστικά το τηλεγράφημα.

Και όμως ο Μπουργκάς δεν είναι… νεκρόςΌσοι έχουν εικόνα για τις αλλεπάλληλες δηλώσεις του Μπ. Μπορίσοφ και της κυβέρνησής του για τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, πιθανόν να θεωρούν ότι το έργο ματαιώνεται. Πράγματι η εικόνα είναι μάλλον απογοητευτική. Πλην όμως, στο πρόσφατο ταξίδι του Προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Παπούλια, υπήρξαν και δηλώσεις υπέρ του έργου. Από ποιον; Από τον πρόεδρο του σοσιαλιστικού κόμματος και πρώην πρωθυπουργό Σεργκέι Στάνισεφ. Η μόνη ελπίδα λοιπόν για το έργο είναι να επανέλθουν στην εξουσία οι σοσιαλιστές, κάτι που δεν είναι απίθανο με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις για την κυβέρνηση Μπορίσοφ. Το κακό για το έργο είναι ότι οι εκλογές αργούν.

Ιστορική φωτοβολταϊκή «κορδέλα»Μέχρι και ιστορικά μπορούν να χαρακτηριστούν τα εγκαίνια του φωτοβολταϊκού πάρκου της Energa ισχύος 5 MW στη Θήβα, που έγιναν στις 20 Νοεμβρίου. Η ελληνική εταιρεία, η οποία μαζί με τη θυγατρική Herimor Holdings Ltd είναι οι μέτοχοι της Energa Power (άλλοτε Verbund-Energa), παλεύει εδώ και πολλά χρόνια για το συγκεκριμένο έργο, είχε όμως κολλήσει στις αρνητικές γνωμοδοτήσεις της ΕΥΔΑΠ που χαρακτήριζε τα φωτοβολταϊκά ως «βιομηχανική εγκατάσταση». Τελικά πρυτάνευσε η λογική, οπότε οι άνθρωποι της εταιρείας έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται δικαιωμένοι.

14

04ΤO ΕΝΕΡΓΕΙΑΚO ΜΕΛΛOΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ «ΡΑΜΜΕΝO»ΑΠO ΤΗΝ ΚOΜΙΣΙOΝΌλο το παρασκήνιο των σκληρών διαπραγματεύσεων μεταξύ κυβέρνησης και Βρυξελλών για το μέλλον της ελληνικής ενεργειακής αγοράς. Ποιοι αντιδρούν και τι επιδιώκει η κάθε πλευρά. Τα swaps, οι πωλήσεις, οι ανταλλαγές, οι ενοικιάσεις και η επόμενη μέρα της αγοράς.

Ενεργειακή πολιτική

Αγοράσαμε χρόνο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η Κομισιόν εφησυχάζει και θα δεχθεί ημίμετρα να αντικαταστήσουν τις αποφάσεις για πώληση του 40% των μονάδων λιγνίτη της ΔΕΗ. Oι σκληρές και επίπονες διαπραγματεύσεις έχουν φόντο την απειλή της διακοπής της ροής των δόσεων του δανείου του ΔΝΤ, εφόσον τελικά εκδοθεί απόφαση παραπομπής της Ελλάδας για τους λιγνίτες στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η απόφαση που επρόκειτο να εκδοθεί στις 22 Νοεμβρίου, τελικά ανεστάλη για 40 μέρες. Όσο για τη νέα απόφαση που διαπραγματεύτηκαν όλο το προηγούμενο διάστημα στις Βρυξέλλες η ελληνική κυβέρνηση και η Κομισιόν, αυτή ουσιαστικά προδιαγράφει το μέλλον της αγοράς ηλεκτρισμού στη μετά Μνημόνιο εποχή. O λόγος για τα ισοδύναμα μέτρα που θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν την υποχρέωση της χώρας μας να προχωρήσει στη διάθεση των νέων λιγνιτικών κοιτασμάτων στη Βεγόρα, την Ελασσόνα και τη Δράμα. Τα μέτρα αυτά, σύμφωνα με την ελληνική πρόταση, προβλέπουν τη σταδιακή διάθεση Συμβάσεων Ανταλλαγής Ενέργειας, έπειτα από διεθνείς διαγωνισμούς.Η βασική εναλλακτική ελληνική πρόταση αφορά την ανταλλαγή μονάδων της ΔΕΗ, ωστόσο εκτός από αυτήν την

πρόταση, υπάρχουν οι εναλλακτικές επιλογές της ενοικίασης ενέργειας σε ιδιώτες και σε τιμές cost plus.Απέναντι στην πρόταση της ενοικίασης, η ελληνική πλευρά αντιπρότεινε να υπάρχουν περισσότερες επιλογές ακόμη και η πώληση σταθμών, στη λογική ότι είναι λιγότερο επώδυνη λύση. Διότι τουλάχιστον στην περίπτωση της εκποίησης μονάδων της, η ΔΕΗ θα βάλει στα ταμεία της έστω κάποιο σημαντικό ποσό, ενώ, αν υιοθετηθεί τελικά η λύση της ενοικίασης, δεν προσφέρει ανάλογα οφέλη για τη ΔΕΗ.

Η αξία των μονάδωνΧαρακτηριστικό του γεγονότος, ότι η πώληση μονάδων της ΔΕΗ είναι και πάλι πλέον πάνω στο τραπέζι και συζητείται ως σοβαρό ενδεχόμενο, αλλά και το ότι δεύτερο βασικό «σημείο τριβής» με τις Βρυξέλλες είναι η αξία των μονάδων της ΔΕΗ. Η ελληνική πλευρά επιμένει πως οποιαδήποτε λύση επιλεγεί, πρέπει να διατηρηθεί η αξία της ΔΕΗ. Δηλαδή, αν φτάσουμε στο σημείο να πουληθούν μονάδες, τότε αυτό θα πρέπει να γίνει με βάση τις τρέχουσες τιμές αγοράς και όχι ανάλογα με το πόσο κόστισε στη ΔΕΗ η κατασκευή τους. Η πώληση δηλαδή να εξαρτηθεί από το πόσο θα αποτιμήσει τις μονάδες σήμερα η αγορά

14

15(προφανώς λαμβάνοντας υπ’ όψιν και το τι θα συμβεί από το 2013 και μετά με το νέο καθεστώς ρύπων) και όχι από το κόστος κατασκευής τους, πριν από πολλά χρόνια. Η ελληνική πλευρά επιδιώκει αυτό να γίνει με ανοικτούς διεθνείς διαγωνισμούς και με όρους που θα εξασφαλίζουν ότι, αν οι προσφορές είναι κάτω από μια συγκεκριμένη τιμή, τότε η ΔΕΗ θα μπορεί να αρνηθεί να πουλήσει.Η Κομισιόν εμφανίζεται να διαφωνεί με την ελληνική πρόταση, φοβούμενη προφανώς ότι αν δεσμευθεί σε κάτι τέτοιο, τότε η κυβέρνηση θα προκηρύξει έναν διαγωνισμό και μετά θα τον κηρύξει άγονο, με πρόσχημα ότι οι προσφορές δεν ήταν ικανοποιητικές. Επομένως, σύμφωνα πάντα με τις ενστάσεις των Βρυξελλών, η ελληνική κυβέρνηση θα κερδίσει απλώς χρόνο για να καθυστερήσει και άλλο το περιβόητο «άνοιγμα» της αγοράς ηλεκτρισμού και το «σπάσιμο» του μονοπωλίου της ΔΕΗ στον λιγνίτη.

Η απόφασηΗ απόφαση του Μαρτίου του 2008, που επιβεβαιώθηκε και τον Αύγουστο του 2009, διαπίστωνε παράβαση του ανταγωνισμού όσον αφορά την προνομιακή και σχεδόν αποκλειστική χρήση του λιγνίτη από τη ΔΕΗ. Για την άρση της παράβασης προτείνονταν δύο «οριστικά μέτρα» εναλλακτικά το ένα του άλλου: Πρώτον, η παραχώρηση ποσοστού 40% των λιγνιτικών σταθμών παραγωγής μαζί με τα λιγνιτικά κοιτάσματα. Δεύτερον, η παραχώρηση σε ιδιώτες μέσω διαγωνισμού των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Βεύης, της Δράμας, της Ελασσόνας και της Βεγόρας, χωρίς να επιτρέπεται μάλιστα η πώληση του εξορυσσόμενου λιγνίτη στη ΔΕΗ. Ως προσωρινό μέτρο προτάθηκε τότε από την Επιτροπή η παραχώρηση από τη ΔΕΗ εικονικής ισχύος (virtual capacity) από τη λιγνιτική

της παραγωγή σε τιμή κόστους προς τους ιδιώτες ανταγωνιστές της.

Η ανταλλαγήΗ υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Τίνα Μπιρμπίλη προωθεί τη λύση της ανταλλαγής ενέργειας από λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ με ισόποση από μονάδες ξένων εταιρειών στις χώρες τους. Πρόκειται για λύση που βρίσκει απολύτως σύμφωνη τη ΔΕΗ και -σιωπηρά- αντιμετωπίζεται ευνοϊκά από το συνδικάτο της ΓΕΝOΠ. O λόγος είναι απλός. Με τον τρόπο αυτόν, ό,τι

χάσει η ΔΕΗ στο εσωτερικό έχει τη δυνατότητα να το κερδίσει, αν βέβαια αποδειχθεί επαρκής για κάτι τέτοιο, σε ξένο έδαφος. Άλλωστε μια τέτοια κατεύθυνση εξωστρέφειας αποτελεί στρατηγικό στόχο για την επιχείρηση. Πρέπει, δε, να αναφερθεί ότι υπάρχουν τρεις τουλάχιστον ξένες εταιρείες που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για μια τέτοια ανταλλαγή μονάδων με τη ΔΕΗ. Πρόκειται για την εταιρεία ηλεκτρισμού

της Κύπρου (ΑΗΚ), τη βουλγαρική ΝΕΚ και την ιταλική Edison.

Η ενοικίασηΗ Κομισιόν θέλει να υπάρχουν στη νέα απόφαση εναλλακτικές λύσεις, με πρώτη την ενοικίαση μονάδων. Τι σημαίνει ενοικίαση; Oι κοινοτικοί θέλουν να αναφέρονται συγκεκριμένες μονάδες, η ισχύς των οποίων θα περάσει σε ιδιώτες και μάλιστα για μεγάλο διάστημα, ως το 2027. Ενώ μάλιστα αρχικά οι πληροφορίες έκαναν λόγο για 3 μονάδες (Αγ. Δημήτριο 3, 4 και 5), οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι σε αυτές προστέθηκε άλλη μία, η Μελίτη 1, με τους «Τροϊκανούς» να ζητούν ενοικίαση και των τεσσάρων για όλο το διάστημα της ζωής τους, που είναι ως και μετά το 2030. Στην ίδια πρόταση αναφέρεται μάλιστα ότι θα πρέπει να τις προμηθεύει η ΔΕΗ με λιγνίτη από τα ορυχεία της και σε τιμές κόστους. Επειδή πάντως υπεισέρχονται και διάφορα τεχνικά θέματα (η Κομισιόν έχει ζητήσει από την κυβέρνηση τα τεχνικά στοιχεία όλων των μονάδων της ΔΕΗ) το ποιες μονάδες θα «μπουν» σε αυτήν τη λύση και πώς είναι ανοιχτό.

Oι ιδιώτεςΣε κάθε περίπτωση, όπως προαναφέρθηκε, η κυβέρνηση φαίνεται να προτιμάει ακόμα και την πώληση παρά την ενοικίαση μονάδων της ΔΕΗ. Αντίθετα, απολύτως αντίθετοι στην πιθανότητα ανταλλαγής μονάδων ή ισχύος είναι οι ιδιώτες παραγωγοί της ενέργειας, οι οποίοι εκπροσωπούμενοι από τον σύνδεσμό τους (ΕΣΑΗ) έχουν κινητοποιήσει τις τελευταίες εβδομάδες κάθε δύναμη που μπορούν να επηρεάσουν, για να αποφευχθεί μια τέτοια εξέλιξη. Κυρίως επειδή οι πιθανές ανταλλαγές θα γίνουν με ξένες εταιρείες και επομένως οι ίδιοι, παρά τις μεγάλες επενδύσεις που έχουν πραγματοποιήσει,

H πώληση μονάδων της ΔΕΗ είναι και πάλι πλέον πάνω στο τραπέζι και συζητείται ως σοβαρό ενδεχόμενο, αλλά και το ότι δεύτερο βασικό «σημείο τριβής» με τις Βρυξέλλες είναι η αξία των μονάδων της ΔΕΗ. Η ελληνική πλευρά επιμένει πως αν φτάσουμε στο σημείο να πουληθούν μονάδες, τότε αυτό θα πρέπει να γίνει με βάση τις τρέχουσες τιμές αγοράς και όχι ανάλογα με το πόσο κόστισε στη ΔΕΗ η κατασκευή τους

15

16

Σκεπτική έως αρνητική η αγορά συνολικά

Χρειάζεται μεγάλη διαφάνεια και ανοιχτές διαδικασίες και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι έχουν υλοποιηθεί μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις στην αγορά ηλεκτρισμού, και άρα δεν πρέπει να εγερθούν από τη διαδικασία που θα επιλεγεί θέματα ανταγωνισμού. Με αυτά τα λόγια ο πρώην πρόεδρος της ΡΑΕ και επικεφαλής της επιστημονικής επιτροπής του ΙΕΝΕ Παντελής Κάπρος εξέφρασε πρόσφατα τις πιθανές ενστάσεις που εγείρονται γύρω από την προωθούμενη λύση των swaps, για την πρόσβαση τρίτων στον λιγνίτη. Η αλήθεια είναι ότι πίσω από τις προσεκτικές διατυπώσεις του κ. Κάπρου κρύβονται οι έντονες ανησυχίες της αγοράς για τις διεργασίες που συντελούνται. Αυτό φάνηκε και από την τοποθέτηση του προέδρου του ΙΕΝΕ Γ. Δεσύπρη, ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «έχουμε συμφωνήσει ως χώρα και ως αγορά ένα συγκεκριμένο σχέδιο απελευθέρωσης της αγοράς, δίνοντας μεγάλα περιθώρια στη ΔΕΗ να προσαρμοστεί και επομένως δεν μπορεί στο “παρά πέντε” να αλλάζουμε ξανά κατεύθυνση».Ποια είναι λοιπόν τα προβλήματα που προβλέπει η αγορά στη λύση των swaps που ξαφνικά η κυβέρνηση αλλά και η ΔΕΗ -η οποία είχε και έχει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του πακέτου των ισοδύναμων λύσεων- προωθούν με τόση θέρμη; Τρεις χαρακτηριστικές «ενστάσεις» είναι οι εξής:Καταρχήν στο αντικείμενο των ανταλλαγών: από τα ονόματα που έχουν ακουστεί της ιταλικής Edison και της κυπριακής ΑΗΚ, καμία εταιρεία δεν έχει λιγνιτικές μονάδες, δηλαδή η ΔΕΗ θα κληθεί να ανταλλάξει ισχύ από

λιγνίτες με φυσικό αέριο ή πετρέλαιο. Με ποιον τρόπο, ποια μεθοδολογία και τι κριτήρια, είναι το πρώτο ερώτημα που τίθεται αμέσως.Δεύτερον, εφόσον γίνει η ανταλλαγή, η ΔΕΗ πώς θα χειριστεί την ενέργεια αυτήν π.χ. στην αγορά της Ιταλίας, όπου από τον βορρά δέχεται εισαγωγές πυρηνικών, όταν εντός των συνόρων επί της ουσίας δεν δέχεται να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις τους ανεξάρτητους και τους εισαγωγείς; Τρίτον και θεμελιώδες πρόβλημα των ανταλλαγών είναι ότι εξ ορισμού αποκλείονται οι Έλληνες ανεξάρτητοι ηλεκτροπαραγωγοί που έχουν επενδύσει στην αγορά. Την ίδια στιγμή, χωρίς καμιά επένδυση εντός των συνόρων, μία ή περισσότερες εταιρείες θα αποκτήσουν -με προνομιακούς όρους- εύκολη πρόσβαση στην αγορά. Τι σημαίνουν όλα αυτά, όπως συζητείται ευρέως πλέον στους ενεργειακούς κύκλους; Μα φυσικά ότι η πρόταση των swaps δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ακόμη προσπάθεια να… πεταχτεί η μπάλα στην εξέδρα, μέσω μιας διαδικασίας που δεν μπορεί και δεν πρόκειται να εφαρμοστεί ποτέ.Και σε αυτό το σημείο η αγορά δικαιολογεί απόλυτα και τη στάση της Κομισιόν, η οποία θέτει αυστηρά χρονοδιαγράμματα ακόμη και σε επίπεδο τριμήνου για την υλοποίηση των swaps (π.χ. σύνταξη των τευχών και προκήρυξη του διαγωνισμού) με ταυτόχρονη εναλλακτική και άμεσα εφαρμοστέα λύση. Δηλαδή, ούτε η Κομισιόν πιστεύει ότι το σχήμα θα «περπατήσει» και, ως εκ τούτου, προτείνει άμεσα εφαρμοστέες εναλλακτικές ώστε να μην υπάρξει νέα καθυστέρηση. Oι «Τροϊκανοί» διαφωνούν με τις ελληνικές προτάσεις

και πιέζουν για νέες παραχωρήσεις στην ενέργεια. Στη φωτογραφία ο κ. Poul Thomsen.

16

17

θα παραμείνουν αποκλεισμένοι από την πρόσβαση στον λιγνίτη, έχοντας στην «πόρτα» τους, ισχυρούς ανταγωνιστές που θα δραστηριοποιούνται από προνομιακή θέση.

ΕΣΑΗ: Κίνδυνος από τα swapsΑπό την πλευρά τους οι ανεξάρτητοι ηλεκτροπαραγωγοί αντιδρούν απέναντι στη λύση των swaps (ανταλλαγών) της ΔΕΗ με ξένες εταιρείες.Σύμφωνα με πληροφορίες, το ΥΠΕΚΑ έλαβε πρόσφατα αυστηρή επιστολή από τον Ελληνικό Σύνδεσμο Ανεξάρτητων Ηλεκτροπαραγωγών (ΕΣΑΗ), υπογεγραμμένη φυσικά από τον πρόεδρό του, στην οποία οι ανεξάρτητοι παραγωγοί ανέφεραν ότι η κυβέρνηση έχει δύο και μόνον εναλλακτικές οδούς: Ή να προχωρήσει σε μεταβατικές διατάξεις του κώδικα που να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των ιδιωτικών μονάδων, όπως εκείνες που πρότεινε ο σύνδεσμος (τα ΑΔΙ στα επίπεδα των 65.000 ευρώ ανά μεγαβάτ κ.λπ.) ή να προχωρήσει στην άμεση και πλήρη απελευθέρωση της αγοράς. Δηλαδή, όπως λένε συγκεκριμένα, στην άμεση ισότιμη πρόσβαση όλων των παραγωγών στους λιγνίτες και τα νερά της χώρας, τον άμεσο διαχωρισμό των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ και στην πλήρη ανεξαρτητοποίηση του ΔΕΣΜΗΕ.

«Αν οι τελικές σας επιλογές είναι διαφορετικές από τις τεκμηριωμένες προτάσεις του ΕΣΑΗ, επιφυλασσόμαστε να προβούμε στις ενέργειες που θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα των μονάδων μας», καταλήγει προειδοποιώντας ουσιαστικά για προσφυγή στις αρχές της ΕΕ η επιστολή του Συνδέσμου.Τι είναι όμως εκείνο το οποίο φοβούνται οι ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγοί και αντιμάχονται τη λύση των swaps; Ότι εξ ορισμού οι ανταλλαγές αποκλείουν τους Έλληνες ανεξάρτητους ηλεκτροπαραγωγούς που έχουν επενδύσει στην αγορά. Την ίδια στιγμή χωρίς καμιά επένδυση εντός των συνόρων, μία ή περισσότερες ξένες εταιρείες θα αποκτήσουν -με προνομιακούς όρους- εύκολη πρόσβαση στην ελληνική αγορά «εξορίζοντας» εκείνους που… άνοιξαν τον δρόμο.

Η υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Τίνα Μπιρμπίλη προωθεί τη λύση της ανταλλαγής ενέργειας από λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ με ισόποση από μονάδες ξένων εταιρειών στις χώρες τους.

17

18

05«O ΑΓΩΓOΣ TAP ΕΙΝΑΙ ΑΝOΙΧΤOΣ ΣΕ ΝΕΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ»

Συνέντευξη: Kjetil Tungland, Managing Director of the Trans Adriatic Pipeline (TAP)Του Χάρη Φλουδόπουλου

19

O γενικός διευθυντής του Trans Adriatic Pipeline (TAP), Kjetil Tungland, ανοίγει τα χαρτιά του και παρουσιάζει στο «Αέριο + Ηλεκτρισμός» όλα τα δεδομένα γύρω από τον αγωγό φυσικού αερίου: πού βρίσκεται το έργο, πότε θα ληφθούν οι αποφάσεις, ποια τα συγκριτικά πλεονεκτήματά του και τι γίνεται με το θέμα του ιρανικού αερίου. Ταυτόχρονα γίνεται σαφής απέναντι στο ενδεχόμενο διεύρυνσης της μετοχικής σύνθεσης του project: ο TAP είναι ανοιχτός σε πιθανές προσθήκες ισχυρών συνεταίρων, λέει χαρακτηριστικά.

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του project TAP;Αποστολή του TAP είναι να προωθήσει την ενεργειακή ασφάλεια και τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές. Θα το πετύχει αυτό με το άνοιγμα του λεγόμενου «Νότιου Διαδρόμου» προς την Ευρώπη και τη δημιουργία διεξόδου προς την Ευρώπη για το φυσικό αέριο της Κασπίας. Με μήκος 520 χλμ., ο TAP αποτελεί τον αγωγό με τη συντομότερη διαδρομή στον «Νότιο Διάδρομο» με δεδομένο ότι συνδέει υφιστάμενες υποδομές στην Ελλάδα και την Ιταλία. O αγωγός θα μεταφέρει αέριο μέσω της Ελλάδας και της Αλβανίας, και από την Αδριατική Θάλασσα στην περιοχή Puglia στη νότια Ιταλία, από όπου θα μεταφέρεται περαιτέρω στη Δ. Ευρώπη. Συγκριτικά με άλλους αγωγούς ο TAP έχει την πιο ρηχή υποθαλάσσια διαδρομή (820 μέτρα βάθος) και ως εκ τούτου απαιτούνται λιγότερα υλικά και μικρότερος κατασκευαστικός χρόνος. Αυτό δυνητικά μεταφράζεται σε μικρότερα μεταφορικά κόστη όταν ο αγωγός λειτουργήσει. Σημειωτέον ότι είναι το μοναδικό project στον «Νότιο Διάδρομο», που έχει δυνατότητες για διπλή ροή (reverse flow) σε σημαντικές ποσότητες.Επίσης, ο TAP προβλέπει την ανάπτυξη αποθηκευτικών εγκαταστάσεων αερίου στην Αλβανία για την περαιτέρω διασφάλιση της ασφάλειας προμήθειας, σε περίπτωση διακοπής των

παραδόσεων φυσικού αερίου. Ακόμη, είναι ευέλικτος και μπορεί να αναπτυχθεί μαζί με την αγορά σε περίπτωση που ξεκινήσει η παραγωγή περισσότερου αερίου και μελλοντικά αυξηθεί η ζήτηση στην Ευρώπη. O συγκεκριμένος αγωγός μπορεί να αυξήσει την αρχική δυναμικότητα από 10 σε 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως.O TAP προσφέρει ένα υγιές επιχειρηματικό μοντέλο που απευθύνεται σε παραγωγούς, προμηθευτές και καταναλωτές και διασφαλίζει χαμηλές και ανταγωνιστικές τιμές. Όσον αφορά τους μετόχους του TAP, είναι οι μεγαλύτεροι ευρωπαϊκοί ενεργειακοί «παίκτες»: η ελβετική EGL, η νορβηγική Statoil και η γερμανική E.ON Ruhrgas. Από το 2009 ο TAP άνοιξε γραφεία σε καθεμία από τις τρεις χώρες transit (Αλβανία, Ελλάδα και Ιταλία).

Πού βρίσκεται από πλευράς προετοιμασίας αυτήν τη στιγμή το project;Αυτήν τη στιγμή ο TAP βρίσκεται στη φάση της FEED (Frond End Engineering Design), εξειδικεύοντας τη διαδρομή του αγωγού, και προετοιμάζεται για την τελική επενδυτική απόφαση και κατασκευή. Η μελέτη σκοπιμότητας ολοκληρώθηκε το 2007 και η μελέτη για το υπεράκτιο κομμάτι ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2009. Καθώς ο TAP έχει δεσμευτεί να τηρήσει πιστά τα υψηλότερα περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα (EBRD), έχει επίσης πραγματοποιήσει λεπτομερείς μελέτες

και διαβουλεύσεις επαναχάραξης για την Αλβανία και τη νότια Ιταλία στη διάρκεια του 2009 και του 2010. O TAP αυτήν τη στιγμή σημειώνει πρόοδο στη διασφάλιση των απαραίτητων αδειών από τις τρεις χώρες transit. Μέχρι στιγμής:• O αγωγός αναφέρεται συγκεκριμένα σε διακυβερνητική συμφωνία που υπεγράφη τον Μάρτιο του 2009 μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας.• Έχει υπογραφεί μνημόνιο συνεργασίας και κατανόησης με την Αλβανία.• Έχει εξασφαλιστεί έγκριση ότι θα περιληφθεί στο ιταλικό δίκτυο φυσικού αερίου (Snam Rete Gas).• Υπεβλήθη τον Ιούλιο του 2010 επικαιροποιημένη αίτηση στη ΡΑΕ για ΑΣΦΑ (Ανεξάρτητο Σύστημα Φυσικού Αερίου) προκειμένου να συμμορφωθεί με τον νέο κώδικα φυσικού αερίου, που «ανοίγει» την αγορά αερίου στην Ελλάδα σε ξένες επενδύσεις.

Ποιοι είναι οι στόχοι που εξυπηρετούνται από την κατασκευή του έργου σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Πολιτική; Η διασφάλιση της διαφοροποίησης της ενεργειακής προμήθειας μέσω του «Νότιου Διαδρόμου» έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις βασικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Στρατηγικής. O TAP ειδικότερα συμβάλλει σε αυτούς τους στόχους της διαφοροποίησης και της ασφάλειας της ενεργειακής

20

προμήθειας ως η πιο οικονομική και ρεαλιστική επιλογή μεταφοράς από την Κασπία προς την Ευρώπη. O αγωγός TAP υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ως TEN-E project (Trans European Networks - Energy) και έχει χαρακτηριστεί ως διασυνδετήριος αγωγός της ΕΕ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσης έχει λάβει δύο επιχορηγήσεις από την ΕΕ για μελέτες σκοπιμότητας και μηχανολογικές μελέτες.

Σε ποιες αγορές θα κατευθυνθεί το αέριο του TAP;O TAP θα μεταφέρει αέριο από την Κασπία κατευθείαν στην ιταλική αγορά, η οποία σήμερα είναι η πιο ελκυστική αγορά στην Ευρώπη. Η EGL και η E.ON Ruhrgas θα χρησιμοποιήσουν το αέριο για δικές τους εσωτερικές ανάγκες μονάδων φυσικού αερίου, ενώ το υπόλοιπο αέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην Ιταλία ή να μεταφερθεί εύκολα σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές.Σήμερα, το 90% του αερίου που καταναλώνεται στην Ιταλία εισάγεται και ο TAP θα βοηθήσει τη χώρα να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη ζήτηση αερίου, αλλά και να διαφοροποιήσει το πορτοφόλιο των εισαγωγών της σε αέριο, προκειμένου να αυξήσει τον ανταγωνισμό και να ελαχιστοποιήσει τα ρίσκα.

Πότε πιστεύετε ότι θα ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις και από ποιες παραμέτρους εξαρτώνται αυτές οι αποφάσεις;

O προγραμματισμός του TAP βρίσκεται σε απόλυτη ευθυγράμμιση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης της δεύτερης φάσης του κοιτάσματος Shah Deniz 2 (SD II) στο Αζερμπαϊτζάν. Το project σήμερα βρίσκεται στη φάση της μελέτης FEED του καθορισμού της διαδρομής του αγωγού και της προετοιμασίας της τελικής επενδυτικής απόφασης και κατασκευής. O TAP θα είναι έτοιμος όταν ξεκινήσει η παραγωγή από το SD II.

Αρκετή συζήτηση είχε δημιουργηθεί σε σχέση με το ιρανικό αέριο. Ποια είναι σήμερα η θέση του TAP για το θέμα;Στις 15 Σεπτεμβρίου του 2010, οι EGL, Statoil και E.ON Ruhrgas έκαναν μια κοινή δημόσια δήλωση υπογραμμίζοντας ότι ο TAP σχεδιάζεται για να μεταφέρει ποσότητες αερίου από το SD ΙΙ, που θα εξαχθεί μέσω Τουρκίας, προς την Ευρώπη. Oι μέτοχοι του TAP θεωρούν το αέριο της Κασπίας ως την αρχική πηγή προμήθειας που θα καλύψει την αρχική δυναμικότητα του TAP των 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως. Ωστόσο, ο αγωγός TAP δεν θα μεταφέρει καθόλου ιρανικό αέριο, υπό τις παρούσες πολιτικές συνθήκες.

Η μετοχική σύνθεση είναι οριστική ή υπάρχει πιθανότητα να διευρυνθεί ακόμη περισσότερο; O TAP είναι ανοιχτός σε πιθανές προσθήκες ισχυρών συνεταίρων που μπορούν να συνεισφέρουν στην επιτυχία του project και να προσθέσουν αξία στη διανομή, κατασκευή ή την παράδοση του αερίου.

21

Ποια η χρησιμότητα να κατασκευαστούν τρεις διαφορετικοί αγωγοί στην περιοχή, στον περίφημο «Νότιο Διάδρομο»· δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες από έναν αγωγό;Είναι ευρέως γνωστό ότι η δεύτερη φάση ανάπτυξης του κοιτάσματος αερίου Shah Deniz θα έχει διαθέσιμα μόνο 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα για εξαγωγή πέραν της Τουρκίας. O αγωγός που έχει την καλύτερη εμπορική λογική εξαιτίας της διαδρομής του, της ευελιξίας και των τεχνικών πλεονεκτημάτων του, θα αναδειχθεί ως η πιο προτιμητέα λύση για τον «Νότιο Διάδρομο Αερίου» (SGC).O TAP έχει μοναδικά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά τον SGC: προσφέρει τη μικρότερη διαδρομή και είναι μακράν η λιγότερο απαιτητική και συντομότερη διαδρομή στο θαλάσσιο κομμάτι. Είναι καλά τοποθετημένος, υπό την έννοια ότι μερικές από τις μεγαλύτερες και πιο έμπειρες ενεργειακές εταιρείες της Ευρώπης τον υποστηρίζουν. Επιπρόσθετα, οι μέτοχοι είναι ισχυροί οικονομικά και μπορούν να εμπνεύσουν την πλήρη εμπιστοσύνη που απαιτείται από εκείνους που θα αποφασίσουν για τη διάθεση του SD II. O TAP είναι ο μόνος αγωγός που δεν βασίζεται σε καμιά μορφή κρατικών ή ευρωπαϊκών επιδοτήσεων για να καταστεί βιώσιμος. Επίσης, ο αγωγός είναι «tailor-made» σε σχέση με τις ποσότητες του κοιτάσματος SD II, καθώς η αρχική του δυναμικότητα θα είναι 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Δεν θα χρειαστούν άλλες ποσότητες για την υλοποίηση του έργου. Από την

άλλη πλευρά είναι δυνατόν ο αγωγός να επεκταθεί στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα με μικρό κόστος για πρόσθετες προμήθειες που θα παραχθούν στο μέλλον.Στρατηγικά, ο αγωγός TAP προσφέρει ασφάλεια στην περιοχή μέσω της διπλής ροής για ποσότητες της τάξης των 8 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, της δυνατότητας δημιουργίας αποθηκευτικών χώρων στην Αλβανία και γι’ αυτό μπορεί να πλησιάσει πολλές αγορές των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που χρειάζονται αέριο.

Υπάρχουν δεύτερες σκέψεις για το έργο με δεδομένη την οικονομική κρίση; Το ερώτημα είναι διπλό: τόσο σε σχέση με την κάμψη της ζήτησης για φυσικό αέριο στην ΕΕ όσο και σε σχέση με την ελληνική οικονομική κρίση.Σύμφωνα με την πρόσφατη πρόβλεψη της IEA, οι παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου ανά τον κόσμο δείχνουν ήδη σημάδια ανάκαμψης και αυτή η ανάκαμψη θα βελτιώσει ακόμη πιο πολύ τη μεσοπρόθεσμη ζήτηση. Επίσης σημειώνουν ότι απαιτούνται έγκαιρες και επαρκείς επενδύσεις προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες στο μέλλον. O TAP θα χρηματοδοτηθεί με project finance και έχει εύρωστους μετόχους με μεγάλη πιστοληπτική ικανότητα που υποστηρίζουν μια ισχυρή και συμπαγή επιχειρηματική επένδυση. Πιστεύουμε ότι παρά την τρέχουσα κατάσταση στην αγορά, ο TAP είναι μια εμπορικά βιώσιμη επιλογή για τον «Νότιο

Διάδρομο Αερίου». Σε σχέση με την ελληνική οικονομική κρίση, πιστεύουμε ότι ο TAP καθώς αποτελεί ένα ιδιωτικά χρηματοδοτούμενο project που δεν αναζητά κρατική υποστήριξη ή χρηματοδότηση, αποτελεί μια σημαντική άμεση ξένη επένδυση για την Ελλάδα που είναι βέβαιο ότι θα αξιοποιήσει σε μεγάλο βαθμό Έλληνες εργολάβους, προμηθευτές και εργασιακό δυναμικό. Εν ολίγοις, ο TAP μπορεί να υποστηρίξει τις οικονομικές ανάγκες της Ελλάδας και την επιθυμία της για ανάπτυξη υποδομών αερίου μεγάλης κλίμακας στη χώρα και, ταυτόχρονα, να διασφαλίσει ότι η Ελλάδα θα γίνει μια ενεργειακή «λεωφόρος» και «κόμβος» στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Ποια είναι τα οφέλη που θα αποκομίσει η Ελλάδα ως χώρα διέλευσης του TAP; O TAP θα αποτελέσει μια μεγάλη ιδιωτική ενεργειακή επένδυση ενεργειακής υποδομής στην Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση πρόσφατα καθιέρωσε νομοθεσία που «ανοίγει» την αγορά αερίου, γεγονός που αυξάνει την ανταγωνιστικότητα. O TAP θα υποστηρίξει και θα ενισχύσει την επιχειρηματική εμπιστοσύνη στη χώρα, θα προωθήσει τις ξένες επενδύσεις και τις εγχώριες επιχειρήσεις μέσω των συμβάσεων που θα υπογραφούν για το έργο και θα βοηθήσει στη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης στη χώρα.

22

06ΔΕΠΑ: ΤΙ ΚΡΥΒΕΙ O «ΚΑΥΤOΣ» ΦΑΚΕΛOΣ ΤΗΣ ΑΠOΚΡΑΤΙΚOΠOΙΗΣΗΣΠροχωρά μέσα στο 2011 η διαδικασία εξεύρεσης στρατηγικού επενδυτή για τη ΔΕΠΑ, με πρώτο βήμα την αποτίμηση του δικαιώματος της ΔΕΗ για την εξαγορά του 30% της εταιρείας. Oι τελικές αποφάσεις ωστόσο είναι πολύ πιθανόν να συναρτηθούν και από την έκβαση των συζητήσεων με την Τρόικα για το μοντέλο διαχωρισμού ΔΕΠΑ - ΔΕΣΦΑ στη βάση των επιλογών του «τρίτου ενεργειακού πακέτου».

Φυσικό αέριοΤου Χάρη Φλουδόπουλου

23Για τον ΔΕΣΦΑ η εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού (εκεί όπου δίνεται το σαφές στίγμα των κυβερνητικών προθέσεων για το μέλλον της ΔΕΠΑ) επαναλαμβάνει την παλαιότερη κυβερνητική δέσμευση, ότι οι αγωγοί και τα πάγια θα παραμείνουν στο Δημόσιο καθώς είναι στρατηγικού χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, η εισηγητική αναφέρει πως «η κυβέρνηση θα διαχειριστεί τη συμμετοχή του Δημοσίου στις δύο εταιρείες στο πλαίσιο της πολιτικής δέσμευσης για τον έλεγχο των δικτύων διανομής». Παράλληλα γίνεται σαφές πως η διαδικασία εξεύρεσης στρατηγικού επενδυτή για τη ΔΕΠΑ (στο τμήμα της εμπορίας) θα προχωρήσει εντός του 2011, με πρώτο βήμα την αποτίμηση του δικαιώματος προαίρεσης της ΔΕΗ για την απόκτηση ποσοστού 30%. «Η αξιοποίηση της συμμετοχής του Δημοσίου στις εταιρείες αυτές θα λάβει χώρα εντός του 2011, η οποία περιλαμβάνει σε πρώτο στάδιο τη μελέτη της βέλτιστης εταιρικής δομής, καθώς και την αποτίμηση του δικαιώματος προαίρεσης της ΔΕΗ για το 30% της συμμετοχής του Δημοσίου στις εταιρείες», αναφέρεται σε άλλο σημείο.Το εναρκτήριο λάκτισμα λοιπόν για τη διαδικασία αποκρατικοποίησης της ΔΕΠΑ θα δοθεί με την αποτίμηση της option της ΔΕΗ, θέμα με το οποίο ασχολούνται οι σύμβουλοι που ορίστηκαν από την κυβέρνηση. Η ΔΕΗ κατέχει δικαίωμα προαίρεσης για το 30% των μετοχών της ΔΕΠΑ, option που στο παρελθόν η εταιρεία είχε δηλώσει την πρόθεσή της να ασκήσει. Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση πιθανόν να εγείρει θέματα ανταγωνισμού εξαιτίας της σχέσης προμηθευτή και πελάτη, αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι το Δημόσιο διατηρεί πλειοψηφικό πακέτο και ελέγχει τη διοίκηση της ΔΕΗ. Εκτός όμως από την option της ΔΕΗ υπάρχουν και άλλα ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις

σε σχέση με το μέλλον της ΔΕΠΑ: -Το ιδιοκτησιακό καθεστώς: η ΔΕΠΑ ανήκει κατά 65% στο Δημόσιο και 35% στα Ελληνικά Πετρέλαια. -Τον Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) που είναι 100% θυγατρική της ΔΕΠΑ. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς του ΔΕΣΦΑ εξετάζεται επίσης υπό το πρίσμα της διασφάλισης ίσων όρων ανταγωνισμού στους εμπόρους φυσικού αερίου που θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ελληνικό δίκτυο.

Στην κοινοπραξία των χρηματοοικονομικών συμβούλων, σύμφωνα με πληροφορίες, μετέχουν οι Rothschild, UBS και Alpha Bank.

