(1)

ผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง

The Impact of Oral Diseases on the Quality of Life in Grade 6 Students, Sikao district, Trang Province.

ธดารตน นวนศร Thidarat Nuansri

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพชองปาก

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Science in Oral Health Sciences Prince of Songkla University

2556 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

~ ~ u i u n ~ ? m i r r ~ 8 ~ & f n i ~ ~ ~ ~ ~ o u ~ i n ~ (Ethics Committee)

$ ~ n ~ m n i ~ ~ m i ~ m n i ~ ? " u l ~ ~ ~ ~ ~ n ~ ~ u m ~ ~ ~ n u f i i n m m % n u i S u i u n tr81 t A d " A

~UfKI'llkqNFlY~n~. .... .712554. ...... .Wo?un. . . . . . ..23...h?1~~..25Ft4.. . . .

IntBnr TU/ 9 noUl 2555

6b-J- e-0- (r$k1ufiim1;3i~ti m.nwry.cliqnd6 tpdui&)

h n i s ~ i r r ~ ~ n w ~ d i d ? " ~

d5yymunmnis

* IVC 92pdMhb' T.. . m I Y ................................................ - ........... ................................. . m n i s

( ~ u ~ i ~ r n ~ i ~ ~ nw.urr.pd - ~ ~ h u u M ' ) ~ ~ t l r n ~ w n o r r t i mry.Am dhm)

A ~ W I I U I ~ S um5nul&aoaa1unSuns FACULTY OF DENTISTRY Q u.w.17 d ~ h n i ¶ ~ d % & m a ~ d PRINCE OF SONGKLA U N I V E R S ~

a . ~ ? d ~ d ?.fl~%fl7 901 12 HAADYAI, SONGKHLA 901 12,THAILAND

k17. 074-212914, 429871,28751 0 TEL. 66-74-21 291 4.66-74-429871,66-74-287510

T ~ ~ f l l 7 . 074-429871. 21 2922 FAX. I%-74-429871,66-74-21 2922

I I

Documentary Proof of Ethical Clearance .

The Hthics Committee for Human Research,

Faculty of Dentistry, Prlme of Songkla University

1Phe prpleb Entitled The impact of oral diseases on the quality of life in Grade 6 students,

S h D M c t . Trang Province

Approved by the Ethic Committee, Faculty of Dentistry, Prince of Songkla University

Data of AppmA

1. (Asst. Prof. Dr. Srfsurang Suttapreyasri)

Chairman of Ethics Committee for Human Research

I i . ............................................................................ ................. I "..f:$qy.. ..~.?:&.%.%.* -

(Asst. Prof.8uapong Vongvatchranon) (Ast.Plof.Sareeya Srisintom)

(5)

ชอวทยานพนธ ผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชน ประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง

ผเขยน นางสาวธดารตน นวนศร สาขาวชา วทยาศาสตรสขภาพชองปาก ปการศกษา 2555

บทคดยอ การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาความชก ความรนแรง และการกระจายของโรคฟนผ และสภาวะเหงอกอกเสบ ตลอดจนถง ผลกระทบทมตอคณภาพชวต โดยเปนการศกษาแบบตดขวางในนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง จ านวน 481 คน วธการ : น าแบบสอบถาม CPQ11-14 มาดดแปลงขามวฒนธรรม จนไดฉบบภาษาไทย “CPQ-TH11-14” แลวจงน ามาใชโดยใหกลมตวอยางเปนผตอบแบบสอบถามเอง น าขอมลทไดมาวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจพบวามการจดองคประกอบใหม 4 องคประกอบไดแก ดานจตใจและสงคม ดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย ดานการสนทนาสอสารกบผอนและดานการเรยน ค านวณคะแนนผลกระทบรวม (CPQ-TH11-14score) และคะแนนรวมแตละองคประกอบ จากนนใชสถต Spearman’srho หาความสมพนธกบคาดชน DMFS, DMFT และ CPI ซงไดจากการตรวจสขภาพปากของกลมตวอยาง ผล : การศกษาพบวา รอยละ 96.85 ของเดกไดรบผลกระทบจากโรคในชองปากตอคณภาพชวตโดยม CPQ-TH11-14score เทากบ 10±8.47 จากคะแนนเตม 120 เดกรอยละ98.70 มฟนแทผสงแตสวนใหญผในระดบ D1,D2 และ DMFS=9 ซ/คน คา DMFS มความสมพนธกบ CPQ-TH11-14score และคะแนนรวมในทกองคประกอบ (r=0.12-0.18) โดยมความสมพนธกบการสนทนาสอสารกบผอนมากทสด นอกจากนผลกระทบดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบายมความสมพนธกบฟนผกตอเมอสวน ฟนผรนแรงขนเปนระดบเนอฟน (D3) หรอผทะลโพรงประสาทฟน (D4) และยงผมากจะยงสงผลกระทบตอการเรยนมากขน เดกรอยละ 99.54 มเหงอกอกเสบแตไมพบวาสมพนธกบ CPQ-TH11-14score และคะแนนรวมในทกองคประกอบยอย สรป : เดกนกเรยน มความชกของโรคฟนผและเหงอกอกเสบสง การรบรถงผลกระทบตอคณภาพชวตแปรผนตามระดบความรนแรงของโรคฟนผ

(5)

Thesis Title The Impact of Oral Diseases on the Quality of Life in Grade 6 Students, Sikao District, Trang Province Author Miss Thidarat Nuansri Major Program Oral Health Sciences Academic Year 2012

ABSTRACT

The aims of the present study were to explore the prevalence, severity and distribution of dental caries and gingivitis, and their impact on quality of life. This study was a cross-sectional design among 481 grade 6 students in Sikao district, Trang province. Method: The original English version of CPQ11-14, was cross-culture adapted to Thai-version (CPQ-TH11-14). It was first administrated among students to standardize validity using exploratory factor analysis then later reduce unrelated questions to form a new CPQ-TH11-14 . The final CPQ-TH11-14 consisted of 4 domains including mental and social, pain and discomfort, communication and learning domain. Total impact score (CPQ-TH11-14score) and the impact score of each individual domain were calculated their correlation with DMFS, DMFT and CPI as indicated by Spearman's rho correlation coefficients. Result: 96.85% of children reported the impact of oral health on quality of life. The mean of CPQ-TH11-14score was 10 ± 8.47 over the total score of 120. 98.70 % of children have permanent tooth decays. The majority of the decayed surfaces were initial caries (D1) and enamel caries (D2). The mean DMFS was 12.44±9.95 surfaces. DMFS was found to beassociated with CPQ-TH11-14 score and each individual domain score (r = 0.12-0.18). The communication domain had the strongest relationship with DMFS. Further, pain and discomfort had an impact on children when dental caries progressed into dentine (D3) or into pulp (D4), and even further impact on learning when caries become more and more severe. 99.54 % of children had gingivitis but it neither found associated with CPQ-TH11-14score nor each individual domain score. Conclusion: The prevalence of dental caries and gingivitis among children was high. The perception of impact on quality of life depended on the severity of dental caries.

(6)

1

สารบญ

หนา สารบญ............................................................................................................................................(8) รายการตาราง............................................................................................................................... (10) รายการรป.....................................................................................................................................(11) บทท 1 บทน า...................................................................................................................................1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา...............................................................................1 การทบทวนวรรณกรรม.......................................................................................................3 วตถประสงคการวจย..........................................................................................................19 ค าถามการวจย....................................................................................................................19 นยามศพท..........................................................................................................................20 ขอบเขตของการวจย...........................................................................................................20 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ................................................................................................20 กรอบแนวคดการวจย.........................................................................................................21 2 วธด าเนนการวจย................................................................................................................22 ประชากรและกลมตวอยาง.................................................................................................22 เครองมอทใชในการวจย....................................................................................................22 การเกบรวมรวมขอมล........................................................................................................31 การวเคราะหองคประกอบ.................................................................................................33 สถตทใชในการวเคราะหขอมล..........................................................................................39 จรรยาบรรณของผวจยการตรวจสอบจรยธรรมการวจย.....................................................40 3 ผลการวจย............................................................................................................................41

ขอมลทวไปของกลมตวอยาง.............................................................................................41 ความชกของโรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบ.................................................................42

คะแนนรวมผลกระทบ (Total Impact Score: CPQ-TH11-14score)......................................45 คะแนนรวมผลกระทบจ าแนกตามองคประกอบ................................................................46 ความสมพนธระหวางโรคฟนผกบคะแนนรวมผลกระทบ.................................................49 ความสมพนธระหวางสภาวะเหงอกอกเสบกบคะแนนรวมผลกระทบ..............................50

(8)

2

สารบญ (ตอ)

4 บทวจารณ............................................................................................................................52 5 บทสรปและขอเสนอแนะ...................................................................................................61 บรรณานกรม...................................................................................................................................63 ภาคผนวก.........................................................................................................................................66 ก. แบบสอบถาม.................................................................................................................68 ข. แบบตรวจสภาวะชองปาก.............................................................................................72 ค. เกณฑการตรวจโรคฟนผ..............................................................................................73 ง. เกณฑการตรวจสภาวะเหงอกอกเสบ..............................................................................76 จ. หนงสอรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมในการวจย.................................................77 ฉ. ใบเชญชวนเขารวมการศกษา.........................................................................................80 ช. แบบยนยอมเขารวมการศกษา........................................................................................82 ประวตผเขยน...................................................................................................................................83

(9)

3

รายการตาราง

ตารางท หนา 1 เปรยบเทยบลกษณะของ CPQ11-14, C-OIDP และ C-OHIP.................................................15 2 สรปชดรปแบบตาง ๆ ของการดดแปลงขามวฒนธรรมของเครองมอวด ความสมพนธของสขภาพและคณภาพชวต........................................................................16 3 ผลการแปลตนฉบบภาษาองกฤษเปนฉบบภาษาไทย.........................................................29 4 ผลการวเคราะห exploratory factor analysis......................................................................34 5 เปรยบเทยบคา Cronbach’s Alpha ของ CPQ-TH11-14 กอนและหลงวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (EFA)......................................................38 6 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง.............................................................................................41 7 ความชก ความรนแรง และการกระจายของโรคฟนผจ าแนกตาม เพศ ศาสนา และอาชพของ ผปกครอง...................................................................................................43 8 ความชก ของสภาวะเหงอกอกเสบ.....................................................................................44 9 สภาวะเหงอกอกเสบ จ านวนสวน (sextant) เฉลยตอคน....................................................44 10 การกระจายของสภาวะเหงอกอกเสบจ าแนกตามขอมลทวไปของกลมตวอยาง.................44 11 คะแนนเฉลย, รอยละของนกเรยนมปญหาระดบรนแรง และ จ านวนขอเฉลยทม ปญหารนแรง...............................................................................45 12 รอยละของนกเรยนทมปญหาโดยรวมและมปญหาระดบรนแรง จ าแนกรายขอ................48 13 ผลกระทบของโรคฟนผตอ CPQ-TH11-14scoreและคะแนนรวมแตละองคประกอบ..........50 14 ความสมพนธระหวาง ระดบฟนผและ ลกษณะการผ กบ CPQ-TH11-14score และคะแนน รวมแยกตามรายองคประกอบ............................................................................................50 15 ผลกระทบของสภาวะเหงอกอกเสบตอ CPQ-TH11-14score และคะแนนแตละองคประกอบ.........................................................................................50

(10)

4

รายการภาพประกอบ

ภาพท หนา 1 กรอบแนวคดการวจย.........................................................................................................21 2 การจดองคประกอบใหมหลงจากวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ...................................37

(11)

1

บทท 1

บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

ปญหาสขภาพชองปากเปนปญหาทส าคญของประเทศไทย โดยเฉพาะในกลมเดกซงถอวาเปนอนาคตของชาต1 ในการส ารวจสภาวะชองปากทงระดบจงหวด2-4 ระดบภาคและระดบประเทศ จงมการศกษาตวแทนของกลมเดกดวยเสมอ โดยกลมอายทถกใชเปนตวแทนเปรยบเทยบสภาวะทนตสขภาพระหวางประเทศ คอเดก 12 ป เนองจากเปนกลมอายทสามารถเกบขอมลไดงายและเปนชวงวยส าคญทยางเขาสวยรน1 จากรายงานการส ารวจสภาวะชองปากแหงชาต2 พบวาสภาวะการเกดโรคฟนผคอนขางคงทกลาวคอ รอยละของเดกทมฟนถาวรผ เปน รอยละ 45.8, 49.2, 53.9, 57.3 และ 56.9 คา DMFT เทากบ 1.5 , 1.5 , 1.6 , 1.6 และ 1.6 จากการส ารวจใน ป 2527, 2532, 2537, 2543-2544 และ 2549-2550 ตามล าดบ จะเหนไดวามคาเพมขน ยกเวนใน ป 2549-2550 ซงมคาลดลงเลกนอย และระดบจงหวด จากผลการส ารวจของจงหวดตรงป 2549-25533 พบวา รอยละของเดกทมฟนถาวรผคดเปน 64.1,65.0,57.8,52.6 และ 48.9 ตามล าดบ มคา DMFT เทากบ 2.1, 2.2, 1.8, 1.6, และ 2.7 ตามล าดบ จะเหนไดวาถงแมวาจ านวนเดกทมปญหาจะมแนวโนมลดลง แตจ านวนซฟนทมประสบการณผกลบมแนวโนมมากขนในป 2553 ในขณะทเมอพจารณาขอมลของอ าเภอสเกา (ป 2553) พบวา มเดกรอยละ 67.2 ทมฟนแทผ โดยมคา DMFT เทากบ 3.0 ซงสงกวาคาเฉลยของจงหวดและสงเปนล าดบท 2 ของจงหวดตรง

จากแนวความคดของสขภาพแบบองครวม ทไดเปลยนแนวการมองมาให

ความส าคญกบผปวยมากขนโดยใหความส าคญทงในแง กายภาพ จตวทยา และสงคม7 ในแงของสขภาพชองปาก เปาหมายของการดแลสขภาพชองปากและค าวาสขภาพชองปากทดไดขยายขอบเขตไปถงสภาวะทสมบรณในมตตาง ๆ ทงทางกายภาพ ดานจตใจ และความสขสบายทางสงคม ดงนนการใชลกษณะทางคลนกเพยงอยางเดยวจงไมสามารถบอกถงสขภาพชองปากทดได การทจะเขาใจผลกระทบทเกดจากสขภาพชองปากทแทจรง ซงจะน ามาใชในการวางแผนบรการทางทนตกรรมทมงตรงตอการปรบปรงคณภาพชวตของประชาชนนน จงควรมการศกษาผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวต8

2

ในประเทศไทยเคยมการศกษาถงผลกระทบของปญหาสขภาพชองปากใหแงของคณภาพชวต 2 การศกษา การศกษาแรกเปนการศกษาคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากนกเรยน 11-12 ป ในจงหวดสพรรณบร ในป 20049 โดยใช The Child-Oral Impact on Daily Performances index (Child – OIDP) พบวา กลมตวอยางถง รอยละ 89.8 มปญหาในการด าเนนชวตทมาจากชองปาก โดยปญหาทมความชกสงสด ไดแก เสยวฟน และแผลในชองปาก ตามล าดบ กจกรรมทไดรบผลกระทบมากทสดคอการรบประทานอาหาร (รอยละ 72.9) อกการศกษาหนงเปนการศกษาจากกลมตวอยางยอยใน 9 จงหวดทวประเทศจากการส ารวจสภาวะชองปากแหงชาตครงท 68 โดยใชแบบประเมน Child – OIDP และผวจยคนเดยวกน พบวา เดกกลมอาย 12 ป รอยละ 85.2 มปญหาในการด าเนนชวตทมาจากชองปาก โดยการรบประทานอาหารยงเปนกจกรรมทเปนปญหามากทสด และสาเหตทส าคญทสดมาจากการปวดฟนและเสยวฟน ซงสอดคลองกบการศกษาแรกแสดงใหเหนวาเดกไทยอาย 12 ป จ านวนมาก มปญหาในการด าเนนชวตทมาจากสขภาพชองปาก นอกจากนจากรายงานการส ารวจสภาวะชองปากแหงชาตครงท 62 ยงรายงานอกวาในรอบ 1 ปทผานมา เดกอาย 12 ปรอยละ 30.8 เคยมอาการปวดฟน และรอยละ 4.29 เคยตองขาดเรยนเพราะอาการปวดฟน เฉลยวนขาดเรยน 2.52 วน โดยเดกในกรงเทพฯประสบปญหาการปวดฟนมากกวาภาคอนๆ รองลงมา คอ ภาคใต จากผลส ารวจขางตนท าใหเหนความแตกตางระหวางการวดโดยใชดชนทางคลนกและการวดโดยใชแบบประเมนคณภาพชวต จากการส ารวจพบวาแนวโนมระดบโรคในชองปากจะลดลงแตในแงของคณภาพชวตพบวาเดกไทยอาย 12 ป จ านวนมาก มปญหาในการด าเนนชวตทมาจากสขภาพชองปาก ดงนนการประเมนสขภาพชองปากโดยใชเฉพาะดชนทางคลนกอยางเดยวอาจไมเพยงพอจ าเปนตองพจารณาถงผลกระทบตอคณภาพชวตดวย แตอยางไรกตามจากการศกษาในประเทศไทยทงสองการศกษา ผวจยไดใหค าแนะน าไววา ควรมการวเคราะหท าความเขาใจความเกยวของระหวางสภาวะชองปากทางคลนกกบคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก เพอสามารถน าขอมลทงสองสวนมาใชในการพฒนากลยทธรปแบบใหมตอไป

ขอมลทางระบาดวทยาเกยวกบผลกระทบของสภาวะทนตสขภาพตอการด าเนนชวตรวมไมวาจะเปน ความรนแรง หรอความชกของโรคและขอมลสขภาพอน ๆ มประโยชนตอวงการทนตสาธารณสขมาก เนองจากเปนเครองมอชวยใหการตดสนใจเลอกวธการดแลรกษาและสงเสรมปองกนไดตรงตามความตองการของประชาชน10 ทงยงเปนการสรางความตระหนกในการชวยกนดแลสขภาพชองปากของเดกแกผปกครองไดอกดวย จากการทบทวนวรรณกรรม พบวาการศกษาในประเทศไทยมนอย ทงยงไมเคยมการศกษาใดทศกษาในบรบทของภาคใต การศกษาครงนผวจยจงสนใจทจะศกษาถงผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชน ป. 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง เพอศกษาความชก ความรนแรง และการกระจาย

3

ของโรคฟนผ สภาวะเหงอกอกเสบ และขนาดของผลกระทบตอคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของนกเรยนระดบประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง ซงจะสงผลใหการสงเสรมทนตสขภาพของเดกวยเรยนเปนไปอยางมประสทธภาพมากยงขน กำรทบทวนวรรณกรรม

1. โรคในชองปากในเดกวยเรยน 1.1 โรคฟนผ 1.2 สภาวะเหงอกอกเสบ

2. ความส าคญของการสงเสรมทนตสขภาพในเดกประถมศกษา 3. ภาระจากโรคในชองปาก (Burden of oral disease ) 4. คณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก (Oral health related quality of life) (OHRQoL)

4.1 ความหมายของ Quality 4.2 คณภาพชวต (Quality of life) 4.3 คณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก

(Oral health related quality of life :OHRQoL) 5. การวดคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก

( Measuring Oral health related Quality of Life) (OHRQoL) 6. การวดคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากในเดก

( Measuring Oral Health related Quality of Life in Children)

6.1 Child Perceptions Questionnaire (CPQ)

6.2 The Child-Oral Impacts on Daily Performances Index(Child-OIDP)

6.3 The Child Oral Health Impact Profile (COHIP)

6.4 เปรยบเทยบลกษณะของแบบประเมนทง 3 ชนด

7. การดดแปลงแบบประเมนขามวฒนธรรม (Cross-cultural adaptation)

4

1. โรคในชองปำกในเดกวยเรยน โรคในชองปากทพบไดบอยในเดกกลมอาย 6-12 ป ไดแก โรคเหงอกและโรคฟนผ

โรคฟนผ เปนโรคทมการท าลายฟนสวนทโผลขนมาในชองปาก จนเกดเปนโพรงหรอรขน เปนการท าลายฟนอยางถาวร รางกายไมสามารถซอมแซมสวนทถกท าลายใหเปนปกตเหมอนเดมไดและถาไมรกษา การผจะลกลามถงโพรงประสาทฟน จะเกดอาการปวดฟน อาจบวมเปนหนองและเชอโรคแพรกระจายไปสอวยวะตางๆ ของรางกายได ซงสาเหตของการเกดโรคฟนผ มองคประกอบ 4 ประการดงนคอ 1. ผวฟนทออนแอ (Susceptible teeth) 2. จลนทรย (Microorganisms) 3. สารอาหารทจลนทรยน าไปใชได (Substrate) และ 4.ระยะเวลาทเหมาะสม (Time) สาเหตทท าใหเดกในวยประถมศกษามความเสยงตอการเกดฟนแทสงกวาในวยอน เนองจาก เปนชวงอายทมฟนแทซแรกขนมาในปาก ซงผปกครอง รวมทงตวเดกเองมกไมทราบวาเปนฟนแทและหลงจากนนอกจ านวน 24 ซจะขน ในชวงอายน (ประมาณ 7-13 ป) เชนกน อกทงลกษณะฟนทขนมาใหมมกมหลมรองทลก ผงายหากไมไดรบการดแลทถกตองเหมาะสม นอกจากนเดกในวยนมกไดรบอทธพลจากสอโฆษณาท าใหมนสยการบรโภคอาหารทไมถกตอง มกเลอกรบประทานอาหารทมสวนประกอบของแปงและน าตาลสง เชน ลกอม ของหวาน ขนมส าเรจรปชนดซองตาง ๆ และมกขาดความตระหนกในการท าความสะอาดทเหมาะสมเพอการปองกนฟนผจงท าใหมฟนผมาก จากรายงานการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศ ครงท 62 พบวารอยละ 56.9 ของเดกมประสบการณการเปนโรคฟนผ คาเฉลยฟนผ ถอน อด (DMFT) เทากบ 1.6 ซ/คน ทงน ฟนทเปนโรคสวนใหญยงไมไดรบการรกษาโดยคดเปนรอยละ 54.2 (DT/DMFT) ของฟนทม ประสบการณการเปนโรค พบเดกทมฟนผยงไมไดรบการรกษาเลยถงรอยละ 39.1 โดยอตราการเกดโรคของเดกในเขตชนบทจะสงกวาเดกในเขตเมอง ผลการส ารวจในระดบภาค ป 2548-25514 พบวา เดก 12 ป ในเขตอนามย 12 มประสบการณฟนผ รอยละ 71.6 ในขณะทสถานการณของอ าเภอสเกา จงหวด ตรง (ป 2553) มเดกรอยละ67.2 ทมฟนแทผ โดยมคา DMFT เทากบ 3.0 ซงสงเปนล าดบท 2 ของจงหวดตรง

นอกจากโรคฟนผแลว ปญหาในชองปากอกอยางหนงทพบบอยในเดกว ยประถมศกษาคอ สภำวะเหงอกอกเสบ ซง คอ การอกเสบของเหงอกบรเวณสามเหลยมซอกฟนและตามขอบเหงอก โดยลกษณะของเหงอกทมการอกเสบจะมเลอดออกงายและมสแดงมากกวาเหงอกปกตทมสชมพสาเหตสวนใหญเกดจากการขาดการดแลรกษาความสะอาดชองปากอยางถกวธ ท าใหเกดการสะสมของคราบจลนทรยและหนปน สภาวะเหงอกอกเสบเปนตวชวดถงปญหาอนามยชองปากหรอการท าความสะอาดชองปาก โดยในภาพรวมของประเทศรายงานการส ารวจสภาวะ

5

สขภาพชองปาก ป 2532, 2537, 2543-2544 และ 2549-2550 มเดกอาย 12 ปมเหงอกอกเสบ รอยละ 60.1, 75.3, 76.9, 58.9 ตามล าดบ2 จากรายงานสภาวะชองปากประจ าป ของจงหวดตรง3 ป 2549 2550, 2551, 2552, 2553 กพบวา เดกอาย 12 ป มเหงอกอกเสบ รอยละ 83.1, 80.4, 82.8, 77.0 และ 55.1 ตามล าดบ จะเหนไดวาถงแมวาผลของการส ารวจทงในระดบประเทศและระดบทงจงหวดจะมแนวโนมลดลงอยางเหนไดชดแตจ านวนเดกทมสภาวะเหงอกอกเสบกยงถอวาเปนจ านวนทมากอยคอมากกวากงหนงของและทงหมด โดยเมอพจารณาเฉพาะ ผลส ารวจของอ าเภอสเกาในเดกกลมเดยวกนนจากผลการส ารวจในป 2553 กพบวามปญหาคดเปนรอยละ 59.3 ซงสงกวาระดบประเทศและระดบจงหวดตรง แสดงวาเดกกลมน มปญหาอนามยชองปากเนองจากเหงอกอกเสบเปนสวนใหญ ซงหากไมไดรบการแกไขกอาจเปนสาเหตการเกดโรคปรทนตรนแรงและเปนสาเหตของการสญเสยฟนกอนวยอนควรไดในอนาคต

จากรายงานดงกลาวขางตนชใหเหนวาสถานการณทนตสขภาพของเดกว ยประถมศกษาเปนปญหาทตองการการแกไขอยางเรงดวน แตเมอพจารณาผลส ารวจการเขารบบรการทนตกรรมในปเดยวกน พบวา มเพยง รอยละ 45.1 ของเดกนกเรยนวย 12 ป เทานนเคยไดรบบรการรกษาฟนและเหงอกในรอบปทผานมา โดยมอตราสวนในการไดรบบรการใกลเคยงกนในทกเขตและภาค และ เปนทนาสงเกตวา เดกทเคยไดรบการบรการรกษาฟนและเหงอกในเขตกรงเทพฯ เปนการบรการทไดรบจากหนวยเคลอนททมาใหบรการทโรงเรยนมากกวาสถานพยาบาลซงเปนไปในทศทางเดยวกนกบภาคอน2 สถานพยาบาลทไปรบบรการกจะอยในภาครฐเปนหลกเชนเดยวกน จากขอมลจงอาจวเคราะหไดวานอกจากปญหาในเรองการเขาถงบรการและขาดแคลนบคลากรแลว อกสาเหตหนงของการเขารบบรการทางทนตกรรมนอย ซงอาจมาจากการขาดความตระหนกและไมไปรบบรการ ของผปวยเอง รวมไปถงความตระหนกของผปกครองทมสวนในการดแลเดก ดงนนอกแนวทางหนงทนาจะชวยแกปญหาทนตสขภาพในเดกประถมศกษาไดคอการสรางความตระหนกถงผลกระทบของปญหาและสรางความเขาใจทถกตองแกเดกและผปกครอง

2. ควำมส ำคญของกำรสงเสรมทนตสขภำพในเดกประถมศกษำ

การก าหนดมาตรการแกปญหาฟนผในเดกไดเลอกเอาโรงเรยนประถมศกษาเปนกลมพนทหลกในการด าเนนการ1 เนองจากโรงเรยนประถมศกษาเปนโครงสรางพนฐานทางสงคม (Social structure) ทท าหนาทอบรม (Socialization) กระตนพฒนาการสวนบคคลและทางสงคมใหเดกเตบโตอยางมคณภาพ และยงเปนสถานททสามารถสงเสรมสขภาพเดกและสรางสขนสย ซงสงผลดตอชมชนและสงคม ทงในระยะสนและยาว โรงเรยนจงเปนททเดกจะไดฝกฝนการอานเขยน

