~EHiR V ALiLiGi ve

G.U. AHiLtK K()LTDR.DNO ARA~TIRMA MERKEZi

I. AHi EVRAN-1 VELi VE AHi:LiK . .. ARA~TIRMALARI ' ·

SEMPOZYUMU

12-13 Ekim 2004 G.O. Ahi Evran Kampusu I KIR$EHiR

BiLDiRiLER CtLT : II

Haztrlayan:

M. Fatih KOKSAL

Ku§ehir,2005

AHiLiK KURUMUNDA DiN VE .ABLAK EGi:Tj:Mi ANLAYI~I

M.AkifKJLA vuz·

Gi:Ri~

Ahi birlikleri, Orta Asya'dan Anadolu'ya go~ eden Ttirkmenler arasmda yer · alan ~ok saytdaki sanatkara i~ bulmak, bu ki~ilerin Anadolu'daki y~rli Bizans sanatkarlart ile rekabet edebilmesini saglarnak, i.iretilen mallarm kalitesini korumak, sava~larda devletin.silahh kuvvetleri yanmda iilkeyi savunmak, sanat ahlaktm hakim ktlmak ve yerle~im bolgelerinde TUrk-islam ki.ilttiri.ini.i yaymak amactyla kurulmu~fur.

Ahi birlikleri zengin ile fakir, tiretici ile ti.iketici, emek ile sennaye, millet ile devlet, ktsaca toplumun bi.iti.in fert ve kurumlart arasmda iyi ili§kiler kurarak herkesin huzur i~inde ya~amasmt saglarnaya crah~an bir kurulu~r.1

"Karde§lik" ya da comertlik anlarnma gelen ahilik, Selcruklular doneminde ortaya crtkrnt~ ve Osmanh Devletinin ilk yiizytllannda etkili olmu~ onemli bir yaygm egitim kurumudur?

Ahiligin kurucusu kabul edilen Ahi Evren, Horasan, Maverai.innehr ve Bagdat gibi donemin bilim merkezlerinde egitim gormi.i~, ozellikle Tefsir, . Hadis, Kelam, Ftkth, ve Tasavvuf gibi dini bilimler yanmda; Felsefe ve Ttp sahasmda da eserler vermi~tir.3 Te~kilatt bUnyesindeki egitim ve ogretim sistemini kuran Ahi Evren'in eserlerinde, dini-ahlaki egitim ve ogretim ile ilgili crok geni§ bilgiler bulunmaktadrr.4

·

Asll adt Nastruddin Mahmud b. Ahmed {1171-1262) olan Ahi Evren, insan nefsinin bir ejder glictinde olduguna ve nefsini yenen ki§inin

• Yard. Do~. Dr., Uludag Oniversitesi ilahiyat Faldlltesi Din KiiltOril ve Ahlak ·Bilgisi Ogretmenli@ Bol., BURSA makilavuz@uludag.edu.tr, makifkilavuz@. 1 Ekinci, Yusu~ Ahilik ve Meslek Egitimi, KOitOr Bakanltgt Yay., istanbul, 1980, s. 22. 2 Akytlz, Yahya, Tilrk E@tim Tarihi, KU~tOr Koleji Yay., istanbu.l, 1993, s. 45. 3 Bayram, Mikail, AQi Evren ve Ahi Te~kilatmm Kurul~u. Konya, 1991, s. 80-81. 4 Bayrarn. age, s.' 150.

616 I. Ahilik Ar~tlrmalan Sempozyumu /12-13 Ekim 2004 I KIR$EHiR

diinya hirslarmdan, kininden ve maddi isteklerinden aynlacagma inanmi~tir. Onun "nefs" denen benlik yrlamm i9inden sokiip atarak bir kam91 gibi elinde ta~tdtgi soylenmi~ ve bu sebeple kendisine "Yiianh Ahi" anlamma gelen "Ahi Evren" denilmi~tir.

Dericilik meslegi ile i~tigal eden Ahi Evren'in deri terbiye etmenin, tiirlii ugr~Ilardan sonra deriyi kullamlabilir hale getirmenin, onun kokusuna dayanmamn, insam olgunla~trmak kadar gii9 oldugunu bildigi iyin bu meslegi seytigi soylenir.5 Bu a91dan onun esnafhk alanmda seymi~ oldugu meslegi ile egitim anlayt~t arasmda yakm bir ili~ki oldugu da soylenmektedir.

Ahiler, iiretim ve ticarete verdikleri onemle ekonominin biiyiimesine, egitime verdikleri onemle de bilimin geli~mesine biiyiik katkt saglami~lardtr. Ahiligin uzun y11lar etkin bir kurum olarak hayatiyetini devam ettirmesinde egitim politikasmm onemli bir rolii vard1r. Bu tebligde islam inanciyla Turk orf ve adetlerini kayn~ttran bir dii~iince sistemi olan ahiligin din ve ahliik egitim anlay1~1 ele ahnacakt1r.

A. ABi EGiTiM SiSTEMiNiN AMACI VE OZELLiKLERi

Tiirkler, yerle~ik hayata ge9meden once diizenli bir egitim anlayt~ma sahip degildi. <;evrelerindeki toplumlarla siirekli sava~mak zorunda kalan Tiirkler daha ziyade askeri egitim_ ve mesleki yaygm egitime onem ve ag1rhk venni~lerdir.6 Yerle§ik liii.yata ge9i§le birlikte diizenli egitime ihtiyay duymu~lardrr. Bu a~amada ahlter, diizenli egitimle desteklenen bireyin, kendi geli~imine ve dolayJsiyla toplumsal geli~ime ve iiretime daha fazla katk1da bulunabilecegi ger9eginin farkma varmi~IardJr. ·

insan egitimin onemini kavrayan ahiler; ferdin ahliiki, dini ve mesleki bilgi ·ve becerilerini artrrarak bireyi bu yon de yeti~tirmeyi amay edinmi~lerdir. Onlar diinya ve ahirette mutlu olacak insan yeti~tirmeye ve bireyleri bu noktaya ul~ttracak niteli~leri kazand1rmaya 9ah~arak insanm miikemmelle~mesini egitimin amaylarmdan binsi haline getirmi~lerdir.

Ahilik te~kilatmda verilen egitimin gayesi, islam egitim esaslanyla paralellik gosterir.7 Bu esaslar, bireylere kendilerini tamma ve ifade etme

s Giilerman, Adnan - T~tekil, Sevda, Ahi Te~kilatmm TUrk Toplumunun Sosyai ve Ekonomik Yaptst Ozerindeki Etkileri, Kiiltiir Bakanltgt Yay., Ankara, 1993, s. 26. 6 Akyiiz, age, s.3-4. 7 Sankaya, Saffet, XII-XVI Astrlardaki Anadolu'da Fiitiivvetnamelere Gore Dint inant; Motifleri, Kiiltiir Bakanltgt Yay., Ankara, 2002, s. 68.