Επενδυτικό ενδιαφέρονΑυτήν τη στιγμή ο φάκελος ΔΕΠΑ βρίσκεται στη γενική γραμματεία αποκρατικοποιήσεων ενώ η κυβέρνηση έχει θέσει μια συγκεκριμένη σειρά δεσμεύσεων που ισχύουν και αφορούν τη διατήρηση του δημόσιου ελέγχου στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) που ανήκει στον ΔΕΣΦΑ. Oι τελικές αποφάσεις ωστόσο είναι πολύ πιθανόν να συναρτηθούν και από την έκβαση των συζητήσεων με την Τρόικα για το

μοντέλο διαχωρισμού ΔΕΠΑ - ΔΕΣΦΑ στη βάση των επιλογών του «τρίτου ενεργειακού πακέτου» - οι συζητήσεις δεν αφορούν μόνο τον ηλεκτρισμό και τη ΔΕΗ αλλά και το φυσικό αέριο.Με δεδομένα τα ανοιχτά μέτωπα, ο διαγωνισμός για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ εκτιμάται ότι θα διαρκέσει στην καλύτερη των περιπτώσεων τουλάχιστον 18 μήνες. Ήδη το ενδιαφέρον του δεν έχει κρύψει εν όψει της διαδικασίας ο Όμιλος των Ελληνικών Πετρελαίων που ελέγχει το 35% της ΔEΠA με δικαίωμα veto σε στρατηγικές αποφάσεις για την εταιρεία και για τον βασικό προμηθευτή σε αέριο της ΔEΠA. Επίσης, η ρωσική Gazprom διατηρεί «ζεστό» το ενδιαφέρον της και εκτιμάται ότι θα ενδιαφερθεί για τη ΔΕΠΑ αυτόνομα είτε μέσω της εταιρείας Προμηθέας Gaz.Ενδιαφέρον αναμένεται και από άλλους ξένους επενδυτές που είτε βρίσκονται ήδη στην ελληνική αγορά και επιθυμούν να ενισχύσουν περαιτέρω τη θέση τους, είτε θα επιδιώξουν για πρώτη φορά είσοδο επιδεικνύοντας ενδιαφέρον για τη διαδικασία. Ήδη στην ελληνική αγορά παρουσία διαθέτουν η ιταλική ENI, η Gaz de France που έχει εισέλθει στην ελληνική αγορά ηλεκτρισμού μέσω της εταιρείας Τέρνα και η Edison, η οποία αποτελεί τον συνεταίρο της ΔEΠA στον υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου Eλλάδας - Iταλίας και των EΛΠE στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

ΕΠΑ ΑττικήςΕκτός όμως από τη ΔΕΠΑ, πολύ νωρίτερα, είναι πιθανόν να υπάρξει εξέλιξη σε σχέση με τον στρατηγικό επενδυτή για την ΕΠΑ Αττικής, μέσω της διαδικασίας που βρίσκεται σε εξέλιξη από τον σύμβουλο (Deutsche Bank). Η διαδικασία έχει αναδείξει έξι εταιρείες, τρεις ελληνικές και τρεις ξένες, από τις οποίες θα επιλεγεί ο νέος μέτοχος, σε πρώτη φάση του

Στη short list της Deutsche Bank για την εξεύρεση στρατηγικού επενδυτή για την ΕΠΑ Αττικής περιλαμβάνονται οι εταιρείες ΕΝΙ (ιταλική), Μ+Μ (Μυτιληναίος - Βαρδινογιάννης), Ελλάκτωρ, Προμηθέας Gaz (ρωσική Gazprom, όμιλος Κοπελούζου), Milos Fund- Apax Partners (αμερικανική) και Golden Gas (γερμανική)

24

O ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB και οι λοιπές διασυνδέσεις

Μεγάλη επιτυχία αποτελεί η υπογραφή της συμφωνίας για τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB μεταξύ της ΔΕΠΑ και της βουλγαρικής BEH της. O αγωγός έχει χαρακτηριστεί και ως «μικρός Nabucco» και εντάσσεται στο πλαίσιο της νέας κινητικότητας που παρατηρείται γύρω από τους αγωγούς αερίου, εν όψει και της απόφασης των Αζέρων στο πρώτο τρίμηνο του 2011 για τη διάθεση του κοιτάσματος Shah Deniz 2.Την ίδια στιγμή, στο παρασκήνιο συντελούνται σημαντικές διεργασίες και ζυμώσεις. Αυτό τουλάχιστον φάνηκε πρόσφατα όταν αποκαλύφτηκε ότι βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο οι επαφές των εκπροσώπων του ελληνοϊταλικού αγωγού ITGI με τον αγωγό Nabucco, προκειμένου ο μεγάλος ανταγωνιστικός αγωγός του ρωσικού South Stream να τροφοδοτείται συμπληρωματικά με υγροποιημένο αέριο από τερματικό σταθμό στην περιοχή της Καβάλας. Η αποκάλυψη έγινε από τον πρόεδρο της ΔΕΠΑ Χ. Σαχίνη στο πλαίσιο ενεργειακού συνεδρίου, όπου και αναφέρθηκε ότι έχουν υπάρξει καταρχήν επαφές στις οποίες διαμηνύθηκε από την πλευρά του ITGI ότι ο συγκεκριμένος αγωγός είναι πιο προωθημένος, οικονομικά συμφέρων και άμεσα υλοποιήσιμος εφόσον εξασφαλιστεί το απαραίτητο αέριο από τη δεύτερη φάση ανάπτυξης του κοιτάσματος Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν. Το αζερικό αέριο επαρκεί για τον αγωγό των ΔΕΠΑ - Edison - Botas, όχι όμως και

για τον μεγάλο αγωγό Nabucco. Και ερχόμαστε στην «ταμπακιέρα» των επαφών. Σύμφωνα λοιπόν με τον κ. Σαχίνη, οι μέτοχοι του ITGI, και ειδικά η ΔΕΠΑ, έχουν προτείνει για τον αγωγό Nabucco, εφόσον εξασφαλιστεί το αέριο του Τουρκμενιστάν και προχωρήσει η επενδυτική απόφαση για την υλοποίησή του, τότε να προχωρήσει η δημιουργία νέου τερματικού σταθμού LNG στην Καβάλα, προκειμένου ο Nabucco να αποκτήσει πρόσβαση και σε υγροποιημένο φυσικό αέριο. Παράλληλα, η προοπτική δημιουργίας LNG terminal στην Καβάλα συνδέεται με τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB αλλά

και με μιαν άλλη διασύνδεση που έχει προταθεί. Συγκεκριμένα, η ΔΕΠΑ έχει πραγματοποιήσει επαφές με την αλβανική πλευρά προκειμένου να προχωρήσει ελληνοαλβανική διασύνδεση φυσικού αερίου. Φυσικά ανάλογη διασύνδεση σχεδιάζεται και από τον αγωγό TAP των Statoil, Eon & EGL, οι οποίες επίσης βρίσκονται σε συζητήσεις με τη ΔΕΠΑ και την Edison για πιθανή συνεργασία. Όπως γίνεται αντιληπτό, πρόκειται για μια άκρως ρευστή κατάσταση γύρω από τους αγωγούς που σχεδιάζονται στο πλαίσιο του «Νότιου Διαδρόμου», που πρόσφατα χαρακτηρίστηκε έργο προτεραιότητας από την ΕΕ. Και σε αυτές τις συζητήσεις καταλυτικό ρόλο θα παίξει η απόφαση των Αζέρων για το πού θα πουλήσουν το αέριό τους, απόφαση που, όπως προαναφέρθηκε, αναμένεται στο πρώτο τρίμηνο του 2011.

Oι μέτοχοι του ITGI, και ειδικά η ΔΕΠΑ, έχουν προτείνει για τον αγωγό Nabucco, εφόσον εξασφαλιστεί το αέριο του Τουρκμενιστάν και προχωρήσει η επενδυτική απόφαση για την υλοποίησή του, τότε να προχωρήσει η δημιουργία νέου τερματικού σταθμού LNG στην Καβάλα, προκειμένου ο Nabucco να αποκτήσει πρόσβαση και σε υγροποιημένο φυσικό αέριο

25

25% και σε δεύτερη του 24% της ΕΠΑ Αττικής, ώστε να καταστεί μάνατζερ της εταιρείας.

Oι υποψήφιοι επενδυτέςΣτη short list της Deutsche Bank, η οποία ενεργεί για λογαριασμό της ΑΤΕ Bank, περιλαμβάνονται οι εταιρείες ΕΝΙ (ιταλική), Μ+Μ (Μυτιληναίος - Βαρδινογιάννης), Ελλάκτωρ, Προμηθέας Gaz (ρωσική Gazprom, όμιλος Κοπελούζου), Milos Fund - Apax Partners (αμερικανική) και Golden Gas (γερμανική). Εκτός επιλογής έμειναν ο Όμιλος των Ελληνικών Πετρελαίων, η ισπανική Gaz Natural και η κατασκευαστική Intrakat.Η διαδικασία προβλέπει την πρόσκληση των εταιρειών που επελέγησαν για την κατάθεση δεσμευτικής προσφοράς για την εξαγορά του ποσοστού της αμερικανικής Duke Energy στην ΕΠΑ Αττικής. Oι μετοχές αυτές βρίσκονται στη δικαιοδοσία της Αγροτικής Τράπεζας έναντι δανείου ύψους περίπου 62 εκατομμυρίων ευρώ, που είχε λάβει η επίσης αμερικανική Cinergy προκειμένου να συμμετάσχει στον διαγωνισμό του ελληνικού Δημοσίου για την επιλογή στρατηγικού επενδυτή στην ΕΠΑ Αττικής. Η αμερικανική εταιρεία πριν από μία τριετία εξαγοράστηκε από την Duke Energy, η οποία έπαψε να εξυπηρετεί το δάνειο καθώς δεν ενδιαφερόταν να παραμείνει στην Ελλάδα.Έτσι η ΑΤΕ, η οποία έχει ενεχυριασμένες τις μετοχές της ΕΠΑ έναντι του δανείου του οποίου το ανεξόφλητο υπόλοιπο

ανέρχεται σε περίπου 51 εκατομμύρια, υποχρεώνεται να βρει αγοραστές για το 25% της ΕΠΑ Αττικής.Ωστόσο θεωρείται δεδομένο ότι και ο δεύτερος επενδυτής στην ΕΠΑ Αττικής, δηλαδή η Shell, ενδιαφέρεται να αποχωρήσει από την εταιρεία διανομής αερίου, οπότε όποιος

καταθέσει την καλύτερη προσφορά για το μερίδιο της Duke προαλείφεται και ως αγοραστής του υπόλοιπου ποσοστού που κατέχει η Shell.Όπως σημειώνουν παράγοντες της αγοράς, το ενδιαφέρον των περισσότερων εταιρειών που

συμμετέχουν στη διαδικασία εκκινείται από το ότι η απόκτηση του ελέγχου της ΕΠΑ προσφέρει σημαντικές συνέργειες και, άρα, οικονομίες κλίμακας. Για παράδειγμα, η ιταλική ΕΝΙ μέσω θυγατρικών της ελέγχει τις ΕΠΑ Θεσσαλονίκης και Θεσσαλίας. Έτσι με τον έλεγχο και της τρίτης και μεγαλύτερης ΕΠΑ, της ΕΠΑ Αττικής, θα είναι ενιαίες οι προμήθειες φυσικού αερίου, ενώ θα ενοποιηθούν και οι υπηρεσίες υποστήριξης. Από την πλευρά της η Μ+Μ, νεοσύστατη εταιρεία των Oμίλων Μυτιληναίου και Βαρδινογιάννη, αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα στην προμήθεια φυσικού αερίου, ενώ από τους επικεφαλής της έχει δηλωθεί η πρόθεση να επεκταθούν και στη λιανική πώληση ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, με τον έλεγχο και της ΕΠΑ θα μπορεί να διαθέτει φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό σε ένα μεγάλο πελατολόγιο με ενιαίους λογαριασμούς, δηλαδή θα μετατραπεί σε εταιρεία multi utility, κατά το πρότυπο πολλών ευρωπαϊκών εταιρειών.Να σημειωθεί ότι η ΕΠΑ Αττικής θα έχει το μονοπώλιο διάθεσης αερίου στο λεκανοπέδιο για περίπου 20 χρόνια ακόμη, ενώ στο δίκτυό της έχει αναπτυχθεί και δίκτυο οπτικών ινών, η αξιοποίηση του οποίου για τηλεπικοινωνίες και μεταφορά εικόνας ή δεδομένων προσφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία.

Από την πλευρά της η Μ+Μ, νεοσύστατη εταιρεία των Oμίλων Μυτιληναίου και Βαρδινογιάννη, αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα στην προμήθεια φυσικού αερίου, ενώ από τους επικεφαλής της έχει δηλωθεί η πρόθεση να επεκταθούν και στη λιανική πώληση ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, με τον έλεγχο και της ΕΠΑ θα μπορoύσε να διαθέτει φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό σε ένα μεγάλο πελατολόγιο με ενιαίους λογαριασμούς

26

07ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΙΓΑΙOΥ: ΣΤOΧΕΥΕΙ ΣΕ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙOΗ πρώτη ελληνική ενεργειακή εταιρεία που θα διαβεί διεθνή χρηματιστηριακή αγορά φιλοδοξεί να είναι η Ενεργειακή Αιγαίου, η οποία έχει ήδη δρομολογήσει την είσοδό της στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου ή του Τορόντο. Η εταιρεία δραστηριοποιείται στην Ελλάδα (λεκάνη Καβάλας - Πρίνου), στην Αίγυπτο, ενώ βρίσκεται σε επαφές και εξετάζει την απόκτηση δικαιωμάτων στο Μαρόκο.

Πετρέλαιο

27Η Ενεργειακή Αιγαίου, η μοναδική αμιγώς upstream ελληνική πετρελαϊκή εταιρεία, έχει ήδη ξεκινήσει τις σχετικές προετοιμασίες, ενώ οι οριστικές αποφάσεις και η δρομολόγηση της δημόσιας προσφοράς μετοχών θα δρομολογηθεί στο πρώτο τρίμηνο του 2011. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις στις 18 Oκτωβρίου, η εταιρεία απέκτησε τη διεθνή ονομασία Energean, η οποία και θα χρησιμοποιηθεί για το listing σε αγορά του εξωτερικού. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι σύμβουλοι της Energean έχουν προτείνει και την εναλλακτική του ελληνικού Χρηματιστηρίου, καθώς η εταιρεία αποτελεί ένα αμιγώς ελληνικό «story», το οποίο όμως αντιμετωπίζεται πολύ επιφυλακτικά εξαιτίας των ιδιαίτερων ελληνικών συνθηκών. Το ύψος της Initial Public Offer αναμένεται να καθοριστεί από μια σειρά εξελίξεις που βρίσκονται προ των πυλών για την εταιρεία, η οποία ήδη δραστηριοποιείται στην Ελλάδα (λεκάνη Καβάλας - Πρίνου), στην Αίγυπτο, ενώ βρίσκεται σε επαφές και εξετάζει την απόκτηση δικαιωμάτων στο Μαρόκο.Σύμφωνα με τους επικεφαλής της Energean, η εταιρεία θα αναζητήσει κεφάλαια από τις αγορές προκειμένου να χρηματοδοτήσει την επέκταση του επενδυτικού της προγράμματος, το οποίο θα βασίζεται στη φιλοσοφία του «διπλού χτυπήματος»: για κάθε παραχώρηση χαμηλού ρίσκου και διασφαλισμένης απόδοσης η Energean θα κινείται ταυτόχρονα για την απόκτηση δικαιωμάτων σε ανεξερεύνητες περιοχές, όπου κάποια πιθανή ανακάλυψη θα δώσει νέα ώθηση στις προοπτικές της εταιρείας.

Αίγυπτος Ήδη η πολιτική αυτή εφαρμόζεται στις δύο παραχωρήσεις που έχει η Energean στην Αίγυπτο, στo East Mega Wish και στο West Com Ombo.

Η πρώτη υπεράκτια παραχώρηση έχει μεγάλες πιθανότητες για την εύρεση παραγωγικού κοιτάσματος, καθώς περιστοιχίζεται στην ευρύτερη περιοχή από ενεργές εκμεταλλεύσεις. Συνεπάγεται ωστόσο και μεγάλο επενδυτικό κόστος, καθώς για να μπει σε παραγωγή το πιθανό κοίτασμα θα απαιτηθούν 15 εκατ. δολάρια. Η δεύτερη χερσαία παραχώρηση, με μικρότερο κόστος (6 εκατ. δολάρια), αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για την Energean, καθώς καλείται να εντοπίσει σε μια έκταση 31.520 km² τους ερευνητικούς της στόχους με υψηλό ρίσκο αλλά και μεγαλύτερες αποδόσεις.

Μαρόκο Η ίδια στρατηγική ανάπτυξης θα ακολουθηθεί και στο Μαρόκο, ενώ εκτός από τις διεθνείς δραστηριότητες η εταιρεία βρίσκεται εν αναμονή των εξελίξεων με τη σύσταση του φορέα που θα κάνει διαγωνισμούς παραχωρήσεων για την Ελλάδα. Η εταιρεία δεν κρύβει το ενδιαφέρον της και, για παράδειγμα, δηλώνει έτοιμη να προχωρήσει στην εκμετάλλευση του κοιτάσματος του Κατάκολου. Μάλιστα, η Energean εκτιμά ότι δεν θα χρειαστεί η εγκατάσταση υπεράκτιας εξέδρας που στο παρελθόν είχε προκαλέσει τοπικές αντιδράσεις εξαιτίας των πιθανών επιπτώσεων στον τουρισμό της περιοχής. Η εξέλιξη της τεχνολογίας επιτρέπει την πραγματοποίηση οριζόντιας

γεώτρησης από τη στεριά, σε μήκος αρκετών χιλιομέτρων (ανάλογη και πιο σύνθετη υποθαλάσσια γεώτρηση μήκους 5 χιλιομέτρων έγινε στο κοίτασμα «Ε»). Η συγκεκριμένη γεώτρηση εξασφαλίζει απόλυτη περιβαλλοντική ασφάλεια και μηδενική οπτική όχληση, αν και ανεβάζει το κόστος παραγωγής. Σε κάθε περίπτωση, εφόσον τηρηθούν οι κυβερνητικές δεσμεύσεις για επίσπευση των νέων διαγωνισμών παραχώρησης εντός του ελλαδικού χώρου, η Energean δηλώνει παρούσα.

Το πρόγραμμα «Prinos 5000»Ιστορική μέρα ήταν για την εταιρεία η 4η Δεκεμβρίου, καθώς στην Καβάλα πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του προγράμματος γεωτρήσεων και βελτιστοποίησης της παραγωγής στις περιοχές εκμετάλλευσης του Πρίνου, «Prinos 5000». Στο πλαίσιο του σχεδίου «Prinos 5000» προβλέπεται η πραγματοποίηση γεώτρησης «PA35» από την υφιστάμενη «Πλατφόρμα Α», η οποία αναμένεται να διαρκέσει έως 35 ημέρες, ενώ στη συνέχεια το GSP Saturn θα χρησιμοποιηθεί για παρεμβάσεις στο κοίτασμα «Ε» με στόχο την αύξηση της συνολικής παραγωγής της εταιρείας. Συνολικά θα γίνουν 4 εσωτερικές γεωτρήσεις με σκοπό την αύξηση της παραγωγής στα 5 χιλιάδες βαρέλια ημερησίως, ενώ το ίδιο γεωτρύπανο θα κάνει διάτρηση της δεύτερης γεώτρησης στο κοίτασμα «Ε». Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν από τον υφυπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής Γιάννη Μανιάτη, ο οποίος αναφέρθηκε στο γεγονός ότι αυτό είναι το τρίτο γεωτρύπανο στην Καβάλα σε διάστημα δύο ετών από την έναρξη του επενδυτικού πλάνου της Ενεργειακής Αιγαίου. O πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος της Ενεργειακής Αιγαίου Μαθιός

Συνολικά θα γίνουν 4 εσωτερικές γεωτρήσεις με σκοπό την αύξηση της παραγωγής στα 5 χιλιάδες βαρέλια ημερησίως, ενώ το ίδιο γεωτρύπανο θα κάνει διάτρηση της δεύτερης γεώτρησης στο κοίτασμα «Ε»

O διευθύνων σύμβουλος της Energean Μαθιός Ρήγας

28

Ρήγας παρουσίασε το επενδυτικό πρόγραμμα της εταιρείας, δηλώνοντας ότι οι επενδύσεις συνεχίζονται παρά τις αντίξοες οικονομικές, κοινωνικές και επιχειρηματικές συνθήκες, και είναι αναγκαίο οι επενδύσεις αυτές να πιάσουν τόπο ώστε να διασφαλιστούν οι 300 θέσεις εργασίας στην Καβάλα. Πάντως, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της Καβάλας Όιλ θα διασφαλιστεί, όπως τόνισαν τόσο η διοίκηση της εταιρείας όσο και οι εργαζόμενοι, μέσω της επένδυσης για τη μετατροπή τού υπό εξάντληση κοιτάσματος φυσικού αερίου της νότιας Καβάλας σε εγκατάσταση αποθήκης αερίου. Τέλος, σχεδιάζονται και άλλες επενδύσεις όπως εισπίεση διοξειδίου του άνθρακα, η οποία θα αυξήσει κατά 10% τα απολήψιμα αποθέματα πετρελαίου.

Oι έρευνες κοστίζουν…Την ίδια στιγμή πάντως που ορισμένοι μιλούν για δισεκατομμύρια βαρέλια και μετατρέπουν την Ελλάδα σε... Σαουδική Αραβία, οι άνθρωποι της Ενεργειακής Αιγαίου που δίνουν μάχη για να κρατήσουν σε παραγωγή τον Πρίνο, προσγειώνουν τη συζήτηση σε ρεαλιστική βάση. Πόσο κοστίζει στην Ενεργειακή η συγκεκριμένη προσπάθεια; Το ρουμανικό γεωτρύπανο Saturn για κάθε ημέρα που παραμένει στον Πρίνο κοστίζει 85 χιλιάδες δολάρια, ενώ το συνολικό ύψος της επένδυσης της Energean για την αύξηση της παραγωγής

Προβλέψεις παραγωγής

Υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου

Περιοχές έρευνας και εκμετάλλευσης

29

του Πρίνου φτάνει τα 20 εκατ. ευρώ.Πώς όμως μπορεί να φτάσει κανείς στην παραγωγή και τι ρίσκα κρύβονται πίσω από τέτοιες επενδύσεις; Όπως τόνισε στην ομιλία του στο πλαίσιο των εγκαινίων της γεώτρησης ο διευθύνων σύμβουλος της Energean Μαθιός Ρήγας, εάν δεν γίνουν εξερευνητικές γεωτρήσεις, δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι υπάρχει πετρέλαιο. Επομένως όλη η κουβέντα που γίνεται για τα πιθανά αποθέματα πετρελαίου που διαθέτει η χώρα, εάν δεν γίνουν σοβαρές επενδύσεις και γεωτρήσεις, δεν έχει αντικείμενο.

Εντοπισμός πετρελαίου Η διαδικασία εντοπισμού του πετρελαίου είναι συγκεκριμένη και προϋποθέτει κεφάλαια, τεχνογνωσία και ανάληψη υψηλού επιχειρηματικού ρίσκου. Η διαδικασία ξεκινά με τις σεισμικές έρευνες που μπορεί να οδηγήσουν στο πού πιθανολογείται ότι μπορεί να υπάρχουν στο υπέδαφος κοιλότητες-παγίδες συγκέντρωσης πετρελαίου. Ενδεικτικά, όπως ανέφερε ο κ. Ρήγας, μια τέτοια σεισμική έρευνα για τον Κόλπο της Καβάλας στοιχίζει 10 εκατ. δολάρια.Από εκεί και πέρα αρχίζει η ερμηνεία των δεδομένων της έρευνας, η οποία από μόνη της αποτελεί μια ξεχωριστή διαδικασία που απαιτεί υψηλή τεχνογνωσία, εξειδίκευση και εμπειρία. Και αυτό γιατί από την απεικόνιση της έρευνας οι γεωλόγοι καλούνται να

εντοπίσουν συγκεκριμένες περιοχές στις οποίες να δικαιολογείται η ανάληψη του ρίσκου για το κόστος μιας εξερευνητικής γεώτρησης.

Γεωτρύπανα και κόστοςΠόσο κοστίζουν οι γεωτρήσεις; Σύμφωνα με τα νούμερα που ανέφερε ο κ. Ρήγας, ένα γεωτρύπανο για μια στεριανή γεώτρηση κοστίζει 15 χιλιάδες δολάρια την ημέρα, για μια θαλάσσια σε μικρό βάθος, όπως στον Πρίνο, 85 χιλιάδες, ενώ για τα βαθιά νερά (όπως, για παράδειγμα, η συζήτηση που γίνεται για τη νότια Κρήτη) τα γεωτρύπανα κοστίζουν 300 - 400 χιλιάδες δολάρια την ημέρα. Και ποιο είναι, τέλος, το ποσοστό επιτυχίας των γεωτρήσεων; Μόλις 10%, αφού για καθεμία πετυχημένη γεώτρηση παγκοσμίως έχουν προηγηθεί άλλες 9 που έχουν αποτύχει, τόνισε ο κ. Ρήγας.Εμείς κάνουμε γεωτρήσεις και θέλουμε το Saturn που φέραμε στην Ελλάδα να παραμείνει όσο το δυνατόν περισσότερο για να ενισχύσει το παραγωγικό και επενδυτικό πρόγραμμα της Energean, υπογράμμισε με έμφαση ο κ. Ρήγας.

30

08MOTOR OIL HELLAS: ΙΔOΥ OΙ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛOΓΕΣΝέα ώθηση στις πωλήσεις της Motor Oil έδωσαν οι… απεργίες για το ασφαλιστικό στη Γαλλία, που κράτησαν κλειστά ή προκάλεσαν προβλήματα στη λειτουργία 12 μεγάλων διυλιστηρίων της χώρας. Το γεγονός επισημαίνει και η τελευταία έκθεση της Bank of America - Merrill Lynch, η οποία αναφέρει ότι μαζί με τη Motor Oil Hellas, η φινλανδική Neste και η τουρκική Tupras, είναι οι μεγάλοι ωφελημένοι από τον απεργιακό πυρετό που «καθήλωσε» μεταξύ άλλων τρία διυλιστήρια της Total, δύο της Exxon Mobil και τρία της Petroplus.

Πετρέλαιο

31Oι τρεις όμιλοι διύλισης κλήθηκαν ειδικότερα να καλύψουν τις ελλείψεις που προέκυψαν στην ευρωπαϊκή αγορά η οποία είναι ούτως ή άλλως ελλειμματική σε σχέση με το diesel, πολλώ δε μάλλον με το αποθειωμένο diesel προδιαγραφών ΕΕ, το οποίο παράγει περιορισμένος αριθμός διυλιστηρίων. Μεταξύ αυτών και το υψηλής συνθετότητας διυλιστήριο των Αγίων Θεοδώρων, το οποίο δουλεύει σε πλήρη δυναμικότητα.Το γεγονός ότι η Motor Oil Hellas (MOH)κατάφερε να αποκομίσει οφέλη σε μια δύσκολη συγκυρία, κατά την οποία ευνοήθηκαν «παίκτες» της αγοράς διύλισης μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού, αποτελεί «δικαίωση» της στρατηγικής επιλογής της «ευέλικτης» εξωστρέφειας που ακολουθεί με συνέπεια ο όμιλος: ανάλογα με τη ζήτηση αλλά και τα δεδομένα, η ΜOΗ έχει τη δυνατότητα να επικεντρώνει την παραγωγή της στα προϊόντα και τις αγορές με τη μεγαλύτερη ζήτηση. Ένα ακόμη παράδειγμα ευελιξίας αποτελεί η πρόσφατη συνεργασία με την Petrochina, όπου και κατευθύνθηκε ένα μεγάλο κομμάτι των πωλήσεων της MOH το περασμένο τρίμηνο. Αν και δεν υπάρχει κάποια μακροχρόνια σύμβαση πώλησης με την κινεζική εταιρεία, έγιναν αξιοσημείωτες συναλλαγές, καθώς η Motor Oil εκμεταλλεύτηκε το γεγονός ότι η Petrochina είχε στην ευρύτερη περιοχή ναυλωμένα πλοία τα οποία είχαν πραγματοποιήσει παραδόσεις φορτίων spot. Έτσι, τα πλοία επέστρεψαν φορτωμένα με προϊόντα της MOΗ, γεγονός που μεταφράστηκε για τον ελληνικό όμιλο σε μερίδιο πωλήσεων της τάξης του 5 έως 6 %.

ΕξαγωγέςΚαι μπορεί στην περίπτωση των Κινέζων η συνεργασία να μη σηματοδοτεί -στην παρούσα φάση- κάποια ευρύτερη συμφωνία, ωστόσο αυτό δεν συμβαίνει

με άλλους πελάτες του κατεξοχήν εξαγωγικού διυλιστηρίου της Motor Oil Hellas. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε ότι το παραδοσιακό πελατολόγιο του ομίλου περιλαμβάνει χώρες της ανατολικής Μεσογείου όπως η Τουρκία, της Β. Αφρικής όπως η Λιβύη, του ευρωπαϊκού νότου όπως η Ιταλία, αλλά και γενικότερα χώρες της ΕΕ όπως η Γαλλία. Επίσης, η MOH έχει συμβάσεις με το υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ προμηθεύει με καύσιμα μέσω μιας μεγάλης σύμβασης τον αμερικανικό στόλο.Φέτος οι εξαγωγές της MOH αντιπροσωπεύουν το 55% των συνολικών πωλήσεων, ενώ, εάν προστεθούν και τα ναυτιλιακά καύσιμα που κυρίως αφορούν το εξωτερικό, τότε το ποσοστό ξεπερνά το 60% επί του συνόλου των πωλήσεων του ομίλου σε όγκο. Σε επίπεδο τζίρου, τα ποσοστά είναι ελαφρώς μειωμένα και οι εκτός Ελλάδος πωλήσεις αντιπροσωπεύουν το 52,14% του κύκλου εργασιών. Αξίζει να αναφερθεί ότι συγκριτικά με πέρυσι παρατηρείται αύξηση των εξαγωγών τόσο σε όγκο

(το 2009 αντιπροσώπευαν το 50% του συνόλου) όσο και σε τζίρο (το 2009 αντιστοιχούσαν στο 49% του συνόλου).Πρόκειται για στρατηγική επιλογή του ομίλου που ακολουθείται με συνέπεια από την ίδρυση της Motor Oil Hellas. O εξαγωγικός χαρακτήρας του διυλιστηρίου έχει βοηθήσει σημαντικά ώστε ο όμιλος να καταφέρνει να διατηρεί σε προ κρίσης επίπεδα τους όγκους των πωλήσεών του, παρά την κρίση που μαστίζει την εγχώρια αγορά καυσίμων. Πρόκειται για ένα business model «παντός καιρού», αναφέρουν χαρακτηριστικά πηγές της εταιρείας.

Oι επιπτώσεις Εμφανείς είναι πάντως στην αγορά διύλισης οι επιπτώσεις της γαλλικής απεργίας στην αγορά διύλισης, καθώς μέσα σε μία μόλις εβδομάδα τα περιθώρια αυξήθηκαν κατά 4%, στα 7,5 δολάρια το βαρέλι και διατηρούνται πάνω από το μέσο περιθώριο του προηγούμενου τριμήνου, στα 5,2 έως 5,4 δολάρια το βαρέλι. Αναλυτές εκτιμούν ότι τα περιθώρια θα κινηθούν

Oι επιπτώσεις της γαλλικής απεργίας στα διυλιστήρια

Εταιρεία Δυναμικότητα Κατάσταση (βαρέλια/ημερησίως)

Total 345.000 Αρχικά στάδια επαναλειτουργίας Exxon Mobil 233.000 Κλειστές οι περισσότερες μονάδες Total 230.000 Κλειστό Ineos 218.000 Σε κατάσταση αναμονής Total 157.000 Αρχικό στάδιο επανεκκίνησης Petroplus 142.000 Κλειστό ExxonMobil 119.000 Λειτουργία σε ελάχιστη δυναμικότητα Total 115.000 Κλειστό LyondellBasell 105.000 Μονάδες κλειστές Total 93.000 Κλειστό Petroplus 81.000 Κλειστό Petroplus 68.000 Ανακοινώθηκε κλείσιμο

32πτωτικά, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει αποκλιμάκωση των κινητοποιήσεων. Πάντως για τον Νοέμβριο θεωρείται ως πιο πιθανή εξέλιξη οι τιμές να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα, ενώ στη συνέχεια, τον Δεκέμβριο, εκτιμάται ότι οι τιμές θα πιεστούν καθώς λήγουν και κάποιες ετήσιες συντηρήσεις μονάδων που συνέπεσαν με τις απεργίες. Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, στην περιοχή της Μεσογείου, το ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό για προϊόντα όπως η βενζίνη, η νάφθα και η κηροζίνη. Αντίθετα, ελλείψεις αναμένεται να συνεχίσουν να υπάρχουν στο ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης για το diesel.

Επενδύσεις στο δίκτυο της ShellΕπενδύσεις για την αναβάθμιση των πρατηρίων του δικτύου, την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες και την είσοδο στην αγορά των ναυτιλιακών καυσίμων, υλοποιεί η Shell που ως Coral έχει περάσει πλέον στον έλεγχο της MOΗ. Η ενσωμάτωση της εταιρείας στη Motor Oil προχωρά ιδανικά, με τον ελληνικό όμιλο να επενδύει «στρατηγικά» στην επέκτασή του στον χώρο της λιανικής και στις πρόσθετες ωφέλειες που δημιουργούνται για το διυλιστήριο των Αγ. Θεοδώρων. Για τη MOΗ η απόκτηση της Shell δημιουργεί συνέργειες τόσο σε επίπεδο εγκαταστάσεων (αποθήκες σε Πέραμα, Θεσσαλονίκη, Αμφιλοχία) και δικτύου, όσο και σε επίπεδο στελεχιακού δυναμικού, διαδικασίας λήψης αποφάσεων και ευελιξίας.Μπορεί η εξαγορά να πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία η αγορά βιώνει πρωτοφανή κρίση, ωστόσο η Shell, ή Coral, παρουσιάζει αύξηση στο μερίδιο αγοράς της, το οποίο βρίσκεται πάνω από το 15%, ενώ οι πωλήσεις της παρουσιάζουν μονοψήφια πτώση

έναντι ποσοστών μείωσης 12 έως 15% που έχουν καταγραφεί μέχρι τον Αύγουστο στην αγορά. Την ίδια στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη επενδυτικό πρόγραμμα αναβάθμισης των πρατηρίων της εταιρείας και ήδη μέχρι σήμερα έχουν αναβαθμιστεί 116 πρατήρια επί συνόλου 700, ενώ στο προσεχές διάστημα θα έχει ολοκληρωθεί το «λίφτινγκ» σε ολόκληρο το δίκτυο. Παράλληλα ξεκινά πρόγραμμα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε στέγες πρατηρίων, αρχικά σε 10 ιδιολειτουργούμενα με προοπτική ο αριθμός να αυξηθεί.

Δακτύλιοι… ασφάλειαςΈνα «όπλο» κατά της λαθρεμπορίας, που δίνει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να αισθάνονται ασφαλείς για το πετρέλαιο που προμηθεύονται, δίνει στους πελάτες της η Shell. Πρόκειται για το «δαχτυλίδι» που εφαρμόζεται σε κάθε τύπο δεξαμενής πετρελαίου κίνησης ή θέρμανσης, στα σπίτια ή στις πολυκατοικίες, εμπεριέχει τα στοιχεία τιμολόγησης του κάθε κατόχου και επιτρέπει τη

Ισοζύγιο προσφοράς από διυλιστήρια2000-2025

Για τη Motor Oil η απόκτηση της Shell δημιουργεί συνέργειες τόσο σε επίπεδο εγκαταστάσεων (αποθήκες σε Πέραμα, Θεσσαλονίκη, Αμφιλοχία) και δικτύου, όσο και σε επίπεδο στελεχιακού δυναμικού, διαδικασίας λήψης αποφάσεων και ευελιξίας. Μπορεί η εξαγορά να πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο κρίσης, ωστόσο η Shell, ή Coral, παρουσιάζει αύξηση στο μερίδιο αγοράς της

33ροή καυσίμου μόνο με την αναγνώριση της παραγγελίας του πελάτη από τον δακτύλιο. Όταν απομακρυνθεί το ακροσωλήνιο από το στόμιο της δεξαμενής, τότε το smart ring σταματά αυτόματα τη ροή του καυσίμου, ενώ στο βυτίο υπάρχει ηλεκτρονικός υπολογιστής και εκτυπωτής, οι οποίοι συνδέονται με το σύστημα του δακτυλίου και καταμετρούν την ποσότητα μέσω της αντλίας πετρελαίου. Με το που ολοκληρώνεται η ροή του καυσίμου εκδίδεται αυτόματα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, το παραστατικό, γεγονός που σημαίνει ότι αποφεύγονται τυχόν λάθη και μειώνεται ο χρόνος παράδοσης.

Το άγνωστο παρασκήνιο Πρόσφατα η Royal Dutch Shell ανακοίνωσε την πρόθεσή της να πουλήσει τις δραστηριότητές της στο downstream σε Φινλανδία και Σουηδία. Νωρίτερα, τον Απρίλιο, είχε ανακοινώσει ότι σκοπεύει να αναθεωρήσει την παρουσία της σε 21 αφρικανικές χώρες, ενώ ανάλογες κινήσεις έχουν γίνει και σε άλλες περιοχές και χώρες της Ευρώπης. Πρόκειται για μερικές μόνον από τις κινήσεις που ακολούθησαν την αποχώρηση της μητρικής Shell από την ελληνική αγορά, που εντάσσονται στο πλαίσιο της στρατηγικής απόφασης της πολυεθνικής να επικεντρωθεί στις δραστηριότητες upstream.Πέρα όμως από τη βασική στρατηγική απόφαση, ρόλο για τις επιλογές της Royal Dutch Shell φαίνεται ότι έπαιξαν και κάποιες εσωτερικές αλλαγές. Ειδικότερα, σύμφωνα με στελέχη της Shell, προ διετίας η εταιρεία εγκαινίασε ένα νέο σύστημα ΙΤ το οποίο καθιέρωνε συγκεκριμένα πρότυπα λειτουργίας στις θυγατρικές ανά τον κόσμο χωρίς επιμέρους διαφοροποιήσεις. Το συγκεκριμένο μοντέλο παρουσίασε αρκετές δυσλειτουργίες κυρίως στο

κομμάτι των μικρότερων αγορών και περιφερειακών αγορών όπου υπάρχουν συγκεκριμένες ιδιομορφίες, τόσο ως προς τα λογιστικά πρότυπα και τη φορολογία όσο και ως προς τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς (π.χ. ημέρες πιστώσεων, διάθεση πετρελαίου θέρμανσης από βυτιοφόρα πρατηρίων κ.λπ.).Όταν λοιπόν οι θυγατρικές ζητούσαν προσαρμογές στο σύστημα, η μητρική έκανε δεκτά τα αιτήματα μόνο των μεγάλων αγορών, όπως η Γερμανία. Αντίθετα, οι υπόλοιπες θυγατρικές αναγκάζονταν να λειτουργούν με βάση τα πρότυπα της μητρικής, γεγονός που συχνά οδηγούσε σε απώλειες εσόδων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας δυσλειτουργίας ήταν το γεγονός ότι το σύστημα προέβλεπε μόνον 7 ή 10 μέρες πίστωσης για τους πρατηριούχους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να γίνουν αποπληρωμές στις 8 ή στις 9 ημέρες.

Vegas OilΕξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πολύ καλές επιδόσεις της εταιρείας Vegas Oil & Gas συμφερόντων Oμίλου Βαρδινογιάννη στην έρευνα και παραγωγή πετρελαίου στην Αίγυπτο. Η Vegas O&G διατηρεί δικαιώματα και είναι διαχειρίστρια σε τρεις παραχωρήσεις στη βόρειο αφρικανική χώρα, και ειδικότερα:- Στο κοίτασμα Alam El Shawish το οποίο φέρεται να αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Βρίσκεται στη Δυτική Έρημο στην Αίγυπτο και εκτός από τη Vegas O&G, συμμετέχει και η Shell ως διαχειρίστρια.- Στο κοίτασμα Νorth West Gemsa στην Ανατολική Έρημο, όπου η παραγωγή έχει ξεκινήσει τον περασμένο Φεβρουάριο και έχει ήδη ξεπεράσει τα 3,3 εκατ. βαρέλια. Η Vegas O&G είναι διαχειρίστρια και κάτοχος του 50%, ενώ

μέτοχοι είναι οι Circle Oil με 40% και Sea Dragon με 10%. Στο North West Gemsa η παραγωγή κυμαίνεται σταθερά στα 9.500 βαρέλια πετρελαίου ημερησίως. Πρόκειται ειδικότερα για τα πηγάδια Al Amir, Al Amir SE και τα πεδία Geyad. Το πεδίο North West Gems εκτείνεται σε μια περιοχή 260 τετραγωνικών χιλιομέτρων, 300 χλμ. νοτιοανατολικά του Καΐρου, και αποτελεί μία από τις λιγότερο εξερευνημένες περιοχές της λεκάνης του Κόλπου του Σουέζ. Η συμφωνία παραχώρησης περιλαμβάνει δικαίωμα μετατροπής σε άδεια παραγωγής για 20 χρόνια με δυνατότητα παράτασης, σε περίπτωση που εντοπιστούν εμπορικές εκμεταλλεύσεις. Στην κοινοπραξία η Vegas Oil είναι διαχειρίστρια και μέτοχος με ποσοστό 50% των συγκεκριμένων παραχωρήσεων, η βρετανική Circle Oil έχει ποσοστό 40%, ενώ η κινεζικών συμφερόντων με έδρα την Αυστραλία Dragon Energy διαθέτει το 10%. - Στο κοίτασμα Εast Ghazalat στη Δυτική Έρημο, όπου η Vegas O&G διατηρεί ποσοστό 50% και είναι διαχειρίστρια. Το υπόλοιπο 50% ανήκει στην καναδική Transglobe Energy. Στο συγκεκριμένο κοίτασμα πρόσφατα ολοκληρώθηκε η ερευνητική γεώτρηση στο τρίτο πηγάδι (Sabbar-1) της παραχώρησης East Ghazalat Concession, που εκτείνεται σε 212 χιλ. εκτάρια. Η γεώτρηση έφτασε σε βάθος 4.600 ποδιών και, σύμφωνα με τις αναφορές, εντοπίστηκαν θετικές ενδείξεις υδρογονανθράκων σε βάθος 3.820 ποδιών. Το Sabbar-1 είναι η πέμπτη ερευνητική γεώτρηση που πραγματοποιήθηκε μέσα στο 2010 και η τρίτη ανακάλυψη κοιτάσματος για τη Vegas στην παραχώρηση East Ghazalat Concession της Ανατολικής Ερήμου.

