การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

คณะผจูดัทำ : - ทีป่รกึษากรมชลประทาน- กองประสานงานโครงการอนัเนือ่งมาจากพระราชดำร ิกรมชลประทาน- สถาบนัสงเสรมิและพฒันากจิกรรมปดทองหลงัพระ สบืสานแนวพระราชดำริ

พมิพครัง้ที ่๑ : ธนัวาคม ๒๕๖๑ จำนวน ๑,๐๐๐ เลมจดัทำโดย : - กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๘๑๑ ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศร ีเขตดสุติกรงุเทพมหานคร ๑๐๓๐๐โทร. ๐ ๒๒๔๑ ๐๐๒๐ ถงึ ๒๙ Website : www.rid.go.th

- สถาบนัสงเสรมิและพฒันากจิกรรมปดทองหลงัพระ สบืสานแนวพระราชดำริ๙๘๙ อาคารสยามทาวเวอร ชัน้ ๒๖ ถนนพระราม ๑แขวงปทมุวนั เขตปทมุวนั กรงุเทพมหานคร ๑๐๓๓๐โทร ๐๒ ๖๑๑ ๕๐๐๐ Website: www.pidthong.org

ออกแบบปก : นายสญัชยั บวัทรง (นายชางศลิปชำนาญงาน กรมชลประทาน)พมิพโดย : บรษิทั บมู สเตชัน่ จำกดั โทร. ๐๘๑ ๓๓๑ ๓๑๓๑

คมูอื“การเพิม่ประสทิธภิาพ

ระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทน ตามแนวพระราชดำร”ิ

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

คมูอื "การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำร"ิ เปนสวนหนึง่ตามเจตนารมณของบนัทกึความเขาใจ เพ่ือขบัเคลือ่นกระบวนการเสรมิสรางการมีสวนรวมในการพฒันาแหลงน้ำและบรหิารจดัการน้ำอยางบรูณาการ ระหวาง กรมชลประทาน กบัมลูนธิแิมฟาหลวงในพระบรมราชูปถัมภ สถาบันสงเสริมและพัฒนากิจกรรมปดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำร ิและ มลูนธิริากแกว

เมื่อวันที่ ๑๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ จากการรวมศึกษาดูงานกับคณะผูบริหารและคณะเจาหนาทีท่ีเ่ก่ียวของ ณ โครงการชลประทาน ฝายบานเสาเลา อำเภอชนบทจังหวัดขอนแกน และศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ สำนักงานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖ จงัหวดัขอนแกน จดุมงุหมายสำคญัเพือ่เสรมิสรางกระบวนการพฒันาแหลงน้ำ และบรหิารจดัการน้ำอยางบรูณาการ นัน้ หมอมราชวงศดศินดัดาดศิกลุ ประธานกรรมการมลูนธิ ิไดนำคณะผบูรหิารของมลูนธิ ิและสถาบนั พรอมดวยเกษตรกรจากจังหวดัตางๆ เขารวมศกึษาดูงาน และมนีโยบายทีจ่ะใหเกษตรกรในพืน้ที่ตนแบบของสถาบัน นำเอาความรูที่ไดรับไปปรับใชเพื่อการขยายผลโดยเฉพาะเรื่องการจัดการใหน้ำแกพืชอยางมีระบบและมีประสิทธิภาพ ตามแนวพระราชดำริของพระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดช บรมนาถบพติร

ในการนี ้กรมชลประทาน โดยกองประสานงานโครงการอนัเนือ่งมาจากพระราชดำริจงึไดประสานความรวมมือกบัสถาบนัสงเสรมิและพฒันากจิกรรมปดทองหลงัพระสบืสานแนวพระราชดำร ิและหนวยงานทีเ่ก่ียวของในพืน้ที ่รวบรวมขอมลูรายละเอยีดตางๆ นำไปดำเนนิการจดัทำคมูอืการปฏบิตังิาน เพือ่เผยแพรใหกบัเกษตรกรไดสามารถนำไปใชเปนแนวทางในการทำงานอยางไดผลสมัฤทธิ ์ ตรงตามวัตถปุระสงคของทกุฝายทีเ่กีย่วของทุกประการ

คำนำ

คณะผจูดัทำธนัวาคม ๒๕๖๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

คมูอื "การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำร"ิ สำเรจ็ดวยความอนเุคราะหขอมลู รปูภาพ จากหลายหนวยงาน ประกอบดวย ศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ สำนกังานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖ กองพฒันาแหลงน้ำขนาดกลาง กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ เกษตรกรทีเ่ขารวมโครงการพฒันาและจดัหาน้ำ รวมถึงผบูรหิาร เจาหนาทีฝ่ายวชิาการของสถาบันสงเสรมิและพฒันากจิกรรมแบบปดทองหลงัพระ สบืสานแนวพระราชดำริ และกรมชลประทาน

ขอขอบพระคณุประธานกรรมการมลูนธิแิมฟาหลวง ในพระบรมราชปูถมัภประธานกรรมการสถาบนัสงเสรมิและพฒันากจิกรรมปดทองหลงัพระ สบืสานแนวพระราชดำร ิประธานกรรมการมลูนธิริากแกว (หมอมราชวงศดศินดัดา ดศิกลุ)และอธิบดีกรมชลประทาน ที่เปนกำลังใจและใหการสนับสนุนอยางตอเนื่องจนทำใหคณะผูจัดทำคูมือฉบับนี้สามารถดำเนินการจนสำเร็จสมบูรณตามเจตนารมณของบันทึกความเขาใจ เพื่อขับเคลื่อนการเสริมสรางการมีสวนรวมในกระบวนการพัฒนาแหลงน้ำและบริหารจัดการน้ำอยางบูรณาการ

คณะทำงานขอขอบคุณศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำกรมชลประทาน ทีป่รกึษากองประสานงานโครงการอนัเนือ่งมาจากพระราชดำริกรมชลประทาน และทุกหนวยงาน ผูปฏิบัติงานทุกทานที่มีหนาที่เกี่ยวของรบัผดิชอบ ทีเ่ปนผรูวมกำหนดแนวทาง ประสานงาน จนทำใหการจดัทำหนงัสอืคูมือเลมนี้สำเร็จลุลวงเปนอยางดี และบังเกิดประโยชนแกเกษตรกรที่จะนำไปใชงานอยางไดผลสัมฤทธิ์ประสิทธิผล

กิตติกรรมประกาศ

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

สารบัญ

คำนำ Iกิตติกรรมประกาศ IIสารบญั III๑. หลกัการและเหตผุล ๑๒. วตัถปุระสงค ๔๓. คำจำกดัความ ๕๔. ขัน้ตอนการวางแผน เทคนคิ วธิกีาร ๑๐

การจัดทำระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยดในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๕. ประโยชนของการนำพลงังานแสงอาทติยมาใช ๒๐ในระบบการกระจายน้ำในแปลงเพาะปลูกแบบน้ำหยด

๖. Best Practice ระบบน้ำหยดโดยใชพลงังานแสงอาทติย : ๒๒ในพืน้ทีก่ารเกษตรประมาณ ๕ - ๑๒ ไร

๗. บทสรปุ ๓๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

บรรณานุกรม ๔๐ภาคผนวก ๔๑

ผ๑ บนัทกึความเขาใจ ๔๒ผ๒ ศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ ๔๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณผ๓ ประมวลภาพกจิกรรม และการขยายผล ๔๘ผ๔ ตวัอยางแบบรปู รายละเอยีดปรมิาณงาน และ ๕๒

ราคา ระบบน้ำหยดโดยใชพลงังานแสงอาทติย. ชดุระบบปมสบูน้ำ ขนาดทอเสนผาศนูยกลาง ๑ นิว้พืน้ทีก่ารเกษตร ๕ ไร

ผ๕ รายชือ่พชืใชน้ำนอยและคณุประโยชน ๕๘

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๑

หลกัการและเหตผุลในปจจบุนัการใหน้ำแกพชือยางมีระบบ และมปีระสทิธภิาพประสทิธผิล

ตามแนวพระราชดำรขิองพระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดชบรมนาถบพติร มวีธิกีารดำเนนิงานไดหลายวธิ ีแตละวธิมีทีัง้ขอดแีละขอจำกดัที่แตกตางกัน ในการพิจารณาเลือกระบบการใหน้ำแกพืชอยางเหมาะสมพอเพยีงกบัความตองการของพชืยอมจะบงัเกดิประสทิธภิาพสงูสดุในการใชน้ำได หากแตจะมอีงคประกอบทีใ่ชในการพจิารณาหลายดาน คมูอืเลมนีจ้งึไดมีการรวบรวมหลกัการ ผลงาน ประสบการณ ของศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ สำนกังานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖ กองพฒันาแหลงน้ำขนาดกลาง กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนหลักโดยมงุหวงัทีจ่ะแบงปนองคความรทูีม่คีณุคานีไ้ปยงัเกษตรกร และสาธารณชนเพื่อใชเปนขอมูลและแนวทางในการตัดสินใจเลือกระบบการใหน้ำแกพืชที่เหมาะสมกบัความตองการของพชืมากทีส่ดุ

๑.

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๒

การใหน้ำแกพืชแบบระบบน้ำหยด (Drip or Trickle Irrigation) ถือเปนระบบการใหน้ำแกพืชที่มีประสิทธิภาพสูงสุดระบบหนึ่ง โดยเฉพาะการประยุกตใชพลังงานทดแทนหรอืพลงังานแสงอาทติย ของระบบน้ำหยด ประการสำคญั สามารถประหยดัน้ำไดมากกวาระบบการใหน้ำในรปูแบบอืน่ๆ สามารถใชไดกบัพชืหลากหลายชนดิ และสามารถใชไดกบัสภาพดนิในทกุพืน้ทีข่องประเทศไทย โดยเฉพาะอยางยิง่พืน้ทีท่ีเ่ปนดนิรวนปนทรายในภาคตะวนัออกเฉยีงเหนอื

จากการที่ประเทศไทยตั้งอยูในภูมิภาคเขตรอนชื้น จึงมีศักยภาพของพลังงานแสงอาทติยคอนขางสงู พระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดชบรมนาถบพติรสนพระราชหฤทัยวิธีการนำพลังงานแสงอาทิตยมาใชเปนพลังงานทดแทน เนื่องจากเปนพลงังานธรรมชาตทิีม่เีหลอืเฟอและมรีาคาถกู ไดทรงสรางหองทดลองสวนพระองคในพระตำหนักสวนจิตรลดา ซึ่งนับเปนจุดเริ่มตนและเปนแรงบันดาลใจเรื่องพลังงานทดแทนของคนไทย พระองคทรงรเิริม่การศกึษาวจิยัเรือ่งพลงังานทดแทนรปูแบบตางๆอยางเปนรูปธรรมยาวนานและตอเนื่อง โดยใหตระหนักในคุณคาของการอนุรักษและ

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๓

การพฒันาพลงังานทีย่ัง่ยนื มโีครงการดานพลงังานทดแทนทีส่ำคญัหลายโครงการ ไดแกการพัฒนาพลังงานแสงอาทิตยภายในโครงการสวนพระองคสวนจิตรลดา ศูนยศึกษาการพัฒนาอนัเนือ่งมาจากพระราชดำร ิโครงการหลวง ฯลฯ ทัง้นี ้ไดมกีารนำพลงังานแสงอาทิตยมาใชในหลากหลายรูปแบบ โดยพิจารณาถึงความเหมาะสมกับการใชงานเปนสำคญั และเปนการพฒันาคดิคนเทคโนโลยทีีส่ามารถผลติไดเองภายในประเทศ

