1

AKADEMİM SMMM

MALİYET MUHASEBESİ

STAJ BAŞLATMA SINAVI

MALİYET MUHASEBESİ

2

TANIMI Bir üretim işletmesinde,mamul yada

hizmet üretirken; üretimin başından alıcıya

ulaştığı yerde hazır hale gelene kadar,

işletmenin yapmış olduğu parasal

fedakarlıkları gösteren (maliyet ): giderlerin

çeşidine, fonksiyonlarına ve gider yerlerine

göre kaydedilmesini, sınıflandırılmasını, analiz

edilerek raporlandırılmasını ve yöneticilere

bilgi ve öneri sağlaması açısından kullanılan

bir süreçtir.

AMAÇLARI (KONUSU)

3

Birim ve toplam maliyetlerin hesaplanması

Eldeki imkanlarla standartları bozmadan

maliyetleri düşürmeye çalışmak (Gider kontrolü

sağlamak)

Stokların değerlerini hesaplamak

Planlamaya (bütçelemeye) yardımcı olmak. (Başarı değerlemesine yardımcı olmak)

Yönetime bilgi vermek (İç bilgi kullanıcılarına)

MALİYET MUHASEBESİNİ

ETKİLEYEN FAKTÖRLER

4

İşletmenin faaliyet konusu

İşletmenin kullandığı teknoloji

Yönetimin beklentileri

Üretim tekniği

MALİYET MUHASEBESİ İLE İLGİLİ

KAVRAMLAR

5

MALİYET: Bir üretim işletmesinde,mamul yada hizmet

üretirken; üretimin başından alıcıya ulaştığı yerde hazır hale

gelene kadar,işletmenin yapmış olduğu parasal

fedakarlıklardır. (Harcamalar Toplamı)

HARCAMA: Bir işletmede mamul, hizmet, yada fayda elde

etme amacı olmaksızın herhangi bir sebeple işletmenin

yapmış olduğu ödeme ve borçlanmalardır.

GİDER: Hasılat (Gelir) elde etmek için yapılan varlık

tüketimidir.

MALİYET MUHASEBESİ İLE İLGİLİ

KAVRAMLAR

6

ZARAR: İşletme varlıklarındaki karşılıksız

tükenmelerdir. (Arizi tükenmelerdir)

HASILAT: Mal, hizmet ve varlık satışından elde

edilen tutardır.

TÜKENMİŞ MALİYET: Stoklar,peşin ödenen kiralar,özel maliyetler gibi bir varlığı temsil

edemeyen tutarlardır.

TÜKENMEMİŞ MALİYETLER: İşletmenin gelirine eklenerek tükenecek maliyetlerdir.

S.M.MALİ MÜŞAVİR ELİF TOPBAŞLI

7

Amaç Sonuç

Varlık kullanımı (Azalışı) Başka bir varlık edinme Maliyet

Varlık kullanımı (Azalışı) Gelir sağlama amacıyla satış Gider

Varlık kullanımı (Azalışı)

Üretimde Kullanma

Maliyet Gideri

Varlık kullanımı (Azalışı) Amaçsız Kullanım Zarar

KAVRAM ANALİZİ

İPUÇLARI

8

! Harcama ile Gider aynı şey değildir. Harcamanın gidere dönüşmesi için harcama

karşılığında elde edilen yararın aynı dönemde tüketilmesi gerekir. Gelecek dönem veya dönemlerde tüketilecekse harcamalar maliyete dönüşür.

! Gider oluşabilmesi için varlıklardaki tüketimin işletme ile ilgili olması gerekir.! Bilanço yaklaşımına göre gider, işletmenin varlıklarda meydana gelen azalıştır.

Gelir Tablosu yaklaşımına göre gider ise, faydası tükenmiş maliyetin hasılattandüşülmesidir.

! İlk M.Malz.alındı Üretime Sevk Satıldı

HARCAMA MALİYET GİDER

SORUS.M.MALİ MÜŞAVİR ELİF TOPBAŞLI

9

1- Belirli bir dönemin hasılatının elde edilmesi amacıyla kullanılmış, tükenmiş maliyetlere ne ad verilir?

A) Zarar B) Harcama C) Gider

D) Kâr E) Gelir

2- İşletmenin faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar (gelir elde etmesi) sağlaması için belli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin faydası tükenmiş maliyetlerin hasılattan düşülen kısmına ne ad verilir?

A) Zarar B) Harcama C) Gelir D) Maliyet E) Gider

SORU

10

3. Aşağıdakilerden hangisi ’’maliyet’’ muhasebesinin amaçlarından biri değildir?

A) İşletmenin vergi yükünü belirlemek

B) Bütçelerin ve geleceğe yönelik planların hazırlanmasına yardım etmek

C) Üretilen mamul ve hizmetlerin toplam ve birim maliyetlerini hesaplamak

D) En uygun kararın alınabilmesi amacıyla yöneticilere maliyetler ile ilgili bilgi sunmak

E) Kalite standartlarını korumak koşulu ile gider kontrolü ve maliyet azaltımına olanak sağlamak

SORU

11

4. Bir mamulden, fayda ve hizmet sağlanması

veya herhangi bir edim karşılığı olmaksızın

ortaya çıkan bir yükümlülük nedeniyle

yapılan ödeme ve borçlanmalara ne ad

verilir?

A) Zarar B) Tahakkuk C) Harcama

D)Maliyet E)Gider

SORU

12

5. Bir işletmede harcamanın gidere dönüşmesi için aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi gerekmektedir?

A)Harcamanın borçlanma yoluyla yapılması gerekir

B) Harcama karşılığında elde edilen yararın,gelecek dönemlerde oluşacağı düşünülmelidir.

C)Harcamanın nakit tüketimi yoluyla yapılması gerekir.

D)Harcama karşılığında elde edilen yararın,aynı dönemde tüketilmesi gerekir.

E)Harcama yapıldıktan sonra işletme bir varlığa sahip olmalıdır.

SORU

13

6-Tüketildikleri dönem içine gider olarak kaydedilen iktisadi varlık tüketimine ait unsurlar" en iyi aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilebilir?

A)Net gider B)Dönem gideri C)Maliyet

D)Brüt zarar E)Brüt gider

7-Belirli bir dönemde işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi ve bir gelir elde edilmesi dışında, arızi iş ve olaylardan dolayı kullanılan veya tüketilen varlıkların hasılattan düşülen, yararı tükenmiş maliyetlerine ne ad verilir?

A) Sürekli zarar B) Bilanço yaklaşımında zarar

C) Arızi zarar

D)Gelir yaklaşımında zarar E) Brüt zarar

MALİYET HESAPLARI VE MALİYET

MUHASEBESİ KAYIT DÜZENİ

14

Muhasebe genel tebliğinde 7 nolu hesaplar

Maliyet Hesaplarıdır. 7/A ve 7/B olmak üzere

ikiye ayrılır.

1- 7/A seçeneğinde maliyetler ‘fonksiyon esasına’ göre

izlenir. Bu kayıt yönteminde; gider eş zamanlı olarak aynı anda

hem fonksiyonlarına, hem çeşitlerine hem de ilgili gider yerlerine

göre izlenir. Bu grupta yer alan hesaplar;

Gider Hesapları

Gider Yansıtma Hesapları

Fark Hesapları olarak gruplanırlar.

7/A SEÇENEĞİ

15

710-Direkt İlk Madde ve Malzeme Gid. Mamul üreten işletmeler Kullanır

720-Direkt İşçilik Giderleri

730-Genel Üretim Giderleri

740-Hizmet Üretim Maliyeti Hizmet Üreten İşletmeler Kullanır

750-Araştırma Geliştirme Giderleri

760-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gid.