6

ระเบยบวนย นสยและพฤตกรรมทางสงคมและสขภาพ ทกษะในการ ด าเนนชวต ประจ าวน รวมทงการปลกฝงทศนคตตางๆ การลงทนในเดกวยเรยน จงเปนการลงทนทใหผลตอบแทนทง ในระยะสนและตอเนองไมสนสด เนองจากสขภาพของเดกเปนปจจยพนฐาน ทส าคญยงของความพรอมในดานพฒนาการและการเรยนรอนๆ เพอพฒนาศกยภาพใหเตบโตเปนประชากรทมคณภาพของชมชน ของประเทศ และของโลก ประกอบกบฟนแทสวนใหญขนในวยของนกเรยนระดบประถมศกษา โดยฟนแทซแรกขนในชองปากเมออาย 6-7 ป และอกจ านวน 24 ซจะขน ในชวงอาย ประมาณ 7-13 ป (อก 4 ซสดทายขนในวยหนมสาวอายประมาณ 18 ปขนไปและมกเปนฟนคด) เดกจงเปนกลมเปาหมายส าคญของการควบคมและปองกนโรคฟนแทผโดยเรมจากฟนกรามแทซทหนง นอกจากน การศกษาในระดบประถมศกษาเปนภาคบงคบ เดกจงไดรบ ประโยชนจากโครงการอยางเทาเทยมกน ไมขนกบความแตกตางทางภมศาสตร ชาตก าเนด หรอเศรษฐานะ ในสวนของการเกบขอมลในเดกประถมศกษา เพอการประเมนผลงาน/โครงการทไดมการด าเนนการในโรงเรยน กมกจะเลอกศกษาในกลมเดก 12 ป ดงนนกลมอาย 12 ป จงเปนกลมอายส าคญ ทถกใชเปนตวแทนของกลมเดกและเปนกลมอายสากลทใชในการเปรยบเทยบสภาวะทนตสขภาพระหวางประเทศ เนองจากเปนกลมอายทสามารถเกบขอมลไดงายและเปนชวงวยส าคญทยางเขาสวยรน

3. ภำระจำกโรคในชองปำก (Burden of oral disease )

องคกรอนามยโลกไดรายงานภาพรวมทวโลกเกยวกบสถานการณสขภาพชองปากวายงคงเปนปญหาส าคญอย ถงแมวาจะมการพยายามสงเสรมกนอยางมากมายทวโลกแลวกตาม โดยเฉพาะในกลมของประชาชนทดอยโอกาส (Underprivileged) ทงในประเทศทพฒนาแลวและประเทศทก าลงพฒนา โดยโรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบถอเปนภาระโรคในชองปากทส าคญทสดในทวโลก และยงพบความชกของโรคในชองปากมากทสดในทวปเอเชยและลาตนอเมรกา11 โรคในชองปากเปนโรคทมอตราคารกษาแพงมากเปนอนดบ 4 โดยในประเทศทมรายไดสง ภาระทเกดจากโรคในชองปากถกใชไปกบการใหการรกษาเบองตน สวนในประเทศทมรายไดต าและปานกลาง การใหการรกษาเบองตนมนอย เนองจากผปวยมกมารบการรกษาเมอมอาการฉกเฉนหรอเพอระงบความเจบปวดเทานน ดวยเหตนองคกรอนามยโลกจงไดพยายามเพมความตระหนกในการดแลสขภาพชองปากโดยใชกลยทธการผนวกเขากบการสงเสรมปองกนโรคเรอรงและการสงเสรมสขภาพทวไป ทงนเนองจากสขภาพชองปากมปจจยเสยงรวมกบสขภาพทวไป เชน การดมสรา สบบหร สขนสยการรบประทานอาหารไมถกตอง มหลกฐานชดเจนระหวางความสมพนธของรปแบบการด าเนนชวต (life style) กบการเพมขนของการเกดโรคฟนผ สภาวะเหงอกอกเสบ โรคตดเชอใน

7

ชองปาก ศรษะใบหนา มะเรงชองปากและสภาวะชองปากตาง ๆ ดงนนจงมความจ าเปนทจะตองบรณาการรวมกนระหวางการสงเสรมปองกนสขภาพชองปากและสขภาพทวไป ซงจะท าใหประสทธภาพและประสทธผลเพมมากขน มากกวาการสงเสรมปองกนทเนนเฉพาะโรคใดโรคหนง โดยเฉพาะในกลมเดกนกเรยนซงพบวา โรคฟนผ เปนหนงในโรคเรอรงทส าคญทสด ตวอยางเชนใน สหรฐอเมรกา เดกเปนโรคฟนผมากกวาโรคหอบหด ถง 5 เทา ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต โรคฟนผเปนสาเหตส าคญทท าใหเกดความพการ12 และ 60-90 % ของเดกนกเรยนในประเทศอตสาหกรรมมปญหาโรคฟน11

นอกจากนยงพบวา เดก ผปกครอง และคร มความรและความตระหนกเกยวกบสขภาพชองปากไมเพยงพอ ในหลาย ๆ ประเทศ ผปกครองและครมความรดานสขภาพชองปากอยางจ ากด มเดก ผปกครองและครเพยงสวนนอยเทานน ทตระหนกถงผลเสยของน าตาลและเครองดมทมสวนผสมน าตาลเยอะ สขภาพชองปากทไมดมผลตอการเจรญเตบโต พฒนาการและความเปนอยของเดกและมผลกระทบอยางมนยส าคญตอเดกในภายหลง12 ดงนนการสรางความตระหนกและชใหเหนถงผลกระทบตอคณภาพชวตจงเปนอกกลยทธหนงทองคกรอนามยโลกใหความส าคญ13 ดงนน องคกรอนามยโลกยงใหความส าคญตอการศกษาวจยดานทนตสขภาพในแงของจตสงคม และคณภาพชวต โดยสนบสนนใหมการศกษาทงในประเทศทพฒนาแลวและประเทศทก าลงพฒนา ทงนเพอลดปจจยเสยงและภาระโรคในชองปาก (Burden of oral disease) และพฒนาระบบทนตสขภาพและโปรแกรมทนตสขภาพชมชนใหมประสทธภาพ11

ในกลมเดกนกเรยนระดบชนประถมศกษา สขภาพชองปากทไมดสงผลตอสขภาพรางกายและความเปนอยทด โดยประสบการณจากการปวดฟน การเกดหนองจากฟนปญหาจากการกน เคยว ความเขนอายเนองจากสฟนผดปกต รปรางของฟนทผดปกตสามารถรบกวนการเลนและมผลตอการเรยนของเดกได สขภาพชองปากมผลตอสขภาพทวไป โรคในชองปากหากไมไดรบการรกษาอาจเกดผลตามมาภายหลง การตดเชอในชองปากสามารถมผลถงขนเสยชวตได และเปนปจจยเสยง ตอสภาวะของโรคทวไปเนองจากเชอโรคในชองปากสามารถกระจายไปตามสวนตาง ๆ ของรางกายได ซ ารายไปกวานนสามารถท าใหเกดการตดเชอทรนแรงขนในผปวยทมปญหาเกยวกบระบบภมคมกน โรคหวใจ และเบาหวานได จากการศกษาทผานมาพบวาโรคในชองปาก เชนโรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบ สมพนธกบปญหาตางๆ เชน การเจรญเตบโตผดปกต, ภาวะขาดสารอาหาร, มปญหาสภาพจตใจ, โรคหลอดเลอดหวใจ, โรคเบาหวาน, โรคมะเรง ยงไปกวานนการรกษาบางอยางเพอรกษาโรคทวไปนน สามารถเปนสาเหตรบกวนตอสขภาพชองปากได จงไดเกดงานวจยทเกยวกบผลกระทบตอคณภาพชวต เครองมอวดความสมพนธระหวางคณภาพชวตและสขภาพชองปาก ไดรบการพฒนาขนมาเพอประเมนการท าหนาท สภาพทางจตใจ สงคมและ

8

เศรษฐกจ โดยทวไป สขภาพชองปากทไมดมผลกระทบเชงลบตอคณภาพชวต มผลกระทบกระเทอนตอความสามารถในการกน ความมนใจสวนบคคล สภาพจตใจ การตดตอระหวางสงคม ความสมพนธระหวางบคคล สขภาพโดยทวไป ความเปนอย และความสนกสนานเพลนเพลนในชวต ระดบคณภาพชวตทต ามความสมพนธกบสขภาพทแยและการเขารบบรการจากบคลากรสาธารณสขลดลง12

ส าหรบในประเทศไทยจากการศกษาโดยกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข เมอป พ.ศ. 2544 ไดรายงานถงสถานการณดานสขภาพทมการเปลยนแปลงไปเปนโรคตาง ๆ ในประชากรกลมเดกวยเรยนและเยาวชน (6 - 21 ป) พบวา นอกจากปญหาดานสขภาพทวไปเชน ภาวะ การเจรญเตบโตผดปกต ภาวะโลหตจากจากการขาดธาตเหลก ฯลฯ แลว ภาวะสขภาพชองปาก ซงไดแก โรคฟนผ โรคเหงอก กเปนหนงในสถานการณดานสขภาพทสามารถมการเปลยนแปลงไปเปนโรคตาง ๆ ไดเชนกน

4. คณภำพชวตในมตสขภำพชองปำก (Oral Health Related Quality of Life:OHRQoL)

Locker 199714 ไดเสนอแนวคดซงไดเปลยนจากแนวการมองโรคเปนศนยกลาง (disease-centered) ซงเปนแนวคดเชงการแพทยเชงชววทยาไปเปนแนวการมองผปวยเปนศนยกลาง (patient-centered) ซงเปนแนวคด ทใหความส าคญทงในแงของชววทยา จตวทยาและสงคมวทยา โดยเขาไดใหแนวคดวาโรคและสขภาพไมสามารถบอกไดถงสขภาพของผปวยเพราะเปนเพยงแคมตดานหนงเทานน ยงมสงทเกดจากประสบการณของอกหลายดานซงเปนอสระตอกน เชน ผปวยทเปนโรคความดนโลหตสงแตเขาอาจรสกวาเขามสขภาพทดเยยม เนองจากโรคดงกลาวไมไดมผลตอการรบรสภาวะสขภาพของเขาแตอยางใด การมโรคจงเปนเพยงแคหนงในปจจยอกหลายๆ ปจจยในการจะพจารณาถงสขภาพเทานน อยางไรกตาม กยงไมมค านยามทชดเจน ของความหมายค าวา คณภาพชวต แตจากแนวคดขางตนจงไดมการขยายความหมายของค าวา คณภาพชวต ทกวางขนโดยครอบคลมไปถงดานสงคมและจตใจ ใหเทา ๆ กบดานกายภาพ ดงนนเรองของสขภาพทางสงคมและสขภาพเชงบวกจงกลายเปนเรองทส าคญ ทใชบอกถงคณภาพชวต คณภำพชวตในมตสขภำพชองปำก คออะไร?

ชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 20 ความสนใจดานสขภาพชองปากของประชาชนยงคงใหความสนใจในแงของลกษณะทางกายภาพของเหงอกและฟนในดานของความสวยงาม ในการไปตดตอพดคยกบคนอน จนกระทงในป 1948 องคกรอนามยโลก ไดใหนยามของค าวาสขภาพใหมอยางเปนทางการวา “สขภาพไมไดหมายถงสภาวะทปราศจากโรคเทานน แต

9

หมายถงสภาวะทสมบรณในมตตาง ๆ ทงทางกายภาพ จตใจ และความสข สบายทางสงคม” จากแนวคดดงกลาวนท าใหเกดการเปลยนแปลงเปาหมายของการดแลสขภาพชองปากและค าวาสขภาพชองปากทดโดยตองค านงถงในดานของจตใจและความเปนอยทสขสบายมากกวาทจะค านงถงเฉพาะ โรคฟนผและโรคเหงอก15 ดงนนในการศกษาถงผลกระทบของชองปากจงควรมการศกษาลกซงไปถงผลกระทบตอสภาวะในมตตาง ๆ ดวยเชนกน เชน ในบางประเทศ ไดรวมการใหบรการทนตกรรมจดฟนในเดกทมปญหาการสบฟนผดปกตรนแรงใหสามารถใชสทธบตรประกนสขภาพของรฐบาล หรอโปรแกรมประกนสขภาพของนกเรยนไดเปนสงจ าเปน เนองจากนอกจากจะมผลในเรองการบดเคยวของนกเรยนแลวยงมผลตอการด าเนนชวตของนกเรยน โดยนกเรยนอาจตองขาดเรยนเนองจากปญหาในชองปาก เปนตน16

ยงไมมค าจ ากดความทชดเจนของ ค าวา ความสมพนธของสขภาพและคณภาพชวต แตมความเขาใจวาเปนการรบรในมตหลาย ๆ ดานทผปวยรบรเกยวกบปจจยทมความส าคญตอความเปนอยในแตละวน เชน ใน “Healthy people 2010” ไดกลาววาเปนความรสกสวนบคคลทงในดานของสขภาพกายและสขภาพจต และความสามารถทจะตอบสนอง ตอปจจยตาง ๆ ในสงแวดลอมทางกายภาพและสงคม ในสวนของสขภาพชองปากกบคณภาพชวตนน มรายงานของ The Surgeon General’s report 2000 กลาวไววา ความสมพนธของสขภาพชองปากทมผลตอคณภาพชวต มาจากหลายมตดวยกน เปนความรสกสบายของผปวยตอการรบประทานอาหาร นอนหลบ และการตดตอปฏสมพนธกบคนอน

Patrick และ Erickson 199317 ไดใหค าจ ากดความอยางเปนทางการของค าวาหลายมตมากยงขน โดยน าเสนอ 7 หวขอไดแก 1) ความดอยโอกาสทางสงคมและโอกาสหายจากโรค 2) การรบรสขภาพของตนเอง ความพงพอใจสขภาพโดยรวมของตนเอง 3) การจ ากดบทบาททางสงคม การตดตอท ากจกรรมกบคนอน 4) สภาวะทางอารมณและความสามารถในการรบร 5) ความจ ากดทางกจกรรมและสมรรถภาพทางกาย 6) ความผดปกตของโครงสรางทางกายภาพหรอเปนลกษณะทางคลนก 7) การตาย การมชวตรอด โดยประเดนทนาสนใจคอมการรวมลกษณะทางคลนกแบบดงเดมไวดวย เชน การวนจฉย และดชนทางระบาดวทยา และมการเพมเตมลกษณะทางจตใจและสงคมเพมขน

5. กำรวดคณภำพชวตในมตสขภำพชองปำก

การวดคณภาพชวตมการเปลยนทศทางจากการสนใจทางกายภาพมาเปนสนใจเรองของการรบรคณภาพชวตของผปวยไปจนถงความรสกสวนบคคลในเรองสขภาพของตวเอง

10

มากขน การวดการรบรสขภาพเปนสงส าคญเนองจากการรบรในเรองการดแลสขภาพโดยทวไปท าใหสามารถเขาใจผปวยถงผลกระทบทแทจรงและสามารถวางแผนการรกษาใหไดตรงตามปญหาทแทจรง18 และสามารถเปนแรงจงใจหรอแรงผลกดนความสนใจตอความตองการรบบรการสขภาพชองปากไดดวย19

แตบางครงมกพบวาการประเมนคาของแพทยและผปวยมกไมสอดคลองกน โดยการประเมนของแพทยมกใหคาทต ากวาการประเมนโดยผปวย แตในแงของคณภาพชวต แลวควรเชอความเหนทไดจากผปวยเนองจากคณภาพชวตเปนสงทแสดงการตระหนกรภายในของตวผปวยเองมากกวาทพบจากการตรวจเจอโดยทนตแพทย16 ความสมพนธของสขภาพชองปากตอคณภาพชวตไดรบความสนใจมากยงขนเมอองคกรอนามยโลกไดก าหนดนยามอยางเปนทางการของสขภาพขน ใน ค.ศ. 1948 ซงไดกลาวไววา สขภาพไมไดหมายถงสภาวะทปราศจากโรคเทานน แตหมายถงสภาวะทสมบรณในมตตาง ๆ ทงทางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ17 ไดเกดการศกษาหลายการศกษา เพอศกษาและประเมนความสมพนธดงกลาว โดยสภาวะชองปากเปนสวนหนงของปจจยทมผลตอสภาวะสขภาพของรายบคคลและตอความสขสบายทางสงคม16ใน ตน ค.ศ. 1980 ไดพบหลกฐานของผลกระทบของความผดปกตของสภาวะชองปากทมผลตอประชากร จากการทบทวนเอกสารของ Reisine20 ไดกลาวถงผลกระทบของสงคมทเกดจากสภาวะชองปาก ซงเปนขอมลทไดจาก US National Health interview Survey วาสภาวะชองปากมความสมพนธตอคณภาพชวต กรอบแนวคดดานการวดสขภาพชองปากทไดรบการยอมรบคอ กรอบแนวคดของ Locker7 ท าใหในระหวางป 1980-1990 ไดมนกวจยมากกวา 12 คนทไดมาศกษาเกยวกบเรองน ซงน าไปสการพฒนาแบบประเมนเพอใชวดความสมพนธระหวางสขภาพชองปากกบคณภาพชวต หลงจากมการประชมระดบนานาชาตเกยวกบวธการศกษาความสมพนธดงกลาวกไดเกดพฒนาแบบประเมนดานการศกษาคณภาพชวตขนอกไมนอยกวา 11 ชน โดยสามารถแบง การวด Oral Health-Related Quality of Life ไดเปน 3 ประเภท17 คอ

1) ตวชวดทำงสงคม (Societal Indicators) การประเมนผลกระทบทางสงคมจะเปนการประเมนในภาพรวมของประชากร

ขนาดใหญ โดยจะถามถงจ านวนวนทไมสามารถท ากจกรรมในชวตประจ าวนไดตามปกต เชน ตองหยดงาน และขาดเรยนเนองจากสภาวะในชองปาก โดยในการส ารวจจะตดประเดนเลก ๆ ทเปนประเดนสวนบคคลออกเพอรวมเฉพาะประเดนทมผลกระทบในระดบประชากร แมวาการวดผลกระทบทางสงคมจะเปนเครองวดทสามารถแสดงใหเหนความส าคญของสขภาพชองปากในภาพรวมระดบสขภาพของประชากรได แตกมขอจ ากดอยางเหนไดชด เนองจากในบางกรณทเกด

11

ความผดปกตของสภาวะชองปาก กอาจไมตองหยดงานกได หรอบางคนไมไดเปนกลมใชแรงงาน หรอถงแมวาจะเปนในกลมใชแรงงานกอาจมหลายปจจยทท าใหตองหยดงาน เชน โครงสรางขององคกรทท างาน ระบบบรการของคลนกทนตกรรม ดงนนในพนฐานของการสมภาษณอาจน าไปสการศกษาระยะยาวถงการขาดงานเนองจากสภาวะชองปาก โดย Reisine21 ไดพบวา 95% ของการขาดงานจากการศกษาเกดจากการไปพบทนตแพทยเพอรบการปองกนและรกษา แตอยางไรกตาม เมอพจารณาทางหลกสถตแลวการวดทางสงคมโดยการวดจากวนทขาดงานนนเปนตวชวดทดทจะสะทอนผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตได

2) กำรประเมนสขภำพชองปำกโดยรวมดวยตนเอง

(Global Self-rating of OHRQoL)

การรบรภายในใจ (An intuitively appealing) เปนวธการทใหประเมนสขภาพชองปากโดยรวมของตวเอง ดวยการถามวา “ทานประเมนระดบสขภาพฟน เหงอกและชองปากของทานวาเปนอยางไร” ใหคะแนน เปน 5 ระดบตงแตระดบ ดเยยม ถงแยมาก โดยวธนจะไดคาทมความหลากหลายมาก ขนอยกบประสบการณของแตละคน ไมสามารถบอกขอจ ากดทเกดจากปญหาในชองปากได แตสามารถบอกเปนภาพรวมของประสบการณ ซงมทงทเปนการตอบสนองเชงบวก (ตอบดเลศ) และทเปนผลกระทบจากชองปากเชงลบ ส าหรบวธนการตงค าถามควรตงเปนค าถามเดยวและมรปแบบทงายเพอไมใหเกดความสบสนแกผตอบ

3) กำรประเมนโดยใชแบบประเมนหลำยขอค ำถำม

(Multiple-item Questionnaires of OHRQoL ) เปนวธประเมนคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก ในหลายมตโดยการถามดวย

ค าถามทเฉพาะเจาะจงหลายขอ อาจถามเรองหนาท อาการปวดและความไมสะดวกสบาย หรอ ประเมนเกยวกบ การใหภาพลกษณของตนเอง (Self-image) และการมปฏสมพนธทางสงคม (Social interaction) การถามดวยวธนจะมความหลากหลายทางสถต (Statistical variation) มากกวาการประเมนดวยค าถามขอเดยว และสามารถเขาใจงายขนเนองจากมการเพมขอค าถามซงจะท าใหไดขอมลเพมมากขนโดยค าถามทเพมขนนนตองไมมความซ าซอนก ากวม และตองมความเทยงความตรง

12

6. กำรวดคณภำพชวตในมตสขภำพชองปำกของเดก22

แบบประเมนทใชวดคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก ส าหรบเดกทเปนทนยม ม

อย 3 แบบ คอ

(1) Child Perceptions Questionnaire (CPQ11-14)23

(2) The Child-Oral Impacts on Daily Performances Index(Child-OIDP)24 (3) The Child Oral Health Impact Profile (C-OHIP)25

1) Child Perceptions Questionnaire (CPQ11-14)23

แบบประเมน CPQ ถกพฒนาขนโดย Jokovic และคณะ เนองจากมการศกษาพบวาเดกในชวงอาย 6-14 มความแตกตางกนในเรองของลกษณะบทบาทหนาทและความสามารถในการรบรแตกตางกน26-29 จงไดมการแยกการพฒนาแบบประเมนออกเปน 3 กลมอายไดแก 6-7 8-10 และ 11-14 ป แบบประเมนส าหรบกลมอาย 11-14 ป ใชชอเรยกวา “CPQ11-14” ซงไดจากการศกษาในกลมผปวยเดก 3 กลม ไดแก กลมทมโรคฟนผระยะแรก กลมทมปญหาการเรยงตวของฟนผดปกตและกลมปากแหวงเพดานโหว โดยใชกระบวนการศกษาทอธบายโดย Guyatt และคณะ (1986) และ Juniper และคณะ (1996) ซงเรมตนจากการรวบรวมขอค าถามตงตนไดทงสน 46 ขอ จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวกบ สขภาพชองปากและการวดสภาวะชองปากของเดก จากนนมการพฒนาตออยางเปนระบบ โดยมการขอความเหนจากผเชยวชาญทใหการดแลรกษาผปวยจ านวน 17 คนและจากผปกครองของผปวยจ านวน 33 คน จากนน มการสมภาษณเชงลกกบผปวยเพอเลอกขอทเกดขนบอยและมความส าคญกบผปวยจนสดทายไดขอค าถามทงหมด 37 ขอ แบงเปน 4 ดาน ไดแก ดานอาการ 6 ขอ ดานความจ ากดในการท าหนาทของชองปาก 9 ขอ ดานความสขสบายทางจตใจ 9 ขอ และดานความสขสบายทางสงคม 13 ขอ แบบประเมน CPQ11-14 วดโดยการถามความถของปญหาตาง ๆ ในชวง 3 เดอนทผานมา โดยใหตอบเปน 5 ระดบตงแต 0-4 (0=ไมเคยมปญหา 4 = มปญหาทกวนหรอเกอบทกวน) แลวคดคะแนนโดยการรวมคะแนนแตละขอเขาดวยกน แบบประเมนทไดสามารถใชแยกความแตกตางของผปวยทงสามกลมไดอยางชดเจนโดยมคา internal consistency 0.91 และมคา test-retest reliability ทนาเชอถอ ขอดของแบบประเมนนคอ วดโดยใหเดกเปนผตอบแบบประเมนเอง แตขอเสยคอ การมจ านวนขอค าถามเยอะ ท าใหตองเสยเวลาในการ

13

ตอบแบบประเมนมาก จงไดมการพฒนาแบบประเมนฉบบยอซงเหลอขอค าถาม 8 ขอ และ 16 ขอแตท งนแบบยอทไดย งอยในข นตอนเบองตนทไดจากการวเคราะหขอมลทางสถตเทาน น จ าเปนตองน าไปทดสอบความถกตองเมอใชกบประชากร ซงหากพบวาไดผลด การจะเลอกใชรปแบบใดกขนอยกบวตถประสงค ประชากร และบรบทของงานวจย30

2) The Child-Oral Impacts on Daily Performances index (Child-OIDP)24 พฒนาขนโดย สดาดวง เกรนพงษ และคณะ ในป ค.ศ. 2004 โดยมการพฒนาและ

ทดสอบแบบประเมนในกลมประชากรเดกอาย 10-12 ป จ านวน 1,100 คน ในจงหวดสพรรณบร ประเทศไทย สาเหตของการใชกลมอายดงกลาว เนองมาจากเปาหมายของการพฒนาแบบประเมนทตองการน าไปใชรวมเปนสวนหนงของระบบงานบรการทนตกรรม ทงในดานการประเมนความจ าเปนดานทนตกรรม การวางแผนงานบรการ ตลอดจนการประเมนผลการด าเนนงาน แบบประเมน Child-OIDP มกรอบแนวคดทางทฤษฎเหมอนกบแบบประเมน OIDP ซงเปนแบบประเมนส าหรบผใหญทงนเนองจากกลมนกวจยเปนกลมเดยวกน การพฒนาของแบบประเมน Child-OIDP จงเปนการดดแปลงแบบประเมน OIDP อยางเปนระบบ โดยค านงถงความเหมาะสมกบพฒนาการทางสตปญญา ภาษา ความจ า ตลอดจนความสนใจของเดกวยน การดดแปลงแตละขนตอนจะทดสอบซ าในเดกนกเรยน 513 คน แตละครงท าในเดกจ านวนประมาณ 30 คน จนถงขนสดทายในเดก 116 คน และสดทายทดสอบซ าในกลมตวอยางขนาดใหญ 1,100 คน ลกษณะ ของแบบประเมน Child-OIDP ทแตกตางไปจากแบบประเมน OIDP ไดแก 1) เนอหารายละเอยดและการใชภาษา แบบประเมน Child-OIDP ถามถงกจกรรมในการด าเนนชวตประจ าวน 8 ขอ เชนเดยวกบ แบบประเมน OIDP แตเปลยนค าถามเรองการท างานเปนเรองการเรยน และใชค าอธบายขยายความกจกรรม ตาง ๆ ดวยภาษาทงายและสอดคลองกบการด าเนนชวตของเดก 2) ไดมการแยกค าถามออกเปน 2 ค าถาม โดยขอแรกถามวา “...มปญหาจากปาก ฟน หรอไม อะไรบาง” โดยมรายการปญหาใหเดกเลอก สวนค าถามท 2ใชวธการสมภาษณ คอ .....ปญหา...(ทไดตอบมานน) ท าใหมความล าบากในการ..(กจกรรม)...บางหรอไม โดยกจกรรมมทงหมด 8 กจกรรมประกอบดวยทางกายภาพ 3 กจกรรม ดานจตใจ 3 กจกรรม และดานสงคม 2 กจกรรม 3) ระดบของค าตอบ ไดมการเปลยนมาตรวด ลเครตจาก 6 ระดบมาเปน 4 ระดบ เนองจากเดกมความไมแนใจในการตดสนใจ โดยเฉพาะเมอค าตอบอยในชวงกลางของมาตรวด 4) ระยะเวลานกยอน ใชระยะเวลา 3 เดอนเนองจากเปนชวงทผเชยวชาญยนยนวาความสามารถในการจ าเหตการณของเดกไมเทยบเทาผใหญจนกวาจะพนวยประถมศกษาตอนตนหรอชวงอาย 12 ป ซงไดมการทดสอบพบวา 3 เดอนใหผลทถกตองและเทยงตรงกวาอยางมนยส าคญ 5) รปภาพประกอบ ท าใหการสมภาษณเปนรปธรรมมาก