_L_Ah_il_ik_~ _ _,__tnn_al_an_Se_m_,.!p_o--'zyu'--m-u_/_1_2-_1_3_E_ki_·m_2_0_0_4_/_KI __ R_,.!$_:E_H_iR _____ 6l7

yollanm gostennek. insanm fttratmt koruyarak · ~ahsiyetli insan yeti~tinnek, fertteki gizli kabiliyetleri ortaya ydcarak bu kabiliyetlere yon vennek. sozle ·davrant~t btitiinle~tirmek. evrensel ahlak:t . ve tevhid inancmt hakim kllmakttr.8 Bu amaylanm geryekle~rebilmek i9in ahiler, gen9lik sorunlanna ve egitimine onem venni~ler, gen9lerin toplumda yeteneklerine uygun konuma ul~malan iyin gayret gostenni§lerdir. <;ocuk ve genyleri hay~ta haztrlayarak. b~kasma rimhta9 olmadan hayatm1 devam ettirebilecek bilgi ve becerileri kazandtrarak bu bilgi ve becerilerin uygulanmasm1 saglamaya yah~mt~lardrr. Bu yery~vede, te~kilat tarafmdan gen9lere bir taraftan mesleki egitim, ote yandan da ahlak:i ve dini egitim verilmi~tir.9 · .

Oyelerinin 9evreye uyum saglayabilmelerini amaylart arasmda goren ahilik, davrant~lannda dengeli hareket etmesini bilen ve b~kalaruim haklanna riayet eden insan yeti~tirme gayreti i9inde olmu§lardtr. Ahilik. islam inanctyla Turk orf ve adetlerini kayn~trran bir dti~tince sistemi olarak insan1 her ~eyin tistiinde tutmu~ ve "insan-1 kamil" denilen bir ideal insan tipi meydana getinnek istemi~tir. Ahiler, ki~iyi egitip, tiretici ve faydah hale getirmek suretiyle onu toplumda laylk oldugu en _uygun yere ul~tlnnaya yah~mi~Iardir.10

Ahiler egitim sisteminde amaylanm geryekle~tirebilmek i9in insaru bir btitiin olarak ele alarak mesleki, dini ve i9timai bilgiyi aym anda venneye yah~mi~tlr. Ayrtca ahiler egitimi omtir boyu stiren bir faaliyet olarak gorerek i~ b~mda yap1lan egitimin, i~ d1~mda yapdan egitimle btitiinle~mesini saglami~Iardir.11

B. iNSAN BiR BUrUN OLARAK ELE ALINMI~TIR.

Selyuklu ve Osmanh donemlerinde ozellikle yeti~kin egitiminin onem kazanmasmda ve yeti~kinlerin egitimine katkt saglayan kurumlar arasmda ahiligin onemli bir yeri vardrr.12 <;unkti ahiler, bireylerin mal ve hizmet tiretebilmeleri i9in bilgi ve sistemli dti~tinme yetenegine sahip olmalan gerektigine inanm1~lardrr.

8 Bayraklt, Bayraktar, islam'da Egitim, istanbul, 1980, s. 262-283. 9 Giilennan - T~ekil, age, s. 6. 10 Giilennan - T~ekil, age, s. 4. 11 Ekinci, age, s. 36-37. 12 islarniyet'in ilk ytllannda da Hz. Peygarnberin egitim aytsmdan oncelikli hedef kitlesi yeti~kinlerdi. Hz. Peygarnberden sonra da Carniler, medreseler, Enderun Mektebi, tekke ve zaviyeler, kahveban€ter ve ahilik te~kilatt yeti.~kinlere din egitimi hizmeti sunan · kurumlar olarak i~lev gonnU~lerdir.

618 l. Ahilik ~tmnalan Sempozyumu I 12-13 Ekim 2004 I KIR$El-liR

Ahiler; crocuklann, gencrlerin ve yeti~kinlerin egitilmesine oncelikle onem vermi~; insanlara egitim hizmeti gotiirme konusunda "ya~"' bir olcrii olarak almami~, egitimi be~iki:en mezara kadar devam eden bir siirecr olarak gormii~lerdir. Giiniimiizde "hayat boyu egitim" ~eklinde tammlanan egitim anlayi~I yiizyillar once ahi birlikleri tarafmdan uygulanmt~tir. 13

Ahiler amacrlarmi gercrekle~tirebilmek icrin · rrtensuplanna egitim vermenin gerekli olduguna inanmi~lardir. <;iinkii ahi anlay1~ma gore, tarikata girebilmek icrin az crok egitim gormek gerekiyordu. Bu aytdail ahi zaviyelerinde okuma 'yazma bilmeyen esnaf, y~lar1 epey ilerlemi~ olmasma ragmen okuma yazma ogrenme ihtiyac1 duyuyordu. Hatta, bunlar arasmda Divan yazacak kadar olgunluga eri~enler de vard1. Bursa'da Kara Dede isimli bir ahi, 60 ytl debbaghk yap1p sanatmda tin yaptlktan sonra bir yilda Kur'an'1 ogrenmi~, Bursa'daki Muradiye Medresesinde miiderris olmu~ ve "Dede Congii" isimli kitab1 yazmi~tlr.14

Ahiler egitilebilir durumda alan her bireye egitim hizmetlerinin gotiiriilmesi gerektigine inanmt~lard1r. Bu ay1dan ahiler kotii davrant~lar ortaya koyan insanlann da egitilebilecegine inanan iyimser bir egitim anlay1~ma sahip olmu~lardtr. Ahi zaviyelerinde sucrlulann egitilerek topluma kazandmldtgmt Evliya <;elebi'nin ~u sozlerinden anhyoruz: "istanbul'un debbag karhaneleri (i~yerleri) vardrr. B,l)nlarm iyinde nice ~ahbaz i~((iler vard1r ki adem ejderhastdtr. Eger i((lerine bir kanh yahut bir harici dii~se asia hakime teslim etmezler. OJ kanh, erenlerin elinden halas dahi olamaz. Biyareyi kopek necisi idman etmeye tayin ederler; ister istemez taib (t6vbekar) ve tahir {temiz) olup nihayet bir kar (i~) sahibi olur.'5