770-Genel Yönetim Giderleri Gelir Tablosuyla İlgili Hesaplardır

780-Finansman Giderleri

Gider Hesapları: Dönem içinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin

borçlandırılarak izlendiği hesaptır.

GİDER YANSITMA HESAPLARI

16

711-Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı

721-Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı

731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı

741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı

751 Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı

761 Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı

771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı

781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı

Gider Yansıtma Hesapları: İşletmenin tahmini veya standart maliyet sistemini kullanması durumunda önceden belirlenen maliyetler bu hesaplarda izlenir. Bu hesaplar alacaklı çalışan ve ilgili gider hesaplarıyla karşılaştırılarak kapatılan hesaplardır.

GİDER FARK HESAPLARI

17

712 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Farkları

713 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Miktar Farkı

722 Direkt İşçilik Ücret Farkları

723 Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkları

732 Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları GİDER FARK

733 Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları

734 Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları

742 Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları

752 Araştırma Ve Geliştirme Gider Farkları

762 Pazarlama Satış Ve Dağ. Gider. Fark Hes. HESAPLARI

772 Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı

782 Finansman Giderleri Fark Hesabı

Gider Fark Hesapları: Standart veya tahmini maliyet sistemini kullanılması durumunda,fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasında fark oluştuğu zaman bu hesaplar kullanılır. Ortaya çıkan farkın olumlu veya olumsuz olması durumuna göre bu hesaplar borç yada alacak kalanı verirler.

MAMÜLÜN AKIŞ ŞEMALARI

18

710-D.İ.M.M.G 720-D.İ.G 730-G.Ü.G

151-YARI MAMUL ÜRET.HS.

152-MAMULLLER HS.

620-SATILAN MAMÜLLER MAL.

MAMÜLÜN AKIŞ ŞEMALARI

19

740-HİZMET ÜRET.MALİYETİ

741-HİZ.ÜRT.MAL.YANSITMA HS.

622-SAT. HİZ. MALİYETİ HS.

MAMÜLÜN AKIŞ ŞEMALARI

20

750-ARAŞ.VE GELİŞ. GİDERLERİ

751-ARAŞ.VE GEL.YANSITMA HS.

630-ARAŞ.VE GEL.GİD.HS.

MAMÜLÜN AKIŞ ŞEMALARI

21

760- PAZARLAMA,SAT.VE DAĞ.GİDERLERİ

761-PAZARLAMA SAT.VE DAĞ.GİD.YANSITMA HS.

631- PAZARLAMA,SAT.VE DAĞ.GİDERLERİ. HS.

MAMÜLÜN AKIŞ ŞEMALARI

22

770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

771- GENEL YÖNETİM GİD.YANSITMA HS.

632-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS.

MAMÜLÜN AKIŞ ŞEMALARI

23

780- FİNANSMAN GİDERLERİ

781- FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HS.

66- FİNANSMAN GİDERLERİ HS.(KISA-UZUN VADELİ ALT HS)

7/B SEÇENEĞİ

24

7/B seçeneğinde maliyetler “çeşit esasına” göre izlenir. Aktif

toplamı ve net satışları belli miktarları aşmayan üretim ve hizmet işletmeleri kullanır. Bu gruptaki hesaplar gider dağıtım tablosu yardımıyla fonksiyonlara dönüştürülür.

791 İlk Madde Ve Malzeme Giderleri

792 İşçi Ücret Ve Giderleri

793 Memur Ücret Ve Giderleri

793 Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler

794 Çeşitli Giderler

795 Vergi, Resim Ve Harçlar

796 Amortisman Ve Tükenme Payları

797 Finansman Giderleri

798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı

799 Üretim Maliyeti Hesabı

İPUÇLARI:

25

! Maliyet hesapları,yansıtma hesapları yardımıyla gelir tablosuna aktarılırlar.

! 7/A seçeneğinde Fonksiyon esası, 7/B seçeneğinde Çeşit esası geçerlidir.

! 7/A seçeneğinde her hesap için Yansıtma hesabı vardır. Ancak 7/B seçeneğinde tek

yansıtma hesabı vardır. (798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı)

! Her iki grupta ortak olan hesap Finansman Giderleridir.! 7/A seçeneği ve bağımsız kayıt sistemini benimseyen üretim işletmelerinde

Finansal muhasebe ile maliyet arasındaki bağlantıyı kurabilmek amacıyla maliyet muhasebesi bağlantı hesapları kullanılır.

700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı (Finansal muhasebe bölümü tutar)

701 Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı (Maliyet muhasebesi bölümü tutar)

70-Maliyet Muhasebesi Bağlantı

Hesabı

26

A- Üretimde malzeme kullanılması durumunda genel muhasebe departmanı tarafından;

700-Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hs.

150-İlk Madde ve Malzeme Hs

B- Dönem sonunda üretim maliyetinin 151- Yarı Mamuller

Üretim hesabına devredilmesi;

151-Yarı Mamuller-Üretim Hs.

700- Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hs.

C- Üretimde malzeme kullanılması durumunda Maliyet Muhasebesi Departmanı tarafından

yapılacak kayıt;

710-Direkt İlk Madde ve Malzeme Hs.

730-Genel Üretim Gideri

701-Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hs

D- Dönem Sonlarında üretim maliyetlerinin 151- Yarı Mamuller üretim hesabına devri;

701 Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hs.

711-Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri Yansıtma Hs.

721-Direkt İşçilik Gideri Yansıtma Hs.

731-Genel Üretim Gideri Yansıtma Hs.

SORU

27

1- Genel Muhasebe İle Maliyet Muhasebesi birbirinden ayrı olarak yürüten işletmelerde, maliyet dönemleri sonunda maliyet muhasebesi tarafından genel muhasebeye bildirilen giderler genel muhasebe bölümü tarafından ilgili hesapların borcuna kaydedilirken hangi hesabın alacağına kaydedilir?

A) Maliyet Muhasebesi Bağlantı hs.

B) İlk Madde ve Malzeme hs.

C) Mamuller Hs.

D) Yarı Mamuller-Üretim hs.

E) Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hs.

71-Direkt İlk Madde ve Malzeme

Hesabı

28

Bu grupta yer alan hesaplar şunlardır;

1. 710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

2. 711- Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri

Yansıtma

3. 712-Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı

4. 713-Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı

71-Direkt İlk Madde ve Malzeme

Hesabı

29

A- Hammaddenin üretime verilmesi,

710-Direkt İlk Madde ve Malzeme Hs.

150-İlk Madde ve Malzeme

B- Üretim Maliyetinin yarı Mamul Hesabına devredilmesi;

151-Yarı Mamul Üretim

711-Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri Yansıtma

C- Gider ve yansıtma hesaplarının Kapatılması

711-Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri Yansıtma

710-Direkt İlk Madde ve Malzeme hs.

SORU

30

1- Aşağıdakilerden hangisi Tekdüzen Muhasebe sistemi 7/A

seçeneğindeki Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri Hesap

Grubunda yer almaz?

A) Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri

Yansıtma

B) Direkt İlk Madde ve Malzeme Stokları

C) Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri

D) Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı

E) Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı

72-Direkt İşçilik Giderleri Hesabı

31

Bu grupta yer alan hesaplar şunlardır;

1. 720- Direkt İşçilik Giderleri

2. 721- Direkt İşçilik Giderleri Giderleri Yansıtma

3. 722- Direkt İşçilik Ücret Farkı

4. 723- Direkt İşçilik Süre Farkı

72-Direkt İşçilik Giderleri Hesabı

32

İşçilik giderleri Tahakkuk ettiğinde;

720- Direkt İşçilik Giderleri

730- Genel Üretim Giderleri

335-Personele Borçlar

360-Ödenecek Vergi ve Fonlar

361-Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri

Üretim maliyetlerinin yarı mamullere devri;

151-Yarı Mamuller –Üretim

721-Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma

731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma

Gider ve Yansıtma Hesaplarının Kapatılması

721-Direkt İşçilik giderleri Yansıtma

731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma

720- Direkt İşçilik Giderleri

730- Genel Üretim Giderleri

73-Genel Üretim Giderleri Hesabı

33

Bu grupta yer alan hesaplar şunlardır;

1. 730- Genel Üretim Giderleri

2. 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma

3. 732- Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkı

4. 733- Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkı

4. 734- Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkı

73-Genel Üretim Giderleri Hesabı

34

Endirekt Malzeme Kullanımı

730-Genel Üretim Giderleri

150-İlk Madde ve Malzeme Giderleri

Üretim maliyetlerinin yarı mamullere devri;

151-Yarı Mamuller –Üretim

731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma

Gider ve Yansıtma Hesaplarının Kapatılması

731-Genel Üretim Giderleri Yansıtma

730- Genel Üretim Giderleri

NOT

35

Kayıtlarda da görüldüğü gibi:

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri

Direkt İşçilik Gideri,

Genel Üretim Gideri

Yansıtma hesapları Bilançoya aktarılan hesaplardır.

Bu grupta yer alan diğer hesap grupları da;

(Araştırma ve Geliştirme Giderleri, Pazarlama Satış Dağıtım

Giderleri, Genel Üretim giderleri, Finansman Giderleri)

Dönem içinde ilgili hesabın borcuna kaydedilir, dönem sonunda

yansıtma hesapları aracılığıyla Gelir Tablosu hesaplarına aktarılır.

Gelir tablosu düzenlendikten sonra ise gider ve yansıtma hesapları

kapatılır.

SORU

36

Aşağıdaki kayıt hangi işleme aittir?

799- Üretim Maliyeti

631-Araştırma ve Geliştirme Gideri

632-Genel Yönetim Gideri

798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı

A) Üretim ve dönem giderinin yansıtılması

B) Dönem içindeki maliyetlerin yansıtılmasına

C) Yansıtma ve gider hesaplarının kapatılmasına

D) Maliyetlerin Gelir Tablosuna aktarılmasına

E) 7/B seçeneğine göre maliyetlerin kaydedilmesine

SORU

37

751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERİ YANSITMA HESABI

750-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME HES.

Yukarıdaki muhasebe kaydı hangi işleme aittir?

A) Araştırma ve Geliştirme Giderleri tahakkuk etmiştir

B) Araştırma ve Geliştirme Giderleri yansıtma hesapları kapatılmıştır

C) Araştırma ve Geliştirme Giderleri yansıtılmıştır.

D) Araştırma ve Geliştirme Giderleri aktifleştirilmiştir.

E) Araştırma ve Geliştirme Giderleri ödenmiştir.

SORU

38

Tek Düzen muhasebe sistemi 7/A seçeneğinde

giderlerin hem fonksiyonuna hem çeşidine

hem de doğduğu gider yerine göre

muhasebleştirlmesine ne ad verilir?

A) Standart kayıt düzeni

B) Normal kayıt düzeni

C) Eş zamanlı kayıt düzeni

D) Fiili kayıt düzeni

E) Hesaplar arasında aktarma yapan kayıt düzeni

SORUS.M.MALİ MÜŞAVİR ELİF TOPBAŞLI

39

710-Direkt İlk Madde ve Malzeme Hesabı

730-Genel Üretim Giderleri

150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı

Yukarıdaki kayıt hangi işleme aittir?

A) Üretimde kullanılmak üzere ilk madde ve malzeme satın

alınması

B) Üretimde kullanılmak üzere stoktan hammadde ve yardımcı

malzeme çekilmesi

C) Üretimdeki malzemenin stoklara devri

D) İlk Madde ve Malzemenin satılması

E) Hammaddenin üretime gönderilmesi

SORU

40

Aşağıdaki hesaplardan hangisi 7/A seçeneğinde yer alan fonksiyonel gider hesaplarından biri değildir?

A- Direkt ilk madde ve malzeme gideri

B- Genel üretim giderleri hesabı

C- Hizmet üretim maliyeti hesabı

D- Direkt işçilik giderleri hesabı

E- Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler hesabı

MALİYETLERİN

SINIFLANDIRILMASI

41

A- ÜRÜNLERE YÜKLENMESİNE GÖRE DİREKT GİDERLER

ENDİREKT GİDERLER

B- FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİSİNE GÖRE SABİT GİDERLER

DEĞİŞKEN GİDERLER

C-ÇEŞİTLERİNE GÖRE (7/A)

D-FONKSİYONLARINA GÖRE (7/B)

MALİYETLERİN

SINIFLANDIRILMASI

42

A- ÜRÜNLERE YÜKLENMESİNE GÖRE

DİREKT GİDERLER: Mamule doğrudan doğruya yüklenebiliyorsa bunlar

direkt giderlerdir. (Hammadde,Direkt İşçilik)

ENDİREKT GİDERLER: Mamule doğrudan doğruya yüklenemiyor, bir

dağıtım anahtarı yardımıyla yükleniyorsa bu giderler endirekt giderlerdir.

(Endirekt İşçilik, elektrik, kırtasiye)

Endirekt Giderlerde 2’ye ayrılır.

1- Yardımcı Malzemeler: Ürünün bünyesine giren ancak, ne kadar kullanıldığı

tespit edilemeyen malzemelere yardımcı malzeme denir.

2- İşletme Malzemeleri: Ürünün bünyesine girmeyen ancak, üretim sırasında kullanılan malzemeler işletme malzemeleridir.

SORU

43

Aşağıdakilerden hangisi endirekt malzemeye

örnektir?

A- Masa imalatında kullanılan kereste

B- Elbise üretiminde kullanılan dikiş ipliği

C- Bilgisayar monitörü üretiminde kullanılan

özel ekran camı

D- Makine parçası imalatında kullanılan çelik

E- Elbise üretiminde kullanılan kumaş

SORU

44

Birden fazla mamul üreten işletmelerde

aşağıdaki giderlerden hangisi mamul

açısından endirekt sayılırken,gider yeri

açısından direkt giderdir?

A- Direkt işçilik giderleri

B- Fabrika yönetim gideri

C- Direkt ilk madde ve malzeme gideri

D- Fabrika binası amortismanı

E- Üretim atölyesindeki makine amortismanı

SORU

45

Aşağıdakilerden hangisi esas üretim gider yeri

ile direkt ilişkisi olmasına rağmen,nitelik ve

hesaplamalarda güçlükler nedeniyle endirekt

sayılan giderlerdir?

A- Üretimde çalışan maaşlı personel giderleri

B- Fabrika binası amortismanı

C- İkramiyeler

D- Direkt ilk madde ve malzeme gideri

E- Fabrika yönetim gideri

MALİYETLERİN

SINIFLANDIRILMASI

46

B- FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİSİNE GÖRE

SABİT GİDERLER: Faaliyet hacmine göre toplamda artıp veya azalmayan giderlerdir . (Kira)

DEĞİŞKEN GİDERLER: Faaliyet hacmine göre toplamda artıp veya azalan giderleridir. (Hammadde)

! Sabit maliyetler toplamda sabittir ancak birim başına değişkenlik gösterir.

! Değişken maliyetler ise toplamda değişkenlik gösterdiği gibi birimde sabit kalır.

MALİYETLERİN

SINIFLANDIRILMASI

47

Sabit Maliyetler 2’ye ayrılır

YAPISAL GİDERLER: İşletmenin yapısına bağlı olarak ortaya

çıkan ve yöneticilerin kısa vadede vazgeçemeyeceği giderleridir.

( Kira, amortisman gideri)

PROGRAMLANMIŞ GİDERLER: Bütçeye en yüksek değerlerle

konulan ve yöneticilerin istediği zaman vazgeçeceği giderlerdir.