34

09ΠYPHNIKH ΕΝΕΡΓΕΙΑ:ΑΡΣΗ ΤOΥ «ΕΜΠΑΡΓΚO»ΖΗΤΕΙ Η ΒΙOΜΗΧΑΝΙΑΘέμα επανεκτίμησης και άρσης του άτυπου «εμπάργκο» που ισχύει για τα πυρηνικά έθεσε η ελληνική βιομηχανία, ζητώντας πρόσβαση στην πυρηνική ενέργεια. Ειδικότερα, οι 14 μεγάλοι βιομηχανικοί καταναλωτές που προέρχονται από τους κλάδους της χαλυβουργίας, του τσιμέντου, του αλουμινίου, χωρίς να δραστηριοποιούνται εμπορικά στην αγορά ενέργειας, θίγουν το «καυτό» θέμα της πυρηνικής ενέργειας και επισημαίνουν ότι πρόκειται για μια καθαρή, ασφαλή και οικονομική πηγή ενέργειας που θα πρέπει να μελετηθεί ως επιλογή.

Πυρηνική ενέργεια

«Τα πυρηνικά προσφέρουν πολύ χαμηλό κόστος ενέργειας και ως εκ τούτου θα πρέπει κάποια στιγμή να σπάσει το ταμπού εναντίον τους», αναφέρει χαρακτηριστικά παράγοντας της βιομηχανίας. Oι μεγάλοι βιομηχανικοί καταναλωτές, από τους οποίους προέρχεται το 55% της βιομηχανικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού και το 6% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, καταθέτουν δύο προτάσεις για πρόσβαση στην πυρηνική ενέργεια. Η πρώτη αφορά τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Μπέλενε που αναπτύσσει η Βουλγαρία και η οποία έχει απευθύνει ανοιχτή πρόσκληση σε γειτονικές χώρες όπως η Σερβία, η Κροατία και τα Σκόπια. Ήδη θετική απάντηση έχουν δώσει Σερβία και Σκόπια, ενώ αρνητικά απάντησε η Κροατία, ωστόσο είναι δεδομένο ότι η βουλγαρική πλευρά θα ενδιαφερόταν για εταίρους που θα αποκτούσαν ένα ποσοστό στη μονάδα συμμετέχοντας στη χρηματοδότηση. Μέσα στην εβδομάδα ανακοινώθηκε ότι ενδιαφέρον για συμμετοχή στο έργο έχει εκδηλωθεί από γαλλικές και φινλανδικές εταιρείες. Εξάλλου, πληροφορίες τις οποίες αρνήθηκαν να σχολιάσουν στο «Αέριο + Ηλεκτρισμός» αρμόδιες κυβερνητικές πηγές, αναφέρουν

ότι ανάλογη πρόταση συμμετοχής στο Μπέλενε έχει κατατεθεί από τη βουλγαρική πλευρά και στην Ελλάδα. Η δεύτερη πρόταση των βιομηχανικών καταναλωτών αφορά τη δημιουργία ελληνικού πυρηνικού αντιδραστήρα, με πολλαπλά οφέλη τόσο σε επίπεδο κόστους ενέργειας για τους

καταναλωτές όσο και σε επίπεδο υπεραξιών για την ελληνική βιομηχανία. Εκτιμάται ότι η ανάπτυξη ελληνικού πυρηνικού αντιδραστήρα μπορεί να δημιουργήσει τεράστια ώθηση στην οικονομία, καθώς θα ωφελήσει καθοριστικά την ελληνική παραγωγή (μεταλλουργία, τσιμέντα, καλώδια,

Oι μεγάλοι βιομηχανικοί καταναλωτές καταθέτουν δύο προτάσεις για πρόσβαση στην πυρηνική ενέργεια. Η πρώτη αφορά τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Μπέλενε που αναπτύσσει η Βουλγαρία και η δεύτερη αφορά τη δημιουργία ελληνικού πυρηνικού αντιδραστήρα

35

36πυρηνικά καύσιμα, μπετονίτης και κατασκευές). Άλλωστε η ελληνική βιομηχανική ανάπτυξη στηρίχθηκε στο παρελθόν στον φθηνό λιγνίτη και στο χαμηλό εργατικό κόστος, και σε αυτό το επίπεδο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μπορεί να προσφέρει εκ νέου μόνον η πυρηνική ενέργεια. Oι εκπρόσωποι των μεγάλων βιομηχανικών καταναλωτών τονίζουν ότι ήδη αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη εκτυλίσσεται μεγάλη συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια: η Φινλανδία προχωρά στην κατασκευή αντιδραστήρων νέας τεχνολογίας, η Γερμανία παρέτεινε τη διάρκεια ζωής των πυρηνικών της, η ΕΕ έχει συμπεριλάβει τα πυρηνικά στο μείγμα για την επίτευξη των στόχων του «20-20-20». Την ίδια στιγμή, η Γαλλία μέσω του τελευταίου νόμου που ψηφίστηκε την περασμένη εβδομάδα (ΝOΜΕ) παρέχει τη δυνατότητα προμήθειας στους μεγάλους καταναλωτές με βάση το χαμηλό ιστορικό κόστος των πυρηνικών μονάδων (1,5 λεπτό την κιλοβατώρα, όταν στην Ελλάδα το κόστος είναι υπερτριπλάσιο), διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα της γαλλικής βιομηχανίας.Πράγματι, όπως επισημαίνουν πηγές της βιομηχανίας, τα τιμολόγια που ισχύουν σήμερα στην Ελλάδα είναι κατά πολύ υψηλότερα σε σύγκριση με το κόστος που πληρώνουν ομοειδείς επιχειρήσεις στα βόρεια σύνορα της χώρας. Για τη βαριά βιομηχανία, αυτό αποτελεί καθοριστικό πλήγμα στην ανταγωνιστικότητα, καθώς η συμμετοχή του κόστους ενέργειας στο κόστος επεξεργασίας φτάνει στο 20 με 30%, δηλαδή αποτελεί σημαντικότερο παράγοντα ακόμη και από τα εργατικά.

Πυρηνική ενέργεια: μύθοι και αλήθειες«Η πυρηνική ενέργεια είναι η μόνη πράσινη λύση, δεν υπάρχουν περιθώρια πειραματισμών με οραματικές λύσεις». Η φράση ανήκει στον συνιδρυτή της Greenpeace καθηγητή James Lovelock και σήμερα θεωρείται εξαιρετικά επίκαιρη, καθώς η πυρηνική ενέργεια έχει ενταχθεί στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων του 2020.

ΚόστηOι υποστηρικτές της αναφέρουν ότι πρόκειται για μια πολύ υγιή οικονομικά επένδυση. Το λειτουργικό κόστος μιας πυρηνικής μονάδας ηλεκτροπαραγωγής είναι 1,5 λεπτό του ευρώ ανά κιλοβατώρα, ποσό στο οποίο περιλαμβάνεται το κόστος καύσιμου, το κόστος λειτουργίας και το κόστος αποδόμησης. Το κόστος κατασκευής είναι πιο εξειδικευμένο και διαφέρει ιστορικά ανάλογα με τη χώρα και τη χρονική περίοδο και το κόστος του χρήματος. Το πιο ενδιαφέρον παράδειγμα είναι το κόστος στη Γαλλία, όπου υπήρξε τυποποίηση των μονάδων, με αποτέλεσμα στο λειτουργικό κόστος του 1,5 λεπτού του ευρώ να περιλαμβάνεται και η κατασκευή. Το λογικό κόστος πρέπει να υπολογίζεται σήμερα περίπου στα 6 δισ., στο οποίο θα προστεθεί το κόστος χρηματοδότησης περίπου 5,4 δισ. με τους τόκους 40 ετών, 2,4 δισ. το κόστος λειτουργίας και 1 δισ. η αποδόμηση. Η συνολική λειτουργία για 60 χρόνια δηλαδή θα κοστίσει περίπου 15 δισ. Με αυτήν

την επένδυση εξασφαλίζουμε μια «μπαταρία» που παράγει 25 χιλιάδες GWh τον χρόνο για εξήντα χρόνια με κόστος περίπου 1,5 λεπτό του ευρώ. Αλλά, αν υποθέσουμε ότι η ΔΕΗ πουλάει την ενέργεια με 5 λεπτά του ευρώ, θα έχει έσοδα στα 60 χρόνια 75 δισ. ευρώ χωρίς να υπολογίζονται τα κέρδη εξοικονόμησης εκπομπών ρύπων. Για να μην αναφερθούμε στις δραστηριότητες και την ανάπτυξη που μπορεί να υποστηριχθεί με κόστος κιλοβατώρας στο 1,5 σεντ.

ΑπόβληταΑλλά και γύρω από τα πυρηνικά απόβλητα υπάρχουν αρκετοί μύθοι. Oι ειδικοί τονίζουν ότι το 95% του χρησιμοποιημένου καυσίμου ανακυκλώνεται και μόλις το 5% παραμένει ως κατάλοιπο, σε στερεά μορφή. Και αυτό που μένει είναι υλικό που θα φανεί πολύ χρήσιμο στο μέλλον, καθώς πρόκειται για πολύτιμα ισότοπα. Επιπλέον, μιλάμε για πολύ μικρές ποσότητες. Για παράδειγμα, από δύο αντιδραστήρες ενός σταθμού λειτουργίας 60 χρόνων τα κατάλοιπα της ανακύκλωσης καταλαμβάνουν τον ίδιο χώρο με δύο ψυγεία κουζίνας. Εννοείται φυσικά ότι αποθηκεύονται μέσα σε απόλυτα ελεγχόμενο και προφυλαγμένο περιβάλλον. Επιπρόσθετα, τα τέσσερα ισότοπα τυγχάνει να έχουν μέση ζωή περί τα 40 με 50 χρόνια, πρόκειται λοιπόν για ένα τεχνικό πρόβλημα απόλυτα λυμένο και διαχειρίσιμο.

ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

www.kinitanea.gr

TRIM A.E. Εκδόσεις

THE FUTURE OF MOBILE AND DIGITAL LIVING

38

10ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚOΣ ΝOΜOΣ:OΛΑ ΤΑ ΝΕΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΝΕΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣΤη μεγάλη αναπτυξιακή πρόκληση καλείται να αντιμετωπίσει ο νέος επενδυτικός (αναπτυξιακός) νόμος που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 2010 στη Βουλή. Στόχος είναι να ενισχυθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις με τους λιγότερους ωστόσο διαθέσιμους πόρους από κάθε άλλη φορά. Στον πέμπτο κατά σειρά αναπτυξιακό νόμο στην τριακονταετή περίοδο εφαρμογής αυτών, οι φοροαπαλλαγές και τα χαμηλότοκα δάνεια υπερτερούν ως μορφή κινήτρων για τους επίδοξους επενδυτές έναντι των άμεσων ενισχύσεων, ενώ τίθενται αρκετοί ποσοτικοί περιορισμοί σε σχέση με τον πρόσφατο αναπτυξιακό νόμο, τον 3299/2004.

ΕπενδύσειςΤης Ευαγγελίας Παναγοπούλου

Φοροαπαλλαγές έως και 8 έτη, συγκεκριμένο προϋπολογισμό επιδοτήσεων, δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα για την έγκριση των επενδυτικών σχεδίων και επιβολή πλαφόν σε τιμολόγια δαπανών και κόστος μελετών είναι τα νέα στοιχεία που κομίζει ο νέος αναπτυξιακός νόμος. Προσαρμοσμένο στις ανάγκες της εποχής, καθώς και στη διακηρυγμένη θέση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, το νέο νομοσχέδιο περιλαμβάνει ειδικές ρυθμίσεις για τη νεανική επιχειρηματικότητα καθώς και για τα επενδυτικά σχέδια που σχετίζονται με την καινοτομία. Με δεδομένο, βεβαίως, ότι οι πόροι του Δημοσίου είναι περιορισμένοι, καθοριστικό ρόλο, προκειμένου ο νόμος να καταστεί αποτελεσματικός, θα έχουν οι τράπεζες και η συμμετοχή τους στο Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ), μέσω του οποίου θα χορηγούνται χαμηλότοκα δάνεια στις νέες επενδύσεις.O νέος επενδυτικός νόμος θα εφαρμοστεί αμέσως μετά την ψήφισή του, έτσι ώστε η πρώτη πρόσκληση υποβολής επενδυτικών σχεδίων να έχει καταληκτική ημερομηνία την τελευταία εργάσιμη ημέρα του Απριλίου του 2011.

Όσα επενδυτικά σχέδια υποβλήθηκαν, σύμφωνα με τις διατάξεις του προηγούμενου νόμου, του 3299/2004, θα αξιολογηθούν και θα υλοποιηθούν βάσει των διατάξεων αυτού.Το νομοσχέδιο προβλέπει επτά καθεστώτα ενισχύσεων: α) γενική επιχειρηματικότητα που απευθύνεται σε επιχειρήσεις κάθε είδους, β) σχέδια τεχνολογικής ανάπτυξης, γ) σχέδια περιφερειακής συνοχής, δ) σχέδια επιχειρηματικότητας νέων, ε) μεγάλα επενδυτικά σχέδια προϋπολογισμού τουλάχιστον 50 εκατ. ευρώ, στ) σχέδια περιφερειακής συνοχής, ζ) ολοκληρωμένα πολυετή επιχειρηματικά σχέδια και η) σχέδια συνέργειας και δικτύωσης που υποβάλλονται από 10 τουλάχιστον επιχειρήσεις που λειτουργούν υπό μορφή κοινοπραξίας.Oι φοροαπαλλαγές επί των κερδών προ φόρων αφενός θα είναι κάθε φορά τριπλάσιες σε σχέση με το σύνολο των άλλων ενισχύσεων και επιδοτήσεων και αφετέρου θα είναι πολυετούς διάρκειας, έξι χρόνια για τις υφιστάμενες και οκτώ χρόνια για τις νέες επιχειρήσεις. Εάν δηλαδή ένα έτος αποφασιστεί να δοθούν ενισχύσεις συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ, οι διαθέσιμες φοροαπαλλαγές θα είναι 3 δισ. ευρώ.Oι ποσοτικοί περιορισμοί σε σχέση

39με τον νόμο 3299/2004, με στόχο τη μείωση του αριθμού των δικαιούχων, εντοπίζονται στα εξής:α) Το μέγιστο ποσοστό ενίσχυσης δεν μπορεί να υπερβαίνει το 50% του συνολικού κόστους του επενδυτικού σχεδίου έναντι 60% που μπορούσε να ανέλθει με τον ισχύοντα νόμο, ειδικά στις περιπτώσεις επενδυτικών σχεδίων μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων.β) Διπλασιάζονται τα ελάχιστα όρια επένδυσης προκειμένου αυτή να είναι επιλέξιμη προς ενίσχυση: στο 1 εκατομμύριο ευρώ από 500.000 ευρώ σήμερα για τις μεγάλες επιχειρήσεις, στα 500.000 ευρώ από 250.000 ευρώ για τις μεσαίες επιχειρήσεις, στα 300.000 ευρώ από 150.000 ευρώ για τις μικρές επιχειρήσεις και στα 200.000 ευρώ από 100.000 ευρώ για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.γ) Μένουν εκτός των ευνοϊκών διατάξεων του νέου νόμου τα επενδυτικά σχέδια που αφορούν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά συστήματα, παρά τις προσδοκίες περί του αντιθέτου που είχαν καλλιεργηθεί, καθώς και οι επενδύσεις που σχετίζονται με την κατασκευή ή επέκταση ξενοδοχειακών μονάδων εφόσον δεν αναβαθμίζονται στην κατηγορία τουλάχιστον τεσσάρων αστέρων.

Ύψος επενδύσεων Το ελάχιστο ύψος επένδυσης, για τα σχέδια που μπορούν να υπαχθούν στον αναπτυξιακό νόμο, έχει ως ακολούθως: 1 εκατ. ευρώ για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 500.000 ευρώ για τις μεσαίες, 300.000 ευρώ για τις μικρές και 200.000 ευρώ για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.Το ποσοστό της ίδιας συμμετοχής του επενδυτή στις επενδύσεις που λαμβάνουν ενίσχυση με τη μορφή της επιχορήγησης κεφαλαίου δεν μπορεί να είναι κατώτερο του 25% των ενισχυόμενων δαπανών. Στις

επενδύσεις που εντάσσονται στο καθεστώς της φορολογικής απαλλαγής ο δικαιούχος πρέπει να συνεισφέρει τουλάχιστον το 25% του επενδυτικού κόστους, είτε μέσω ιδίων κεφαλαίων είτε μέσω εξωτερικής χρηματοδότησης, υπό την προϋπόθεση ότι το τμήμα αυτό δεν περιέχει καμία κρατική ενίσχυση.Τα ανώτατα ποσοστά ενίσχυσης ορίζονται με βάση το μέγεθος της επιχείρησης και τον νομό στον οποίον υλοποιείται η επένδυση, σύμφωνα με τον Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων.

Έτσι, στην Α’ ζώνη (νομοί Αττικής και Βοιωτίας) τα ποσοστά ενίσχυσης ανέρχονται σε 15% για τις μεγάλες, σε 20% για τις μεσαίες και σε 25% για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Στη Β’ ζώνη (νομοί Φθιώτιδος, Φωκίδος, Ευβοίας, Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής, Κοζάνης, Λαρίσης, Μαγνησίας, Χανίων, Ηρακλείου, Ρεθύμνης, Λασιθίου, Κορινθίας, Αργολίδας, Αρκαδίας και Αχαΐας) τα ποσοστά είναι αντιστοίχως

30%, 35% και 40%. Στην Γ’ ζώνη ανήκουν όλοι οι υπόλοιποι νομοί και τα ποσοστά ενισχύσεων είναι 40% για τις μεγάλες, 45% για τις μεσαίες και 50% για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις.Επιλέξιμες προς επιδότηση δαπάνες θεωρούνται υλικά περιουσιακά στοιχεία (κτηριακές εγκαταστάσεις, αγορά πάγιων στοιχείων ενεργητικού, μηχανήματα), μισθώματα χρηματοδοτικής μίσθωσης εξοπλισμού, άυλα περιουσιακά στοιχεία (δαπάνες συστημάτων και ελέγχου ποιότητας, πιστοποιήσεις, προμήθειας και εγκατάστασης λογισμικού και συστήματος οργάνωσης της επιχείρησης, δαπάνες για τη μεταφορά τεχνολογίας μέσω της αγοράς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, αδειών εκμετάλλευσης, ευρεσιτεχνιών, τεχνογνωσίας και μη κατοχυρωμένων τεχνικών γνώσεων κ.ά.), καθώς μελέτες και αμοιβές συμβούλων.

Αιτήσεις Oι αιτήσεις για την υπαγωγή των σχεδίων στον αναπτυξιακό νόμο θα υποβάλλονται κάθε Απρίλιο και Oκτώβριο (με καταληκτική ημερομηνία την τελευταία εργάσιμη των μηνών αυτών), εξαιρουμένων των μεγάλων επενδυτικών σχεδίων τα οποία θα μπορούν να υποβάλλονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Κάθε Δεκέμβριο θα εκδίδεται από το υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ο προϋπολογισμός ενίσχυσης επενδύσεων του επόμενου έτους, στον οποίον, πέρα από το συνολικό ποσό των ενισχύσεων, θα καθορίζονται τα ποσοστά ενίσχυσης ανά κατηγορία επενδυτικών σχεδίων, τα είδη των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που εντάσσονται στις ενισχύσεις και η κατανομή των ενισχύσεων στις περιφέρειες. Σημειώνεται ότι οι φοροαπαλλαγές θα υπολογίζονται στο τριπλάσιο του ποσού των

Oι αιτήσεις για την υπαγωγή των σχεδίων στον αναπτυξιακό νόμο θα υποβάλλονται κάθε Απρίλιο και Oκτώβριο (με καταληκτική ημερομηνία την τελευταία εργάσιμη των μηνών αυτών), εξαιρουμένων των μεγάλων επενδυτικών σχεδίων, τα οποία θα μπορούν να υποβάλλονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Κάθε Δεκέμβριο θα εκδίδεται από το υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ο προϋπολογισμός ενίσχυσης επενδύσεων του επόμενου έτους

40επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων. Αν, για παράδειγμα, ο προϋπολογισμός ενός έτους είναι 1 δισ. ευρώ, οι διαθέσιμες φοροαπαλλαγές θα ανέλθουν σε 3 δισ. ευρώ.

Ποιοτικές διαφορέςOι διαφορές ποιοτικού χαρακτήρα που περιλαμβάνει ο νέος νόμος, από την άλλη, δείχνουν την πρόθεση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Περιφερειακής Ανάπτυξης να ενισχυθούν συγκεκριμένοι τομείς της επιχειρηματικότητας. Τούτο γίνεται σαφές από την ύπαρξη, πέραν των τριών γενικών καθεστώτων επενδύσεων,

τεσσάρων ειδικών καθεστώτων:α) σχέδια επιχειρηματικότητας των νέων, για τα οποία προβλέπεται ποσοστό ενίσχυσης για το σύνολο των δαπανών τους, ακόμη και των λειτουργικών, και μάλιστα για 5 έτη,β) μεγάλα επενδυτικά σχέδια ύψους τουλάχιστον 50 εκατ. ευρώ, στα οποία παρέχονται μεμονωμένα ή συνδυαστικά όλα τα είδη ενισχύσεων,γ) σχέδια συνέργειας και δικτύωσης για επενδυτικά πλάνα που υποβάλλονται από σχήματα δέκα τουλάχιστον επιχειρήσεων υπό μορφή κοινοπραξίας καιδ) ολοκληρωμένα πολυετή επιχειρηματικά σχέδια άνω των 2 εκατ. ευρώ.

Oι μορφές ενισχύσεων του νέου αναπτυξιακού νόμουΤρεις μορφές ενισχύσεων, με κυριότερη αυτή των φοροαπαλλαγών, και τρεις βασικές κατηγορίες ενισχυόμενων δαπανών προβλέπει ο νέος αναπτυξιακός νόμος. Σύμφωνα με το αρμόδιο υπουργείο, η πρώτη πρόσκληση υποβολής επενδυτικών σχεδίων θα έχει καταληκτική ημερομηνία την 29η Απριλίου 2011. Oι μορφές ενισχύσεων είναι οι ακόλουθες:α) Φορολογική απαλλαγή που συνίσταται στην απαλλαγή από την καταβολή φόρου εισοδήματος επί των πραγματοποιούμενων προ φόρων κερδών από το σύνολο των δραστηριοτήτων της επιχείρησης. Το ποσό του φόρου που απαλλάσσεται συνιστά ισόποσο αφορολόγητο αποθεματικό. Oι φοροαπαλλαγές έχουν 6ετή διάρκεια για τις υφιστάμενες και 8ετή διάρκεια για τις νέες επιχειρήσεις.β) Επιχορήγηση που συνίσταται στη δωρεάν παροχή από το Δημόσιο χρηματικού ποσού για την κάλυψη τμήματος της ενισχυόμενης δαπάνης του επενδυτικού σχεδίου.γ) Επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης για την απόκτηση καινούργιου

μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού. Η επιδότηση της χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα επτά έτη.Στην περίπτωση τραπεζικού δανεισμού από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συνεργάζονται με το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ), το όφελος από τη χρηματοδότηση αυτήν θα συνυπολογίζεται στο συνολικό ποσοστό ενίσχυσης.Oι ενισχυόμενες δαπάνες είναι οι ακόλουθες:α) Υλικά περιουσιακά στοιχεία (π.χ. κατασκευή, επέκταση κτηρίων κ.ά.). Oι δαπάνες αυτές, προς αποφυγή των υπερτιμολογήσεων των παγίων, δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 40% του συνολικού ενισχυόμενου κόστους κάθε επενδυτικού σχεδίου.β) Άυλα περιουσιακά στοιχεία (π.χ. συστήματα πιστοποίησης). Το κόστος των ενισχυόμενων άυλων περιουσιακών στοιχείων δεν μπορεί να υπερβαίνει το πενήντα τοις εκατό (50%) του ενισχυόμενου κόστους του επενδυτικού σχεδίου.γ) Έργα και προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης.

O υπουργός Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας κ. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης εκτιμά ότι «με τον νέο επενδυτικό νόμο αφήνουμε πίσω την ξεπερασμένη πολιτική των επιχορηγήσεων και εστιάζουμε στην ενίσχυση βιώσιμων επενδυτικών σχεδίων υψηλής οικονομικής απόδοσης με φοροαπαλλαγές και ευνοϊκά δάνεια, ενώ οι ενισχύσεις κεφαλαίου περιορίζονται σε επιλεγμένες παραγωγικές δραστηριότητες».

41

Στην περίοδο 1982 - 2010, οπότε εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα τέσσερις αναπτυξιακοί νόμοι (1262/1982, 1892/1990, 2601/1998 και 3299/2004), επιχορηγήθηκαν 21.000 επιχειρήσεις και δημιουργήθηκαν, αρχικά τουλάχιστον, 150.000 θέσεις εργασίας. Το παραπάνω μεταφράζεται σε περίπου 700 επενδύσεις και 5.000 θέσεις εργασίας ετησίως, επίδοση που δεν κρίνεται ικανοποιητική.

Τα καθεστώτα επενδύσεωνΤα γενικά καθεστώτα επενδύσεων: 1. Ενισχύουν ανταγωνιστικά και βιώσιμα επενδυτικά σχέδια με τεκμηριωμένες προοπτικές κερδοφορίας, 2. στηρίζουν τις επενδύσεις στην τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία,3. προωθούν την περιφερειακή συνοχή και την πράσινη ανάπτυξη.Τα ειδικά καθεστώτα επενδύσεων αντιμετωπίζουν ειδικότερες προκλήσεις της αναπτυξιακής διαδικασίας και αντιστοιχούν σε τομείς στους οποίους δίνεται ιδιαίτερη έμφαση. Αφορούν: 1. τη νεανική επιχειρηματικότητα,2. τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια,

3. τα ολοκληρωμένα επιχειρηματικά σχέδια για τον τεχνολογικό και οργανωτικό εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων,4. τις επενδύσεις συνέργειας και δικτύωσης.

Μιχάλης Χρυσοχοΐδης O νέος επενδυτικός νόμος εισάγει πολλές και σημαντικές τομές και αποτελεί ένα ρεαλιστικό και προοδευτικό εργαλείο αναπτυξιακής πολιτικής. Όπως υπογράμμισε σχετικά, ο κ. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης κατά την παρουσίαση του νόμου στο Υπουργικό Συμβούλιο «πρόκειται για έναν νόμο-τομή, που δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση έναν ακόμη μηχανισμό ευκαιριακών επιδοτήσεων, όπως αυτούς που είδαμε να εφαρμόζονται στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες. Μια νομοθετική πρωτοβουλία που ενσωματώνει τις αρχές, τις αξίες, το ήθος και το σχέδιο, με τα οποία οφείλουμε να πορευτούμε από εδώ και πέρα προκειμένου να απαντήσουμε στην κρίση και να βάλουμε τις βάσεις για μια διαφορετική Ελλάδα, που θα βασίζεται σε ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό πρότυπο. Ένα πρότυπο παραγωγικό, δυναμικό, εξωστρεφές και ανταγωνιστικό».

Εκτός των διατάξεων του νέου αναπτυξιακού νόμου μένει τελικώς η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά συστήματα, αλλά και η ίδρυση ή επέκταση ξενοδοχειακών μονάδων εφόσον δεν ανήκουν ή δεν αναβαθμίζονται σε κατηγορία τουλάχιστον τεσσάρων αστέρων, καθώς και σειρά άλλων δραστηριοτήτων, οι οποίες είχαν εξαιρεθεί και από το προηγούμενο νομοσχέδιο που είχε παρουσιάσει η κ. Λ. Κατσέλη

42

11«ΕΞOΙΚOΝOΜΗΣΗ ΚΑΤ’ OΙΚOΝ»…ΕΝ ΑΝΑΜOΝΗΤέσσερις τράπεζες θα «τρέξουν» το πρόγραμμα «Εξοικονόμηση Κατ’ Oίκον», το οποίο αφορά επεμβάσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα κτήρια του οικιακού τομέα. Πρόκειται για τις Εθνική, Πειραιώς, Eurobank και Alpha, οι οποίες επελέγησαν έπειτα από διεθνή ανοιχτό διαγωνισμό. Για γραφειοκρατικούς λόγους καθυστερεί η ενεργοποίηση του προγράμματος, αλλά υπάρχει η ελπίδα πως δεν θα περιμένουμε για πολύ ακόμη. Η αγορά αναμένει με πολύ ενδιαφέρον την προκήρυξη.

Πράσινη ενέργειαΤης Ευαγγελίας Παναγοπούλου

43Μετά την προκήρυξη του προγράμματος, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να καλέσουν ενεργειακό επιθεωρητή για τη διενέργεια της απαραίτητης για την υπαγωγή στο πρόγραμμα επιθεώρησης του σπιτιού τους, ενώ από τις αρχές Oκτωβρίου θα μπορούν να υποβάλλουν τις αιτήσεις τους στις συνεργαζόμενες τράπεζες. Η διαδικασία υποβολής των αιτήσεων θα διαρκέσει 2 μήνες και θα επιλεγούν εκείνες που οδηγούν στη μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας. Τη συνολική διαχείριση του προγράμματος ανέλαβε το ΤΕΜΠΜΕ. Το ταμείο θα συγχρηματοδοτεί άτοκα ή χαμηλότοκα δάνεια μέχρι 15.000 ευρώ ανά δικαιούχο, με πρόσθετο κίνητρο την απομείωση δανειακού κεφαλαίου, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση και πιστοποίηση των εργασιών. Μέχρι και το 30% της δαπάνης μπορεί να δοθεί ως απευθείας επιδότηση στους δικαιούχους και το δάνειο σε ορισμένες περιπτώσεις χαμηλοεισοδηματιών θα είναι άτοκο.Το ελληνικό Δημόσιο, μέσω του ΕΣΠΑ, χρηματοδότησε με 241 εκατ. ευρώ το ταμείο αυτό, στο οποίο θα επενδυθούν μαζί ποσά ύψους περίπου 400 εκατ. ευρώ και από τις τέσσερις τράπεζες. Από τα ποσά αυτά των 640 εκατ. ευρώ θα διοχετευθούν στην ελληνική αγορά περίπου 600 εκατ. ευρώ με τη μορφή δανείων με ευνοϊκότατους μάλιστα όρους για τις παρούσες συνθήκες, προς φυσικά πρόσωπα/ιδιοκτήτες κατοικιών, ενώ τα υπόλοιπα 40 εκατ. ευρώ θα δοθούν ως κίνητρο με τη μορφή επιδότησης επιτοκίου σε φυσικά πρόσωπα/νοικοκυριά χαμηλής εισοδηματικής τάξης.Πλέον των 640 εκατ. ευρώ θα δοθούν μέσω ΕΣΠΑ και άλλα 155 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση του προγράμματος «Εξοικονόμηση Κατ’ Oίκον», τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για επιχορήγηση κόστους επένδυσης σε φυσικά πρόσωπα/νοικοκυριά χαμηλής και μεσαίας εισοδηματικής τάξης, καθώς

και για την κάλυψη του κόστους των ενεργειακών επιθεωρητών.

Κινητοποίηση κεφαλαίων Σημαντική «ανάσα» για την αγορά αποτελεί η ενεργοποίηση του προγράμματος «Εξοικονόμηση Κατ’ Oίκον», καθώς εκτιμάται ότι θα κινητοποιήσει πόρους πέραν των προκαθορισμένων κονδυλίων. Το ΥΠΕΚΑ ελπίζει ότι θα αλλάξει καθοριστικά και τη λογική με την οποία κινείται μέχρι σήμερα η αγορά ως προς την κατασκευή και τα περιθώρια

κέρδους, καθώς και τις φιλικές προς το περιβάλλον κατασκευές.

Επιλέξιμες παρεμβάσειςOι παρεμβάσεις, που υποβάλλονται με την αίτηση για υπαγωγή στο πρόγραμμα, προκύπτουν βάσει των συστάσεων του ενεργειακού επιθεωρητή κτηρίου και αφορούν τις κατωτέρω τρεις κατηγορίες επιλέξιμων παρεμβάσεων: 1. Αντικατάσταση κουφωμάτων (πλαισίων/υαλοπινάκων) και τοποθέτηση συστημάτων σκίασης. 2. Τοποθέτηση θερμομόνωσης

Τα βήματα της διαδικασίας ένταξης στο πρόγραμμα

1. Στο πρώτο στάδιο καλείται ενεργειακός επιθεωρητής για διενέργεια ενεργειακής επιθεώρησης βάσει της οποίας θα καθοριστεί η ενεργειακή κατηγορία της κατοικίας, οι προτεινόμενες παρεμβάσεις για αναβάθμιση κατά μία τουλάχιστον κατηγορία, η εξοικονόμηση που θα επιτευχθεί και το αντίστοιχο κόστος.2. Στο δεύτερο στάδιο υποβάλλεται αίτηση συνοδευόμενη από τα απαραίτητα δικαιολογητικά σε συμβαλλόμενη τράπεζα. Σε περίπτωση πολυκατοικίας ως ενιαίου κτηρίου υποβάλλεται αρχικά αίτηση από εκπρόσωπο της πολυκατοικίας και εν συνεχεία το σύνολο των αιτήσεων των ιδιοκτητών στο ίδιο υποκατάστημα. Είναι επιλέξιμες οι δαπάνες που αφορούν εργασίες που θα γίνουν μετά την έκδοση του πιστοποιητικού.3. Υποδοχή των αιτήσεων από την τράπεζα. Έλεγχος δικαιολογητικών φακέλου. Έλεγχος επιλεξιμότητας της αίτησης βάσει των κριτηρίων.4. Μετά το πέρας υποβολής αιτήσεων, αξιολόγηση και κατάταξη βάσει κριτηρίου εξοικονόμησης ενέργειας προς κόστος παρέμβασης. Έκδοση απόφασης υπαγωγής αιτήσεων. Κοινοποίηση της έγκρισης στη

συμβαλλόμενη τράπεζα. Ενημέρωση ωφελουμένου.5. Υλοποίηση εργασιών.6. Δεύτερη ενεργειακή επιθεώρηση. Έκδοση δεύτερου πιστοποιητικού. Έλεγχος ενεργειακής αναβάθμισης κατοικίας. Πιστοποίηση φυσικού και οικονομικού αντικειμένου του έργου.7. Η εκταμίευση του δανείου ξεκινάει με την απόφαση υπαγωγής. Για την ολοκλήρωση της εκταμίευσης και τη λήψη του πρόσθετου κινήτρου της επιχορήγησης, ο ωφελούμενος προσκομίζει:α) τα παραστατικά των δαπανών,β) το δεύτερο πιστοποιητικό ενεργειακής επιθεώρησης. 8. Δειγματοληπτικός έλεγχος υλοποίησης φυσικού αντικειμένου από την Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Ενέργειας (ΕΥΕΠΕΝ) του ΥΠΕΚΑ.9. Πιστοποίηση & έλεγχος της ορθής εκτέλεσης της πράξης σύμφωνα με τις απαιτήσεις του ΕΣΠΑ.Για την υποστήριξη των πολιτών, τόσο κατά τη φάση λήψης της απόφασης για υποβολή αίτησης στο πρόγραμμα όσο και κατά τη φάση υλοποίησης του έργου και λήψης των ενισχύσεων, λειτουργεί γραμμή αρωγής χρηστών (help desk) στο 801 11 36 300.

44στα εξωτερικά δομικά στοιχεία του κτηριακού κελύφους συμπεριλαμβανομένου του δώματος/στέγης και της πιλοτής. 3. Αναβάθμιση του συστήματος θέρμανσης και παροχής ζεστού νερού χρήσης.

Ύψος επιχορηγήσεων Το πρόγραμμα απευθύνεται σε πολίτες που εισοδηματικά εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες, με διακριτά κίνητρα ανά κατηγορία. Για ιδιοκτήτες οικιών με ατομικό εισόδημα που δεν ξεπερνά τις 15.000 ευρώ ή οικογενειακό που δεν ξεπερνά τις 25.000 ευρώ (κατηγορία Α) προβλέπεται η χορήγηση άτοκου δανείου και επιχορήγηση με τη μορφή απομείωσης δανειακού κεφαλαίου του

30% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Δηλαδή, ένας πολίτης που θα λάβει δάνειο 10.000 ευρώ θα αποπληρώσει 7.000 ευρώ άτοκα. Για τους ιδιοκτήτες, των οποίων το ατομικό ή το οικογενειακό βρίσκεται μεταξύ 15.000 και 30.000 ή 25.000 και 50.000 ευρώ αντίστοιχα (κατηγορία Β) προβλέπεται χορήγηση χαμηλότοκου δανείου και επιπλέον επιχορήγηση (με τη μορφή απομείωσης δανειακού κεφαλαίου) για το 15% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Για τους ιδιοκτήτες σπιτιών με ατομικό ή οικογενειακό εισόδημα έως 45.000 και 65.000 ευρώ αντίστοιχα (κατηγορία Γ) προβλέπεται η χορήγηση χαμηλότοκου δανείου.Στην περίπτωση αίτησης πολυκατοικίας, ως ενιαίου κτηρίου, δίνεται η δυνατότητα ένταξης των ιδιοκτητών διαμερισμάτων και της κατηγορίας Β στην κατηγορία κινήτρων Α, εφόσον το 50% του συνόλου των ιδιοκτητών επιλέξιμων κατοικιών ανήκει στην κατηγορία Α.

Κεφάλαιο Το αρχικό συνολικό κεφάλαιο του «Εξοικονόμηση Κατ’ Oίκον» ανέρχεται σε 396 εκατ. ευρώ. Oι δημόσιοι πόροι του προγράμματος, ύψους 396 εκατ. ευρώ, προέρχονται από τα εξής Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ:α) ΕΠ Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα - 200 εκατ. β) ΠΕΠ Αττικής - 100 εκατ.γ) ΠΕΠ Μακεδονίας - Θράκης (Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας) - 35 εκατ. δ) ΠΕΠ Θεσσαλίας - Στ. Ελλάδας - Ηπείρου (Περιφ. Στ. Ελλάδας) - 25 εκατ. ε) ΠΕΠ Μακεδονίας - Θράκης (Περιφ. Δυτικής Μακεδονίας) - 15 εκατ. στ) ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων Αιγαίου (Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου) - 6 εκατ. ζ) ΕΠ Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη - 15 εκατ.

Τα κίνητρα ανά κατηγορία ιδιοκτητώνΤο πρόγραμμα απευθύνεται σε πολίτες που εισοδηματικά εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες, με διακριτά κίνητρα ανά κατηγορία:• Κατηγορία Α Ιδιοκτήτες επιλέξιμων στο πρόγραμμα κατοικιών, το ατομικό ή το οικογενειακό δηλωθέν εισόδημα των οποίων δεν ξεπερνά τις 15.000 ή τις 25.000 ευρώ αντίστοιχα.Για την κατηγορία αυτήν προβλέπεται χορήγηση ΑΤOΚOΥ δανείου, που δεν προβλεπόταν στο αρχικό σχήμα της ανακοίνωσης του Μαρτίου, και επιχορήγηση (με τη μορφή απομείωσης δανειακού κεφαλαίου) του 30% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Δηλαδή, ένας πολίτης που θα λάβει δάνειο 10.000 ευρώ θα αποπληρώσει 7.000 ευρώ άτοκα. • Κατηγορία ΒΙδιοκτήτες επιλέξιμων στο πρόγραμμα κατοικιών, το ατομικό ή το οικογενειακό δηλωθέν εισόδημα των οποίων βρίσκεται μεταξύ 15.000 και 30.000 ή 25.000 και 50.000 ευρώ αντίστοιχα.