14

ขน ชวยใหการสมภาษณสนและกระชบ เดกสามารถคดไดงายขน มความสนใจ และลดความเบอ นอกจากนยงชวยลดความเหนอยลาและความไมแนนอนในการใชค าพดของผสมภาษณดวย ทงนรปภาพทน ามาใชนควรจะเหมาะสมกบวยและวฒนธรรมทองถน และตรวจสอบใหแนใจวาไมท าใหการสอความหมายคลาดเคลอนไปจากการสมภาษณตามปกต 6) การน าเสนอผลการวด มการเสนอคาความชก จ านวนกจกรรมทมปญหา คะแนนรวมของปญหา คะแนนรวมเจาะจงสภาวะ และความเขมของผลกระทบของชองปากทมตอการด าเนนชวตประจ าวน ซงหมายถงระดบสงสดของปญหาทเกดจากความยากล าบากในการประกอบกจกรรมใด ๆ จ าแนกเปน 6 ระดบ จากไมมปญหาจนถงปญหารนแรงมาก โดยขนกบคะแนนสงสดของปญหาในแตละกจกรรม แบบประเมน Child-OIDP มคา Cronbach alpha ต ากวาแบบประเมนอน ๆ แตยงอยในเกณฑทยอมรบได

3) The Child Oral Health Impact Profile (COHIP)25 พฒนาโดย Broder และคณะโดยม วตถประสงคเพอใหสามารถใชไดในชวงอายท

กวางขน ในการวดสขภาพในกลมเดก กลมเปาหมายของแบบประเมนตวนจงเปนกลมเดก 8-15 ป และกลมผดแลเดก โดยพฒนาขนในกลมผปวยจากคลนกเดก คลนกจดฟนและคลนกศลยกรรมชองปาก โดยใชค าถามตงตนจากการศกษาของ Jokovic 23 น ามาพฒนาตออยางเปนระบบผาน 6 ขนตอน ขนแรกเปนการพฒนาค าถามตงตน (development of the initial pool of Items) ขนท 2-5 เปนการพฒนา ความเทยงตรงเฉพาะหนา (face validity) และการพจารณาน าหนกความส าคญของปญหา แตละขอ (Item Impact) โดยมการขอความเหนจากผเชยวดานสขภาพและผดแลเดก และในขนสดทายเปนการพจารณา factor analysis แบบประเมน COHIP มขอค าถามทงสน 34 ขอโดยแบงเปน5 ดานไดแก อาการ, ความสขสบายในการใชงาน( Functional well-being) ความสขสบายทางสงคมหรออารมณ (social/Emotional well-being) การใชชวตในโรงเรยน (school environment) และการใหภาพลกษณแหงตน (self-image) จดเดนของ แบบประเมน COHIP คอ มขนตอนการพฒนาอยางเปนระบบ และนอกจากการใช Quantitative processes ในการพจารณาเลอก เรยงและตดค าถามออกแลว ยงมการใช Qualitative process ในการสอบถามเพอใหไดความชดเจนของค าถามเพมขนรวมดวย จ านวนค าถามทไดใกลเคยงกนกบแบบประเมน CPQ11-14 โดยแบบประเมน COHIP ยงไมมขอมลการศกษาเพอพฒนารปแบบยอ

15

ตำรำงท 1 เปรยบเทยบลกษณะของ CPQ11-14, C-OIDP และ C-OHIP

ลกษณะ CPQ11-14 C-OIDP C-OHIP ผแตง Locker D. Gherunpong S. Broder HL. ปทตพมพ 2002 2004 2007 ค าถามตงตน ไดจาก

- ทบทวนวรรณกรรม - ความเหนจากผเชยวชาญทใหการดแลรกษาผปวย - สมภาษณผปกครอง/ผปวย

ดดแปลงจากแบบประเมน OIDP ซงเปนแบบประเมนทใชส าหรบผใหญ

-การศกษาของ Jokovic D. -ความเหนจากผเชยวชาญดานสขภาพ และผดแลเดก

ลกษณะกลมตวอยางทใชในการพฒนา

กลมทมโรคฟนผระยะแรก กลมทมปญหาการเรยงตวของฟนผดปกตและกลมปากแหวงเพดานโหว

เดกนกเรยน อาย 10-12 ป กลมผปวยจากคลนกเดก คลนกจดฟนและคลนกศลยกรรมชองปาก

ลกษณะค าถาม

- ถามความถของปญหา ในชวง 3 เดอนทผานมา ค าถามแบงเปน 4 ดาน ไดแก - ดานอาการ - ดานความจ ากดในการท าหนาทของชองปาก - ดานความสขสบายทางจตใจ - ดานความสขสบายทางสงคม

มค าถาม 2 สวน คอ 1) ถามปญหาจากปาก ฟน หรอไม อะไรบาง 2) ถามผลกระทบทเกดจากปญหา ตอ กจกรรมในการด าเนนชวตประจ าวน 8 ขอ

- ถามความถของปญหา ในชวง 3 เดอนทผานมา ค าถามแบงเปน 5 ดาน ไดแก - ดานอาการ - ความสขสบายในการใชงาน - ความสขสบายทางสงคม/อารมณ - การใชชวตในโรงเรยน - การใหภาพลกษณแหงตน

กลมเปาหมาย 11-14 ป 10-12 ป 8-15 ป และกลมผดแลเดก กรอบแนวคด

กรอบแนวคดเรองผลลพธการดแลสขภาพชองปากของ Locker D.

กรอบแนวคดเรองผลลพธการดแลสขภาพชองปากของ

Locker D.

กรอบแนวคดเรองผลลพธการดแลสขภาพชองปากของ Locker D.

จ านวนขอ 37 ขอ 8 ขอ 34 ขอ การน าเสนอผลการวด

- คาความชก จ านวนกจกรรมทมปญหา - คะแนนรวมของปญหา

- คาความชก จ านวนกจกรรมทมปญหา - คะแนนรวมของปญหา - ความเขมของผลกระทบของชองปากทมตอการด าเนนชวตประจ าวน

- คาความชก จ านวนกจกรรมทมปญหา - คะแนนรวมของปญหา

16

7. กำรดดแปลงแบบประเมนขำมวฒนธรรม (Cross-cultural adaptation)

แนวโนมการศกษาเกยวกบความสมพนธของสขภาพและคณภาพชวตในเดกมเพม

มากขน31 จะเหนไดวาเฉพาะในป 1991 เพยง 1 ป มเครองมอวดทแตกตางกนไปไดรบการตพมพกน

มากกวา 160 เครองมอ32 แตเนองจากสวนใหญแลวมการศกษากนในประเทศทใชภาษาองกฤษ จงม

การพฒนาเครองมอทเปนภาษาองกฤษ แนวโนมตอไปมการน าไปศกษาในประเทศทไมไดใช

ภาษาองกฤษมากขน หรออาจใชกบกลมชนอพยพซงไมไดใชภาษาองกฤษมากขนในกรณทตองการ

หาแบบประเมนทเหมาะสมเพอวดเกยวกบความสมพนธของสขภาพและคณภาพชวตจงม 2

แนวทาง คอ 1.การพฒนาแบบประเมนขนใหม 2. การดดแปลงจากแบบประเมนทมอยกอนแลวไป

เปนอกภาษาหนง ในวธแรกเปนวธทตองใชเวลานาน เพอพจารณา Conceptualization ของการวด

การพจารณาเลอกหรอลดขอค าถาม สวนในวธท 2 ตองมการปรบเปลยนซงอาจไมใชแคการแปล

เปนภาษาทตองการหากแตตองค านงถงในเรองของวฒนธรรมทมความแตกตางกนดวย33 Guillemin

และคณะ34 ไดรวบรวม แนวทางการปรบเปลยนขามวฒนธรรมโดยอาศยขอมลจาก งานวจยดาน

จตวทยาและสงคมวทยาทเคยมมากอนหนาน ซงสบคนจาก 3 ฐานขอมล คอ Medline , Health

planning and administration และ Embase โดยใชค าส าคญในการหาขอมลคอ “Quality of life”

“Health status” “Health status indicator” “Functional status” “Questionnaires” และ “Interviews”

จบคกบค าวา translation, languages ,cross cultural จากนนคดเลอกเฉพาะงานวจยทเกยวของจรง ๆ

มาศกษาจ านวน 17 เรอง สรปแนวทางการดดแปลงไดเปน 5 แบบดงแสดงในตาราง

ตำรำงท 2 สรปชดรปแบบตำง ๆ ของกำรดดแปลงขำมวฒนธรรมของ เครองมอ

วดควำมสมพนธของสขภำพและคณภำพชวต34

แบบท วฒนธรรมประชำกำรกลมเปำหมำย

ภำษำทใชวด ประเทศทจะน ำไปใช สงทตองท ำ

แปล ดดแปลง 1 เหมอน คลายกน ประเทศเดยวกน - - 2 ตาง คลายกน ประเทศเดยวกน -

3 ตาง คลายกน ตางประเทศ -

4 ตาง ตางกน ประเทศเดยวกน

5 ตาง ตางกน ตางประเทศ

17

แนวทำงกำรดดแปลงขำมวฒนธรรม สรปได 4 ขนตอนดงน 34 1. กำรแปล ใชผแปลทมประสทธภาพอยางนอย 2 คน ทเปนอสระตอกน ซงจะท าใหสามารถ

ตรวจพบขอผดพลาดและแยกขอค าถามทก ากวม ไมชดเจนออกได โดยผ แปลทมประสทธภาพในทนไมไดหมายถงมระดบการศกษาทสง แตหมายถงผทช านาญในภาษานน ๆ โดยเฉพาะ สามารถแปลไปเปนภาษาแมได

2. กำรแปลกลบ อาจมการแปลไปกลบหลาย ๆ รอบจนกวาจะไดแบบประเมนรอบสดทายทมประสทธภาพ โดยในการแปลไป-แปลกลบแตละรอบ ควรแยกเปนอสระตอกนเพอปองกนความผดพลาด ผแปลกลบ ไมควรทราบสวนประกอบ/แนวคด (concepts) หรอมความรเกยวกบแบบประเมนตนฉบบ หรอเคยเหนแบบประเมนตนฉบบมากอนเพอปองกนการล าเอยง (biases)

3. กำรประชมคณะกรรมกำรตรวจพจำรณำ คณะกรรมการพจารณาเปรยบเทยบแบบตนฉบบและแบบฉบบสดทาย โดยสมาชกของคณะกรรมการควรมาจากหลายสาขา เชนในการพจารณาเครองมอวดสภาวะสขภาพ คณะกรรมการกควรประกอบดวย ผเชยวชาญในเรองการตรวจหาโรคซงจะตองมความช านาญทงในดานการวดและหลกการตรวจหา และอาจจะมผทสามารถพดไดทงสองภาษาหรอตวแทนคนตางถนทตองการศกษา ทเขาใจศพท ส านวนเฉพาะในภาษาทแปลไปเขาเปนคณะกรรมการดวย โดยหนาทของคณะกรรมการคอ พจารณาโครงสราง ความถกตองของแบบประเมนชดสดทาย หากพบวามปญหาสามารถใหมการแปลไป-แปลกลบใหม พจารณาปรบเปลยน ตดหรอเพมขอค าถามไดตามสมควร รบรองความถกตองของการแปลรอบสดทาย เชน ตองเปนประโยคทถกตองตามหลกการใชภาษา ของภาษาทแปลไป ไมใชค าซ าซอน เลยงการใช ค าอปมาอปมย ค าทเปนภาษาพด ค าทเปน กรยาวเศษณ ค าบพบท ค าทแสดงความเปนเจาของ ค าทมความหมายก ากวม นอกจากนตองคงลกษณะเดมของตนฉบบไว (Equivalence of source) ในแงของ ศพทส านวน บรบทของวฒนธรรม แนวคดเดมของตนฉบบ

18

4. กำรทดสอบกอนน ำไปใชจรง เปนการตรวจสอบความสมดลกนระหวางแบบประเมนตนฉบบและแบบประเมนฉบบสดทาย โดยการใหประชากรกลมตวอยางตอบค าถามเพอตรวจทานหาความผดพลาดและความบดเบอนทเกดจากการแปล โดยการตรวจสอบความเทยงตรงเฉพาะหนา (face validity)

ส าหรบแนวทางดดแปลงน ผวจยเองไดแนะน าไววาคณภาพของแบบประเมนชดสดทายจะมคณภาพแคไหนนนขนอยกบคณภาพของขนตอนการประชมคณะกรรมการพจารณาเปนหลก โดยปจจยทส าคญทตองใหความส าคญคอในเรองของเวลาและทรพยากรบคคลทใชรวมในการพจารณา เนองจากบคคลผทรงคณวฒทสามารถพดได 2 ภาษาอาจหาไดยากหรอมเวลาในการรวมงานวจยไดจ ากด การรกษาความละเอยดของเครองมอตนฉบบ (The preservation of the sensibility) อาจตองท าใหเสยเวลามากแตกเปนสงทหลกเลยงไมได ขนตอนทอาจจะขามไดเพอประหยดเวลาคอขนตอนการถวงน าหนก โดยยอมรบการถวงน าหนกของเครองมอเดม แตอยางไรกตามกอาจท าใหคาความเทยงของแบบประเมนฉบบสดทายลดนอยลงบาง

การศกษาผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก

ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง ครงนผศกษาไดเลอกใชแบบประเมน Child Perceptions Questionnaire (CPQ11-14) ซงเปนแบบประเมนทใชวดผลกระทบของสขภาพชองปากตอคณภาพชวต โดยครอบคลมสขภาพชองปากใน 4 มต คอ ดานอาการ ดานความจ ากดในการท าหนาทของชองปาก ดานความสขสบายทางจตใจ และดานความสขสบายทางสงคม ทงนจากการศกษาเปรยบเทยบ ถงแมวาแบบประเมน ทง 3 จะพฒนามาจากกรอบแนวคดเดยวกน แตแบบประเมน CPQ11-14 เปนแบบประเมนแรกทมความเฉพาะจงส าหรบเดกวยประถมปลาย ในชวงอาย 11-14 ป จงไดรบความนยมและมการน าไปดดแปลงใชในหลากหลายประเทศ อกทงยงมความเทยงทสง (Internal consistency reliability เทากบ 0.91) ส าหรบ C-OHIP นน ถงแมจะมความเทยงทสงเทากนกบ CPQ11-14 แตเนองจากเปนแบบประเมนทมการพฒนาขนหลงสดจงยงไมเปนทนยมมากนก เทาทมขอมลในขณะน หลงจากทไดมการพฒนาในป 2007 ไดมการน าไปดดแปลงใชเพยง 2 ประเทศคอ เนเธอแลนดและเกาหล 35, 36 นอกจากน C-OHIP ยงเปนแบบประเมนทออกแบบมาเพอใชในกลมเปาหมายทกวาง คอ 8-15 ป รวมทงผดแลเดก ดงนน CPQ11-14 จงมความเหมาะสมส าหรบกลมตวอยางทใชส าหรบการศกษาในครงนมากกวา สวน C-OIDP นนถงแมจะเปนแบบประเมนทพฒนาในประเทศไทย และมการน าไปดดแปลงใชมาแลวในหลายประเทศ แตเปาหมายหลกของแบบประเมนจะใหความสนใจการวดความรนแรงตามสภาวะเพอวางแผนการบรการและ

19

ประเมนความจ าเปนดานการรกษาดานทนตกรรม (treatment need) ไมไดเปนการประเมนสภาวะสขภาพ (health) อกทงมจ านวนขอค าถามเพอประเมนผลกระทบตอคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากเพยง 8 ขอ ซงท าใหมความเทยงนอยกวาแบบประเมนอนๆ และอาจไมครอบคลมปญหาหรอผลกระทบของกลมตวอยาง

ส าหรบแบบประเมน CPQ11-14 ทจะใชในการศกษาครงน เนองจากมความแตกตางกนทงในเรองภาษาและวฒนธรรม ซงตรงกบชดรปแบบท 5 ในตารางสรปชดรปแบบตาง ๆ ของการดดแปลงขามวฒนธรรมของ เครองมอวดผลกระทบของสขภาพตอคณภาพชวต จงตองมการดดแปลงทงการแปลและการดดแปลงขามวฒนธรรมรวมดวย

วตถประสงคกำรวจย

1. เพอศกษาความชก ความรนแรง และการกระจายของโรคฟนผ และสภาวะเหงอกอกเสบ ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง

2. เพอศกษาผลกระทบของโรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบ ตอคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของนกเรยนระดบประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง

ค ำถำมกำรวจย 1. โรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบ ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา

จงหวดตรง มระดบความรนแรง และการกระจายของปญหาอยางไร 2. โรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบทพบ มผลกระทบตอคณภาพชวตในมตสขภาพชอง

ปากของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรงอยางไร

ค ำนยำม 1. คณภำพชวตในมตสขภำพชองปำก หมายถงสภาวะสขภาพชองปากทสงผลกระทบตอ

คณภาพชวตซงวดโดยใชแบบประเมน CPQ11-14

2. นกเรยนชนประถมศกษำปท 6 หมายถง นกเรยนทก าลงศกษาอยในชนประถมศกษาปท 6 ทกคนในปทส ารวจ ในโรงเรยนประถมศกษาในเขตอ าเภอสเกา จงหวดตรง จ านวน 24 โรงเรยน

20

ขอบเขตกำรวจย

การวจยครงนเปนการศกษาแบบ Cross-sectional analytic study โดยศกษาความสมพนธของตวแปรทเวลาหนงในกลมประชากรนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนประถมศกษา 24 แหง ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง โดยส ารวจลกษณะของตวแปรตนคอ โรคในชองปากซงไดแก โรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบ จากการตรวจชองปากและลกษณะของตวแปรตามคอคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากจากการตอบแบบประเมน หลงจากนนวเคราะหความสมพนธระหวางโรคในชองปากและคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. ไดเครองมอส าหรบศกษาคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก ทมความเหมาะสมกบกลมตวอยางโดยเฉพาะ

2. เปนแนวทางในการหามาตรการลดผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวต 3. ใชเปนขอมลเพมเตมเพอสรางความตระหนกในการดแลสขภาพชองปากแกผปกครองและ

ชมชน

21

โรคฟนผ และ สภำวะเหงอกอกเสบ

ควำมผดปกตทำงกำยภำพในชองปำก

กำรรบรผลกระทบ

อำกำร

ควำมจ ำกดในกำรท ำหนำท

ควำมสขสบำยทำงจตใจ ควำมสขสบำยทำงสงคม

ผลกระทบตอคณภำพชวตในมตสขภำพชองปำกของเดกไทย

ผลกระทบมตท 1 ผลกระทบมตท 2

ผลกระทบมตท 3 ผลกระทบมตท 4

แผนภำพท 1 กรอบแนวคดกำรวจย

22

บทท 2

วสด อปกรณ และวธการ การวจยครงนมวธด าเนนการวจยดงตอไปน 2.1 ประชากรและกลมตวอยาง 2.2 เครองมอทใชในการวจย 2.3 การเกบรวมรวมขอมล 2.4 การวเคราะหองคประกอบ 2.5 สถตทใชในการวเคราะหขอมล 2.6 จรรยาบรรณของผวจยการตรวจสอบจรยธรรมการวจย 2.1 ประชากรและกลมตวอยาง

กลมตวอยางคอ นกเรยนทก าลงศกษาอยในชนประถมศกษาปท 6 ปการศกษา 2554 ในโรงเรยนประถมศกษาในอ าเภอสเกา จงหวดตรง จ านวน 24 โรงเรยนตามรายชอทลงทะเบยนอยในแตละโรงเรยนมจ านวนทงสน 481 คน ซงมอายอยในชวง 11-14 ป เกณฑคดออก คอ นกเรยนทไมมาเรยนในวนทไปตรวจ ไมใหความรวมมอ ไมสามารถตรวจในชองปากไดและนกเรยนทใหขอมลไมครบถวน 2.2 เครองมอทใชในการวจย

ประกอบดวย เครองมอวดผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวต และ เครองมอตรวจสขภาพชองปาก โดยมรายละเอยดของเครองมอทใชในการวจยครงนดงน 2.2.1 เครองมอวดผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวต

2.2.1.1 ลกษณะของเครองมอ การวดผลกระทบของโรคในชองปากทมตอคณภาพชวตครงนเลอกใชแบบประเมนซงแบงเปน 3 ตอน ดงน

23

ตอนท 1 เปนแบบประเมนเกยวกบขอมลทวไปของนกเรยนลกษณะแบบประเมนเปนแบบตรวจสอบรายการ (check-list) มขอค าถามจ านวน 4 ขอ ประกอบดวย เพศ, อาชพ, รายไดครอบครวเฉลยตอเดอน และ ระดบการศกษาสงสดของผปกครอง

ตอนท 2 เปนแบบประเมนเพอใหนกเรยน ประเมนผลกระทบของโรคฟนผ สภาวะเหงอกอกเสบ และอาการของโรคในชองปากตอคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของตนเองจ านวน 38 ขอ โดยใชแบบประเมนทดดแปลงมาจากแบบประเมน Child Perceptions Questionnaire (CPQ11-14)

23 โดยถามเกยวกบความถของปญหาตาง ๆทเกดจากปากและฟนในชวง 3 เดอนทผานมา ใหคะแนนเปน 5 ระดบ คอ 0-4 ไดดงน

ตอนท 3 เปนแบบประเมนจ านวน 2 ขอ ขอแรก ใหนกเรยนประเมนผลสขภาพชองปากโดยรวมตงแตสภาวะปากและชอง

ปากใบหนาของตนเอง ใหคะแนน 6 ระดบ คอ 0-5 ดงน

คะแนนประเมนสขภาพชองปากของตนเอง คาน าหนกคะแนนของตวเลอกตอบ

คดวาสขภาพชองปากอยในระดบ แยมาก ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 0

คดวาสขภาพชองปากอยในระดบ แย ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 1

คดวาสขภาพชองปากอยในระดบ พอใชได ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 2

คดวาสขภาพชองปากอยในระดบ ด ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 3

คดวาสขภาพชองปากอยในระดบ ดมาก ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 4

คดวาสขภาพชองปากอยในระดบ ดเยยม ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 5

ขอท 2 ใหประเมนผลกระทบของสขภาพชองปากทมผลตอความสขสบาย

โดยรวม ใหคะแนน 6 ระดบ เชนกน คอ 0-5 ดงน

คะแนน ระดบปญหา แปลความหมาย 0 ไมเคยมปญหา/อาการ ไมเคยมความรสกหรอปญหานนเลย 1 มปญหานอย เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนประมาณ 1-3 ครงใน 1 เดอน 2 มปญหาบางครง เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนอาทตยละ 1-2 ครง 3 มปญหาบอย เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนอาทตยละ 3-4 ครง 4 มปญหาทกวน/เกอบทกวน เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนเกอบทกวนหรอทกวน

24

ระดบผลกระทบตอความสขสบาย คาน าหนกคะแนนของตวเลอกตอบ ไมมผลกระทบใด ๆ ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 0 มผลกระทบนอยมาก ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 1 มผลกระทบนอย ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 2 มผลกระทบปานกลาง ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 3 มผลกระทบมาก ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 4 มผลกระทบมากทสด ก าหนดใหมคาคะแนนเทากบ 5

2.2.1.2 การสรางเครองมอวดคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก แบบประเมนไดดดแปลงมาจาก แบบประเมน CPQ11-14

23 โดยมขนตอนการดดแปลงดงน

1. ศกษาหลกการสรางแบบประเมนและวธการดดแปลงแบบประเมนขาม

วฒนธรรม (cross-culture adaptation ) โดยในการสรางแบบประเมนครงนเลอกใชวธการดดแปลง

แบบประเมนขามวฒนธรรมตามแนวทางของ Guillemin F. และคณะ 199334 แปลแบบประเมนเปน

ภาษาไทย (translation) โดยใชผแปล 2 คนทเปนอสระตอกนจาก ศนยการแปลและการลามเฉลม

พระเกยรต คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และ จากนกแปลรบจางอสระ แปลจาก

ตนฉบบของ จ านวน 50 ขอ ซงผแปลทง 2 คน เปนอสระตอกนและไมทราบวตถประสงคของ

การศกษาครงน

2. รวบรวมความหมายของขอค าถาม จากการแปลของทง 2 แหลง ลกษณะการ

แปลของทงสองแหลงมความแตกตางกนอยางเหนไดชด โดยการแปลจากศนยการแปลฯ จะเปน

ภาษาทเปนทางการทงหมด สวนการแปลจากนกแปลรบจางอสระจะเปนภาษาทไมเปนทางการ

ผวจยจงไดรวมเอาภาษาแปลทงสองแบบโดยค านงถงความอานเขาใจของนกเรยนชน ป. 6 ลกษณะ

ภาษาทไดจงเปนกงทางการ เชน

ภาษาตนฉบบ ศนยการแปลฯ นกแปลรบจางอสระ สรปความรวม

Lower jaw shifting to one side

ขากรรไกรลางเคลอนไปขางใดขางหนง

ขากรรไกรลางเบยวไปอกขางหนง

ขากรรไกรลางเบยวไปขางใดขางหนง

25

สวนขอค าถามท ไมแนใจหรอไมสามารถสรปได ใชวธถามความเหนเพมเตมจากผเชยวชาญในขน

ตอไปในขนตอนนยงไมมการตดขอค าถามออกจงมขอค าถามทงสน 50 ขอ

3. แปลกลบ (back-translation) ใชผแปลกลบ 1 คน ซงเปนอาจารยภาควชา

ภาษาตางประเทศ ในโรงเรยนระดบมธยมศกษา ในขนนผแปลกลบไมทราบขอมลเกยวกบแบบ

ประเมนมากอนและไมทราบวตถประสงคการน าไปใชเชนกนจากการแปลกลบพบวาเมอเทยบกบ

ตนฉบบ โดยรวมแลวไดความหมายคลายเดม แตอาจมการใชค าศพททตางกนกนบาง ซงผวจยได

ตรวจสอบความถกตองโดยการ น าเฉพาะขอ หรอศพททไมแนใจความหมายกลบไปถามผแปลกลบ

อกครงตวอยางขอทใชศพททใหน าหนก หรอความหมายตางจากตนฉบบ ไดแก

ตนฉบบ สรปจากการแปล แปลกลบ ขอเสนอแนะเพมเตมจากผแปลกลบ Unclear speech การพดไมชด Speaking

ambiguously Unclear speech และ Speaking ambiguously ความหมายเหมอนกนคอ การพดออกเสยงไมชด เนองจากอวยวะออกเสยงผดปกต ไมใชเพราะพดก ากวมหรอคลมเครอ

Nervous/afraid เครยดกงวล /หวาดกลว

Taut worry/fear

Nervous / afraid เครยด กระวนกระวาย/กลว เชน นงหนาหองสอบมความกระวนกระวาน กลว สวน Taut worry / fear เปนความกงวลหวาดกลวทมความหมายรนแรงกวา

Argued with family members

ทะเลาะกบสมาชกในครอบครว

Quarrel with a member in a family

Quarrel=ทะเลาะ สวน Argued=โตเถยง ดงนนขอนนาจะใชค าวา โตเถยงกบคนในครอบครว

4. น าขอค าถามทไดจากการแปลไปและแปลกลบ จ านวน 50 ขอ พรอมแบบประเมน สงใหคณะกรรมการตรวจพจารณา จ านวน 5 ทานประกอบดวย ทนตแพทยดานสาธารณสขชมชน 1 ทาน ทนตแพทยผเชยวชาญดานทนตกรรมส าหรบเดก 1 ทาน ผเชยวชาญดานเครองมอวดคณภาพชวต 1 ทาน ครอนามยผมประสบการณการท างานมากกวา 10 ป จ านวน 2 ทาน เพอตรวจสอบความตรงตามเนอหา (content validity) และความถกตองเหมาะสมในส านวน