(Reklam gideri)

SORU

48

1- Birim başına düşünüldüğünde üretim hacmindeki

değişme ile ters orantılı bir şekilde değişen maliyet

aşağıdakilerden hangisidir?

A- Değişken maliyetler

B- Yarı sabit maliyetler

C- Sabit maliyetler

D- Endirekt maliyetler

E- Yarı değişken maliyetler.

SORU

49

2- Üretim miktarındaki değişmelerle doğrudan doğruya

ilişkisi olan ve faaliyet artış ve azalışına bağlı olarak

artıp azalan maliyetlere ne ad verilir?

A- Değişken maliyetler

B- Kontrol edilemez maliyetler

C- Sabit maliyetler

D- Direkt maliyetler

E- Yarı sabit maliyetler.

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

50

ÜRETİM MALİYETİ

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri (DBİMM+DÖNEMİÇİ ALIŞ-DSİMM)Direkt İşçilik

Giderleri Genel Üretim Giderleri

Yarı mamul Kullanımı

Dönembaşı Yarımamul(+)

Dönemsonu Yarımamul (-)

ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ

Mamul Stoklarında Değişim

Dönembaşı Mamul (+) Üretilen Mamul Maliyetine+Dönem başı Mamul

DönemsonuMamul (-) SATILABİLİR MAMUL MALİYETİ

A.SATILAN MAMUL MALİYETİ

TİCARİ FAALİYET

Dönembaşı Ticari Mallar Stoku (+)

Dönem içi Alışlar (+)

Dönemsonu Tıcari Mallar (-)

B. SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ

C. SATILAN HİZMET MALİYETİ

SATIŞLARIN MALİYETİ (A+B+C)

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

51

Satışların Maliyeti Tablosu Tanımı: Satışların Maliyeti Tablosu işletmelerin dönem içindeki stok

hareketlerini, üretim maliyetlerini, satılan mamul

maliyetlerini, satılan hizmet maliyetlerini gösterir.

Gelir tablosunda da satışların maliyeti bölümü

bulunmaktadır. Buradaki satışların maliyeti ayrı bir tablo şeklinde düzenlenerek ve hesaplanarak gelir

tablosuna ek olarak konulmaktadır. Yani gelir

tablosunun bir ekini oluşturmaktadır.

GELİR TABLOSUNDA SATIŞLARIN

MALİYETİNİN GÖSTERİLMESİ

52

A-BRÜT SATIŞLAR1-Yurt içi Satışlar2-Yurt dışı Satışlar3-Diğer Gelirler

B-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-)1-Satıştan İadeler(-)2-Satış İskontoları(-)3-Diğer İndirimler(-)

C-NET SATIŞLAR

D-SATIŞLARIN MALİYETİ(-)1-Satılan Mamuller Maliyeti(-)2-Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-) SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSUNUN BİR KISIM

3-Satılan Hizmet Maliyeti(-)4-Diğer Satışların Maliyeti(-)

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI

SORU

53

1-

İşletmenin 2019 yılı malzeme alışları 5000 tl, direkt işçilik giderleri 400 tl,genel üretim giderleri 3000 tl dir. Bu verilere göre;

İstenilen: Satılan Mamul Maliyetini hesaplayınız.

A- 22,000tl

B- 20,000tl

C- 12,000tl

D- 10,000tl

E- 19,000tl

01.01.2019 31.12.2019

İlk Madde ve Malzeme 5,000 7,000

Yarı Mamuller 3,000 1,000

Mamuller 5,000 4,000

CEVAP

54

ÜRETİM MALİYETİ 17000

Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri 3000

Dönem başı direkt ilk madde malzeme 5000

Dönem içi malzeme alışları 5000

Dönem sonu direkt ilk madde malzeme (7000)

Direkt İşçilik Giderleri 4000

Genel Üretim Giderleri 10000

Yarı Mamul Kullanımı ( – ) 2000

Dönem Başı Stok ( + ) 3.000

Dönem Sonu Stok ( – ) (1.000 )

ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ 19000

E- Mamul Stoklarında Değişim 1000

Dönem Başı Stok ( + ) 5000

Dönem Sonu Stok ( – ) ( 4000 )

1- SATILAN MAMUL MALİYETİ

SATIŞLARIN MALİYETİ ( 1 + 2 + 3 ) 20.000

SORU

55

2- Bir işletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir:

Üretilen Mamul Maliyeti : 320.000 Türk Lirası

Dönem başı Mamul Maliyeti : 40.000 Türk Lirası

Brüt Satışlar : 390.000 Türk Lirası

Satıştan İadeler : 20.000 Türk Lirası

Dönem sonu Mamul Maliyeti : 80.000 Türk Lirası

Genel Yönetim Giderleri : 40.000 Türk Lirası

Araştırma ve Geliştirme Giderleri : 20.000 Türk Lirası

Bu bilgilere göre işletmenin “brüt satış kârı” kaç Türk Lirasıdır?

A) 90.000 B) 70.000 C) 50.000

D) 30.000 E) 10.000

ÇÖZÜM

56

Üretilen Mamul Maliyeti 320.000

Dönem Başı Mamul (+) 40.000

Dönem Sonu Mamul (-) -80.000

Satılan Mamul Maliyeti 280.000

Satışlar 390.000

Satıştan İadeler -20.000

Net Satışlar 370.000

Satılan Mamul Maliyeti -280.000

Brüt Satış Karı 90.000

GİDER YERLERİ

57

Esas Üretim Gider Yeri: (EÜGY) İşlem gider yeri de olarak ifade edilen EÜGY,işletmenin ana faaliyet gider konusunu oluşturan mamul ve hizmetlerin üretildiği yerdir.

Yardımcı Üretim Gider Yeri:(YÜGY) Esas üretim gider yerlerinin ve diğer gider yerlerinin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gerekli yan girdileri üreten birimlerdir. Elektrik santrali,buhar dairesi,doğalgaz birimi…

Yardımcı Hizmet Gider Yeri: (YHGY) İşletmedeki gider yerlerine hizmet vermek amacıyla oluşturulan birimlerdir. İlk madde ve malzeme ambarı, yemekhane,bakım ve onarım…

GİDER YERLERİ

58

Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri: Yardımcı hizmet

gider yerleri içinde de değerlendirilebilecek olan bu

gider yeri,işletme faaliyetlerini yöneten ve yönlendiren

birimlerdir.Fabrika müdürlüğü,üretim planlama

müdürlüğü…

Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri: AR-GE

faaliyetlerinin yoğun olduğu işletmelerde proje

bazında birden çok gider yeri oluşturulabilir. Böylece

aktifleştirilecek ve doğrudan gider yazılacak yazılacak

tutarların belirlenmesi kolaylaşacaktır.

GİDER YERLERİ

59

Pazarlama Satış ve Dağıtım Gider Yeri: Üretim

sonrasında yürütülen pazarlama,satış ve dağıtım

faaliyetlerinin izlendiği birim veya birimlerdir.

Genel Yönetim Gider Yeri: Üretim faaliyetleri dışında

işletme faaliyetlerinin bir bütün olarak yürütülüp

izlendiği gider yerleridir. Genel müdürlük,İdari işler

müdürlüğü

Finansman Giderleri: Finansman giderlerinin

toplandığı tek bir gider yeridir.

SORU

60

1- Bir kumaş fabrikasında,aşağıdaki gider yerlerinden

hangisi hizmet gider yerlerine bir örnek olabilir?

A- Yemekhane

B- Boyama

C- Dokuma

D- Üretim planlama bölümü

E- Yatırım planlama bölümü

SORU

61

2- Esas üretim ve diğer gider yerlerinin faaliyetlerini

sürdürebilmeleri için gerekli yan girdileri ürete

birimlere ne ad verilir?