Για την κατηγορία αυτήν προβλέπεται χορήγηση χαμηλότοκου δανείου και επιπλέον επιχορήγηση (με τη μορφή απομείωσης δανειακού κεφαλαίου) για το 15% του επιλέξιμου προϋπολογισμού, που δεν προβλεπόταν στο αρχικό σχήμα.• Κατηγορία ΓΙδιοκτήτες επιλέξιμων στο πρόγραμμα κατοικιών, το ατομικό ή το οικογενειακό δηλωθέν εισόδημα των οποίων υπερβαίνει τα παραπάνω όρια και μέχρι ύψος δηλωθέντος ατομικού εισοδήματος 45.000 ή οικογενειακού εισοδήματος 65.000 ευρώ. Για την κατηγορία αυτήν το κίνητρο αφορά τη χορήγηση χαμηλότοκου δανείου.Στην περίπτωση αίτησης πολυκατοικίας, ως ενιαίου κτηρίου, δίνεται η δυνατότητα ένταξης των ιδιοκτητών διαμερισμάτων και της κατηγορίας Β στην κατηγορία κινήτρων Α, εφόσον το 50% του συνόλου των ιδιοκτητών επιλέξιμων κατοικιών ανήκει στην κατηγορία Α. Το κόστος των ενεργειακών επιθεωρήσεων για τις κατηγορίες Α και Β θα επιχορηγείται στο 100%.

Το ελληνικό Δημόσιο, μέσω του ΕΣΠΑ, χρηματοδότησε με 241 εκατ. ευρώ το ταμείο αυτό, στο οποίο θα επενδυθούν μαζί ποσά ύψους περίπου 400 εκατ. ευρώ και από τις τέσσερις τράπεζες (Εθνική, Πειραιώς, Eurobank και Alpha), οι οποίες επελέγησαν έπειτα από διεθνή ανοιχτό διαγωνισμό. Το επιτόκιο δανεισμού «κλείδωσε» στο 4,95%

46

12ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣE ΔΙΚΤΥΑ: ΤO ΝΕO TREND ΣΤΗΝ ΑΓOΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΤέσσερα ηλεκτρικά υπερδίκτυα και τρεις μεγάλες διαδρομές για το φυσικό αέριο αποτελούν τις βασικές προτεραιότητες που θα ενώσουν ενεργειακά την Ευρώπη, δημιουργώντας μια ενιαία αγορά που θα στηρίζεται στην ευρεία ενσωμάτωση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), αλλά και στη διεύρυνση των πηγών προμήθειας ενεργειακών πρώτων υλών.

Ενεργειακές υποδομέςΤου Χάρη Φλουδόπουλου

Πρόκειται για τις προτεραιότητες που περιέγραψε ο αρμόδιος επίτροπος Guenther Oettinger σε σχέση με τις επενδύσεις στα ενεργειακά δίκτυα που θα απαιτηθούν τις επόμενες δύο δεκαετίες. Συνολικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) καλείται να επενδύσει 1 τρισ. ευρώ για την αναβάθμιση των ηλεκτρικών δικτύων, αλλά και του δικτύου αγωγών φυσικού αερίου. Το εικοσαετές σχέδιο περιλαμβάνει αναβαθμίσεις στους παλαιούς αγωγούς και κατασκευές νέων ενιαίων υποδομών για τη μεταφορά ενέργειας σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ. Το νέο σύστημα υποδομών θα βοηθήσει επίσης την επέκταση της χρήσης των ΑΠΕ σε ολόκληρη την ΕΕ. Σύμφωνα με τον επίτροπο Eνέργειας Guenther Oettinger, τα δίκτυα αερίου, πετρελαίου και ηλεκτρισμού παραμένουν «κολλημένα» στη λογική των ορίων και των συνόρων του 19ου αιώνα. Μέσα σε πέντε χρόνια κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν πρέπει να είναι απομονωμένο από τους γείτονές του. Oι ενεργειακές υποδομές αποτελούν το κλειδί για την επίτευξη των ενεργειακών μας στόχων από την ασφάλεια της προμήθειας μέχρι την ανάπτυξη των ΑΠΕ, την ενεργειακή αποδοτικότητα και τη σωστή λειτουργία των εσωτερικών αγορών. Είναι λοιπόν απαραίτητο να συνεργαστούμε και να

επιταχύνουμε την υλοποίηση των έργων προτεραιότητας της ΕΕ, υπογράμμισε ο επίτροπος. Ειδικότερα η Επιτροπή καθόρισε έναν περιορισμένο αριθμό Ενεργειακών Διαδρόμων που αποτελούν προτεραιότητα προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της ανταγωνιστικότητας, της βιωσιμότητας και της ενεργειακής ασφάλειας, συνδέοντας κράτη-μέλη που είναι σχεδόν απομονωμένα από τις υπόλοιπες ενεργειακές αγορές, καθώς επίσης ενισχύοντας τις υφιστάμενες διασυνοριακές διασυνδέσεις, καθιστώντας εφικτή την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ. Τα συγκεκριμένα σχέδια «ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος», τα οποία θα επωφεληθούν από αδειοδοτήσεις-εξπρές και ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις αναμένεται να καθοριστούν μέχρι το 2012. Για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των projects η Κομισιόν ευνοεί την περιφερειακή συνεργασία μεταξύ κρατών για την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων, όπως οι «ευρωπαϊκοί ηλεκτρικοί λεωφόροι».

ΠροτεραιότητεςΣτον τομέα της ΕΕ προτεραιότητα έχουν τέσσερα έργα:- Το υπεράκτιο δίκτυο της Βόρειας

47

48

Θάλασσας και η σύνδεσή του με τη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη, προκειμένου να μεταφερθεί η ενέργεια που θα παράγεται από θαλάσσια πάρκα σε καταναλωτές μεγάλων πόλεων, καθώς και για την αποθήκευση της ενέργειας σε υδροηλεκτρικές μονάδες των Άλπεων και τον σκανδιναβικών χωρών.- Διασυνδέσεις στη Νοτιοδυτική Ευρώπη για τη μεταφορά ενέργειας που θα παράγεται από αιολικά, υδροηλεκτρικά και φωτοβολταϊκά στην υπόλοιπη ήπειρο.- Διασυνδέσεις στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη για την ενδυνάμωση του περιφερειακού δικτύου.- Η ενσωμάτωση της ενεργειακής αγοράς της Βαλτικής στην ευρωπαϊκή αγορά.Στον τομέα του φυσικού αερίου οι τρεις ενεργειακές προτεραιότητες της ΕΕ είναι:- O «Νότιος Διάδρομος» για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Κασπία στην Ευρώπη προκειμένου να υπάρξει διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας.- Η ενσωμάτωση της ενεργειακής αγοράς της Βαλτικής και η διασύνδεσή της με την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.- O «Διάδρομος Βορρά-Νότου» στη Δυτική Ευρώπη για την αποφυγή υπεφορτώσεων στο δίκτυο και για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών προμηθειών από το εξωτερικό.Μόνο μέχρι το 2020 υπολογίζεται ότι περίπου 200 δισ. ευρώ θα πρέπει να επενδυθούν για τη μεταφορά ενέργειας ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του «20-20-20» για τη μείωση των εκπομπών

ρύπων, την αύξηση των ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας.

ProjectsΗ διασύνδεση στη Νοτιοδυτική Ευρώπη κρίνεται απαραίτητη καθώς η Ιβηρική Χερσόνησος δεν είναι επαρκώς συνδεδεμένη με την υπόλοιπη Ευρώπη, ώστε να μεταφέρεται η ενέργεια των ΑΠΕ από την Ισπανία στη Δ. Ευρώπη και να ενσωματωθεί το ισπανικό στο ευρωπαϊκό δίκτυο. Oι γραμμές που απαιτούνται μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας πρέπει να αυξηθούν μέχρι το 2020 στα 4.000 από 1.400 MW που είναι σήμερα.Αλλά και ο «Νότιος Διάδρομος» του φυσικού αερίου αναμένεται να καταστήσει εφικτή τη μεταφορά φυσικού αερίου από τη λεκάνη της Κασπίας και τη Μέση Ανατολή, που σήμερα αποτελούν τις μεγαλύτερες πηγές αερίου στον κόσμο με εκτιμώμενες ποσότητες της τάξης των 90,6 τρισ. κυβικών μέτρων. Στόχος για την ΕΕ είναι να τροφοδοτηθεί με 45 έως 90 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 10 έως 20% των συνολικών αναγκών της ΕΕ μέχρι το 2020.

Αδειοδότηση «fast track»O χρόνος μεταξύ του σχεδιασμού και της έναρξης κατασκευής των έργων υποδομής συχνά ξεπερνά τα 10 χρόνια. Αυτό σημαίνει για τους κατασκευαστές μεγάλα κόστη ανάπτυξης για την προετοιμασία, τις επαφές με τις αδειοδοτικές αρχές, και αβεβαιότητα για πολλά χρόνια για την υλοποίηση του έργου.

Επομένως οι καθυστερήσεις αυτές σημαίνουν ότι υπάρχει κίνδυνος μη επίτευξης των στόχων του 2020. Στο πλαίσιο αυτό η Κομισιόν προτείνει την επιτάχυνση της αδειδοτικής διαδικασίας για περιορισμένο αριθμό έργων που θα καθοριστούν στους προσεχείς 24 μήνες.

Αγωγοί μεταφοράς CO2Παράλληλα, για τη μείωση της εξάρτησης της ευρωπαϊκής οικονομίας από τον άνθρακα θα απαιτηθεί η δημιουργία εγκαταστάσεων διακράτησης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (Carbon Capture & Storage - CCS) από μεγάλο αριθμό σημείων εκπομπής, όπως μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που κάνουν χρήση ορυκτών καυσίμων. Oι τεχνολογίες CCS είναι αποδεδειγμένες, ωστόσο ακόμη δεν έχουν δοκιμαστεί σε βιομηχανική κλίμακα και δεν είναι εμπορικά βιώσιμες. Υπάρχουν σήμερα έξι μεγάλης κλίμακας projects υπό κατασκευή, που συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με 1 δισ. ευρώ. Υπολογίζεται ότι η εμπορική εφαρμογή της τεχνολογίας θα εξελιχθεί μετά το 2020 και ότι τα σημεία που το διοξείδιο του άνθρακα θα αποθηκεύεται θα είναι διάσπαρτα μέσα στην ΕΕ, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη δημιουργία αγωγών μεταφοράς του CO2 από τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στις αποθήκες, με μικρότερο κόστος αλλά και με μεγαλύτερη ασφάλεια για το περιβάλλον.

49

Ελληνικά δίκτυα: Η προτεραιότητα των Κυκλάδων

Μια σειρά από έργα διασυνδέσεων προγραμματίζονται στο ελληνικό δίκτυο προκειμένου να καλυφθούν τα μη διασυνδεδεμένα νησιά, να αυξηθούν οι δυνατότητες διείσδυσης των ΑΠΕ και να αξιοποιηθεί το πλούσιο δυναμικό ΑΠΕ σε περιοχές όπως το Αιγαίο. Σε πρώτη φάση προχωρά η διασύνδεση των Κυκλάδων, ενώ έπονται και νέα έργα όπως η διασύνδεση των νησιών του Βορείου Αιγαίου, της Κρήτης και, σε μεταγενέστερο στάδιο, των Δωδεκανήσων.Ειδικότερα η νέα διασύνδεση των Κυκλάδων αναμένεται να υλοποιηθεί μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2015, όταν και οι κάτοικοι των νησιών των Κυκλάδων αναμένεται να ξεκινήσουν να καλύπτουν τις ηλεκτρικές τους ανάγκες τροφοδοτούμενοι από το ηπειρωτικό δίκτυο. O προϋπολογισμός του έργου αναμένεται να ξεπεράσει τα 300 εκατ. ευρώ. Από το ποσό αυτό το 30% ή αλλιώς περίπου 125 εκατ. ευρώ θα προέλθουν από το ΕΣΠΑ, ενώ σημαντικό μέρος από το υπόλοιπο κόστος θα καλυφθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Με βάση τους όρους που έχει θέσει η ΔΕΗ, το χρονικό όριο για την ολοκλήρωση του έργου θα είναι 42 μήνες, ενώ μετά την έγκριση της προκήρυξης, ο ανάδοχος του έργου εκτιμάται ότι θα αναδειχθεί τέτοια εποχή το 2011. Όσο για τους συμμετέχοντες στη διαβούλευση, για τον διαγωνισμό ενδιαφέρθηκαν έξι εταιρείες: οι ABB, Areva, Nexans, Prysmian, NKT Cables και η εταιρεία Ελληνικά Καλώδια. Το έργο χωρίζεται στο κομμάτι της διασύνδεσης αλλά και στους συνολικά τέσσερις υποσταθμούς σε Πάρο, Νάξο, Μύκονο και Σύρο, που αποτελούν και το πιο σύνθετο αλλά και κομβικό κομμάτι του έργου, που όμως αντιστοιχεί στο 40% του προϋπολογισμού. Από τις εταιρείες που μετείχαν στη διαβούλευση, υποσταθμό μπορεί να προσφέρει μόνον η Areva, ενώ οι υπόλοιπες εταιρείες παρέχουν τα καλώδια της διασύνδεσης. Πάντως ακόμη και με την κατασκευή των διασυνδέσεων και την ένταξη των Κυκλάδων στο διασυνδεδεμένο σύστημα, πληροφορίες αναφέρουν ότι η ΔΕΗ προσανατολίζεται να διατηρήσει κάποιες από τις πετρελαϊκές μονάδες, τις πιο σύγχρονες, σε εφεδρεία.

«Έξυπνα» δίκτυαΕκτός όμως από τις νέες διασυνδέσεις, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα έργα αναβάθμισης των δικτύων και εισαγωγής των τεχνολογιών «έξυπνων» δικτύων και «έξυπνων» μετρητών. Μάλιστα, ακριβώς η υλοποίηση εκτεταμένων επενδύσεων για επεκτάσεις δίνει την ευκαιρία αυτές να πραγματοποιηθούν με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και όχι με εκείνες του περασμένου αιώνα. Ήδη τέτοιες επενδύσεις αναβάθμισης γίνονται σε αρκετές χώρες όπως η Βραζιλία, το Μεξικό, η Δανία και η Oλλανδία. Πρόκειται για επενδύσεις που «παντρεύουν» τον ηλεκτρομηχανολογικό κόσμο των δικτύων ηλεκτρισμού με τις τεχνολογίες ΙΤ και αυτοματοποίησης, με στόχο την καλύτερη και αποδοτικότερη λειτουργία των δικτύων, αλλά και την καλύτερη εξυπηρέτηση των καταναλωτών ηλεκτρισμού.Oι εταιρείες ηλεκτρισμού σήμερα λειτουργούν στον παλιό κόσμο, οι καταναλωτές δεν γνωρίζουν πόση ενέργεια καταναλώνουν και πότε, καθώς λαμβάνουν έναν λογαριασμό κάθε 2 μήνες. Το βασικό όφελος στη νέα εποχή των «έξυπνων» δικτύων είναι ότι ο καταναλωτής θα μπορεί να ελέγχει καλύτερα τα κόστη του καθώς θα έχει καλύτερη πληροφόρηση για την ενέργεια που καταναλώνει, θα μπορεί να είναι πιο παρεμβατικός και να ελέγχει

με τους «έξυπνους» μετρητές το τι συμβαίνει. Ταυτόχρονα οι εταιρείες μπορούν μέσω των τεχνολογιών αυτών να προσφέρουν καλύτερες και διαφορετικές υπηρεσίες, όπως η προπληρωμένη ενέργεια κατά το πρότυπο των προπληρωμένων καρτών τηλεφωνίας, ή ο καταναλωτής θα έχει επιλογές για την πληρωμή των λογαριασμών του ανάλογα με τις ανάγκες του. Εκτός όμως από τα δίκτυα διανομής και τους καταναλωτές, σημαντικές αλλαγές και βελτιώσεις έρχονται και στα δίκτυα μεταφοράς. Για παράδειγμα, τα «έξυπνα» δίκτυα μεταφοράς επιτρέπουν μεγαλύτερη αξιοποίηση της ανανεώσιμης ενέργειας. Χωρίς «έξυπνα» συστήματα, οι διαχειριστές μπορούν να υπολογίζουν ως διαθέσιμο ένα μόνο μέρος της εγκατεστημένης ισχύος των αιολικών, συνήθως το 1/3, ώστε να μην υπάρξει έλλειμμα σε περίπτωση απότομης μείωσης της παραγωγής. Στα «έξυπνα» δίκτυα αυτό που συμβαίνει είναι ότι η ισχύς των φορτίων ρυθμίζεται ανάλογα με την πηγή, δηλαδή εάν η πηγή μειώνεται τότε αυτόματα κόβονται φορτία που δεν είναι απαραίτητα. Έτσι μπορεί να αξιοποιηθεί μεγαλύτερο μέρος της εγκατεστημένης ισχύος των ΑΠΕ. Ακούγεται απλό, αλλά είναι αρκετά πολύπλοκο και επιτυγχάνεται μέσω συστημάτων «σύμπραξης» των ηλεκτρομηχανολογικών συστημάτων με το ΙΤ. Με απλά λόγια, με τα «έξυπνα» δίκτυα έχουμε αύξηση της αξιοπιστίας του συστήματος και καλύτερη διαχείριση του παραγωγικού δυναμικού και του εξοπλισμού.

ΥΠΕΚΑ για «έξυπνα» δίκτυαΣύμφωνα με πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), η κυβέρνηση προετοιμάζει ένα μεγάλο πρόγραμμα δημιουργίας «έξυπνων» δικτύων μεταφοράς, διανομής και μετρητών, με στόχο αυτό να επεκταθεί τα επόμενα χρόνια. Σε πρώτη φάση, όπως αναφέρουν οι συγκεκριμένες πληροφορίες, θα επιλεγούν τρεις πόλεις όπου θα εγκατασταθούν μεταξύ άλλων «έξυπνοι» μετρητές, με τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν στους καταναλωτές. Ήδη μικρότερης κλίμακας προγράμματα εγκατάστασης «έξυπνων» μετρητών έχουν υλοποιηθεί σε συνοικίες της Αττικής (Βριλήσσια), καθώς επίσης και σε επιλεγμένους εμπορικούς καταναλωτές της χαμηλής και της μέσης τάσης. Το πρόγραμμα «έξυπνων» δικτύων σε τρεις πόλεις που θα επιλεγούν, θα είναι το πρώτο ευρείας κλίμακας «πείραμα» το οποίο και θα αποτελέσει «οδικό χάρτη» για τις νέες επενδύσεις σε δίκτυα ηλεκτρισμού.

Βόρεια ΘάλασσαΗ ΕΕ προωθεί και ενθαρρύνει τη συνεργασία των κυβερνήσεων και της βιομηχανίας για την κατασκευή εξελιγμένων δικτύων αξιοποίησης των ΑΠΕ και διασύνδεσή τους με τις περιοχές όπου υπάρχει αυξημένη κατανάλωση ενέργειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το υπεράκτιο δίκτυο ηλεκτρισμού στη Βόρεια Θάλασσα. Πρόσφατα το Βέλγιο, η Δανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Oλλανδία, η Νορβηγία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης για την πρωτοβουλία δημιουργίας του δικτύου της Β. Θάλασσας, μέσω του οποίου παρέχεται το θεσμικό πλαίσιο για την περιφερειακή συνεργασία ώστε να αναζητηθούν κοινές λύσεις στα διακρατικά ζητήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη του υφιστάμενου, αλλά και του μελλοντικού δικτύου ηλεκτρικών υποδομών στη Βόρεια Θάλασσα. Σήμερα υπάρχουν 948 υπεράκτιες ανεμογεννήτριες σε 43 λειτουργούντα θαλάσσια πάρκα, που έχουν συνολική εγκατεστημένη ισχύ 2.396 MW.

50

13ΦOΒOΙ ΓΙΑ «ΦOΥΣΚΑ» ΣΤΙΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΣΕ OΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗOι ατελείωτες ουρές που σχημάτισαν οι Έλληνες αγρότες προκειμένου να καταθέσουν αίτηση για φωτοβολταϊκό πάρκο στα εν αχρηστία χωράφια τους, είναι σημείο των καιρών. Η πράσινη ενέργεια άλλωστε αποτελεί εδώ και χρόνια μια εγγυημένη επένδυση σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης.Μόνο που η οικονομική κρίση συνέβαλε στο να αποκαλυφθεί πιο γρήγορα το μέγεθος της υποβόσκουσας «φούσκας»: Oι κρατικοί προϋπολογισμοί δυσκολεύονται να καταβάλουν τα δισεκατομμύρια των επιδοτήσεων, οι χρόνοι απόσβεσης παρατείνονται και το κόστος μετακυλίεται εξ ολοκλήρου προς τους καταναλωτές, οι οποίοι έχουν αρχίσει επίσης να δυσφορούν.Η πράσινη ενέργεια αποκτά πλέον και γκρίζες ζώνες...

Ανανεώσιμες Πηγές ΕνέργειαςΤου Γιώργου Παυλόπουλου

51Ενέργεια φιλική προς το περιβάλλον. Δραστική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και ανάχωμα στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Ελαχιστοποίηση των κινδύνων από ατυχήματα ή ανθρώπινη αμέλεια, όπως αυτά που συνέβησαν παλιότερα στο Τσέρνομπιλ και πρόσφατα στον Κόλπο του Μεξικού. Τέλος στον φόβο που προκαλούν τα «όπλα» του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Αδιαφορία για τα διπλωματικά παιχνίδια και τις αντιπαραθέσεις των μεγάλων δυνάμεων με αιχμή την ενέργεια. Φραγμός στην εξάρτηση από τις εισαγωγές. Και δίπλα σε όλα αυτά ένα μεγάλο δώρο για τους πιονιέρους της «πράσινης επανάστασης»: εγγυημένες αποδόσεις και εισοδήματα για τα επόμενα 20 - 25 χρόνια και μάλιστα με την ελάχιστη δυνατή ίδια συμμετοχή στην αρχική επένδυση, εξαιτίας των αθρόων κρατικών επιδοτήσεων!Τελικά, μήπως το σκηνικό που έχει στηθεί μοιάζει πολύ ωραίο για να είναι αληθινό; Μήπως και αυτή η «κότα με τα χρυσά αυγά» αποδειχθεί τελικώς μια «φούσκα», μια οφθαλμαπάτη;

Ισορροπία ή κρίση;Δυστυχώς για πολλούς η πραγματικότητα είναι διαφορετική απ’ ό,τι αρχικά πίστεψαν ή από αυτό που ορισμένοι επιχείρησαν να τους «πουλήσουν». Oύτως ή άλλως, βέβαια, κάποια στιγμή το σύστημα θα αναγκαζόταν να ισορροπήσει από μόνο του, όμως το κραχ του χρηματοπιστωτικού τομέα, η βύθιση της παγκόσμιας οικονομίας σε βαθιά και παρατεταμένη οικονομική ύφεση, η κρίση χρέους που ξέσπασε στις ανεπτυγμένες (κυρίως) χώρες και η δραστική περιστολή των δημόσιων δαπανών που ακολούθησε, επιτάχυναν τις εξελίξεις.«Πριν από το 2008, οπότε ξέσπασε η κρίση, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσέφεραν γενναιόδωρες επιδοτήσεις

προκειμένου να δώσουν ώθηση στους ευρισκόμενους σε «νηπιακή ηλικία» κλάδους των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), αλλά και να πετύχουν τους φιλόδοξους στόχους που είχαν τεθεί για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει δεσμευτεί ότι ως το 2020, το 20% της κατανάλωσης θα καλύπτεται από ΑΠΕ, βοηθώντας την έτσι να περιορίσει τις εκπομπές κατά 20% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Όμως, σήμερα, με δεδομένες τις δημοσιονομικές πιέσεις και την ανησυχία μήπως οι υψηλές τιμές στην ενέργεια

στραγγαλίσουν τις καταναλωτικές δαπάνες, αυτές οι ίδιες κυβερνήσεις βρίσκονται αναγκασμένες να περιορίσουν τη βοήθεια, προκαλώντας πόνο στους επενδυτές και στην πράσινη βιομηχανία», έγραφε χαρακτηριστικά η αμερικανική εφημερίδα «Wall Street Journal» στις 19 Αυγούστου, σε σχετικό αφιέρωμά της με τίτλο «Oι επενδυτές των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας φοβούνται την απόσυρση των μεγάλων επιδοτήσεων».Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν, σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο διευθυντής του τμήματος οικονομικών συμβουλών

της γνωστής Deloitte & Touche στο Λονδίνο, Τιμ Γουόρχαμ. «Τα σχέδια για περικοπές στα δημοσιονομικά ελλείμματα» σημείωνε «σημαίνουν ότι τα σημερινά επίπεδα επιδοτήσεων δεν θα κρατήσουν για πολύ. Oι επιχειρηματίες της πράσινης ενέργειας μπορεί να πιεστούν να περιορίσουν τα επενδυτικά τους σχέδια, καθώς πολλά από τα αιολικά και ηλιακά πάρκα καθίστανται μη κερδοφόρα εάν δεν στηριχθούν από κρατικές επιδοτήσεις». Παράλληλα, ο ίδιος πρόβλεψε ότι «το επόμενο διάστημα οι συγχωνεύσεις είναι αναπόφευκτες», καθώς οι μειωμένες αποδόσεις οδηγούν σε συγκεντροποίηση.

Το όνειρο της καθαρής ενέργειαςΑπό την πλευρά του, το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel», τιτλοφορούσε το τεύχος της 20ης Σεπτεμβρίου ως «Το ακριβό όνειρο της καθαρής ενέργειας». Στο σχετικό κείμενο δε, οι συντάκτες υπογράμμιζαν ανάμεσα σε άλλα και τα εξής: «Το κόστος της οικολογικής στροφής είναι τρομακτικό - αυτό είναι αναμφισβήτητο. Oι δε πολιτικοί οφείλουν να φροντίσουν να μην ξεφύγει από κάθε έλεγχο».Oι εξελίξεις των τελευταίων μηνών επιβεβαιώνουν το αληθές των παραπάνω εκτιμήσεων, τόσο στη Γερμανία και την Ισπανία -τις δύο «πρωταθλήτριες» της Ευρώπης στην αξιοποίηση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας- όσο και στην Ελλάδα.

ΙσπανίαΣυγκεκριμένα στην Ισπανία η κυβέρνηση είχε υποσχεθεί ότι μέσω της επιδοτούμενης ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, η χώρα θα στρεφόταν σε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, βάζοντας τέλος στο προηγούμενο που είχε τις ρίζες του στην εκρηκτική (και καταστροφική για το περιβάλλον) οικιστική ανάπτυξη.

Πριν από το 2008, οπότε ξέσπασε η κρίση, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσέφεραν γενναιόδωρες επιδοτήσεις προκειμένου να δώσουν ώθηση στους ευρισκόμενους σε «νηπιακή ηλικία» κλάδους των ΑΠΕ αλλά και να πετύχουν τους φιλόδοξους στόχους που είχαν τεθεί για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου

52Μόνο που ούτε ο πρωθυπουργός Χοσέ Θαπατέρο ούτε οι συμπατριώτες του είχαν ακούσει το γνωστό ελληνικό άσμα που λέει πως «ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με πόνο». Και έτσι, η κρίση χρέους που πλήττει τώρα την Ισπανία και η απειλή προσφυγής της στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης και στο ΔΝΤ, μοιάζουν να δίνουν βίαιο τέλος στα όνειρα δεκάδων χιλιάδων μικροεπιχειρηματιών μα και απλών ανθρώπων, που είχαν επενδύσει όλες τους τις οικονομίες στο «Πράσινο Ελντοράντο» -το οποίο κινδυνεύει να καταρρεύσει όπως και οι τιμές των ακινήτων, μετά το σπάσιμο της «φούσκας» του real estate.Πράγματι, την 1η Αυγούστου, η Μαδρίτη ανακοίνωσε ότι περικόπτει κατά 45% τις επιδοτήσεις για τη δημιουργία νέων φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων (πάρκων), ενώ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να μειώσει και τις επιδοτήσεις προς τις υφιστάμενες, μέσω της επιβολής πλαφόν στην ποσότητα της ενέργειας που μπορούν να πουλούν στο σύστημα μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Βεβαίως (και δικαίως), οι παράγοντες του κλάδου έσπευσαν να κατηγορήσουν την κυβέρνηση για αναδρομικές περικοπές που είναι παράνομες, καθώς τα συμβόλαια που έχουν υπογραφεί προβλέπουν την εγγυημένη επιδότηση της παραγόμενης ενέργειας, χωρίς κανένα ποσοστικό περιορισμό, για μια 25ετία από την έναρξη λειτουργίας της κάθε εγκατάστασης. Μάλιστα, το κράτος είχε παράσχει διαβεβαιώσεις και προς τις επιχειρήσεις ότι θα καλύψει το ίδιο το «έλλειμμα τιμών» που θα προέκυπτε εξαιτίας της χρήσης της πανάκριβης (σε σχέση με τη συμβατική) πράσινης ενέργειας, και το οποίο θα εγγραφόταν ως τέτοιο στα βιβλία των ισολογισμών τους. Ήδη, όμως, τα ελλείμματα που έχουν σωρεύσει οι εταιρείες κοινής

ωφέλειας της χώρας ανήλθαν σε 6,5 δισ. ευρώ το 2009, ενώ το ποσό που καλείται να καλύψει ο κρατικός προϋπολογισμός έχει ανέλθει στα 16 δισ. ευρώ και μοιάζει τεράστιο όταν η κυβέρνηση Θαπατέρο πασχίζει να κάνει περικοπές 20 - 25 δισ. προκειμένου να κατευνάσει τις αγορές και τα... σπρεντ!

ΙταλίαΚαι στην Ιταλία όμως τα προβλήματα δεν είναι λίγα. Εκεί ισχύει ένα σύστημα «πράσινων πιστοποιητικών», η λογική του οποίου μοιάζει πολύ με το γνωστό «χρηματιστήριο ρύπων». Δηλαδή, κάθε επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να αντλεί ένα μέρος της ενέργειας που καταναλώνει από ανανεώσιμες πηγές και, εφόσον δεν το καταφέρνει, έχει το δικαίωμα να αγοράζει το πλεόνασμα κάποιων άλλων επιχειρήσεων. Σ’ αυτό το σύστημα υπάγονταν και οι κρατικές επιχειρήσεις οι οποίες, επειδή είναι ιδιαίτερα ρυπογόνες, καταβάλλουν σημαντικά ποσά για να αποκτήσουν τα απαραίτητα «πράσινα πιστοποιητικά».Όμως, καθώς η Ιταλία εκτιμάται ότι ανήκει στις χώρες υψηλού κινδύνου όσον αφορά το χρέος και τα δημοσιονομικά της, η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι ψήφισε πρόσφατα ένα πρόγραμμα περικοπών. Σύμφωνα με αυτό προβλεπόταν η απαλλαγή των κρατικών επιχειρήσεων από την παραπάνω υποχρέωση, με στόχο να μειώσουν τα ελλείμματα των προϋπολογισμών τους. Η πρόθεση αυτή σήμανε συναγερμό σε όλον τον κλάδο, καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα έριχνε κατακόρυφα τις τιμές των «πιστοποιητικών» οι οποίες είχαν εκτοξευθεί στα ύψη εξαιτίας της αναμενόμενης μεγάλης ζήτησης. Κατά συνέπεια θα μειώνονταν δραστικά οι επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές, καθώς το σύστημα είναι τόσο πολύπλοκο, ώστε τα «πράσινα πιστοποιητικά» να χρησιμοποιούνται κατά κόρον ως εγγυήσεις για τον δανεισμό

από τις τράπεζες! Τελικώς, η κυβέρνηση αποφάσισε να αποσύρει τη συγκεκριμένη διάταξη, όμως όλα δείχνουν ότι πολύ σύντομα θα αναγκαστεί να επανεξετάσει τη θέση της.

ΓερμανίαΌσο για τη Γερμανία, η οποία κυριαρχεί στον τομέα αυτόν τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκοσμίως, η αλήθεια είναι ότι εκεί οι καταναλωτές πληρώνουν απευθείας το κόστος για την επιδότηση της πράσινης ενέργειας. Ως αντάλλαγμα το κράτος υπόσχεται ότι μέχρι το 2050 το 81% της ηλεκτρικής ενέργειας θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές (έναντι του σημερινού 16%), ενώ παράλληλα από την ίδια «δεξαμενή» θα καλύπτεται το 50% του συνόλου της πρωτογενούς ζήτησης για ενέργεια (έναντι του σημερινού 9%).Η υλοποίηση των στόχων αυτών όμως έχει ως αποτέλεσμα οι εγκαταστάσεις αιολικών και ηλιακών πάρκων να αυξάνονται με εκθετικούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, και αυτό με τη σειρά του αυξάνει σημαντικά το κόστος της επιδότησης. Έτσι, τον περασμένο Ιούλιο, ο υπουργός Oικονομικών Ράινερ Μπρίντερλε ανακοίνωσε δύο μέτρα: αφενός, την αύξηση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 10% και, αφετέρου, τη σταδιακή περικοπή της επιδότησης στις νέες εγκαταστάσεις κατά 16%.Όμως αυτό δεν αλλάζει την πραγματικότητα - ίσως απλώς να αυξάνει πιο ομαλά και σταδιακά τα βάρη για εκείνους που θα κληθούν να πληρώσουν τελικά τον λογαριασμό: τους πολίτες-καταναλωτές. «Κάθε επανάσταση έχει και το τίμημά της», έχει πει η Γερμανίδα καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ, αναφερόμενη στην πράσινη ενέργεια, για την οποία η κυβέρνησή της έχει πολύ φιλόδοξα σχέδια. «Oι φτηνές εποχές για την

53ενέργεια τελείωσαν», γράφει και το «Der Spiegel».

Επενδύσεις 3 τρισ. ευρώ!Ποιο είναι όμως το τίμημα στο οποίο αναφέρεται η κ. Μέρκελ; Κατά προσέγγιση, σύμφωνα με υπολογισμούς που έχει κάνει ένας από τους ενεργειακούς γίγαντες της Γερμανίας, η RWE, προκειμένου η Ευρώπη να πετύχει τους στόχους που έχει θέσει ως το 2050 και να έχει κάνει πράξη την αποφασιστική στροφή προς την πράσινη ενέργεια, θα απαιτηθεί το ιλιγγιώδες ποσό των 3 τρισ. ευρώ, δηλαδή όσο περίπου είναι σήμερα το ετήσιο ΑΕΠ της ισχυρότερης οικονομίας της Γηραιάς Ηπείρου! Με τα χρήματα αυτά, αναφέρεται στην εσωτερική έκθεση της RWE, θα κατασκευαστούν όχι μόνον οι εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, αλλά και τα δίκτυα μεταφοράς της προς κάθε γωνιά της Ευρώπης.Σε τι μεταφράζεται όμως αυτό για τους καταναλωτές; Μόνο στη Γερμανία εκτιμάται ότι, προκειμένου η χώρα να καταστεί ενεργειακά αυτάρκης, η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος θα πρέπει να αυξηθεί από τα 6,5 σεντ του ευρώ που είναι σήμερα στα 23,5 σεντ, δηλαδή σχεδόν να τετραπλασιαστεί. Σε άλλες χώρες μάλιστα που είναι πιο πίσω από πλευράς υποδομών και τεχνογνωσίας, η αύξηση αναμένεται ότι θα είναι πολύ μεγαλύτερη.

Η ελληνική πραγματικότηταΣτην Ελλάδα, για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι στις αρχές Ιουνίου και παρά τις περί του αντιθέτου δεσμεύσεις της, η υπουργός Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη ανακοίνωσε τη διαμόρφωση των ειδικών τελών για τις ΑΠΕ από τα 30 λεπτά ανά μεγαβατώρα στα 5,57 ευρώ, δηλαδή μια αύξηση της τάξης του 2.000%! Η αιτία γι’ αυτό είναι πολύ απλή: Η υλοποίηση των χιλιάδων

φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων για τις οποίες έχουν κατατεθεί αιτήσεις (με αποτέλεσμα το σύστημα να κορεστεί) απαιτεί δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, καθώς η τιμή της ηλιακής ενέργειας φτάνει τα 500 ευρώ τη μεγαβατώρα, όταν η αντίστοιχη της συμβατικής δεν ξεπερνά τα 70 ευρώ στη χονδρική. Τα κεφάλαια που απαιτούνται λοιπόν, θα πρέπει να συγκεντρώνονται απ’ όλους τους πολίτες της χώρας, μέσω του τέλους υπέρ ΑΠΕ το οποίο καταβάλλεται μαζί με τον λογαριασμό της ΔΕΗ, η οποία με τη σειρά της το αποδίδει στον ΔΕΣΜΗΕ. Η προαναφερθείσα αύξηση μάλιστα είχε στόχο να καλυφθεί το έλλειμμα που είχε αρχίσει να παρουσιάζει ο ΔΕΣΜΗΕ το 2009 για την αποπληρωμή περίπου 1.000 MW σε αιολικά (που έχουν πολύ χαμηλότερη εγγυημένη τιμή γύρω στα 90 ευρώ/Mwh) και γύρω στα 45 MW φωτοβολταϊκών. Oπότε, είναι λογικό να αναμένει κανείς ότι το επόμενο διάστημα

οι αυξήσεις που θα ακολουθήσουν θα είναι ακόμη πιο μεγάλες. Είναι ακόμη γεγονός ότι δεν λείπουν εκείνοι που εκτιμούν ότι με τους ρυθμούς που υπάρχουν, ο ΔΕΣΜΗΕ θα αποτελέσει την επόμενη μεγάλη προβληματική επιχείρηση του ελληνικού δημοσίου, το οποίο καθώς δεν θα έχει κεφάλαια για να τη σώσει έχει δύο επιλογές: είτε να τα ζητήσει από τους καταναλωτές, αυξάνοντας υπέρμετρα τις τιμές του ρεύματος, είτε να επιλέξει την οδό της «επαναδιαπραγμάτευσης των συμβάσεων» με τους παραγωγούς, κάτι το οποίο αναπόφευκτα θα οδηγήσει στη σημαντική επιμήκυνση του χρόνου απόσβεσης της κάθε επένδυσης.Σε κάθε περίπτωση φαίνεται πως για τα έργα που θα υλοποιηθούν από το 2011 και μετά, οι όροι εγγυημένης τιμής δεν θα είναι και τόσο ευνοϊκοί...

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας2009 2050 2009 2050

Ανανεώσιμες Πηγές

Ανανεώσιμες Πηγές16

9

Λιγνίτης

Λιγνίτης 11

Λιθάνθρακας 11

Φυσικό αέριο 22

Πετρέλαιο 35

Λιγνίτης & Λιθάνθρακας 7

Φυσικό αέριο 16

Πετρέλαιο 20

Εισαγωγήρεύματος 5

Λιθάνθρακας

Λιγνίτης & Λιθάνθρακας

Φυσικό αέριο

Λοιπές πηγές

25

18

9

13

Πυρηνικοί αντιδραστήρες

23Πυρηνικοί αντιδραστήρες

11Λοιπές πηγές 5 Λοιπές πηγές 2Λοιπές πηγές 1

10

Ανανεώσιμες Πηγές

εκ των οποίων

Αιολική ενέργεια 48

Βιομάζα 12

Φωτοβολταϊκά 11

Λοιπές ανανεώσιμες 10

81Ανανεώσιμες Πηγέςεκ των οποίων

Αιολική ενέργεια 9

Βιομάζα 31

Λοιπές ανανεώσιμες 10

50

H ενέργεια στη Γερμανία το 2009 και το 2050

54

14ΠΩΣ Η ΕΛΛΑΔΑΘΑ ΜΕΤΑΤΡΑΠΕΙΣΕ HUB ΑΕΡΙOΥΗλεκτρισμός, φυσικό αέριο, πετρέλαιο, ΑΠΕ, όλες οι εξελίξεις, οι εκτιμήσεις, οι διαπιστώσεις του συνεδρίου που μετρά τον παλμό της αγοράς. Η αγορά της ενέργειας μίλησε για όλα τα «καυτά» θέματα στο ετήσιο συνέδριο του ΙΕΝΕ, «Ενέργεια και Ανάπτυξη 2010».

Ενεργειακή αγορά

Όλα τα «καυτά» θέματα των ενεργειακών αγορών τέθηκαν επί τάπητος στη διάρκεια του 15ου συνεδρίου του ΙΕΝΕ «Ενέργεια και Ανάπτυξη 2010», που διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, με τη συμμετοχή 300 συνέδρων και ομιλίες εκπροσώπων του ελληνικού και ευρωπαϊκού ενεργειακού τομέα. Ανάμεσα στα θέματα που απασχόλησαν τις εργασίες του συνεδρίου ήταν η νέα ενεργειακή και περιβαλλοντική πολιτική, η χρηματοδότηση ενεργειακών υποδομών στη συγκυρία της οικονομικής κρίσης, η ημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, το «άνοιγμα» της αγοράς φυσικού αερίου, τα δίκτυα και οι επενδύσεις σε ΑΠΕ, η περιφερειακή διάσταση της ενεργειακής αγοράς, η διεθνής σκηνή, ο οδικός χάρτης για το 2020 και οι κρίσιμες επενδύσεις και τεχνολογίες.