Avoided smiling when around other children a

เลยงการยมเมอแวดลอมดวยเดกอนๆ

ไมคอยยมเวลาอยกบเพอนคนอน ๆ

เลยงการยมเวลาอยกบเพอนคนอนๆ

26

ภาษาทนกเรยนระดบชนป. 6 สามารถอานเขาใจได ตลอดจนถามความเหนเพมเตมวาควรมการลด ตดออก หรอ เพมเตมประเดนใดบาง จากการใหความเหนของทง 5 ทาน ผวจยไดน ามาค านวณความความตรงตามเนอหาไดเทากบ 0.85 และความถกตองเหมาะสมในส านวนภาษาไดเทากบ 0.68 ส าหรบขอทผเชยวชาญไดใหความเหนเกยวกบการใชปรบส านวนภาษาผวจยไดปรบแกตามค าแนะนะ นอกจากนมผเชยวชาญ 1 ทานไดแนะน าใหตดขอ 50 ซงคอ “ไมตองการหรอไมสามารถไปงานพบปะสงสรรคของครอบครวได” เนองจากไมใชวฒนธรรมคนไทย ซงผวจยยงไมไดตดออกในขนตอนน

5. ผวจยน าขอค าถามทไดปรบตามค าแนะน าของผเชยวชาญทง 5 ทาน ซงยงไมไดมการตดขอค าถาม มาปรบเปนแบบประเมนฉบบรางไปทดสอบ ความเทยงตรงเฉพาะหนา (Face validity) ดวยวธ คดออกเสยง (Think aloud method) กบนกเรยนซงมลกษณะคลายกบกลมตวอยางทตองการศกษาจ านวน 5 คน ท าแบบประเมนฉบบรางโดยการใหนกเรยนท าครงละ 1 คน ใหอานออกเสยงบรรยายความคดของตวเอง และเหตผลทใชในการตอบ รวมทงขอสงสยตาง ๆ ของแตละขอค าถาม ผวจยอธบายขอสงสยใหแกนกเรยน สอบถามถงค าหรอประโยคทจะชวยใหนกเรยนเขาใจไดมากยงขน บนทกขอมลและปรบแบบประเมนตามขอเสนอแนะ ตวอยางปญหาหรอขอเสนอแนะ

ขอ ปญหาทพบ/ขอเสนอแนะ

ขอทไมเขาใจ/ไมรจก เชน 1.กดฟนหรอขบเขยว เคยวฟน 2. ขากรรไกรคาง

เดกไมเขาใจ,ไมรจก เดกไมรจก

ขอทมความหมายคลายกนแยกไมออก เชน 1. กนอาหารทอยากกนไดล าบาก และกนอาหารบางอยางไมได 2.ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมรวมกบครอบครว และ ไมตองการหรอไมสามารถไปขางนอกกบครอบครว

- ปญหา 2 ขอนมความหมายคลายกน แยกไมออก - มความหมายเหมอนๆ กน นาจะรวมกนได

ขอทเขาใจความหมายผด เชน - พดไมชด - เลนเครองดนตรแบบเปาไดล าบาก -หายใจทางปาก

- เขาใจวาเปนการพดตดอาง หรอเพดานโหว - เวลาจะเปาแลวมกอาเจยนเนองจากเปนคนอาเจยนงาย - เวลาปนจกรยาน หรอวงเหนอยแลวชอบหายใจทางปาก

ขอทเสนอใหปรบภาษา เชน - ท าการบานไมได

- ควรอธบายใหชด เปน มปญหาในชองปากจนท าการบาน

27

ขอ ปญหาทพบ/ขอเสนอแนะ -ถกเพอนทอดทง - ไมสามารถตงใจเรยนได

ไมได - แกเปน เพอนไมคบ หรอเพอนไมเลนดวย - แกเปน ไมมสมาธเวลาเรยน

ควรมการระบใหชดเจนวาเปนปญหาทเกยวกบชองปากเทานน ในบางขอทอาจเขาใจผดได เชน ขาดเรยน อจฉาเพอน ไมตองการคยกบเพอน เปนตน

ในขนตอนนไดปรบภาษาตามทนกเรยนเสนอแนะ และไดลดจ านวนขอค าถามลงเหลอ 48 ขอ โดยรวม กนอาหารทอยากกนไดล าบาก และกนอาหารบางอยางไมได เปน “กนอาหารทชอบไมได” และ ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมรวมกบครอบครว และ ไมตองการหรอไมสามารถไปขางนอกกบครอบครว รวมเปน “ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมกบครอบครวได เชน กนขาว ไปเทยว ละหมาด ไปวด”

6. ผวจยน าแบบประเมนฉบบราง ทปรบส านวนภาษา และลดตอนท 2 เหลอ 48 ขอแลว ไปทดลองใช (pilot survey) กบนกเรยน จ านวน 30 คน ค านวณหาคาความเชอมนของแบบประเมน(Reliability) ดวยวธวเคราะหคาสมประสทธแอลฟา ปรากฏผลไดคา 0.897 ความเทยงตรงตามโครงสราง (construct validity) ดวยการหาคาสมประสทธสหสมพนธ Spearman’s rho ระหวาง CPQ11-14 scores และoverall well-being พบวามความสมพนธเชงบวกกนอยางมนยส าคญทคาความเชอมน 95 % โดยมคา r = 0.389 คอมความสมพนธระดบต า

7. เนองจากผเชยวชาญมความเหนวา ไดมการแนะน าใหปรบลดจ านวนขอของตอนท 2 ลง เนองจากมจ านวนมากเกนไป ดงนนจากการใหนกเรยนทดลองท าแบบถาม ผวจยจงไดค านวณความถรอยละของนกเรยนทตอบวามปญหาหรอตามขอค าถามทกขอ และเกณฑการตดขอค าถามออกคอ ขอทมคะแนนความถของรอยละของนกเรยนทตอบนอยกวา 0.4 แตมขอยกเวนคอ ถาเปนขอทมความถรอยละนอยกวา 0.4 แตปญหานนเปนปญหาทมความรนแรง หรอมความส าคญ หรอมนกเรยนตอบวามปญหานนในระดบ 3 หรอ 4 อยางนอย 1 คนหรอเปนปญหาทนาสนใจ ขอค าถามนนกจะไมถกตดออก จากคะแนนความถรอยละ พบวาขอค าถามทมคะแนนนอยกวาหรอเทากบ 0.4 มจ านวน 22 ขอ แตพจารณาตดออกเพยง 10 ขอ โดยขอค าถามทไมตดออก จ านวน 12 ขอ มเหตผลดงน

ขอค าถาม เหตผลทไมตดออก 1. อาปากกวางๆ ไดล าบาก ปญหามความรนแรงและมความส าคญ 2.กนอาหารทชอบไดล าบาก ปญหานาสนใจ

28

ขอค าถาม เหตผลทไมตดออก 3. นอนไมหลบเนองจากปญหาในชองปาก ปญหามความรนแรงและมความส าคญ 4.ใชหลอดดดน าไดล าบาก ปญหานาสนใจ 5.ขากรรไกรคาง ปญหามความรนแรงและมความส าคญ 6.ขาดเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก ปญหามความรนแรงและมความส าคญ 7.ไมกลายมเวลาอยกบเพอนๆ ปญหานาสนใจ 8.ไมตองการพดหรออานออกเสยงในชนเรยน ปญหามความรนแรงและมความส าคญ 9.ไมตองการหรอไมสามารถเขารวมกจกรรมตางๆ ของโรงเรยนไดเชน เลนกฬา เลนละคร เขาชมรม

มนกเรยนตอบวามปญหาระดบ 3 จ านวน 1 คน

10.ไมตองการพดคยกบเพอนๆ มนกเรยนตอบวามปญหาระดบ 3 จ านวน 2 คน 11.มปญหาในชองปากจนไมสามารถท าการบานได มนกเรยนตอบวามปญหาระดบ 4 จ านวน 2 คน 12.มปญหาในชองปากจนไมสามารถรวมกจกรรมกบครอบครวได เชน กนขาว,ไปเทยว,ละหมาด,ไปวด

มนกเรยนตอบวามปญหาระดบ 3,4 จ านวน 2 คน

จากขนนจงท าใหเหลอขอค าถามรอบสดทายจ านวน 38 ขอ จากตนฉบบทงสน 50 ขอ ดงแสดงในตารางท 3 น าขอค าถามทไดมาสรางแบบประเมนฉบบสดทายซงประกอบดวย 3 สวน ไดแก สวนท 1 ขอมลประชากรทวไป สวนท 2 ประเมนผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตจากขอค าถาม 38 ขอ และสวนท 3 ประเมนสขภาพชองปากและผลกระทบทมผลตอความสขสบายโดยรวม โดยใชชอเรยกวา “แบบประเมน CPQ-TH11-14” ไปใชจรงกบกลมตวอยางจ านวน 481 คนตอไป

29

ตารางท 3 ผลการแปลตนฉบบภาษาองกฤษเปนฉบบภาษาไทย

ขอ ตนฉบบภาษาองกฤษ ฉบบแปลภาษาไทย Oral symptoms อาการของโรคในชองปาก 1 Food caught between teeth อาหารตดตามซอกฟน 2 Bad breath ปากเหมน 3 Pain in teeth/mouth ปวดฟนหรอเจบปาก 4 Food stuck to roof of mouth อาหารตดเพดานปาก 5 Mouth sores เจบแผลในปาก 6 Bleeding gums เลอดออกตามเหงอกหรอไรฟน 7 Clenching/grinding of teeth กดฟน หรอ เคนฟน 8 Jaw joint popping/grinding ขอตอขากรรไกรมเสยงดง เชน เวลาอาหบปากหรอขยบ Functional limitations ความจ ากดในการท าหนาทของชองปาก 1 Difficulty drinking/eating hot/cold foods ดมน าหรอกนอาหารรอนๆหรอเยนๆล าบาก 2 Difficulty chewing firm foods เคยวอาหารแขงๆล าบาก 3 Difficulty opening mouth wide อาปากกวางๆไดล าบาก 4 Breathing through the mouth การหายใจทางปากเนองจากมปญหาในชองปาก 5 Unclear speech การออกเสยงเปลยนไปเนองจากมปญหาในชองปาก 6 Slow eating กนอาหารไดชาๆเนองจากมปญหาในชองปาก 7 Difficulty eating foods that would like to eat

กนอาหารทชอบไดล าบากเนองจากมปญหาในชองปาก Restricted diet 8 Trouble sleeping นอนไมหลบเนองจากมปญหาในชองปาก 9 Difficulty drinking with a straw ใชหลอดดดน าไดล าบากเนองจากมปญหาในชองปาก 10 Lower jaw stuck open/closed ขากรรไกรคาง Emotional well-being ความสขสบายทางจตใจ

1 Irritable/frustrated a Irritable/frustrated หงดหงด ฉนเฉยวงายเนองจากมปญหาในชองปาก 2 Upset ไมสบายใจเนองจากมปญหาในชองปาก 3 Concerned about what other people think วตกกงวลวาคนอนจะคดอยางไรเกยวกบปญหาในชอง

ปากของตน 4 Worried that is less healthy กงวลวาสขภาพจะแยลงเนองจากมปญหาในชองปาก 5 Nervous/afraid ตนตระหนกหรอหวาดกลวเนองจากปญหาในชองปาก 6 Shy/embarrassed รสกอายหรอไมมนใจเนองจากมปญหาในชองปาก 7 Worried that is less attractive than others กงวลวาจะไมสวยหรอไมหลอเทาคนอนๆ 8 Worried that is different from other people กงวลชองปากของตนเองจะไมเหมอนคนอน 9 Jealous of family members อจฉาคนอนๆในบานเรองสขภาพชองปาก

30

2.2.2 เครองมอตรวจสภาวะชองปาก วจยในครงนใชเกณฑการตรวจทดดแปลงมาจากการเกณฑการตรวจของ WHO37

โดยเลอกใชดชนผอดถอน สญลกษณแทนส าหรบฟนแทคอ DMFS และ DMFT สวนฟนน านมใชตวพมพเลก เปน dmfs และ dmft เพอใชบนทกสภาวะโรคฟนผของนกเรยน โดยสญลกษณมความหมายดงน

D, d = ฟนผไมวาฟนนนจะสามารถบรณะไวไดหรอไมกตาม และรวมถงฟนผทบรณะแลวแตมการผตอ หรอผใหม โดยตรวจบนทกตามระดบความรนแรงของโรค ดงน D1, d1 = ฟนผเรมตน D2, d2 = ฟนผชนเคลอบฟน D3, d3 = ฟนผชนเนอฟน D4, d4 = ฟนผทะลโพรงประสาทฟน

M, m = ฟนทถอนไปแลว เนองจากการผ (Missing) F, f = ฟนทรกษาโดยการอดหรอบรณะไวใหใชงานได (Filling)

10 Worried about having fewer friends กงวลวาจะมเพอนนอยลงเนองจากมปญหาในชองปาก Social well-being ความสขสบายทางสงคม 1 Missed school ขาดเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก 2 Teased/called names by other children ถกเพอนแกลงหรอแซวเรองชองปาก 3 Avoided smiling when around other children ไมกลายมเวลาอยกบเพอนๆ 4 Asked questions by other children about the

condition ถกเพอนถามถงอาการในชองปากทเปนอย

5 Not wanted to speak/read out loud in class ไมตองการพดหรออานออกเสยงในชนเรยน 6 Had a hard time paying attention in school ไมมสมาธเวลาเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก 7 Not wanted/unable to take part in activities

(sports, drama, clubs) ไมตองการหรอไมสามารกเขารวมกจกรรมตางๆ ของโรงเรยน เชน เลนกฬา เลนละคร เขาชมรม เนองจากมปญหาในชองปาก

8 Not wanted to talk with other children ไมตองการพดคยกบเพอนๆ เนองจากมปญหาในชองปาก

9 Difficulty doing homework ไมสามารถท าการบานไดเนองจากมปญหาชองปาก 10 Not wanted/unable to take part in family

activities ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมรวมกบครอบครว เชน กนขาว, ไปเทยว, ละหมาด, ไปวด, เนองจากมปญหาชองปาก

31

T, t = หนวยนบเปนซ (Tooth) S, s = หนวยนบเปนดาน (Surface)

สวนสภาวะเหงอกอกเสบ ใช ดชน CPI (Community Periodontal Index) การตรวจและการบนทกมดงน

0 = ปกต 1 = เลอดออกหลงจากหยงเครองมอ 2 = พบหนน าลายระหวางการหยงเครองมอ X = ยกเวนเนองจากดานนนมฟนนอยกวา 2 ซ 9 = ไมบนทก

การระบสภาวะเหงอกอกเสบของนกเรยนแตละคน(CPI score)โดยใชรหสทสงทสดจากการตรวจ Index tooth ทง 6 สวน (sextant) เชน หาก นกเรยนมสภาวะเหงอกอกเสบทตรวจพบหนน าลาย (รหส 2) อยางนอย 1 สวนจาก 6 สวน กใหสรปวา สภาวะเหงอกอกเสบ ของนกเรยนคนนเปน 2 คอ มหนน าลาย แตหาก นกเรยนมสภาวะเหงอกอกเสบเปนเลอดออกหลงจากหยงหรอ รหส 1 อยางนอย 1 สวนจาก 6 สวนโดยไมมสวนใดสวนหนงเปนรหส 2 กจะสรปไดวาสภาวะเหงอกอกเสบของนกเรยนคนนนเปน 1 เปนตน 2.3 การเกบรวมรวมขอมล

ผวจยไดด าเนนการตามขนตอน ดงตอไปน 2.3.1 ตดตอโรงเรยนประถมในอ าเภอสเกา ทง 24 โรงเรยน เอกสารทสงใหแก

โรงเรยน ไดแก หนงสอขอความอนเคราะหใหนกเรยนเปนกลมตวอยางส าหรบการวจย, ตวอยางแบบประเมน, ตารางแผนการเกบขอมลงานวจย และเอกสารส าหรบสงใหผปกครองนกเรยนทกคน ไดแก หนงสอขอเชญเขารวมโครงการวจยเรอง, แบบยนยอมเขารวมการศกษา

2.3.2 ออกเกบขอมลตามวน และเวลาทไดแจงโรงเรยน โดยใหนกเรยนตอบแบบประเมนเองระหวางรอตรวจสขภาพชองปาก 2.3.3 ผวจยไดอธบายวธตอบแบบประเมนใหนกเรยนทราบอยางละเอยดกอนเรมท า โดยในตอนท 1 และ 3 ไดอธบายความหมายและวธการตอบทกขอ สวนในตอนท 2 ซงมจ านวน 38 ขอ ไดเลอกอธบายความหมายเพมเตมของขอค าถามเฉพาะขอทคาดวานกเรยนอาจจะไมเขาใจ ซงผวจ ยไดทราบมาเบองตนแลวจากการทดลองท าแบบประเมนในขนตอนการสรางเครองมอ

32

2.3.4 เนองจากผวจยตองเปนผตรวจสขภาพชองปากของนกเรยนเอง ระหวางนกเรยนตอบแบบประเมนจงไดจดใหเจาหนาทอก 1 ทาน ซงผวจยไดอธบายและไดท าความเขาใจ จนมความเขาใจขอค าถามแลว เปนผอยกบนกเรยนตลอดระหวางทตอบแบบประเมนโดยมหนาทดงน ตอบค าถามหรอขอสงสยของนกเรยนเกยวกบแบบประเมนและมการจดบนทกค าถามทนกเรยนถามเพอใชปรบปรงส าหรบการเกบขอมลในโรงเรยนถดไป สงเกตพฤตกรรมนกเรยน และเกบรวบรวมแบบประเมนพรอมทงตรวจทานความเรยบรอย ความครบถวนสมบรณของแบบประเมน

2.3.5 การตรวจสภาวะชองปาก ตรวจในวนเดยวกบทเกบขอมลแบบประเมน 2.3.5.1 ทมผตรวจประกอบดวย

1) ผตรวจ ไดแก ทนตแพทยจากโรงพยาบาลสเกา จ านวน 2 คน 2) ผบนทก ไดแก เจาพนกงานทนตสาธารณสข ซงเคยมประสบการณในการส ารวจสภาวะชอง

ปากในระดบอ าเภอ จ านวน 2 คน 3) ทปรกษาและปรบมาตรฐานผตรวจ ไดแก อาจารยจากภาควชาทนตกรรมปองกน คณะทนต

แพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ 2.3.5.2 การปรบมาตรฐานผตรวจ

ทนตแพทยผตรวจทง 2 คน ไดปรบมาตรฐานการตรวจสภาวะตามทก าหนดโดยท าความเขาใจและอภปรายรวมกนกอนแลวจงมการฝกตรวจจรงในนกเรยนอาย 12 ขวบ ในโรงเรยนประถม ทงนทนตแพทย 1 คน จะตรวจฟนเดกนกเรยน 10 คน จากนน อภปรายปญหาทอาจเกดขนได และปรบมาตรฐานเทยบกนเองในกลมผตรวจ ผลการตรวจจะถกน ามาวเคราะห เพอหาคาความสอดคลองระหวางผตรวจทงสองคน ดวยสถต Kappa โดยจากทตงเปาหมายส าหรบโรคฟนผควรไดคา Kappaท 0.8 ขนไป ปรากฏวาผลการปรบมาตรฐานจรงไดคา Kappaท 0.89 ซงมความสอดคลองกนในระดบสงมาก สวนกรณของสภาวะเหงอกอกเสบตงเปาหมายคา Kappa ท 0.4 ขนไป ผลจากการ ปรบมาตรฐานจรงไดคา Kappa ท 0.46 ซงมความสอดคลองอยในระดบปานกลาง

2.3.6 ด าเนนการตรวจสภาวะชองปาก ตามตารางแผนการเกบขอมลงานวจย

โดยในการตรวจใหนกเรยนนอนบน เกาอทนกรรมเคลอนทและตรวจโดยใชแสงสวางจากไฟฟา

โดยเปนโคมไฟแบบพกพาชนดแสงสฟา-ขาว อปกรณทใชตรวจไดแก Plane mouth mirrors และ

WHO Periodontal probe

2.3.7 ขอมลจากการตอบแบบประเมนและการตรวจสภาวะชองปากถกรวบรวมขอมลโดยใชโปรแกรม Epi-data version 3.1 กรอกทวนซ า 2 รอบ และประมวลผลทางสถต

33

2.4 การวเคราะหองคประกอบ (factor analysis)

เนองจากการศกษาในครงน เปนการน าเอาแบบประเมน CPQ11-14 มาดดแปลงเพอใชในประเทศไทยเปนครงแรกจงอาจมการจดกลมองคประกอบทแตกตางไปจากตนฉบบเดม จงใชการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (Exploratory factor analysis) เพอวเคราะหความตรงตามโครงสราง (Construct validity) ตรวจสอบและยนยนจ านวนขอค าถามในแตละ องคประกอบ วาเปนตามตนฉบบหรอไม

ด าเนนการวเคราะหความเหมาะสมของขอมลตอการวเคราะหเชงองคประกอบ (Factor Analysis) โดยพจารณาจากคา Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ซงควรมากกวา 0.5 และจากคา p-value ของ Bartlett’s test of Sphericity ควรนอยกวา 0.05 พบวา คา KMO เทากบ 0.847 และ p-value เ< 0.001 แสดงใหเหนวาขอค าถามแตละขอมความสมพนธกนอยางมความส าคญทางสถต และขอมลมความเหมาะสมในการวเคราะหองคประกอบ โดยเลอกใชวธสกดตวแปรแบบ principal component analysis (PCA) และใชการหมนแกนปจจยแบบ varimax พจารณาจ านวนองคประกอบทเหมาะสมจากคาไอเกน (Eigen value) ซงมคามากกวาหรอเทากบ 1 และจากจดยกชนสงสดของ Scree plot การจดใหขอค าถามใดอยในกลมองคประกอบใดนนพจารณาจากคา factor loading ซงแสดงความสมพนธระหวางขอค าถามกบองคประกอบโดย ขอค าถามทจะจดใหอยในองคประกอบใดๆนน จะตองมคา factor loading ในองคประกอบนนสงกวาในองคประกอบอนๆ โดยคา factor loading ทเหมาะสมควรอยระหวาง 0.3-0.4 (Hair 1995 อางถงใน 38) ส าหรบการวจยครงนก าหนด factor loading มคาตงแต 0.35 ขนไป ดงนนขอค าถามทมคา factor loading ต ากวา 0.35 หรอมากกวา 0.35 แตมคาใกลเคยงกนมากกวา 1 องคประกอบ (cross loading) จะถกพจารณาตดออก

จากการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ พบวาจ านวนองคประกอบทเหมาะสมสามารถจ าแนกไดเปน 4 องคประกอบ ดงแสดงในตารางท 4

34

มต ขอค าถาม F1 F2 F3 F4

OS OS1:อาหารตดตามซอกฟน .042 .246 .034 .586 OS2:ปากเหมน .159 .094 .154 .562 OS3:ปวดฟนหรอเจบปาก .106 .623 .144 .098 OS4:อาหารตดเพดานปาก -.039 .259 -.016 .474 OS5:เจบแผลในปาก -.006 .608 .061 .099 OS6:เลอดออกตามเหงอก หรอไรฟน .156 .437 -.085 .263 OS7:กดฟน หรอ เคนฟน .102 .289 -.169 .346 OS8:ขอตอขากรรไกรมเสยงดง เชน เวลาอาหบปากหรอขยบขากรรไกร .045 .203 .060 .303 FL FL1:ดมน าหรอกนอาหารรอนๆหรอเยนๆล าบาก .090 .391 -.011 .078 FL2:เคยวอาหารแขงๆล าบาก .098 .600 .051 .078 FL3:อาปากกวางๆ ไดล าบาก .078 .478 .337 -.031 FL4:หายใจทางปากเนองจากมปญหาในชองปาก .002 .228 .327 .391 FL5:การออกเสยงเปลยนไปเนองจากมปญหาในชองปาก .082 .193 .241 .281 FL6:กนอาหารไดชาๆเนองจากมปญหาชองปาก .121 .669 .233 .089 FL7:กนอาหารทชอบไดล าบากเนองจากมปญหาชองปาก .113 .491 .185 .138 FL8:นอนไมหลบเนองจากมปญหาในชองปาก .045 .406 .326 .249 FL9:ใชหลอดดดน าไดล าบากเนองจากมปญหาในชองปาก .051 .329 .401 .125 FL10:ขากรรไกรคาง -.121 -.062 .558 .099 EWB EWB1:หงดหงด ฉนเฉยวงายเนองจากมปญหาในชองปาก .145 .552 .264 .168 EWB2:ไมสบายใจเนองจากมปญหาในชองปาก .400* .472* .057 .116 EWB3:วตกกงวลวาคนอน ๆ จะคดอยางไรเกยวกบปญหาในชองปากของตน .474* -.019 .185 .486* EWB4:กงวลวาสขภาพจะแยลงเนองจากมปญหาในชองปาก .431 .314 .050 .215 EWB5:ตนตระหนกหรอหวาดกลวเนองจากปญหาในชองปาก .593 .298 .184 -.077 EWB6:รสกอายหรอไมมนใจเนองจากมปญหาในชองปาก .632 .194 .039 .367 EWB7:กงวลวาจะไมสวยหรอไมหลอเทาคนอน ๆ .681 .026 -.089 -.018 EWB8:กงวลวาชองปากของตนเองจะไมเหมอนคนอน .760 .190 -.023 .089 EWB9:อจฉาคนอนๆ ในบานเรองสขภาพชองปาก .594 .226 .096 .059 EWB10:กงวลวาจะมเพอนนอยลงเนองจากมปญหาในชองปาก .709 .019 .151 .016 SBW SBW1:ขาดเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก .159 .239 .378 .132 SBW2:ถกเพอนแกลงหรอแซว เรองชองปาก .506 .026 .128 .239 SBW3:ไมกลายมเวลาอยกบเพอนๆ .482 .011 .326 .238 SBW4:ถกเพอนถามถงอาการในชองปากทเปนอย .313 .005 .110 .431 SBW5:ไมตองการพดหรออานออกเสยงในชนเรยน .152 -.203 .354 .513 SBW6:ไมมสมาธเวลาเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก .210 .339 .440 .139 SBW7:ไมตองการหรอไมสามารถเขารวมกจกรรมตางๆของโรงเรยน .290 .069 .609 -.111 SBW8:ไมตองการพดคยกบเพอน ๆเนองจากมปญหาชองปาก .473* .177 .511* .067 SBW9:ไมสามารถท าการบานไดเนองจากมปญหาชองปาก .045 .084 .634 .070

SBW10:ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมรวมกบครอบครว เนองจากมปญหาชองปาก .102 .225 .413 .118

ตารางท 4 ผลการวเคราะห Exploratory factor analysis โดยการสกดตวแปรแบบ Principal Component Analysis และหมนแบบ Varimax rotation.