A- Esas üretim gider yeri

B- Yardımcı üretim gider yeri

C- Yardımcı hizmet gider yeri

D- Üretim yerleri yönetimi gider yeri

E- Genel üretim gider yeri

SORU

62

3- Aşağıdakilerden hangisi Tekdüzen Muhasebe

sistemi’nde tanımlanan gider yerlerinden değildir?

A- Üretim yerleri yönetimi gider yeri

B- Yatırım gider yeri

C- Esas üretim gider yeri

D- Üretim yerleri yönetimi gider yeri

E- Depolama gider yeri

GİDERLERİN SAPTANMASI

63

Bu giderler DİREKT İLK MADDE VE MALZEME ve

ENDİREKT İLK MADDE VE MALZEME olarak

sınıflandırılır. Endirekt malzeme giderleri ise kendi içinde

yardımcı malzeme ve işletme malzemesi olarak

sınıflandırılır.

1 – Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri: Bir mamulle

doğrudan ilişkilendirilebilen ilk madde/malzemelerin

giderine denir. Üretilen mamulün bünyesine girer, mamulün

özünü (temel yapısını) oluşturur. Hangi ürün ya da ürün

grubu için ne kadar kullanıldığı doğrudan saptanır ve

mamulün maliyetine doğrudan yüklenir, örneğin elbise

üretiminde kumaş, mobilya üretiminde sunta, tahta direkt

ilk madde ve malzemedir

GİDERLERİN SAPTANMASI

64

2 – Endirekt Madde ve Malzeme Giderleri Bir mamulle dolaylı olarak ilişkilendirilebilen yardımcı ilk madde ve işletme malzemesi giderine denir. Hangi mamul ya da mamul grubu için ne kadar kullanıldığı doğrudan belirlenemez. Değer ve miktar olarak direkt malzemelere göre önemsizdir.

Endirekt malzeme ikiye ayrılır:

a- Yardımcı Malzeme: Üretilen mamulün bünyesine girer ancak mamulün özünü oluşturmaz, örneğin, elbise üretiminde kullanılan düğme, iplik; mobilya üretiminde kullanılan vida, tutkal gibi.

b- İşletme Malzemesi: Üretilen mamulün bünyesine girmez; ancak üretim için gereklidir. Örneğin, akaryakıt, temizlik malzemeleri, kırtasiye malzemeleri gibi.

İLK MADDE ve MALZEME

GİDERLERİNİN DEĞERLEMESİ

65

STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

Yaygın olarak kullanılan üç değerleme yöntemi mevcuttur.

1- MALİYET TEMELİNE GÖRE DEĞERLEME

A) Ortalama Maliyet Yöntemi

I- Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi

II- Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi

B) İlk Giren-İlk Çıkar (FİFO) Yöntemi

C) Son Giren-İlk Çıkar (LİFO) Yöntemi

D) İlk Gelecek-İlk Çıkar (NİFO) Yöntemi

E) En Yüksek Fiyatlı-İlk Çıkar (HİFO) Yöntemi

F) Gerçek Stok Partileri (Has Maliyet) Yöntemi

2- PİYASA FİYATI YÖNTEMİ

3- STANDAR FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ

4- PİYASA FİYATIYLA ALIŞ MALİYETİNDEN DÜŞÜK OLANIYLA DEĞERLEME YÖNTEMİ

5- TEMEL STOK YÖNTEMİ (GÜVENLİK STOKLARINI DİKKATE ALAN YÖNTEM)

STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

66

ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ

A-Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi:

Her yeni ilk madde ve malzeme

alımından sonra yeni bir ortalama

maliyet hesaplanır. Son kalan tutar,

son kalan miktara bölünür.

SORU

67

1- Bir üretim işletmesinin 2019 Mart ayında x cinsi ilk madde ve malzeme kullanımı aşağıdaki gibidir.

* Bu verilenler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan x cinsi malzemenin hareketli ortalama yöntemine göre maliyetini bulunuz.

TARİH İŞLEM BİRİM FİYAT MİKTAR TUTAR

1 Mart Devir 10 200 2,000

5 Mart Sevk 50

8 Mart Alım 15 250 3,750

12 Mart Sevk 100

19 Mart Sevk 70

25 Mart Alım 20 300 6,000

31 Mart Sevk 40

ÇÖZÜM

68

1 Mart = 200x10=2,000 tl

2 Mart = 50x10= 500 tl 2000-500=1,500 tl

8 Mart = 250x15= 3,750 tl

8 Mart’ta kalan kısmındaki birim fiyat = 1500+3750

400 birim = 13 tl

12 Mart= 100x13=1,300 tl

19 Mart= 70x13=910 tl

25 Mart= 300x20=6,000 tl

25 Mart’ta kalan kısmındaki birim fiyat = 2990+6000

530 birim = 17 tl

31 Mart= 40x17=680 tl

ÇÖZÜM

69

GİREN ÇIKAN KALAN

TARİH MİKTAR FİYAT TUTAR MİKTAR FİYAT TUTAR MİKTAR FİYAT TUTAR

1 Mart 200 10 2,000

5 Mart 50 10 500 150 10 1,500

8 Mart 250 15 3,750 400 13 5,200

12 Mart 100 13 920 300 13 3,900

19 Mart 70 13 910 230 13 2,990

25 Mart 300 20 6,000 530 17 9,010

31 Mart 40 17 680 490 17 8,330

TOPLAM 550 9,750 260 3,390

ÖDEV

70

TARİH İŞLEM BİRİM FİYAT MİKTAR TUTAR

2 Temmuz Devir 3 5,000 15,000

5 Temmuz Alım 4 10,000 40,000

10 Temmuz Sevk 8,000

15 temmuz Alım 5 20,000 100,000

20 Temmuz Sevk 15,000

* Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan A cinsi

malzemenin hareketli ortalama yöntemine göre maliyetini bulunuz

STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

71

B- Tartılı Ortalama (Ağırlıklı)Maliyet

Yöntemi: Bu yöntemde birim maliyetler

her yeni girişten sonra değil fakat,

belirli bir dönem için hesaplanır.

Örneğin 1 ay için.

STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

72

ORTALAMA TOPLAM ALIŞ TUTARI

BİRİM =

MALİYET TOPLAM ALIŞ MİKTARI

Tartılı Ortala maliyet yönteminde birim fiyat bulunması sistemi

SORU

73

TARİH İŞLEM MİKTAR BİRİM FİYAT TUTAR

1 Kasım Devir 2,000 100 200,000

9 Kasım Üretime Sevk 500

12 Kasım Üretime Sevk 1,000

19 Kasım Alım 1,000 130 130,000

28 Kasım Üretime Sevk 700

* Yukarıdaki bilgilere ve tartılı ortalama maliyet yöntemine göre Kasım ayında üretime sevk edilen

İlk madde ve malzemelerin maliyeti kaç TL’ dir?

ÇÖZÜM

74

TARİH İŞLEM MİKTAR TUTAR

1 Kasım Devir 2,000 200,000

19 Kasım Alım 1,000 130,0003,000 330,000

Ort.Br.Mal.= 330,000 / 3000 = 110 TL/Br

Üretime sevk edilen malzemelerin maliyeti bulunurken;

2200 X 110 TL= 242,000 TL

(500+1000+700)

STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

75

İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ: (FİFO) Bu yöntemde, ilk alınan partinin ambardan ilk çıktığı varsayılmakta,bu nedenle çıkışların maliyetlerinden başlanarak değerleme yapılmaktadır. İlk giren ilk çıkar yönteminde,üretime verilen ilk madde ve malzemeler düşük maliyetle değerlendirildiğinden, enflasyon dönemlerinde üretim maliyetinin düşük olarak hesaplanmasına yol açmakta bu da,işletmenin gerçekten daha yüksek kar sağladığı görüntüsünü vererek fiftik karların doğmasına neden olmaktadır.

