Agaricus urinascens var. / Αγαρικό το ούροσμο

© Γιώργος Κωνσταντινίδης

Gentiana verna /

Γεντιανή της άνοιξης © Φώτης Ξυστράκης

Mesotriton alpestris /Αλπικός τρίτωνας

© Andrea Bonetti

Οι αποστάσεις της γης προσκαλούν το μάτι. Κι όπως το μάτι ψάχνει, έτσι κι ο νους πρέπει ν’ανοίγεται για να βρει αυτούς τους νέους ορί-ζοντες. Προκαλώ οποιονδήποτε να σταθεί στην κορυφή ενός λόφου: Θα δει μια νέα έκταση, όχι μόνο ολόγυρά του, αλλά και μέσα του.

Χολ Μπόρλαντ

© Andrea Bonetti

Sideritis scardica / Τσάι βουνού© Φώτης Ξυστράκης

Phoenicurus ochruros /Καρβουνιάρης

© Andrea Bonetti

Rupicapra rupicapra /Αγριόγιδο

© Andrea Bonetti

Parnassius apollo / Πεταλούδα

© Κωνσταντίνα Ζωγράφου / WWF Ελλάς

Αξιοποιήστε την αφίσα ως ερέθισμα για να κινήσετε το ενδιαφέρον τωνμαθητών για τα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας. Οι ακόλουθες ερωτήσεις θα τους βοηθήσουν να διερευνήσουν πολλές όψεις τουθέματος.

Αξιοποιήστε το παιδαγωγικό υλικό του WWF Ελλάς* για τα δάση και καλέστε στην τάξη σας το WWF για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο σχολείο ή στο δάσος της γειτονιάς.

1. Παρατηρήστετηναφίσα.Ποιασυναισθήματακαιποιεςσκέψειςσάςπροκαλεί;Γράψτετρειςλέξειςπουπεριγράφουντηνεμπειρίασας.

2.Πούφαντάζεστεότιμπορείναβρίσκονταιτέτοιαλιβάδια;Έχετεεπισκεφθείκάποιοπαρόμοιολιβάδι;Ανναι,πού;

3.«Αλπικάλιβάδια»:ότανακούτεαυτέςτιςλέξεις,τισαςέρχεταιστομυαλό;Ποιαείδηφυτώνπιστεύετεότιβρίσκονταισεαυτάταλιβά-δια;Ποιαηοικολογικήτουςαξία;Κάντετηνέρευνάσαςκαιβρείτε

τακυριότεραείδηπουθασυναντήσετεεκεί.

4.Θασυναντήσετεδέντρασεαυτάταλιβάδια;Ανόχι,γιατί; Τισυμβαίνει;

5. Απόποιαυψόμετρακαιπάνωσυναντάμεαλπικάλιβάδια;

6.Εντοπίστετιςαπειλέςγιατααλπικάλιβάδια.

7. Αναζητήστεταοικονομικάοφέληγιατονάνθρωπο.

8.Ποιαφυτάδιακρίνετεστηνεικόνα;Ποιαζώα;Τιήχουςνομίζετεότικάνουν;Αναπαραστήστεταμετοσώμασας.

9.Μιαφοράκιένανκαιρόσυναντήθηκανσεένααλπικόλιβάδι:ηΓεντιανήτηςάνοιξης,τοΤσάιτουΒουνού,οΑλπικόςΤρίτωνας,οΚαρβουνιάρης,οΣταχτοπετροκλής,τοMανιτάρικαιμιαΠεταλούδακαικουβέντιαζανγιατηνκαθημε-ρινότητάτους…

Συνεχίστετηνιστορίααντλώνταςπληροφορίεςαπότακείμενατηςαφίσας.

10.Τοκουβάριτηςγνώσης:Συγκεντρώστετουςμαθητέςσαςσεένανκύκλο,έχονταςμαζίσαςένακουβάρι.Κάντετουςερωτήσειςπουθααφορούντοθέματηςαφίσας.Σεκάθεσωστήαπάντησηθαπετάτετοκουβάριστομαθητήπουαπάντησεπρώτοςσωστάκαιθατουζητάτενακρατήσειτονήμααπόένασημείοκαινασαςεπιστρέψειτουπόλοιπο

κουβάρι.Συνεχίζετετιςερωτήσειςμέχριναφτιάξετεόλοιμαζίέναπλέγμα.Φροντίστεοιερωτήσειςνασυνδέονταιμε-ταξύτους,έτσιώστετοπλέγμαναδίνειστοτέλοςτομήνυματηςενότηταςκαιτηςισορροπίαςτηςφύσης(γιαπαρά-δειγμα,ξεκινήστεμετιςερωτήσειςπουαναφέρονταιπαραπάνω).