35

องคประกอบท 1 ประกอบดวยขอค าถามจากองคประกอบความสขสบายทางอารมณ 7 ขอ ไดแก กงวลวาสขภาพจะแยลงเนองจากมปญหาในชองปาก, ตนตระหนกหรอหวาดกลวเนองจากปญหาในชองปาก, รสกอายหรอไมมนใจเนองจากมปญหาในชองปาก, กงวลวาจะไมสวยหรอไมหลอเทาคนอน ๆกงวลวาชองปากของตนเองจะไมเหมอนคนอน, อจฉาคนอนๆ ในบานเรองสขภาพชองปาก, กงวลวาจะมเพอนนอยลงเนองจากมปญหาในชองปาก, ขอค าถามจากองคประกอบความสขสบายทางสงคม 2 ขอ ไดแก ถกเพอนแกลงหรอแซว เรองชองปาก และ ไมกลายมเวลาอยกบเพอนๆ รวมทงสน 9 ขอ ตงชอองคประกอบใหมเปน ดานจตใจและสงคม

องคประกอบท 2 ประกอบดวยขอค าถามทมาจากองคประกอบ อาการทเกยวกบปาก 3 ขอ ไดแก ปวดฟนหรอเจบปาก, เจบแผลในปาก และ เลอดออกตามเหงอก หรอไรฟน จากองคประกอบขอจ ากดในการใชงาน 5 ขอ ไดแก ดมน าหรอกนอาหารรอนๆหรอเยนๆล าบาก, เคยวอาหารแขงๆล าบาก,อาปากกวางๆ ไดล าบาก, กนอาหารไดชาๆเนองจากมปญหาชองปาก, กนอาหารทชอบไดล าบากเนองจากมปญหาชองปาก, นอนไมหลบเนองจากมปญหาในชองปาก และ จากองคประกอบความสขบายทางอารมณ จ านวน 1 ขอ ไดแก หงดหงด ฉนเฉยวงายเนองจากมปญหาในชองปาก รวมทงสน 10 ขอ ตงชอองคประกอบใหมเปน ดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย

องคประกอบท 3 ประกอบดวยขอค าถามจากองคประกอบขอจ ากดในการใชงาน 2 ขอ ไดแก ใชหลอดดดน าไดล าบากเนองจากมปญหาในชองปาก, ขากรรไกรคาง จากองคประกอบความสขสบายทางสงคม 5 ขอ ไดแก ขาดเรยน, ไมมสมาธเวลาเรยน, ไมตองการหรอไมสามารถเขารวมกจกรรมตางๆของโรงเรยน เชน เลนกฬา เลนละคร เขาชมรม, ไมสามารถท าการบานไดและ ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมรวมกบครอบครวเนองจากมปญหาชองปาก รวมทงสน 7 ขอ ส าหรบในองคประกอบนเมอพจาณาความสอดคลองกนของเนอหาขอค าถามในองคประกอบแลว มขอค าถามทไมสอดคลองกบขออนๆ คอ การใชหลอดดดน าไดล าบากเนองจากมปญหาในชองปาก และอาการขากรรไกรคาง นอกจากนยงพบวา ขอค าถามทง 2 ขอน มความชกต า โดยพบกลมตวอยางมปญหาดงกลาวเพยง รอยละ 7.1 และ 5.6 ตามล าดบ จงพจารณาตดขอค าถามทง 2 ขอนออก จงเหลอขอค าถาม 5 ขอ ตงชอองคประกอบใหมเปน ดานการเรยน

องคประกอบท 4 ประกอบดวยขอค าถามจากองคประกอบ อาการทเกยวกบปาก 3 ขอ ไดแก อาหารตดตามซอกฟน, ปากเหมน, อาหารตดเพดานปาก, ขอค าถามจากองคประกอบขอจ ากดในการใชงาน 1 ขอคอ หายใจทางปากเนองจากมปญหาในชองปาก ขอค าถามจากองคประกอบความสขสบายทางสงคม จ านวน 2 ขอ ไดแก ถกเพอนถามถงอาการในชองปากท

36

เปนอยและ ไมตองการพดหรออานออกเสยงในชนเรยน รวมทงสน 6 ขอ ตงชอองคประกอบใหมเปน ดานการสนทนาและสอสารกบผอน

จากการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (Exploratory Factor Analysis: EFA) จงท าใหเหลอขอค าถาม CPQ-TH11-14 จ านวน 30 ขอ ใน 4 องคประกอบ ดงแสดงในแผนภาพ

37

แผนภาพท 2 การจดองคประกอบใหมหลงจากวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ

การสนทนาสอสารกบผอน 6 ขอ

อาหารตดตามซอกฟน ปากเหมน ถกเพอนถามถงอาการทเปนอย อาหารตดเพดานปาก หายใจทางปาก ไมตองการพด/อานออกเสยงในชนเรยน

การเรยน 5 ขอ

ไมเขารวมกจกรรมโรงเรยน ไมสามารถท าการบาน ขาดเรยน ไมมสมาธเวลาเรยน ไมสามารถท ากจกรรมครอบครว

ความเจบปวด/ความไมสะดวกสบาย 10 ขอ

ปวดฟนหรอเจบปาก

เจบแผลในปาก เลอดออกตามไรฟน เคยวอาหารแขงล าบาก ดม/กนอาหารรอนเยนล าบาก กนอาหารไดชา กนอาหารทชอบล าบาก อาปากกวางล าบาก นอนไมหลบ หงดหงด ฉนเฉยวงาย

โรคฟนผ & สภาวะเหงอกอกเสบ

จตใจและสงคม 9 ขอ

กงวลวาสขภาพจะแยลง ตนตระหนก/หวาดกลว รสกอาย/ไมมนใจ กงวลวาจะไมสวย/หลอกงวลวาจะไมเหมอนคนอน อจฉาคนอนในบาน กงวลวาจะมเพอนนอยลง ถกเพอนแกลง/แซว ไมกลายมเวลาอยกบเพอน

38

โดยแบบประเมนทไดหลงจากวเคราะหเชงส ารวจแลว เมอน าไปทดสอบความเทยงภายในพบวามคาสมประสทธแอลฟาของคะแนนรวมเทากบ 0.87 ส าหรบองคประกอบดานตางๆ มคาสมประสทธอยระหวาง 0.57-0.82 โดยองคประกอบดานจตใจและสงคมมคาสมประสทธสงสด (0.82) สวนองคประกอบดานการสนทนาสอสารกบผอนมคาต าสด (0.66) นอกจากนการทดสอบหาความสมพนธระหวางคะแนนรวมจาก CPQ-TH11-14, การประเมนผลกระทบของชองปากตอความสขสบายโดยรวม พบวามความสมพนธกน (r = 0.381 และ 0.326 ตามล าดบ p-value <0.01) โดยนกเรยนทประเมนวาตนมความสขภาพชองปากทดจะมคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากทดดวย แสดงใหเหนวาแบบประเมนทไดสามารถประเมนคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของกลมตวอยางไดเปนอยางด

ตารางท 5 เปรยบเทยบคา Cronbach’s Alpha ของ CPQ-TH11-14 กอนและหลงวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (EFA)

กอน EFA จ านวนขอ Cronbach’s Alpha n=445

CPQ-TH11-14 38 0.891 OS 8 0.656 FL 10 0.711 EWB 10 0.830 SWB 10 0.738

หลง EFA จ านวนขอ Cronbach’s Alpha n=445

CPQ-TH11-14 30 0.869 จตใจและสงคม 9 0.819 ความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย 10 0.778 การเรยน 5 0.640 การสนทนาสอสารกบผอน 6 0.574

39

2.5 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

ด าเนนการวเคราะหขอมลทางสถตตามล าดบขนตอนดงน 2.5.1 การค านวณหาขอมลทวไปของนกเรยนจากแบบประเมนตอนท 1 ใช

วธการหาความถ สรปและรายงานผลออกมาเปนคารอยละ 2.5.2 การค านวณหาความชก ความรนแรง และการกระจายของโรคฟนผซง

ไดแก คาดชน DMFS, D34MFS, DMFT, dmfs, dmft จ าแนกตาม เพศ ศาสนา และอาชพของผปกครอง จากการทดสอบการแจกแจงของขอมลคาดชนฟนผ พบวา ขอมลไมมการแจกแจงแบบปกตทกดชน จงเลอกเลอกใชสถตทดสอบทไมใชพารามเตอร โดยใช Mann-Whitney U test ส าหรบเปรยบเทยบกบเพศและศาสนา และใช Kruskal-wallis test ส าหรบเปรยบเทยบกบอาชพของผปกครอง สวนความชก ความรนแรงและการกระจายของสภาวะเหงอกอกเสบแสดงโดยคาเฉลยสวนของชองปากตอคน (sextant/คน) ทมสภาวะเหงอกอกเสบตามระดบความรนแรง และจ านวนนกเรยนทมสภาวะเหงอกอกเสบ โดยคดจากระดบของโรคสงสดในแตละคน จ าแนกตาม เพศ ศาสนา และอาชพของผปกครองใชคา chi square ดวยวธของเปยรสน (Pearson Chi-Square ) เพอวเคราะหคาความสมพนธของตวแปร การวเคราะหในขอนเปนไปตามวตถประสงคการวจยขอท 1

2.5.3 การค านวณคะแนนผลกระทบรวม (Total Impact Score: CPQ-TH11-

14score) จากแบบประเมนตอนท 2 ใชวธหาคาเฉลยของคะแนนผลกระทบรวมทงหมด (CPQ-TH11-

14score) และคะแนนรวมแยกตามรายองคประกอบ, รอยละของนกเรยนทตอบ 3 หรอ 4 อยางนอย 1 ขอ, จ านวนขอเฉลยตอคนทตอบคะแนน 3 หรอ 4 นอกจากน ในขอค าถามแตละขอไดค านวณ รอยละของนกเรยนทมปญหา และรอยละของนกเรยนทมปญหาในระดบรนแรง อกดวย

2.5.4 การวเคราะหผลกระทบของโรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบตอคณภาพชวต ดวยการค านวณหาความสมพนธระหวาง คาดชนฟนผ (DMFS, D34MFS, DMFT,dmfs, dmft)และดชนสภาวะเหงอกอกเสบ (CPI score) กบ CPQ-TH11-14scoreและคะแนนรวมแยกตามรายองคประกอบ โดยการหา สมประสทธสหสมพนธ ดวยสถต Spearman rank-order correlation (Spearman's rho) นอกจากนยงหาความสมพนธโดยแยกลกษณะการผ ฟนหลง และ หนากบ CPQ-TH11-14score และคะแนนรวมแยกตามรายองคประกอบ โดยใชสถต Spearman's rho ดวย การวเคราะหในขอนเปนไปตามวตถประสงคการวจยขอท 2

40

2.6 จรรยาบรรณของผวจยการตรวจสอบจรยธรรมการวจย

การวจยนไดน าเสนอเพอการพจารณาของคณะกรรมการจรยธรรมเพอการวจยในมนษย คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร และผานความเหนชอบเรยบรอยแลว ตามใบรบรองการตรวจสอบจรยธรรมในภาคผนวก จ กอนเกบขอมลการวจย

41

บทท 3

ผลการวจย

1.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

มกลมตวอยางทรวมการวจยครงนทงสน 445 คนจากจานวนนกเรยน 481 คน คด

เปนรอยละ 92.52 ของจานวนประชากรเปาหมาย อายอยในชวง 11-14 ป โดยมอายเฉลย 12.11 ป

นกเรยนจานวน 36 คนทหายไปเนองจาก ขาดเรยนในวนทไปตรวจมจานวน 31 คน (รอยละ 6.44),

ไมใหความรวมมอ 1 คน (รอยละ 0.21), ไมสามารถตรวจในชองปากไดเนองจากเจบปากจานวน 1

คน (รอยละ 0.21), นกเรยนทใหขอมลไมครบถวนจานวน 3 คน (รอยละ 0.62), ตารางท 6 จาแนก

ตามขอมลทวไปของกลมตวอยาง เพศชายรอยละ 51.50 เพศหญงรอยละ 48.50 สวนใหญนบถอ

ศาสนาพทธคดเปนรอยละ 71.70 และศาสนาอสลามรอยละ 28.10 ผปกครองประกอบอาชพ

เกษตรกร/ทาสวนและประมงมากทสด คอ รอยละ 67.20 รองลงมาไดแก รบจางทวไป รอยละ 20.4

และประกอบธรกจสวนตว/ขาราชการ รอยละ 12.40

ตารางท 6 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง n=445

ตวแปร n %

เพศ

ชาย

หญง

229

216

51.46

48.54

ศาสนา พทธ

ศาสนา อสลาม

319

125

71.69

28.09

อาชพผปกครอง

ธรกจสวนตว/ขาราชการ

รบจางทวไป

เกษตรกร/ทาสวน /ประมง

55

91

299

12.36

20.45

67.19

42

1.2 ความชกของโรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบ

1.2.1 ความชก ความรนแรง และการกระจายของโรคฟนผ

ขอมลจากการตรวจชองปากพบวา นกเรยนมฟนนานมรอยละ 18.70 โดยเฉลย

0.41 ซ/คน ในขณะนนคาเฉลยฟนนานมผ ถอน อด (dmft) เทากบ 0.30 ซ/คน ในสวนความชกของ

การเกดโรคฟนแทผพบวา นกเรยนรอยละ 98.70 มประสบการณการเปนโรคฟนผ คาเฉลยฟนผ

ถอน อด (DMFS) เทากบ 12.44 ดาน/คน หรอ 9.12 ซ/คน (DMFT) โดยสวนใหญแลวเปนฟนผทยง

ไมไดรบการอด เฉลย 12.00 ดาน/คน (ตารางท 7)

เมอพจารณาระดบความรนแรงของรอยโรคผพบวาสวนใหญผในระดบเรมตน

และชนเคลอบฟน (D12S) 10.48 ดาน/คน มผในระดบชนเนอฟนและทะลโพรงประสาทฟน (D34S)

1.53 ดาน/คน มกลมตวอยางทตองถอนฟนแทเนองจากฟนผ 1 ซ จานวน 26 คน (รอยละ 5.84),

ถอน 2 ซ 2 คน (รอยละ 0.45) และถอน 3 ซ 1 คน (รอยละ 0.22) โดยสวนใหญฟนทถอนเปนฟน

กรามลางแทซแรก (38, #46) คดเปนรอยละ 87.88 ของจานวนฟนทถกถอนเนองจากฟนผ รองลงมา

เปนฟนกรามนอยลาง (#45) คดเปนรอยละ 9.09

การกระจายของโรคฟนผโดยจาแนกตามตาแหนงฟนทผพบวา ฟนหลงผ 8.82

ดาน/คน เปนฟนผระดบชนเนอฟนและทะลโพรงประสาทฟน (posteriorD34S) 1.35 ดาน/คน สวน

ฟนหนาผพบ 3.19 ดาน/คน โดยมผในระดบชนเนอฟนและทะลโพรงประสาทฟน (anteriorD34S)

0.19 ดาน/คน เมอวเคราะหการกระจายของโรคฟนผตามเพศ ศาสนา และอาชพของผปกครอง

พบวาเพศหญงฟนผมากกวาเพศชายเลกนอย และนกเรยนไทยพทธฟนผมากกวานกเรยนไทยมสลม

เลกนอยเชนกน แตไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ในขณะทกลมตวอยางทม

ผปกครองอาชพประกอบธรกจสวนตวและขาราชการ ม คา DMFS และ D34MFS สงทสด รองลงมา

ไดแกกลมเกษตรกร/ทาสวน/ประมงและรบจาง ตามลาดบ (P<0.05, ตารางท 7)

43

ตารางท 7 ความชก ความรนแรง และการกระจายของโรคฟนผจาแนกตาม

เพศ ศาสนา และอาชพของ ผปกครอง

*D34 คอ ฟนผระดบเนอฟนและฟนผทะลโพรงประสาทฟน

1.2.2 ความชก ความรนแรง และการกระจายของสภาวะเหงอกอกเสบ

ตารางท 8 และ 9 แสดงความชกและความรนแรงของการเกดสภาวะเหงอกอกเสบ

พบวา มนกเรยนทมสภาวะเหงอกปกต (Score 0) เพยงรอยละ 0.45 ในขณะทนกเรยนสวนใหญ รอย

ละ 85.39 มสภาวะเหงอกอกเสบทมหนนาลาย (Score 2) และอกรอยละ14.15 เหงอกมเลอดออก

หลงจากการหยงเครองมอ (Score 1) โดยภาพรวมในชองปากของนกเรยนแตละคน ในจานวน 6

สวน (sextant) พบวาสวนใหญ เปน Score 1 เฉลยแลว 2.47 sextant /คน รองลงมาคอ score 2 เฉลย

2.41 สวน /คน และ score 0 เฉลย 1.10 สวน /คน สวนใน ตารางท 10 แสดงใหเหนวา เดกไทย

ขอมลทวไป DMFS

(mean±SD)

DMFT

(mean±SD)

D34MFS*

(mean±SD)

Total 12.44±9.95 9.12±5.23 1.97±4.15

เพศ

ชาย

หญง

p-value

12.18±9.54

12.72±10.38

0.53

8.95±5.34

9.30±5.12

0.44

1.94±4.19

2.00±4.10

0.59

ศาสนา

พทธ

อสลาม

p-value

12.59±9.66

12.10±10.72

0.24

9.13±5.23

8.75±5.89

0.16

2.00±4.08

1.90±4.34

0.51

อาชพผปกครอง

ธรกจสวนตว/ขาราชการ

รบจางทวไป

เกษตรกร/ทาสวน /ประมง

p-value

15.38±11.71

11.19±8.46

12.28±9.95

0.04

10.40±5.38

8.67±5.31

9.02±5.17

0.12

2.9±4.24

1.74±4.00

1.9±4.17

0.04

44

มสลมมสภาวะเหงอกอกเสบทรนแรงกวาเดกไทยพทธอยางมนยสาคญ (p=0.03) แตพบวาไมม

ความแตกตางกนในเรองเพศและอาชพของผปกครองของกลมตวอยาง

ตารางท 8 ความชก ของสภาวะเหงอกอกเสบ

ตารางท 9 สภาวะเหงอกอกเสบ จานวนสวน (sextant) เฉลยตอคน

สภาวะเหงอกอกเสบ จานวนรวม (สวน) คาเฉลย (สวน /คน)

เหงอกปกต 488 1.10

เหงอกมเลอดออกหลงการหยงเครองมอ 1,105 2.47

มหนนาลาย 1,073 2.41

ตารางท 10 การกระจายของสภาวะเหงอกอกเสบจาแนกตามขอมลทวไป

สภาวะเหงอกอกเสบ n %

เหงอกปกต 2 0.45

เหงอกมเลอดออกหลงการหยงเครองมอ 63 14.15

มหนนาลาย 380 85.39

ขอมลทวไป

CPI** n (%) p-value*

0+1 2

เพศชาย

เพศหญง

31(13.54)

34(15.74)

198(86.46)

182(84.26)

0.51

ศาสนา พทธ

ศาสนา อสลาม

54(16.93)

11(8.80)

265 (83.07)

114 (91.20)

0.03

อาชพ

ธรกจสวนตว/ขาราชการ

รบจางทวไป

เกษตร/ประมง

3(5.45)

12(13.19)

50(16.72)

52(94.55)

79(86.81)

249(83.28)

0.09

*Pearson Chi-Square ** CPI 1 คอ มเลอดออกหลงการหยงเครองมอตรวจ, CPI 2 คอ มหนนาลาย

45

3.3 คะแนนผลกระทบรวม (Total Impact Score: CPQ-TH11-14score)

รอยละ 96.85 ของนกเรยนทไดรบผลกระทบจากโรคในชองปากตอคณภาพชวต

อยางนอย 1 ขอในระยะเวลา 3 เดอนทผานมา จานวนนกเรยนทไมไดรบผลกระทบใดๆ เลย ม 14

คน คดเปนรอยละ 3.15 เมอพจารณาตามองคประกอบ พบวามนกเรยนรอยละ 60.22 ทไดรบ

ผลกระทบจากองคประกอบดานจตใจและสงคม, รอยละ 85.39 ไดรบผลกระทบจากองคประกอบ

ดวยความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย, รอยละ 31.91 ไดรบผลกระทบจากองคประกอบดาน

การเรยน และรอยละ 92.36 ไดรบผลกระทบในองคประกอบดานการสนทนาสอสารกบผอน

จากตารางท 11 เมอนาคะแนนผลกระทบในทกองคประกอบของคณภาพชวตมา

รวมกนจงไดคาคะแนนเฉลย 10.33±8.47 โดยพสยอยระหวาง 0-59 จากคะแนนทเปนไปไดทงหมด

120 คะแนน เมอกาหนดใหผทมปญหา อาทตยละ 3-4 ครง และ เกอบทกวนหรอทกวน โดยการนบ

เฉพาะนกเรยนทตอบ 3 หรอ 4 อยางนอย 1 ขอ โดยกาหนดใหกลมนนๆ จดเปนกลมทไดรบ

ผลกระทบในระดบรนแรง จะพบวามนกเรยนรอยละ 25.60 ไดรบผลกระทบในระดบรนแรง โดย

เฉลย 1.96 ขอตอคน

ตารางท 11 คะแนนเฉลย, รอยละของนกเรยนมปญหาระดบรนแรง*

และ จานวนขอเฉลยทม ปญหารนแรง**

* นกเรยนมปญหาระดบรนแรง หมายถง นกเรยนทตอบวา เคยมอาการ ความรสก ปญหา อาทตยละ 3-4 ครง หรอ เกอบทกวน หรอ

ทกวน โดยนบผทตอบ 3 หรอ 4 อยางนอย 1 ขอ

** จานวนขอเฉลยใหคะแนน 3 หรอ 4

องคประกอบ

(ชวงคะแนนทเปนไปได)

Min Median Mean±SD Max ผทมปญหา

รนแรง* (%)

จานวนขอเฉลยทม

ปญหารนแรง**

Overall 30 ขอ (0-120) 0 8 10.33±8.47 59 25.60 1.96

ดานจตใจและสงคม 9 ขอ (0-36) 0 1 2.25.±3.05 18 7.20 1.94

ความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย

10 ขอ (0-40)

0 3 4.02±3.84 28 10.80 1.54

การเรยน 5 ขอ (0-20) 0 0 0.65±1.28 10 1.10 1.00

การสนทนาและสอสารกบผอน 6 ขอ (0-24) 0 2 2.85±2.22 15 14.60 1.25

46

3.4 คะแนนผลกระทบรวม (Total Impact Score: CPQ-TH11-14score)

จาแนกตามองคประกอบ

เมอเปรยบเทยบคะแนนผลกระทบรวมเฉลยของแตละองคประกอบดงแสดงใน

ตารางท11แลวพบวาองคประกอบ ทมคะแนนผลกระทบรวมเฉลยสงทสดคอองคประกอบดาน

ความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย 4.02±3.84 รองลงมาคอการสนทนาและสอสารกบผอน

2.85±2.22 สวนดานจตใจและสงคม เทากบ 2.25.±3.05และตาสดคอองคประกอบดานการเรยน ม

คะแนนผลกระทบเฉลยเพยง 0.65±1.28

พจารณาในแตละขอคาถาม (ตารางท 12) พบวาปญหาทพบบอยทสด 3 ปญหาแรก

คอ อาหารตดตามซอกฟน ปากเหมน และปวดฟนหรอเจบปาก ตามลาดบ โดยสดสวนของผทตอบ

วามปญหาระดบรนแรงมากทสด คอ อาหารตดตามซอกฟน พบรอยละ 13 ของนกเรยนทมปญหา

ในขอน รองลงมาคอ ปญหาเลอดออกตามเหงอกหรอไรฟน และรสกอายหรอไมมนใจเนองจากม

ปญหาในชองปาก (รอยละ 3.8 และ 3.4 ตามลาดบ) และขอทไมพบนกเรยนมปญหานนในระดบ

รนแรงเลย ไดแก ขาดเรยน และ ไมสามารถทาการบานไดเนองจากมปญหาชองปาก

เมอพจารณาในรายละเอยดแตละองคประกอบพบวา

องคประกอบดานจตใจและสงคม มทงหมด 9 ขอ คะแนนรวมเฉลยเทากบ 2.25

±3.05คะแนนผลกระทบรวมมคาพสยระหวาง 0-18 จากคะแนนทเปนไปไดทงหมด 36 คะแนน ม

นกเรยนรอยละ 7.20 ทไดรบผลกระทบรนแรงจากองคประกอบน คดเปนจานวนขอเฉลย 1.94 ขอ

ตอคน โดยขอทนกเรยนมปญหาสงทสดคอ 2รสกอายหรอไมมนใจเนองจากมปญหาในชองปาก 2ซงพบนกเรยน รอยละ 38.9 ตอบวามปญหานในจานวนนมนกเรยนรอยละ 3.4 ท

ไดรบผลกระทบในระดบรนแรง ขอคาถามทพบวามปญหารองมา ไดแก 2กงวลวาชองปากของตนเองจะไมเหมอนคนอน, กงวลวาสขภาพจะแยลงเนองจากมปญหาในชองปากและ 2กงวลวาจะไมสวยหรอไมหลอเทาคนอนๆ (รอยละ 31.5, 28.5 และ

23.9 ตามลาดบ) ขอทนกเรยนมปญหาตาทสดในองคประกอบนคอ กงวลวาจะมเพอนนอยลง 2

เนองจากมปญหาในชองปาก2มนกเรยนมปญหานเพยงรอยละ 11.5

องคประกอบดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย มทงหมด 10 ขอ

คะแนนรวมเฉลยเทากบ 4.02 ± 3.84 คะแนนผลกระทบรวมมคาพสยระหวาง 0-28 จากคะแนนท

เปนไปไดทงหมด 40 คะแนน มนกเรยนรอยละ 10.80 ไดรบผลกระทบรนแรงจากองคประกอบน

คดเปนจานวนขอเฉลย 1.54 ขอตอคน ขอทนกเรยนมปญหาสงทสดในองคประกอบนคอ ปวดฟน

หรอเจบปาก ซงพบนกเรยนประมาณครงหนงมปญหาน รองมา ไดแก เลอดออกตามเหงอกหรอ

47

ไรฟน, เจบแผลในปาก และขอทนกเรยนมปญหาตาทสดคอรอยละ 10.30 ทมปญหาน คอ อา

ปากกวาง ไดลาบาก

องคประกอบดาน 2การเรยน 2 มทงหมด 5 ขอ คะแนนรวมเฉลยเทากบ 0.65

±1.28 คะแนนผลกระทบรวมมคาพสยระหวาง 0-10 จากคะแนนทเปนไปไดทงหมด 20 คะแนน ม

นกเรยนเพยงรอยละ 1.10 ทไดรบผลกระทบรนแรงจากองคประกอบน จานวนขอเฉลย 1.00 ขอตอ

คน ขอทนกเรยนมปญหาสงทสดในองคประกอบนคอ รอยละ 17.90 ไมมสมาธเวลาเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก 2 รองลงมาพบ รอยละ 11.9 ตองขาดเรยน 2เนองจากมปญหาในชองปาก 2 และนอกจากนยงพบวามนกเรยนประมาณ1 ใน 3 ทมปญหา ในชองปาก

จนไมสามารถรวมกจกรรมกบทงโรงเรยนและกบครอบครวได (รอยละ 9.00 และ 9.20 ตามลาดบ)

ขอทนกเรยนมปญหาตาทสดในองคประกอบน คอ 2ไมสามารถทาการบานไดเนองจากมปญหาชองปาก2 โดยมนกเรยนมปญหานเพยงรอยละ 6.00

องคประกอบ 2การสนทนาสอสารกบผอน 2 มทงหมด 6 ขอ คะแนนรวม

เฉลยเทากบ 2.85 ±2.22 คะแนนผลกระทบรวมมคาพสยระหวาง 0-15 จากคะแนนทเปนไปได

ทงหมด 24 คะแนน นกเรยนรอยละ 14.60 ทไดรบผลกระทบรนแรงจากองคประกอบน จานวนขอ

เฉลย 1.25 ขอตอคน ขอทนกเรยนมปญหาสงทสดในองคประกอบนคอรอยละ 85.60 ของนกเรยน

อาหารตดตามซอกฟน และมนกเรยนเกนกวาครงหนงของนกเรยนทงหมดมปญหาปากเหมน โดย

ขอทนกเรยนมปญหาตาทสดในองคประกอบนคอ2ไมตองการพดหรออานออกเสยงในชนเรยน 2มนกเรยนมปญหาขอนเพยงรอยละ 6.00