SORU

76

TARİH İŞLEM BİR.FİYAT MİKTAR TUTAR

1 Ekim Devir 10 200 2000

5 Ekim Sevk 50

8 Ekim Alım 15 250 3750

12 Ekim Sevk 100

19 Ekim Sevk 70

25 Ekim Alım 20 300 6000

31 Ekim 40

Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan X cinsi malzemenin FİFO

Yöntemine göre maliyetini bulunuz.

ÇÖZÜM

77

5 Ekim : 50 birim x10 tl=500 TL

12 Ekim : 100 birim x10 tl=1000 TL

19 Ekim : 50 birim x 10tl= 500 TL

19 Ekim : 20 birim x 15 tl= 300 TL

31 Ekim : 40 birim x 15 tl= 600 TL

Toplam sevk maliyeti 2.900 TL

Dönem sonu stok maliyetini hesaplarken ise;

190 br. 8 Ekimde kalan 190 birimx15 tl= 2.850 tl

300 br. 25 Ekimde kalan 300 birimx20 tl= 6.000 tl

Dönem sonu stok 8.850 tl

SORU

78

TARİH MİKTAR (KG) BİR.FİYAT (TL)

3 Nisan 20.000 80

7 Nisan 40.000 90

10 Nisan 60.000 100

15 Nisan 60.000 110

25 Nisan 100.000 120

T işletmesinin malzeme hareketleri yukarıdaki gibidir. Nisan ayı sonu itibariyle 160.000

kg malzeme kalmıştır.

Yukarıdaki verilere göre işletme FİFO yöntemini uygularsa imalata verilen malzemenin

ve depoda kalan malzemenin maliyeti ne olur?

ÇÖZÜM

79

MİKTAR (KG)

20.000

40.000

60.000 280.000 kg-160.000 kg =120.000 kg

60.000

100.000

280.000 Kg Malzeme

İmalata Verilen Malzeme Maliyeti

3 Nisan 20.000 kg x110 tl= 1.600,00 TL

7 Nisan 40.000 kg x 90 tl= 3.600,00 TL

10 Nisan 60.000 kg x100 tl= 6.000,00 TL

TOPLAM 120.000 kg 11.200,00 TL

Depoda Kalan Malzemenin Maliyeti

10 Nisan 60.000 kg x110 tl= 6.600,00 TL

10 Nisan 100.000 kg x120 tl= 12.000,00 TL

TOPLAM 160.000 kg 18.600,00 TL

ÖDEV

80

1- Bir işletme Eylül ayı sonu itibariyle, 3.000 TL/adet üzerinden 2.000 adet A

hammaddesi bulunmaktadır. İşletmenin Ekim ayı hammadde hareketleri

aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir.

2 Ekim Alım 3000 adet 3.200 TL /adet

10 Ekim Üretime Sevk 1500 adet

20 Ekim Alım 5000 adet 3.500 TL/adet

30 Ekim Üretime Sevk 3000 adet

* FİFO yöntemine göre üretime sevk edilen hammadde maliyetini hesaplayınız.

ÇÖZÜM

81

İmalata Verilen Malzeme Maliyeti

10 Ekim 1500birim x3000 tl= 4500,000 TL

30 Ekim 500birim x3000 tl= 1500,00 TL

30 Ekim 2500birim x3200 tl= 8.000,00 TL

TOPLAM 4.500 birim 14.000,00 TL

STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

82

SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ: (LİFO) Satın alınan tarihler dikkate alınarak üretime gönderilmeden

önceki en son satın alınan ilk madde ve malzemenin

öncelikli olarak üretime gönderilmesidir.Bu yönteme göre çıkışlar işletmeye en son giren mallardan

başlar,mallar satılırken öncelikle işletmeye en son alınan mallardan çıkış yapılır ve bu sistem böyle

devam eder.LİFO stok değerleme yöntemi fiyatların

yükseldiği dönemlerde satılan malların maliyetini gerçeğe yakın hesaplayarak brüt satış karının

şişirilmesini önler.

SORU

83

TARİH İŞLEM B.FİYAT MİKTAR TUTAR

1 Mart Devir 10 200 2,000

5 Mart Sevk 50

8 Mart Alım 15 250 3,750

12 Mart Sevk 100

19 Mart Sevk 70

25 Mart Alım 20 300 6,000

31 Mart Sevk 40

* Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan X cinsi

malzemenin LİFO yöntemine göre maliyetini bulunuz.

ÇÖZÜM

84

31 Mart 40 birim x 20 tl= 800 TL

19 Mart 70 birim x 15 tl= 1,050 TL

12 Mart 100 birim x 15tl= 1,500 TL

5 Mart 50 birim x 10 tl= 500 TL

Toplam sevk maliyeti 3,850 TL

Dönem sonu stok maliyetini hesaplarken ise;

1 Mart 150 birimx10 tl= 1,500 tl

9 Mart 90 birimx15 tl= 1,200 tl

25 Mart 250 birimx20 tl= 5,200 tl

Dönem sonu stok 7.900 tl

SORU

85

TARİH İŞLEM B.FİYAT MİKTAR TUTAR

2 Temmuz Devir 3 5,000 15,000

5 Temmuz Alım 4 10,000 40,000

10 Temmuz Sevk 5,000

15 Temmuz Alım 5 20,000 100,000

20 Temmuz Sevk 15,000

* Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan X cinsi

malzemenin LİFO yöntemine göre maliyetini bulunuz.

ÇÖZÜM

86

20 Temmuz 15000 birim x 5 tl =75,000 tl

10 Temmuz 8000 birim x 4 tl = 32,000 tl

Üretime sevk Maliyeti 75000+32000 = 107.000 TL

2 Temmuz 5000 br x 3 tl =15000 tl

5 Temmuz 2000 br x 4 tl = 8000 tl

15 Temmuz 5000 br x 5 tl= 25000 tl

TOPLAM 12,000 bir. 48,000 tl

SORU

87

TARİH İŞLEM FİYAT MİKTAR TUTAR

1 Şubat Başlangıç kalan 12 Tl 1000 12,000

10 Şubat Alım 15 Tl 4000 60,000

15 Şubat Üretime Sevk 4500

17 Şubat Alım 20 Tl 2500 50,000

20 Şubat Üretime Sevk 2000

25 Şubat Alım 22 Tl 5000 110,000

Yukarıdaki bilgilere ve LİFO yöntemine göre Mayıs ayında üretime sevk edilen

ilk madde ve malzemenin maliyeti kaç TL’dir?

ÇÖZÜM

88

15 Şubat 4000 ad.x 15 tl= 60,000 TL

15 Şubat 500 ad. x 12 tl= 6,000 TL

20 Şubat 2000 ad. x 20 tl= 40,000 TL

Üretime Sevk 106,000 TL

1 Şubat 500 ad.x 12 tl = 6,000 tl

17 Şubat 500 ad. x 20 tl = 10,000 tl

25 Şubat 5000 ad.x 22 tl = 110,000 tl

Dönem sonu kalan 126,000 tl

OPTİMAL SATIŞ MİKTARI

89

İlk madde ve malzeme ile ilgili olarak yeniden sipariş

verilmesi gereken noktayı gösteren optimal sipariş

miktarı;stok bulundurma maliyeti ile sipariş verme

maliyeti toplamının en düşük olduğu satın alma

miktarıdır.

Optimal sipariş miktarı ile birlikte ele alınması gereken

diğer bir konu; tedarik süresi ve emniyet stoğudur.

Tedarik Süresi: Siparişin verilmesinden işletmeye

teslimine kadar geçen süredir.