สถานการณวิกฤติการณดานน้ำเพื่อการเกษตรในประเทศไทยนับวันจะยิ่งทวีความรนุแรงเพิม่มากขึน้เรือ่ยๆ คณะผจูดัทำจงึหวงัเปนอยางยิง่วาคมูอื “การเพิม่ประสทิธิภาพระบบการกระจายน้ำแบบระบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำร”ิ จะชวยใหเกษตรกร และผทูีส่นใจทัว่ไป ไดมคีวามรแูละเขาใจในระบบการใหน้ำแกพชืแบบน้ำหยดดวยพลงังานทดแทนมากยิง่ขึน้ ตลอดจนสามารถนำเอาความร ูขอคดิ ขอแนะนำตางๆ ของเกษตรกรทีป่ระสบความสำเรจ็ Best Practicesจากคูมือนี้ไปใชในการศึกษาตัดสินใจเลือกวิธีการ และระบบการใหน้ำแกพืชเปนอีกทางเลือกหนึ่ง

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔

วตัถปุระสงคการจดัทำคมูอื “การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยดในแปลง

เพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำร”ิ มวีตัถปุระสงค ดงันี้. เพื่อใชเปนคูมือการจัดการใหน้ำแกพืชอยางมีระบบ และมีประสิทธิภาพตามแนวพระราชดำริ. เพ่ือใชเปนคูมือในการพิจารณาการกระจายน้ำในพื้นที่เกษตรกรรมที่คำนึงถึงประสทิธภิาพการใชน้ำ และการประหยดัน้ำสงูสดุ. เพือ่ใชเปนแนวทางในการเพิม่ประสทิธภิาพการใชน้ำทัง้ในเขตชลประทาน และนอกเขตการสงน้ำชลประทาน. เพือ่เพิม่ทางเลอืกใหกบัเกษตรกร ในการเพาะปลกูเพือ่สรางมลูคาทางเศรษฐกจิของครอบครวั และชมุชน. เพือ่ใชเปนแนวทางในการพจิารณาการใชน้ำทีเ่หมาะสมกบัพชืแตละชนดิ และสภาพดนิในพืน้ทีท่ีม่อีตัราการรัว่ซมึของน้ำสงู. เพือ่สงเสรมิการใชน้ำอยางถูกวธิ ีและเกดิประโยชนสงูสดุ

๒.

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๕

๓. คำจำกดัความระบบน้ำหยด (Drip Irrigation System)ระบบการใหน้ำแบบน้ำหยด เปนวธิกีารใหน้ำแกพชืทีอ่าศยัแรงดนัของน้ำทีเ่กดิจาก

การยกระดบัน้ำใหสงูขึน้ (Head) ประมาณ ๕.๐๐ ถงึ ๑๐.๐๐ เมตร และปลอยใหไหลลงมาในระบบทอทีเ่ปนสายน้ำขนาดเลก็ ทีม่หีวัปลอยน้ำเปนหยดหรอืฉดีเปนฝอยผานหวัฉดีขนาดเลก็ ทีม่อีตัราการไหลของหวัปลอยน้ำประมาณ ๒ ถงึ ๘ ลติรตอชัว่โมงข้ึนอยกูบัอตัราความตองการน้ำของพชื โดยปลอยน้ำจากหวัปลอยน้ำสดูนิโดยตรง แลวซมึผานดนิไปในบริเวณเขตรากพืชดวยแรงดูดซับของดินระบบน้ำหยดเหมาะกับสภาพแหลงน้ำทีม่ปีรมิาณน้ำจำกดั คณุภาพน้ำคอนขางด ีเนือ่งจากรปูลอยน้ำมขีนาดเลก็มาก น้ำตองผานการกรองที่ดี เพื่อไมใหเกิดการอุดตันของตะกอน แรงดันที่ตองใชในระบบเปนแรงดันคอนขางต่ำ ทำใหการลงทนุดานเครือ่งสบูน้ำ และคาใชจายดานพลงังานนอยที่สุดและหรืออาจใชพลังงานทดแทนในการหยดน้ำสามารถหยดไดตรงตามจุดที่ตองการเนื่องจากสามารถกำหนดตำแหนงของหัวจายน้ำไดตามความตองการ ระบบน้ำหยดเหมาะสำหรบัไมผล ไมยนืตนทีม่รีะยะปลกูเปนแถวๆ หลายๆ แถวเตม็พืน้ที ่เปนระยะๆวางทอสายหลกั (ทอประธาน) อยพูืน้ทีร่ะดบัสงู และทอยอย ๑ ถงึ ๒ เสน ตามแถวของไมผลทกุแถว และตดิตัง้หวัน้ำหยดตามจำนวนทีต่องการ

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๖

พลงังานแสงอาทติย (Solar Energy)

ในปจจบุนั ประชาชนสวนใหญทัว่โลกไดเริม่หนัมาพึง่พาแหลงพลงังานทดแทนจากธรรมชาต ิเชน พลงังานลม พลงังานน้ำ และ พลงังานแสงอาทติย เพือ่ใชเปนพลงังานใหกบัอปุกรณไฟฟาตางๆ ในครวัเรอืน อาท ิเครือ่งทำน้ำอนุ เครือ่งปรบัอากาศ เครือ่งซกัผา เครือ่งรบัโทรทศัน เพราะนอกจากจะชวยประหยดัคาใชจายแลว ยงัมสีวนชวยลดปญหามลภาวะทีน่บัวนัจะทวคีวามรนุแรงเพิม่ข้ึนเรือ่ยๆ

พลงังานแสงอาทติยไมเพยีงแตจะเปนพลงังานทีย่ัง่ยนื แตยงัเปนพลงังานหมนุเวยีนทีไ่มมวีนัหมด ทัง้นี ้นอกจากจะเปนแหลงพลงังานความรอนตามธรรมชาตแิลว ยงัสามารถนำมาใชเปนแหลงผลิตกระแสไฟฟาอีกดวย โดยทั่วไปการนำพลังงานแสงอาทิตยมาใชสำหรบัการผลติพลงังานไฟฟานัน้ไดมาจากการติดตัง้แผงรับพลงังานแสงอาทติย ซึง่เม่ือตดิตัง้แลว กส็ามารถแปรแสงอาทติยใหกลายเปนพลงังานไฟฟาทีพ่รอมใชงานโดยไมกอใหเกดิเสยีงรบกวน และไมปลอยมลพษิออกสอูากาศ ในการดแูลการบำรงุรกัษาหากทำตามขอแนะนำแลวกจ็ะสามารถใชงานไดอยางยาวนานและไดผลด ี เทคโนโลยแีผงพลงังานแสงอาทติย (Solar panel) นบัวนัจะยิง่มกีารพฒันาอยางตอเนือ่ง ทำใหประสทิธภิาพในการผลติพลงังานไฟฟายิง่เพิม่ขึน้ในขณะทีต่นทนุการผลติกลบัลดต่ำลง การใชงานจงึเปนทีน่ยิมอยางแพรหลาย และรวดเรว็มาก

ระบบสบูน้ำพลงังานแสงอาทติย

ระบบสบูน้ำพลงังานแสงอาทติย เปนการประยกุตนำแผงเชลลแสงอาทติยมาใชผลติพลงังานไฟฟาใหกบัเครือ่งสบูน้ำ เปนระบบเซลลแสงอาทติยอสิระ โดยไมมกีารเชือ่มตอเขากับสายสงของการไฟฟา สวนประกอบหลักจะประกอบดวย แผงเซลลแสงอาทิตย(Solar Cell) ระบบควบคมุทางไฟฟา (Controller) เครือ่งแปลงกระแสไฟฟาสำหรบัเครือ่งสบูน้ำ และเครือ่งสบูน้ำ (Motor Pump)

เซลลแสงอาทติย (Solar Cell)

เซลลแสงอาทติย เปนอปุกรณทีใ่ชเปลีย่นพลงังานแสงอาทติยเปนพลงังานไฟฟา โดยพลงังานทีไ่ดเปนไฟฟากระแสตรง สามารถนำไปใชกบัเครือ่งสบูน้ำพลงังานแสงอาทติยไดโดยตรง

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๗

เครือ่งสบูน้ำพลงังานแสงอาทติย (Solar Pump)

เครื่องสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย นิยมนำมาใชงานกันมากขึ้นในปจจุบัน ทั้งในดานอตุสาหกรรม เกษตรกรรม บาน สวน ไรนาสวนผสม โรงเรือน ระบบสบูน้ำตางๆเพราะเปนระบบปมน้ำทีใ่ชงานไดดวยพลงังานจากแสงอาทติย โดยไมตองใชน้ำมนั ไฟฟาหรือแบตเตอรี่แตอยางใด การออกแบบระบบปมน้ำพลังงานแสงอาทิตยแตละรุนการติดตัง้ปมน้ำพลงังานแสงอาทติยทกุวนันีท้ำไดไมยากแตใหประสทิธภิาพและผลตอบแทนสงูมากในการลงทนุระยะยาว เพราะสามารถลดตนทนุในการผลติ ทัง้จากการใชน้ำมนัและการใชกระแสไฟฟาลงได ทำใหลดคาใชจายดงักลาวลงไดในระยะยาว ทีส่ำคญัสามารถลดปญหามลภาวะทีเ่ปนพษิลงไดอกีดวยทัง้ทางเสยีงและทางอากาศ ปมน้ำพลงังานแสงอาทิตยที่เรานิยมใชกันในปจจุบันไดแก เครื่องสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย แบบดีซีDC เปนปมน้ำที่ทำงานไดจากไฟฟากระแสตรงจากแบตเตอรี่ หรือจากแผงโซลาเซลล(Solar Cell) จะเปน ๒๒๐VAC หรอื ๓๘๐VAC กไ็ด

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๘

พชืใชน้ำนอย

พชืใชน้ำนอย หมายถงึ พชืทีม่คีวามตองการใชน้ำนอยตอการเจรญิเตบิโต และใหผลผลิต ในชวงระยะเวลาสั้น พืชใชน้ำนอยจะชวยลดความเสี่ยงใหกับเกษตรกรในเรือ่งการขาดแคลนน้ำ ลดปญหาการแยงชงิน้ำในการเกษตร การปลกูพชืใชน้ำนอยสลบักับการปลูกขาวจะชวยอนุรักษดินและน้ำดีกวาการปลูกขาวอยางตอเนื่อง ทั้งยังชวยแกปญหาดนิเสือ่มโทรม ชวยปรบัปรงุบำรงุดนิ และเพิม่ความอดุมสมบรูณของดนิได เชนการปลกูพชืตระกลูถัว่เปนพชืหลงัฤดกูารทำนา ซึง่หลงัจากการเกบ็เกีย่วผลผลติแลวซากพชืตระกลูถัว่จะชวยเพิม่อนิทรยีวตัถใุหแกดนิ ชวยปรบัโครงสรางของดนิ ตดัวงจรการระบาดของโรคและแมลงศตัรขูาว และรกัษาระบบนเิวศนในนาขาวใหสมดลุอกีดวย

เกษตรอินทรีย

เกษตรอนิทรยี เปนการทำเกษตรกรรมดวยหลกัธรรมชาต ิบนพืน้ทีด่นิการเกษตรทีไ่มมสีารพษิตกคาง และหลกีเลีย่งจากการปนเปอนของสารเคมทีางดนิ ทางน้ำ ทางอากาศ เพือ่สงเสรมิความอดุมสมบรูณของดนิ ความหลากหลายทางชวีภาพในระบบนเิวศนและฟนฟสูิง่แวดลอม ใหกลบัคนืสสูมดลุธรรมชาต ิโดยไมใชสารเคมสีงัเคราะห ผสมผสาน

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๙

องคความรพูืน้บาน นวตักรรม และความรดูานการอนรุกัษสิง่แวดลอม คำนงึถงึคณุภาพชวีติทีด่ขีองผคูนและสิง่มชีวีติตางๆ เชน การทำเกษตรกรรมทีไ่มใช ปยุ ยากำจดัแมลงศตัรพูชืทีเ่ปนสารเคม ีแตใชปยุพชืสด ปยุคอก และการควบคมุแมลงศตัรพูชืโดยวธิธีรรมชาติหรอืทำจากวสัดจุากธรรมชาตทิดแทน เปนตน

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔.