48

2อาการ ความรสกหรอปญหา นกเรยนทมปญหา*(%) นกเรยนทมปญหาระดรนแรง**(%)

จตใจและสงคม

2รสกอายหรอไมมนใจเนองจากมปญหาในชองปาก

38.9 3.4

2กงวลวาชองปากของตนเองจะไมเหมอนคนอน

31.5 1.8

2กงวลวาสขภาพจะแยลงเนองจากมปญหาในชองปาก

28.5 1.1

กงวลวาจะไมสวยหรอไมหลอเทาคนอน ๆ 23.9 1.4

2ตนตระหนกหรอหวาดกลว 2เนองจากปญหาในชอง

ปาก

23.8 1.1

ถกเพอนแกลงหรอแซว 2เรองชองปาก 22.7 1.8

ไมกลายมเวลาอยกบเพอนๆ 17.6 1.5

อจฉาคนอนๆ ในบานเรองสขภาพชองปาก 13.4 1.3

กงวลวาจะมเพอนนอยลง 2เนองจากมปญหาในชองปาก

11.5 0.9

ความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย

ปวดฟนหรอเจบปาก 53.4 2.4

เลอดออกตามเหงอก หรอไรฟน 51.9 3.8

เจบแผลในปาก 48.1 2.9

2หงดหงด ฉนเฉยวงายเนองจากมปญหาในชองปาก

29.8 0.6

กนอาหารไดชาๆเนองจากมปญหาชองปาก 25.4 0.9

2นอนไมหลบ2เนองจากมปญหาในชองปาก 25.1 1.3

ดมนาหรอกนอาหารรอนๆหรอเยนๆลาบาก 24.3 2.5

เคยวอาหารแขงๆลาบาก 24.0 1.3

กนอาหารทชอบไดลาบากเนองจากมปญหาชองปาก 21.6 0.4

อาปากกวางๆ ไดลาบาก 10.3 0.2

2การเรยน

2ไมมสมาธเวลาเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก

17.9 0.6

ขาดเรยน2เนองจากมปญหาในชองปาก 11.9 0.0

ไมตองการหรอไมสามารถเขารวมกจกรรมตางๆของโรงเรยน 9.0 0.2

ไมตองการหรอไมสามารถทากจกรรมรวมกบครอบครว 9.2 0.2

2ไมสามารถทาการบานไดเนองจากมปญหาชองปาก

6.0 0.0

2การสนทนาสอสารกบผอน

2อาหารตดตามซอกฟน 85.6 13.0

ปากเหมน 56.6 2.9

ถกเพอนถามถงอาการในชองปากทเปนอย 22.2 0.9

2อาหารตดเพดานปาก 19.7 0.4

ตารางท 12 รอยละของนกเรยนทมปญหาโดยรวมและมปญหา

ระดบรนแรง จาแนกรายขอ

49

*รอยละของนกเรยนทมปญหาในขอนนทกระดบคาตอบ ** รอยละของนกเรยนทมปญหาในขอนน เฉพาะระดบคะแนน 3หรอ4

3.5 ความสมพนธระหวางโรคฟนผกบคะแนนผลกระทบรวม (CPQ-TH11-14score)

ประสบการณฟนผของนกเรยนทง 3 ตวแปรไดแก DMFS ,DM34FS, DMFT ม

ความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถต กบ CPQ-TH11-14score (เฉพาะคา DMFT และ องคประกอบ

ดานการเรยนเทานนทไมพบความสมพนธกน) ดงแสดงในตารางท 13 โดยเมอมประสบการณฟนผ

เพมขนพบวา คะแนน CPQ-TH11-14score เพมขนเชนกนหรออาจกลาวไดวา ยงนกเรยนมฟนผมาก

กยงมคณภาพชวตทแยลง ระดบความสมพนธระหวาง DM34FS กบคะแนนผลกระทบรวมทงหมด

และคะแนนผลกระทบแยกตามองคประกอบ จะมคามากทสด โดย r อยในชวง 0.14-0.24 รองลงมา

เปนความสมพนธของคา DMFS มคา r อยในชวง 0.12-0.18 สวนความสมพนธของคา DMFT นนม

คาตาสด ทงระหวางคะแนนผลกระทบรวมทงหมดและคะแนนผลกระทบแยกตามองคประกอบ

โดยมคา r อยในชวง 0.09-0.16

เนองจาก สดสวนคา DMFS สวนใหญ เปนคา D ตารางท 14 แยกพจารณาเฉพาะ

ระดบฟนผ (D) พบวา ฟนผระยะเรมตนและชนเคลอบฟน (D12) มความสมพนธอยางมนยสาคญ

เฉพาะกบองคประกอบดานการสนทนาสอสารกบผอน สวนฟนทผทะลเนอฟนหรอทะลโพรง

ประสาท (D34) พบวามความสมพนธอยางมนยสาคญกบทกองคประกอบโดยมความสมพนธกบ

องคประกอบดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบายมากทสด (r=0.21)

การผบ ร เวณฟนหลง (ตารางท 14) แปรผนตามกบ CPQ-TH11-14score ทก

องคประกอบอยางมนยสาคญโดยมความสมพนธกบองคประกอบดานการสนทนาสอสารกบผอน

มากทสด (r=0.20) และเมอแยกพจารณาความสมพนธเฉพาะฟนหลงทผทะลเนอฟนหรอทะลโพรง

ประสาท พบวามความสมพนธกบผลกระทบในองคประกอบดานความเจบปวดและความไม

สะดวกสบายมากทสด (r=0.22) เชนกน

สวนการมฟนผในฟนหนาจะมผลกระทบเฉพาะกบการสนทนาสอสารกบผอน

และตอดานจตใจและสงคม เทานน (r=0.11 และ 0.10 ตามลาดบ)

หายใจทางปากเนองจากมปญหาในชองปาก 10.2 0.4

2ไมตองการพดหรออานออกเสยงในชนเรยน 6.0 0.4

50

ตารางท 13 ผลกระทบของโรคฟนผตอ CPQ-TH11-14scoreและคะแนนรวมแยก

ตามรายองคประกอบ

หาความสมพนธโดย Spearman's rho, **มความสมพนธอยางมนยสาคญทระดบ .01, * มความสมพนธอยางมนยสาคญทระดบ .05

CPQ-TH11-14 Child perceptions questionnaire Thai version.

ตารางท 14 ความสมพนธระหวาง ระดบฟนผและ ลกษณะการผ กบ

CPQ-TH11-14score และคะแนนรวมแยกตามรายองคประกอบ

Correlation Coefficient(r) CPQ-TH11-14 mental pain learn communication

ฟนผรวม(D1234) 0.19** 0.14** 0.15** 0.12* 0.18**

ฟนผระดบ D12 0.12** 0.09 0.08 0.08 0.14**

ฟนผระดบ D34 0.19** 0.15** 0.21** 0.12* 0.14**

ฟนหนาผ (D1234) 0.12* 0.10* 0.09 0.08 0.11*

ฟนหลงผ (D1234) 0.20** 0.15** 0.16** 0.12** 0.20**

ฟนหลงผ (D34) 0.19** 0.16** 0.22** 0.09* 0.14**

หาความสมพนธโดย Spearman's rho **มความสมพนธอยางมนยสาคญทระดบ .01 * มความสมพนธอยางมนยสาคญทระดบ .05

3.6 ความสมพนธระหวางสภาวะเหงอกอกเสบกบคะแนนผลกระทบรวม (CPQ-TH11-14score)

จากตารางท 15ในการศกษาครงนไมพบวาสภาวะเหงอกอกเสบมความสมพนธ

CPQ-TH11-14score แตอยางใดทงคะแนนโดยรวมและคะแนนในแตละองคประกอบ

(r ชวง 0.03-0.09, p > 0.05)

Correlation Coefficient(r) CPQ-TH11-14 mental pain learn communication

DMFS .18** .14**

.16** .12*

.18**

D34MFS .21** .17**

.24** .14**

.15**

DMFT .14** .10*

.10* .09 .16**

51

ตารางท 15 ผลกระทบของสภาวะเหงอกอกเสบตอ CPQ-TH11-14score และ

คะแนนแตละองคประกอบ

หาความสมพนธโดย Spearman's rho **มความสมพนธอยางมนยสาคญทระดบ .01 * มความสมพนธอยางมนยสาคญทระดบ .05

Correlation Coefficient(r) CPQ-TH11-14 mental pain learn communication

CPI score .06 .09 .05 .04 .03

p-value .20 .07 .31 .43 .53

52

บทท 4

บทวจารณ 4.1 การสรางเครองมอวดคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก

ผลจากการศกษานท าใหเกด แบบประเมน CPQ11-14 ฉบบภาษาไทยเปน “CPQ-TH11-14” ซงเปนแบบวดคณภาพชวตทมขอค าถามจ านวน 38 ขอ ใกลเคยงแบบประเมนตนฉบบภาษาองกฤษ CPQ11-14 ทเสนอโดย Jokovic A 23 ซงมค าถามจ านวน 37 ขอ ในจ านวนนม 32 ขอทเหมอนกน สวนขอค าถามทไมเหมอนกนเปนค าถามทเกยวกบการเลนเครองดนตรแบบเปาไดล าบาก ความขดเคองใจ ทะเลาะกบคนในบานเนองจากมปญหาในชอง

ปาก เพอนๆ ไมเลนดวยและไมอยากเลนหรอท างานกบเพอนๆ ความแตกตางของเนอหาในค าถามทเกดขนน ผวจ ยคดวา นาจะเกดจากความแตกตางทางวฒนธรรมของคนไทยกบชาวตะวนตก การมวถชวตไมเหมอนกน เชน เดกไทยอาจไมไดเลนเครองเปามากนก นอกจากนปญหาในชองปากอาจไมไดสงผลใหตองทะเลาะกบคนอน หรอเพอนไมเลนดวย ฟนผทเปนอยไมไดท าใหเพอนลอเลยน อกทงบางขอค าถามเมอแปลเปนภาษาไทยแลวมความหมายทคลายคลงกนท าใหเดกเกดความสบสน เชน “กนอาหารทอยากกนไดล าบาก” กบ “กนอาหารบางอยางไมได” และ “ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมรวมกบครอบครว” กบ “ไมตองการหรอไมสามารถไปขางนอกกบครอบครว” จงไดพจารณารวมเปนขอเดยวกน เปน “กนอาหารทชอบไมได” และ “ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมกบครอบครวได เชน กนขาว,ไปเทยว,ละหมาด,ไปวด” ตามล าดบ โดยการปรบเปลยนและการตดออกของขอค าถามในการศกษาน ไมไดสงผลใหความเทยงภายใน (internal consistency) ของ CPQ-TH11-14 แตกตางไปจาก CPQ11-14 ตนฉบบแตอยางใด และนอกจากนยงพบวา องคประกอบของ CPQ11-14 ไทยและตนฉบบมความเทยงทสอดคลองไปในทางเดยวกน คอ ดานความสขสบายทางอารมณมความเทยงภายในสงสด ในขณะทดานอาการทเกยวกบชองปากมคาความเทยงภายในต าสด เมอเปรยบเทยบกบการดดแปลง CPQ11-14 เปนภาษาอนๆไดแก ภาษาเยอรมน 39โปรตเกส40 อาราบค41 กพบวา การดดแปลงแตละภาษาไดจ านวนขอค าถามทใกลเคยงกนคอ อยในชวง 35-38 ขอ และมผลการทดสอบความเทยงภายในทใกลเคยงกน เปนการยนยนวา แบบประเมนทพฒนาขนจากการศกษานมความสอดคลองของขอค าถามภายในทดไมแตกตางจากตนฉบบและเปนแบบประเมนทนาเชอถอ แตอยางไรกตามโดยภาพรวมในกระบวนการของการศกษาวจยในครงน เปนการดดแปลงแบบประเมนโดยยงไมมการ

53

ออกแบบเพอหาปจจยอนๆ หรอผลกระทบดานอนๆ เพมเตม ทงนควรมการศกษาหาปจจยใหม ๆ ทอาจมความจ าเพาะในเดกไทยซงอาจไมปรากฏในแบบประเมนทดดแปลงมาจากตางประเทศกเปนได

ส าหรบการหาความสมพนธระหวางคะแนนรวม CPQ-TH11-14 กบ ผลการประเมน “สขภาพชองปากโดยรวม” ของการศกษานไดผลไปในทศทางเดยวกนกบของการศกษาของตนฉบบภาษาองกฤษในประเทศแคนาดาและฉบบทแปลเปนภาษาอนๆ เชน ภาษาเยอรมน โปรตเกส และอาราบค 23, 39-41โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (r) อยในชวง 0.23-0.43 ในขณะท CPQ-TH11-14 มคา r= 0.38 เชนเดยวกนกบความสมพนธระหวางคะแนนรวม CPQ-TH11-14 กบ ผลการประเมน “ความสขสบายโดยรวม” ทสอดคลองกบการศกษากอนหนานในตางประเทศ 23, 38-40

โดยมคา r อยในชวง 0.27-0.38 จากคาสมประสทธสหสมพนธทไดจากหลาย ๆ การศกษา ทมคานน อยในระดบปานกลาง เปนตวบงชวาแบบประเมน CPQ11-14 มความสามารถในการอธบายคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของเดกไดเพยงบางสวนเทานน ซงอาจจะมปจจยอนๆ ทเกยวของกบการรบรผลกระทบตอคณภาพชวต ทไมไดรวมอยในแบบประเมน CPQ11-14 ซงควรจะไดมการศกษาเพมเตม หรอพฒนาเครองมอใดๆเพมขน เพอใหสามารถอธบายคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากไดมากขน

ผลจากการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ พบวามการจดกลมขอค าถามใหมเปน 4 องคประกอบ ทแตกตางจาก CPQ11-14 ตนฉบบ โดยขอค าถามทถกจดใหอยภายในองคประกอบเดยวกนมความสอดคลองกนมากขนจงท าใหสามารถใชอธบายผลกระทบของสขภาพชองปากตอคณภาพชวตไดชดเจนยงขน เชน ผลกระทบทางดานการเรยน, ดานการสนทนาสอสารกบผอน เปนตน นอกจากนจากการวเคราะหคาน าหนกองคประกอบ (factor loading) ท าใหลดจ านวนขอค าถามลงเหลอ 30 ขอ ซงเมอพจารณาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาคแลว พบวามคาลดลงเพยงเลกนอยแตยงคงอยในระดบทยอมรบได ดงนนเครองมอทไดจงความเทยงและความตรงในการวดผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของกลมตวอยางไดเปนอยางดและชดค าถามทไดมความเหมาะตอการวดคณภาพชวตของเดกท าใหไดขอมลทตรงกบเดกไทยมากยงขนเนองจาก มความกะทดรด เขาใจงาย ลดระยะเวลาการเกบขอมล และลดความสบสนของเดกไดอกดวย อยางไรกตามการศกษาทผานมาสวนใหญเปนการน าแบบประเมน CPQ11-14 ตนฉบบมาดดแปลงขามวฒนธรรมโดยการแปลเปนภาษาตางๆ ซงยงคงโครงสรางองคประกอบยอยตามตนฉบบ ยงไมมการศกษาทมการแกไของคประกอบยอย และขอค าถามภายในองคประกอบโดยใชการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ แบบประเมนทไดจากการศกษานจงมองคประกอบยอยทแตกตางจากตนฉบบ โดยหลกการวดยงคงเหมอนกน ประเดนหนงทอาจเปนขอจ ากดอนเกดจากการออกแบบการศกษาครงน คอการศกษาไมไดออกแบบมาเพอวตถประสงคในการสรางและทดสอบความตรง

54

ในการวดของแบบประเมน แมวาแบบประเมนจะไดท าการทดสอบความตรงภายในแลวกตาม แต ไมไดท าการทดสอบความตรงในการจ าแนกกลมของระดบการวดของแบบประเมน (validity of scale) กลาวคอไมไดทดสอบการใชแบบประเมนในกลมทรลกษณะอยแลว(known group technique) และไมไดมการทดสอบความไวของระดบการวด (sensitivity) และความจ าเพาะ (specificity) ของแบบประเมนแตละองคประกอบหลงจากการจดองคประกอบใหม จงอาจมผลตอความนาเชอถอของแบบประเมนได

4.2 กลมตวอยาง

จ านวนกลมตวอยางทใชในการศกษาครงนถกตดออกจ านวน 36 คน ท าใหเหลอจ านวนตวอยาง 445 คน แตอยางไรกตามกยงคงถอไดวามจ านวนกลมตวอยางทมากพอและไมมผลตอการศกษาแตอยางใด เนองจาก จากการค านวณจ านวนตวอยางกอนการเกบขอมลทเหมาะสมพบวาใชตวอยาง 348 คน กเพยงพอแลว แตทงนผวจยมความเหนวาจ านวนกลมตวอยางทสมเหมาะจากการค านวณมจ านวนไมแตกตางจากจ านวนประชากรทงหมดทมอยจรง เพอใหขอมลทจะไดจากการศกษานเปนขอมลของพนทอ าเภอสเกาทแทจรง อกทงยงท าใหแนใจดวยวาการศกษานไมมอคตจากการเลอกตวอยางประชากร (selection bias) จงตดสนใจวางแผนเกบขอมลเดกทกคนในทกโรงเรยน 4.3 การเกบขอมลทวไปของกลมตวอยาง

หลงจากวเคราะหพบวาขอมลทวไปดานรายไดและการศกษาของผปกครองไมสามารถจ าแนกกลมตวอยางไดซงอาจเปนผลมาจากการแบงชวงรายไดทกวางเกนไปจงไดพจารณาตดขอมลดงกลาวออกจากการวเคราะหขอมลในขนตอไป สวนขอมลเกยวกบอาชพของผปกครอง ไดจดกลมใหมตามอาชพทมแนวโนมวานาจะมเศรษฐานะระดบเดยวกน เพอใหงายตอการวเคราะห โดยกลมท 1 ไดแก อาชพ คาขาย ธรกจสวนตว ขาราชการ/รฐวสาหกจ กลมท 2 ไดแก อาชพเกษตรกร ท าสวนและประมง กลมท 3 ไดแกกลมรบจางทวไป ผลการศกษาพบวารอยละของผนบถอศาสนาและการประกอบอาชพสอดคลองกบขอมลฐานประชากรของอ าเภอสเกาจาก เครอขายบรการสขภาพอ าเภอสเกา ป 2555

เมอด าเนนการเกบขอมลจรงพบวา ถงแมวาเดกอาย 12 ป จะสามารถประเมนกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตไดดวยตนเอง แตอยางไรกตาม ขอมลทวไปซงมความ

55

เกยวของกบขอมลของผปกครองและครอบครว เชน การศกษาของผปกครอง รายไดของผปกครอง เปนตน เดกบางคนไมทราบขอมลดงกลาว ดงนนเพอใหไดขอมลทเปนจรงและมความนาเชอถอมากทสด ควรจะสอบถามจากผปกครองโดยตรง โดยอาจจะตองแยกสวนของแบบประเมนแนบไปพรอมกบแบบขออนญาตผปกครองเพอใหนกเรยนน ากลบไปถามผปกครองมากอนเกบขอมลจรง

แตอยางไรกตามการเกบขอมลทวไปของกลมตวอยางส าหรบการศกษาในครงน เปนไปเพอการควบคมคณภาพขอมลตวแปรเทานน การหาความสมพนธระหวางปจจยทางสงคมและเศรษฐกจตอคณภาพชวตจงอยนอกเหนอวตถประสงคของการวจยในครงน ซงหากตองการวเคราะหความสมพนธดงกลาวจ าเปนตองใหความส าคญกบการออกแบบเครองมอเพอเกบขอมลในประเดนนใหมความเทยงตรงมากยงขน 4.4 ความชกของโรคฟนผและสภาวะเหงอกอกเสบ

โรคฟนผ การศกษานไดตรวจโรคฟนผโดยบนทกทงฟนแทและฟนน านม จากขอมลพบวา

มกลมตวอยางทมฟนน านมเหลออยในปากเพยงไมกคนเทานน ในการวเคราะหขอมลจงไมน าขอมลของฟนน านมมาวเคราะห

สวนการวเคราะหโรคฟนผในฟนแทนน ผลการศกษาครงนพบวารอยละของเดกทมฟนแทผสงถง 98.70 ซงสงกวาผลการส ารวจสภาวะชองปากแหงชาตครงท 62 และผลการส ารวจในป 2553 ของระดบจงหวดตรง3 ทมคา 56.87 และ 48.90 ตามล าดบ เชนเดยวกบคา DMFT ทไดเทากบ 9.12±5.23 ในขณะทผลการส ารวจแหงชาตเทากบ 1.55 และผลส ารวจของจงหวดตรงเทากบ 2.70 จากขอมลทไดจะเหนวาการเกดโรคฟนผทไดจากการศกษาในครงนสงกวาอยางเหนไดชด แตทงนผวจยมความเหนวานาจะเกดจากเกณฑการวนจฉยทแตกตางกน กลาวคอ เกณฑการวนจฉยฟนผของการศกษานนบตงแตการเกดฟนผระยะเรมตน (initial caries, D1) ไปจนถงระดบผทะลโพรงประสาทฟน(D4) แตส าหรบในการส ารวจทงในระดบชาตและในระดบจงหวด การวนจฉยวาเปนฟนผ เมอมการตรวจพบวาเปนโพรง (cavity) อยางเดนชดแลว ซงหากเทยบกบการตรวจวนจฉยของการศกษาในครงนจะเทยบเทากบฟนผระดบ D3 และ D4 จงท าใหคาจ านวนฟนผทไดมคานอยกวาผลทไดจากการศกษานมาก โดยเมอเทยบเฉพาะคาเฉลยฟนทผ (D) ของผลส ารวจแหงชาตครงท 6 ซงมคาเทากบ 0.84 ซ/คน กบผลการศกษาครงนทนบเฉพาะฟนผในระดบ D3 และD4 พบวาเทากบ 0.68 ซ/คน จะเหนวาคาทไดใกลเคยงกน แตหากเปรยบเทยบกบจ านวนฟนผทงหมด (D1-D4) ทไดจากการศกษานซงมคาเทากบ 9.00 ซ/คน จะเหนไดวามความแตกตางกนอยางเหนไดชด ดงนน

56

แสดงวาระดบฟนผสวนใหญของเดกในอ าเภอสเกา มฟนผในระดบเรมตนจนถงระดบชนเคลอบฟน (D1-D2) ประมาณ 8.32 ซ/คน นอกจากนเมอเปรยบเทยบระหวางจ านวนฟนทถอน (M) จะพบวามคาใกลเคยงกบระดบประเทศคอ 0.07 เทากน และเมอพจารณาฟนทไดรบการอด (F) พบวา เดกในอ าเภอสเกามฟนทไดรบการอดเพยง 0.04 ซ/คน ซงนอยกวาในระดบประเทศซงมคาเฉลยอยท 0.64 ซ/คน จากขอมลสถานการณโรคฟนผของเดกในอ าเภอสเกาทไดจากการศกษาน แสดงใหเหนวา นอกจากควรใหความส าคญกบการเพมการใหบรการดานทนตสาธารณสขใหทวถงแกเดกทไมไดการรกษาแลว สงทควรใหความส าคญเปนอยางยงคอ การหาแนวทางสงเสรมปองกนทมประสทธภาพ เนองจากสถานการณฟนผสวนใหญยงอยในระดบเรมตน (D1, D2) การไดรบการปองกนอยางทนทวงท จะสามารถยบย งการผไมใหด าเนนตอไปเปนระดบทรนแรงกวาได ซงจะชวยลดภาระทเกดจากโรคฟนผไดในอนาคต

สภาวะเหงอกอกเสบ จากขอมลทไดพบวานกเรยนสวนใหญมสภาวะเหงอกอกเสบแบบมหนน าลาย

โดยมนกเรยนทเหงอกปกตเพยง 2 คนเทานน เมอเทยบกบเดกอาย 12 ปในระดบประเทศ 2 พบวาเดกในอ าเภอสเกามสภาวะเหงอกอกเสบทรนแรงกวา โดยในระดบประเทศ มเดกอาย 12 ปทมผทเหงอกปกตรอยละ 18.00 และมเหงอกอกเสบ 58.94 ม ในขณะทเดกสเกามเหงอกอกเสบ รอยละ 99.54 และเมอเปรยบเทยบคาเฉลยสวนของชองปาก (sextant) ตอคน จะพบวา สวนของชองปากสวนใหญของเดก 12 ปในอ าเภอสเกาคอมสภาวะเหงอกทมเลอดออก และมคาเฉลยสวนของชองปากทมสภาวะเหงอกปกตเพยง 1.1 สวนตอคน ขณะทในระดบประเทศ สวนของชองปาก สวนใหญคอ มเหงอกปกตเทากบ 2.8 สวนตอคน ผวจยคดวาความแตกตางทพบนสวนหนงนาจะมาจากมาตรฐานการตรวจทไมเหมอนกน ถงแมจะมเกณฑการตรวจทคลายคลงกนกตาม 4.5 คะแนนผลกระทบรวม (Total Impact Score: CPQ-TH11-14score)

การศกษานมเดกอาย 12 ปมากถงรอยละ 96.85 ทปญหาสขภาพชองปากสงผลกระทบตอคณภาพชวตของเดกนกเรยน เมอเปรยบเทยบกบการใชดชน Child-OIDP ทศกษาในเดกอาย 12 ปในประเทศไทยเหมอนกนโดย สดาดวงและคณะ8 พบเดกไทยอาย 12 ป รอยละ 85.20 ไดรบผลการทบคณภาพชวตจากปญหาสขภาพชองปากของตนเอง แมวาทงสองการศกษานใชวธประเมนคณภาพชวตทแตกตางกน กลบพบวาผลการศกษาพบผลกระทบของปญหาคอนขางต าเหมอนกน กลาวคอเมอเปรยบเทยบสดสวนคะแนนผลกระทบรวมเฉลยทไดจากการศกษาน คอ 10.33 จากคะแนนทเปนไปได 120 คะแนน สวนการศกษาทใช Child-OIDP มคะแนนรวมเฉลยคอ

57

7.83 จากคะแนนเตมทเปนไปได 72 คะแนน ซงไดแสดงใหเหนวาเดกนกเรยนไทยทวไปและเดกในอ าเภอสเกา สวนใหญมการรบรผลกระทบจากโรคในชองปากตอคณภาพชวตในระดบต าหรอ ไมรนแรง

เมอเปรยบเทยบคะแนนรวมจากการประเมนดวยแบบประเมน CPQ-TH11-14 และ CPQ11-14 ฉบบภาษาองกฤษ โปรตเกส และ อาราบค ซงศกษาในประเทศแคนาดา บราซล และซาอดอาราเบย 23, 40, 41 พบวาเดกไทยมการรบรถงผลกระทบทตนไดรบจากสขภาพชองปากต ากวาประเทศอนๆอยางเหนไดชด คอ มคะแนนเฉลยเทากบ 10.33 ในขณะทเดกแคนาดา บราซล และซาอดอาราเบย มคะแนนเฉลย 26.30, 24.22, และ 16.2 ตามล าดบ ทงนอาจเนองจากการเลอกกลมตวอยางในแตละการศกษาทไมเหมอนกน เนองจากการศกษาในตางประเทศทง 3 การศกษาทกลาวถงนไดเลอกกลมตวอยางจากเดกทรอรบการรกษาทคลนกทนตกรรมส าหรบเดก, จดฟน หรอ ศลกรรมชองปากและใบหนา ซงเปนผปวยเดกทมปญหาในชองปากในระดบทตองการการรกษา ดวยอาการทางชองปากทเดกประสบอยท าใหเดกเหลานรบรผลกระทบไดดกวาเดกทอยตามโรงเรยนและไมไดมาขอรบบรการอยางในการศกษาน แตอยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบกบอกการศกษาหนง42 ซงใช CPQ11-14 และศกษาในเดกอาย 11-12 เชนกน และเลอกกลมตวอยางจาก โรงเรยนของรฐในชมชนทมเศรษฐานะต าถงปานกลาง ในประเทศบราซล กพบวาคะแนนเฉลย CPQ11-14 score มคา 20.90 ซงสงกวาเดกสเกามากเชนกน ทงนการศกษาดงกลาวพบระดบเศรษฐานะของครอบครวมผลตอการรายงานระดบคณภาพชวตของเดกดวย สภาพเศรษฐกจและสงคมทแตกตางกนยอมสงผลตอความชกและความรนแรงของโรคในชองปากแตกตางกน ท าใหการรบรผลกระทบดานคณภาพชวตตางไปดวยซงนาจะตองมการศกษาเพมเตมส าหรบบรบทของประเทศไทยตอไปในอนาคต