Emniyet Stoğu: İşletmenin elinde olması gereken en az

malzeme stoğudur.

SORU

90

1- İşletmenin K cinsi malzeme ile ilgili günlük kullanımı 10 birim

olup,işletme 4 günlük emniyet stoğu ile çalışmaktadır.

Bu malzeme için tedarik süresi 2 gündür. Bu bilgilere göre,işletme

stokları kaç birime düştüğünde yeniden sipariş vermelidir.

Tedarik süresi: 2 gün x 10 birim = 20 birim

Emniyet stoğu: 4 gün x 10 birim = 40 birim

Optimal sipariş miktarı : 60 birim

SORU

91

2- Sipariş maliyetleri ile stok bulundurma

maliyetleri dikkate alındığında optimum stok

bulundurma maliyetleri dikkate alındığında

optimum stok düzeyi aşağıdakilerden

hangisidir?A- Sipariş maliyetleri ile stok bulundurma maliyetleri toplamının en az

olduğu miktar

B- Stok bulundurma maliyetlerinin en yüksek olduğu miktar

C- Sipariş maliyetlerinin en az olduğu miktar

D- Sipariş maliyetleri ile stok bulundurma maliyeleri arasında farkın en

az olduğu

E- Stok bulundurma maliyetlerinin en az olduğu miktar

İŞÇİLİK MALİYETLERİ

92

Direkt İşçilik: Üretim işletmesinin,temel üretim konusunu oluşturan mamul

veya hizmeti meydana getirmek için harcanan ve imalata doğrudan

yüklenebilen işçilik direkt işçiliktir. Üretken, yapıcı işçilikte denir.

Endirekt İşçilik: İmalata doğrudan girmeyen;fakat imalat faaliyetleriyle ilgili sayılabilecek her türlü işçilik, endirekt işçilik sayılır.Endirekt işçilik bazı

durumlardan ötürü ortaya çıkabilir;

1- Yapılan işin cinsi

2- Mamullere yükleme olanağı

3- Üretken işçilerin özel çalışma koşulları

4- Ücretlere yapılan ekler gibi.

SORU

93

1- Aşağıdaki işçilik giderlerinden hangisi endirekt işçilik

olarak değerlendirilemez?

A- Fabrika yemekhanesinde çalışan aşçıların ücreti

B- Fabrika servis şoförünün ücreti

C- Fabrika bekçisinin ücreti

D- Esas üretim gider yerinde çalışan ustabaşının ücreti

E- Esas üretim gider yerinde çalışan işçilerin ücreti

SORU

94

2- Üretimde çalışan işçilere ödenen sosyal nitelikli yardımlar

hangi giderler içerisinde yer alır?

A- Genel üretim giderleri

B- Direkt işçilik giderleri

C- Yatırım gider yeri

D- İşletme gideri

E- Genel yönetim gideri

SORU

95

3- Bir üretim işletmesinin Temmuz ayına ilişkin işçilik giderleri

aşağıdaki gibidir:

Torna bölümü direkt işçilik giderleri 4000 tl

Torna bölümü boşa geçen zaman işçilik gideri 50 tl

Torna bölümü üretim primi 900 tl

Torna bölümü SGK işveren payı 60 tl

Torna bölümü izin ücreti 100 tl

Yemekhane bölümü izin ücreti 50 tl

Yemekhane bölümü Direkt işçilik giderleri 2000 tl

Yemekhane bölümü SGK işveren payı 12 tl

Muhasebe bölümü izin ücreti 400 tl

Muhasebe bölümü Direkt işçilik giderleri 2100 tl

Muhasebe bölümü SGK işveren payı 40 tl

İstenen: İşçilik giderlerinin tahakkuk kaydını 7/A seçeneğine göre yapınız.

ÇÖZÜM

96

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ üretimin gerçekten yapıldığı torna bölümünün

işçilik giderleridir. Bu işçilikler üretime doğrudan yüklendiği için direkt işçilik

giderlerine yazılır.

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ üretime doğrudan yüklenemeyen endirekt giderler

atılır;

Torna bölümü boşa geçen zaman işçilik gideri 50 tl

Torna bölümü üretim primi 900 tl

Torna bölümü SGK işveren payı 60 tl

Torna bölümü izin ücreti 100 tl

Yemekhane bölümü izin ücreti 50 tl

Yemekhane bölümü Direkt işçilik giderleri 2000 tl

Yemekhane bölümü SGK işveren payı 12 tl

TOPLAM ENDİREKT GİDER 3172 TL

ÇÖZÜM

97

770 Genel Yönetim Giderlerine Muhasebe ve idari kadroların giderleri atılır.

Muhasebe bölümü izin ücreti 400 tl

Muhasebe bölümü Direkt işçilik giderleri 2100 tl

Muhasebe bölümü SGK işveren payı 40 tl

TOPLAM GENEL YÖNETİM GİDERİ 2540 TL

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ770 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

İLGİLİ HESAPLAR

4,000

3,172

2,540

9,172

SORU

98

Üretim İşletmesi' nin Nisan ayında üretilen A ve B mamullerinin üretimine

ilişkin standart ve fiili verileri aşağıdaki gibidir:

STANDAR STANDART FİİLİ FİİLİ

A B A B

Süre (Saat / adet) 2 3 1,8 3,5

Üretim Miktarı (Adet)

- - 1,500 1,000

Saat Ücreti (TL/ Saat)

200 200 - -

ÇÖZÜM

99

Standart Süre

B ‘ den 1000 adet üretim yapılmış, her bir adeti üretmek için işçilerin 3 saat çalışacağı

öngörülmüş 1000x3 saat = Standart Süre: 3000 saat

Fili Süre

B ‘ den 1000 adet üretim yapılmış, her bir âdeti üretmek için işçiler fiilen 3,5 saat çalışmış

1000x3,5 saat = Fiili Süre: 3500 saat

Süre Farkı = (Fiili Süre – Standart Süre) Standart Ücret

Süre Farkı = 3,500 – 3000 x200

Süre Farkı = 100,000 TL olumsuz

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

100

Genel üretim giderlerinin özellikleri şunlardır:

1- Genel üretim giderleri ile mamuller arasında

direkt ilişki yoktur.

2- Genel üretim giderleri birbirinden çok farklı

nitelikte çok farklı maliyet unsurlarından oluşur.

3- Genel üretim giderlerinin bir kısma zaman içinde

düzensiz bir dağılım gösterir.

4- Genel üretim giderlerinin bir kısmının kesin

tutarları ancak yıl sonlarında belirlenebilir.

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

101

MALİYET YAPISININ UNSURLARI

Faaliyet hacmi ile ilişkisine göre maliyetler; değişken, sabit, ve karma maliyetler olarak üç başlık altında ele alınmaktadır.

a. Sabit Maliyetler: Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın faaliyet hacmine bağlı olmayan ve sürekli toplam olarak sabit kalan maliyetlerdir. Sabit maliyetlere örnek olarak bina, makine, taşıt, personel, amortisman maliyetleri verilebilir. Belli bir faaliyet hacmi aralığında toplam sabit maliyetler değişmeyecektir. Ancak birim başına sabit maliyetler faaliyet hacmindeki değişmelere bağlı olarak azalıp artacaktır.

b. Değişken maliyetler Üretim miktarındaki değişmelerle doğrudan doğruya ilişkili olan değişken maliyetler, üretim miktarı arttığında artar ve üretim miktarı sıfır olduğunda sıfır olurlar. Örnek olarak ise direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik işletme malzemesi, satış elemanı komisyonları vb. verilebilir.

c. Karma Maliyetler: Karma maliyetler; bünyelerinde hem sabit hem de değişken maliyetleri içeren maliyetlerdir. Karma maliyetler yarı değişken maliyetler olarak da adlandırılırlar. Hem sabit hem de değişken maliyet özelliği gösteren karma maliyetlerde faaliyet hacmi sıfır olduğunda sabit maliyete katlanılacak, faaliyet hacmi artığında karma maliyetler toplamda artacaktır. En güzel örneği tamir bakım maliyetidir. Üretim yokken tamir bakım departmanının maliyetleri arıza olmadığı için sabittir. Üretim başladığında ortaya çıkacak arızalarla beraber sabit olan tamir bakım maliyeti değişken hale gelecektir.