๑๐

ขัน้ตอนการวางแผน เทคนคิ และวธิกีาร การจดัทำระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

ระบบการใหน้ำแกพชืในปจจบุนันีม้กีารพัฒนามากมายหลายรปูแบบ การกระจายน้ำแบบน้ำหยดก็เปนวิธีการใหน้ำแกพืชอีกวิธีหนึ่งที่พัฒนานำมาใชในประเทศไทยเปนระบบการใหน้ำทีเ่หมาะสมกบัพชืแทบทกุชนดิ โดยเฉพาะพชืทีต่องการใชน้ำในปรมิาณนอย และสภาพดนิทีเ่ปนดนิรวนปนทรายและหรอืดนิทรายทีไ่มสามารถอมุน้ำไวในดนิไดด ีการสงเสรมิใหเกษตรกรใชระบบการใหน้ำแกพชืแบบน้ำหยดในการเพาะปลกู เปนการรณรงคการใชน้ำอยางประหยดัและรคูณุคา และการนำเอาพลงังานแสงอาทติยมาใชในการผลติกระแสไฟฟาสำหรบัเครือ่งสบูน้ำของระบบน้ำหยด เกดิข้ึนจากการนอมนำเอา“ศาสตรพระราชา” ของพระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดชบรมนาทบพติรมาประยุกตใชในการทำการเกษตรตามพระราชดำริที่วาจะตองมีการใหน้ำแกพืชอยางมรีะบบ และมปีระสทิธภิาพ

การจดัทำระบบการกระจายแบบน้ำหยดในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานแสงอาทติยจะมขีัน้ตอนการวางแผน เทคนคิ และวธิกีารในการดำเนนิการ ประกอบดวย

๑. การวางแผน/สำรวจ/ตรวจพื้นที่a. การสำรวจแหลงน้ำ น้ำเปนปจจยัสำคญัของระบบ แหลงน้ำอาจจะมหีลาย

ลกัษณะ หรอืหลายประเภท แตตองมปีรมิาณน้ำพอเพยีงทีจ่ะตองใชในการเพาะปลกูตลอดทัง้ป หรอืในชวงเวลาทีท่ำการเกษตร อาจแยกประเภทเปน

i. สระเกบ็น้ำผวิดนิ ไดแก สระน้ำตามธรรมชาต ิบอ หนอง คลองบงึ หรอืน้ำทีไ่ดจากหวังานชลประทาน เชน อางเกบ็น้ำ ฝายทดน้ำ ประตรูะบายน้ำ คลองสงน้ำ เปนตน จำเปนตองมกีารขดุบอหรอืสระเกบ็น้ำสำรองทีข่ดุเตรยีมขึน้ไวเปนบอพกั เพือ่เก็บน้ำไวสำหรบัใชในระบบน้ำหยดอยางเพียงพอ ขนาด และความจขุองสระเกบ็น้ำสำรอง จะขึน้อยกูบัพืน้ทีเ่พาะปลกู หรอือาจใชวธิปีรบัปรงุ ขดุลอก หนองน้ำธรรมชาตกิไ็ด และคณุภาพของน้ำตองสะอาดเพยีงพอสำหรบัการเพาะปลกู

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๑๑

ii. การเจาะบอบาดาล ในกรณทีีพ่ืน้ทีก่ารเกษตรอยนูอกเขตพืน้ที่ชลประทาน หรอือยหูางไกลจากพืน้ทีแ่หลงน้ำผิวดนิ สามารถพจิารณาหาแหลงน้ำจากใตดนิ โดยการเจาะบอบาดาลน้ำตืน้เพือ่การเกษตร ในความลกึทีไ่มเกนิ ๓๐ เมตร (ตามนโยบายกรมทรัพยากรน้ำบาดาล) เปนแหลงน้ำของระบบน้ำหยดไดเนื่องจากอตัราการใชน้ำจะไมมากเทากบัระบบการใหน้ำพชืแบบอืน่ๆ(การเจาะน้ำบาดาล เทคนคิ เครือ่งเจาะ ขอแนะนำเบือ้งตน )

b. การจัดเตรียมพืน้ทีก่ารเพาะปลกูi. ขนาดพืน้ทีต่องเปนขนาดพืน้ทีท่ีไ่มใหญมากเกนิไป อาจพจิารณา

จากปริมาณน้ำตนทุนที่ไดมามากจากแหลงน้ำ และสามารถคำนวณพืน้ทีท่ีเ่หมาะสมกบัจากความตองการใชน้ำของพชืกไ็ดโดยคดิจากปรมิาณน้ำ จำนวน ๑,๐๐๐ ลติรตอพืน้ทีก่ารเกษตรประมาณ ๑ ไร

ii. รปูรางของพืน้ที ่ตองเปนพืน้ทีท่ีม่ขีอบเขตชดัเจน การวางทอน้ำหยดสามารถวางไดทุกรูปรางของพื้นที่ แตหากเปนรูปสีเ่หลีย่ม จะสามารถวางระบบทอไดสะดวก งาย และมปีระสทิธิภาพกวารูปรางอื่นๆ

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

c. ตรวจสภาพพืน้ที ่สภาพดนิ และสภาพภมูปิระเทศi. สภาพพืน้ที ่เชน พืน้ทีร่าบ พืน้ทีล่าดเอยีง สามารถวางระบบ

การใหน้ำแกพืชแบบน้ำหยดไดเกือบทุกสภาพพื้นที่ แตตองพิจารณาความเหมาะสมเรื่องการวางตำแหนงที่ตั้งของถังเกบ็น้ำ และความสงูขอหอถงั เพือ่ใหสามารถมแีรงดนัเพยีงพอที่จะกระจายน้ำไดครอบคลมุพืน้ทีเ่พาะปลกูทัง้หมด

ii. ประเภท ชนดิของดนิ ดนิแตละชนดิจะสามารถอมุน้ำ และรัว่ซมึไดตางกนั หากทราบ ชนดิ ประเภทของดนิของพืน้ท่ีจะสามารถวางแผนการใหน้ำไดเปนอยางด ีและตองพจิารณารวมกบัชนดิของพชื ความตองการใชน้ำของพชืทีจ่ะทำการเพาะปลกูดวย

iii. สภาพภูมิประเทศที่เหมาะสมกับระบบน้ำหยดตองไมมีความลาดชันมากเกินไป ไมควรอยูหางไกลจากชุมชนที่พักอาศัยเนื่องจากอุปกรณบางตัวอาจตองการการดูแลเปนพิเศษ เชนแบตเตอรี ่ฯลฯ

d. เลอืกชนดิ ประเภท ของพชืทีต่องการปลกูi. พชืแตละชนดิเหมาะกบัดนิแตละประเภท และมคีวามตองการ

ใชน้ำที่ไมเทากัน หากมีการวางแผนโดยการพิจารณาเรื่อง

๑๒

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

ความตองการของตลาดรวมดวยจะทำใหระบบน้ำหยดมีความสมบรูณมากขึน้

ii. กำหนดปรมิาณ ระยะเวลา ความถี ่การใหน้ำ ระยะเวลาการเกบ็เกีย่วผลผลติกม็คีวามสมัพนัธกบัการวางแผนการใหน้ำกบัพชืโดยระบบน้ำหยด

e. การจดัเตรยีมแปลงเพาะปลกูi. ขึน้รองแปลงเพาะปลกู ใหมขีนาด ความยาว ของรองแปลงให

เหมาะสมกบัพชืทีต่องการปลกูii. ระยะหางรองแปลงใหเหมาะสมกบัพชืทีต่องการปลกูiii. จดัทำหางสำหรบัไมเลือ้ย ใหเหมาะสมกบัพชืทีป่ลกู

๑๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๑๔

๒. จดัทำระบบสบูน้ำดวยพลงังานแสงอาทติยa. การกำหนดสถานที ่ตดิตัง้เครือ่งสบูน้ำ

i. เครือ่งสบูน้ำธรรมดาสำหรบัสบูน้ำจากน้ำผวิดนิ (แหลงน้ำ สระเกบ็น้ำ) ทีส่ามารถสบูน้ำไดในความลกึ ๖ - ๗ เมตร โดยวางตำแหนงทีต่ัง้ไวบนทีส่งูของรมิตลิง่ หรอืทีด่อนโดยวางใกลกับแหลงน้ำ

ii. ปมชกัสำหรบัสบูน้ำบาดาล (น้ำใตดนิ) ตำแหนงทีต่ัง้วางตรงที่ใกลกบับอบาดาล ประกอบดวย

๑. ปมชกัขนาด ๑ นิว้ มอเตอร ดซี ี๕๐๐ Watt๒. ทอบอน้ำบาดาลลกึ ๒๐ - ๕๐ เมตร (ระดบัน้ำต่ำจาก

ผวิดนิ ๖ - ๒๐ เมตร) พรอมปลอกกนัทรดุ๓. หวัเจท็ สองไส ๑ นิว้ (๒ แผน) - ๒ นิว้ (ขึน้กบัความลกึ

ทอน้ำขึน้ ทอน้ำกลบั วาลวกนัน้ำไหลกลบั)

๓. จดัทำระบบเซลลแสงอาทติย โซลาเซลล (แผงโซลาเซลล ๑๕๐ Watt จำนวน ๒แผง สำหรบัพืน้ทีก่ารเพาะปลกูประมาณ ๔ ไร) พรอมโครงตดิตัง้ขารองรบั

a. กลองควบคมุi. อปุกรณควบคมุการชารจพลงังานแสงอาทติย (Solar Charging

controller)ii. อปุกรณตดัไฟฟาอตัโนมตั ิ(breaker)

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๑๕

๔. ตดิตัง้แบตเตอรี ่แบบ DEEP CYCLE (แบตเตอรีส่ำหรบัเกบ็พลงังานทีไ่ดจากระบบพลงังานทดแทนหรอื Solar Cell โดยเฉพาะ อายกุารใชงานยาวนานกวาแบตเตอรีธ่รรมดา) หรอืตดิต้ังชดุมอเตอร Brushless ๓๕๐ Watt ในกรณทีีไ่มใชแบตเตอรีส่ำหรบัเกบ็พลงังานไฟฟา

๕. ติดตั้งกลองควบคุมมอเตอร เพื่อใหสามารถควบคุมระบบพลังงานไดอยางมีประสิทธิภาพ

๖. ตดิตัง้อปุกรณแอรแว ใชสำหรบัควบคมุแรงดันน้ำ ในกรณทีีต่องสงน้ำในพืน้ทีท่ี่มคีวามยาวมากๆ อาจทดสอบจากการปดวาลวน้ำในตำแหนงทีใ่กลถงัพกัน้ำ และเปดเฉพาะปลายสาย เพ่ือดูการไหลของน้ำหากน้ำไหลออนตองติดตั้งอุปกรณแอรแว (ถาพืน้ทีก่ารเกษตรไมกวางขวาง ไมมปีญหาเรือ่งแรงดนัน้ำ กไ็มตองใชอปุกรณแอรแว เพือ่เปนการประหยดังบประมาณ)

๗. ตดิตัง้กรองน้ำเกษตร PRO Filter เพือ่ทำใหน้ำสะอาดปราศจากสิง่สกปรก สามารถไหลผานรูน้ำหยดที่มีขนาดเล็กไดดี ติดตั้งกรองน้ำสามารถติดตั้งไดหนึ่งในสองตำแหนงคอื จดุนำน้ำเขาถังพกั หรอื กอนปลอยน้ำเขาสรูะบบทอน้ำหยด สวนใหญจะติดที่ตำแหนงนำเขาถังพัก เนื่องจากจะไมมีผลกับการทำใหแรงดันน้ำเครือ่งกรองน้ำมใีหเลอืกใชไดหลายแบบ คอื

a. แบบกรองตะแกรง (PRO Y Screen)b. แบบกรองดสิก (PRO Y Disc)c. กรองแบบภูมิปญญาชาวบาน เชน กรองทราย กรองตะกราหวาย