13 Tariht siirer,: ar,:tsmdan bakttgtmtzda onceleri, yeti~kin egitiminin r,:ocuk ve genr,:lerin egitiminden daha on plana r,:tkttgt gotiilmektedir. XII. yiizytldan itibareri mekteplerin ar,:tlrnaSI sonucunda r,:ocuklann egitimine daha r,:ok. onem atfedilmeye b~lanmt~tr. GUnUmiizde arttk egitim dendiginde genellikle insanlann aklma gelen ilk hedef kitle, r,:ocuklar ve genr,:ler olmaktadtr. Egitim Bilimleri alanmda gerr,:ekle~tirilen bilimsel ~ttrmalar ary1smdan baktldtgmda bu bilimlerin once r,:ocukluk, ergenlik ve genr,:lik donemi ile ilgili ar~ttrmalar gerr,:ekle~tirdigini gotiiyoruz. Daha sonraki y11larda yeti~kinlik ve y~hhk donemi ile ilgili r,:ah~malar yaptlarak "Yeti~kin Egi.timi" ve "Okul Sonrast Devam Eden Egitim" (Continuing Education) alan1 giderek artan bir ~ekilde ilgi gormeye b~lam1~tlr. Bkz. Elias, John, L., The Foundations and Practice of Adult Religious Education, Robert E Krieger Pub. Company, Florida, 1982, s. 3-4. 14 <;:agatay, Ne~et, Ahilik Nedir, KO!tiir Bakanhgt Yay., Ankara, 1990, s. 81. <;:agatay, Ne~et, BirTiirk Kurumu Olan Ahilik, AOiF Yay., Ankara, 1974, s. 141. 15 Evliya <;:elebi, Seyahatname, C. 1, s. 494'ten naklen Sankaya, age, s. 72.

~I.~Ah~il~ik~~~~u_nn_w_·m __ S_em_p~o-~~m_u_/_1_2-_1~3_E_~_m_2_0_04 __ 1_~_R_$~E-H_i_R _________ 619

C. EGirtM VE DiN EGiTiMi BiR BUrUN OLARAK ELE ALINMI~TIR.

Ahiler tespit ettikleri hedefe, saglam bir te~kilatlanma modeli yamnda, koklti bir egitim sistemi ile ul~maya yah~mt~ttr. Ahilik te~kilatmm tiyelerine meslek'i bilgilerin yam sua, dini, ahlaki ve iytimai bilgiler kazandtrmayt amaylamast gtiniimtiz egitim anlayt~ma 1~1k tutacak bir ozellik ~tmaktadtr.

Ahilikte meslek egitimi, din ve ahlak egitimi ile askeri egitim olmak tizere tiy egitim bir arada verilirdi. Toplum iyindeki tutum ve davrant~lar hakkmda bilgi ile ahlak ve adap ~gitimi ahi birliklerinin tesis . ettikleri zaviyelerde, mesleki egitim de atolye ve dtikkan gibi i~erlerinde verilirdi. Aynca belli ~amaya gelenler askeri egitim de ahrlardt. Esnaf ve sanatkarlara i~ yerlerinde yamak, yuak, kalfa ve usta hiyer~isine gore meslegin incelikleri ogretilirken kabiliyetli yirak, kalfa ve ustalarm elinden tutularak medreselerde egitim gorme fusatl verilir ve gerektiginde kendilerine orta sandtgmdan maddi destek saglanudt.16

Ahilikte Uretme ve kazanma anlayt~l ile inanylar ve degerlerin dengede tutulmast, i~b~mdaki egitim ve i~ dt~mdaki egitimin iki ayn yerde verilmesine ~m birbirlerini tamamlar nitelikte olmast, ahilerin din ile diinya i~lerini biT arada yliriiten ki~iler oldugunu gostermektedir.17

Ahilikte egitim programlanmn mesleki, ahlaki ve dini bilgileri iyermesi dinin ve hayatm butiinctil bir bakt~ aytstyla ele almdtgtm ortaya koymaktadtr. Ahilerin egitimi bu biyimde ele almas1, giinliik hayatta k~da~tlan sorunlarm yoguna yoziim getirme inlkam saglamt~ttr. Bu ayidan ahilii<: mtintesiplerinin giinltik hayatla ilgili motivasyonlanm ve ilgilerini hesaba katttgt iyin egitimsel yabalarda b~anh bir kurum olma ozelligi kazanmt~trr. Bu anlay1~ "dinin, insanlann sadece Allah'la olan ili~kiierini diizenlemekle kalmadtgt aym zamanda insanlarm tabiatla, hayvanlarla ve diger insanlarla ili~kilerini de dtizenledigi" ~eklindeki anlay1~ ile uyumluluk gostermektedir. <;tinkii din, bireylerin ya~antlan hayatla ilgili tutum ve davrant~larmm olu~masmt ·etkilemekte, giinltik hayatta ka~tl~ttklan sorunlanna yOziim getirmektedir. 18

16 Gillennan - T~te~J. age, s. 6. 17 <;:agatay, Bir Tnrk Kurumu Olan Ahilik, s. 102; Anadol, Cemw, TOrk islam Medeniyetinde Ahilik KaJtiirO ve Filtavvetnamwer, Knltnr Bakanbgt Yay., Ankara, 1991, s. 79. 18 ishim'm egitim anlayt~l hayatm tam wanlmm kapsamak:ta!br. islam dini, insant ' ontolojik ve teolojik boyutuyla ele alan, yani do.nya hayatt ile birlik:te bu hayatm Oncesi ve sonrasm1 da, hesaba katan bir egitim anlayt~ma sahiptir. Kur'an'm bOto.n dolrusu, hemen

620 I. Ahilik ~tmnalan Sempozyumu / 12-13 Ekim 2004 I KlR$EHiR

Ahiler geryegi ve hayat1, "kutsal" ve "din d1~1" olmak iizere bir aymm yapmaks1zm dU~unmelerinden otUrU, dinin ger~ek hayatla, gUnlUk hayattaki ya~antllanqnzla ilgili olduguna inanmi~Iard1r. Bu anlay1~ta,

hi~bir ~eyin hi~bir ~eyden tamam•yla bagtms•z olmad•g•, bireyin kendisiyle, yaratiklarla, insanlarla olan ili~kilerini diizenlemede Allah't varhgm merkezinde oldugunu kabul etme esas1 yatmaktad1r. Bu a~tdan ahiler i~lerini sadece mesleki ve manevi konularla smtrlamamt~,

insanlarm gUnliik ihtiya~lanna da ~oziim getinneye ~ah~mJ~lardJr. Onlar insanlarm ihtiya~ duydugu sosyal konularla ilgilenerek, bu sorunlara ~oziim getinnek i~in i~birligine gitmek suretiyle sadece insanlar i~in degil, Allah i~in de hizmet etmi~Ierdir. Ahi onderleri dine hizmet etmeyi bir baktma insanhga hizmet etme bi~imi olarak degerlendinni~lerdir. Bu a~1dan bilgiyi, mesleklerin icrasmt ve insanlara gottirtilen her ·rurlii hizmeti kutsal olarak gormii~lerdir. Bir b~ka deyi~le Allah'a kulluk, kullara insanhk yapmaya ~ah~mt~lard1r.