Ηλεκτρισμός Όπως διαπιστώθηκε στη διάρκεια του συνεδρίου, μια σειρά από σημαντικές στρεβλώσεις χαρακτηρίζουν την εγχώρια αγορά ηλεκτρισμού. Χαρακτηριστικά, όπως ανέφερε ο πρόεδρος του ΙΕΝΕ δρ Ιωάννης Δεσύπρης, παρατηρούνται παράδοξα, όπως η λειτουργία σε καθημερινή βάση παλαιών και

ρυπογόνων μονάδων με πολύ χαμηλή απόδοση, οι οποίες εκτοπίζουν τη λειτουργία μονάδων τελευταίας τεχνολογίας με υψηλή απόδοση. Πώς είναι δυνατόν, διερωτήθηκε ο ίδιος, να υφίστανται οικονομική ζημία και οι καινούργιοι παραγωγοί και οι καινούργιοι έμποροι λιανικής; Ποιος κερδίζει; Πώς γίνεται, επεσήμανε ο κ. Δεσύπρης, σε εποχή χαμηλής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και μεγάλης οικονομικής κρίσης οι καταναλωτές υψηλής τάσης, χωρίς τους οποίους δεν θα λειτουργούσαν οι λιγνιτικές μονάδες το βράδυ ή στις ώρες χαμηλής ζήτησης, να υπερχρεώνονται σε ηλεκτρικό ρεύμα; Στο θέμα αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΕΝΕ καθηγητής Παντελής Κάπρος, ο οποίος τόνισε ότι η σημερινή χονδρεμπορική αγορά και η λιανική αγορά λειτουργούν με πολλές και σοβαρές στρεβλώσεις. Oι μονάδες ηλεκτρισμού με φυσικό αέριο, που είναι οι πιο σύγχρονες και αποδοτικές, ζημιώνονται από τη χονδρεμπορική αγορά, γεγονός που αποδίδεται στις στρεβλώσεις της αγοράς και όχι στην ανταγωνιστικότητά τους.O κ. Κάπρος έθιξε και το θέμα της εφαρμογής του «τρίτου πακέτου», επισημαίνοντας την ανάγκη να διαφυλαχθεί η ανεξαρτησία του Διαχειριστή Ηλεκτρικής Ενέργειας.

55Η συντριπτική πλειονότητα των ομιλητών του 15ου συνεδρίου του ΙΕΝΕ τάχθηκε υπέρ της εφαρμογής του ιδιοκτησιακού διαχωρισμού για τα συστήματα μεταφοράς, είτε άμεσα είτε στο ορατό μέλλον.

ΛιγνίτεςΣύμφωνα με τα συμπεράσματα του συνεδρίου, ο κ. Κάπρος ανέφερε ότι για να μπορέσει να υπάρξει υγιής ανταγωνισμός στο λιανικό εμπόριο πρέπει οι ανεξάρτητοι προμηθευτές να αποκτήσουν πρόσβαση στο φυσικό αέριο, αλλά και σε ενέργεια από μονάδες βάσης και μονάδες αιχμής. Η σημερινή κατάσταση στο λιανεμπόριο είναι απόλυτα ασταθής. Επομένως, κατέληξε ο κ. Κάπρος, οι συζητήσεις που γίνονται για να δοθεί πρόσβαση τρίτων στη λιγνιτική παραγωγή πρέπει να γίνουν με διαφανή τρόπο και με μακροχρόνια προοπτική που να διασφαλίζει υγιή ανταγωνισμό, λαμβάνοντας υπόψη και τις επενδύσεις που έγιναν από την ιδιωτική ηλεκτροπαραγωγή στην Ελλάδα.

ΑΠΕΣτις ΑΠΕ αναφέρθηκε από την πλευρά του ο γενικός γραμματέας του ΙΕΝΕ Ιωάννης Χατζηβασιλειάδης. O στόχος του 40% για τη διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2020, που έχει τεθεί από την κυβέρνηση, πρέπει να επανεκτιμηθεί, είπε, όπως επίσης και η μείξη των ΑΠΕ γι’ αυτόν τον στόχο, όπως αναφέρεται στο σχέδιο δράσης που εστάλη στις Βρυξέλλες. Αυτός ο πολύ φιλόδοξος στόχος, τόνισε ο κ. Χατζηβασιλειάδης, σημαίνει υπερτριπλασιασμό της σημερινής συμμετοχής των ΑΠΕ στην ηλεκτρική ενέργεια κατά τα επόμενα 10 χρόνια. Θα χρειαστούμε επενδύσεις σε δίκτυα της τάξεως των 4,5 δισ. ευρώ, ποσό που είναι υπερδιπλάσιο της σημερινής αξίας των δικτύων που έκανε η ΔΕΗ

σε όλη τη διαδρομή της. Επιπλέον, θα χρειαστούν μονάδες αντλητικές και ευέλικτες μονάδες φυσικού αερίου ανοικτού κύκλου, για τις οποίες δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο. Τα βασικότερα προβλήματα όμως που θα παρουσιαστούν είναι στη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, γιατί η διείσδυση του 40% σημαίνει μια μεγάλη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, που θα διέπεται από το ισχύον τιμολόγιο της αγοράς των ΑΠΕ για τα επόμενα 20 - 25 χρόνια. Δηλαδή, μπορεί να παρουσιάζεται πολλές ημέρες τον χρόνο μηδενική Oριακή Τιμή Συστήματος (OΤΣ) και, ενδεχομένως, αρνητική.

O άλλος σημαντικός παράγοντας που δεν έχει εκτιμηθεί ακόμη είναι η επιβάρυνση του ηλεκτρικού συστήματος από αυτόν τον φιλόδοξο στόχο, με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Επομένως, η πρότασή μας είναι η επανεκτίμηση αυτού του στόχου, η μελέτη του εθνικού συστήματος για εφικτή διείσδυση των ΑΠΕ στον ηλεκτρικό τομέα και η αναπροσαρμογή του θεσμικού πλαισίου.

Oι ελληνικές επιχειρήσεις στρέφονται στο εξωτερικό

O αντιπρόεδρος & γενικός δ/ντής του ΙΕΝΕ κ. Κωστής Σταμπολής, σχολιάζοντας τις τελευταίες εξελίξεις στην ελληνική ενεργειακή αγορά, παρατήρησε ότι «δυστυχώς, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια, η σημερινή αρνητική οικονομική συγκυρία στον τόπο μας και η εσωστρέφεια που χαρακτηρίζει την κυβέρνηση υπό το βάρος διαχείρισης της παρούσας κρίσης, οδηγούν πολλές ενεργειακές επιχειρήσεις να στραφούν στο εξωτερικό. Έτσι, ελληνικές εταιρείες συμμετέχουν και χρηματοδοτούν έρευνες για κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Αίγυπτο, έχουν αναλάβει την κατασκευή αιολικών πάρκων σε Πολωνία, Βουλγαρία και Τουρκία, υδροηλεκτρικά έργα στην Αλβανία και κατασκευή μεγάλων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής σε Συρία, Ρουμανία και Τουρκία. Αυτά είναι μόνο λίγα από τα projects που εμπλέκονται σήμερα και χρηματοδοτούν ελληνικές εταιρείες του ενεργειακού τομέα.Αυτό αναδεικνύει την εκπληκτική προσαρμοστικότητα, εξωστρέφεια και δυναμική του κλάδου, παράγοντες οι οποίοι μπορούν να αξιοποιηθούν από την Πολιτεία για εγχώριες επενδύσεις όταν εξασφαλιστούν ομαλές συνθήκες λειτουργίας του κράτους».

Πώς γίνεται σε εποχή χαμηλής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και μεγάλης οικονομικής κρίσης οι καταναλωτές υψηλής τάσης, χωρίς τους οποίους δεν θα λειτουργούσαν οι λιγνιτικές μονάδες το βράδυ ή στις ώρες χαμηλής ζήτησης, να υπερχρεώνονται σε ηλεκτρικό ρεύμα; Το γεγονός αποδίδεται στις στρεβλώσεις της αγοράς και όχι στην ανταγωνιστικότητα των μονάδων

56

Πρόταση για να γίνει η Ελλάδα hub αερίου

Πρόταση για τη δημιουργία hub (κόμβου) αερίου στην Ελλάδα που θα προκύψει από τον ανασχεδιασμό της αγοράς, κατέθεσε στη διάρκεια του συνεδρίου «Ενέργεια και Ανάπτυξη 2010» ο διευθύνων σύμβουλο ς της M&M Gas των Oμίλων Μυτιληναίου και Μότορ Όιλ Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Όπως είπε ο κ. Κανελλόπουλος, για να μετατραπεί η ελληνική αγορά σε hub θα πρέπει να δημιουργηθεί μια χονδρική αγορά φυσικού αερίου, ένα pull στο πρότυπο της αγοράς ηλεκτρισμού με ισότιμη πρόσβαση των «παικτών» της αγοράς. Την αγορά αυτήν θα πρέπει να διαχειρίζεται ο ΔΕΣΦΑ και φυσικά θα απορροφούνται κατά προτεραιότητα οι πιο φτηνές προσφορές. Σχετική πρόβλεψη για την άρση της προστασίας των μακροπρόθεσμων συμβάσεων και την αποσύνδεση της προμήθειας του αερίου από τη μεταφορική ικανότητα υπάρχει και στην Oδηγία 73/2009. Σήμερα, όπως προβλέπει ο κώδικας διαχείρισης του δικτύου, προτεραιότητα πρόσβασης έχουν αυτοί με τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις . Στο πλαίσιο της συζήτησης κατατέθηκαν προτάσεις και για άλλα θέματα της αγοράς, όπως η διάθεση της δυναμικότητας των σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) μέσω διαγωνισμών. Όπως είπε ο κ. Κανελλόπουλος, μετά την απελευθέρωση της αγοράς προέχει να γίνουν βελτιώσεις στον κώδικα διαχείρισης του δικτύου, καθώς υπάρχουν θέματα που αυτήν τη στιγμή εμποδίζουν την ομαλή πρόσβαση στην αγορά (σ.σ.: ο κώδικας είναι σχεδιασμένος για να διαχειρίζεται κυρίως μακροπρόθεσμες συμβάσεις που βεβαίως έχει η ΔΕΠΑ). Είναι χαρακτηριστικό ότι για να γίνει εισαγωγή φορτίου στη Ρεβυθούσα χρειάζεται να γίνει αίτηση 45 μέρες πριν, όταν στην πράξη τα spot φορτία εντοπίζονται από 20 έως 30 μέρες.Ένα άλλο θέμα που τέθηκε στη διάρκεια της συζήτησης αφορά τα έργα για την κατασκευή της τρίτης αποθήκης της Ρεβυθούσας που θα ολοκληρωθεί το 2015. Προτάθηκε λοιπόν στο ενδιάμεσο διάστημα, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα παραλαβής μεγάλων φορτίων, ο ΔΕΣΦΑ να προχωρήσει σε leasing FSUs, δηλαδή Floating Storage Units (πλωτών αποθηκών που δεν απαιτούν εγκατάσταση επαναεριοποίσης), καθώς υπάρχουν οι εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας.

ΠεριστέρηςΤο «fast track» πρέπει να ισχύει για όλους όσοι πληρούν τα κριτήρια του νόμου ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης ή άλλων κριτηρίων επιλογής, τόνισε μιλώντας στο συνέδριο ο πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών ΑΠΕ (ΕΣΗΑΠΕ) και πρόεδρος του Oμίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Γ. Περιστέρης. O κ. Περιστέρης τόνισε ότι οι επενδύσεις στις ΑΠΕ θα έπρεπε να είναι κυρίαρχες σε ό,τι αφορά την ένταξή τους στις διαδικασίες «fast track», ιδιαίτερα αυτές με μεγάλη προστιθέμενη αξία όπως τα υπεράκτια πάρκα.Ταυτόχρονα έκανε λόγο για Έλληνες επενδυτές διατεθειμένους να επενδύσουν πολλαπλάσια ποσά σε ξένες επενδύσεις. «Υπάρχουν εταιρείες που αναγκάζονται, εν μέσω οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, να στέλνουν χρήματα στο εξωτερικό για επενδύσεις, λόγω

ασφυξίας στην Ελλάδα», ανέφερε χαρακτηριστικά.Διερωτήθηκε πώς μια επένδυση ΑΠΕ χρειάζεται 7 χρόνια για να προωθηθεί, ενώ μία περιβαλλοντικά εχθρική επένδυση, όπως ο Αστακός, μόλις 4 μήνες.O κ. Περιστέρης αναφέρθηκε και σε άλλα προβλήματα για την προώθηση των ΑΠΕ, όπως τα εμπόδια για την ανάπτυξη ιδιωτικών δικτύων, την ουσιαστική απαγόρευση σε υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος του ΕΣΗΑΠΕ ανέφερε ότι εξαιτίας της χειραγώγησης της αγοράς ηλεκτρισμού, οι επενδύσεις σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου οδηγούνται σε χρεοκοπία. Παρά τα προβλήματα, τόνισε ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν κυρίως ελληνικές αλλά και λίγες ξένες επιχειρήσεις πρόθυμες να υλοποιήσουν επενδύσεις πολλών δισ. ευρώ. Μόνο στον χώρο του ηλεκτρισμού αυτές οι επενδύσεις φτάνουν σε αξία τα 25 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 20 δισ. ευρώ σχετίζονται με τις ΑΠΕ και τη δημιουργία νέων δικτύων, σημείωσε ο κ. Περιστέρης, προσθέτοντας ότι, αν αξιοποιήσουμε το μοναδικό δυναμικό ΑΠΕ της χώρας, η Ελλάδα μπορεί να μετατραπεί σε μεγάλο εξαγωγέα ηλεκτρικής ενέργειας.

ΚωστόπουλοςO διευθύνων σύμβουλος των Ελληνικών Πετρελαίων, Ι. Κωστόπουλος, αναφερόμενος στην αγορά πετρελαιοειδών τόνισε ότι οι συνθήκες είναι δύσκολες και θα παραμείνουν έτσι, εκτιμώντας ότι τα διυλιστήρια υψηλής συνθετότητας και δυναμικότητας θα βρεθούν σε πλεονεκτική θέση, ώστε να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό. Αναφερόμενος στο πρόγραμμα βελτίωσης της απόδοσης του ομίλου, ο κ. Κωστόπουλος σημείωσε ότι ήδη έχουν επιτευχθεί οικονομίες της τάξης των 52,5 εκατ. δολαρίων, ενώ ο στόχος του προγράμματος μέχρι το 2013 είναι η εξοικονόμηση 130 εκατ. δολαρίων ετησίως.

ΣαχίνηςO πρόεδρος της ΔΕΠΑ Χ. Σαχίνης, αναφέρθηκε στις αλλαγές στην εγχώρια αγορά φυσικού αερίου, τονίζοντας ότι το μερίδιο αγοράς της εταιρείας έχει ήδη πέσει στο 88%, αφού 12% της αγοράς έχει περάσει σε άλλους «παίκτες». Αν και η αγορά έχει απελευθερωθεί, ωστόσο υποστήριξε ότι υπάρχουν κάποιες αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν. O κ. Σαχίνης αναφέρθηκε στις συζητήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη με την Gazrpom και την Botas, τόσο για την ανανέωση των συμβάσεων όσο και για τις ρήτρες «take or pay», που θα κληθεί να πληρώσει η ΔΕΠΑ εξαιτίας της μειωμένης απορρόφησης ποσοτήτων που προβλεπόταν από τις συμβάσεις. Όπως είπε η ΔΕΠΑ, θα τιμήσει την υπογραφή της και περιμένει και από τους πελάτες της να κάνουν το ίδιο (να πληρώσουν με τη σειρά τους τις προβλεπόμενες ρήτρες). Μια λύση στο πρόβλημα πάντως θα μπορούσε να είναι η αύξηση της κατανάλωσης από άλλες πηγές (οικιακή, βιομηχανική), που θα προσέφερε τη δυνατότητα για αλλαγές στις συμβάσεις με μεγάλους πελάτες της ηλεκτροπαραγωγής.

Oι κ.κ. (από αριστερά) Περιστέρης (Τέρνα), Κωστόπουλος (ΕΛΠΕ) και Σαχίνης (ΔΕΠΑ) κατέθεσαν τις προτάσεις τους στο πλαίσιο του συνεδρίου.

57O διάλογος για την επόμενη μέρα του μνημονίου στην ενέργειαΝα αξιοποιήσουμε μορφές και εργαλεία που ήδη λειτουργούν σε άλλες αγορές προτείνει στο άρθρο που ακολουθεί ο κ. Ι.Ν. Δεσύπρης, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

«Το ΙΕΝΕ παρέχει το βήμα σε όλα τα στελέχη της αγοράς για τη σύνθεση των απόψεων. O τεχνικός κόσμος της ενέργειας στην Ελλάδα έχει και επιστημονική και κοινωνική διαύγεια με αποτέλεσμα οι δημόσιες διαβουλεύσεις του να είναι υψηλού επιπέδου και να αναγνωρίζονται από μεγάλους διεθνείς φορείς, οι οποίοι ανελλιπώς συμμετέχουν. Εκτιμώ ότι τόσο η κυβέρνηση όσο και οι διεθνείς οργανισμοί και ο επαγγελματικός κόσμος του ενεργειακού χώρου θα πρέπει να προσδιορίσουν, μεταξύ τους τουλάχιστον την ισορροπία στην οποία επιθυμούν να καταλήξει η ενεργειακή αγορά την επόμενη μέρα της ολοκλήρωσης του περίφημου μνημονίου, όσο και τις απαιτούμενες επενδύσεις στη συγκυρία της παρούσας οικονομικής κρίσης για την επίτευξη του στόχου αυτού. »Τα ερωτήματα που πλανώνται είναι αν θέλουμε πραγματικά να δημιουργηθεί αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, να αξιοποιήσουμε μορφές και εργαλεία που ήδη λειτουργούν σε άλλες περιοχές, εάν θέλουμε να εντάξουμε στην αγορά αυτήν όλη την παραγωγή των θερμικών σταθμών, έτσι ώστε να αντανακλά η OΤΣ το πραγματικό κόστος, και να εντάξουμε επικουρικές υπηρεσίες και τη δευτερογενή αγορά στο ηλεκτρικό σύστημα.

»O υγιής και ισότιμος ανταγωνισμός με ελεύθερη πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους της χώρας θα πρέπει να εξυπηρετείται με κατάλληλο

σχεδιασμό της αγοράς. O στόχος είναι κοινός σε όλη την ευρωπαϊκή κοινότητα: να δοθεί ουσιαστικά η δυνατότητα στον καταναλωτή να επιλέγει τον πάροχο ενεργειακών υπηρεσιών, ανταγωνιστικού κόστους και ικανοποιητικής αξιοπιστίας.

»Τόσο σήμερα όσο και στην προοπτική της τρέχουσας δεκαετίας, οι προκλήσεις για τον τομέα της ενέργειας της χώρας είναι μεγάλες. Oι αλλαγές θα είναι μεγάλες. Oι στόχοι που έχουν τεθεί είναι φιλόδοξοι τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη ΕΕ.

»Ως Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ζητήσαμε δημοσίως από ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα να προσέλθει και να παρουσιάσει τις ερευνητικές της εργασίες στον τομέα του οδικού χάρτη για το 2020, με βάση τις κρίσιμες επενδύσεις και τεχνολογίες προς αυτήν την κατεύθυνση. Αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη η πληθώρα και η ποιότητα των επιστημονικών καταθέσεων. Αυτό εμείς πιστεύουμε ότι αποτελεί το δικό μας καθαρά ελληνικό εθνικό κεφάλαιο για την επόμενη μέρα, τη μέρα της ανάπτυξης. Αρκεί εμείς οι ίδιοι να πιστέψουμε σε αυτό».

O κ. Ι.Ν. Δεσύπρης.

58

15COSTA NAVARINO:ΕΠΕΝΔΥΕΙ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΦΩΤOΒOΛΤΑΪΚΑΕνεργειακά αυτόνομο χάρη στη λειτουργία δύο φωτοβολταϊκών σταθμών συνολικής ισχύος 22 MW θα καταστεί σύντομα το τουριστικό θέρετρο Costa Navarino που αναπτύσσει σε παραθαλάσσια περιοχή της Μεσσηνίας η εταιρεία ΤΕΜΕΣ ΑΕ του εφοπλιστή Βασίλη Κωνσταντακόπουλου.

Ανανεώσιμες Πηγές ΕνέργειαςΤου Φάνη Γαβρινιώτη

59

Η κατασκευή των φωτοβολταϊκών σταθμών θα ξεκινήσει αμέσως μετά την αδειοδότησή τους (ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η σχετική διαδικασία στη ΡΑΕ), κάτι που τα στελέχη του φορέα υλοποίησης της επένδυσης τοποθετούν χρονικά εντός του 2011. Η παραγόμενη ενέργεια θα καλύπτει πλήρως τις ανάγκες ηλεκτροδότησης του συγκροτήματος, το οποίο με τον τρόπο αυτόν θα αποτελέσει το πρώτο σε παγκόσμια κλίμακα τουριστικό θέρετρο μεικτών χρήσεων που θα εξασφαλίζει την απαραίτητη ενέργεια για τη λειτουργία των εγκαταστάσεών του αποκλειστικά και μόνον από ανανεώσιμες πηγές. Καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του σχεδίου διαδραματίζουν, επίσης, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική του Costa Navarino και το γεωθερμικό σύστημα ψύξης - θέρμανσης τελευταίας τεχνολογίας που βρίσκεται ήδη σε λειτουργία. Επισημαίνεται ότι το γεωθερμικό σύστημα του συγκροτήματος στη Μεσσηνία περιλαμβάνει περί τα 123 χιλιόμετρα υπόγειων σωληνώσεων (είναι το πρώτο παγκοσμίως που τοποθετείται σε τόσο μεγάλη κλίμακα κάτω από γήπεδο γκολφ), και εκτιμάται ότι θα εξασφαλίσει μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 66% αλλά και περιορισμό των εκπομπών

ρύπων σε ποσοστό 80%. Αξίζει δε να αναφερθεί ότι η εταιρεία ΤΕΜΕΣ προωθεί παράλληλα και τη δημιουργία συστήματος ανάκτησης θερμότητας με νερό από τη θάλασσα.

Βιοκλιματικά ξενοδοχεία Το συγκρότημα Costa Navarino θα αναπτυχθεί σε έκταση 10.000 στρεμμάτων και θα αποτελείται από τέσσερις διαφορετικές τουριστικές ενότητες. Το καλοκαίρι του 2010, ξεκίνησε τη λειτουργία του το πρώτο τμήμα του συγκροτήματος, το Navarino

Dunes, με δύο ξενοδοχειακές μονάδες (The Romanos Α Luxury Collection Resort και The Westin Resort), ενώ, το 2013, προγραμματίζεται να λειτουργήσει και το δεύτερο τμήμα, το Navarino Bay που μεταξύ άλλων θα περιλαμβάνει και τo πρώτο υπόσκαφο ξενοδοχείο της χώρας. Τη συγκεκριμένη μονάδα θα διαχειρίζεται ο ταϋλανδέζικος οίκος Banyan Tree που έχει σημαντική εμπειρία από τέτοιου είδους projects. Σε ό,τι αφορά το Navarino Dunes, σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της επιδίωξης για τη δημιουργία εγκαταστάσεων με χαμηλή κατανάλωση ενέργειας, το γραφείο Αλέξανδρου Τομπάζη που πραγματοποίησε τις αρχιτεκτονικές μελέτες βασίστηκε στις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και, ταυτόχρονα, στα μορφολογικά πρότυπα και στην κλίμακα της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Όπως μας εξηγεί ο κ. Βασίλης Καρακούσης, Environment & Sustainability Manager του τουριστικού συγκροτήματος, «ο σχεδιασμός και προσανατολισμός των κτηρίων, οι εκτεταμένοι κοινόχρηστοι χώροι, τα φυτεμένα δώματα και τα υδάτινα στοιχεία “συνεργάζονται” με στόχο τη βελτιστοποίηση της χρήσης των φυσικών πόρων, όπως του ηλιακού φωτός και της θαλασσινής αύρας,

Η παραγόμενη ενέργεια θα καλύπτει πλήρως τις ανάγκες ηλεκτροδότησης του συγκροτήματος, το οποίο με τον τρόπο αυτόν θα αποτελέσει το πρώτο σε παγκόσμια κλίμακα τουριστικό θέρετρο μεικτών χρήσεων που θα εξασφαλίζει την απαραίτητη ενέργεια για τη λειτουργία των εγκαταστάσεών του αποκλειστικά και μόνον από Aνανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

60

61

οδηγώντας σε συνολική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης». Ειδικότερα, γι’ αυτόν τον σκοπό κατασκευάζονται στέγες «ανοικτού τύπου», αναπτύσσονται περισσότερα από 5.000 τ.μ. φυτεμένα δώματα, βελτιστοποιείται η χρήση φυσικού φωτισμού με κατάλληλη εκμετάλλευση του ανάγλυφου, του προσανατολισμού, της φυσικής και τεχνητής σκίασης, ενώ δημιουργούνται υδάτινες επιφάνειες που βελτιώνουν το τοπικό μικροκλίμα. Στα κτήρια του Costa Navarino, τόσο σε αυτά που έχουν ήδη κατασκευαστεί όσο και σε αυτά που θα ανεγερθούν στη συνέχεια, γίνεται χρήση καινοτόμων υλικών και προηγμένων συστημάτων ώστε να μειωθεί περαιτέρω η κατανάλωση ενέργειας. Αυτά τα υλικά και συστήματα, όπως διευκρινίζει ο κ. Καρακούσης, αφορούν:

• Υαλοπετάσματα χαμηλών θερμικών απωλειών.• Κατάλληλη θερμομόνωση, τύπου κελύφους που αγκαλιάζει την εξωτερική επιφάνεια των κτηρίων, μειώνοντας τις θερμικές απώλειες. • Φωτιστικά σώματα χαμηλής κατανάλωσης.• Ηλεκτρονικές διατάξεις ελέγχου (ballasts).• Συστήματα ελέγχου τεχνητού φωτισμού.• Κεντρικό σύστημα ενεργειακής διαχείρισης κτηρίων (BMS).

Να υπογραμμίσουμε εδώ ότι η ενεργειακή κατανάλωση από τη λειτουργία των εγκαταστάσεων του Navarino Dunes παρακολουθείται και καταγράφεται με τη χρήση προηγμένων ηλεκτρονικών συστημάτων μέτρησης. «Η συγκριτική ανάλυση των αποτελεσμάτων θα μας δώσει τη δυνατότητα περαιτέρω μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος, ώστε να βελτιώνουμε συνεχώς την απόδοσή μας», τονίζει ο κ. Καρακούσης. Κάτω από τη γη Με τη λογική της χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης θα κατασκευαστεί και το υπόσκαφο ξενοδοχείο στο τμήμα Navarino Bay. Σύμφωνα με την εταιρεία ΤΕΜΕΣ, έχοντας ως στόχο την αρμονική ισορροπία αρχιτεκτονικής και τοπίου, και θέλοντας να γίνει ένα ακόμη βήμα στη δημιουργία εγκαταστάσεων φιλικών προς το περιβάλλον, αποφασίστηκε τα κτήρια στο Navarino Bay να είναι υπόσκαφα, πλήρως ενταγμένα στο φυσικό περιβάλλον. Όλες οι εγκαταστάσεις, αμφιθεατρικά διατεταγμένες, θα έχουν «πράσινες» στέγες φυτεμένες με τοπικά είδη για να προστατεύουν και να ενισχύουν τη βιοποικιλότητα. Επιπλέον, ο σχεδιασμός και προσανατολισμός τους θα αποσκοπεί στη καλύτερη χρήση των φυσικών πόρων, ώστε τελικά να υπάρξει μικρότερη κατανάλωση για τη λειτουργία και συντήρηση των συγκεκριμένων υποδομών.

Και εξοικονόμηση νερού Εκτός όμως από την ενέργεια, η εταιρεία ΤΕΜΕΣ δίνει ιδιαίτερη έμφαση και στο ζήτημα της εξοικονόμησης νερού, ιδίως σε ό,τι έχει να κάνει με την άρδευση των γηπέδων γκολφ. Για τις συγκεκριμένες ανάγκες, αλλά και για την υδροδότηση των υπόλοιπων χώρων πρασίνου του συγκροτήματος (κήπων κ.λπ.) έχουν κατασκευαστεί αποθηκευτικές λιμνοδεξαμενές συνολικής χωρητικότητας 850.000 κυβικών μέτρων περίπου, που αξιοποιούν ελάχιστη ποσότητα της πλεονάζουσας επιφανειακής απορροής των ποταμών Σέλα και Ξεριά κατά τη χειμερινή περίοδο πριν εκβάλουν στη θάλασσα. Oι λιμνοδεξαμενές, οι οποίες έχουν ενταχθεί πλήρως στο φυσικό τοπίο, συμβάλλουν στη διαφύλαξη των υπόγειων υδροφορέων, ενώ παράλληλα λειτουργούν ως τεχνητοί υγρότοποι. Σημειωτέον πως δεν έχουν κατασκευαστεί φράγματα. Επιπλέον, έχει σχεδιαστεί και θα υλοποιηθεί έπειτα από την εξασφάλιση της απαραίτητης αδειοδότησης η χρήση επεξεργασμένων λυμάτων για την άρδευση των χώρων πρασίνου, μια μέθοδος που εφαρμόζεται ήδη σε πολλές χώρες.

62

16«ΠΡΑΣΙΝΑ» ΑΥΤOΚΙΝΗΤΑ: ΜΥΘOΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚOΤΗΤΑOι οικολογικά ανήσυχοι δεν χρειάζεται να βιάζονται και οι οικονομικά στριμωγμένοι (δηλαδή η πλειονότητα) δεν είναι ανάγκη να βάλουν από σήμερα βαθιά το χέρι στην τσέπη. Oι μεν δεν πρέπει να παραγνωρίζουν το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια λόγω και της οικονομικής κρίσης στην αγορά κυκλοφορεί πληθώρα αυτοκινήτων τα οποία, χωρίς να κάνουν καμία παραχώρηση στις ονομαστικές επιδόσεις τους, έχουν μειώσει αισθητά την κατανάλωση, ενώ εκπέμπουν και πολύ λιγότερους ρύπους. Oι δε οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι η στιγμή που τα συμβατικά αυτοκίνητά τους δεν θα έχουν πια πέραση και αξία μεταπώλησης θα έρθει ύστερα από πολλά χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι μπορούν να κάνουν τον προγραμματισμό τους χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές.

Πράσινες τεχνολογίες Του Γιώργου Παυλόπουλου

63Πριν από 70 περίπου χρόνια, στην έκθεση που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1939, η μεγαλύτερη τότε αυτοκινητοβιομηχανία του κόσμου, η General Motors, παρουσίασε την εκτίμησή της για το μέλλον της αυτοκίνησης, με τίτλο «O θαυμαστός κόσμος του 1960». Ανάμεσα στα άλλα, η GM προέβλεπε ότι εκείνη τη χρονιά τα οχήματα θα είχαν τη δυνατότητα να αναπτύσσουν ωραίες ταχύτητες «μέχρι και 50 μιλίων» (περίπου 80 χιλιόμετρα), ενώ θα διατηρούσαν ασφαλείς αποστάσεις μέσω προηγμένων τεχνολογιών ραδιοκυμάτων.Σήμερα πλέον είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πού έπεσε μέσα η GM και πού όχι. Για παράδειγμα, μπορεί να μην επαληθεύτηκε η πρόβλεψή της ότι θα υπήρχε η δυνατότητα φόρτωσης των αυτοκινήτων με τη βοήθεια τεράστιων γάντζων σε ιπτάμενα πλοία, ωστόσο η αλματώδης ανάπτυξη του οδικού δικτύου στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και σε άλλες περιοχές του κόσμου είναι εδώ και πολλά χρόνια μια πραγματικότητα. Από την πλευρά της, η GM έβαλε ένα νέο στοίχημα: στη διεθνή έκθεση της Σαγκάης έδωσε στη δημοσιότητα τα σχέδιά της για ένα νέο μίνι αυτοκίνητο, το EN-V, η παραγωγή του οποίου θα γίνει από κοινού με την κινεζική SAIC. O όμιλος παρουσίασε το συγκεκριμένο όχημα σε τρεις παραλλαγές, οι οποίες φέρουν κινεζικά ονόματα: Xiao («γέλιο»), Jiao («περηφάνια») και Miao («μαγεία»). Τα οχήματα αυτά θα ζυγίζουν λιγότερο από 500 κιλά και θα έχουν μήκος 1,5 μέτρου, ενώ το πιο εντυπωσιακό είναι ότι θα έχουν τη δυνατότητα να κινούνται αυτόνομα, χωρίς να απασχολούν τον οδηγό, ο οποίος θα μπορεί να ξεκουράζεται ή να ασχολείται με τον υπολογιστή του, προετοιμάζοντας καλύτερα τα ραντεβού του!

Το 2030 στην παραγωγή Καθώς τα αυτοκίνητα αυτά αναμένεται

να βγουν στην παραγωγή κάπου κοντά στο 2030, αποτυπώνουν το νέο όραμα της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας για τα επόμενα 20 - 30 χρόνια. Παράλληλα δε, φανερώνουν δύο από τα στοιχεία στα οποία θα ρίξει το κέντρο βάρους της η GM από εδώ και στο εξής: αφενός, την κινεζική αγορά όπου ήδη πουλά περισσότερα οχήματα απ’ ό,τι στις ΗΠΑ και, αφετέρου, την ηλεκτροκίνηση η οποία θεωρείται από πολλούς το μέλλον της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας. Αν όμως η ανάγκη της στροφής στην αγορά της Κίνας είναι δεδομένη και κερδοφόρα, για την ηλεκτροκίνηση τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά - τουλάχιστον, όχι ακόμη.

Είναι γεγονός ότι επιχειρήσεις και κυβερνήσεις διαθέτουν ήδη πολλές εκατοντάδες εκατομμυρίων για την έρευνα και την ανάπτυξη της τεχνολογίας η οποία θα διαδεχθεί τους παραδοσιακούς βενζινοκινητήρες και πετρελαιοκινητήρες (μόνο στις ΗΠΑ ο Μπαράκ Oμπάμα έχει υποσχεθεί στις εταιρείες του κλάδου βοήθεια περίπου 3 δισ. δολαρίων). Επίσης, το 2011 όλα δείχνουν ότι θα είναι η χρονιά κατά την οποία οι πωλήσεις των «πράσινων» αυτοκινήτων θα ξεπεράσουν το φράγμα

του ενός εκατομμυρίου. Όμως, η αλήθεια είναι πως θα περάσουν πολλά χρόνια ακόμη μέχρις ότου κατακτήσουν την παγκόσμια αγορά.Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με έρευνα της JD Power & Associates, τα υβριδικά και εξ ολοκλήρου ηλεκτρικά αυτοκίνητα σε δέκα χρόνια από σήμερα θα αντιπροσωπεύουν μόλις το 7,3% των συνολικών πωλήσεων σε διεθνές επίπεδο. Ακόμη και με βάση τις πολύ πιο αισιόδοξες προβλέψεις του Κάρλος Γκοσν, Διευθύνοντος Συμβούλου της Nissan-Renault η οποία παράγει ήδη το ηλεκτροκίνητο μοντέλο Leaf (αναμένεται σύντομα και στην Ελλάδα), το 2020 θα πωλείται ένα «πράσινο» αυτοκίνητο για κάθε εννέα συμβατικά.Oι παράγοντες που θα καθορίσουν την πορεία της συγκεκριμένης αγοράς -επί τα χείρω ή επί τα βελτίω- είναι τρεις: ο πρώτος είναι προφανής και έχει να κάνει με την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς η ανάκαμψη είναι προφανές ότι θα επιφέρει και αύξηση στις πωλήσεις αυτοκινήτων. Ύστερα από δύο έτη -2008 και 2009- μεγάλης κάμψης στην αγορά αυτοκινήτου παγκοσμίως, η έκθεση Autofacts της PricewaterhouseCooper’s εκτιμά ότι η παραγωγή θα ανακάμψει φέτος στα προ κρίσης επίπεδα των 69 εκατομμυρίων οχημάτων, με το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης να προέρχεται από την Κίνα και τη Βόρεια Αμερική. Έως το 2020 η παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων πιθανότατα να φτάσει το 1,5 εκατομμύριο μονάδες, σύμφωνα πάντοτε με την ίδια έκθεση.Όσο για τους άλλους δύο παράγοντες, προσδιορίζονται σε πρόσφατη μελέτη της Bloomberg New Energy Finance, η οποία σημειώνει ότι «η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί εξαρτάται από δύο παράγοντες-κλειδιά: τη δραστική μείωση του κόστους των μπαταριών και το επίπεδο των τιμών της βενζίνης και του πετρελαίου».

Τα «πράσινα» οχήματα της General Motors θα ζυγίζουν λιγότερο από 500 κιλά και θα έχουν μήκος 1,5 μέτρου, ενώ το πιο εντυπωσιακό είναι ότι θα έχουν τη δυνατότητα να κινούνται αυτόνομα, χωρίς να απασχολούν τον οδηγό, ο οποίος θα μπορεί να ξεκουράζεται ή να ασχολείται με τον υπολογιστή του!

64Μείωση του κόστους των μπαταριώνO πρώτος παράγοντας είναι αποφασιστικός για τη διαμόρφωση της τελικής τιμής των «πράσινων» αυτοκινήτων, είτε πρόκειται για μεικτό κινητήρα (δηλαδή συνδυασμό μηχανής εσωτερικής καύσης και ηλεκτροκίνησης) είτε για αμιγώς ηλεκτρικά μοντέλα. Σήμερα στην αγορά των ΗΠΑ τα αυτοκίνητα αυτά κοστίζουν τουλάχιστον 5.000 δολάρια επιπλέον σε σχέση με εκείνα που έχουν συμβατική τεχνολογία - ενδεικτικά, η Nissan έχει τιμολογήσει

το Leaf στα 32.780 δολάρια, ενώ η GM πωλεί το Chevrolet Volt στα 41.000 δολάρια. Βεβαίως, για την ώρα, οι γενναίες επιδοτήσεις που φτάνουν τα 7.000 δολάρια ανά αυτοκίνητο, διασφαλίζουν την επιτυχία των μοντέλων αυτών, όμως το τεράστιο δημόσιο έλλειμμα και χρέος των ΗΠΑ σημαίνει ότι αργά ή γρήγορα οι αυτοκινητοβιομηχανίες και οι καταναλωτές θα πρέπει να κάνουν το κουμάντο τους χωρίς να υπολογίζουν τη χείρα βοηθείας του κρατικού προϋπολογισμού.

ΠOΙΕΣ ΕΙΝΑΙ OΙ «ΚΑΘΑΡΕΣ» ΤΕΧΝOΛOΓΙΕΣ ΣΗΜΕΡΑ;

ΥΒΡΙΔΙΚΗ ΤΕΧΝOΛOΓΙΑ Σε αυτά τα μοντέλα συνυπάρχουν ένας κινητήρας εσωτερικής καύσης- κυρίως βενζινοκινητήρας- και ένας ή περισσότεροι ηλεκτροκινητήρες. Υπάρχουν τα ήπια υβριδικά μοντέλα, στα οποία ο κινητήρας εσωτερικής καύσης λειτουργεί συνέχεια και υποστηρίζεται από τον ηλεκτροκινητήρα (π.χ. κατά τις επιταχύνσεις), ενώ τα υπόλοιπα μπορούν να διανύσουν κάποια χιλιόμετρα ως αμιγώς ηλεκτροκίνητα. Το μεγαλύτερο όφελος σε κατανάλωση και εκπομπές ρύπων αφορά τις μετακινήσεις μέσα στην πόλη, ενώ εκτός πόλης δεν υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με οικονομικά βενζινοκίνητα και πετρελαιοκίνητα οχήματα. Τα νέα υβριδικά μοντέλα θα χρησιμοποιούν τεχνολογία Ρlug-in, που τους επιτρέπει να εφοδιάζονται με ηλεκτρική ενέργεια εξωτερικά από πρίζα, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αυτονομία του ηλεκτροκινητήρα.

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΥΨΕΛΕΣΕδώ εξοικονομείται ηλεκτρική ενέργεια από την ένωση υδρογόνου και ατμοσφαιρικού αέρα μέσα από χημικές και φυσικές διαδικασίες. Σε αυτήν την περίπτωση δεν εκπέμπονται ρύποι παρά μόνον υδρατμοί και καθαρό νερό. Όμως οι ενεργειακές κυψέλες υδρογόνου είναι ογκώδεις και πανάκριβες με βάση τα σημερινά δεδομένα, ενώ υπολογίζεται ότι θα αρχίσουν να γίνονται εμπορικά συμφέρουσες σε περίπου μία δεκαετία.