เปนตน

๘.จดัเตรยีมถงัเกบ็น้ำพรอมฐานรองยกสงูa. ถงัสำเรจ็รปูทรงกระบอก PE ความจ ุ๒,๐๐๐ - ๔,๐๐๐ ลติร หรอืโองดนิ

ตมุดนิเผา หรอืภาชนะอืน่ๆ ทีส่ามารถเกบ็น้ำไดb. ฐานรองถงัเกบ็น้ำ ความสงู ๔ - ๑๐ เมตร (รวมตัวถงั) ขึน้กบัสภาพพืน้ที่

ฐานรองถงัเกบ็น้ำ สามารถทำไดในหลายรปูแบบ คอืi. โครงเหล็กนั่งราน

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ii. ถงัวงบอคอนกรตี (บรรจดุวย Soil Cement)iii. คอกเสา พืน้ คสล. (บรรจดุวย Soil Cement)iv. วสัดอุืน่ๆ ทีห่าไดในทองถิน่ เชน ไมไผ ไมยคูา ฯลฯ

๙.วางทอ และขอตอ พรอมวาลวปดเปดน้ำเขาสแูปลงเกษตรกรรม ประกอบดวยa. ทอหลกั (Main pipe) เปนทอขนาดใหญทีส่ดุสามารถสงน้ำในปรมิาณที่

พอเพยีงกบัพชืทัง้แปลงi. ทอ PE ขนาด เสนผาศนูยกลาง ๑๖ มม.ii. หวัจายน้ำแบบเปด-ปด

b. ทอรอง (Sub-main pipe) เปนทอขนาดรองลงมาสงน้ำเพียงบางสวนของแปลง

i. ทอ PE ขนาด เสนผาศนูยกลาง ๑๖ มม.ii. หวัจายน้ำแบบเปด-ปด

๑๖

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

c. ทอยอยหรอืเทปน้ำหยด (Lateral pipe) เปนทอขนาดเลก็สงน้ำเฉพาะแถวของตนพชื พรอมอปุกรณ ประกอบดวย

i. เทปน้ำหยด TV3 ขนาดเสนผาศนูยกลาง ๑๖ มม. ความยาวตามที่วางแผนไวในพื้นที่

ii. สวานไรสาย กบัดอกสวาน Hole Saw ขนาดเสนผาศนูยกลาง๑๖ มม. สำหรบัเจาะทอน้ำหยด

iii. ลกูยางกนัรัว่ LVR ขนาดเสนผาศนูยกลาง ๑๖ มม. สำหรบัอดุรอยรรูัว่

iv. หวัจายน้ำแบบเปด-ปด ตอกบัทอ PE และเทปน้ำหยด ขนาดเสนัผาศนูยกลาง ๑๖ มม. สำหรบัควบคมุการจายน้ำ

๑๗

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๑๘

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๑๙

รปูผงัการตดิต้ังระบบกระจายน้ำในแปลงเพาะปลกูแบบน้ำหยดและการนำพลงังานแสงอาทติยมาใชเปนพลงังานทดแทน

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๒๐

๕. ประโยชนของระบบกระจายน้ำในแปลงเพาะปลกูแบบน้ำหยดและการนำพลงังานแสงอาทติยมาใชเปนพลงังานทดแทน

การกระจายน้ำในแปลงเพาะปลกูดวยระบบน้ำหยด โดยการนำเอาพลงังานจากแสงอาทติยมาใชเปนแหลงพลงังาน เกดิขึน้จากการนอมนำ "ศาสตรพระราชา" ของพระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิล อดลุยเดชบรมนาถบพติร มาขับเคลือ่นเสรมิสรางการมีสวนรวมในกระบวนการพฒันาแหลงน้ำ และบรหิารจดัการน้ำอยางบรูณาการ ตามหลกัปรชัญาเศรษฐกจิพอเพยีงในภาคการเกษตรและชนบท เพือ่ชวยเพิม่ศกัยภาพของแหลงน้ำใหมากข้ึน และลดรายจายในครวัเรอืน เนนการพฒันาการทำการเกษตรแบบครบวงจรซึง่กอใหเกดิคณุประโยชนหลายประการทัง้ทางตรง และทางออม

ประโยชนทางตรงคอืผลทีเ่กิดขึน้จากการประกอบกจิกรรมจากภาคการเกษตร ซึง่เกษตรกรเปนผูรับประโยชนโดยตรง จากทางเลือกการเพาะปลูกแบบน้ำหยด สำหรับประโยชนทางออม กค็อืผลประโยชนจากการพฒันาคณุภาพชวีติของเกษตรกร ทีส่งผลตอทรพัยากรธรรมชาต ิสิง่แวดลอม ชมุชน สงัคม ระบบเศรษฐกจิ และการปกครอง จากระดบัชุมชนเล็กๆ สามารถขยายผลสูระดับประเทศได ซึ่งเปนกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกจิของประเทศใหมเีสถยีรภาพมนัคงยิง่ข้ึน ทัง้นี ้สามารถแยกประโยชนดงักลาวไดดงันี้

ประโยชนทางตรง๑. ประหยัดน้ำที่ใชในการเกษตร๒. ประหยัดแรงงาน๓. ประหยดัเวลาในการเพาะปลกู สามารถทำกจิกรรมอืน่ๆ ได๔. สะดวกในการใหน้ำพืช การใสปยุ การใสยา และการดแูลรกัษา๕. ตดิต้ังงาย ดแูลรกัษางาย สามารถดำเนนิการไดดวยเกษตรกรเอง๖. ลดตนทนุการผลติในภาพรวม๗. สามารถเลือกชนิดของพืชที่ใชน้ำนอยและใหผลผลิตที่สามารถจำหนายไดใน

ราคาที่พึงพอใจ๘. เพิม่อาชพี เพิม่โอกาส เพิม่ทางเลอืกใหแกเกษตรกร๙. ใชพลงังานทดแทนใหเกดิคณุคาสงูสดุ๑๐.เกษตรกรสามารถพึง่พาตนเองไดอยางยัง่ยนื

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๒๑

ประโยชนทางออม๑. การเพ่ิมพืน้ทีเ่พาะปลกูนอกเขตชลประทาน๒. เปนการใชทรพัยากรธรรมชาตอิยางประหยดัใหวฏัจกัรเกิดความสมดลุ๓. ปรบัปรงุวธิกีารทำการเกษตรใหมคีวามทนัสมยั บรหิารจดัการดวยเทคโนโลยี

และนวตักรรม หรอื Smart Farmer๔. ชวยลดอตัราการปลอยกาซเรอืนกระจก ซึง่จะเปนสาเหตทุำใหเกิดภาวะโลกรอน๕. พฒันาคณุภาพชวีติของเกษตรกรใหมชีวีติความเปนอยทูีด่ขีึน้๖. ยกระดบัมาตรฐานสนิคาเกษตร และอาหารเขาสมูาตรฐานสากลทีม่งุสกูารเปน

“ครวัโลก”๗. เพิม่โอกาสในการพฒันาเศรษฐกจิอยางตอเนือ่ง สามารถสรางผปูระกอบการราย

ใหม ดานเทคโนโลยสีนิคาเกษตร และเทคโนโลยกีารแปรรปูอาหาร๘. ลดภาระของภาครัฐ เนื่องจากเกษตรกรเปนประชากรสวนใหญของประเทศ

สามารถพึง่พาตนเองได

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๒๒

Best Practice ระบบน้ำหยดโดยใชพลงังานแสงอาทติย : ในพืน้ทีก่ารเกษตรประมาณ ๕ - ๑๒ ไร

การใหน้ำแกพชืระบบน้ำหยดทีใ่ชกนัอยใูนปจจบุนัจะมหีลายรปูแบบ เพือ่วตัถปุระสงคทีต่างกัน ทัง้นี ้ขึน้อยกูบัสภาพของแหลงน้ำ สภาพพืน้ที ่สภาพภมูปิระเทศ ชนดิของพชืทีต่องการปลกู ชนดิของดนิ งบประมาณ ผลผลติทีไ่ด และความตองการของตลาด ระบบน้ำหยดโดยใชพลงังานแสงอาทติยระบบหนึง่อาจไมเหมาะกบัพชือกีชนดิหนึง่กไ็ด ขึน้อยูกบัวาเราปลกูพชืชนดิไหน ตองการน้ำอยางไร แตสามารถดดัแปลงระบบน้ำหยดชนดินัน้ๆใหเหมาะสมกบัพชื สภาพพืน้ที ่และผลผลติชนดิอืน่ๆ ได

ตัวอยางของเกษตรกรที่ประสบความสำเร็จซึ่งจะขอยกมาเปน Best Practiceมคีวามสำเรจ็เชงิประจกัษ สามารถสบืสานแนวพระราชดำรติามแนวทาง ศาสตรพระราชาไดเปนอยางด ีประกอบดวย

๑.นางจนัทรเพญ็ ไชยคำ หรอืคณุแมนอย เกษตรกรบานจระเขสงเคราะห หมทูี ่๒ตำบลทุงโปง อำเภออุบลรัตน จังหวัดขอนแกน ไดกลาวถึงประโยชนของการใหน้ำแกพืชระบบน้ำหยดโดยใชพลังงานแสงอาทิตยวานอกจากจะเปนการสืบสานแนวพระราชดำรแิลว ยงัสามารถลดตนทนุในการทำการเกษตรไดเปนอยางดีเพราะ ใชน้ำนอยใชแรงงานนอย หากไดผลผลติสงู ทีส่ำคญัยงัมเีวลาไปทำกจิกรรมอืน่ๆ ในแปลงไดดวย

“ชอบทีจ่ะปลกูพชืชนดิตางๆ มคีวามสุขเมื่อเห็นการเจริญเติบโตของพืช”

นางจนัทรเพญ็ ไชยคำ มพีืน้ทีป่ระมาณ๔ ไร ๓ งาน ใชเปนพืน้ทีข่ดุสระเกบ็น้ำ ๑ไร ซึ่งสระดังกลาวเปนบอยืมดินเดิมของกรมชลประทาน ทีเ่ขามาดำเนนิการกอสรางสถานีสูบน้ำดวยไฟฟาหนองผือ และอยูใน

๖.