Ahilik ahlak, bilim ve ~ah~ma esas1 Uzerine kurulmu~ bir te~kilattlr. Ahiler ~ah~arak meslek sahibi olmak suretiyle tiretim yaparak, topluma ekonomik yard1mda bulunurlar ve bunun k~thgmda da kazan~ elde ederlerdi. "Hi~ olmeyecekmi~ gibi dtinya i~in, yann olecekmi~ gibi ahiret i~in ~ah~" ilkesini kendilerine rehber edinen ahilere gore Allah dtinyayt ~ah~ma, gayret ve ge~im i~in ugra~ma yeri, ahireti ise mtikafat ve ceza yeri olarak yaratmt~tr. Bu anlay1~a gore dtinya ge~imine dahp ahireti unutmak tasvip edilmedigi gibi tamamtyla ahireti dii~iiniip diinyayt unutmak da uygun gortilmemektedir.

Ahilere gore, dini olan gorevlerden b~ka ki~ilerin, Allah't ho~nut etmek i~in _yaptigt her fiil de bir ibadettir. Bu ama~la fert ve toplum yararma ger~ekle~tirilen her olumlu davram~ dini ve manevi bir anlam kazantr. Bu anlayt~ 'sebebiyle i~ yerleri, onlarm ibadet yerleri olarak bilinir. Ahinin i~ yeri Hak kaptstdtr. Bu kaptdan htirmetle girilir, saygi ve samimiyetle ~ah~thr, helalinden kazanthr ve helal yerlere harcanrr. Te~kilat mensuplart dtinyada ya~amak i~in bilgi, ahlak, sanat, kar~thklt yardtm ve sosyal dayant~manm, Ahiret i~in de takva ve iman esaslarma stmstkJ sanlmanm gerekli oldugunun bilinci i~indedir.

1. t~ Dt~tnda Egitim

Ahi te~kilatlarmda i~timai, ahlill ve dini egitim zaviyelerde verilirdi. Zaviyeler, Sel~uklu Devleti zamanmda kurulmaya b~lanan ve

hemen b~ sona kadar insanm i~ ve dt~ dUnyasmt konu alan ve bun1an Allah i1e irtibatland1ran ayetler1e orul!id!lr. Bkz. Giindilz, Turgay, ls1am. Gen~lik ve Din Egitimi, D~Unce Kitabevi, 2002, s. 19.

..:.I.:..:.Ah~il..:...ik:..:.~...;;....:.:._tt __ nn __ aJ..:...an:.......S=--e_m.!:..po--zyum~.:.::.u=-/-1:..::2_-1..:..3--=E..:...ki:..::·m--2.:..:0..:..04_/_KI_~..:..E=.:H..:..i..:...R:....... ___ 621

Osmanh doneminde de yaptmt silren, yolculara ve rnisafirlere kar~thkstz yiyecek, i~ecek ve yatacak yer temin eden "konuk evleri"ydi. Ahi zaviyelerinde konuk agrrlama hizmetleri yaptldtgt gibi, gen~lere yonelik egitim hizmetleri de verilirdi. i~yerinde i~i biten gen~ ~traklar meslek egitiminden sonra dini ve ahla.ki egitimi bu zaviyelerde gorilrdti.19

<;ocuk ve gen~lere ilk terbiyeyi veren ki~ilere "muallim ahi" veya "emir'' denirdi. Ahi zaviyelerinde ~ocuk ve gen~lere egitim veren mualimler yamnda, i~ sahibi Ustadlar, mliderrisler, kadtlar, hatipler ve ytiksek devlet adamlan gibi ~ehrin ileri gelenleri tarafmdan diizenli olarak dersler de verilirdi .2° Ahi zaviyelerinde verilen egitim sadece gen~lere yonelik olmaytp, her y~tan insanlann istifade edebilecegi ozellikteydi. Bu mekanlarda ogretilen ahla.k kurallan daha sonra da tUm toplumun ortak degerleri olarak hayata ge~iriliyordu. .

Ahilik sisteminde genylere ahla.k ve meslek egitimine ait usul ve adap kurallan egitim mlifredatma gore dilzenlenirdi. Gen~lere y~larma ve ogrenim silrelerine gore verilecek bilgiler de programlarum~tt. Ogrenci olgunl~kya ve sanattaki yetenekleri artttkya bilgiler, belirlenen ol~Ulerde tedrici bir ~ekilde arttmhrdt. 21

i~ yerlerinde ytraklar, mensup olduklan meslek dah i~erisinde uygulamah bilgileri edinmi~ olduklanndan, zaviyelerde meslek bilgilerinin yerine birinci ~amada t~kilata yeni giren gen~lere okuma yazma, Kuran bilgisi, Tlirk~e, Matematik ile toplum iyerisinde ya~ama kurallan, sosyal kaideler ve davram~ kurallarmt i9eren bilgiler ogretilirdi.

Zaviyelerde Ahi Evren'm kitaplart yaninda Ahiligin Ahlak Nizamnamesi olarak bilinen Flitliwetnameler de okutulurdu. Filtilwetnameler ahiligin adap, tore ve kaidelerini didaktik bir metotla a~dclayan, islam tasavvufunun geli~irdigi Kur'an ve Hadislere dayanan gtizel ahlak ve ideal insan tipini belirleyen birincil kaynaklardrr.22 Bu eserler yalmz gen~lerin degil, toplumun tamammm uymast istenilen ahlaki kurallan i9erirdi.

19 $eker, Mehmet, Ibn Batuta'ya Gore Anadolu'nun SosyaJ KOitUrel ve lktisadi Hayatl ile Ahilik, KOitllr Bakanhgt, Yay., Ankara, 1993, s. 74. 20 <;:agatay, Bir To.rk Kurumu Olan Ahilik, s. 102; Sankaya, age, s. 69; Bayram, age, s. 150. 21 Sankaya, age, s. 72; Bayram. age, s. 149. 22 Sankaya, Saffet, "Alevilik ve Be~iligin Ahilikle ili~kisi .. , isldmiyat, S. 3, 2003, ss.93-110. Bir ,.:ok flltUvvetnamede yer alan "soru cevap" ktsm1 ftitavvet ile ilgili ,.:e~itli · esaslann daha ko1ay ogrenilmesine imkan sagtamaktadtr. Bkz. Sankaya,· age, s. 216.