เมอพจารณาตามรายขอค าถาม จะพบวา 5 ขอค าถามทเดกมปญหามากทสดคอ อาหารตดตามซอกฟน, ปากเหมน, ปวดฟนหรอเจบปาก, เลอดออกตามเหงอกหรอไรฟน และเจบแผลในปาก ตามล าดบ ซงเปนปญหาทสามารถพบไดโดยทวไปในเดก สอดคลองกบผลการศกษาในเดกไทยทไดจากการส ารวจระดบชาต ของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 8 ทพบวาปญหาทพบสวนใหญของเดกคอ ปญหาปวดฟน เสยวฟน, แผลรอนใน, เหงอกบวมอกเสบมเลอดออก แตสงทไดจากการศกษาครงนท าใหทราบวา ผลกระทบทแทจรงซงเปนผลกระทบทแฝงอย ทไดจากการรบรของเดก คอ ผลกระทบดานการสนทนาสอสารกบผอน (รอยละ 92.36) ซงขอค าถามส าคญขององคประกอบนคอ ปญหาอาหารตดตามซอกฟน และปญหาปากเหมน นอกจากนยงพบวา องคประกอบดานการสนทนาสอสารกบผอนนเปนองคประกอบทมรอยละของเดกทมปญหาในระดบรนแรงมากทสดอกดวย

58

จากขอมลดงกลาวขางตนท าใหสรปไดวา เมอมปญหาในชองปาก ดานทจะสงผลกระทบตอเดกและเกดการรบรเปนดานแรก คอ ดานการสนทนาและสอสารกบผอน ตามมาดวยดาน ความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย ดานจตใจและสงคม และดานการเรยนเปนดานสดทายทจะสงผลกระทบตอคณภาพชวตของเดก 4.6 ความสมพนธระหวางโรคฟนผกบคะแนนผลกระทบรวม (CPQ-TH11-14score)

โรคฟนผมความสมพนธกบคะแนนผลกระทบรวมและคะแนนรวมในแตละ

องคประกอบ โดยเฉพาะดชน DMFS ทมความสมพนธทชดเจนมากกวาดชน DMFT ทงนอาจ

เนองจากดชน DMFS สามารถบอกความรนแรงของโรคฟนผทชดเจนไดมากกวาดชน DMFT แต

อยางไรกตาม การศกษาในตางประเทศ ทไดน าเอา CPQ11-14 ไปดดแปลงใชนนมกนยมใชดชน

DMFT ดงเชนการศกษาในประเทศซาอดอาราเบย 41 ความสมพนธระหวาง DMFT กบคะแนน

ผลกระทบรวม พบ r=0.17 ซงใกลเคยงกบการศกษาในครงน สวนการศกษาในเยอรมน39 ไมพบ

ความสมพนธระหวาง DMFT กบทงคะแนนผลกระทบรวมและคะแนนรวมในแตละองคประกอบ

ซงผวจยไดใหเหตผลไววาการวดคณภาพชวต ขนกบอทธพลจากการรบรของแตละบคคลและ

มาตรฐานของปจจยทอางองเปรยบเทยบเปนหลก ดงนนการทพบความสมพนธในระดบต าหรอไม

พบความสมพนธเลยระหวาง คณภาพชวตกบคา DMFT จงไมใชสงผดปกตแตอยางใด

ส าหรบการศกษาในครงนพบวาคะแนนผลกระทบคณภาพชวตสมพนธกบทงคา

DMFT และ DMFS ยกเวน องคประกอบดานการเรยน จากทกลาวมาขางตนวาการสนทนาสอสาร

กบผอนเปนดานพบวาความชกของเดกทไดรบผลกระทบสงสดของการศกษาน และเมอน ามาหา

ความสมพนธกบโรคฟนผ (D1-4) เนองจากสดสวนประสบการณฟนผสวนใหญนนเปน คา D

มากกวา คา M และคา F กพบวา ประเดนการสนทนาสอสารกบผอนกมคาความสมพนธมากทสด

ดวยเชนกน รองมาไดแก ดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย ดานจตใจและสงคม และ

ดานทมความสมพนธกบฟนผนอยทสดคอดานการเรยน ทงนสอดคลองกบ ผลการตรวจทางคลนก

ทพบวาฟนผสวนใหญของกลมตวอยางอยในระยะเรมตน (D1) และฟนผชนเคลอบฟน (D2) ซงเปน

ฟนผในระดบทยงไมกอใหเกดความเจบปวด แตอาจกอใหเกดจงมปญหาแค มอาหารตดฟน ม

กลนปาก ซงมผลตอการสนทนาสอสารกบผอน อกทงยงสอดคลองกบลกษณะทางพฒนาการ

59

ทางดานอารมณและสงคมของเดกในชวงอาย 6-12 ป ซงจะเปนวยทเพอนมอทธพลมาก เดกจะให

ความส าคญตอสมพนธภาพระหวางบคคล เปนวยทตดเพอน สนใจการยอมรบจากกลมเพอน43 แต

หากพจารณาลงไปในรายละเอยดทฟนผระดบ เนอฟนและฟนผทะลโพรงประสาทฟน D34 กลบพบ

ความสมพนธ ทนาสนใจ คอ ผลกระทบดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบายเพมขนเมอคา

D34 มากขน แสดงวาเดกรบรถงความเจบปวดและความไมสะดวกสบายเนองจากโรคฟนผลกลามถง

ระดบเนอฟนหรอทะลโพรงประสาท กลาวอกนยหนงคอเดกรบรถงปญหาหรอผลการทบตอ

คณภาพชวตตนเองกตอเมอมอาการเทานน ถาไมมอาการกไมเปนไร จงไมนาแปลกใจทเดกมกจะ

มารบการรกษาเมอมอาการปวดแลว นอกจากนเมอระดบโรคฟนผลกลามมากขน ผลกระทบดาน

ตอมาคอดานการเรยน กลาวคอคะแนนผลกระทบตอการเรยนสงขนเมอฟนผในระยะ D3 และ D4

สงเกตไดจากคา p-value เปลยนจาก p<0.05 มาเปน p<0.01 แสดงใหเหนวา เมอมอาการฟนผรนแรง

ขน นอกจากผลกระทบดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบายซงเปนผลกระทบทสามารถ

คาดคะเนไดแลว ยงสงผลกระทบตอดานการเรยนอกดวย และถงแมผลกระทบดานการเรยนจะเปน

ดานสดทายทเดกจะเกดการรบร และเปนดานทมเดกมปญหานอยทสด แตผลกระทบดานการเรยนก

เปนสงส าคญจงควรมการหาแนวทางปองกนทเหมาะสมกอนทผลกระทบของโรคฟนผจะลกลาม

จนสงผลกระทบตอการเรยนของเดกในทสด

นอกจากนหากพจารณาความสมพนธในรายละเอยดระหวาง ลกษณะการผทงในฟนหลง กบคะแนนผลกระทบรวมและคะแนนรวมในแตละองคประกอบ จะพบวาเปนไปในทศทางเดยวกนกบความสมพนธระหวาง DMFS, D34MFSและ DMFT คอ เมอมฟนหลงผจะมผลกระทบตอเรองการสนทนาสอสารกบผอนมากทสด แตเมอฟนผในฟนหลงไดลกลามเปนระดบททะลเนอฟนหรอโพรงประสาท จะมผลกระทบตอความเจบปวดและความไมสะดวกสบายมากทสด และเมอวเคราะหความสมพนธระหวางฟนหนาผกบคณภาพชวตกพบวาเดกทมฟนหนาผมจะไดรบผลกระทบดาน การสนทนาสอสารกบผอนและดานจตใจและสงคมเทานน ซงสอดคลองกบความเปนจรงเนองจากฟนหนาท าหนาทหลกในดานการสนทนาสอสาร ความสวยงามของฟนหนามผลตอการเขาสงคมและการเขากลมกบเพอนๆของเดก

ผลทไดจากความสมพนธระหวางโรคฟนผในลกษณะตางๆกบคะแนนผลกระทบรวมและคะแนนรวมในแตละองคประกอบซงมความสอดคลองกนโดยตลอดนนอกจากสามารถยนยนถงผลกระทบของโรคฟนผทมตอคณภาพชวตของเดกอาย 12 ปแลว ยงสามารถยนยนไดวาเดกอาย 12 ป สามารถบอกความรบรถงผลกระทบของโรคในชองปากทมตอคณภาพชวตของ

60

ตนเองไดเปนอยางดอกดวย ผลทไดรบจากการศกษาท าใหทราบวาเดกมการรบรผลกระทบทเกดจากโรคฟนผโดยรบรในดานทเกยวกบการสนทนาสอสารกบผอนมากกวาการรบรดานอนๆ แตอยางไรกตามจากคะแนนรวมของผลกระทบทงหมดและผลกระทบในแตละดานซงมคานอยเมอเทยบกบคะแนนทเปนไปไดทงหมด แสดงใหเหนวาเดกมการรบรแตเพยงในระดบทต าซงอาจไมมากพอทจะท าใหเดกมาพบทนตบคลากรเพอรบการรกษา อกทง คาสมประสทธความสมพนธทไดถงแมวาสวนใหญจะมความสมพนธอยางมนยส าคญทางสถต แตกมความสมพนธกนในระดบต าทงนอาจมปจจยอนๆทเกยวของ เชน ปจจยทางสงคม เศรษฐกจ จงเปนหนาทของทนตบคลากรทจะตองวางแผนหาแนวทางสรางความตระหนกถงผลกระทบของโรคในชองปากของเดกใหเพมมากขนตอ

4.7 ความสมพนธระหวางสภาวะเหงอกอกเสบกบคะแนนผลกระทบรวม

เดกเกอบทงหมดในการศกษานมสภาวะเหงอกอกเสบ (รอยละ 99.54) แตกลบไมพบความสมพนธกบคะแนนผลกระทบรวม (CPQ-TH11-14score) เปนไปไดหรอไมวาเกดจากการเลอกใชดชนวดสภาวะเหงอกอกเสบทไมเหมาะสม ทงนเมอเปรยบเทยบกบการศกษาอนๆทงในประเทศไทยและตางประเทศ พบวา มการใชดชนวดสภาวะเหงอกอกเสบทแตกตางกนไปแตมผลการศกษาทคลายคลงกนคอ ไมพบความสมพนธระหวางสภาวะเหงอกอกเสบกบคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก โดยการศกษาในประเทศไทย8 พบวาเดก รอยละ 78 มสภาวะเหงอกอกเสบ แตกลบพบวาปญหาดงกลาวไมไดเปนปญหาหลกตอคณภาพชวตของเดก สวนการศกษาในตางประเทศ39ซงศกษาโดยหาความสมพนธระหวางกลมทมคราบจลนทรยและไมมคราบจลนทรยกบคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก กพบวาเดกสวนใหญมคราบจลนทรยแตไมมความสมพนธกบคะแนนผลกระทบรวม สวนอกการศกษาหนง44 พบวา ไมมความแตกตางระหวางคะแนนคณภาพชวตของกลมทเหงอกมเลอดออกกบกลมทเหงอกไมมเลอดออกเมอหย งเครองมอ ทงนผวจยของการศกษาดงกลาว8, 39 ไดอธบายไววา การจะสรปวาสภาวะชองปากใดเปนปญหานนขนอยกบมมมองของผพจารณา กลาวคอหากใหความส าคญกบตวชวดทางคลนกทเปนมมมองของทนตแพทยจะพบวา สภาวะเหงอกอกเสบเปนปญหาส าคญ แตหากเปนการรบรจากตวบคคล ซงคอในมมมองของผปวยเอง กลบพบวา ผปวยไมไดรบรถงปญหาเหงอกมเลอดออก จงไมพบวามผลตอคณภาพชวตของตน ส าหรบกรณสภาวะเหงอกอกเสบนนผวจยคดวาอาจเนองจากไมกอใหเกดผลตอคณภาพชวตของเดก ไดชดเจนเหมอนโรคฟนผ เดกจงไมมการรบรถงปญหาดงกลาว จงไมพบความสมพนธระหวางสภาวะเหงอกอกเสบกบคะแนนผลกระทบรวมดงทปรากฏในการศกษาครงน

61

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะ บทสรป

เดกนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกาสวนใหญ มความชกของโรคฟนผและเหงอกอกเสบสง แตสวนใหญเปนฟนผอยในระดบทไมรนแรง (D1-D2) ผลกระทบจากโรคในชองปากตอคณภาพชวตรวมอยในระดบต าโดยดานทนกเรยนรบรถงผลกระทบไดมากทสด คอดานการสนทนาและสอสารกบผอน รองลงมาเปนดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบาย, ดานจตใจและสงคม, และดานการเรยน ตามล าดบ ระดบผลกระทบตอคณภาพชวตจะแปรผนตรงกบความชกและความรนแรงของโรคฟนผ ทระดบฟนผนอย ๆ และผไมรนแรงผลกระทบจะมตอดานการสนทนาและสอสารกบผอนมากทสด แตเมอโรคฟนผมความรนแรงมากขนจะสงผลกระทบตอดานความเจบปวดและความไมสะดวกสบายมากทสดแทน และ จะสงผลตอดานจตใจและสงคม และการเรยน เพมมากขนอยางเหนไดชด

สวนสภาวะเหงอกอกเสบถงแมวาจะมความชกและความรนแรงทมากเชนเดยวกบโรคฟนผแตเนองจากปญหาทเกดจากสภาวะเหงอกอกเสบไมกอใหเกดปญหาทชดเจนเหมอนกบโรคฟนผเมอประเมนโดยใชการรบรของเดกเปนตวชวดจงไมพบวาสงผลกระทบตอคณภาพชวตเลย

62

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป การวจยในครงนผวจยมขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป ดงน

1. เนองจากยงไมเคยมการน า CPQ11-14 มาใชในประเทศไทย อกทงไมพบวามการศกษาใดทน า CPQ11-14 ไปดดแปลงใชเปนภาษาอนๆโดยการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจรวมดวย ผวจยจงมความเหนวาควรมการน า CPQ-TH11-14 ฉบบทไดหลงจากการวเคราะหเชงส ารวจไปทดสอบอยางตอเนองเพอพฒนาใหเหมาะสมกบเดกไทยในภาพรวมทงประเทศไดดยงขน

2. ถงแมวาเดกอาย 12 ป จะเปนวยทสามารถตอบแบบประเมนไดดวยตนเอง สามารถเขาใจประโยคและความรสกทเปนนามธรรมไดมากขน แตในสวนของขอมลทเกยวของกบผปกครอง เชน รายได การศกษาของผปกครอง ควรจะใหผปกครองเปนผตอบเนองจากเดกบางคนไมทราบขอมลเหลานจากผปกครองมากอน อาจท าใหขอมลทไดไมตรงตามความเปนจรง

3. ควรมการศกษาความสมพนธระหวางโรคในชองปาก เพมเตมโดยน าเอาประเดนอนๆทคาดวานาจะมความสมพนธกบคณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก เชน ดานสงคม เศรษฐกจ ศาสนา มารวมศกษาดวย ทงนเนองจาก ซงนาจะท าใหเกดความเขาใจเรองคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของเดกไทยไดดขน

4. ควรมการศกษาเพมเตมแบบเฉพาะเจาะจงในบางประเดนทนาสนใจหรอยงมผลการศกษาทไมชดเจนเพมเตม เชน ความสมพนธเกยวกบโรคชองปากตอผลสมฤทธทางการเรยน, การขาดเรยน เปนตน ทงนควรออกแบบเปนการศกษาระยะยาวเพอใหสามารถน าขอมลทไดมาใชในการสงเสรมทนตสขภาพของเดกวยเรยนเปนไปอยางมประสทธภาพมากยงขน

5. ควรน าการศกษาเชงคณภาพมาใชศกษาธรรมชาตของคณภาพชวตของเดกไทย ซงอาจท าใหทราบผลกระทบในมตอนๆ ทมความจ าเพาะเฉพาะในเดกไทย เพอเปนขอมลในการพฒนาแบบประเมนใหครอบคลมคณภาพชวตเดกไทยในทกมตตอไป

63

บรรณานกรม 1. เพญแข ลาภยง. การประกนสขภาพชองปากเดกประถมศกษา: การด าเนนงาน การคลง และ การประเมนผล. กองทนตสาธารณสข 2549. 2. กองทนตสาธารณสข. รายงานผลการส ารวจสภาวะชองปากระดบประเทศครงท 6 ประเทศ ไทย 2549-2550 กองทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 2551. 3. นมมานนรด นานชา. รายงานการส ารวจสภาวะชองปาก เดกอาย 12 ป จงหวดตรง 2010. 4. ขนษฐา รตนรงสมา, ปยะดา ประเสรฐสม. รายงานการส ารวจสภาวะทนตสขภาพระดบ จงหวด 2548-2551 2008. 5. แนวทางการด าเนนงานทนตสาธารณสข ประจ าป 2554: ส านกทนตสาธารณสข กรม อนามย กระทรวงสาธารณสข; 2554. 6. แนวทางการด าเนนงานทนตสาธารณสข ประจ าป 2553: กองทนตสาธารณสข กรมอนามย; 2009. 7. Locker D. Measuring oral health: A concept framework. Community Dental Health. 1988; 5: 3-18. 8. สดาดวง กฤษพงษ. คณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของประชากรไทย อาย 12 ปและ 15 ป:การศกษาจากกลมยอยจากการส ารวจสภาวะชองปากแหงชาตครงท 6 พ.ศ 2550. 9. Gherunpong S., Tsakos G., Sheiham A. The prevalence and severity of oral impacts on daily performances in Thai primary school children. Health and Quality of Life Outcomes. 2004; 2: 1-8. 10. ฝายทนตสาธารณสขชนบทภาคใต. การด าเนนงานทนตสาธารณสขภายในรปแบบ โครงการพฒนา 2010. 11. Petersen PE. Priorities for research for oral health in the 21st Century-The approach of the WHO Global Oral Health Programmed. Community Dental Health. 2005; 22: 71-4. 12. World Health Organization. WHO Information series on school health. Geneva: 2003. 13. Petersen PE. World Health Organization global policy for improvement of oral health World Health Assembly 2007. International Dental Journal 2008; 58: 115-21. 14. Locker D. Concepts of oral health,disease and quality of life. In: Slade GD., editor. Measuring oral health and quality of life. 1997. p. 11-24.

64

15. Inglebart MR., Bagramian RA. Oral Health-related Quality of life In: Inglebart MR., editor. 2002. 16. Athchison KA. Understanding the "Quality". In: Inglebart MR., Bgramian RA., editor. in Quality care and Quality of life. 2002. p. 13. 17. Slade GD. Assessment of oral Health-related Quality of life. In: Inglebart MR., Bgramian RA., editor. in Oral Health-related Quality of life. 2002. 18. Bowling A. A review of quality of life measurement of life. 1997. 19. Dolan TA., Corey CR., Freeman HE. Older Americans' access to oral health care. Journal of Dental Education. 1988; 52: 637-42. 20. Reisine ST. Dental health and public policy:the social impact of dental disease. American Journal of Public Health. 1985; 75. 21. Reisine ST. The economic,social and psychological impact of oral health conditions,diseases and treatment. In: Cohen LK., Bryant PS., editor. Social sciences

and dentistry. Chicago1984. p. 387-427. 22. Ingllehart MR., Filstrup SL., Wandera A. Oral health and quality of life in children. 2002: 79-88. 23. Jokovic A., Locker D., Stephens M., Kenny D,Tompson B, Guyatt G. Validity and Reliability of a Questionnaire for Measuring Child Oral-health-related Quality of Life Journal of Dental Research. 2002; 81(7): 459-63. 24. Gherunpong S., Tsakos G., Sheiham A. Developing and evaluation an oral health-related quality of life index for children; The Child-OIDP. Community Dental Health. 2004; 21: 161-9. 25. Broder HL., McGrath C., Cisneros GJ. Questionnaire development: face validity and item impact testing of the Child Oral Health Impact Profile. Commun ity Dent Oral Epidemiol. 2007; 35: 8-19. 26. Bee H. Lifespan development. In: Longman AW, editor. 2 ed. New York: 1998. 27. French D., Christie M. "Quality of life" assessment for pediatric asthma. In: Hutchinson A., editor. In: Health outcome measures in primary and outpatient care: Developing outcome measures for children. Amsterdam: Hardwood Academic; 1996. p. 45-63.

65

28. Hetherington EM., Parke RD., Locke VO. A contemporary viewpoint. Child psychology. 5 ed. New York: The McGraw-Hill Companies; 1999. 29. Rebok G., Riley A., Forrest C., Starfield B, Green B, Robertson J. Elementary school- aged children's reports of their health:A cognitive interviewing study. Quality of Life

Research. 2001; 10: 59-70. 30. Jokovic A., Locker D, Guyatt G. Short forms of the Child Perceptions Questionnaire for 11-14-year-old children (CPQ11-14): Development and initial evaluation. Health and

Quality of Life Outcomes. 2006; 4. 31. Jan L.,Wallander MS. Quality of Life Measurement in Children and Adolescents: Issues, Instruments,and Applications. Journal of clinical psychology. 2001; 57(4): 571-85. 32. Spilker B., Simpon RT., Tilson HH., Johnston KA., Molinek FR. Quality of life bibliography and indexes. Medical care. 1990; 28(12). 33. Berkanovic E. The effect of inadequate language translation on Hispanics' responses to health surveys. American Journal of Public Health. 1980; 70(12): 1273-6. 34. Guillemin F., Bombardier C., Beaton D. Cross-cultural adaptation of health-related quality of life meatures:literature review and proposed guidelines. Journal of Clinical

Epidemiology. 1993; 46: 1417-32. 35. Geels LM., Hoogstraten J., Prahl-Andersen B. Confirmative factor analysis of the dimensions of the Child Oral Health Impact Profile (Dutch version). European Journal

of Oral Sciences. 2008; 116: 148-52. 36. Ahn YS., Kim HY., Hong SM., et al. Validation of a Korean version of the Child Oral Health Impact Profile (COHIP) among 8- to 15-year-old school children. International Journal of Paediatric Dentistry. 2012; 22: 292-301. 37. World Health Oraganization. Oral Health Surveys Basic Methods; 4 ed. Geneva;1997. 38. ฉตรศร ปยะพมลสทธ. การวเคราะหองคประกอบ: การใช SPSS เพอการวเคราะห 2548; หนา 165-178. 39. Bekes K., John MT., Zyriax R.The German version of the child perceptions quetionnaire (CPQ-G11-14):translation process, reliability and validity in the general population. Clinical Oral Investigations. 2012; 16: 165-71.

66

40. Goursand D., Paiva SM., Zarzar PM., et al. Cross-cultural adaptation of the Child Perceptions Questionnaire11-14 (CPQ11-14) for the Brazilian Portuguese language. Health

and Quality of Life Outcomes. 2008; 6(2). 41. Brown A., Al-Khayal Z. Validity and reliability of the Arabic translation of the child oral-health-related quality of life questionnaire (CPQ11-14) in Saudi Arabia. International Journal of Paediatric Dentistry. 2006; 16: 405-411. 42. Piovesan C., Antunes JLF., Geudes RS., et al. Impact of socioeconomic and clinical factors on child oral health-related quality of life (COHRQoL). Quality of Life Research. 2010; 19: 1359-66. 43. ศรกล อศรานรกษ. พฒนาการดานอารมณและสงคม. Journal of Public Health and Development 2006; 4(2): 89-100. 44. Paula JS., Leite CGI., Almeida AB., et al.The influence of oral health conditions,socioeconomic status and home environment factors on schoolchildren’s self- perception of quality of life. Health and Quality of Life Outcomes. 2012; 10(6).

บรรณานกรม 1. เพญแข ลาภยง. การประกนสขภาพชองปากเดกประถมศกษา: การด าเนนงาน การคลง และ การประเมนผล. กองทนตสาธารณสข 2549. 2. กองทนตสาธารณสข. รายงานผลการส ารวจสภาวะชองปากระดบประเทศครงท 6 ประเทศ ไทย 2549-2550 กองทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 2551. 3. นมมานนรด นานชา. รายงานการส ารวจสภาวะชองปาก เดกอาย 12 ป จงหวดตรง 2010. 4. ขนษฐา รตนรงสมา, ปยะดา ประเสรฐสม. รายงานการส ารวจสภาวะทนตสขภาพระดบ จงหวด 2548-2551 2008.

67

5. แนวทางการด าเนนงานทนตสาธารณสข ประจ าป 2554: ส านกทนตสาธารณสข กรม อนามย กระทรวงสาธารณสข; 2554. 6. แนวทางการด าเนนงานทนตสาธารณสข ประจ าป 2553: กองทนตสาธารณสข กรมอนามย; 2009. 7. Locker D. Measuring oral health: A concept framework. Community Dental Health. 1988; 5: 3-18. 8. สดาดวง กฤษพงษ. คณภาพชวตในมตสขภาพชองปากของประชากรไทย อาย 12 ปและ 15 ป:การศกษาจากกลมยอยจากการส ารวจสภาวะชองปากแหงชาตครงท 6 พ.ศ 2550. 9. Gherunpong S., Tsakos G., Sheiham A. The prevalence and severity of oral impacts on daily performances in Thai primary school children. Health and Quality of Life

Outcomes. 2004; 2: 1-8. 10. ฝายทนตสาธารณสขชนบทภาคใต. การด าเนนงานทนตสาธารณสขภายในรปแบบ โครงการพฒนา 2010. 11. Petersen PE. Priorities for research for oral health in the 21st Century-The approach of the WHO Global Oral Health Programmed. Community Dental Health. 2005; 22: 71-4. 12. World Health Organization. WHO Information series on school health. Geneva: 2003. 13. Petersen PE. World Health Organization global policy for improvement of oral health World Health Assembly 2007. International Dental Journal 2008; 58: 115-21. 14. Locker D. Concepts of oral health,disease and quality of life. In: Slade GD., editor. Measuring oral health and quality of life. 1997. p. 11-24. 15. Inglebart MR., Bagramian RA. Oral Health-related Quality of life In: Inglebart MR., editor. 2002. 16. Athchison KA. Understanding the "Quality". In: Inglebart MR., Bgramian RA., editor. in Quality care and Quality of life. 2002. p. 13. 17. Slade GD. Assessment of oral Health-related Quality of life. In: Inglebart MR., Bgramian RA., editor. in Oral Health-related Quality of life. 2002. 18. Bowling A. A review of quality of life measurement of life. 1997. 19. Dolan TA., Corey CR., Freeman HE. Older Americans' access to oral health care. Journal of Dental Education. 1988; 52: 637-42.