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๒๓

เขตการสงน้ำของสถานสีบูน้ำบานจระเข ดวยวธิกีารสบูน้ำและนำมาปลอยลงสระเพือ่มีน้ำใชในการอปุโภคบรโิภค และเพาะปลกู เดมิกอนหนาทีจ่ะเขารวมโครงการไดปลกูไรปอ มนัสำปะหลงั ออย ทำการเกษตรเองโดยไมมคีนมาชวยสงเสรมิ มรีายไดเพยีงปละ๑ ครั้ง ซึ่งไมคอยพอเพียงกับการใชจายของครอบครัว แตจากการแนะนำของศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ กรมชลประทาน กับความชวยเหลือของสถาบันสงเสรมิและพฒันากจิกรรมปดทองหลงัพระสบืสานแนวพระราชดำร ิ จงึตดัสนิใจเขารวมโครงการทำใหมแีรงบนัดาลใจทีจ่ะทำการเกษตรแบบใหมทีเ่ปนเกษตรอนิทรยี เพือ่สรางรายไดในทกุๆ เดอืน ดวยการทำการเกษตรแบบผสมผสาน แทนการปลกูพชืเชงิเดีย่วโดยปลูกมะระจีน ฟกทอง ถั่วลิสง มันเทศ และฟกเขียว เพื่อจำหนายในชุมชน และหางแม็คโคร รานอาหารเขือ่นอบุลรตัน โรงครวัของโรงพยาบาลขอนแกน ทดลองใชระบบน้ำหยดใหน้ำกับพชืในแปลงเพาะปลกู ในพืน้ที ่๑ ไร ๓ งาน ทีเ่ปนสวนหนึง่ของพืน้ที่ของตนเอง เริม่ตนจากการตดิตัง้ถงับรรจนุ้ำ วางระบบทอ และเทปน้ำหยด เนือ่งจากมีเครื่องสูบน้ำที่ใชระบบไฟฟาอยูเดิม ถังบรรจุน้ำความจุ ๒,๐๐๐ ลิตร จำนวน ๒ ถังแลวปลอยน้ำลงสแูปลงเพาะปลกูผานระบบทอหลกั ทอรอง และทอน้ำหยดเขาสแูปลงใชระยะเวลาในการปลอยน้ำหยดลงสแูปลง ๒ ครัง้ๆ ละ ๑๕ นาท ีในชวงเวลาเชาและชวงเวลาเยน็

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

คาใชจายทีใ่ชในการดำเนนิการ ประกอบดวย ถงับรรจนุ้ำความจ ุ๒,๐๐๐ ลติรจำนวน ๒ ถงั ทอ PVC ขอตอพรอมอปุกรณ และสายเทปน้ำหยด รวมคาดำเนนิการทัง้สิน้ ๒๗,๕๘๑.๐๐ บาท ถอืเปนการลงทนุทีส่ามารถคนืทนุไดภายในระยะเวลาไมนาน

ผลผลติการเกษตรทีไ่ดรบัมคีณุภาพดกีวาเดมิ เปนทีน่ยิมบรโิภคเพราะเปนผกัปลอดสารพษิทำใหสามารถขยายตลาด และขายไดราคาดกีวาแบบเดมิ และจากการทีร่ะบบการใหน้ำแบบน้ำหยดมอีปุกรณหลายตวัจงึตองหมัน่ดแูลบำรงุรกัษา เชน เครือ่งสบูน้ำ หมอแบตเตอรี ่และโดยเฉพาะทอ (เทป) น้ำหยด หลงัการเก็บเกีย่วผลผลติแลวจำเปนตองเกบ็รกัษาอปุกรณตางๆ ไวเพือ่ปองกนัการชำรดุเสยีหาย ทำใหสามารถนำมาใชไดโดยไมตองไปซื้อหาใหมอันจะทำใหตองสิ้นเปลืองเงินทอง

๒๔

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๒.“เดมิไมเคยม ีคดิวามันตองด ีทำใหไมเสยีน้ำมาก ลงทนุครัง้เดยีว และทีส่ำคญัชวยประหยดัตนทนุและแรงงาน” เปนความคิดของ นายฐติพิงษ ทองโคตร หรอืคณุพอทองเกษตรกรบานหวยยาง ตำบลทงุโปง อำเภออบุลรตัน จงัหวดัขอนแกน กอนทีจ่ะตดัสนิใจเลอืกนำเอาระบบน้ำหยดพลงังานแสงอาทติยมาใชในการเพาะปลกูของตนเอง

นายฐติพิงษ ทองโคตร เกษตรกรบานหวยยาง มพีืน้ทีท่ำกนิแบงออกเปน ๒ สวนในพืน้ทีท่ัง้หมด ๑๕ ไร โดยสวนแรกมจีำนวน ๘ ไร และสวนที ่๒ มจีำนวน ๗ ไร มสีระเกบ็น้ำเปนของตนเอง พืน้ทีอ่ยนูอกเขตชลประทาน อยใูกลลำหวยยาง ซ่ึงเปนลำหวยสาขาของแมน้ำพองทีม่นี้ำไหลตลอดทัง้ป สามารถทีจ่ะนำมาใชในการเพาะปลกูได แตปญหาระดบัน้ำอยตู่ำกวาพืน้ทีม่าก จงึตองอาศยัการสบูน้ำขึน้มาใช เดมินัน้มกีารปลกูผกัสวนครวัพืน้บาน พรกิ แตงกวา และขาวโพดขาวเหนยีว สวนหนึง่เกบ็ไวเพือ่บรโิภคในครวัเรอืนและทีเ่หลอืจะจำหนายในชมุชนบางตามหลกัปรชัญาเศรษฐกจิพอเพยีงตามแนวพระราชดำริเพือ่เปนรายไดใหกบัครอบครวั วธิกีารใหน้ำแกแปลงเพาะปลกู จะใชเครือ่งรถไถนาเดนิตามสบูน้ำจากลำหวยยางบรเิวณทีอ่ยใูกลพืน้ทีเ่พาะปลกู แลวปลอยลงสรูองแปลงโดยตรงและบางครั้งใชสายยางติดหัวจายน้ำแบบสปริงเกอร รดน้ำ โดยจะรดน้ำสัปดาหละ๒ ถงึ ๓ ครัง้ ระบบนีต้องใชน้ำมากเพราะน้ำสวนหนึง่จะไหลไปตามทีล่มุต่ำ และสวนหนึง่ซมึลงสใูตดนิอยางรวดเรว็เนือ่งจากพืน้ทีเ่ปนดนิเหนยีวรวน หรอืทีเ่รยีกวาดนิทาม

๒๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๒๖

จากการแนะนำของศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ กรมชลประทาน รวมกบัความชวยเหลอืของสถาบนัสงเสรมิและพฒันากจิกรรมปดทองหลงัพระสบืสานแนวพระราชดำริ นายฐิติพงษ ทองโคตร ไดตัดสินใจลองใชระบบน้ำหยดพลังงานแสงอาทิตยมาใชในการใหน้ำกบัพชืในแปลงเพาะปลกู โดยเริม่ตนจากการตดิตัง้แผงโซลาเซลลเปลีย่นพลังงานจากแสงอาทิตยเปนพลังงานไฟฟา เพื่อใชสำหรับเครื่องสูบน้ำ เพื่อสูบน้ำจากลำหวยยางขึน้ไปเกบ็ไวบนถงัสงูทีม่ขีนาดความจ ุ๒,๐๐๐ ลติร จำนวน ๒ ถงั แลวปลอยน้ำลงสแูปลงเพาะปลกูผานระบบทอหลกั ทอรอง และทอน้ำหยดเขาสแูปลง ใชเวลาปลอยน้ำหยดลงสแูปลงครัง้ละ ๑๐ ถงึ ๑๕ นาที

ปจจุบนัเกษตรกรรายนีม้เีวลาเหลอืจากการใหน้ำพชื เนือ่งจากสามารถเปดวาลวน้ำปลอยลงแปลงไดโดยทีไ่มตองเดนิตามตลอดเวลา ทีส่ำคญัสามารถประหยดัน้ำไดเนือ่งจากเปนระบบน้ำหยดไมสิน้เปลอืงน้ำมากเทากบัวธิรีดน้ำแบบเดมิ ทำใหมเีวลาเหลอืพอทีไ่ปทำกจิกรรมการเกษตรอืน่ในแปลงอืน่ๆ เชน การเลีย้งปลา เลีย้งววั การดูแลรกัษาแปลงเพาะปลกู

ผลผลติทีไ่ดรบัมคีณุภาพดกีวาเดมิ เนือ่งจากมเีวลาในการกำจดัวชัพชื ใสปยุไดพรอมกบัการใหน้ำ ทำใหสามารถผสมปยุน้ำหมกัชวีภาพลงไปในน้ำแลวปลอยใหไหลไปตามทอและคดัเลอืกพชืทีน่ำมาปลกูเปนประเภทเปนการปลกูแบบพชืใชน้ำนอย และเกษตรอนิทรยีจงึสามารถขยายตลาดไดเนือ่งจากไดรบัความนยิมมากของผบูรโิภค เพราะเปนผกัปลอดสารพษิ ซึง่จำหนายไดราคาดกีวาแบบเดมิ

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๒๗

“อยางไรกต็าม การจะใชระบบใดใหน้ำแกพชื เกษตรกรตองหมัน่ ดแูล บำรงุรกัษาอปุกรณเครือ่งมอืตางๆ เปนอยางดี เพือ่จะใหสามารถใชงานไดอยางมปีระสทิธภิาพ และยาวนาน” นายฐติพิงษ กลาวทิง้ทาย จากการทีร่ะบบการใหน้ำแบบน้ำหยดมอีปุกรณหลายตวัจงึตองหมัน่ดแูลบำรงุรกัษา เครือ่งสบูน้ำ หมอแบตเตอรี ่โดยเฉพาะทอ (เทป) น้ำหยดภายหลงัการเกบ็เกีย่วผลผลติแลวจำเปนอยางยิง่ทีจ่ะตองเกบ็รกัษาอปุกรณตางๆ ดงักลาวไวเพ่ือปองกนัไมใหเกดิการชำรดุเสยีหาย และสามารถนำกลบัมาใชงานไดใหมอนัเปนการชวยประหยดัคาใชจายเปนอยางมาก

๓. นางสรุพีร จนัทาฟาเหลือ่ม หรอืคณุแมนดิ เกษตรกรบานจรเข ตำบลทงุโปง อำเภออบุลรตัน จงัหวดัขอนแกน เดิมมอีาชพีทำงานโรงงานมาเปนเวลานานถงึ ๑๓ ป ทำงานวนัละ ๑๕ ชัว่โมง รายไดไมเพยีงพอตอการใชจายในครอบครวัเนือ่งจากตองทำงานนอกบาน จงึตดัสนิใจลาออกจากงานมาทำการเกษตรบนทีด่นิของตนเอง ทำมาแลวจนถงึวนันี้เปนเวลา ๓ ป ยอมรบัวาชวีติมคีวามสขุเพราะไดอยบูาน อยกูบัธรรมชาต ิซึง่พืน้ฐานเดมิกอ็ยกูบัการเกษตรมาโดยตลอด ไรของคณุแมนดิมสีระเกบ็น้ำอย ู๒ แหง ซึง่ตัง้ใจขดุสระ

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

เกบ็น้ำในพืน้ทีข่องตนเองลกึประมาณ ๒ เมตร สระเกบ็น้ำนีจ้ะใชเกบ็น้ำฝนเปนหลกัแลวยงัไดสบูน้ำจากสถานสีบูน้ำหนองผอืมาเตมิลงในสระเกบ็น้ำแหงนีด้วย กอนตดัสนิใจเขารวมโครงการนัน้ไดไปศกึษาดงูานของโครงการปดทองหลงัพระ โดยเขารวมโครงการนี้ในชวงประมาณเดอืนธนัวาคม ๒๕๖๐ เริม่จากการปลกูกลวย โดยใชระบบน้ำหยดกอนซึ่งกอนหนานั้นไดทำนา ปลูกพืชผักสวนครัว พื้นที่ทำการเกษตรของคุณแมนิด มีอยูทัง้หมด ๕ ไร ตัง้แตใชระบบน้ำหยดใชเวลาทำสวนทำไรเพยีงวนัเดยีวกเ็สรจ็เรยีบรอยที่สำคัญประหยัดน้ำ ใหปุยสามารถผสมกับน้ำปลอยเขาระบบไดเลย ไมใชยาฆาแมลงเนนใชปยุอนิทรยี หลงัทำการเกษตรหมดทกุฤดกูาล ทีไ่รจะปลกูปอเทอืง ไรของแมนดิมนี้ำทัง้ ๓ ระบบ คอื น้ำบาดาล น้ำสระ และระบบน้ำหยด ผลผลติทีไ่ดจะมแีมคามารบัผลผลติถงึสวน ไมตองตามหาตลาดเองเนือ่งจากเปนเกษตรอนิทรยี