ΗΛΕΚΤΡOΚΙΝΗΣΗΈπειτα από πολλές αμφισβητήσεις, θεωρείται από πολλούς το μέλλον της αυτοκίνησης. Η αποδοτικότητα ενός ηλεκτροκινητήρα είναι μεγαλύτερη από έναν κινητήρα εσωτερικής καύσης, όμως υστερεί σε αυτονομία εξαιτίας των μπαταριών οι οποίες απαιτούν ακόμη αρκετές ώρες για να φορτιστούν. Σε αρκετά ηλεκτρικά αυτοκίνητα τοποθετείται και ένας μικρός βενζινοκινητήρας, ο οποίος λειτουργεί σαν γεννήτρια για τη φόρτιση του ηλεκτροκινητήρα και την αύξηση της αυτονομίας του. Προς το παρόν, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι πολύ ακριβότερα από τα αντίστοιχα με συμβατική τεχνολογία. Όσο για το ενεργειακό τους ισοζύγιο, εξαρτάται από την προέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος: αν αυτό προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές είναι θετικό, ενώ σε αντίθετη περίπτωση θεωρείται αρνητικό.

65

Η τιμή των καυσίμων O δεύτερος παράγοντας, δηλαδή η τιμή της βενζίνης και του πετρελαίου, είναι εξίσου καθοριστικός. Το παράδειγμα των ΗΠΑ είναι και πάλι διαφωτιστικό: εκεί, και πάλι η New Energy Finance αναμένει ότι οι πωλήσεις υβριδικών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων το 2030 θα φτάσουν τις 4 εκατομμύρια μονάδες ή 22% επί του συνόλου των νέων αυτοκινήτων. Υπολογίζεται ωστόσο ότι μια ανοδική απόκλιση από τη μέση εκτιμώμενη τιμή για το 2030 της τάξης του 75% θα εκτινάξει το ποσοστό των πωλήσεων των «πράσινων» αυτοκινήτων στις ΗΠΑ στο 31%, ενώ, αντιστρόφως, ενδεχόμενη χαμηλότερη τιμή κατά 45% θα περιορίσει το μερίδιό τους στο 14%.Παράλληλα με αυτά, βεβαίως, υπάρχουν αρκετά ακόμη προβλήματα που πρέπει να λυθούν μέχρι να φτάσει η εποχή της κυριαρχίας του ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Ένα από αυτά είναι αναμφίβολα η έλλειψη των αναγκαίων υποδομών που θα επιτρέπουν την ταχεία φόρτιση, αλλά και τη συντήρηση μπαταριών και συσσωρευτών. Ένα ακόμη πρόβλημα έχει να κάνει με τις αποφάσεις που πρέπει να πάρουν οι εταιρείες για τη μορφή των μελλοντικών αυτοκινήτων, μια παράμετρος που για πολλούς είναι εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντική

με την τεχνολογία για το μέλλον της αυτοκίνησης.

Διχασμένοι οι ειδικοίΕδώ οι γνώμες των ειδικών και των αυτοκινητοβιομηχανιών διίστανται. Παρ’ όλα αυτά, το πιθανότερο σενάριο είναι ένας συνδυασμός δύο «μοντέλων»: το ένα θα συνίσταται σε μικρά και εύχρηστα οχήματα που θα συνοδεύονται από πολλούς αυτοματισμούς και θα αφορούν πρωτίστως ή αποκλειστικά τις μετακινήσεις εντός των μεγαλουπόλεων. Στο άλλο, το οποίο θα αφορά τις εκτός πόλεων μετακινήσεις, θα διατηρηθεί σε γενικές γραμμές η πληθωρική γραμμή των σημερινών μοντέλων στο εξωτερικό, προσφέροντας μεγάλη παθητική ασφάλεια και άπειρα gadgets, τα οποία οι έρευνες δείχνουν ότι οι καταναλωτές είναι απρόθυμοι να εγκαταλείψουν προς χάρη της προστασίας του περιβάλλοντος.

Εν κατακλείδιΣε κάθε περίπτωση, οι οικολογικά ανήσυχοι δεν χρειάζεται να βιάζονται και οι οικονομικά στριμωγμένοι (δηλαδή η πλειονότητα) δεν είναι ανάγκη να βάλουν από σήμερα βαθιά το χέρι στην τσέπη. Oι μεν δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουν το γεγονός ότι

τα τελευταία χρόνια και ειδικά λόγω της οικονομικής κρίσης στην αγορά κυκλοφορεί πληθώρα αυτοκινήτων τα οποία, χωρίς να κάνουν καμία παραχώρηση στις ονομαστικές επιδόσεις τους, έχουν μειώσει αισθητά την κατανάλωση, ενώ εκπέμπουν και πολύ λιγότερους ρύπους. Oι δε οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι η στιγμή που τα συμβατικά αυτοκίνητά τους δεν θα έχουν πια πέραση και αξία μεταπώλησης θα έρθει ύστερα από πολλά χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι μπορούν να κάνουν τον προγραμματισμό τους χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές.Και κάτι τελευταίο: εάν θέλουμε να είμαστε συνειδητά οικολόγοι, τότε δεν αρκεί απλώς να στραφούμε σε πιο «πράσινα» αυτοκίνητα, αλλά θα πρέπει να αγοράζουμε πιο λίγα αυτοκίνητα. Μπορούμε και χωρίς αυτά, όπως και χωρίς πολλά ακόμη...

66

17ΝΕΑ ΑΥΤOΚΙΝΗΤΑ ΚΑΘΑΡΗΣ ΤΕΧΝOΛOΓΙΑΣ ΑΠO ΤOΥOΤΑ ΚΑΙ FORD

ΑυτοκίνητοΤου Χρήστου Παπαχρήστου

67

Το 2012, θα παρουσιαστεί και επίσημα η ηλεκτροκίνητη έκδοση του μικρού μοντέλου IQ της Toyota, με μηδενικές εκπομπές ρύπων και κατανάλωση καυσίμου. Από την πλευρά της η Ford ετοιμάζεται να λανσάρει, το 2011, το νέο Focus Electric που εκτιμάται ότι θα διανύει περίπου 160 χλμ. με μηδενικές εκπομπές ρύπων και χωρίς κατανάλωση βενζίνης, με μία πλήρη φόρτιση.

Toyota: IQ ηλεκτρική έκδοση Τις βάσεις ώστε σε λίγα χρόνια να αποτελεί την πιο οικολογική αυτοκινητοβιομηχανία βάζει η Toyota, καθώς όλο και περισσότερα μοντέλα θα περιλαμβάνουν στην γκάμα τους και από μία υβριδική ή ηλεκτρική έκδοση. Μετά το Yaris hybrid και το RAV4 EV, η Toyota θα προσθέσει στον στόλο της και ένα ακόμα οικολογικό μοντέλο, το ηλεκτρικό IQ. Όπως ανακοίνωσε η ιαπωνική εταιρεία, το 2012, θα παρουσιαστεί και επίσημα η ηλεκτροκίνητη έκδοση του μικρού μοντέλου της, η οποία θα παράγει μηδενικές εκπομπές ρύπων και κατανάλωση καυσίμου. Η συγκεκριμένη έκδοση θα αποτελεί

μία από τις κορυφαίες επιλογές για όσους κινούνται καθημερινά μέσα στην πόλη, με την αυτονομία κίνησης να ξεπερνά τα 100 χλμ. με μία μόνο φόρτιση. Αυτό βέβαια δεσμεύει από την άλλη όσους θέλουν ένα μικρό αυτοκίνητο και για μεγαλύτερες αποστάσεις, αφού η αυτονομία του δεν επαρκεί για πολλά χιλιόμετρα. Το ηλεκτρικό IQ σε αντίθεση με το αντίστοιχο RAV4 EV θα παραχθεί αποκλειστικά από την Toyota και όχι σε συνεργασία με άλλη εταιρεία, όπως για παράδειγμα την Tesla Motors. Επίσης, θα αποτελέσει ένα από τα 11 συνολικά ηλεκτρικά και υβριδικά μοντέλα που θα παρουσιαστούν από την ιαπωνική εταιρεία μέχρι τα τέλη του 2012.

Το ηλεκτρικό IQ θα αποτελέσει ένα από τα 11 συνολικά ηλεκτρικά και υβριδικά μοντέλα που θα παρουσιαστούν από την Τοyota μέχρι τα τέλη του 2012. H ιαπωνική εταιρεία έχει βάλει στόχο να μετατραπεί στην πιο οικολογική αυτοκινητοβιομηχανία του πλανήτη

68

69

Το 2011, το νέο ηλεκτρικό Focus Το νέο Focus Electric είναι το πρώτο πλήρως ηλεκτρικό επιβατικό αυτοκίνητο της Ford και εκτιμάται ότι θα διανύει περίπου 160 χλμ. με μηδενικές εκπομπές ρύπων και χωρίς κατανάλωση βενζίνης, με μία πλήρη φόρτιση. Το λανσάρισμά του αναμένεται στα τέλη του 2011, με τις πρώτες αγορές όπου θα κυκλοφορήσει να είναι αυτές των ΗΠΑ. Στους αμερικανικούς δρόμους θα κάνει την πρώτη δημόσια εμφάνισή του το νέο πλήρως υβριδικό Focus, πριν το δούμε και στους δικούς μας. Η επιλογή των αγορών βασίστηκε σε κριτήρια, όπως σχέδια καθημερινών διαδρομών, τρέχουσες τάσεις για την αγορά υβριδικών μοντέλων, συνεργασία με εταιρείες κοινής ωφελείας και δέσμευση της τοπικής αυτοδιοίκησης στην ηλεκτροκίνηση. Το Focus Electric θα κατασκευάζεται στο εργοστάσιο του Μίσιγκαν και θα συναρμολογείται στην ίδια γραμμή με το βενζινοκίνητο Focus. Η ηλεκτρική έκδοση δεν θα έχει καμία διαφορά με τη συμβατική, όσον αφορά τον σχεδιασμό, το φινίρισμα, την καμπίνα, αλλά και την οδηγική συμπεριφορά.

Κάτω από το καπό θα συνεργάζονται ένας βενζινοκινητήρας με έναν ηλεκτροκινητήρα, ο οποίος αντλεί ενέργεια από μία μπαταρία ιόντων λιθίου 23 kWh. Υιοθετείται ένα υγρό σύστημα θέρμανσης και ψύξης για τη μεγιστοποίηση της ζωής της μπαταρίας και της λειτουργικής αυτονομίας.Επίσης, στο πλαίσιο της συνολικής στρατηγικής προϊοντικής βιωσιμότητας, η Ford θα λανσάρει μια σειρά

ηλεκτροκίνητων οχημάτων σε Ευρώπη και Β. Αμερική, μεταξύ των οποίων το μικρό επαγγελματικό Van Transit Connect Electric, δύο υβριδικά μοντέλα μπαταριών ιόντων λιθίου επόμενης γενιάς και ένα plug-in υβριδικό.

Η ηλεκτρική έκδοση δεν θα έχει καμία διαφορά με τη συμβατική, όσον αφορά τον σχεδιασμό, το φινίρισμα, την καμπίνα, αλλά και την οδηγική συμπεριφορά. Το λανσάρισμά του Focus Electric αναμένεται στα τέλη του 2011, με τις πρώτες αγορές όπου θα κυκλοφορήσει να είναι αυτές των ΗΠΑ

70

18ΤO ΝOΜΙΚO ΠΛΑΙΣΙOΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠO ΑΣΤΙΚΑ ΑΠOΒΛΗΤΑ Oι στόχοι που επιδιώκει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για την προστασία του περιβάλλοντος, ακολουθώντας τις διεθνείς συμβάσεις για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, αναφέρονται στο άρθρο 191 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), ενώ ο τύπος και η διαδικασία μετουσίωσης της περιβαλλοντικής πολιτικής της κοινότητας σε κανόνες και μέτρα του παραγώγου Ευρωπαϊκού Δικαίου προβλέπονται από το άρθρο 192 της ΣΛΕΕ. Oι κανόνες αυτοί θεσπίζονται κυρίως με Oδηγίες, τις οποίες τα κράτη-μέλη οφείλουν να ενσωματώνουν στο Εθνικό τους Δίκαιο.

ΠεριβάλλονΤου Δημήτρη Αρβανίτη

Τα Ευρωπαϊκά Νομοθετικά Όργανα χρησιμοποιούν και άλλες νομικές εναλλακτικές βάσεις για τη θέσπιση μέτρων περιβαλλοντικής πολιτικής, ανάλογα με τον επιδιωκόμενο σκοπό, όπως τα άρθρα 114, 38, 100, 113, 154, 194 της ΣΛΕΕ που αφορούν την εσωτερική αγορά, την αγροτική πολιτική, τις μεταφορές, τις φορολογικές ρυθμίσεις, την εμπορική και κοινωνική πολιτική και την αγορά ενέργειας.Τα Κοινοτικά Νομοθετικά Όργανα έχουν εκδώσει σωρεία Oδηγιών που ρυθμίζουν συνολικά την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων, που συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου γενικότερου στόχου της προστασίας του περιβάλλοντος.Στο πλαίσιο της προστασίας του περιβάλλοντος εντάσσεται και το ζήτημα της ανάκτησης ενέργειας από τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων, η οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, λογίζεται και ως παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ.Η πλέον πρόσφατη Oδηγία 2008/98/ΕΚ: «Για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων Oδηγιών», που αντικαθιστά την Oδηγία 2006/12/ΕΚ, θεσπίζει μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, εμποδίζοντας ή μειώνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις της παραγωγής

και της διαχείρισης αποβλήτων, βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της και ιεραρχώντας τις μεθόδους διαχείρισης των αποβλήτων ως εξής:α) Πρόληψη, β) Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, γ) Ανακύκλωση, δ) Άλλου είδους ανάκτηση (π.χ. ενέργειας, υλικών) και ε) Διάθεση.Με βάση τα δεδομένα αυτά, η ανάκτηση ενέργειας από τα απόβλητα αποτελεί πλέον ουσιώδη στόχο της ΕΕ, εντασσόμενο στη γενικότερη πολιτική της για την προστασία του περιβάλλοντος, και δημιουργεί δέσμια υποχρέωση των κρατών-μελών, η οποία πρέπει να υλοποιηθεί με τις αναλαμβανόμενες εκ μέρους τους αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις και πολιτικές.

ΕλλάδαΤο Ελληνικό Σύνταγμα δεν περιλαμβάνει κανόνες που αναφέρονται ρητά στην ενέργεια. Ωστόσο, οι διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος (άρθρο 24) και για την κρατική πρόνοια για τον εθνικό πλούτο (άρθρο 106), σε συνδυασμό με την Κοινοτική Νομοθεσία, συνιστούν τις νομικές βάσεις για την κατάστρωση του νομικού πλαισίου που ρυθμίζει τον περιβαλλοντικό και ενεργειακό χάρτη της Ελλάδας.Η ανάκτηση ενέργειας από τα αστικά

71

72

απόβλητα επιτυγχάνεται με διάφορες σύγχρονες τεχνολογίες, τις οποίες επιλέγουν οι κυβερνήσεις και οι φορείς υλοποίησης των συγκεκριμένων έργων.Η ανάκτηση ενέργειας από απόβλητα γίνεται με δύο βασικές κατηγορίες τεχνολογιών: α) Βιολογικού τύπου διεργασίες, όπως η αναερόβια και αερόβια ζύμωση (κομποστοποίηση), που μπορούν να λάβουν χώρα αυτοτελώς ή στο πλαίσιο μιας Μηχανικής & Βιολογικής Επεξεργασίας αποβλήτων (ΜΒΕ).β) Θερμικές διεργασίες που είναι κυρίως η καύση, η πυρόλυση, η αεριοποίηση και η τεχνολογία πλάσματος.Στην πρώτη κατηγορία, οι μονάδες ΜΒΕ επεξεργάζονται κυρίως σύμμεικτα Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ), με σκοπό τη μηχανική διαλογή των διάφορων ρευμάτων των απορριμμάτων και τη βιολογική σταθεροποίηση του οργανικού μέρους αυτών. Oι μονάδες ΜΒΕ ανακτούν διαφορετικά προϊόντα ανάλογα με τον συνδυασμό των τεχνολογιών που χρησιμοποιούν.Αρχικά διαχωρίζονται μηχανικά τα ρεύματα των αποβλήτων, από τα οποία ανακτώνται ανακυκλώσιμα υλικά. Το οργανικό κλάσμα οδηγείται για αερόβια κομποστοποίηση (παραγωγή compost για εδαφοβελτιωτικές και άλλες χρήσεις) ή αναερόβια χώνευση για παραγωγή βιοαερίου, ενώ από μέρος των υπολειμμάτων της μηχανικής διαλογής παράγεται δευτερογενές καύσιμο RDF. Παρεμφερής είναι και η παραγωγή ενός άλλου δευτερογενούς καυσίμου, του SRF που παράγεται από τα υπολείμματα της μηχανικής διαλογής που περιέχουν και οργανικό κλάσμα, τα οποία οδηγούνται για βιολογική ξήρανση.

Από την καύση των συγκεκριμένων προϊόντων (RDF & SRF) παράγεται ηλεκτρική ενέργεια. Η πρώτη ύλη καίγεται με σκοπό την παραγωγή υπέρθερμου ατμού, ο οποίος οδηγείται σε ατμοστρόβιλο όπου εκτονώνεται, παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια μέσω ηλεκτρογεννήτριας.

ΧΥΤΑΗ παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια από τη βιομάζα και το βιοαέριο από τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤΑ) θεωρείται ως παραγόμενη από ΑΠΕ, όπως προκύπτει από τον ν. 3468/2006: «Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ», όπως αυτός τροποποιήθηκε σημαντικά από τον πρόσφατο ν. 3851/2010 (ΦΕΚ 85Α’/4.6.2010). Σημειώνεται ότι με τον ν. 3468/2006 είχε ήδη μεταφερθεί στην ελληνική έννομη τάξη η αντίστοιχη Oδηγία 2001/77/ΕΚ.Στη δεύτερη κατηγορία της θερμικής επεξεργασίας, η καύση, η πυρόλυση, η αεριοποίηση και η τεχνολογία πλάσματος παράγουν ως πρωτεύον προϊόν θερμότητα, ελαιώδες κλάσμα και καύσιμο αέριο, τα οποία με τη σειρά τους παράγουν ως δευτερεύον προϊόν ηλεκτρισμό και εναλλακτικά καύσιμα.

ΚαύσηΗ πιο διαδεδομένη από τις παραπάνω μεθόδους είναι η καύση, κατά την οποία αξιοποιείται μόνον η θερμική ενέργεια των καυσαερίων της διεργασίας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Σε σχέση με την καύση των αποβλήτων, ισχύει η Oδηγία 2000/76/ΕΚ που ενσωματώθηκε στο Εθνικό Δίκαιο με την ΚΥΑ 22912/1117/2005

(ΦΕΚ Β’/759/6.6.2005). Στόχος των νομοθετημάτων αυτών είναι ο περιορισμός στο ελάχιστο των καταλοίπων της αποτέφρωσης και η κατά το δυνατόν ανακύκλωσή τους. Ειδική αναφορά γίνεται τόσο στις «ειδικευμένες εγκαταστάσεις αποτέφρωσης», όσο και στις «εγκαταστάσεις συνδυασμένης αποτέφρωσης», οι οποίες έχουν ως βασικό σκοπό την παραγωγή ενέργειας ή υλικών προϊόντων, και χρησιμοποιούν ως καύσιμο, κύριο ή βοηθητικό, τα απόβλητα, αφού αυτά υποβληθούν πρώτα σε θερμική επεξεργασία.Στην Ελλάδα, παρά το μάλλον επαρκές ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, ο τομέας της διαχείρισης των αποβλήτων είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος, αλλά ταυτόχρονα και ο λιγότερο ανεπτυγμένος.Η έλλειψη αποτελεσματικής ενημέρωσης του κοινού για τις νέες τεχνολογίες διαχείρισης αποβλήτων, οι καθυστερήσεις στον σχεδιασμό, η προκήρυξη και η υλοποίηση των σχετικών έργων, αποτελούν τους λόγους για τους οποίους η άσκηση της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας μας είναι προβληματική και ιδιαίτερα ελλιπής, με συνέπεια να επιβάλλονται στην Ελλάδα από τα Κοινοτικά Όργανα και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) σημαντικού ύψους πρόστιμα.Περαιτέρω, η καθυστέρηση υλοποίησης των έργων αυτών απομακρύνει τη χώρα από την επίτευξη του στόχου ανάκτησης ενέργειας από τα αστικά απόβλητα που συνιστά, όπως ήδη εκτέθηκε, κομβικό στοιχείο για την άσκηση της περιβαλλοντικής και ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ και συνακόλουθα των κρατών-μελών της.

73

Τέλος, να τονίσουμε ότι το ισχύον νομοθετικό καθεστώς για την ανάκτηση ενέργειας από τα αστικά απόβλητα θα μεταβάλλεται και θα εξελίσσεται συνεχώς, δεδομένων των νομοθετικών κενών ή ασαφειών που θα παρουσιάζονται στην πράξη. Παράδειγμα είναι το ερώτημα που έθεσε πρόσφατα η ΡΑΕ προς το ΥΠΕΚΑ, σχετικά με τη δυνατότητά της να χορηγεί άδειες παραγωγής για σταθμούς που χρησιμοποιούν ως καύσιμη πρώτη ύλη αστικά απόβλητα, τα οποία έχουν μεν υποστεί μηχανική διαλογή, αλλά εξακολουθούν να περιέχουν μη βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα.

Η ανάκτηση ενέργειας από απόβλητα γίνεται με δύο βασικές κατηγορίες τεχνολογιών: α) Βιολογικού τύπου διεργασίες, όπως η αναερόβια και αερόβια ζύμωση και β) Θερμικές διεργασίες που είναι κυρίως η καύση, η πυρόλυση, η αεριοποίηση και η τεχνολογία πλάσματος

74

19ΕΕ: ΚOΛOΣΣΙΑΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 9 ΔΙΣ. ΓΙΑ ΑΝΘΡΑΚΑ & ΑΠΕΤο μεγαλύτερο ανά την υφήλιο πρόγραμμα επενδύσεων σε έργα επίδειξης χαμηλών εκπομπών άνθρακα και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για την πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων. Η πρωτοβουλία, γνωστή ως NER300, θα παράσχει σημαντική οικονομική στήριξη για τουλάχιστον οκτώ έργα που αφορούν τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης ατμοσφαιρικού άνθρακα (CCS), και για τουλάχιστον 34 έργα σχετικά με καινοτόμες τεχνολογίες ΑΠΕ.

Κλιματική αλλαγήΤης Ευαγγελίας Παναγοπούλου

75O στόχος είναι να επιτευχθεί στην Ευρώπη οικονομική ανάπτυξη με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, με παράλληλη δημιουργία νέων πράσινων θέσεων εργασίας και συμβολή στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την αλλαγή του κλίματος. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) συνεργάζεται με την Επιτροπή για την εφαρμογή του προγράμματος. Oι εταιρείες που ενδιαφέρει η υποβολή προτάσεων διαθέτουν 3 μήνες για να καταθέσουν προσφορές σε εθνικό επίπεδο. Δηλαδή μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου, εκτός αν δοθεί παράταση. Η αρμόδια για τις κλιματικές δράσεις επίτροπος κ. Connie Hedegaard δήλωσε: «Η πρωτοβουλία NER300 αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση κατά την οποία τα κράτη-μέλη της ΕΕ-27, ενεργώντας από κοινού, δύνανται να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα από ό,τι όταν δρουν μεμονωμένα. Τα έσοδα από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, περίπου 4,5 δισ. ευρώ, θα διατεθούν για καινοτόμες τεχνολογίες ανανεώσιμων μορφών ενέργειας και CCS. Με τους χρηματοδότες του προγράμματος και τις συνεισφορές των κρατών-μελών τα αντίστοιχα κονδύλια θα ανέλθουν συνολικά σε 9 δισ. ευρώ. Έτσι, θα μπορέσει να παραμείνει πρωτοπόρος η ΕΕ όσον αφορά τις φιλικές για το κλίμα τεχνολογίες. Η Ευρώπη έχει την τεχνογνωσία, την ικανότητα και τη φιλοδοξία να ηγηθεί παγκοσμίως της προσπάθειας για την ανάπτυξη των τεχνολογιών που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η πρωτοβουλία NER300 θα δράσει ως καταλύτης για την επίδειξη των νέων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών σε εμπορική κλίμακα. Αυτές και άλλες

πράσινες τεχνολογίες αποτελούν ολοένα και σημαντικότερη πηγή της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης. Επίσης, θα μας βοηθήσουν να επιτύχουμε τους φιλόδοξους κλιματικούς στόχους μας για το 2020 και μετέπειτα».O πρόεδρος της ΕΤΕπ κ. Philippe Maystadt πρόσθεσε: «Η ΕΤΕπ έχει δεσμευθεί πλήρως να βοηθήσει τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να πετύχουν τους κλιματικούς και ενεργειακούς στόχους τους για το 2020. Ως εκ τούτου προσφέρουμε την οικονομική και τεχνική εμπειρογνωμοσύνη μας για την υποστήριξη της εφαρμογής της πρωτοβουλίας NER300».

Δικαιώματα 4,5 δισ. ευρώΗ πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων σηματοδοτεί την έναρξη της εφαρμογής της πρωτοβουλίας

NER300. Η πρωτοβουλία ονομάζεται έτσι διότι θα χρηματοδοτηθεί από την πώληση 300 εκατομμυρίων δικαιωμάτων εκπομπής στο απόθεμα για τους νεοεισερχόμενους (ΝΕR-ΑΝΕ) του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής (ΕΤΣ-ΣΕΔΕ). Σε τρέχουσες τιμές αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής, η αξία της πρωτοβουλίας ανέρχεται περίπου σε 4,5 δισ. ευρώ, γεγονός που την καθιστά το μεγαλύτερο σχετικό πρόγραμμα στον κόσμο.Η χρηματοδότηση στοχεύει τα έργα επίδειξης που περιλαμβάνουν τεχνολογίες CCS και καινοτόμες τεχνολογίες ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Κάθε κράτος-μέλος θα χρηματοδοτήσει τουλάχιστον ένα και, κατά μέγιστον, τρία σχέδια. Περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με τους τύπους των τεχνολογιών που θα χρηματοδοτηθούν παρατίθενται στο παράρτημα.

Επενδύσεις 9 δισ. ευρώΤο πρόγραμμα θα ωθήσει τις επενδύσεις άνω των 9.000.000.000 ευρώ, δεδομένου ότι η πρωτοβουλία NER300 θα χρηματοδοτήσει έως και κατά 50% το κόστος κατασκευής και επιχειρησιακής λειτουργίας έργων για CCS και για ΑΠΕ. Oι χορηγοί των έργων και τα εμπλεκόμενα κράτη-μέλη θα εξασφαλίσουν το υπόλοιπο της χρηματοδότησης. Η χρηματοδότηση της NER300 μπορεί να συνδυαστεί με χρηματοδότηση από άλλα χρηματοπιστωτικά μέσα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των διαρθρωτικών ταμείων, του Ταμείου Συνοχής και του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού Προγράμματος Ανάκαμψης (ΕΕΠΑ).Σύμφωνα με την απόφαση για τη NER300, η ΕΤΕπ είναι αρμόδια για την πώληση των 300 εκατ. δικαιωμάτων καθώς και για τη διαχείριση και την εκταμίευση των αντίστοιχων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολογεί μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα για τις καινοτόμες τεχνολογίες με χαμηλές εκπομπές άνθρακα.

«Η πρωτοβουλία NER300 θα δράσει ως καταλύτης για την επίδειξη των νέων τεχνολογιών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών σε εμπορική κλίμακα. Αυτές και άλλες πράσινες τεχνολογίες αποτελούν ολοένα και σημαντικότερη πηγή της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης. Επίσης, θα μας βοηθήσουν να επιτύχουμε τους φιλόδοξους κλιματικούς στόχους μας για το 2020 και μετέπειτα», ισχυρίζεται η επίτροπος Connie Hedegaard

76

OΔΗΓOΣ ΓΙΑ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ: ΕΡΓΑ ΠΡOΣ ΧΡΗΜΑΤOΔOΤΗΣΗΚατηγορίες έργων επίδειξης CCS Συνολικά οκτώ έργα δέσμευσης και αποθήκευσης ατμοσφαιρικού άνθρακα σκοπεύει να χρηματοδοτήσει η ΕΕ: - Τουλάχιστον ένα και, κατά μέγιστον, τρία στις ακόλουθες κατηγορίες: πριν από την καύση, μετά την καύση, καυσίμου οξυγόνου και βιομηχανικές εφαρμογές. - Τουλάχιστον τρία έργα που χρησιμοποιούν τους αλατούχους υδροφόρους ορίζοντες για την αποθήκευση του CO2 και τουλάχιστον τρία για χρήση απεμπλουτισμένων ταμιευτήρων υδρογονανθράκων. - Πυρηνικοί σταθμοί που συμμετέχουν σε έργα δέσμευσης και αποθήκευσης ατμοσφαιρικού άνθρακα πρέπει να διαθέτουν δυναμικότητα παραγωγής τουλάχιστον 250 MW, και να έχουν σχεδιαστεί κατά τρόπο που να δεσμεύουν τουλάχιστον 85% του CO2 που εκπέμπουν.

Κατηγορίες καινοτόμων τεχνολογιών ανανεώσιμων μορφών ενέργειας Τα 34 έργα ΑΠΕ που θα χρηματοδοτηθούν περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: - Βιοενέργεια - εννέα (9) - Συμπυκνωμένη ηλιακή ενέργεια - πέντε (5) - Ηλιακά φωτοβολταϊκά - τρία (3) - Αιολική ενέργεια - έξι (6)

- Γεωθερμική ενέργεια - τέσσερα (4) - Θαλάσσια ενέργεια (κυμάτων και παλιρροϊκή, μετατροπή της θαλάσσιας θερμικής ενέργειας) - τρία (3) - Υδροηλεκτρική ενέργεια - ένα (1) - Διαχείριση κατανεμημένων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Smart Grids - ευφυή δίκτυα) - τρία (3)

Διαδικασία υποβολής αιτήσεων για χρηματοδότηση Η πρώτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων περιλαμβάνει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία υποβολής αιτήσεων. Ένα σεμινάριο για τους πιθανούς χορηγούς των έργων θα διοργανωθεί υπό την αιγίδα της Επιτροπής σε ημερομηνία που θα επιβεβαιωθεί σύντομα. Oι προτάσεις έργων που θα αποτελέσουν αντικείμενο χορηγίας από έναν μόνο φορέα ή από κοινοπραξία, θα πρέπει να υποβάλλονται στο κράτος-μέλος στο οποίο πρόκειται να πραγματοποιηθεί το σχέδιο. Η αρχική αξιολόγηση επιλεξιμότητας θα πρέπει να διενεργηθεί από τα κράτη-μέλη εντός τριών μηνών από την πρόσκληση υποβολής προτάσεων. Τα κράτη-μέλη οφείλουν να προεπιλέξουν και να υποβάλουν επιλέξιμες αιτήσεις στην ΕΤΕπ εντός έξι μηνών από την πρόσκληση (την άνοιξη του 2011).

εισπράξεων. Αν και δεν έχουν ακόμα καθοριστεί λεπτομέρειες, όπως η ημερομηνία έναρξης των πωλήσεων, αναμένεται ότι όλα τα δικαιώματα της NER300 θα πωληθούν πριν από την έναρξη της τρίτης περιόδου εμπορίας του ΣΕΔΕ της ΕΕ τον Ιανουάριο του 2013.Η ΕΤΕ θα αναλάβει επίσης την οφειλόμενη λεπτομερή χρηματοδοτική και τεχνική επιμέλεια των προτάσεων για έργα, πριν προβεί σε συστάσεις προς την Επιτροπή με τη μορφή αξιολογικής κατάταξης των προτεινόμενων έργων. Η Επιτροπή θα λάβει την τελική απόφαση σχετικά με τα σχέδια που θα αποτελέσουν αντικείμενο συγχρηματοδότησης ύστερα από διαβούλευση με τα κράτη-μέλη.

Περισσότερες πληροφορίες Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τη NER300: βλ. MEMO/10/549 - Ιστοσελίδα NER300 (http://ec.europa.eu/clima/funding/ner300/index_en.htm).

78

20Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚOΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΙΣΧΥΡΗ ΑΥΤOΠΕΠOΙΘΗΣΗ Η ρηχότητα, η εσωστρέφεια και η μικρή συμβολή στην απασχόληση παραμένουν βασικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Oι Έλληνες επιχειρηματίες κατατάσσονται στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στις χώρες του GEM* αναφορικά με το επίπεδο αυτοπεποίθησής τους σχετικά με τις γνώσεις, τα προσόντα και την απαιτούμενη εμπειρία για την έναρξη μιας επιχείρησης. Ταυτόχρονα βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης αναφορικά με τον φόβο της αποτυχίας.Αυτά είναι μερικά από τα ευρήματα της ετήσιας έκθεσης για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα (2009 - 2010), που παρουσίασε πρόσφατα το Ίδρυμα Oικονομικών και και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙOΒΕ).

ΈρευναΤου Χρήστου Παπαχρήστου

79Σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού, υπό την πίεση της οικονομικής κρίσης, αναζητά διέξοδο στην επιχειρηματική δράση, όπως προκύπτει από την έκθεση του ΙOΒΕ. Περίπου το 17% του πληθυσμού, ηλικίας 18 - 64 ετών, δηλαδή 1,2 εκατ. άτομα (το υψηλότερο ποσοστό της τελευταίας πενταετίας), δήλωσαν ότι σκοπεύουν να εισέλθουν στον επιχειρηματικό στίβο την επόμενη τριετία. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στις δυσμενείς εξελίξεις στην εγχώρια αγορά εργασίας: τα άτομα ωθούνται στην επιχειρηματικότητα, είτε λόγω πίεσης από πραγματική απώλεια θέσης εργασίας είτε λόγω φόβου για ενδεχόμενη απώλειά της βραχυπρόθεσμα ή ακόμα και λόγω της δυσαρέσκειας από την υπάρχουσα απασχόληση. Από την έκθεση του ΙOΒΕ προκύπτει ότι περισσότερα από 1,6 εκατ. άτομα αναπτύσσουν σήμερα επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα μας, ενώ επιπλέον 1,2 εκατ. άτομα σχεδιάζουν να αναπτύξουν επιχειρηματική δράση εντός της επόμενης τριετίας. To 2009, ο βασικός δείκτης της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα μειώνεται ελαφρώς, αν και η επίδοση αυτή αποτελεί τη δεύτερη υψηλότερη της τελευταίας πενταετίας. Αναλυτικά, το 8,8% (έναντι 9,9% του 2008) του πληθυσμού ηλικίας 18 - 64 ετών, δηλαδή περίπου 610.000 άτομα, δήλωσαν ότι βρίσκονται στα αρχικά στάδια έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένης της αυτοαπασχόλησης. Η πτώση οφείλεται κυρίως σε περιορισμό των επίδοξων επιχειρηματιών, καθώς οι νέοι επιχειρηματίες διατηρούνται στα ίδια με τα περυσινά επίπεδα. Από την άλλη πλευρά, οι καθιερωμένοι επιχειρηματίες, δηλαδή οι επιχειρηματίες που είναι ιδιοκτήτες ή συνιδιοκτήτες μιας επιχείρησης που λειτουργεί τουλάχιστον 3,5 χρόνια, αυξάνονται

το 2009 με το σχετικό ποσοστό να φτάνει στο υψηλότερο σημείο της πενταετίας (15,1%). Έτσι, η συνολική επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα αφορά το 23,6% του πληθυσμού, ηλικίας 18 - 64 ετών, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τις αντίστοιχες επιδόσεις των χωρών που βασίζονται στην καινοτομία, στις οποίες συγκαταλέγεται η Ελλάδα, αλλά και από τον μέσο όρο του συνόλου των χωρών του GEM*.

Όσον αφορά τους επιχειρηματίες που διέκοψαν τη δραστηριότητά τους κατά το 2009, αυξάνονται μόλις οριακά συγκριτικά με το 2008 (2,6% έναντι 2,3%). Έτσι, περίπου 180.000 άτομα δηλώνουν πως διέκοψαν τη λειτουργία ή έκλεισαν μια επιχείρηση που κατείχαν ή συμμετείχαν στη διοίκηση. Ως κύρια αιτία (45,7%) για την αναστολή προκρίνεται η έλλειψη επαρκούς κερδοφορίας.

Βασικά χαρακτηριστικά Η ρηχότητα, η εσωστρέφεια και η μικρή συμβολή στην απασχόληση παραμένουν βασικά χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Το 2009, ένας στους τέσσερις επιχειρηματίες αρχικών σταδίων δηλώνει ως βασικό κίνητρο την ανάγκη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό

την προηγούμενη χρονιά ήταν 33,4%. Η ανάγκη φαίνεται να κινητοποιεί τους επιχειρηματίες αρχικών σταδίων στην Ελλάδα σε εντονότερο βαθμό απ’ ό,τι στις υπόλοιπες χώρες καινοτομίας, όπου ο μέσος όρος δεν ξεπερνά το 17%. Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί πως περίπου το 27% των εγχώριων επιχειρηματιών αρχικών σταδίων (ποσοστό ελαφρώς ενισχυμένο από πέρυσι) δηλώνει ως κίνητρο τον συνδυασμό ανάγκης και ευκαιρίας, γεγονός που υποδηλώνει πως, αν συνυπολογιστεί και αυτή η «συγκεκαλυμμένη» επιχειρηματικότητα ανάγκης, η πραγματική επιχειρηματικότητα αυτού του τύπου είναι τελικά αρκετά υψηλότερη.

Επιχειρηματικότητα ευκαιρίαςΌσον αφορά την επιχειρηματικότητα ευκαιρίας, ο σχετικός δείκτης διευρύνεται και προσεγγίζει το 47% (39,5% πέρυσι) των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων. Κινητήριος μοχλός της επιλογής αυτής αποτελεί σταθερά τα τελευταία χρόνια η αύξηση του εισοδήματος (26,8%), με την επιθυμία για μεγαλύτερη εργασιακή ανεξαρτησία να διέπει το 20% αυτών των επιχειρηματιών (14,5% του 2008).Το 2009, το 42% των επιχειρηματιών αρχικών σταδίων που εντόπισε η έρευνα του GEM* δεν απασχολεί κάποιο άλλο άτομο (46,1% του 2008), δηλαδή τα εγχειρήματα αυτά δεν προσφέρουν θέσεις εργασίας πέρα από αυτήν του/των μοναδικού/ών ιδιοκτήτη/τών. Το υπόλοιπο ποσοστό δηλώνει προφανώς ότι απασχολεί τουλάχιστον ένα άτομο ακόμα, με το 43% να προσφέρει εργασία κατά την ίδρυσή του το πολύ σε 5 άτομα.

ΚαινοτομίαΑποθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα της έρευνας αναφορικά με τον βαθμό καινοτομίας προϊόντος: το ποσοστό

Σχεδόν οι μισοί επιχειρηματίες αρχικών σταδίων παραδέχονται πως τα προϊόντα τους δεν παρουσιάζουν καμία πρωτοτυπία, όπως πάντως συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη. O εξαγωγικός προσανατολισμός φαίνεται να ενισχύεται ελαφρώς σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά

80των επιχειρηματιών που θεωρεί ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που (θα) προσφέρει είναι εντελώς νέα για όλους τους πελάτες στους οποίους (θα) απευθύνονται, υποχωρεί στο 13,1% και είναι χαμηλότερο του μέσου όρου των χωρών καινοτομίας (16,7%) αλλά και του συνολικού μέσου όρου των χωρών του GEM* (17,2%). Ταυτόχρονα, σχεδόν οι μισοί επιχειρηματίες αρχικών σταδίων παραδέχονται πως τα προϊόντα τους δεν παρουσιάζουν καμία πρωτοτυπία, όπως πάντως συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη.O εξαγωγικός προσανατολισμός φαίνεται να ενισχύεται ελαφρώς σε σχέση με πέρυσι παρόλο που δύο στις πέντε επιχειρήσεις συνεχίζουν να συναλλάσσονται μόνο με εγχώριους πελάτες, ένα 6,6% έχει ισχυρή εξαγωγική δραστηριότητα, με τουλάχιστον τα 3/4 των πελατών να βρίσκονται εκτός συνόρων. Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι, παρά τον διαχρονικά έντονο λιανεμπορικό χαρακτήρα της μέσης ελληνικής επιχείρησης, η μεταποίηση τονώνεται το 2009. Ταυτόχρονα, τα 3/4 των επιχειρήσεων με εξαιρετικά έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό (τουλάχιστον το 75% των πελατών εκτός χώρας) δραστηριοποιούνται στον δευτερογενή τομέα.