© Andrea Bonetti

ΚαρβουνιάρηςPhoenicurus ochrurosΟ καρβουνιάρης είναι έναμικρόσωμο πτηνό που σπά-νιαθατοδούμενακάθεται.Αντιθέτως, είναι σε διαρκήκίνηση.Ακόμακαιότανστέ-κεται, πεταρίζει χαρακτηρι-στικά την κοκκινωπή ουράτου.Φωλιάζεισεκοιλότητεςσε ορεινές βραχώδεις πλα-γιέςμεγκρεμούς,σάρεςκαιδιάσπαρτουςθάμνους,αλλάσυχνάσυναντάταικαισεοι-κισμούςτακτίριατωνοποί-ων μοιάζουν με βράχια. Τοχειμώνα τον συναντάμε καισε χαμηλότερα υψόμετρα,ακόμακαιστιςακτές.

© Andrea Bonetti

ΑγριόγιδοRupicapra rupicapra Το αγριόγιδο μοιάζει στημορφήκαι τομέγεθοςμετηγνωστήμαςοικιακήκατσίκα.Καιταδύοφύλαφέρουνκέ-ρατα,σχεδόνίδιουμεγέθους,που είναιόρθιακαι γυριστάπροςταπίσω,σαναγκίστρια.Στο κεφάλι ξεχωρίζουν επί-σης οι σκουρόχρωμες λωρί-δεςπουξεκινάνεαπότακέ-ρατα και φτάνουν στα ρου-θούνια του ζώου (μία σεκάθε πλευρά). Το τρίχωμάτουαποτελείταιαπόμακριέςσκληρέςτρίχες,κάτωαπότιςοποίεςυπάρχειπυκνόστρώ-μα από μικρές και μαλα-κές. Το χειμώνα έχει χρώμασκούροκαφέ,σχεδόνμαύρο,ενώτοκαλοκαίριείναιανοι-χτόχρωμο.Κινείταιγρήγορακαι με μεγάλη επιδεξιότητασεαπόκρημνεςπλαγιές,μιαςκαιταπόδιατουκαταλήγουνσε σκληρές ελαστικές οπλέςπου προσφέρουν σταθερό *Για περισσότερες ιδέες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.wwf.gr > περιβαλλοντική εκπαίδευση > υλικό

Στο πλαίσιο του προγράμματος «Το Μέλλον των Δασών», το οποίο εκπονείται από το WWF Ελλάς, ετοιμάστηκαν 10 αφίσες με σκοπό την κατανόηση των εννοιών «δασικό οικοσύστημα» και «βιο-ποικιλότητα» και της σχέσης τους με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στόχος του ευρύτερου προ-γράμματος είναι να αντιμετωπίσει τις ουσιαστικές αιτίες της υποβάθμισης των δασών, να επεξερ-γαστεί ολοκληρωμένες προτάσεις για την αποτελεσματική προστασία τους και να συμβάλει -στο μέτρο του δυνατού- στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος μετά τις πυρκαγιές. Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από τα Κοινωφελή Ιδρύματα Ι. Σ. Λάτση, Α. Γ. Λεβέντη και Μποδοσάκη, καθώς και με την υποστήριξη ιδιωτών.

WWF Ελλάς

Φιλελλήνων2610558Αθήνα

Τηλ.:2103314893Fax:2103247578

Η αλπική και υπαλπική βλάστηση στην Ελλάδα

Σευψόμετραπάνωαπότα1600-1800μέτρασυνα-ντάμετααλπικάλιβάδια.Ουσιαστικάξεκινάνεεκείπουσταματάηεξάπλωσητωνδασών,όπουοισυν-θήκες είναιδύσκολεςκαιδεν επιτρέπουνσταδέ-ντρανααναπτυχθούν.

Είναιεκτάσειςχαμηλήςβλάστησης,όπουκυριαρ-χούνοιπόεςκαιοιθάμνοι.Ταφυτάπουσυναντάμεέχουνσυχνάαγκάθιακαιείναιαπόλυταπροσαρμο-σμέναστιςκρύεςσυνθήκεςπουεπικρατούνκαιστοχιόνιπουκαλύπτειτονπερισσότεροκαιρότιςπε-ριοχέςαυτές.Τασημαντικότερααπόαυτάταφυτάείναιοιτετραγκαθιές,τααγριόκεδρα,οιξεραγκα-θιές,ηολεοειδήςδάφνη,είδητσαγιούτουβουνούκαιάλλαψυχρόφιλαφυτά.