๒๘

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

นางสรุพีร อยากจะแนะนำสมาชกิใหหันมาใชระบบน้ำหยด เพราะนอกจากจะชวยประหยดัเวลาแลว ยงัมผีลดีตอสุขภาพรางกายที่แข็งแรงและจิตใจ

เขมแขง็ ผลทีไ่ดจากการเลอืกใชระบบน้ำหยดเกดิการประหยดั ยงัสามารถทำงานงาย และสะดวกสบาย ใหมๆ อาจมปีญหาบางเนือ่งจากพึง่เริม่ เชน แบตเตอรีโ่ดนขโมย สวนปญหาดานอื่นๆ ยังไมพบ แตจากความชวยเหลือเปนอยางดีจากทีมงานปดทองหลังพระที่ไดเขามาชวยเหลือดูแลใหความรู และสอนการใชอุปกรณตางๆ พรอมใหคำแนะนำในการปลูกพืช พืชที่ปลูก พริก มะเขือ มะเขือพวง บวบงู และดอกขจร และยังชวยหาตลาดจัดจำหนายผลผลิตดวย ทำใหปญหาตางๆ หมดไป ทกุอยางราบรืน่เปนอยางดี

๒๙

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๓๐

๔. นางคำออน สมปาน หรอืคณุแมออนเกษตรกรบานหวยยาง ตำบลทงุโปง อำเภออุบลรัตน จังหวัดขอนแกน แตเดิมนั้นชวยพอแมทำนาบนพืน้ที ่๕๐ ไร มาตัง้แตอายเุพยีง๑๖ ป ผลผลติขาวทีไ่ดรบัขึน้อยกูบัสภาพฝนฟาที่ตกในแตละป บางปก็มีแคพอเพียงบริโภค

ภายในครวัเรอืนเทานัน้ ตอมาไดเปลีย่นมาปลกูพืน้เกษตร โดยอาศยัน้ำจากสระเกบ็น้ำทีข่ดุข้ึนใชเอง พชืทีป่ลกู ไดแก ฟกทอง แตงกวา มนัเทศ ถัว่ มะระ เปนตน ภายหลงัจากทีม่เีทคโนโลยรีะบบน้ำหยดเขามา และตนเองเขารวมโครงการพฒันาและจดัหาน้ำ ซึง่สถาบนัสงเสรมิและพฒันาแบบปดทองหลงัพระ สบืสานแนวพระราชดำร ิ ไดเขามาใหความรแูละคำแนะนำ ชกัชวนใหเกษตรกรไดเปลีย่นวธิกีารบรหิารจดัการน้ำเปนแบบระบบน้ำหยด (ระบบน้ำหยดไมไดใชแผงโซลาเซลล เครื่องสูบน้ำดีเซล สูบขึ้นเก็บไวบนถังพกัน้ำ ปลอยสรูะบบน้ำหยดวนัละ ๒ ครัง้ สวนระยะเวลาขึน้กบัขนาดของตนพชื) เพราะนอกจากจะชวยประหยัดคาใชจายแลว ยังไดรับผลตอบแทนที่เปนผลผลิตทางการเกษตรทีใ่ชเพยีงสารชวีภาพทีไ่มเปนอนัตรายตอสขุภาพ

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๓๑

ทกุวันนีต้ลาดรองรบัผลติผลทางการเกษตรของนางคำออน สวนใหญเปนขาวโพดพนัธทุบัทมิสยามทีไ่ดรบัการสนบัสนนุเมลด็พนัธจุากมหาวทิยาลยัขอนแกนใหทดลองปลกูซึง่เปนพนัธใหมทีไ่ดรบัความนยิมมากจากผบูรโิภค และไดรบัความชวยเหลอืจากสถาบนัสงเสรมิและพฒันาแบบปดทองหลงัพระ สบืสานแนวพระราชดำร ิชวยประสานจดัหาตลาดให ทัง้ทีโ่รงพยาบาลขอนแกน เขือ่นอบุลรตัน หางแมคโคร สิง่ทีไ่ดรบันัน้สรางคณุคาใหกบัคณุภาพชวีติทีด่ขีึน้ของครอบครวันางคำออนจนอยากจะแนะนำใหทกุคนหนัมาสนใจใชระบบน้ำหยด เพราะวาระบบน้ำหยดงาย เบาแรง ทีส่ำคญัทีส่ดุมรีายไดเพิม่มากขึน้ ยกตวัอยางเชน รายไดทีไ่ดจากขาวโพดทบัทมิสยามทีป่ลกูในพืน้ที ่๑ งาน ปลกูได ๒,๕๐๐ ตนขายไดฝกละ ๑๕ บาท ไดเงนิสามหมืน่บาท มะระจนีไดรบัผลผลติ ๑๒๐ กโิลกรมัตอครัง้ขายไดราคาเปนเงนิถงึสามพนับาท บวบง ูวนัละ ๓๐ กโิลกรมั ทำใหมคีณุภาพชวีติทีด่ขีึน้(มะระจนี ขาวโพดหวาน บวบง ูถัว่ฝกยาว ฟกทอง มะเขอืเทศ มะเขอืพวง มะละกอมะเขอืเปราะ)

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๕. นางสุนีรัตน ดาศรี หรือคุณแมหนู เกษตรกรบานหวยยางตำบลทงุโปง อำเภออบุลรตัน จงัหวดัขอนแกน เปนอกีหนึง่เกษตรกรผทูีผ่นัตวัเองจากสาวโรงงานมาเปนเกษตรกรเพราะใจรกั โดยทีแ่ตเดมิทำการเกษตร

แบบใชน้ำจากสระ ตอมาใชน้ำจากบอบาดาลทีก่รมชลประทานมาดำเนนิการเจาะไวใหรวม ๒ บอ แตมปีรมิาณน้ำใชงานไดเพียงบอเดยีว พชืสวนใหญทีป่ลกู ไดแก ขาว ออยและขาวโพดหวานเปนหลกั รวมทัง้พืชผกัสวนครวับางเลก็นอย ความตองการขยายพืน้ที่การเกษตรจำเปนตองมีปริมาณน้ำที่เพียงพอ จึงไดขุดสระน้ำขึ้นในพื้นที่เพาะปลูกของตนเอง สำหรบัเกบ็น้ำไวใชในการเกษตร พืน้ทีข่องนางสนุรีตัน มทีัง้หมด ๖ ไร ใชทำการเกษตรระบบน้ำหยด จำนวน ๓ ไร ยอมรบัวาเมือ่ใชระบบน้ำหยด (แบบเครือ่งสบูน้ำพลังงานแสงอาทิตย)ไดรับความสะดวกสบายมากกวาแตกอน เนื่องจากใชเวลานอย

๓๒

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

สามารถนำเวลาทีเ่หลอืไปทำกจิกรรมอืน่ๆ ได เชน เลีย้งเปด เลีย้งไก เลีย้งววั ตางจากเดมิทีต่องใชวธิลีากสายยางทีต่อจากการสบูจากสระน้ำข้ึนมาเพือ่รดพชืผกัทีป่ลกู เชน พรกิตนขจร ถัว่ลสิง ถัว่ฝกยาว ขาวโพดหวาน แตปจจบุนัไมตองทำแบบนัน้ และยงัสามารถใหปยุผานระบบน้ำหยดได โดยใชปยุอนิทรยีผสมลงไปในน้ำไดเลย

ปจจบุนัวธิกีารดังกลาวสามารถชวยลดคาใชจายในครวัเรือนไดเปนอยางมาก ผลผลติทีไ่ดนอกจากจะใชบรโิภคในครวัเรอืนแลว ยงัมเีผือ่แผญาตพิีน่อง และทีเ่หลอืนำไปขายในชมุชน

๓๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๓๔

สถาบนัสงเสรมิและพฒันาแบบปดทองหลงัพระ สบืสานแนวพระราชดำร ิโครงการที่ไดรับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชบรมนาถบพติร ทำใหชวีติพสกนกิรของพระองค ทีป่ระกอบอาชพีเกษตรกรรม สามารถบรหิารจัดการน้ำไดดวยวิธีการใชน้ำในระบบน้ำหยดรูปแบบตางๆ โดยใชพลังงานแสงอาทิตยทีช่วยประหยดัน้ำ สะดวกสบาย ทำใหมเีวลาเหลอืเพยีงพอทีจ่ะไปดแูลพอแม และครอบครวัทีส่ำคญัมเีวลาทีจ่ะประกอบกจิกรรมอืน่ๆ ไดเปนอยางดี

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๗.

๓๕

บทสรปุการกระจายน้ำในแปลงเพาะปลูกดวยระบบน้ำหยด โดยการนำเอาพลังงานจาก

แสงอาทิตยมาใชเปนแหลงพลังงาน เพื่อชวยเพิ่มศักยภาพของแหลงน้ำที่มีอยางจำกัดใหมีปริมาณมากขึ้น และสามารถแกไขปญหาในการพัฒนาการทำการเกษตรแบบครบวงจร ซึง่กอใหเกิดคณุประโยชนหลายประการ

การเพาะปลกูพชืดวยระบบน้ำหยด สามารถพฒันาคณุภาพชวีติของเกษตรกร ทีเ่กีย่วของกบัทรพัยากรธรรมชาต ิสิง่แวดลอม ชมุชน สงัคม ระบบเศรษฐกจิ และการปกครองจากระดบัชมุชนเลก็ๆ ขยายสรูะดบัประเทศไดอยางยัง่ยนื

การกระจายน้ำในแปลงเพาะปลกูดวยระบบน้ำหยด มทีัง้ขอดแีละขอจำกดัของการใหน้ำแก พชื สรปุไดดงันี้

ขอดี๑. เปนการใหน้ำแบบใชแรงดันต่ำประมาณ ๕ - ๑๐ เมตร และอตัราการไหลของ

หวัปลอยน้ำ ๒ - ๘ ลติรตอชัว่โมง ดวยวธิกีารปลอยน้ำจากหวัปลอยน้ำสดูนิโดยตรง แลวซึมผานดินลงสูรากพืชดวยแรงดูดซับของดิน ถือวาเปนการใหน้ำแบบประหยัดและใชพลงังานนอย โดยสามารถใชพลงังานทดแทนได เชน พลงังานแสงอาทติย เปนตน

๒. การลงทุนดานเครื่องสูบน้ำ และคาใชจายดานพลังงานต่ำเมื่อเปรียบเทียบกับระบบอื่นๆ

“จากระดบัชมุชนเลก็ๆขยายสรูะดบัประเทศ

ไดอยางยัง่ยนื”

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๓๖

๓. เปนระบบที่เหมาะสำหรับ ไมผล ไมยืนตน ที่มีรูปแบบของการปลูกแบบปลูกเปนแถว ทำใหสามารถวางทอไดทกุแถว ทกุแนว และตดิตัง้หวัน้ำหยดไดทัว่ถงึทกุตน

๔. สามารถใสปยุน้ำหมกัชวีภาพโดยการผสมลงในน้ำทีส่งใหโดยตรงกบัตนพชืไดตามสดัสวนทีต่องการ

๕. ประหยดัแรงงาน และใชเวลานอยกวาการใหน้ำระบบอืน่ๆ ทีต่องใชเวลามากกวา

ขอจำกัด๑. น้ำทีใ่ชในระบบน้ำหยดตองสะอาด ผานการกรองแลวเปนอยางด ีเนือ่งจากหวั

น้ำหยดมรีขูนาดเลก็อาจอดุตนังายเนือ่งจากตะกอนแขวนลอยในน้ำ จงึตองใชเครือ่งกรองทีล่ะเอยีด และตองตรวจสอบทำความสะอาดไสกรองเปนประจำ

๒. การวางทอหวัหยดบนพืน้ดนิโดยตรงอาจทำใหตรวจสอบยาก เม่ือพบการอดุตนัพชือาจเกดิความเสยีหายไดเนือ่งจากขาดน้ำ