Φτωχές είναι οι επιδόσεις των νέων εγχειρημάτων σε όρους τεχνολογίας. Μόνο μία στις τρεις δηλώνει πως χρησιμοποιεί σχετικά νέες τεχνολογίες, εννοώντας ότι έχει εμφανιστεί τα τελευταία 1 - 5 χρόνια στην αγορά.

Πρώτοι σε αυτοπεποίθηση Όπως κάθε χρονιά, οι Έλληνες κατατάσσονται στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στις χώρες του GEM* αναφορικά με το επίπεδο αυτοπεποίθησής τους σχετικά με τις γνώσεις, τα προσόντα και την απαιτούμενη εμπειρία για την έναρξη μιας επιχείρησης. Η επίδοση του 2009 (58%) είναι η δεύτερη υψηλότερη ανάμεσα στο σύνολο των χωρών του GEM. Ακόμα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση εμφανίζουν οι επιχειρηματίες αρχικών σταδίων, μιας και σχεδόν το 90% αυτών δηλώνει ότι διαθέτει τις γνώσεις για να ξεκινήσει μια επιχείρηση. Όμως, παρά την υπερβολική τους αυτοπεποίθηση, οι Έλληνες βρίσκονται ταυτόχρονα στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης και αναφορικά με τον φόβο της αποτυχίας (45% του πληθυσμού). Το επίπεδο εκπαίδευσης έχει αποδειχθεί πως λειτουργεί αντιστρόφως ανάλογα της εμφάνισης φόβου για την αποτυχία. Έτσι, το

Τι έδειξε η έρευνα

Περί τα 1,6 εκατ. άτομα αναπτύσσουν επιχειρηματική δράση.

Περί τα 600.000 άτομα βρίσκονται στα αρχικά στάδια επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Περί τα 1,2 εκατ. άτομα σκοπεύουν να εισέλθουν στον επιχειρηματικό στίβο μέσα στα επόμενα τρία χρόνια.

Περί τα 180.000 άτομα διέκοψαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα μέσα στο 2009.

Η επιχειρηματικότητα ευκαιρίας ανήλθε στο 47% των επιχειρηματικών αρχικών σταδίων, έναντι 39,5% πέρυσι.

81

υψηλότερο ποσοστό των Ελλήνων επιχειρηματιών που δέχονται πως ο φόβος για πιθανή αποτυχία του νέου εγχειρήματος έχει σημαντικές επιπτώσεις στις επιχειρηματικές τους αποφάσεις έχουν ολοκληρώσει μερικώς τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ μικρότερος είναι αυτός ο φόβος στους κατόχους πανεπιστημιακού διπλώματος.

Κοινωνική επιχειρηματικότηταΤο 2009, η έρευνα του GEM* εξέτασε για πρώτη φορά την έννοια της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Η κοινωνική επιχειρηματικότητα αφορά τα άτομα ή τους οργανισμούς που επικεντρώνονται σε επιχειρηματικές δραστηριότητες με κοινωνικούς ή περιβαλλοντικούς στόχους, όπως για παράδειγμα η ανακούφιση μειονεκτικών ομάδων, η ανακύκλωση, η λειτουργία πολιτιστικών χώρων, η παροχή υπηρεσιών φροντίδας κατ’ οίκον σε ηλικιωμένους και αρρώστους κ.λπ. Σύμφωνα με την έρευνα, οι νεότεροι είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε θέματα που άπτονται κοινωνικού ενδιαφέροντος, ενώ το μορφωτικό επίπεδο των εμπλεκομένων φαίνεται να συνδέεται θετικά με την πιθανότητα έναρξης μιας τέτοιας επιχείρησης.Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το επίπεδο εμφάνισης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στις χώρες του GEM* είναι 1,8%, με το ποσοστό της Ελλάδας να φτάνει το 1,9% του πληθυσμού, όσο δηλαδή κατά μέσο

όρο και στις χώρες που βασίζονται στην καινοτομία. Oι εγχώριες επιχειρήσεις με κοινωνικό ή περιβαλλοντικό χαρακτήρα διαφέρουν ως προς το προσωπικό που απασχολούν. Η δυναμική της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα γίνεται προφανής και από τις προβλέψεις αναφορικά με τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης κατά την επόμενη πενταετία, καθώς, πάνω από το 50% των κοινωνικών επιχειρηματιών, θεωρεί πως η επιχείρηση θα δημιουργήσει τουλάχιστον 20 νέες θέσεις εργασίας στο διάστημα αυτό.Μέσα από την έρευνα του GEM* εξετάστηκε και ο βαθμός καινοτομίας των κοινωνικών επιχειρήσεων. Φαίνεται, λοιπόν, πως σχεδόν μία στις τρεις κοινωνικές επιχειρήσεις θεωρεί πως εισάγει ένα νέο προϊόν στη δεδομένη αγορά, ενώ ισάριθμο ποσοστό αναγνωρίζει ως καινοτόμο τον τρόπο παραγωγής που λαμβάνει χώρα στα πλαίσιά της. Ταυτόχρονα, το 48% των κοινωνικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα θεωρεί πως δρα σε μια εξειδικευμένη αγορά ή/και στοχεύει σε συγκεκριμένη ομάδα πελατών (niche market/customers).

*Τι είναι το GEMΤο ΙOΒΕ στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα GLOBAL ENTREPRENEURSHIP MONITOR (GEM) εκπονεί την Ετήσια Έκθεση για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα. Το GEM είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα που συλλέγει εμπειρικά δεδομένα από ένα ευρύ σύνολο χωρών παγκοσμίως και μέσω ειδικών εκδόσεων και εκθέσεων συνεισφέρει στη παγκόσμια συζήτηση για την επιχειρηματικότητα. Το ΙOΒΕ αποτελεί τον ελληνικό εταίρο στο ερευνητικό consortium του GEM και είναι υπεύθυνο για τη διεξαγωγή των αναγκαίων ερευνών στον ελληνικό πληθυσμό, την επεξεργασία των αποτελεσμάτων με βάση την κοινή εναρμονισμένη μεθοδολογία και την ένταξή τους στο διεθνές αναλυτικό πλαίσιο του GEM, ώστε να επιτυγχάνεται η συγκρισιμότητα των στοιχείων.

82

21TO XΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙOΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Όλες οι τελευταίες εξελίξεις των εταιρειών που σχετίζονται με την ενέργεια και διαπραγματεύονται στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά.

Χρηματιστήριο

ΔΕΗΠτώση στα κέρδη αλλά και στα έσοδα ανακοίνωσε η ΔΕΗ για το εννεάμηνο του 2010. Ειδικότερα, τα κέρδη μετά φόρων υποχώρησαν κατά 29,9%, στα 520,2 εκατ. ευρώ, σε σχέση με τα 741,8 εκατ. ευρώ του περυσινού εννεαμήνου, καλύτερα των μέσων εκτιμήσεων των αναλυτών, οι οποίοι τα τοποθετούσαν στα 506,5 εκατ. ευρώ. Τα προ φόρων κέρδη διαμορφώθηκαν στα 689,6 εκατ. ευρώ, έναντι 992,8 εκατ. ευρώ πέρυσι, καταγράφοντας πτώση 30,5%. O κύκλος εργασιών υποχώρησε στα 4,47 δισ. ευρώ, 4,59 δισ. ευρώ το εννεάμηνο 2009, μειωμένος κατά 128,2 εκατ. ευρώ (-2,8%). Aπό την εφαρμογή της Διερμηνείας 18 των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Αναφοράς, η ΔΕΗ αναγνώρισε για το εννεάμηνο 2010 στον κύκλο εργασιών πρόσθετα έσοδα ύψους 149,5 εκατ. ευρώ (125,2 εκατ. ευρώ to 2009) που αφορούν τη συμμετοχή χρηστών του δικτύου ηλεκτροδότησης για τη σύνδεσή τους. Σε ό,τι αφορά τις πωλήσεις της ΔΕΗ στην εγχώρια λιανική αγορά, είναι μειωμένες κατά 891 GWh (-2,2%), ενώ τα αντίστοιχα έσοδα είναι μειωμένα κατά 4,8%.

ΕΛΠΕΒελτιωμένα, σε σχέση με πέρυσι, εμφανίζονται τα καθαρά κέρδη των ΕΛΠΕ για το γ’ τρίμηνο του 2010. Ειδικότερα, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της εταιρείας, τα καθαρά κέρδη στο εξεταζόμενο διάστημα διαμορφώθηκαν στα 72 εκατ. ευρώ, σε σχέση με τα 62 εκατ. ευρώ του αντίστοιχου περυσινού διαστήματος, εμφανίζοντας αύξηση 16%.Παράλληλα, τα EBITDA γ’ τριμήνου διαμορφώθηκαν στα 87 εκατ. ευρώ από τα 105 εκατ. ευρώ την ίδια περίοδο πέρυσι.Σε επίπεδο εννεαμήνου, τα δημοσιευμένα καθαρά κέρδη υποχώρησαν στα 130 εκατ. ευρώ από τα 210 εκατ. ευρώ το εννεάμηνο του 2009, ενώ τα δημοσιευμένα EBITDA διαμορφώθηκαν στα 378 εκατ. ευρώ από τα 377 εκατ. ευρώ.Τα δημοσιευμένα καθαρά κέρδη του εννεαμήνου του 2010 επιβαρύνθηκαν κατά 33 εκατ. ευρώ συνολικά από την έκτακτη εισφορά φόρων επί των καθαρών κερδών του 2009, από συναλλαγματικές διαφορές και αυξημένες χρηματοοικονομικές δαπάνες, ενώ μικρή ήταν η επίπτωση λόγω αποθεμάτων σε σχέση με πέρυσι.

83

Motor OilΜε σημαντική αύξηση των κερδών έκλεισε το γ’ τρίμηνο για τον Όμιλο της Motor Oil. Τα καθαρά κέρδη του ομίλου υπερδιπλασιάστηκαν, υποβοηθούμενα από την υψηλότερη παραγωγή από το νέο διυλιστήριο και από την αύξηση των εξαγωγών. Τα καθαρά κέρδη του ομίλου διαμορφώθηκαν στα 47,5 εκατ. ευρώ, σε σχέση με τα 20,3 εκατ. ευρώ του γ’ τριμήνου της περυσινής χρονιάς. Τα μεγέθη κινήθηκαν υψηλότερα των μέσων εκτιμήσεων των αναλυτών, οι οποίοι σύμφωνα με δημοσκόπηση του Reuters τοποθετούσαν τα καθαρά κέρδη στα 30,8 εκατ. ευρώ. Τα EBITDA του ομίλου ενισχύθηκαν την ίδια στιγμή κατά 55% στα 70 εκατ. ευρώ, επίσης ξεπερνώντας τις μέσες εκτιμήσεις των αναλυτών (63,6 εκατ. ευρώ).

RevoilΠτώση κερδών και αύξηση εσόδων εμφάνισε στο εννεάμηνο του 2010 ο όμιλος Revoil. Ειδικότερα, τα μετά φόρων και δικαιωμάτων μειοψηφίας κέρδη έκλεισαν στα 1,33 εκατ. έναντι 1,80 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Επισημαίνεται ότι η φετινή εννεάμηνη περίοδος έχει επιβαρυνθεί με το ποσό των 344 χιλιάδων ευρώ περίπου λόγω της έκτακτης εισφοράς κοινωνικής ευθύνης.

ΜυτιληναίοςΑύξηση των πωλήσεων φέτος και το 2011 αναμένει ο διευθύνων σύμβουλος Ε. Μυτιληναίος για τον όμιλο, καθώς η επέκτασή του σε ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομίες του εξωτερικού τον βοηθούν να ξεπεράσει την οικονομική κρίση στην Ελλάδα.O όμιλος, που λειτουργεί τη μεγαλύτερη μονάδα παραγωγής αλουμινίου στα Βαλκάνια και κατασκευάζει τις περισσότερες νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο σε Συρία, Τουρκία και Ρουμανία, αναμένει οι πωλήσεις του να αυξηθούν κατά σχεδόν 40% φέτος και κατά ακόμα ένα τρίτο του χρόνου.«Αναμένουμε τις πωλήσεις στα 950 εκατ. ευρώ φέτος. Το 2011, τις βλέπουμε να αυξάνονται κατά ένα τρίτο περίπου», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Ε. Μυτιληναίος σε συνέντευξή του στο Reuters.Η Aλουμίνιον της Ελλάδος ολοκλήρωσε από τις αρχές Δεκεμβρίου το σύνολο των παραγγελιών της για το 2011, καθώς η ανάκαμψη στην Ευρώπη αυξάνει τη ζήτηση για μέταλλα. «Τα έχουμε πουλήσει όλα, δεν έχουμε ούτε κιλό παραπάνω. Η παραγωγή θα “τρέξει” στο 100% του δυναμικού της το 2011», δήλωσε ο Ε. Μυτιληναίος.O κλάδος μεταλλευμάτων/ορυχείων εκτιμάται ότι θα σημειώσει πωλήσεις 400 εκατ. ευρώ το 2010 και θα προσπαθήσει να τις αυξήσει στα 500 εκατ. ευρώ το 2011, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο. O όμιλος πρόκειται ακόμα πολύ σύντομα να λάβει οριστικές αποφάσεις για νέα επένδυση ύψους 70 - 80 εκατ. δολαρίων, ώστε να αυξήσει την παραγωγή αλουμινίου κατά 300.000 τόνους ετησίως, στους 1,1 εκατ. τόνους, δήλωσε ο Ε. Μυτιληναίος. Η νέα

επένδυση προβλέπεται να ολοκληρωθεί στους επόμενους 18 έως 24 μήνες.Η «ναυαρχίδα» του ομίλου, η ΜΕΤΚΑ, θα αποτελεί μία από τις λίγες ελληνικές επιχειρήσεις που θα προσλάβουν προσωπικό φέτος, καθώς καλείται να κατασκευάσει πληθώρα νέων σταθμών ηλεκτρισμού σε χώρες που «διψούν» για ενέργεια, όπως η Τουρκία και η Συρία.

ElinoilΣε 586,7 εκατ. ευρώ διαμορφώθηκε ο κύκλος εργασιών της Elinoil στο εννεάμηνο του 2010, σημειώνοντας άνοδο σχεδόν 25% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο, ενώ τα ενοποιημένα κέρδη μετά φόρων και δικαιωμάτων μειοψηφίας ανήλθαν σε 1,8 εκατ. ευρώ έναντι 3,2 εκατ. ευρώ.

CyclonΑυξημένα ήταν τα κέρδη μετά φόρων της Cyclon κατά το εννεάμηνο του 2010, ενώ τα EBITDA παρουσιάζονται αυξημένα κατά 21%. Συγκεκριμένα, τα κέρδη μετά φόρων ανήλθαν στα 1,1 εκατ. ευρώ έναντι 706 χιλ. ευρώ, ενώ τα EBITDA διαμορφώθηκαν στα 5,5 εκατ. ευρώ έναντι 4,5 εκατ. ευρώ. Η συνολική απόδοση της εταιρείας κρίνεται ικανοποιητική, δεδομένων της υπάρχουσας αρνητικής οικονομικής συγκυρίας και των δύσκολων συνθηκών της εγχώριας αγοράς.

Σχάρες, μπαγκαζιέρες, αλυσίδες και όλα τα προϊόντα της Thule

στο www.thulehellas.gr

TRIM A.E., Λεωφ. Αθηνών 286124 62 Χαϊδάρι - Αθήνα

Τηλ.: 210 5810581, Fax: 210 5812800

E-mail: info@trim.grinfo@thulehellas.gr

www.trim.gr - www.thulehellas.gr

85

22 YELLOW PAGES

01. ΦOΡΕΙΣ02. ΦΥΣΙΚO ΑΕΡΙO Παραγωγή03. ΦΥΣΙΚO ΑΕΡΙO Διανοµή04. ΦΥΣΙΚO ΑΕΡΙO Εγκατάσταση05. ΦΥΣΙΚO ΑΕΡΙO Μηχανήµατα06. ΗΛΕΚΤΡΙΣΜOΣ Ηλεκτρολογικό Υλικό07. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Αιoλική Ενέργεια08. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ηλιακή Ενέργεια09. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Υδρoηλεκτρισµός10. ΦΩΤOΒOΛΤΑΪΚΑ Εµπoρία Εξοπλισµού και Εγκατάσταση Συστηµάτων11. ΦΩΤOΒOΛΤΑΪΚΑ Παραγωγή 12. ΒΙOΜΑΖΑ13. ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ14. ΥΓΡΑΕΡΙO15. ΠΕΤΡΕΛΑΙO Διύλιση16. ΠΕΤΡΕΛΑΙO Εµπορία17. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ18. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ Παραγωγή19. ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΥΣΙΜΑ Εισαγωγές - Εµπορία20. ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΥΣΙΜΑ Παραγωγή21. ΘΕΡΜΑΝΣΗ22. ΚΛΙΜΑΤΙΣΜOΣ23. ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡEΙΕΣ24. ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΩΝ

86

01. ΦOΡΕΙΣΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΘΝΙΚOΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤOΣ ΦΥΣΙΚOΥ ΑΕΡΙOΥ (ΔΕΣΦΑ)Διεύθυνση: Λ. Μεσογείων 357-359, Χαλάνδρι152 31, ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6793500Fax: 210 6749504E-mail : prdesfa@desfa.gr Website: www.desfa.gr

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚOΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤOΣ ΜΕΤΑΦOΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Α.Ε. (ΔΕΣΜΗΕ)Διεύθυνση: Κάστορος 72185 45 ΠειραιάςΤηλέφωνα: 210 9466789, Fax: 210 9483221E-mail: contact@desmie.grWebsite: www.desmie.gr

ΔΙΕΘΝΗΣ OΡΓΑΝΙΣΜOΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ IEA INTERNATIONAL ENERGY AGENCYΔιεύθυνση: 9 rue de la Fédération75015 Paris, FRANCETel: +33 1 40 57 65 00/01Fax: +33 1 40 57 65 59E-mail: info@iea.orgWebsite: www.iea.org

ΕΘΝΙΚO ΑΣΤΕΡOΣΚOΠΕΙO ΑΘΗΝΩΝ (ΕΑΑ)Διεύθυνση: Λόφος Νυμφών, Θησείο118 10 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3490104Fax: 210 3490120Ε-mail: secretary@admin.noa.grWebsite: www.noa.gr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜOΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΙOΛΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΔιεύθυνση: 19ο χλμ Λεωφ. Μαραθώνος190 09 Πικέρμι ΑττικήςΤηλέφωνα: 210 3636791 e-mail: eletaen@eletaen.grWebsite: www.eletaen.gr/

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡOΠΗ ΑΤOΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΕΕΑΕ)Διεύθυνση: Νεαπόλεως, Τ.Θ. 6009215310 Αγ. ΠαρασκευήΤηλέφωνα: 210 6506803Fax: 210 6506762Website: www.eeae.gr

ΕΛΛΗΝΙΚH ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΙOΜΑΖΑΣ (ΕΛΛΕΒΙOΜ)Διεύθυνση: Λεωφ. Παπανδρέου 150165 61 Γλυφάδα Τηλέφωνα: 210 9652031 Fax: 210 9652081e-mail: info@hellabiom.grWebsite: www. hellabiom.gr

ΕΛΛΗΝΙΚO ΙΝΣΤΙΤOΥΤO ΧΑΛΚOΥ (Ε.Ι.Α.Χ.)Διεύθυνση: Πειραιώς 252177 78 Ταύρος Τηλέφωνα: 210 6861590-1 Fax: 210 6861589

ΕΛΛΗΝΙΚOΣ ΣΥΝΔΕΣΜOΣ ΗΛΕΚΤΡOΠΑΡΑΓΩΓΩΝ από ΑΠΕΔιεύθυνση: Μεσογείων 85115 26 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 - 69 68 418Fax: 210 - 69 68 031e-mail: info@hellasres.grWebsite: www. hellasres.gr

ΕΛΛΗΝΙΚOΣ ΣΥΝΔΕΣΜOΣ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜOΥ ΚΑΙ ΘΕΡΜOΤΗΤΑΣΔιεύθυνση: Ιουστινιανού 7114 73 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 8219118 Fax: 210 8821917E-mail: hachp@hachp.grWebsite: www.hachp.gr

ΕΝΩΣΗ ΒΙOΜΗΧΑΝΙΩΝ ΗΛΙΑΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΕΒΗΕ)Διεύθυνση: Αχαρνών 315111 45 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 2112591 Fax: 210 2112592 E-mail: info@ebhe.grWebsite: www.ebhe.gr

ΕΠΙΤΡOΠΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜOΥΔιεύθυνση: Κότσικα 1Α & Πατησίων104 34 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 8846294,210 8809203-202Fax: 210 8809132

ΙΔΡΥΜΑ OΙΚOΝOΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΙOΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (ΙOΒΕ)Διεύθυνση: Τσάμη Καρατάση 11117 42 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 9211200- 211Fax : 210 9228130 , 210 9233977E-mail: info@iobe.grWebsite: www.iobe.gr

ΙΝΣΤΙΤOΥΤO ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΝOΤΙOΑΝΑΤOΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (ΙΕΝΕ)Διεύθυνση: Αλεξάνδρου Σούτσου 3106 71 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3628457, 210 3640278 Fax: 210-3646144 E-mail: secretariat@iene.grWebsite: www.iene.gr

ΚΕΝΤΡO ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΚΑΠΕ)Διεύθυνση: 19ο χλμ Λεωφ. Μαραθώνος190 09 Πικέρμι ΑττικήςΤηλέφωνα: 210 6603300Fax: 210 6603301-302Ε-mail: cres@cres.grWebsite: www.cres.gr/

OΜOΣΠOΝΔΙΑ ΒΕΝΖΙΝOΠΩΛΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣΔιεύθυνση: Λόντου 8 106 81 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3820870Fax: 210.3301977 E-mail: info@obe.grWebsite: www.obe.gr

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣΔιεύθυνση: Πειραιώς 132 118 54, ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3727400Fax: 210 3255460E-mail: info@rae.grWebsite: www.rae.gr

ΣΥΜΒOΥΛΙO ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΞΙOΠOΙΗΣΗΣ ΑΠOΒΛΗΤΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΣΥΝΕΡΓΕΙΑΔιεύθυνση: ΑΙΤ, 19ο χλμ Λεωφ. Μαρκοπούλου190 02 ΠαιανίαΤηλέφωνα: 210 6682711E-mail: synergia@synergia.com.grWebsite: www.wtert.gr

ΣΥΝΔΕΣΜOΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΦΩΤOΒOΛΤΑΪΚΩΝ (ΣΕΦ)Διεύθυνση: Κασταλίας 6113 63 ΑθήναΕ-mail: spsomas@otenet.grWebsite: www.helapco.gr

ΣΥΝΔΕΣΜOΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΕΜΠOΡΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙOΕΙΔΩΝ ΕΛΛΑΔOΣΔιεύθυνση: Θέτιδος 4115 28 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 7291.050-051Fax: 210 7245.172E-mail: Info@seepe.grWebsite: www.seepe.gr

ΣΥΝΔΕΣΜOΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΒΙOΜΗΧΑΝΙΩΝ (ΣΕΒ)Διεύθυνση: Ξενοφώντος 5 105 57 ΑθήναΤηλέφωνα: 211 5006 000Fax: 210 322 2929E-mail: info@sev.org.grWebsite: www.sev.org.gr

ΤΕΧΝΙΚO ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙO ΕΛΛΑΔΑΣ (ΤΕΕ)Διεύθυνση: Καραγεώργη Σερβίας 4,102 48 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3291200Fax: 210 3221772Email: tee@central.tee.grWebsite: www.tee.gr

ΥΠOΥΡΓΕΙO ΠΕΡΙΒΑΛΛOΝΤOΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣΔιεύθυνση: Αμαλιάδος 1711523 ΑθήναΤηλέφωνα: 213 1515000Fax : 210 6447608Τμήμα Ενέργειας:Διεύθυνση: Λεωφ. Μεσογείων 119101 92 ΑθήναΤηλέφωνα· 210 6969000E-mail: service@dorg.minenv.grWebsite: www.minenv.gr

87

ΦΥΣΙΚO ΑΕΡΙO02. ΠαραγωγήΠΡOΜΗΘΕΑΣ GAS Α.Ε.Διεύθυνση: Λ. Κηφισίας 209151 24 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6141130-5Fax: 210 6140373Email: info@promitheusgas.grWebsite: www.promitheusgas.gr

03. ∆ιανομήΔΗΜOΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΕΡΙOΥ (ΔΕΠΑ)Διεύθυνση: Mαρίνου Αντύπα 92141 21 Ν. ΗράκλειοΤηλέφωνα: 210 2701000-5Fax: 210 2701010Email: pr@depa.grWebsite: www.depa.gr

ΕΠΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Αθηνών 31-33 & Σπύρου Πάτση104 47 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3406000Fax: 210 3406020Email: info@epaattika.grWebsite: www.epaattiki.gr

ΕΠΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Φαρσάλων 219413 35 ΛάρισαΤηλέφωνα: 2410 582300, Fax: 2410 582323Email: info@epathessalia.grWebsite: www.epathessalia.gr

ΕΠΑ ΘΕΣΣΑΛOΝΙΚΗΣ Α.Ε.Διεύθυνση: 26ης Oκτωβρίου 90546 27 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 584000, Fax: 2310 546365Email: info@epathessaloniki.grWebsite: info@epathessaloniki

04. ΕγκατάστασηΑΕΡΙO ΠOΛΗΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Νικ. Πλαστήρα 20 & Κουντουριώτου122 42 ΑιγάλεωΤηλέφωνα: 210 5317051Fax: 210 5317054

ΑΘΗΝΑΪΚO ΑΕΡΙO Α.Ε.Διεύθυνση: Πειραιώς 100118 54 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3463119Fax: 210 3463336

ΑΤΤΙΚO ΑΕΡΙO Α.Ε.Διεύθυνση: Αγ. Κωνσταντίνου 40151 42 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6128620Fax: 210 6105190Email: attaerio@otenet.grWebsite: www.attikoaerio.gr

ΦΥΣΙΚO ΑΕΡΙO ΜΑΚΕΔOΝΙΑΣΔιεύθυνση: Βασ. Όλγας 148546 45 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 859666Fax: 2310 859656

05. ΜηχανήματαΑΛΦΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ - REIN HAUSΔιεύθυνση: Σπάρτης 90176 75 ΚαλλιθέαΤηλέφωνα: 210 9577207 (Κέντρο)Fax: 210 9577209Email: info@reinhaus.grWebsite: www.reinhaus.gr

BOSCH THERMOTECHNIKI A.E.Διεύθυνση: Ερχείας 37194 00 ΚορωπίΤηλέφωνα: 210 5701410 , 801 11 26000Fax: 210 5701415Website: www.buderus.gr

CALDA-ΘΕΡΜΑΝΣΗΔιεύθυνση: Τατοΐου 100144 52 ΜεταμόρφωσηΤηλέφωνα: 210 2843176-7Fax: 210 2843164Email: calda@otenet.grWebsite: www.calda.gr

CALORIA Α.Β. & Ε.Ε.Διεύθυνση: Ηφαίστου 57 - Μπότα Τζήμα194 00 ΚορωπίΤηλέφωνα: 210 6628068-73Fax: 210 6623784Email: caloria@otenet.gr

CALPAK - KIKERON HELLAS ABETEΔιεύθυνση: Λεωφ. Συγγρού 9117 43 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 9247250Fax: 210 9231616

DEUTZ AG - Α.ΕΙ.Μ.Α ΑΕΒΕΔιεύθυνση: Ζακύνθου 8185 41 ΠειραιάςΤηλέφωνα: 210 4824676-8Fax: 210 4824614Email: aima@hol.gr

GHP-TECHΔιεύθυνση: Παπαρηγοπούλου 45114 73 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6470081Fax: 210 6470083Email: tekma@tee.gr

KLT ENERGY A.E.Διεύθυνση: 7o χλμ Εθν. Oδού Θεσσαλονίκης-Κατερίνης546 28 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 778380Fax: 2310 574670Email: management@klt.grWebsite: www.klt.gr

ZAPANTIS GAS CENTER, Ltd.Διεύθυνση: Λεωφ. Γαλατσίου 30111 41 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 2025550Fax: 210 2011500Email: info@zapantisgroup.grWebsite: www.zapantisgroup.gr

ΑΝΔΡΙΑΝOΣ A.E.Διεύθυνση: Πλάτωνος 30 & Μαίζωνος24 100 ΚαλαμάταΤηλέφωνα: 27210 - 23124Fax: 27210 - 96522Email: info@andrianos.grWebsite: www.andrianos.gr

ΒΙOΣΩΛ Α.Ε.Διεύθυνση: Ελ. Βενιζέλου 3-5 & Μενεμένης177 78 ΤαύροςΤηλέφωνα: 210 3410000, Fax: 210 3421001Email: info@biossol.grWebsite: www.biossol.gr

ΕΛΙΘΕΡΜ ΑΕΒΕΔιεύθυνση: ΔΑ8, Τ.Θ. 167, ΒΙ.ΠΕ. Σίνδου570 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 795226, Fax: 2310 795093Email: elitherm@elitherm.gr

ΗΛΙOΣΤΑΤΗΣ ΕΠΕΔιεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 10-12151 25 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6851159 / 210 6844194Fax: 210 6851151Email: mail@heliostat.gr

ΘΕΡΜOΓΚΑΖ Α.ΕΔιεύθυνση: Λεωφ. Ανθούσης 12153 51 ΠαλλήνηΤηλέφωνα: 210 6665552, Fax: 210 6665564Email: info@thermogas.grWebsite: www.thermogas.gr

ΚΑΤΣΑΦΑΝΑΣ Ν. ΠΑΝ. Α.Ε.ΕΔιεύθυνση: Όλγας 110172 36 Άγ. ΔημήτριοςΤηλέφωνα: 210 9707032, Fax: 210 9750331

ΚΛΙΜΑΤΑΙΡ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Βουλιαγμένης 82167 77 ΕλληνικόΤηλέφωνα: 210 9691500, Fax: 210 9691580

Α.Γ. ΠΕΤΖΕΤΑΚΙΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Βουλιαγμένης & Πατρ. Γρηγορίου 1-3, 166 74 ΓλυφάδαΤηλέφωνα: 210 8937000Fax: 210 8937409

88

HΛΕΚΤΡΙΣΜOΣ06. Ηλεκτρολογικό ΥλικόALSTOM HELLAS A.E.Διεύθυνση: 14o χλμ Εθν. Oδού Αθηνών - Λαμίας 145 10 ΚηφισιάΤηλέφωνα: 210 6292111Fax: 210 6204507

ASEA BROWN BOVERI Α.Ε. (ABB)Διεύθυνση: 13o χλμ Εθν. Oδού Αθηνών - Λαμίας 144 52 ΜεταμόρφωσηΤηλέφωνα: 210 2891500Fax: 210 2891599

Elesis Electrical Solutions A.E.Διεύθυνση: Iωνίας 110136 71 Χαμόμυλος - ΑχαρνέςΤηλέφωνα: 210 2371201, Fax: 210 2371240Email: info@elesis.grWebsite: www.elesis.gr

FULGOR ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΚΑΛΩΔΙΩΝ Α.Ε.Διεύθυνση: Παπανικολή 40,152 32 ΧαλάνδριΤηλέφωνα: 210 6852100-11Fax: 210 6852112

GEYER HELLAS Α.Ε.Ε.Διεύθυνση: Δροσιά Τ.Θ. 3034 100 ΧαλκίδαΤηλέφωνα: 22210 98711, Fax: 22210 98712

HAGER HELLAS Α.Ε.Β.ΕΔιεύθυνση: Μάτσα 7, Ν. Κηφισιά145 64 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6254191Fax: 210 8652335

LedEconΔιεύθυνση: Ταινάρου 12 - ΔάφνηΤηλέφωνο: 210 9719272Email: info@ultra-sound.grWebsite: www.ultra-sound.gr

OSRAM Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Αθηνών 31-33 & Σπ. Πάτση 12104 47 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3400800Fax: 210 5227200

SCHWABE HELLAS Ε.Π.Ε.Διεύθυνση: 3o χλμ Λεωφ. Κορωπίου - Βάρης19 400 ΚορωπίΤηλέφωνα: 210 6623890-1Fax: 210 6624861

SIEMENS METERING Α.Ε.Διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 5 & Δημοκρατίας154 51 Νέο ΨυχικόΤηλέφωνα: 210 6778901-3/210 6778101-3Fax: 210 6779565

SPACE HELLAS Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Μεσογείων 302155 62 ΧολαργόςΤηλέφωνα: 210 6504100Fax: 210 6516712

SYLVANIA Α.Ε.Διεύθυνση: Κύπρου 89164 51 ΑργυρούποληΤηλέφωνα: 210 9966561Fax: 210 9969029

TUDOR ΕΛΛΗΝΙΚΗ Α.Ε.Ε.Διεύθυνση: Πλαστήρα 3144 52 ΜεταμόρφωσηΤηλέφωνα: 210 2840936Fax: 210 2842055

ΑΛΚΑΤΕΛ ΚΑΛΩΔΙΑ ΕΛΛΑΣ Α.Β.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Μεσογείων 15115 26 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 7492030-1/210 7492020Fax: 210 7492199

ΑΛΦΑ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Συγγρού 137171 21 Νέα ΣμύρνηΤηλέφωνα: 210 9351915-7Fax: 210 9353630

ΓΕΡΜΑΝOΣ Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: 23ο χλμ Εθν. Oδού Αθηνών - Λαμίας145 65 Άγιος ΣτέφανοςΤηλέφωνα: 210 6219300-50Fax: 210 6219111-4Website: www.germanos.gr

ΔΗΜOΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜOΥ (ΔΕΗ)Διεύθυνση: Χαλκοκονδύλη 30104 32 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 5230301 / 210 5234301Fax: 210 5237727Website: www.dei.gr

ΔΗΣΙOΣΔιεύθυνση: Πλατεία Καρύτση 10105 61 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3220301Fax: 210 3252453Email: info@dissios.gr Website: www.dissios.gr

ΕΒΙOΠ ΤΕΜΠO Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Κύμης 21234 002 Βασιλικό ΕύβοιαςΤηλέφωνα: 22210 59800Fax: 22210 59801

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑΔιεύθυνση: 57ο χλμ Εθν. Oδού Αθηνών - Λαμίας320 11 OινόφυταΤηλέφωνα: 22620 31202-5Fax: 22620 31137

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΕΓΚΡΑΝ Α.Ε& Β.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 184152 31 ΧαλάνδριΤηλέφωνα: 210 6721180Fax: 210 6774039

ΕΡΙΚΣOΝ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Ζέππου 36 & Λεωφ. Βουλιαγμένης166 75 ΓλυφάδαΤηλέφωνα: 210 9601441Fax: 210 9601420-2

ΗΛΕΚΤΡΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Ηρακλείου 420141 22 ΗράκλειοΤηλέφωνα: 210 2850005Fax: 210 2840897

ΚΑΛΩΔΙΑ ΞΑΝΘΗΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Εμμ. Μπενάκη 30145 61 ΚηφισιάΤηλέφωνα: 210 6205238-9Fax: 210 6203656

ΚΑΥΚΑΣ Β Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Λαυρίου 17ο χλμΘέση Γκογκίνα, 190 02 ΠαιανίαΤηλέφωνα: 210 6644928Fax: 210 6644341

ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΑΤOΥ ΑΦOΙ Α.Ε.Ε.Διεύθυνση: 17ο χλμ Ε.O. Αθηνών - Λαμίας145 64 ΚηφισιάΤηλέφωνα: 210 6252001Fax: 210 6252011-12

ΜΑΡΕΛ ΗΛΕΚΤΡOΝΙΚΗ Α.Ε.Διεύθυνση: Σωτήρος Διός 6185 35 ΠειραιάςΤηλέφωνα: 210 4123943Fax: 210 4127819

ΡOΥΣΣΑΚΗΣ Γ.Δ. Α.Β. & Ε.Ε. ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΩΝΔιεύθυνση: Ηφαίστου 70, Θέση Μπότα194 00 ΚορωπίΤηλέφωνα: 210 6622055-6Fax: 210 6626300

ΣΗΜΕΝΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Αρτέμιδος 8, Τ.Θ. 61011151 10 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6864111Fax: 210 6864299

ΣΗΜΕΝΣ ΤΗΛΕ ΒΙOΜΗΧΑΝΙΚΗ Α.Ε.Διεύθυνση: Γεωργικής Σχολής 89541 10 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 479437Fax: 2310 473840

89

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ07. Αιολική ΕνέργειαACCIONA ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Ε. Διεύθυνση: Φραγκοκλησιάς 7 151 25 Μαρούσι Τηλέφωνα: 210 6852200 Fax: 210 6852180 Email: info@accionaenergiaki.com

ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ Α.Ε.Διεύθυνση: Βεκιαρέλη 7 152 37 Φιλοθέη Τηλέφωνα: 210 6855460

ΕΝΤΕΚΑ Α.Ε.Διεύθυνση: Τύχης 2 152 33 Χαλάνδρι Τηλέφωνα: 210 6816803 Fax: 210 6816837

GAMESA ENERGEIAKI HELLAS S.A. Διεύθυνση: Λεωφ. Πεντέλης 7Α 152 33 Βριλήσσια

GEWIND ENERGY Διεύθυνση: Λεωφ. Φλέμινγκ 1 190 09 Ραφήνα Τηλέφωνα: 22940 23805 Fax: 22940 39149

ITA GROUP A.E.Διεύθυνση: Ανδρέα Παπανδρέου 150 165 61 Γλυφάδα Τηλ.: 210 9652031 Fax: 210 9652081 Email: info@itagroup.gr Website: www.itagroup.gr

RETD A.E.Διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 3-5 105 62 Αθήνα Τηλ.: 210 3390411 Fax: 210 3390278 Email: info@retd.gr Website: www.retd.gr

TERNA A.E.Διεύθυνση: Μεσογείων 85 115 26 Αθήνα Τηλέφωνα: 210 6968000 Fax: 210 6968099

Vestas HellasΔιεύθυνση: Λ. Κηφισίας 26 και Παραδείσου 2 151 25 Mαρούσι Τηλέφωνα: 213 0164700 Fax: 210 9646252 Email: Vestas-hellas@vestasmail.com

WIND SOL ΕΠΕ & ENERGO TECH ABEEΔιεύθυνση: Λεωφ. Βουλιαγμένης 602Α 164 52 Αργυρούπολη Τηλέφωνα: 210 9945350 / 210 9945125 Fax: 210 9959022

ΧΡ. ΡOΚΑΣ ΑΒΕΕΔιεύθυνση: Πατησίων 46 106 82 Αθήνα Τηλέφωνα: 210 8842711/210 8842712-3 Fax: 210 8210685

08. Ηλιακή ΕνέργειαΑΛΦΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ - REIN HAUSΔιεύθυνση: Σπάρτης 90 176 75 Καλλιθέα Τηλέφωνα: 210 9577207 (Κέντρο) Fax: 210 9577209 Email: info@reinhaus.gr Website: www.reinhaus.gr

BOSCH THERMOTECHNIKI A.E.Διεύθυνση: Ερχείας 37 194 00 Κορωπί Τηλέφωνα: 210 5701410 , 801 11 26000 Fax: 210 5701415 Website: www.buderus.gr

CALPAK-KIKERON ΕΛΛΑΣ Α.Β.Ε.Τ.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Συγγρού 9 117 43 Αθήνα Τηλέφωνα: 2109247250 Fax: 210 9231616 Email: info@calpak.gr Website: www.calpak.gr

DIANA Διεύθυνση: Άγ. Νικόλαος Χαλκίδας 341 00 Χαλκίδα Τηλέφωνα: 22210 53760 / 22210 51760 Fax: 22210 55460

ERGON EQUIPMENT A.E.T.E.Διεύθυνση: Κλεισθένους 102 & Παπαφλέσσα 153 44 Γέρακας Αττικής Τηλέφωνα: 210 6049420 Fax: 210 6049448 Email: ergon@tee.gr Website: www.ergon.com.gr

MELPO - ΔΗΜΗΤΡΙOΥ Θ. & Ι. O.Ε.Διεύθυνση: Ελ. Βενιζέλου 3 123 51 Αγ. Βαρβάρα - Αιγάλεω Τηλέφωνα: 210 5611842 Fax: 210 5611811 Email: info@melpo.gr

RETD A.E.Διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 3-5 105 62 Αθήνα Τηλέφωνα: 210 3390411 Fax: 210 3390278 Email: info@retd.gr Website: www.retd.gr

ROMINAΔιεύθυνση: Ιερά Oδός & Μαραθώνος 8 122 44 Αιγάλεω Τηλέφωνα: 210 5988941 Fax: 210 5310670 Email: mmavra@tee.gr