Ηαλπικήκαιυπαλπικήβλάστησηαποτελείιδανι-κόχώρογιαβοσκήκτηνοτροφικώνζώωντοκαλο-καίρι,όταντοκλίμασταχαμηλότεραυψόμετραεί-ναιθερμόκαιξηρόκαιδενυπάρχειηαπαιτούμε-νητροφή.Πολλέςφορές,όμως,ηυπερβόσκησηαυ-τώντωνπεριοχώνοδηγείτελικάστηνυποβάθμισήτους.

Εντυπωσιακήείναιηεικόνατωναλπικώνλιβαδιώντηνάνοιξηκαιτοκαλοκαίρι,ότανανθοφορούντααγριολούλουδα(γεντιανές,καμπανούλεςκλπ),ενώστιςαλπικέςλίμνεςτουςφιλοξενούνταιοιγνωστοίμαςτρίτωνες.

© A

ndre

a B

onet

ti

πάτημασεμικρέςπροεξοχέςβράχων, αλλά και στο χιόνι.Τρέφεταιμεπόες,ενώτοχει-μώνα συμπληρώνει τη δια-τροφή του με φύλλα, βελό-νες κωνοφόρων, μπουμπού-κια, κλαδάκια και λειχήνες.Στην Ελλάδα το βρίσκουμεσεκοπάδιατων5-15ατόμωνστις κορυφές των βουνώντηςΠίνδουκαιτηςΡοδόπης,αλλάκαιστηνΟίτη,τονΌλυ-μπο, το Γράμμο κλπ. Ο συ-νολικόςπληθυσμόςτουστηνΕλλάδα δεν ξεπερνά πλέ-οντα500άτομα,ενώοιπε-ρισσότεροι πληθυσμοί είναιτόσομικροί,πουείναιαμφί-βολοανείναιβιώσιμοι.Ακό-μακαισήμερατοπαράνομοκυνήγιπαραμένειηκυριότε-ρηαπειλήγιατοαγριόγιδο.

© Αndrea Bonetti

Αλπικός τρίτωνας Mesotriton alpestris Οαλπικόςτρίτωναςεξαπλώ-νεταιστομεγαλύτεροτμήματηςκεντρικήςκαινότιαςΕυ-ρώπης. Στην Ελλάδα εμφα-νίζεται σε μικρό τμήμα τηςΡοδόπης,στηνοροσειράτηςΠίνδουκαισελίγεςτοποθε-σίεςστηνορεινήΒόρειαΠε-λοπόννησο. Στη χώρα μαςθεωρείται είδος «Τρωτό»και τοπικά, στην Πελοπόν-νησο, «Κρισίμως κινδυνεύ-ον».Πολύσπάνιασυναντά-ταιμακριάαπό το νερόκαιπροτιμά τα μεγάλα υψόμε-τρα από 700 έως 2.200μ.Συνηθισμένα ενδιαιτήματάτου είναι μόνιμοι ή εποχια-κοίυγρότοποι,μικρέςλίμνεςκαι ρυάκια με κρύο και δι-αυγές νερό που βρίσκονταισεδάσηκαιδασικάξέφωτα,αλπικά λιβάδια, ακόμη καισεπετρώδειςπεριοχέςήκαισεποτίστρεςζώων.Τοκαλο-καίριαπαντάκαιστηνξηρά,αλλά πάντα επιλέγει υγράκαι δροσερά ενδιαιτήματα.Ανάλογα με το υψόμετρο,αναπαράγεται την άνοιξη ήκαιτοκαλοκαίρι.Ταθηλυκάγεννούν 100 με 200 αυγά.Ταθηλυκάείναιμεγαλύτερααπότααρσενικάκαιμπορείνα ξεπερνούν τα 12 εκ. Στηφύση ζουν περίπου 11 χρό-

νια, ενώ σε αιχμαλωσία εί-ναιικανάναφτάσουνκαιτα20.Τρέφεταιμεποικιλίαμι-κρώνασπόνδυλων.