622 l. Ahilik Ar~tmnalan Sempozyumu I 12-13 Ekim 2004 I KIR$EHiR

Zaviyelerde egitim alan yrraklara ilk ~amada dim ve ahlaki bilgiler yaninda yeteneklerini geli~tirrnek iyin Tiirkye konu~ma ve Edebiyat dersleri de verilirdi. Bir saray yrragt iken bu tiir bir egitimden geyen Baki, Divan Edebiyatumzm btiyilk ~airlerinden birisi olmu~tur.23 Aynca ahi zaviyelerinde eski Ttirk ktiltiirtintin kaynaklan olan eserler genylere okutulur ve ogretilirdi. Ahilige yanstyan bir9ok kaideler bu eserlerden esinlenerek olu~mu~tur. Zaviyelerde ikinci a~amada tasavvuf, mfislki, Arap9a ve Fars9a dersleri de okutulurdu. Bu ~amada mtirit aynca askeri egitim de alrrdt. Uytincu ~amada mtiritten benligini oldiirmesi, ulul.ara hizmet etmesi ve cahil insanlarm laf atmas1 kar~1smda si.ikut etmesi istenirdi. Ahilik anayasasma gore ancak bunlarm tamamlanmasmdan sonra Hakikat' e ul~tlmas1 ve insanm kemale ermesi miimki.in olurdu. 24

Zaviyelerdeki egitimde, teorik bilgilerden ziyade insani degerlere ve ahlaka yonelik uygulamah egitim tercih edilirdi. Diizenli dersler dt~mda 9ah~anlar arasmda dayant~mayt saglamak ve destek vererek verimliligi artrrmak i9in toplantllar diizenlenirdi. Y emekten sonra dini, ah.lili ve rnesleki konularda egitici kitaplar okunur, sohbetler edilir, iiretimin arttrrtlmast i9in gerekli olan teknikler gibi bazt konularda taitt~malar yapthr, ~ark1lar soylenir ve ilahiler okunurdu.25 Bu durum bize ahilerin din ile diinya i~lerini bir arada yiiriiten ki~iler· oldugunu gosterir. ~ama kadar kafa ve kol giicii ile 9ah~an ahi, ertesi giin aym i~i a}'n1 istekle siirdiirebilmesi it;iin maddi' ve manevi destege ihtiyact vard1?6

Buralarda sl!es at1hr, bilgi ve tecriibeler artmhr, ertesi giin biiyiik bir moralle motive olarak i~e b~lantrdi. ·

Zaviyeler dt~mda ozellikle koy ve iicra yerlerde tesis edilen "yaran odalarl'' ad1 verilen misafirhaneler de egitim etkinliklerine katkt saglayan kurulu~lardtr?7 Y aran odalannda, daha 90k uzun kt~ gecelerinde yapilan toplantilarda, koyiin ve koyliiniin sorunlan konu~uldugu gibi, dini ve milli kitaplar okunur, mesleki ve ahlaki konuda sohbetler edilirdi. Okula gidecek ogrencinin, askere gidecek gencin, evlenecek ki~inin

23 Ek.inci, age, s. 37. 24 http:l/historicalsense.com/Archivelahilik_2.htm; Anadol, age, s. 96. 25 <;:agatay, Ahilik Nedir, s. 33, 81; $eker, age, s. 74; Sankaya, age, s. 70-71. 26 Anadol, age, s. 79; <;:agatay, Bir TUrk Kurumu Olan Ahilik., s. 102. 27 <;:agatay, Ahilik Nedir, s. 51; Guterman - T~tekil, age, s. 6.

_l._Ah __ il_ik_~~~h_nn_ru_~_,_S_em~po_~~m_u_I_I_2-_1_3_E_~_m_2_0_04 __ 1_~_R_$~E_H_I_R _________ 623

problemlerine yoziimler aramrdi?8 Bu odalarda oturma; komi~ma, terbiye ve nezaketin korunmas1, ahi zaviyelerinde oldugu gibi yaran b~1 ve onun yardimCISl "oda b~1lar" ca saglanrrd1.

2. i~b~mda Egitim:

Tasavvufi egitimde ~eyhe intisab etmeden i~adm mi.imktin olmayacag1 gibi ahilikte de Ustaddan el almadan veya tistadm rehberligi olmadan bir sanata sahip olmak caiz gortilmemi~tir?9 Ftittivvet ehlinde her ogrencinin bir meslegi ogrenmek iyin bir i.istada baglanmasl gerekir. Ftittivvetnamelerde Ustada baglanmanm gerekliligi "~eyhi olmayanm ~eyhi ~eytand1r'' soziiyle delillendirilir. Ostad kendisine gontil venni~ talebesinin terbiyesini Ustlenerek onun yeti~mesini saglar. Ostad ogrencinin i~ hayatmda ustas1, zaviye hayatmda manevi terbiyecisidir.30

. . Ya~t ortalama 10-12 olan yocuk, velisi tarafmdan kabiliyetleri

dogrultusunda, herhangi bir sanat dahnda faaliyet gosteren, elinde ~stahk belgesi olan bir ustanm . yanma belli bir sUre yah~mak ve meslegi ogrenmek i.izere verilirdi. i~e yeni b~layan ogrencinin egitimi iyin ustasmdan b~ka iki tane kalfa ''yol karde~i" (yigit b~1) olarak seyilirdi. Ustalar, yanlarmda yah~an ylrak ve kalfalarm arkad~ seyimine dikkat ederlerdi. ~tinkti iyi arkad~larm, iyi bir sanatkar olmada olumlu katktlan olacagma inamhrdt. "Yol karde~lik" genylerin omtirleri boyunca stirerdi. Bu sUre iyerisinde genylerin ahilik kaidelerine baghhklan kontrol edilirdi. Genyler arasmda ahilik prensiplerini ihmal edenler veya hatah davran1~larda bulunanlar mtiteselsilen birbirinden sorumlu tutulurdu. 31

Y anmda yah~maya b~layan yocugun b~ansmt, kabiliyetini kiiyi.ik i~ler yaptmnak suretiyle gozlemleyen usta, yeni yrragm dtirtistliigti hakkmda da kanaat sahibi olmak isterdi. Bu k1sa gozlemlerden sonra yocuk kabiliyetli, yah~kan, dUrtist ve glivenilir bulunursa o i~ yerinde ytrak olarak yab~masn1a izin verilirdi. Boylece 3 ytldan 5 ylla kadar degi~en bir zaman zarfmda ustas1, yrragm hem mesleki hem de manevi hocas1 konumunda olurdu.