๓. การบำรงุรกัษาอปุกรณตองทำโดยสม่ำเสมอ ทีส่ำคญัเกษตรกรตองเขาใจและมีความรูเกี่ยวกับระบบทำงานของอุปกรณดังกลาว จึงจะสามารถใชงานไดอยางมีประสิทธิภาพ

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๓๗

การดูแลบำรงุรกัษาอปุกรณของระบบน้ำหยด มคีวามสำคญัจำเปนอยางมาก เพือ่ใหการใชงานเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ องคประกอบที่สำคัญของระบบระบบน้ำหยดทีใ่ชพลงังานแสงอาทติย ทีต่องการการบำรงุรกัษาอยางสม่ำเสมอ ประกอบดวย

๑. เกษตรกรตองหมัน่ดแูลแหลงน้ำของตนเองไมใหมวีชัพชืขึน้ปกคลมุดวยวธิหีมัน่ตดัดายหญาและวชัพชืไมใหปกคลมุลกุลาม ซึง่ทำใหแหลงน้ำเกดิการตืน้เขนิจนไมสามารถเกบ็น้ำไดเพยีงพอตอการใชงาน ทัง้นีส้มควรทีจ่ะตองมกีารขดุลอกอยางนอยปละ ๑ ครัง้และมกีารปองกนัการพงัทลายของตลิง่โดยอาจเสยีบไมไผปองกนัไว

๒. เครือ่งสบูน้ำ ตองหมัน่ตรวจสอบการรัว่ซมึของน้ำทีต่วัเครือ่ง หรอืเวลาทำงานมีเสียงดัง มีการสั่นสะเทือนมากเกินไปจนผิดปกติ และอาจจะตองใสน้ำมันหลอลื่นในสวนที่เปนเพลาตามคำแนะนำของผูผลิต หากมีปญหาหรือความผิดปกติควรแจงใหชางมาตรวจสอบ

๓. แผงพลังงานแสงอาทิตย ตองหมั่นทำความสะอาดคราบสกปรกและฝุนที่เกาะบนแผงดวยการลางดวยน้ำสะอาดและเชด็คราบสกปรกออก เชน มลูนกใหใชน้ำเยน็ลางและขดัดวยฟองน้ำ หามใชแปรงทีม่ขีนเปนโลหะทำความสะอาดผวิของแผงพลงังานแสงอาทติย นอกจากนีผ้งซกัฟอกกไ็มสมควรใชในการทำความสะอาดเพราะอปุกรณและน้ำยาทำความสะอาดดงักลาวจะทำใหเกดิรอยทีผ่วิแผงพลงังานแสงอาทติยได

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๓๘

๔. แบตเตอรี ่ตองมกีารตรวจสอบสภาพ โดยแบตเตอรีท่ีม่สีภาพดคีวรสะอาด ไมมีฝนุหรอืคราบสกปรก ไมควรมรีอยกดักรอน และการรัว่ของสารละลายอเิลก็โทรไลท หากปรมิาณสารละลาย อเิลก็โทรไลทนอยเกนิไปใหทำการเตมิสารละลายเขาไปเพิม่ใหอยใูนระดับที่ใชงานปรกติ หากมีการเกิดรอยกัดกรอนเปนคราบสีขาวบริเวณขั้วใหทำความสะอาดซึง่ลกัษณะการกดักรอน โดยปรกตคิวรทำความสะอาดเดอืนละครัง้

๕. ถงัเกบ็น้ำ หรอืภาชนะเกบ็น้ำ ควรมกีารลางหรอืปลอยใหตะกอนทีต่กคางทีก่นถงัอยางนอยปละ ๑ ครัง้ เพ่ือจะทำใหน้ำสะอาด

๖. ทอน้ำ อปุกรณ วาลวน้ำ หลงัจากการใชงานใหถอดทำความสะอาด และเกบ็ไวอยางดี เพือ่จะไดนำกลบัมาใชใหมได

๗. ระบบกรองน้ำ ตองทำความสะอาดทกุครัง้หลงัจากการใหน้ำ เพือ่ปองกนัตะกอนดนิ ทราย เศษกิง่ไมใบไม สิง่สกปรกสะสมทีอ่าจทำใหเกดิการอดุตนัของรเูทปน้ำหยด

๘. ทอน้ำหยด หลงัจากฤดกูารใหน้ำแกพชืแลวตองเกบ็เทปน้ำหยดทกุครัง้ วธิกีารเกบ็ทีถ่กูตองจะตองมทีีม่วนเกบ็ เพ่ือปองกบัไมใหเทปหกั หรอืพบั และแตกรัว่ตรงทีห่กั/พบัในที่สุด และตองจัดเก็บในที่ที่เหมาะสมไมสมควรนำไปกองไวบนพื้นดินโดยปราศจากการดูแล ตองเกบ็รกัษาใหดเีพ่ือใหสามารถนำกลบัมาใชงานไดใหม

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๓๙

การปลกูพชืใชน้ำนอย ดวยวธิกีารระบบน้ำหยดโดยพลงังานทดแทน ควบคกูบัการไมใชสารเคมใีนแปลงเพาะปลกู เนนการใชปยุอนิทรยีชวีภาพ หรอืน้ำหมกัชวีภาพทดแทนนอกจากจะเปนการเพิม่ผลผลติและลดตนทนุการผลติแลว ยงัใหผลติผลทีม่คีณุคาทางโภชนาการอยางมาก เพราะไมเสี่ยงตอโรคภัยไขเจ็บที่เกิดจากสารเคมีตกคาง ทำใหผบูรโิภคมสีขุภาพพลานามยัแขง็แรงสมบรูณ มคีณุภาพชวีติทีด่สีรางความสขุใหเกดิข้ึนกบัครอบครวั และชมุชน ไดอยางยัง่ยนืตลอดไป

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔๐

บรรณานกุรมสำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจาก

พระราชดำร ิ (สำนกังาน กปร.) ๒๕๕๕. หนงัสอืชดุจอมปราชญแหงการพัฒนา ๘๔ พรรษาประโยชนสขุสปูวงประชา

ศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ สำนักงานกอสรางขนาดกลางที ่๖ กองพฒันาแหลงน้ำ ขนาดกลาง กรมชลประทาน ๒๕๖๑.คมูอืระบบกระจายน้ำแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทน

ศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ สำนักงานกอสรางขนาดกลางที่ ๖ กองพัฒนาแหลงน้ำขนาดกลาง กรมชลประทาน ๒๕๖๑.นวตักรรมตามศาสตรพระราชา

ศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ สำนักงานกอสรางขนาดกลางที่ ๖ กองพัฒนาแหลงน้ำขนาดกลาง กรมชลประทาน ๒๕๖๑.ศาสตรพระราชา ศาสตรของแผนดนิ ปรชัญาเศรษฐกจิพอเพยีง -เกษตรทฤษฎใีหม

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๔๑

ภาคผนวกผ๑ บนัทกึความเขาใจผ๒ ศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณผ๓ ประมวลภาพกจิกรรม และการขยายผลผ๔ ตวัอยางแบบรปูรายละเอยีดปรมิาณงานและ

ราคาระบบน้ำหยดโดยใชพลงังานแสงอาทติย. ชดุระบบปมสบูน้ำ ขนาดทอเสนผาศนูยกลาง ๑ นิว้พืน้ทีก่ารเกษตร ๕ ไร

ผ๕ รายชือ่พชืใชน้ำนอยกบัการแปรรปูผลติผลการเกษตร

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔๒

ผ๑

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๔๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔๔

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๔๕

ผ๒ศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ เดมิใชชือ่วาศนูยอาสาบรรเทาภยัแลง สงักดั

โครงการกอสราง สำนกังานชลประทานที ่๖ จงัหวดัขอนแกน จดัตัง้ข้ึนเพือ่ชวยเหลอืและเปนแหลงเรียนรู ในการแกไขปญหาและบรรเทาภัยแลงใหกับราษฎรอยางยั่งยืนเหนอือืน่ใดเพือ่เปนการเทดิพระเกยีรตพิระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดชบรมนาถบพติร จงึไดนอมนำเอาแนวพระราชดำรเิกีย่วกบัเศรษฐกจิพอเพยีง และเกษตรทฤษฎใีหมมาขบัเคลือ่นอยางตอเนือ่ง และเปนรปูธรรม รวมไปถงึการเพ่ิมพืน้ทีแ่ละพฒันาแหลงน้ำดวยการสนบัสนนุและสงเสรมิองคความรดูานการกอสรางฝายประชารฐั การเพ่ิมประสทิธภิาพการใชน้ำอยางรคูณุคา ดวยการสนบัสนนุองคความรดูานชลประทานน้ำหยดใหกับเกษตรกร ปจจุบันศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำเปนหนวยงานในสังกัดสำนักงานกอสรางชลประทานขนาดกลางที่ ๖ กองพัฒนาแหลงน้ำขนาดกลางกรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำกรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

⌫

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔๖

⌫

วันเสารที่ ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๕๙ นายทองเปลว กองจันทร รองอธิบดีฝายบำรงุรกัษา กรมชลประทาน รองผวูาราชการจังหวดัขอนแกน และผบูญัชาการมณฑลทหารบกที่ ๒๓ ไดรวมกันเปนประธานในพิธีเปดศูนยอาสาบรรเทาภัยแลง โครงการกอสราง สำนกังานชลประทานที ่๖ พรอมทัง้ไดรวมพธิแีสดงความอาลยัถวายแดพระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดช บรมนาถบพติร ณ โครงการกอสราง สำนกังานชลประทานที ่๖ จงัหวดัขอนแกน

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๔๗

ภารกจิหลกัของศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ ประกอบดวย ๕ ภารกจิหลกั ดงันี้

๑. จดัหาและพฒันาแหลงน้ำทัง้ใตดนิ และบนดนิ๒. ใชพลงังานแสงอาทติย นำน้ำขึน้จากแหลงน้ำเพือ่มาใชในการเพาะปลกู อปุโภค

บรโิภค และเลีย้งสตัว๓. สงเสรมิใหเกษตรกรนำระบบน้ำหยดมาใชในการเพาะปลกู๔. สงเสริมและใหความรูแกเกษตรกรในการบริหารจัดการผลผลิตการแปรรูป

และเพิม่มลูคาผลผลติ๕. บูรณาการรวมกับหนวยงานอื่น ทำใหการแกไขปญหาเปนไปอยางรวดเร็ว

และมปีระสทิธภิาพ

โดยไดนอมนำศาสตรพระราชาของพระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดชบรมนาถบพิตร มาใชแกไขปญหาอื่นๆ ที่เกี่ยวของกับน้ำทวม และน้ำแลงอยางเต็มความสามารถ โดยมงุมัน่ทีจ่ะชวยใหพสกนกิรของพระองคไดมชีวีติและความเปนอยทูีด่ขีึน้อยางยัง่ยนืสมดงัพระราชปณธิานสบืไป

⌫

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔๘

ผ๓ ประมวลภาพกจิกรรม และการขยายผลศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

⌫⌫ สมเดจ็พระเทพรตันราชสดุาฯ สยามบรมราชกมุาร ีเสดจ็พระราชดำเนนิไปทรงเยีย่ม

ศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ ณ สำนกังานชลประทานที ่๖ จงัหวดัขอนแกนโดยม ีนายสญัชยั เกตวุรชยั อธบิดกีรมชลประทาน และ นายภทัรพล ณ หนองคายผอูำนวยการสำนกังานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖ เปนผกูราบบงัคมทลูรายงานและไดทอดพระเนตร Model ระบบการกระจายน้ำดวยพลงังานแสงอาทติย