© Φώτης Ξυστράκης

Τσάι βουνού Sideritis scardicaΦυτόχαρακτηριστικόγιατααιθέρια έλαια που περιέχει.Προτιμά ξηρά και πετρώδηεδάφη,από350μέχρι2200μέτρα υψόμετρο. Ανθίζειαπό τα μέσα Ιουνίου μέχριτο τέλος Αυγούστου. Προ-κειμένου να χρησιμοποιη-θείωςαφέψημα,τοτσάιτουβουνού μαζεύεται στην αν-θοφορία και αποξηραίνε-ται.Προσοχή,όμως,όταντομαζεύουμε,δενξεριζώνουμετοφυτό,αλλάκόβουμεμόνοόσομας χρειάζεται, αφήνο-ντας πάντα πίσω βλαστούςικανούςναμαςδώσουντσάικαιτηνεπόμενηχρονιά!

© Γιώργος Κωνσταντινίδης

Αγαρικό το ούροσμοAgaricus urinascens var. urinascensΤο μανιτάρι αυτό απαντά συχνά σε κύκλους ή σειρέςσε λιβάδια, ξέφωτα και βο-σκότοπους στη Στερεά Ελ-λάδα και βορειότερα. Έχειχαρακτηριστικήμυρωδιάγλυ-κάνισουστηναρχήκαιούρωνστησυνέχεια,γεγονόςαπότοοποίοπήρεπροφανώςκαιτοόνομάτου.Τοχρώματουεί-ναι λευκό-κρεμ και κιτρινίζειστοάγγιγμα.Τομέγεθοςτουκαπέλουτουκυμαίνεταιαπό10μέχρι25εκατοστά.Είναιφαγώσιμο μανιτάρι και μά-λιστα θεωρείται ιδιαίτερανόστιμοςμεζές.ΣταΓρεβενάείναι επίσης γνωστό και ωςαγελαδινήήγλόμπος.

© Φώτης Ξυστράκης

Γεντιανή της άνοιξηςGentniana vernaΟιγεντιανέςφύονταισεορει-νέςπεριοχέςκαιείναιγνω-στέςγιατιςάφθονεςπικρέςουσίεςπουπεριέχουν.Τοσυ-γκεκριμένοείδοςονομά-ζεταιγεντιανήτηςάνοιξηςήεαρινήγεντιανή,ανκαιστηνΕλλάδαανθίζειαπότατέληΜαΐουμέχριτιςαρχέςΑυγούστου.Είναιφυτότυ-πικότωναλπικώνσχηματι-σμώνσεόλητηνΕυρώπη,μεχαρακτηριστικόέντονομπλεάνθος.

© Κωνσταντίνα Ζωγράφου / WWF Ελλάς

ΠεταλούδαParnassius apolloΜια πεταλούδα που μπο-ρούμενασυναντήσουμεαπότηνΙσπανίαμέχριτηΦιλαν-δίακαιβεβαίωςσταΒαλκά-νιακαιστηνΕλλάδα.Τησυ-ναντάμεμόνοσεβουνά,συ-νήθωςσευψόμετροάνωτων1000μ., σε βραχώδεις από-κρημνες πλαγιές, σε ασβε-στολιθικά υποστρώματα μεμικρέςρωγμέςκαιτρύπεςκαισε επίπεδες επιφάνειες πουευνοούν τις γεμάτες νέκταρκενταύριες(γνωστότερεςκαιωςθερμόχορταήχειρωνιές).Μπορείναπαραμείνειμέσαστο αβγό ως πλήρως δια-μορφωμένη κάμπια μέχρικαι δύο χρόνια.Το κουκού-λιτηςμπορούμενατοβρού-μεκάτωαπόπέτρεςήβρύα.Δυστυχώς, το είδος θεωρεί-ταισχεδόναπειλούμενο,κα-θώςέχειαρχίσειναμειώνε-ται δραματικά στη Γερμα-νία, τηΝορβηγία, τη Σουη-δίακαισεκάποιεςπεριοχέςτηςΓαλλίας.

Καμπανούλα/Campanula oreadum

ΕνδημικήτουΟλύμπου© Φώτης Ξυστράκης

ΗΔρακόλιμνηστοΕθνικόΠάρκοΒόρειαςΠίνδου

© Αndrea Bonetti

Σταχτοπετροκλής/Oenanthe oenanthe Ένασυνηθισμένοπτηνότωναλπικώνλιβαδιών

© Παναγιώτης Λατσούδης / WWF Ελλάς

* H χαρτογραφική απεικόνιση είναι ενδεικτική της εξάπλωσης της αλπικής και υπαλπικής βλάστησης