Ustahga yUkselebilmek iyin tiy yll kalfa olarak yah~mak gerekirdi. Bu sUre iyinde, hakkmda ~ikayet olmayan, kendisine verilen gorevleri dikkatle yerine getiren, ozellikle yrrak yeti~tinne hususunda gereken

28 <;:agatay, Ahilik Nedir, s. 59-61. 29 Bayram, age, s. 149; Ekinci, age, s. 25. 30 Burgaz1,. 114; Milli Ktb., B 346/33, v. 238b'den naklen Sankaya, age, s. 132. 31 Glllennan.- T~e~l. age, s. 62; E~nci, age, s. 25.

624 I. Ahilik ~unnalan Sempozyumu I 12-13 Ekim 2004 I KIR$EHiR

ozeni gosteren, diger kalfalarla iyi gec;inen, mii~terilere kar~t iyi davranan, bir · diikkan idare edebilecek dururna gel en kalfalar ozel bir merasimle ustahga yiikselirdL

i~yerinde sadece meslekl bilgiler degil, dini ve ahlaki egitim de verilirdi. Ogretmen ahi, ogrenmesi ic;in yanma verilen c;traga, meslekl bilgilerin yant s1ra, namaz, oruc; gibi islam'm ~artlanm ogretir, ahi ahlak kurallarm1 kapsayan fiitiivvetnamelerin belirttigi insanhk yontemlerini de pratik olarak belletirdi.32 Aynca usta, o sanat dalmdaki manevl liderleri, me~hur ~ahsiyetleri ve onlarm hayat hikayelerini zarnan zaman c;ocuga aktararak, onun bu meslek grubunun bir iiyesi olmasma yardtmc• olurdu. Bu ac;tdan i~e b~larken meslegin plrinin saygtyla antlmas1, uyuhnas1 gereken k:urallarm ba~mda gelirdi. Boylece manevi bir alamn denetimi ve himayesinde ekonomik hayat, ahilik c;erc;evesinde diizen altma almm1~ olurdu.

<;1rakhkta ustay1 gozleme ve model alma yoluyla ogrenme onemli bir mesleki ve ahlakl egitim ~eklidir. Ogrenci i~yerindeki egitime iistadtyla birlikte katllmakta, din ve ahlaka dair bilgiler elde etmektedir. "$akird gormeyince ogrenemez" kurah geregince Fiitiivvetnarnelerde iistadm din! ve ahlaki ac;1dan rniikemmel olmas1 ve ogrencinin de iistadm1 kendine omek alarak dini, ahlakl ve mesleki ac;1dan kemale ermesi istenirdi?3 Bu ac;tdan fiitiivvetnamelerde "Ahi, terbiyesine .(ogrencisine) ogretecegi ~eyi kendi yapa ki terbiyesi de goriip ogreqe." denir.34

Ahilikte ustanm ogrencisini din! ve ahlaki degerleri ogretmesinde -ftkirlerin, sembollerin ve doktrinal onerilerin tartt~tlmast yoluyla ogrenilmesinden ziyade- ili~kilere dayah bir ogrenme anlayt~mm varhgtna tamk oluyoruz. Bu tiir ogrenrne ~eklinde ogrencilerin bir grup ic;inde olrnalanyla ~ekillenen sosyal c;evre, ders :konulanmn ogrenilmesiyfe meydana getirilen etkiden · daha olumlu tesirler rneydana getirebiliyordu. Boylece dini ve ahlaki degerler ogrenciyle birlikte ili~ki ic;inde bulunmak suretiyle gerc;ekle~tiriliyordu. Bu ac;tdan ili~kilere dayah olarak ogrenilen bilgiler ·ve tecriibeler, bir konunun ic;eriginin zihinde tutulmastyla ogrenilen bilgilerden daha kahct olabiliyordu.

Ustanm din konusundaki bilgileri bir medrese hocast kadar olmasa da din! ve ahlaki degerleri c;trak tarafindan benimseniyordu. <;iinkii etkili

32 <;:agatay, Ahilik Nedir, s. 80. Sankaya, agm, s. 72. 33 Torun, Ali, TUrk Edebiyatmda Ttirk~e Ftittivvetnameler, Ktilttir Bakanhg1 Yay., Ankara, 1998, s. 118. 34 Sankaya, age, s. 72.

I. Ahilik ·Ar~unnalan Sempozyumu /12-13 Ekim 2004 I KI.R$EHIR 625 --------~------~~--------------------~------------

ogretim, muhtevadan I(Ok ogrenmenin slireci ve ogrenci ogretmen arasmdaki fli~ki.Ierin niteligi ile daha yakmdan ilgilidir. Belli bir stire~t i~tinde . olu~an bu tlir bir ogrenme bi~timi de ge~tmi~ten miras ahnarak gelecege aktanhyordu.

i~ ba~mdaki mesleki egitimde yuakhga alman gence, bilgiler, maharetler, hiinerler, ve ahlaki ·degerler basitten zora dogru uzanan bir yontemle kazandmlmaya ~tah~thrdt.35 Ogrenci olgunla~ttk~ta ve yetenekleri artttk~ta bilgiler belirlenen ol~ti.ilerde artt1nhrd1. Meseta I(Jrakhk si.iresince en az 124 adap ve erkan kaidesi ogretilirken, ustahk, pirlik ve tistathkta 740 ad~p ve erkanm bilin~esi g~rekirdi.l6

Ahi birliklerinde l(trakhk, ustahk, yol atas1 ve yol karde~i edinme, yol sahibi olma, icazet, ~ed baglama, pe~tamal ku~anma, ~erbet i~tme,