⌫

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๔๙

นายจรลัธาดา กรรณสูต องคมนตร ีในฐานะประธานคณะอนกุรรมการตดิตามและขบัเคลือ่นโครงการอนัเนือ่งมาจากพระราชดำรพิืน้ทีภ่าคตะวนัออกเฉยีงเหนอื เปนประธานการประชมุตดิตามและขบัเคลือ่นโครงการอนัเนือ่งมาจากพระราชดำรขิองพระบาทสมเดจ็พระปรมนิทรมหาภมูพิลอดลุยเดช บรมนาถบพติร โดยมนีายสมศกัดิ ์จงัตระกลู ผวูาราชการจังหวัดขอนแกนเปนคนกลาวตอนรับ ในสวนของกรมชลประทานมีนายชูชาติ รักจิตรผอูำนวยการกองพฒันาแหลงน้ำขนาดกลาง นายภทัรพล ณ หนองคาย ผอูำนวยการสำนกังานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖ พรอมขาราชการ เจาหนาที ่รวมใหการตอนรบั

สำหรบัการลงพืน้ทีค่รัง้นี ้เปนการตดิตามและขบัเคลือ่นโครงการอนัเนือ่งมาจากพระราชดำรทิีผ่านมา โดยในเขตพืน้ทีภ่าคตะวนัออกเฉยีงเหนอื มโีครงการทีย่งัไมไดดำเนนิการจำนวน ๑๔ โครงการ แยกเปนโครงการทีพ่ระราชทานพระราชดำรโิดยตรง จำนวน๓ โครงการ และโครงการที่เกิดจากราษฎรถวายฎีกาขอพระราชทานความชวยเหลือจำนวน ๑๑ โครงการ โดยหนึง่ในโครงการมโีครงการสถานสีบูน้ำดวยไฟฟาพรอมระบบสงน้ำตำบลบานดง อนัเนือ่งมาจากพระราชดำร ิตำบลบานบานดง อำเภออบุลรตัน จงัหวดัขอนแกน ซึง่อยใูนความรบัผดิชอบของ สำนกังานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖

⌫⌫

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๕๐

ศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ สำนกังานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖ กองพฒันาแหลงน้ำขนาดกลาง ไดใหการตอนรบั หมอมราชวงศดศินดัดา ดศิกลุเลขาธกิารมลูนธิ ิปดทองหลงัพระ สถาบนัสงเสรมิและพฒันากจิกรรมปดทองหลงัพระสบืสานแนวพระราชดำร ิในการเยีย่มชมศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ ทัง้นี้ไดรายงานผลการดำเนนิงานดานการศกึษาและนวตักรรมชลประทาน เพือ่พฒันาพืน้ที่ทุรกันดารและแหลงน้ำนอกเขตพื้นที่ชลประทาน ทั้งนี้ไดนอมรับคำแนะนำเพื่อเปนแนวทางในการดำเนนิงานชลประทาน และบรูณาการดานการจดัการน้ำใหกบัเกษตรกรยวุเกษตรกร และยวุชลกร ตอไป

⌫ ⌫

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๕๑

ศนูยปฏบิตักิารบรรเทาภยัอนัเกดิจากน้ำ สำนกังานกอสรางชลประทานขนาดกลางที ่๖ กองพฒันาแหลงน้ำขนาดกลาง ไดใหการตอนรบั ผบูรหิาร ขาราชการ ประธานสภาสมาชกิสภา เทศบาลตำบลคอนสวรรค อำเภอคอนสวรรค จงัหวดัชยัภมู ิในการเขาเยีย่มชมศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ ภายใตโครงการสนับสนุนอาชีพตามยทุธศาสตรเศรษฐกจิพอเพยีง ทัง้นีไ้ดแลกเปลีย่นองคความรใูนดานการบรหิารจดัการน้ำดานการสงเสริมเกษตรกรในพื้นที่ในการปลูกพืชใชน้ำนอย และใชพลังงานทดแทนในการทำการเกษตร พรอมทัง้ลงพืน้ทีเ่กษตรกรรมนำรอง ณ ฝายบานเสาเลา อำเภอชนบทจงัหวดัขอนแกน เพือ่เปนแนวทางในการพฒันาพืน้ทีก่ารเกษตรในเขตอำเภอคอนสวรรคและรวมบรูณาการดานการบรหิารจดัการน้ำตอไป

⌫ ⌫

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๕๒

ผ๔ตวัอยางแบบรปู รายละเอยีดปรมิาณงาน และราคา ระบบน้ำหยดโดยใชพลงังานแสงอาทติย

ชดุระบบปมสูบน้ำ ขนาดทอเสนผาศนูยกลาง ๑ นิว้พืน้ทีก่ารเกษตร ๕ ไร

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๕๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๕๔

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๕๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๕๖

ระบบพลงังานแสงอาทติย แบบมแีบตเตอรี่

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๕๗

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ผ๕รายชื่อพืชใชน้ำนอยและคุณประโยชน

การใหน้ำแกพชืโดยระบบน้ำหยด เปนวธิทีีป่ระหยดัน้ำมากทีส่ดุ และเหมาะกบัพชืชนดิตางๆทีต่องการใชน้ำนอย ทีส่ามารถปลกูไดในทกุฤดกูาล สามารถเลอืกปลกูไดตามสภาพพืน้ที ่และความตองการของตลาด

รายช่ือพชืทีใ่ชน้ำนอย ประกอบดวย

๑.มะละกอ (Papaya) ชือ่ทองถิน่ ภาคอสีาน เรยีก บกัฮงุ ลกัษณะทัว่ไปของมะละกอสามารถเจรญิเตบิโตไดดใีนทกุสภาพภมูอิากาศ ดนิรวนปนทรายทีม่กีารระบายน้ำไดด ีไมมนี้ำทวมขัง มคีวามเปนกรดดางอยปูระมาณ ๖.๐-๖.๘ จะไดผลผลติดทีีส่ดุ ผลของมะละกอสามารถนำไปบรโิภคไดทัง้ผลดบิและผลสกุ นอกจากจะรบัประทานสดๆ แลวยงัสามารถน้ำไปปรงุเปนอาหาร เชน สมตำ แกงสม ฯลฯ หรอืนำยางจากผลดบิไปหมกัเนือ้ใหนมุไดอกีดวย บางครัง้นำไปทำเปนยาชวยยอยสำหรบัผทูีม่ปีญหาอาหารไมยอยกไ็ด ผลสกุรบัประทานเปนผลไมทีม่กีากใยชวยระบบการขบัถายไดดี

๕๘

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๒.พชืตระกลูถัว่ทกุชนดิ ถัว่เปนพชืทีต่องการใชน้ำนอย เจรญิเตบิโตเรว็ หลงัการเกบ็เกีย่วสามารถไถ กลบและซงัของลำตนจะยอยสลายเปนปยุชัน้ดใีหกบัพืน้ทีด่นิ โดยเฉพาะนาขาวหากมกีารปลกูพชืตระกลูถัว่สลบักนัระหวางรอการเกบ็เกีย่วและรอการไถพรวนดนิ จะเปนการฟนฟคูณุภาพดนิสำหรบัการปลกูขาวในรอบตอไป

๓.งาดำ เปนพืชที่ตองการใชน้ำนอย และสามารถทนแลงไดดี อีกยังทั้งมีตนทุนการผลิตที่คอนขางต่ำ และมีความตองการของตลาดสูง เนื่องจากเปนพืชที่มีวิตามินเกลอืแรทีส่ำคญั โดยเฉพาะอยางยิง่แคลเซยีมทีม่มีากกวานมววัถงึ ๖ เทา จงึเปนทีน่ยิมบรโิภคของผรูกัสขุภาพ ยงัมธีาตเุหลก็ แมกนเีซยีม สงักะส ีฟอสฟอรสั โพแทสเซยีม และทองแดง และยงัมวีติามนิบชีนดิตางๆ ซึง่ดตีอระบบประสาท ชวยทำใหนอนหลบั วติามนิอีเปนตวัแอนตอิอกซแิดนททีช่วยตานมะเรง็อกีดวย

๕๙

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๔.ฟกทอง ฟกเขยีว แกวมงักร พชืตระกลูนีบ้างชนดิตองการน้ำในปรมิาณมากแตกไ็มจำเปนตองใหทกุวนั สวนใหญเปนพชืทีใ่หผลผลติในการเกบ็เกีย่วในระยะเวลาสัน้ใชน้ำในปรมิาณนอย แกวมงักรเปนผลไมทีไ่ดรบัความนยิมเนือ่งจากมรีสชาตทิีห่อมหวานละมนุชวยระบบการยอยอาหาร ฟกทองเปนไมเถาเลือ้ยตามดนิ และสามารถเลือ้ยขึน้คางไดเนือ่งดวยจากมมีอืเกาะ ลำตน ยอดออน ใชปรงุอาหารอดุมดวยวติามนิเอ เนือ้ของผลฟกทองสามารถน้ำไปปรุงเปนไดทั้งอาหารคาว และอาหารหวาน นอกจากเนื้อของผลฟกทองเปนอาหารสขุภาพแลว เมลด็ฟกทองสามารถคัว่อบใหสกุกรอบ รบัประทานเปนของขบเคีย้วเลนทีม่ปีระโยชนไดอกีดวย

๕.มะพราว เปนพชืทีใ่ชน้ำนอยในการเจรญิเตบิโต มคีวามอดทนสงู สามารถปลกูไดในดนิทราย หรอืดนิรวนปนทรายทีม่อียใูนปรมิาณมาก หรอืดนิเนือ้หยาบดนิไมเกาะกนัน้ำและอากาศซมึผานงาย ไมอมุน้ำ เหมาะสำหรบัปลกูมะพราว มะพราวเปนพชืยนืตนทีใ่หผลผลติในระยะยาวขึน้กบัชนดิพนัธ ุสามารถนำยอดออนมาปรงุเปนอาหาร ผลของมะพราวสามารถนำเอาเนื้อมะพราวมาปรุงเปนอาหารไดหลายรูปแบบ ภายในผลจะมีน้ำมะพราวทีม่รีสชาตหิอมหวานนำไปเปนเครือ่งดืม่ไดอกีดวย และยงัมกีารใชประโยชนจากสวนเปลอืกและกะลามะพราวอกีดวย

๖๐

การเพิม่ประสทิธภิาพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกูดวยพลงังานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

๖.พชืไรทกุชนดิ เปนพชืทีส่ามารถปลกูในทีด่อนได พชืไรเปนประเภทไมลมลกุและไมทนแลงตองการน้ำนอย มอีายกุารปลกูและการเกบ็เกีย่วไมนาน และเมือ่ใหผลผลติแลวลำตนจะตาย พชืไรจดัเปนพชืเศรษฐกจิ เชน ออย สำหรบัการผลติน้ำตาลทราย ขาวโพด สำหรบัการผลติอาหารสตัว มนัสำปะหลงั เปนวตัถดุบิในการผลติแปงและอาหารสตัว ปจจบุนัมกีารพฒันาสายพนัธของพชืไรใหมคีณุภาพด ีและตรงตอความตองการของตลาดสามารถจำหนายไดราคาดี

๖๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

๖๒

๗. สมุนไพรไทย เปนพืชที่เกิดอยูในแถบแหงแลงยอมมีความตองการใชน้ำในการเจริญเตบิโตนอยกวาพชืทีอ่ยใูนแถบชมุชืน้ สามารถดไูดจากแหลงกำเนดิวาทองถิน่สามารถปลูกสมุนไพรชนิดใดได เนื่องจากสมุนไพรไทยมีกระจายอยูทั่วไปในทุกทองถิ่นสวนมากเปนพชืใชนำ้นอย และมคีณุคาทางยามากมาย และสามารถนำมาบดเปนผงบรรจุในแคปซูล อัดเปนเม็ด ทำเปนครีม ขี้ผึ้ง ใชไดตามสรรพคุณของสมุนไพรชนิดนั้นๆเพือ่เปนการเพิม่มลูคาผลติผลไดอกีดวย