68

20. Reisine ST. Dental health and public policy:the social impact of dental disease. American Journal of Public Health. 1985; 75. 21. Reisine ST. The economic,social and psychological impact of oral health conditions,diseases and treatment. In: Cohen LK., Bryant PS., editor. Social sciences and dentistry. Chicago1984. p. 387-427. 22. Ingllehart MR., Filstrup SL., Wandera A. Oral health and quality of life in children. 2002: 79-88. 23. Jokovic A., Locker D., Stephens M., Kenny D,Tompson B, Guyatt G. Validity and Reliability of a Questionnaire for Measuring Child Oral-health-related Quality of Life Journal of Dental Research. 2002; 81(7): 459-63. 24. Gherunpong S., Tsakos G., Sheiham A. Developing and evaluation an oral health-related quality of life index for children; The Child-OIDP. Community Dental Health. 2004; 21: 161-9. 25. Broder HL., McGrath C., Cisneros GJ. Questionnaire development: face validity and item impact testing of the Child Oral Health Impact Profile. Commun ity Dent Oral

Epidemiol. 2007; 35: 8-19. 26. Bee H. Lifespan development. In: Longman AW, editor. 2 ed. New York: 1998. 27. French D., Christie M. "Quality of life" assessment for pediatric asthma. In: Hutchinson A., editor. In: Health outcome measures in primary and outpatient care: Developing outcome measures for children. Amsterdam: Hardwood Academic; 1996. p. 45-63. 28. Hetherington EM., Parke RD., Locke VO. A contemporary viewpoint. Child psychology. 5 ed. New York: The McGraw-Hill Companies; 1999. 29. Rebok G., Riley A., Forrest C., Starfield B, Green B, Robertson J. Elementary school- aged children's reports of their health:A cognitive interviewing study. Quality of Life

Research. 2001; 10: 59-70. 30. Jokovic A., Locker D, Guyatt G. Short forms of the Child Perceptions Questionnaire for 11-14-year-old children (CPQ11-14): Development and initial evaluation. Health and

Quality of Life Outcomes. 2006; 4. 31. Jan L.,Wallander MS. Quality of Life Measurement in Children and Adolescents: Issues, Instruments,and Applications. Journal of clinical psychology. 2001; 57(4): 571-85.

69

32. Spilker B., Simpon RT., Tilson HH., Johnston KA., Molinek FR. Quality of life bibliography and indexes. Medical care. 1990; 28(12). 33. Berkanovic E. The effect of inadequate language translation on Hispanics' responses to health surveys. American Journal of Public Health. 1980; 70(12): 1273-6. 34. Guillemin F., Bombardier C., Beaton D. Cross-cultural adaptation of health-related quality of life meatures:literature review and proposed guidelines. Journal of Clinical

Epidemiology. 1993; 46: 1417-32. 35. Geels LM., Hoogstraten J., Prahl-Andersen B. Confirmative factor analysis of the dimensions of the Child Oral Health Impact Profile (Dutch version). European Journal

of Oral Sciences. 2008; 116: 148-52. 36. Ahn YS., Kim HY., Hong SM., et al. Validation of a Korean version of the Child Oral Health Impact Profile (COHIP) among 8- to 15-year-old school children. International Journal of Paediatric Dentistry. 2012; 22: 292-301. 37. World Health Oraganization. Oral Health Surveys Basic Methods; 4 ed. Geneva;1997. 38. ฉตรศร ปยะพมลสทธ. การวเคราะหองคประกอบ: การใช SPSS เพอการวเคราะห 2548; หนา 165-178. 39. Bekes K., John MT., Zyriax R.The German version of the child perceptions quetionnaire (CPQ-G11-14):translation process, reliability and validity in the general population. Clinical Oral Investigations. 2012; 16: 165-71. 40. Goursand D., Paiva SM., Zarzar PM., et al. Cross-cultural adaptation of the Child Perceptions Questionnaire11-14 (CPQ11-14) for the Brazilian Portuguese language. Health and Quality of Life Outcomes. 2008; 6(2). 41. Brown A., Al-Khayal Z. Validity and reliability of the Arabic translation of the child oral-health-related quality of life questionnaire (CPQ11-14) in Saudi Arabia. International Journal of Paediatric Dentistry. 2006; 16: 405-411. 42. Piovesan C., Antunes JLF., Geudes RS., et al. Impact of socioeconomic and clinical factors on child oral health-related quality of life (COHRQoL). Quality of Life Research. 2010; 19: 1359-66.

70

43. ศรกล อศรานรกษ. พฒนาการดานอารมณและสงคม. Journal of Public Health and Development 2006; 4(2): 89-100. 44. Paula JS., Leite CGI., Almeida AB., et al.The influence of oral health conditions,socioeconomic status and home environment factors on schoolchildren’s self- perception of quality of life. Health and Quality of Life Outcomes. 2012; 10(6).

67

ภาคผนวก

68

ภาคผนวก ก

แบบประเมนงานวจย เรอง ผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง ค าชแจง แบบประเมนฉบบน แบงออกเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลประชากรทวไป ม 5 ขอ ตอนท 2 ประเมนผลกระทบของโรคฟนผ โรคเหงอกอกเสบ และอาการของโรคในชองปากตอ คณภาพชวตในมตสขภาพชองปาก จ านวน 38 ขอ ตอนท 3 ประเมนผลสขภาพชองปากโดยรวมและผลกระทบทมผลตอความสขสบายโดยรวม จ านวน 2 ขอ ขอใหนกเรยน ท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบสภาพความเปนจรง ตอนท 1 ขอมลประชากรทวไป

1. เพศ ชาย หญง

2. ศาสนา พทธ อสลาม ครสต

3. อาชพ ของผปกครอง

ประมง เกษตรกร/ท าสวน

คาขาย/ ธรกจสวนตว ลกจางเอกชน/ พนกงานบรษท

ขาราชการ/ รฐวสาหกจ อน ๆ ระบ..................................

รบจางทวไป

4. รายไดครอบครวเฉลยตอเดอน (ของผปกครองรวมกน)

ไมมรายได นอยกวา 10,000 บาท

10,001 - 30,000 บาท 30,001 - 50,000 บาท

50,000 บาท ขนไป

5. ระดบการศกษาสงสดของผปกครอง

ไมเกน ม.6 ปวช./ปวส. ปรญญาตร สงกวาปรญญาตร

69

ตอนท 2 ผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวต ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองวางใดชองหนงจากตวเลอก 5 ตว

0 หมายถง ไมเคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนเลย 1 หมายถง เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนประมาณ 1-3 ครงใน 1 เดอน 2 หมายถง เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนอาทตยละ 1-2 ครง 3 หมายถง เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนอาทตยละ 3-4 ครง 4 หมายถง เคยมอาการ, ความรสกหรอปญหานนเกอบทกวนหรอทกวน

ค าถาม ในชวง 3 เดอนทผานมา นกเรยน มอาการ ความรสกหรอปญหา ดงตอไปนบอยครงเพยงใด

ขอ อาการ ความรสกหรอปญหา

0 ไ มเคย มปญหา

1 1-3 ครง ใน 1 เดอน

2 อ า ทต ยล ะ 1-2 ครง

3 อ า ทต ย ล ะ 3-4 ครง

4 เกอบทกวนห รอทกวน

1. อาหารตดตามซอกฟน 2. ปากเหมน 3. ปวดฟนหรอเจบปาก 4. อาหารตดเพดานปาก 5. เจบแผลในปาก 6. เลอดออกตามเหงอก หรอไรฟน 7. กดฟน หรอ เคนฟน 8. ขอตอขากรรไกรมเสยงดง เชน เวลาอาหบปากหรอขยบ

ขากรรไกร

9. ดมน าหรอกนอาหารรอนๆหรอเยนๆล าบาก 10. เคยวอาหารแขงๆล าบาก 11. อาปากกวางๆ ไดล าบาก 12. หายใจทางปากเนองจากมปญหาในชองปาก 13. การออกเสยงเปลยนไปเนองจากมปญหาในชองปาก 14. กนอาหารไดชาๆเนองจากมปญหาชองปาก 15. กนอาหารทชอบไดล าบากเนองจากมปญหาชองปาก 16. นอนไมหลบเนองจากมปญหาในชองปาก 17. ใชหลอดดดน าไดล าบากเนองจากมปญหาในชองปาก 18. ขากรรไกรคาง 19. หงดหงด ฉนเฉยวงายเนองจากมปญหาในชองปาก

70

ขอ อาการ ความรสกหรอปญหา

0 ไ มเคย มปญหา

1 1-3 ครง ใน 1 เดอน

2 อ า ทต ยล ะ 1-2 ครง

3 อ า ทต ย ล ะ 3-4 ครง

4 เกอบทกวนห รอทกวน

20. ไมสบายใจเนองจากมปญหาในชองปาก 21. วตกกงวลวาคนอน ๆ จะคดอยางไรเกยวกบปญหาในชองปาก

ของตน

22. กงวลวาสขภาพจะแยลงเนองจากมปญหาในชองปาก 23. ตนตระหนกหรอหวาดกลวเนองจากปญหาในชองปาก 24. รสกอายหรอไมมนใจเนองจากมปญหาในชองปาก 25. กงวลวาจะไมสวยหรอไมหลอเทาคนอน ๆ 26. กงวลวาชองปากของตนเองจะไมเหมอนคนอน 27. อจฉาคนอนๆ ในบานเรองสขภาพชองปาก 28. กงวลวาจะมเพอนนอยลงเนองจากมปญหาในชองปาก 29. ขาดเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก 30. ถกเพอนแกลงหรอแซว เรองชองปาก 31. ไมกลายมเวลาอยกบเพอนๆ 32. ถกเพอนถามถงอาการในชองปากทเปนอย 33. ไมตองการพดหรออานออกเสยงในชนเรยน 34. ไมมสมาธเวลาเรยนเนองจากมปญหาในชองปาก 35. ไมตองการหรอไมสามารถเขารวมกจกรรมตางๆของโรงเรยน

เชน เลนกฬา เลนละคร เขาชมรม เนองจากมปญหาชองปาก

36. ไมตองการพดคยกบเพอน ๆเนองจากมปญหาชองปาก 37. ไมสามารถท าการบานไดเนองจากมปญหาชองปาก 38. ไมตองการหรอไมสามารถท ากจกรรมรวมกบครอบครวเชน

กนขาว,ไปเทยว,ละหมาด,ไปวด เนองจากมปญหาชองปาก

ตอนท 3 ผลสขภาพชองปากโดยรวมและผลกระทบทมผลตอความสขสบายโดยรวม 1. โดยรวมแลวคดวาสขภาพชองปากของนกเรยนอยในระดบใด

0 = แยมาก 1 = แย 2 =พอใชได

71

3 = ด 4 = ดมาก 5 = ดเยยม

2. สขภาพชองปากของนกเรยนมผลตอความสขสบายหรอความเปนอยโดยรวมอยางไร

0 = ไมมผลกระทบใด ๆ 1 = มนอยมาก 2 =มนอย

3 = มปานกลาง 4 = มมาก 5 = มมากทสด

__________________________________________________________

72

ภาคผนวก ข แบบตรวจสภาวะชองปากส าหรบโครงการวจย เรอง ผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 อ.สเกา จ. ตรง ID โรงเรยน วนทตรวจ ชอ__________________________________ วน / เ ดอน /

อาย (ป) เพศ ช=1, ญ=2 ผตรวจ

Tooth 47 46 45 (85)

44 (84)

43 (83)

42 (82)

41 (81)

31 (71)

32 (72)

33 (73)

33 (74)

35 (75)

36 37

Status

Surfa

ces

O

M

B

D

Li

โรคเหงอกอกเสบ

Tooth 17 16 15 (55)

14 (54)

13

(53) 12 (52)

11 (51)

21 (61)

22 (62)

23 (63)

24 (64)

25 (65)

26 27

Status

Surfa

ces

O

M

B

D

Li

17/16 11 26/27

47/46 31 36/37

0 ปกต

1 เลอดออกหลงจากหยง

2 พบหนน าลาย

X ยกเวนเนองจากดานนนมฟนนอยกวา 2 ซ

9 ไมบนทก

73

ภาคผนวก ค เกณฑการตรวจฟนผ

การตรวจบนทก โรคฟนผเลอกใชดชน dmfs, DMFS ซงบนทกฟนผ ถอน อด เปนระดบดาน

(d,D= decayed surfces, m,M=missing teeth due to caries,f,F = filling surfaces ) ส าหรบรอยโรคฟนผหลายดานมแนวทางส าหรบการระบดานดงน ฟนผดานผลเคยว คอ รอยโรคฟนผของ หลมหรอรองบนดานบนเคยวของฟน

กราม รวมไปถงการผทเชอมตอกบหลมและรองทางดานกระพงแกม,ดานลน การผทตอกบ marginal ridge และ line angle ของฟนกรามบนและลางดวย

ฟนผดานกระพงแกม/ลน คอ รอยโรคของพนผวเรยบทางดานกระพงแกมหรอดานลน โดยมากมกลกลามถง 1ใน 3 สวนเหงอก (the gingival third ) ของผวฟน

ฟนผดานใกลกลาง/ไกลกลาง คอ รอยโรคของพนผวเรยบทางดานใกลกลางหรอดานไกล

เกณฑวนจฉย 0(A): ปกต ไดแก ดานฟนทบนทกเปนปกตคอจะตองไมมรอยการรกษาโรคฟนผ

มากอนหรอเปนรอยฟนผทเหนเปนหลมชดเจน(Cavitation) ทยงไมรกษา ในกรณทเปนรอยฟนผระยะแรกใหบนทกเปนปกตเนองจากยงไมสามารถวนจฉยไดชดเจน ดงนนผวฟนทมลกษณะดงตอไปนใหบนทกเปนปกต

- จดสขาวหรอสชอค (white or chalky spots)

- จดทมสเปลยนไปหรอผวหยาบแตไมนมเมอสมผสดวย Periodontal probe

- หลม/รองทมคราบส บนเคลอบฟน ซงทดสอบดวย Periodontal probe พบวาไมนม

- หลมบนเคลอบฟนทมลกษณะ ด า /เปนเงา/แขง ซงแสดงลกษณะของ โรคฟนตกกระระยะปานกลางถงรนแรง

- รอยโรคทเกดจากฟนสกแบบ abrasion 1(B): ผ ไดแก รอยโรคบรเวณหลม รอง หรอพนผวเรยบทเปนหลมผชดเจน,โพรง

ใตเคลอบฟน หรอ พน/ผนงทตรวจพบวามความนม ฟนทอดดวยวสดอดชวคราว ดานบดเคยวท

74

เคลอบหลมรองฟนแลวแตมการผตอใหนบเปนผ บรเวณดานบดเคยว ดานกระพงแกมหรอดานลนสามารถใช CPI probe ตรวจยนยนได สวนบรเวณทไมสามารถเขาถงไดใหคดเปนไมผ

2(C): ดานทอดแลว,มผรวม ไดแก ดานทมการอดถาวรหนงดานขนไปทมรอยผหนงบรเวณขนไป(รอยโรคฟนผอาจไมตดกบวสดอดกได)

3(D): ดานทอดแลว,ไมมผรวม ไดแก ดานทมการอดถาวรหนงดานขนไปทไมพบรอยผตอหรอรอยผใหมบนดานนน ฟนทมการใสครอบฟนเนองจากสาเหตฟนผใหนบอยในกลมน สวนฟนทใสครอบฟนเนองจากสาเหตอน ๆ เชนอบตเหต ใหบนทกเปน 7(G)

4(E): ไมมฟน เนองจากโรคฟนผ ไดแก ฟนถกถอนไปเนองจากฟนผหรอหลดตามธรรมชาตของฟนน านม

5(-): ไมมฟน เนองจากเหตผลอนไดแก ไมมฟนตงแตก าเนด ถอนฟนเพอจดฟน หรอเนองจากการกระแทก (trauma)

6(F): เคลอบหลมรองฟน ไดแก หลมรองดานบดเคยวทไดรบการเคลอบหลมรองฟน หรอถกท าใหรองใหญขนดวยหวกรอฟนแลวอดดวยวสดอดสเหมอนฟน

7(G): สะพานฟน,ครอบฟนหรอรากฟนเทยม ไดแก ฟนทเปนสวนหนงของสะพานฟนตดแนน หรอครอบฟน แตส าหรบการท าครอบฟนเนองจากสาเหตฟนผ ใหพจารณาบนทกเปน 2(C) ,3(D)

8(-): ฟนไมขน ไดแก นบเฉพาะชองวางฟนทหายไปเนองจากฟนยงไมขน ไมนบฟนหายไปแตก าเนดหรอถกถอนไปเนองจาก trauma

T(T): Trauma (fracture) ไดแก ดานทหายไปเนองจาก trauma โดยไมมเกยวของกบฟนผ

9(-): ไมบนทก ส าหรบ ฟนทไมสามารถตรวจได นอกจากนในสวนของการบนทกโรคฟนผ มการบนทกระดบความลกของรอย

โรคฟนผเปน 4 ระดบเพอประเมนระดบความรนแรง โดยบนทกเปน D1-D4 คอ D1 = รอยผในระดบเรมตน (initial caries) D2 =รอยผในชนเคลอบฟน D3=รอยผในชนเนอฟน และD4=รอยผถงโพรงประสาทฟน

75

แนวทางการตรวจบนทกโรคฟนผ

ฟนน านม ฟนแท

รหส สภาวะ รหส สภาวะ

A ปกต 00 ปกต B ผ B1 ผเรมตนหรอผชนเคลอบฟน 1 ผ 11 ผเรมตน

B2 ผชนเนอฟน 12 ผชนเคลอบฟน

B3 ผทะลโพรงประสาทฟน 13 ผชนเนอฟน

14 ผทะลโพรงประสาทฟน

C อดและ

มผรวม

C1 ผเรมตนหรอผชนเคลอบฟน 2 อดและ

มผรวม

21 ผเรมตน

C2 ผชนเนอฟน 22 ผชนเคลอบฟน

C3 ผทะลโพรงประสาทฟน

23 ผชนเนอฟน

24 ผทะลโพรงประสาทฟน

D อดและไมมผรวม 30 อดและไมมผรวม E ไมมฟน เนองจากโรคฟนผ 40 ไมมฟน เนองจากโรคฟนผ - ไมมฟน เนองจากเหตผลอน 50 ไมมฟน เนองจากเหตผลอน F F1 เคลอบหลมรองฟนและไมผ

6 เคลอบหลม

รองฟน 61 ผเรมตน

62 ผชนเคลอบฟน

F2 เคลอบหลมรองฟนและผ

63 ผชนเนอฟน

64 ผทะลโพรงประสาทฟน

G สะพานฟน,ครอบฟนหรอรากฟนเทยม 70 สะพานฟน,ครอบฟนหรอรากฟนเทยม - ฟนน านมไมขน 80 ฟนแทยงไมขน ฟนน านมยงไมขน T Trauma T Trauma - ไมบนทก/ไมมขอมล 90 ไมบนทก/ไมมขอมล

76

ภาคผนวก ง เกณฑการตรวจสภาวะเหงอกอกเสบ

โรคเหงอกอกเสบใชดชน CPI (Community Periodontal Index)โดยใช WHO

Periodontal probe เปนเครองมอในการตรวจ โดยปกตตามแนวทางของ WHO มตวชวดสภาพ

เหงอก 3 คา คอ gingival bleeding, calculus และ periodontal pockets แตส าหรบเดกอายต ากวา 15

ปไดมการแนะน าวาไมควรบนทก periodontal pockets เนอง จากเปนชวงทฟนเพงขนหรอก าลงขน

มกจะพบรองเหงอกลก จงแนะน าใหบนทกเพยง 2 คาคอ gingival bleeding และ calculus จากการ

ตรวจฟน ซงเลอกเปน index teeth 6 ซ ไดแก #16,#11,#26,#36,#31,#46 โดยหากไมพบ index tooth

ทก าหนด ใหตรวจฟนทกซในดานนน และบนทกคาคะแนนทสงสดเปนคะแนนส าหรบดานนน

แทน

แรงทใชในการหยงดวย Periodontal probe เพอตรวจหาหนน าลายใตเหงอกและ

ทดสอบการเกดคอ gingival bleeding แนะน าใหใชแรงประมาณ 20 กรมซงเทยบเทากบแรงทใชกด

บนนวโปงจนซด สวนตรวจหาหนน าลายใตเหงอกใหใชแรงเบาทสดเทาทจะท าไดและสามารถ

เคลอนเครองมอไปบนผวฟนได

การตรวจและการบนทกมดงน

0 ปกต

1 เลอดออกหลงจากหยง จากการมองโดยตรงหรอมองผานกระจก

2 พบหนน าลายระหวางการหยงรองเหงอกแตยงสามารถมองเหนแถบสด า

บน probe ทงหมด

X ยกเวนเนองจากดานนนมฟนนอยกวา 2 ซ

9 ไมบนทก

77

ภาคผนวก จ หนงสอรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมในการวจย

78

79

80

ภาคผนวก ฉ

ใบเชญชวนเขารวมการศกษา ขอเชญเขารวมโครงการวจยเรอง ผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชน

ประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง

เรยน ทานผปกครองทนบถอ

ขาพเจา ทพญ.ธดารตน นวนศร นกศกษาหลกสตรวชาวทยาศาสตรสขภาพชอง

ปาก(ทนตสาธารณสข) ภาควชาทนตกรรมปองกน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ ใครขอเลาถงโครงการวจยทก าลงท าอยและขอเชญชวนบตรหลานของทานเขารวมโครงการน

ปญหาสขภาพชองปากเปนปญหาทส าคญของประเทศไทย โดยเฉพาะในกลมเดกนกเรยน จากการส ารวจสภาวะชองปากของเดกอาย 12 ป พบวา เดกมากกวาครงมปญหาฟนแทผและโรคเหงอกอกเสบ โดยเฉพาะในอ าเภอสเกา ผลการส ารวจในป 2553 พบวามเดกอาย 12 ป ทมฟนแทผและโรคเหงอกอกเสบอยในล าดบตนของจงหวดตรง จากการศกษาขอมลเพมเตมพบวาผลกระทบทเกดจากโรคในชองปากนอกจากอาการทเกดขนโดยตรงจากโรคแลว ยงมผลกระทบทเกดขนตอคณภาพชวตทงทางดานจตใจและการใชชวตในสงคมของเดกดวย การศกษาครงนผวจยจงสนใจทจะศกษาถงผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชน ป. 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง เพอศกษาความชก ความรนแรง และการกระจายของโรคฟนผ โรคเหงอกอกเสบ และขนาดของผลกระทบตอคณภาพชวตในมตสขภาพชองปากและตอคณภาพชวตรวมของนกเรยน โดยหวงวาขอมลทไดจากการวจยในครงนจะเปนแนวทางในการหามาตรการลดผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตและใชเปนขอมลเพมเตมเพอสรางความตระหนกในการดแลสขภาพชองปากแกผปกครองและชมชนซงจะสงผลใหการสงเสรมทนตสขภาพของเดกวยเรยนเปนไปอยางมประสทธภาพมากยงขน

ดงนนผวจยจงขอตรวจสขภาพชองปากของบตรหลานของทานและสมภาษณ

ขอมลเกยวกบ รายไดโดยเฉลยของครอบครว อาชพของผปกครองและ ระดบการศกษาของ

ผปกครอง และใหตอบแบบประเมนเกยวกบปญหาตาง ๆทเกดจากปากและฟนในชวง 3 เดอนท

ผานมาโดยใชแบบประเมนประมาณ 40 ขอ ใชเวลาประมาณ 30-45 นาท ในการตรวจสขภาพชอง

81

ปากนนเปนเพยงการตรวจหาโรคฟนผและโรคเหงอกอกเสบโดยไมมความเจบปวดหรออนตรายใด

ๆ จากการตรวจ และขอมลทงหมดทไดทงจากการตรวจ การสมภาษณ และการตอบแบบประเมน

จะถกเกบเปนความลบและใชประโยชนเพอการศกษาวจยครงนเทานน

หากทานมค าถามใด ๆ กอนทจะตดสนใจเขารวมโครงการน โปรดซกถามจากผวจยไดอยางเตมทโดยตดตอไดท ฝายทนตสาธารณสข โรงพยาบาลสเกา หรอ โทร. 082-8997207 หรอ E-mail l-ly-psu@hotmail.com

ขอขอบคณเปนอยางสง ทพญ.ธดารตน นวนศร

หวหนาโครงการ

หมายเหต : - กรณาอานขอความใหเขาใจกอนเซนชอยนยอมเขารวมโครงการ

82

ภาคผนวก ช แบบยนยอมเขารวมการศกษา โครงการวจยเรอง

ผลกระทบของโรคในชองปากตอคณภาพชวตของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอสเกา จงหวดตรง วนท…...เดอน………………พ.ศ……………

ขาพเจา....................................................ผปกครองของ ด.ช./ด.ญ. .............................อาย..........ป อาศยอยบานเลขท….....ถนน……………ต าบล………….อ าเภอ……………..…จงหวด………………ไดอาน/ไดรบการอธบายจากผวจยถงวตถประสงคของการวจย วธการวจย รวมทงประโยชนทจะเกดขนจากการวจยอยางละเอยดและมความเขาใจดแลว โดยผรบผดชอบโครงการวจยนคอ ทพญ.ธดารตน นวนศร สถานทตดตอ ฝายทนตสาธารณสข โรงพยาบาลสเกา เบอรโทรศพท 082-8997207 หรอเมอมปญหาใด ๆ เกดขนเนองจากการท าวจยในเรองนขาพเจาสามารถรองเรยนไปทคณบดคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร อ.หาดใหญ จ.สงขลา 90112 โทรศพท 074-28-7510 หากผวจยมขอมลเพมเตมทงดานประโยชนและโทษทเกยวของกบการวจยน ผวจยจะแจงใหขาพเจาทราบอยางรวดเรว โดยไมปดบง ขาพเจามสทธทจะของดการเขารวมโครงการวจยโดยมตองแจงใหทราบลวงหนาโดยการงดการเขารวมการวจยน จะไมมผลกระทบตอการไดรบบรการหรอการรกษาทขาพเจาจะไดรบแตประการใด ผวจยรบรองวาจะเกบขอมลเฉพาะทเกยวกบตวขาพเจาเปนความลบ จะไมเปดเผยขอมลหรอผลการวจยของขาพเจาเปนรายบคคลตอสาธารณชน จะเปดเผยไดเฉพาะในรปทเปนสรปผลการวจย หรอการเปดเผยขอมลตอผมหนาททเกยวของกบการสนบสนนและก ากบดแลการวจย

ขาพเจาไดอาน/ไดรบการอธบายขอความขางตนแลว และมความเขาใจดทกประการ จงไดลงนามในใบยนยอมนดวยความเตมใจโดยนกวจยไดใหส าเนาแบบยนยอมทลงนามแลวกบขาพเจาเพอเกบไวเปนหลกฐาน จ านวน 1 ชด

ลงชอ………………………………ผยนยอม

ลงชอ………………………………บดา/มารดา/ผใชอ านาจปกครอง ลงชอ………………………………หวหนาโครงการ

ลงชอ………………………………พยาน ลงชอ…………............................…พยาน

83

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวธดารตน นวนศร

รหสประจ าตวนกศกษา 5410820002

วฒการศกษา วฒ ปรญญาตร ทนตแพทยศาสตรบณฑต ชอสถาบน จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปทส าเรจการศกษา 2552 ทนการศกษา (ทไดรบในระหวางการศกษา)

- ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธประจ าปงบประมาณ 2555 เจาของทน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร

- ทนการศกษาระดบปรญญาโทเพอพฒนาหลกสตรจ าเพาะและหลกสตรทเรยนเนนการวจย จากรายไดคณะทนตแพทยศาสตร ประจ าปการศกษา 2555

ต าแหนงและสถานทท างาน ทนตแพทยปฏบตการ สถานทท างาน โรงพยาบาลสเกา จงหวดตรง

การตพมพเผยแพรผลงาน (ถาม)

ไมม