35 http://www.tesob.org.tr/ahi.htm 36 Bu 124 edeb kural1 ve sayilan ~oyledir: Yemek yemek 12, su i~mek 3, soz soylemek 4, elbise giyniek 5, evden ~1kmak 4, yo I ytlrumek 8, mahallede ytlrumek 4, pazarda ytllilmek 5, e~ya satin almak 3, eve e~ya getinnek 3, eve ginnek 5, otunnak 3, misafir.lige gitmek 3, beyler katma varmak 5, teferlilce varmak 3, adem okumak 3, hamama gitmek 6, tuvalete gitmek 10, basta ziyaretine gitmek 5, gazaya varmak 6, tilrbe zlyaretine gitmek 4, yatmak 4, yatilktan kalkrnak 3, bardaga su koymak 2, ayakkab1 ~evirmek 2, mescide ginnek 3, mescidde otunnak 3, mescidden ~1krnak 3. Geni~ bilgi i~in bkz. Torun, age, s. 243-244; Sankaya, agm, s. 124-127. Filtiivvetnamelerde bahsedilen uyulmas1 gereken dini ve ahh1ki kurallardan bazdan ~unlard1r: Allah'a, meleklerine, kitaplanna, peygamberlerine, ahiret gilnilne, hay1r ve ~errin Allah'tan geldigine iman etmek; temizlige riayet etmek, namaz1 dosdogru lolmak, zekat1 vennek, Ramazan orucunu tutmak, maddi durumu milsait ohirsa hacca gitmek, Allah TeaJa'ya, peygamberine ve mu'minlere sarnimi davranmak, ana­babaya iyilik ve ihsanda buhmup, yakm akrabay1 ihmal etmemek, arkad~lanna ve kom~ulanna iyi davranmak, sabah ve ~am zikirlerine mildavim olmak, riya)'l terk etrnek, Allah'm ho~nut olciugu ahlaka ul~mak i~in ~ah~mak, bilyilklere k~1 hnnnetli olmak, su~lar1 affetmek, kendisinden ~ag1da bulunanlara ~efkatii davranmak, sozilnde ve i~inde adalet nzere olmak, yumu~ak soziO olup ehl-i hakla oturup-kalkmak ve hiisn-i zanda bulunmak. iyi huylu ve gilzel ahlakl1 olmak. i~inde ve hayatmda dogru, gilv.enilir olmak. Ahdinde, sozilnde ve sevgisinde vefal1 olmak. Sozilnu bilmek, soziinde ~unnak. Hizmette ve vennede aymm yapmamak. Yapt1g1 iyilikten k~1hk beklememek. GUier yilzlu olmak. Tatlt dilli olmak. Hatalan yilze vunnamak. Dostluga onem vennek. Kotiiluk edenlere iyilikte bulunmak. Hi~ kimseyi azarlamamak. Dedikoduyu terk etmek. Kom~ulanna iyilik etrnek. insanlanrt i~lerini i~ten, g<lnillden yapmak .. B~kasmtn malma h•yanet etmemek. Sablf ehli olmak. Comert, ikram ve kerem sahibi olmak. Daima hakkt kullanmak. Ofkesine hakim olmak. Su~luya yumu~ davranmak. SIT saklamak. Gelmeyene gitmek, dost vo akrabay1 ziyaret etrnek. i~i, d1~1, ozii, sozii bir olmak. Kotii s6z ve hareketlerden salonmak. Maiyetinde ve hizmetindekileri k9rumak ve gozetmek. Elini, kap!SJDJ, sofras1m a~1k tutmak. Dilini, gozilnil, belini bagh tutmak. Makam ve mevki sahibi iken mOtevazi olmak. Gii~lu ve kuvvetli olunca affetmek. tkramda ve iyilikte bulununca b~a kakmamak. Bkz. Akku~, Mehmet "Farkli Bir Ahilik · lcazetnamesi", Hac• Be~ Veli ~ttnna Dergisi, S. 21, Bahar, ~002 ss. 95-100; <;agatay, Ne~et, Ahilik Nedir, s. 72; Torun, age, s.101-113, 423-434.

626 I. Ahilik ~tmnalan Sempozyumu I 12-13 Ekim 2004 I KIR$EHiR

~alvar giyme torenleri yapthrdt.37 Bu merasimler btiyiik bir manevi atmosferde geryekle~tirilirdi. Torenlerdeki manevi hava yah~anlann din ve inanylanna olan · baghhgmt kuvvetlendirerek i~ _ahhlkma onem verilmesine ve topluma baglanmada olumlu etkiler meydana getiriyordu.

Merasimin yeri, esnaf odast, mescit ya da cami olarak belirlenirdi. Ftittivvet ehlinin merasimlerini icra ettikleri mahfillerden birisi de "ir~ad mahfili"dir. Genellikle Cuma ~amlart ftittivvet ehlini egitmek maksadtyla yapthrdt. Bu toplanttlarda Kur'an-t Kerim, Tefsir, Hadis, Peygamber ktssalan, evliya menkJbeleri, geymi~ ftittivvet ehli ahlaktyla ilgili ktssalar ile Ftittivvetname gibi dini ahlaki konularda yaztlmt~ kitaplar okunurdu38

.

3. Askeri ve Siyasi Egitim

Ahiler yalmzca ekonomik orgiitlenmeyi degil, Orta9ag A vrupast 'nm ~ovalye tarikatlan gibi dini-askeri bir orgiitlenmeyi de geryekle~tirmi~lerdir. Anadolu'da stiratle yaytlan, koylerde ve u9 bolgelerde btiytik ntifuza sahip olan bu te~kilat, Anadolu'da ozellikle de XIII. ytizydda devlet otoritesinin zaylfladtgt bir donemde, ~ehir hayatmda sadece iktisadi degil, siyasi yonden de onemli faaliyetlerde bulunmu~tur.

Bu te~kilatm yatJst altma giren esnaf ve sanatkarlar, mesleki, dirii, ahlaki egitimden ayn olarak, askeri egitim de gormti~lerdir. Orgtite k~bul edilen mtiride, bir profesyonel asker kadar degilse bile, kendini savunmayt bilecek kadar silah kullanma sanatt da ogretilirdi.39 Sav~ zamanlannda te~kilat halinde sav~lara da kattlan ahiler, bellerinde kama ve hanyer ~trlardt.40 Bu gelenek Mtstr'da kurulan Fattmi Ftittivvet C>rgUttinden·bu yana devam etmekteydi.

Ahi te~kilatt yurt savunmasmda onemli gorevleri tistlendigi i9in her zaman sporfif faaliyetlere de btiytik onem vermi~tir. Bu sebeple Ahi te~kilatmda spor egitiminin ayn bir yeri ve onemi vardt. <;trak ve kalfalann egitimleri stiresince mesleki ve ahlaki aytdan olgunl~malanna· yah~thrken, kalfalar kth9 kullanmak, ata binmek, ok atmak gibi sportif

37 Anadol, age, s. 96-101; Giilennan - T~ekil, age, s. 4; Sankaya, agm, ss. 93-110; Ekinci, age, s. 39-43. 38 GOiennan - T~ekil, age, s. 4; Bu hususta fiitiivvetnamelerde ~unlar sOylenmektedir: . "Her ki~i yerlii yerine kondurup kendi mertebesince hizrneti eda idOp karar laldtktan sonra sohbet lalalar. Kelamullah olana, ktssa-i enbiya, menak.tb-t evliya, eimme-i Huda, esrar-t fukara, soluk-t zOheda oktna" Bkz. Torun, age, s. 171.