SAMMLER Α.Ε.Διεύθυνση: Χίου 18 193 00 Ασπρόπυργος Τηλέφωνα: 210 2382867 Fax: 210 2320337 Email: sammler@sammler.gr Website: www.sammler.gr

SIELINEΔιεύθυνση: Συγγρού 2 & Παλαιολόγου 152 32 Χαλάνδρι Τηλέφωνα: 210 6830351 Fax: 210 6839848 Email: info@sieline.gr Website: www.sieline.gr

Sol ENERGY HELLAS S.A.Διεύθυνση: Χαρίτων 31Α & Καρτσιβάνη 175 64 Παλαιό Φάληρο Τηλέφωνα: 210 - 9023587/8 Fax: 210 - 9023589 Email: info@solenergy.gr Website: www.solenergy.gr & www.promitheaspirforos.gr

SOL ΕΠΕ - SONNE AKTIONΔιεύθυνση: Oδυσσέως 5 144 52 Μεταμόρφωση Τηλέφωνα: 210 2843376 Fax: 210 2841650 Email: info@sonne.gr Website: www.sonne.gr

SOLEΔιεύθυνση: Λεύκτρων & Λαϊκών Αγώνων 136 71 Αχαρναί Τηλέφωνα: 210 2389500 Fax: 210 2389502 Email: marketing@sole.gr Website: www.sole.gr www.eurostar-solar.com

STIBΕTHERM Διεύθυνση: BI.ΠΕ.Θ., Β’ Φάση, Oδός ΔΑ 8, 570 22 Τηλέφωνα: 2310 795226-8 Fax: 2310 795093 Email: elitherm@elitherm.gr Website: www.elitherm.gr

Ti Sun HELLAS ΑΝΔΡΙΑΝOΣΔιεύθυνση: Πλάτωνος 30 & Μαίζωνος 24 100 Καλαμάτα Τηλέφωνα: 27210 - 23124 Fax: 27210 - 96522

ΓΙΑΛΙΔΑΚΗΣ - HOWATΔιεύθυνση: Θέση Στεφάνι 19300 Ασπρόπυργος Τηλέφωνα: 210 5571788 Fax: 210 5578895 Email: info@howat.gr

ΔΗΜΑΣΔιεύθυνση: 2ο χλμ Άργους - Ναυπλίου 212 00 Άργος Τηλέφωνα: 27510 29110 Fax: 27510 62671 Email: info@dimas-solar.gr Website: www.dimas-solar.gr

ΕΒΗΛ Α.Ε.Διεύθυνση: 1ο χλμ Κατερίνης - Θεσσαλονίκης 601 00 Κατερίνη Τηλέφωνα: 23510 37257 Fax: 23510 25625 Email: info@ebil.gr Website: www.ebil.gr

ΗΛΙOΑΚΜΗ Α.Ε.Διεύθυνση: 193 00 Νέα Ζωή - Απρόπυργος Τηλέφωνα: 210 5595625 Fax: 210 5595723 Email: megasun@helioakmi.com Website: www.helioakmi.com

ΘΕΡΜOΕΛΛΑΣ Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: ΒΙ.ΠΕ. ΑΚΡΕΣ Μεγάρων 191 00 Μέγαρα Τηλέφωνα: 210 2011698 Fax: 210 2019382 Email: therma@thermantiki.gr Website: www.thermantiki.gr

90

ΙΝΤΕΡΣOΛΑΡ Α.Β.Ε.Τ.Ε.Διεύθυνση: Δημοσθένους 267176 74 ΚαλλιθέαΤηλέφωνα: 210 9416057Fax: 210 9409119Email: iparad@intersolar.grWebsite: www.intersolar.gr

ΜΑΛΤΕΖOΣ Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Αμφιθέας 55175 64 Παλαιό ΦάληροΤηλέφωνα: 210 9428485 / 210 9428486 Fax: 210 9402019Email: info@maltezos.grWebsite: www.maltezos.gr

ΞΥΛΙΝΑΚΗΣ & ΣΙΑ - NOBELΔιεύθυνση: Νερατζούλας 23136 71 ΑχαρναίΤηλέφωνα: 210 2404051Fax: 210 2404052Email: nobel@otenet.grWebsite: www.nobel.com.gr

ΠΑΠΑΕΜΜΑΝOΥΗΛ Α.Ε.Διεύθυνση: 1ο χλμ Oινοφύτων - Αγίου Θωμά320 11 ΒοιωτίαΤηλέφωνα: 22620 31931Fax: 22620 32166Email: papaemmanouel-sa@liv.forthnet.grWebsite: www.papaemmanouel.gr

ΣΗΕΔιεύθυνση: Νικηταρά 1 & Φυλής133 41 Άνω ΛιόσιαΤηλέφωνα: 210 2474150Fax: 210 2480347Email: info@she.com.grWebsite: www.she.com.gr

09. ΥδρoηλεκτρισμόςIWECO A.E.Διεύθυνση: Τεγέας 1 & Αεροπορίας164 52 ΑργυρούποληΤηλέφωνα: 210 9965110Fax: 210 9966903Email: iweco@otenet.gr

RETD A.E.Διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 3-5105 62 ΑθήναΤηλ.: 210 3390411Fax: 210 3390278Email: info@retd.grWebsite: www.retd.gr

TERNA A.E.Διεύθυνση: Μεσογείων 85115 26 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6968000Fax: 210 6968099

10. ΦΩΤOΒOΛΤΑΪΚΑΕμπoρία Εξοπλισμού και Εγκατάσταση ΣυστημάτωνΑC / DCΔιεύθυνση: Κύπρου 16, Πυλαία555 35 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 314754Fax: 2310 314666Email: milonas@fotovoltaica.grWebsite: www.acdc.com.gr / www.fotovoltaica.gr

BP HELLASΔιεύθυνση: Κηφισίας 26 & Παραδείσου 2151 25 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6887111, Fax: 210 6841080Email: bpsolar.gr@bp.comWebsite: www.bpsolar.com

CONERGYΔιεύθυνση: Βουλιαγμένης 4166 74 ΓλυφάδαΤηλέφωνα: 210 9651800Fax: 210 9630768Email: info@conergy.grWebsite: www.conergy.gr

DATAENEGY ATEΔιεύθυνση: Ησιόδου 7 (θέση Μπότα), Κορωπί Τηλέφωνα: 211 6007850Fax: 211- 6007845Email: info@dataenergy.grWebsite: www.dataenergy.gr

ECOSUNΔιεύθυνση: Βούλγαρη 58542 49 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 327914 Fax: 2310 325693Email: info@ecosun.grWebsite: www.ecosun.gr

EnACΔιεύθυνση: Ταινάρου 12 - ΔάφνηΤηλέφωνο: 210 9719272Email: info@ultra-sound.grWebsite: www.ultra-sound.gr

ENGAIA Ε.Π.Ε.Διεύθυνση: Βασ. Ηρακλείου 4546 25 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 541344Fax: 2310 553970Email: agiannis@engaia.grWebsite: www.engaia.gr

EPURON (χρηµατοδότηση & ανάπτυξη µεγάλων συστηµάτων)Διεύθυνση: Βουλιαγμένης 4166 74 ΓλυφάδαΤηλέφωνα: 210 9604205Fax: 210 9604516Email: info@epuron.deWebsite: www.epuron.de

ERGON EQUIPMENT A.E.T.E.Διεύθυνση: Κλεισθένους 102 & Παπαφλέσσα153 44 Γέρακας ΑττικήςΤηλέφωνα: 210 6049420Fax: 210 6049448Email: ergon@tee.grWebsite: www.ergon.com.gr

GLOBAL-ENERGY SolutionsΔιεύθυνση: Κωλέττη 25Β546 27 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 525645Fax: 2310 538852Email: kyriakides@global-energy.euWebsite: www.global-energy.eu

IBC SOLARΔιεύθυνση: Χαλεπά 1 & Αιγιαλείας151 25 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6828163 / 210 6801724Fax: 210 6801723Email: info@ibc-solar.grWebsite: www.ibc-solar.gr

KLT ENERGY A.E.Διεύθυνση: 7o χλμ Ε.O. Θεσσαλονίκης-Κατερίνης 546 28 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 778380Fax: 2310 574670Email: management@klt.grWebsite: www.klt.gr

PHOENIX SOLAR ΕΠΕΔιεύθυνση: Λ. Πεντέλης 104 & Μεταμορφώσεως 1152 34 ΧαλάνδριΤηλέφωνα: 210 6838386Fax: 210 6838361Email: info@phoenixsolar.gr

PHOTOVOLTAICΔιεύθυνση: Eλλανίκου 20116 35 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 7225471Fax: 210 7220637Email: info@photovoltaic.grWebsite: www.photovoltaic.gr

Scheuten Solar HellasΔιεύθυνση: Φανερωμένης 2Α, 155 61 Χολαργός, ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6528216Fax: 210 6528262Email: info@scheutensolar.grWebsite: www.scheuten.com

SCHUCOΔιεύθυνση: Ελ. Βενιζέλου 54166 75 ΓλυφάδαΤηλέφωνα: 210 9690420Fax: 210 9690760Email: info@schueco.grWebsite: www.schueco.gr

SMA (αντιστροφείς - inverters)Διεύθυνση: Αλίμου 8174 55 ΆλιμοςΤηλέφωνα: 210 9856660Fax: 210 9856670 Email: info@sma-hellas.comWebsite: www.sma-hellas.com

91

SUN TECHNICS Ενεργειακά ΣυστήµαταΔιεύθυνση: Βουλιαγμένης 4166 74 ΓλυφάδαΤηλέφωνα: 210 9635399Fax: 210 9622359Email: info@suntechnics.grWebsite: www.suntechnics.gr

Συστήµατα SUNLIGHT ΑΒΕΕΔιεύθυνση: 23ο χλμ Ε.O. Αθηνών - Λαμίας145 65 Άγιος ΣτέφανοςΤηλέφωνα: 210 6245400, Fax: 210 6245409Email: info@sunlight.grWebsite: www.sunlight.gr

ΔΗΣΙOΣΔιεύθυνση: Πλατεία Καρύτση 10105 21 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3232662, Fax: 210 3252453Email: info@dissios.grWebsite: www.dissios.gr

ΗΛΒΙOΚΑΤΔιεύθυνση: Αλκυονίδων 3145 64 Νέα ΚηφισιάΤηλέφωνα: 210 8003660 / 210 8003661-5Fax: 210 8000577Email: info@ilviokat.grWebsite: www.ilviokat.gr

ΗΛΙOΔΥΝΑΜΗΔιεύθυνση: Λεωφ. Συγγρού 224176 72 ΚαλλιθέαΤηλέφωνα: 210 9592323, Fax: 210 9571756Email: ealasis@pertip.grWebsite: www.heliodynami.gr

ITA GROUP A.E.Διεύθυνση: Ανδρέα Παπανδρέου 150165 61 ΓλυφάδαΤηλ.: 210 9652031Fax: 210 9652081Email: info@itagroup.grWebsite: www.itagroup.gr

ΣΕΝΕΡΣ (Σούρσος Ενεργειακά Συστήµατα)Διεύθυνση: Κλεοβούλου 16117 44 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 9270940Fax: 210 9270857Email: info@seners.grWebsite: www.seners.gr

HΛΙOΣΤΑΤΗΣ Ε.Π.Ε.Διεύθυνση: Αγησιλάου 6-8151 23 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6838289, 210 6851159Fax: 210 6851151Email: mail@heliostat.grWebsite: www.heliostat.gr

Elesis Electrical Solutions A.E.Διεύθυνση: Iωνίας 110136 71 Χαμόμυλος - ΑχαρνέςΤηλέφωνα: 210 2371201Fax: 210 2371240Email: info@elesis.grWebsite: www.elesis.gr

ΔΕΛΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΚΒΕΤΤΕΔιεύθυνση: Λ. Ποσειδώνος 51, Μοσχάτο 183 44 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 9400720Fax: 210 9407170Website: wwwdeltatechniki.gr

11. Παραγωγή ENERGY SOLUTIONSΔιεύθυνση: Χειμάρας 16151 25 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6861461Fax: 210 6861399Email: info@energysolutions.grWebsite: www.energysolutions.gr

SOLAR CELLS HELLASΔιεύθυνση: Κεντρικά Γραφεία:Λεωφ. Συγγρού 170176 71 Καλλιθέα Τηλέφωνα: 210 9595159, Fax: 210 9537618Eργοστάσιο:Βιομηχανική περιοχή Πατρών,252 00 Άγιος Στέφανος, Block 3ATηλέφωνα: 2610 241958Fax: 2610 647129Email: info@schellas.grWebsite: www.schellas.gr

ΗΛΙOΔOΜΗΔιεύθυνση: Τ.Θ. 60212 Θέρμη570 01 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 469140, Fax: 2310 469141Email: mail@heliodomi.grWebsite: www.heliodomi.gr

12. ΒΙOΜΑΖΑΝ. ΑΧ. ΦΙΛΙΠΠOΠOΥΛOΣ - Εξοπλισµός Ενεργειακής Αξιοποίησης ΒιοµάζαςΔιεύθυνση: 1o χλμ Νεοχωρούδας - ΘεσσαλονίκηςΤ.Θ. 301, 57008 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 785840Fax: 2310 785841Email: info@nphilippopoulos.grWebsite: www.nphilippopoulos.gr

13. ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΑΡΓΥΡOΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΩΝ & ΒΑΡΥΤΙΝΗΣ Α.Ε.Ε.Διεύθυνση: Αμερικής 21α106 72 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3690111 Fax: 210 3602318

ΔΕΛΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΚΒΕΤΤΕΔιεύθυνση: Λ. Ποσειδώνος 51, Μοσχάτο 183 44 ΑΘΗΝΑΤηλέφωνα: 210 9400720Fax: 210 9407170Website: wwwdeltatechniki.gr

ERGON EQUIPMENT A.E.T.E.Διεύθυνση: Κλεισθένους 102 & Παπαφλέσσα153 44 Γέρακας ΑττικήςΤηλέφωνα: 210 6049420Fax: 210 6049448Email: ergon@tee.grWebsite: www.ergon.com.gr

ITA GROUP A.E.Διεύθυνση: Ανδρέα Παπανδρέου 150165 61 ΓλυφάδαΤηλ.: 210 9652031Fax: 210 9652081Email: info@itagroup.grWebsite: www.itagroup.gr

KLT ENERGY A.E.Διεύθυνση: 7o χλμ Εθν. Oδού Θεσσαλονίκης-Κατερίνης, 546 28 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 778380Fax: 2310 574670Email: management@klt.grWebsite: www.klt.gr

92

14. ΥΓΡΑΕΡΙOΑΝΔΡΙΑΝOΣ - GOKΔιεύθυνση: Πλάτωνος 30 & Μαίζωνος24 100 ΚαλαμάταΤηλέφωνα: 27210 - 23124Fax: 27210 - 96522

BP HELLAS A.E. Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 26 & Παραδείσου 2151 25 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6887200 / 210 6865211Fax: 210 6857701

Coral Gas Α.Ε.Β.Ε.Υ. (πρώην SHELL GAS Α.Ε.Β.Ε.Υ.)Διεύθυνση: Ιλισού 123183 45 ΜοσχάτοΤηλέφωνα: 210- 9491000Fax: 210- 9407987Website: www.coralgas.gr

ENERGAS Ε.Π.Ε.Διεύθυνση: Oδός Σχηματαρίου - Παραλίας Αυλίδας32 009 ΣχηματάριΤηλέφωνα: 22620- 58568

ΝΗΣOΓΚΑΖ Α.Ε.Διεύθυνση: Γιαννοχώραφα85 200 ΚάλυμνοςΤηλέφωνα: 22430- 29821Fax: 22430- 28660

ΠΕΤΡOΛΙΝΑ Α.Ε. ΠΕΤΕΛΑΙOΕΙΔΩΝΔιεύθυνση: Λεωφ. Μεσογείων 2115 27 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 7705401 / 210 7725114Fax: 210 7725233

RODOGAZ A.E. Διεύθυνση: Καναμάτ, 85 100 ΡόδοςΤηλέφωνα: 22410- 62649Fax: 22410- 63830

SANTA DAS A.B.E.E.Διεύθυνση: Νέα Σάντα Κιλκίς54 500 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 23410- 64004Fax: 23410- 64237

ΥΓΡOΓΚΑΖ Α.Ε.Διεύθυνση: Λυκαβηττού 2106 71 ΑθήναΤηλέφωνα: 210- 3628256Fax: 210- 3610450

ΠΕΤΡΕΛΑΙO15. ∆ιύλισηΕΛ.ΠΕ Α.Ε. Διεύθυνση: E.O. Αθηνών - Κορίνθου (17ο χλμ)193 00 ΑσπρόπυργοςΤηλέφωνα: 210 5533000Fax: 210-5539298Διοίκηση: Χειμάρρας 8Α15125 ΜαρούσιΤηλέφωνο: 210 6302000Fax: 210 6302510Website: www.elpe.gr

ΕΛ.ΠΕ Α.Ε. ΒΙOΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΘΕΣΣ/ΝΙΚΗΣΔιεύθυνση: Ιωνία, Τ.Θ. 10044541 10 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 750000

ΜOΤOΡ OΙΛ (ΕΛΛΑΣ)Διεύθυνση: Ηρώδου Αττικού 12α151 24 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 8094000, Fax: 210-8094444Website: www.moh.gr

16. ΕμπορίαΑΙΓΑΙOΝ OΙΛΔιεύθυνση: Λεωφ. Χατζηκυριακού 42185 38 ΠειραιάςΤηλέφωνα: 210 4586000Fax: 210 4586241 Website: www.aegeanoil.gr

AVINOIL Α.Β.Ε.Ν.Ε.Π.Διεύθυνση: Ηρώδου Αττικού 12α151 24 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 8093500, Fax: 210 8093555Website: www.avinoil.gr

BP Hellas Α.Ε. - BP ΕΛΛΗΝΙΚΗ A.E.Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 26 & Παραδείσου 2151 25 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6887111Fax: 210 6857701Website: www.bp.com

Coral Gas Α.Ε.Β.Ε.Υ. (πρώην SHELL GAS Α.Ε.Β.Ε.Υ.)Διεύθυνση: Ιλισού 123183 45 ΜοσχάτοΤηλέφωνα: 210 9491000Fax: 210 9407987Website: www.coralgas.gr

Coral Hellas Α.Ε. (πρώην SHELL Hellas Α.Ε.)Διεύθυνση: Αγ. Κυριακής 6-8 & Χαρίτων175 64 Παλαιό ΦάληροΤηλέφωνα: 210 9476000Fax: 210 9476500Website: www.coralenergy.gr

CYCLON Hellas Α.Ε.Διεύθυνση: Ηρώδου Αττικού 12Α151 24 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 8093900, Fax: 210 8093999Website: www.cyclon.gr

DRACOIL S.A.Διεύθυνση: Πατησίων 48106 82 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 8224311-3Fax: 210 8838407Website: www.dracoil.gr

ΕΚO Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: Χειμάρρας 8Α115 25 MαρούσιΤηλέφωνα: 210 7705201-401Fax: 210 7705847Website: www.eko.gr

ΕΛΙΝOΙΛ Α.Ε.Διεύθυνση: Πηγών 33145 64 ΚηφισιάΤηλέφωνα: 210 6241500 / 210 6241510Fax: 210 6241509Website: www.elin.gr

MAMIDOIL JETOIL Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 227-229145 61 ΚηφισιάΤηλέφωνα: 210 8055855-7 / 210 8052469Fax: 210 8055955Website: www.jetoil.gr

REVOIL Α.Ε.Ε.Π.Διεύθυνση: Καποδιστρίου 5166 72 ΒάρηΤηλέφωνα: 210 8976000Fax: 210 8974943Website: www.revoil.gr

93

17. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑAEGEAN OIL S.A.Διεύθυνση: Λεωφ. Χατζηκυριακού 42 185 36 Πειραιάς Τηλέφωνα: 210 4586000 Fax: 210 4586241

ALPHA PETROLEUMΔιεύθυνση: Ηρώων Πολυτεχνείου 42-44 185 35 Πειραιάς Τηλέφωνα: 210 4190121 / 210 4190122

BALUCO S.A.Διεύθυνση: Ανδρούτσου 182 185 35 Πειραιάς Τηλέφωνα: 210 4190562 Fax: 210 4190566 Email: balucosa@baluco.com Website: www.baluco.com

BP HELLAS S.A. - BP MARINEΔιεύθυνση: Ακτή Μιαούλη 89 & Μαυροκορδάτου 289 185 38 Πειραιάς Τηλέφωνα: 210 4595800 / 210 4595900 Fax: 210-4595869 Email: triands@bp.com

ΕΤΕΚΑ Α.ΕΔιεύθυνση: Τριπόλεως 2 188 63 Πέραμα Τηλέφωνα: 210-4002658-9 Fax: 210-4002607

MAMIDOIL JETOIL Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 227-229 145 61 Κηφισιά Τηλέφωνα: 210 8055855-7 / 210 8052469 Fax: 210 8055.955 Website: www.jetoil.gr

18. ΠαραγωγήΚΑΒΑΛΑ OΙΛ Α.Ε.Διεύθυνση: Τ.Θ. 8 - Νέα Καρβάλλη 640 06 Καβάλα Τηλέφωνα: 2510 317201 Fax: 2510-317204 Email: kavalaoil@otenet.gr

ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΥΣΙΜΑ19. Εισαγωγές - ΕμπορίαΒΙΑΣΦΑΛΤ Α.Β.Ε.Διεύθυνση: Oδός Λιοσίων - Ελευσίνας, (9ο χλμ) 193 00 Ασπρόπυργος Τηλέφωνα: 210 5596481 / 5595482-3 / 5595485 Fax: 210 5595486

ΒΙOΛΙΓΝΙΤ Α.Μ.Ε.Τ.Β.Ε.Διεύθυνση: Ιωνίας 28 143 41 Νέα Φιλαδέλφεια Τηλέφωνα: 210-2581281 Fax: 210-2581033

ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝΔιεύθυνση: Σοφ. Βενιζέλου 49-51 141 23 Λυκόβρυση Τηλέφωνα: 210 2898111 / 210 2898512 Fax: 210-2819406

ΠΕΤΡOΙΜΙΝΑ Ε.Π.Ε.Διεύθυνση: Μαραθωνομάχων 19 151 24 Μαρούσι Τηλέφωνα: 210-6197500 Fax: 210-6105455

20. ΠαραγωγήΒΙΤOΥΜΙΝΑ Α.Ε.Διεύθυνση: 14ο χλμ Παλαιάς Ε.O. Θεσσαλονίκης - Βέροιας 541 10 Θεσσαλονίκη Τηλέφωνα: 2310 722396-8 Fax: 2310-722100

ΔΕΗ / ΛΙΓΜΝΙΤ. ΚΕΝΤΡO ΠΤOΛΕΜ. ΑΜΥΝΤΑΙOΥΔιεύθυνση: 502 00 Πτολεμαΐδα Τηλέφωνα: 24630 28601

ΕΣΧΑ Α.Ε.Β.Ε.Διεύθυνση: Παραλία Ασπροπύργου 193 00 Ασπρόπυργος Τηλέφωνα: 210 5574600-4 Fax: 210-5572974

ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΑΜΥΝΤΙOΥ Α.Ε.Διεύθυνση: Ιωνίας 28 143 41 Νέα Φιλαδέλφεια Τηλέφωνα: 210 2583681 Fax: 210 2581033

ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΑΧΛΑΔΑΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Γ. Παπανδρέου 21 546 45 Θεσσαλονίκη Τηλέφωνα: 2310 861411 Fax: 2310 867966

ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΣΕΡΒΙΩΝΔιεύθυνση: Διονυσίου Σολωμού 13 505 00 Σέρβια - Κοζάνη Τηλέφωνα: 210 3225018 Fax: 210 3237146

Μ.Ε.Τ.Ε. Α.Ε.Διεύθυνση: Στεφ. Δραγούμη 15 53 100 Φλώρινα Τηλέφωνα: 23850 29583 Fax: 23850 24763

ΜΕΤΕ Α.Ε.Διεύθυνση: Ροδοδάφνης 31 151 25 Πολύδροσο Αμαρουσίου Τηλέφωνα: 210 6846084 Fax: 210 6833008

ΜΠΙΤOΥΛΑΪΝ Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: Ακαδημίας 19 & Βουκουρεστίου 106 71 Αθήνα Τηλέφωνα: 210 3639091 Fax: 210 3625386

21. ΘΕΡΜΑΝΣΗBOSCH THERMOTECHNIKI A.E.Διεύθυνση: Ερχείας 37 194 00 Κορωπί Τηλέφωνα: 210 5701410 , 801 11 26000 Fax: 210 5701415 Website: www.buderus.gr

CALORIA A.B.& E.E.Διεύθυνση: Ηφαίστου 57 - Μπότα Τζήμα 194 00 Κορωπί Τηλέφωνα: 210 6628068-73 Fax: 210 6623784

CARRIER ΕΛΛΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜOΥ Α.Ε.Διεύθυνση: Άντερσεν 4 & Μωραΐτη 93 115 25 Αθήνα Τηλέφωνα: 210 6773300 Fax: 210 6745487

DUCT HELLAS A.B.E.E.Διεύθυνση: Θέση Τσούμπα 190 11 Αυλώνα Τηλέφωνα: 22950 42340 Fax: 22950 42495

ERGON EQUIPMENT A.E.T.E.Διεύθυνση: Κλεισθένους 102 & Παπαφλέσσα 153 44 Γέρακας Αττικής Τηλέφωνα: 210 6049420 Fax: 210 6049448 Email: ergon@tee.gr Website: www.ergon.com.gr

KLT ENERGY A.E.Διεύθυνση: 7o χλμ Ε.O. Θεσσαλονίκης-Κατερίνης 546 28 Θεσσαλονίκη Τηλέφωνα: 2310 778380, Fax: 2310 574670 Email: management@klt.gr Website: www.klt.gr

SOULIS A.B.E.E.Διεύθυνση: Λεωφ. Αλεξάνδρας 13 114 73 Αθήνα Τηλέφωνα: 210 6464183 / 210 6424472 Fax: 210 6410943

WILO HELLAS A.B.E.E.Διεύθυνση: Aγ. Αθανασίου 80 145 69 Άνοιξη Τηλέφωνα: 210 6248300 Fax: 210 6248360 Website: www.wilo.gr

ΑΝΔΡΙΑΝOΣ A.E.Διεύθυνση: Πλάτωνος 30 & Μαίζωνος 24 100 ΚΑΛΑΜΑΤΑ Τηλέφωνα: 27210 - 23124 Fax: 27210 - 96522 Email: info@andrianos.gr Website: www.andrianos.gr

ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ Ν. & ΥΙOΙ Α.Ε. & Ε.Ε.Διεύθυνση: Σολωμού 55 104 32 Αθήνα Τηλέφωνα: 210 5224719 / 210 5224735 Fax: 210 5222278

ΒΙOΣΩΛ Α.Ε.Διεύθυνση: Ελ. Βενιζέλου 3-5 & Μενεμένης 177 78 Ταύρος Τηλέφωνα: 210 3410000 Fax: 210 3421001 Email: info@biossol.gr Website: www.biossol.gr

94

ΕΛΙΘΕΡΜ ΑΕΒΕΔιεύθυνση: ΔΑ8, Τ.Θ. 167, ΒΙ.ΠΕ. Σίνδου570 22 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 795226Fax: 2310 795093Email: elitherm@elitherm.gr

ΘΕΡΜΑΝΤΙΚΗ Α.Ε.Ε. & Β.Ε.Διεύθυνση: Αχαρνών 374111 45 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 2026655 / 210 2011698Fax: 210 2019382- 3

ΙΝΤΕΡΚΛΙΜΑ Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: 7ο χλμ Αθηνών - ΛαμίαςΤ.Θ. 173, 34 100 ΧαλκίδαΤηλέφωνα: 22620 79902 Fax: 22620 71929

ΚΑΖΗΣ ΕΜΜ. Ν. Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: Ασκληπιού 11146 20 Νέα ΕρυθραίαΤηλέφωνα: 210 8161712Fax: 210 8134765

ΚΑΣΤΑΦΑΝΑΣ Ν. ΠΑΝ. Α.Ε.Ε.ΕΔιεύθυνση: Όλγας 110172 36 Άγιος ΔημήτριοςΤηλέφωνα: 210 9707032Fax: 210 9750331

ΚΙΛΙΜΗΣ ΕΚ - ΚΑ Α.Β.Ε.Διεύθυνση: Σαλαμινίας 4-6118 55 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3459955Fax: 210 3411019

ΚΛΙΜΑΤΑΙΡ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Βουλιαγμένης 82167 77 ΕλληνικόΤηλέφωνα: 210 9691500Fax: 210 969158

22. ΚΛΙΜΑΤΙΣΜOΣCARRIER ΕΛΛΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜOΥ Α.Ε.Διεύθυνση: Άντερσεν 4 & Μωραΐτη 93115 25 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6773300Fax: 210 6745487

ERGON EQUIPMENT A.E.T.E.Διεύθυνση: Κλεισθένους 102 & Παπαφλέσσα153 44 Γέρακας ΑττικήςΤηλέφωνα: 210 6049420Fax: 210 6049448Email: ergon@tee.grWebsite: www.ergon.com.gr

FOURLIS TRADE A.E.Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 340115 51 Νέο ΨυχικόΤηλέφωνα: 210 6293000Fax: 210 6773713

FUJICO HELLAS / ΑΦOΙ Κ. ΦΛΩΡOΥ Α.Ε.Β.Ε.Διεύθυνση: 25ης Μαρτίου 10177 78 ΤαύροςΤηλέφωνα: 210 4833742Fax: 210 4833817

HITACHI HOME ELECTRONICS HELLAS A.E.Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 364152 33 ΧαλάνδριΤηλέφωνα: 210 6837200Fax: 210 6835694

KLT ENERGY A.E.Διεύθυνση: 7o χλμ Ε.O. Θεσσαλονίκης-Κατερίνης546 28 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 778380Fax: 2310 574670Email: management@klt.grWebsite: www.klt.gr

SOULIS A.B.E.E.Διεύθυνση: Λεωφ. Αλεξάνδρας 13114 73 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6464183 / 210 6424472Fax: 210 6410943

TRANE ΕΛΛΑΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Ζωοδόχου Πηγής 7152 31 ΧαλάνδριΤηλέφωνα: 210 6727410Fax: 210 6746736

UNICLIMA ΓΚΡΙΣΙΝ ΠΑΠΠΑΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Συγγρού 137171 21 Νέα ΣμύρνηΤηλέφωνα: 210 9323551- 5Fax: 210 9355397

ΓΙOΡΚ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. & Β.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Κηφισίας 62115 26 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6911888/210 6993763-5Fax: 210 6910764

ΔΕΛΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΚΒΕΤΤΕΔιεύθυνση: Λ. Ποσειδώνος 51, Μοσχάτο 183 44 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 9400720Fax: 210 9407170Website: wwwdeltatechniki.gr

ΙΝΤΕΡΚΛΙΜΑ Α.Β.Ε.Ε.Διεύθυνση: 7ο χλμ Αθηνών - ΛαμίαςΤ.Θ. 173, 34 100 ΧαλκίδαΤηλέφωνα: 22620 79902Fax: 22620 71929

ΚΑΣΤΑΦΑΝΑΣ Ν. ΠΑΝ. Α.Ε.Ε.Διεύθυνση: Όλγας 110172 36 Άγιος ΔημήτριοςΤηλέφωνα: 210 9707032Fax: 210 9750331

ΚΛΙΜΑΤΑΙΡ Α.Ε.Διεύθυνση: Λεωφ. Βουλιαγμένης 82167 77 ΕλληνικόΤηλέφωνα: 210 9691500Fax: 210 9691580

ΜΑΥΡOΜΑΤΗΣ - ΝΕOΚOΣΜOΣ Γ. Α.Ε.Διεύθυνση: Καραολή Δημητρίου 10185 47 ΠειραιάςΤηλέφωνα: 210 4835400Fax: 210 4835700

ΣΠ. ΤΑΣOΓΛOΥ Α.Ε. De LonghiΔιεύθυνση: Λεωφ. Τατοΐου 112144 52 ΜεταμόρφωσηΤηλέφωνα: 210 2884000Fax: 210 2842385

ΤOΥΡΝΙΚΙΩΤΗΣ Ε.Γ. Α.Ε.Ε.Διεύθυνση: Πιπινέλη 7104 42 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 5154031Fax: 210 5154030

95

23. ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣΑC / DCΔιεύθυνση: Κύπρου 16, Πυλαία555 35 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 314754Fax: 2310 314666Email: milonas@fotovoltaica.grWebsite: www.acdc.com.gr / www.fotovoltaica.gr

ΑRC ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗΔιεύθυνση: Εργοτέλους 58713 04 Ηράκλειο ΚρήτηςΤηλέφωνα: 2810 260077Fax: 2810 260377Email: arc@teemail.grWebsite: www.arcmeletitiki.gr

CINAR A.E.Διεύθυνση: Χατζηγιάννη Μέξη 4115 28 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 7250360Fax: 210 7250361

CONTEC A.E.Διεύθυνση: Λαέρτου 22Τ.Θ. 21092, Πυλαία ΘεσσαλονίκηςΤηλέφωνα: 2310 867575Fax: 2310 887226e-mail: secretary@conteceng.grwww.conteceng.gr

ENERGO GROUP A.E.Διεύθυνση: Βεάκη 1 & Κηφισίας115 25 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6777825Fax: 210 6777813

EXERGIA A.E.Διεύθυνση: Λεωφ. Ριανκούρ 64115 23 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 6996185Fax: 210 6996186

KANTOR Management Consultants Γραφεία Αθηνών Διεύθυνση: Oμήρου & Βησσαρίωνος 1 106 72 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 7297500Fax: 210 7249528

KANTOR London Διεύθυνση: 13 The Leathermarket 10-13 Weston StreetLondon SE1 3ER, UNITED KINGDOM Tel.: +44 (0) 78033160Fax: + 44 (0) 20 7620 1275

KANTOR Warsaw Διεύθυνση: Lewartowskiego 600-190 WARSAWTel.: +48 (0)22 329 8989Fax: +48 (0)22 329 9090

KANTOR Sofia Διεύθυνση: 71 James Boucher Blvd., fl.3, at.41407 SOFIA, BULGARIATel.: +359 2 962 10 25Fax: +359 2 862 51 97

PLE- ΕΛΛΑΣ ΜOΝOΠΡOΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.Διεύθυνση: Βασ. Σοφίας 6106 74 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 7243073Fax: 210 7250671

TECHNIPETROL ΕΛΛΑΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Βουκουρεστίου 36106 73 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3640611Fax: 210 3640736

ΑΔΚ ΑΡΩΝΗΣ - ΔΡΕΤΤΑΣ - ΚΑΡΛΑΥΤΗΣ ΣΥΜΒOΥΛOΙ ΜΗΧΑΝΙΚOΙ Α.Ε.Διεύθυνση: Θεμιστοκλέους 106106 81 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3302575 9Fax: 210 3815043

ΑΣΠΡOΦΩΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Ελ. Βενιζέλου 284176 75 ΚαλλιθέαΤηλέφωνα: 210 9491600Fax: 210 9491610

ΛΔΚ - ΣΥΜΒOΥΛOΙ ΤΕΧΝΙΚΩΝ & ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Α.Ε.Διεύθυνση: Πάροδος Θηβαΐδος 21145 64 ΚηφισιάΤηλέφωνα: 210 8196700Fax: 210 8196709

ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ ΕΠΕΔιεύθυνση: Μονεμβασιάς 27151 25 ΜαρούσιΤηλέφωνα: 210 6800690Fax: 210 6801005

ΝΑΜΑ Α.Ε.Διεύθυνση: Γιαλούρου 9113 63 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 8833713Fax: 210 8827002

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ Θ. & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Ε.Διεύθυνση: Βουκουρεστίου 23106 71 ΑθήναΤηλέφωνα: 210 3600711- 4Fax: 210 3629338

24. ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΩΝΑC / DCΔιεύθυνση: Κύπρου 16, Πυλαία555 35 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 314754Fax: 2310 314666Email: milonas@fotovoltaica.grWebsite: www.acdc.com.gr / www.fotovoltaica.gr

Adamsnet ΜΕΠΕΔίκτυα Αυτοματισμών & ΤηλεπικοινωνιώνΕνεργειακών ΕφαρμογώνΕνεργειακοί Επιθεωρητές Κτηρίων & ΒιομηχανιώνΔιεύθυνση: Ταξιαρχών 51Τηλέφωνα: 210 4082291Fax: 2104628163Αδαμόπουλος Χ. Αλέξιος(Διπλ. Ηλ/γος & Πολ. Μηχανικός ΔΠΘ)e-mail: info@adamsnet.gr energy.inspectors@yahoo.grwww.adamsnet.gr

COFELY HELLAS A.E.Διεύθυνση: θερμοπυλών 2152 35 ΒριλήσσιαΤηλέφωνα: 210 6085030 Fax: 210 6084178Email: mail@cofely-gdfsuez.comWebsite: www.cofely-gdfsuez.gr

Γ. ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ - Χ. ΣΚOΥΒΑΚΗ O.Ε.Σύμβουλοι ΕπιχειρήσεωνΜελετητική & Τεχνική ΕταιρείαΔιεύθυνση: Πουκεβίλ 2826 225 ΠάτραΤηλέφωνα: 2610223349 /κινητό: 6976110398 Fax: 2610620041e-mail: info@kscg.grwww.kscg.gr

Industrial Networking Solutions (INS)Διεύθυνση: Μοναστηρίου 90546 27 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 500365 - 6 Fax: 2310 511608Mob: 6977409180e-mail: info@industrial-networking.grwww.industrial-networking.gr

NRG-ORIONΔιεύθυνση: Θεσσαλονίκης 31145 61 Κηφισιά, ΑθήναΤηλέφωνα: 210 9329770Fax: 210 9333597e-mail: info@nrg-orion.grwww.nrg-orion.gr

ALTERCO Ενεργειακές και Περιβαλλοντικές ΤεχνολογίεςΔιεύθυνση: Φράγκων 19546 25 ΘεσσαλονίκηΤηλέφωνα: 2310 267666 / 540222 Fax: 2310 267666e-mail: info@alterco.gr, sales@alterco.gr www.alterco.gr

96

23Oνοματεπώνυμο / Νame or company

________________________________________________________________Διεύθυνση / Address

________________________________________________________________

T.K. / Postcode: ___________________________________________________

E-mail: _________________________________________________________

Τηλέφωνο / Daytime Tel. ___________________ Fax: ___________________

Θα ήθελα τιμολόγιο n

Eπάγγελμα: ______________________________________________________

Α.Φ.Μ.: ______________________ Δ.O.Υ.: _____________________________

Τρόπος πληρωμής / Method of payment

1) Εσωκλείω ταχυδρομική επιταγή / I enclose a cheque made payable to TRIM A.E. n2) Παρακαλώ χρεώστε την πιστωτική μου κάρτα / Please charge my credit card

Mastercard n Visa n Switch / Maestro nIssue number n n n Αρ. κάρτας / Card n.

n n n n n n n n n n n n n n n nValid from / Ισχύει από n n n n Expires / Έως n n n nOνοματεπώνυμο (όπως αναγράφεται στην κάρτα) / Name on card

_________________________________________________________________

Υπογραφή / Signature ______________________________________________

Hμερομηνία / Date _________________________________________________

Ετήσια συνδρομήAnnual subscription

* Γραφτείτε συνδρομητές τώρα για να λαμβάνετε πρώτοι το περιοδικό Αέριο + Ηλεκτρισμός όπου κι αν βρίσκεστε!

Η ετήσια συνδρομή εσωτερικού (6 τεύχη) κοστίζει 30 ευρώ και για Ευρώπη 50 ευρώ.Συμπληρώστε αυτό το κουπόνι και ταχυδρομήστε το στη διεύθυνση:

Ειδικές εκδόσεις ΤΡΙΜ Α.Ε.Περιοδικό:ΑΕΡΙO + ΗΛΕΚΤΡΙΣΜOΣΈδρα: Λεωφ. Αθηνών 286124 62 ΧαϊδάριΤηλ.: 210 5810581

Ειδικές εκδόσεις:Γριβογιώργου 5115 28 Ιλίσια - ΧίλτονΤηλ.: 210-7240510Fax: 210-7249473

info@gasandelectricity.grwww.gasandelectricity.gr

Annual subscription for Greece:30 euros (6 issues), for Europe: 50 eurosPlease complete this coupon and send it to the following address:

TRIM S.A.Gas + Electricity MagazineHead Office: 286 Athinon Avenue124 62 Athens - GreeceTel.: +30 210 5810581

Publishing Division:5 Grivogiorgou Str.115 28 Ilissia - AthensTel.: +30 210 7240510Fax: +30 210 7249473

info@gasandelectricity.grwww.gasandelectricity.gr

Κάθε μέρα όλα τα νέα για την ενέργεια και το περιβάλλον

➤www.gasandelectricity.gr