39 <;agatay, Ahilik Nedir, s. 47, 64. 40 Bayram, age, s. 132.

_I._Ah_il::....jk_~___:_nn_al_an_S_em-!p:....:.o.::.:.zyu:__m_u_l_l2_-1_3_E_ki.....;·m_2.....;0_04_1_KI_~:....:.!..:E:....H:....:.iR:...._ ____ 627

manada askeri egitime tabi tutulurdu.41 Btitiin bu .egitimleri b~an ile tamamlayan kalfa, ustahga yiikselmek i9in imtihana girerdi. Diger bir deyi~le kalfanm usta olabilmesi i~in devrin sporlanm da b~anh bir ~ekilde yapabilmesi gerekirdi.

Ahilere askerlik bilgisi, baz1 ~artlan tizerlerinde ~1yan ki~ilerce verilirdi. Bu dersleri verecek ki~ide ahi gonnek, ~eyh ~onnek, bir aday1 · egitip yeti~tinni~ olmak gibi deneyimler aramrd1. 2 Ahi ve ~eyh gozetiminde egitim almayanlar bu alanda ogretmen olamazlard1. Bu da Ahilerin egitime ve deneyime ne ol9tide deger verdiklerini gostennektedir. Ahilikte silah egitimi de dini bir anlama sahipti. Ahiligin etkisiyle ''yay" dini anlamlarla sembolle~tirilmi~, din adamlarl ve ahiler ok meydanlannda ok atlp menzil -~~ dikmi~lerdir. Bu menzillerden birisinin ad1 da "Ahi Menzili"dir.

Ahilikteki bazt torenler gfue~ ve ok9uluk sporunda da vardrr. Gtire~lerde dini torenlere de yer verilirdi. Gtire~e giri~ ve 9J.la~larda, pehlivanlann davram~lannda kendini gosteren ozelliklerin bir90gu ahilikle. biittinle~mektedir. Sporcular abdestsiz kispet giymezl~r, yay tutmazlar ve meydana inmezler, ok ati~lanna ve giire~e besmelesiz b~lamazlard1. Rekorlan eri~ilmesi imkans1z sporculan yeti~tiren iis~dlann, en fazla onem verdikleri konu egitim ve egzersizdi. Stirekli ve diizenli bir egitim en kaliteli sporculann yeti~mesi i9in vazge9ilmezdi. c;iinkii daha 0 donemde "sen idmaru bir giin brrakrrsan, idman seni yirmi · giin brraklr" ilkesi her sporcuya benimsetiliyordu.

Ok~ulara verilen talimatnamede dtizenli ~ah~Ilmas1 ve teknige onem verilmesi ~u ctimlelerle ifade edilirdi. "Her giin meydanda 300 kez sabah, 300 kez ogleden sonra ve 300 kez de ~ama yakm atasm. Biray boylece idman edesin ve bir gtin ara venniyesin"43

SONU~

XIII. yiizyllda ortaya 91kan ahi birlikleri Mtisltiman TUrk toplumunun mesleki, dini ve ahl~i egitiminde onemli rol oynam1~trr. _Ahi te~ki latt sosyo ekonomik i~levi yanmda medreselerin yeni kurulmaya ba~lad1gt ve yaygmhk kazanmad1gt, egitimin bir devlet gorevi olarak

41 Giilennan- T~ekil, age, s. 6. 42 <;agatay, Ahilik Nedir, s. 80. 43 GUven, 6zbay, "Geleneksel Ok~uluk ve GUre~ Sporunda Ahiligin Etkilelj", Hact Bekt~ Veli ~tlnna Oergisi, S. 27, GUz2003, ss. 69-107 . .

628 I. Ahilik~t1nnalan Sempozyumu / 12-13 Ekim2004 I KlR$EHiR

kabul edilmedigi bir donemde zaviyelerde formal ve informal ogretimin yaptlabilmesini .saglayacak egitim sistemini kurmu~tur.

Ahiler 91rak-kalfa-usta, talip-yol karde~leri ve ata-yol hiyerar~isi i9inde okul dt~t egitim ile okul i9i egitimi birbirinin tamamlaytctst olarak gormti~lerdir. Boylece tiretim faaliyetlerinin hizmet i9i meslek egitimi ile btittinle~mesini saglayarak uygulamah bir egitim vermi~, diger taraftan da mensuplanm gtiylti i9 disiplini ve sosyal baskt sistemiyle kontrol altma almt~lardtr. Ahi birliklerinde insan bir biittin olarak ele ahmp ahlatd, mesleki ve gene) egitim birlikte ytirtitiilmii~ttir. Ahiler yah~anlann sadece iyi hirer sanatkar olmalarmt degil aym zamanda iyi bir insan, iyi .bir Miisliiman ve iyi bir vatand~ olarak yeti§meleri i9in gayret sarf etmi~lerdir.

Giintimtizde de ytraklara meslek dersi yanmda genel bilgi dersi de verilmesi benimsenmi~ olmakla birlikte "ahlak egitimine yeterli oranda gereken onem verilmemektedir. Halbuki egitimcilerimize dii~en ilk gorev, bireylerin yeti~mesinde bedensel ve zihinsel geli~imlerine onem vermek kadar, karakter geli§imlerine de onem vermek olmahdtr. Ahilik te~kilatmm tiyelerine mesleki, dini, ahlaki ve i9timai bilgiler kazandtrmayt amaylamast, te~kilat mensubunun hayat tarzmm te~kilatta ogretilen ahlaki kurallar dogrultusunda ~ekillenmesi gtiniimiiz egitim anlayt~ma 1~1k tutacak bir ozellik t~tdigt soylenebilir.

Ahi te~kilatmda egitim alan gen9, te~kilattan ogrendigi mesleki, dini ve ahlaki kurallan tatbik ederek toplum i9inde omek ~ahsiyet olmu~lard~r. Aynca bu ttir bir egitim sonucunda yeti~en esnaf, dini ve ahlaki esaslru:m egitim ogretim yoluyla halka benimsetilip y~attlmasma da katkt saglamt~tlr.

Ahiler b0yle bir egitim anlayt~t sonucunda, Allah'm kendilerine ihsan ettigi yiice insanhk niteliklerinden ve islam dininin ytice ilkelerinden yararlanarak diinyada insanca ya~ayarak bu degerleri yevresindekilere, milletine ve hatta biittin insanhga y~atmay1 bilmi~lerdir.