SORU

102

Ustabaşı ücretleri tahakkuk ettiğinde, tahakkuk eden tutar

aşağıdaki hesaplardan hangisine borç kaydedilir?

A)Genel Yönetim Giderleri

B) Direkt İşçilik Giderleri

C) Finansman Giderleri

D) Genel Üretim Giderleri

E) Gider Tahakkukları

SORU

103

Aşağıdakilerden hangisi gömlek üreten bir işletmede genel üretim maliyetlerinden biri

değildir?

A) Ustabaşı ücreti

B) Bakım onarım işçilikleri

C) Pazarlama elemanı ücreti

D) Makara ipliği

E) Dikiş makinesi amortismanı

GİDERLERİN (MALİYETLERİN)

DAĞITILMASI

104

Maliyet Yerleri Ayrımı

Maliyet yeri (maliyet dairesi, maliyet merkezi)

maliyetlerin katlanıldığı veya yüklendiği hesap

birimini tanımlar.

Maliyet yerleri ayrımında söz konusu olabilecek söz

konusu olabilecek bazı ölçütler vardır.

1. Maliyetleri mamullere yükleme olanağı

2. Üretim koşullarının tekdüze olması

3. Sorumluluk alanlarının ayrılması

4. Üretimin yer olarak dağılışı

MALİYET YERLERİ AYRIMI

105

Maliyetleri mamullere yükleme olana olanağı

• Esas Maliyet Yerleri

• Tali Maliyet Yerleri

• Yardımcı Maliyet Yerleri

• Esas maliyet yerleri, mamuller üzerinde fiilen çalışılan teknik ünitelerdir ( tekstil işletmelerinin üretim bölümleri; iplik dairesi, dokuma hazırlık dairesi, dokuma dairesi, baskı dairesi, vb.)

• Tali maliyet yerleri, işletmenin asıl üretim ünitesi olmamakla birlikte, üretimin teknik bir gereği olarak, yine işletme içerisinde üretilen bazı tali ürünler üzerinde çalışan ünitelerdir ( mekanik atölye, haşıl hazırlama tesisi)

• Yardımcı maliyet yerleri, esas ve tali mamuller üzerinde fiilen çalışmamakla birlikte, işletme için gerekli bazı hizmetlerin yapıldığı ve değerlerin yaratıldığı birimlerdir ( hizmet üniteleri; laboratuvarlar, planlama, personel dairesi, yemekhane vb.)

MALİYET YERLERİ AYRIMI

106

Masraf dağıtımı üç şekilde olmaktadır.

A- Birinci Dağıtım:

B- İkinci Dağıtım:

C- Üçüncü Dağıtım:.

Birinci Dağıtım

107

Birinci Dağıtım: Bir üretim işletmesinde yer alan

tüm gider yerlerini ilgilendiren maliyet

kalemlerinin bir dağıtım anahtarı yardımıyla

gider yerlerine dağıtılmasıdır..

SORU

108

K işletmesinin bazı bilgileri şöyledir.

Gider Yeri Tutarı Dağıtım Ölçüsü

Aydınlatma gideri 800 Ampul sayısı

Yakıt Gideri 600 Petek sayısı

Dağıtım Yeri Ampul Sayısı Petek Sayısı

Yemekhane 6 10

A Atölyesi 4 6

B Atölyesi 10 14

TOPLAM 20 30

* Bu verilere göre aydınlatma ve yakıt giderlerinin dağıtımını yapınız.

ÇÖZÜM

109

1-Aydınlatma Giderinin Dağıtılması:

Birim Aydınlatma Gideri = Toplam Aydınlama Gideri

Toplam Ampul Sayısı

Birim Aydınlatma Gideri = 800 TL = 40 TL/ Ampul

20 Ampul

Yemekhane için: 6 Ampul x 40 tl = 240 TL

A Atölyesi için :4 Ampul x 40 tl = 160 TL

B Atölyesi için :10 Ampul x 40 tl = 400 TL

ÇÖZÜM

110

2- Yakıt Giderinin Dağıtılması:

Birim Yakıt Gideri = Toplam Yakıt Gideri

Toplam Petek Sayısı Yemekhane Toplam Gider

200+240= 440 TL

Birim Yakıt Gideri = 600 TL = 20 TL/ Petek A Atölyesi Toplam Gideri

30 Petek 120+160= 280 TL

B Atölyesi Toplam Gideri

Yemekhane için: 10 Petek x 20 tl = 200 TL 280+400 = 680 TL

A Atölyesi için : 6 Petek x 20 tl = 120 TL

B Atölyesi için :14 Petek x 20 tl = 280 TL

SORU

111

EÜGY 1 EÜGY 2 EÜGY 3 YHGY 1 YHGY 2 TOPLAM

DİMM 2000 2500 1500 - - 6000

DİG 2500 3000 1500 - - 7000

Makine

Amortisman

- - - - - 8000

Enerji

Gideri

- - - - - 2000

DAĞITIM

ANAHTARI

Makine Saati 150 100 120 20 10 400 saat

Kw/h 1000 1200 800 600 400 4000 kw/h

* Bu bilgilere göre Birinci dağıtımı gerçekleştirelim.

ÇÖZÜM

112

1-Amortisman Giderinin Dağıtılması:Amortisman Gideri Dağ. = 8000 TL = 20 TL/saat

400 Saat

EÜGY1 EÜGY 2 EÜGY 3 YHGY 1 YHGY 2

Makine saati 150X20 100X20 120X20 20X20 10X20

TOPLAM 3000 TL 2000 TL 2400 TL 400TL 200 TL

ÇÖZÜM

113

2- Enerji Giderinin Dağıtılması:Enerji Gideri Dağ. = 2000 TL = 0,50 TL/kwh

4000 kwh

EÜGY1 EÜGY 2 EÜGY 3 YHGY 1 YHGY 2

Kw/h 1000x0,50 1200x0,50 800x0,50 600x0,50 400x0,50

TOPLAM 500TL 600 TL 400 TL 300TL 200 TL

İkinci Dağıtım

114

İkinci Dağıtım: Bir üretim işletmesinde yer alan

yardımcı hizmet gider yerleri (YHGY) ile yardımcı üretim gider yerleri (YÜGY)'indeki maliyetlerin

çeşitli yöntemler ile esas üretim gider yerlerine (EÜGY) dağıtımıdır. Bu yöntemler şunlardır :

1-Doğrudan (Direkt,Basit) Dağıtım

2-Kademeli Dağıtım

3-Matematiksel Dağıtım

Doğrudan Dağıtım

115

1-Doğrudan (Basit) dağıtım:Dağıtıma tabi gider

yerlerinde toplanmış giderleri sadece esas üretim

yerleri arasında dağıtıldığı yöntemdir. Gider yerleri

arasında dağıtım yapılmaz.

SORU

116

* Bir sanayi işletmesinde Yemekhane ve Bakm Onarım olarak iki hizmet gider merkezi Torna ve tesfiye

olarak da iki işlem gider merkezi vardır. Gider merkezlerinin birinci dağıtım sonucu toplanan giderler aşağıda verilmiştir.

Yemekhane: 200 tl Personel sayısı

Bakım Onarım: 300 tl Makine saat

Torna 500 tl

Tesviye: 550 tl

Maliyet Yerleri İşçi Sayısı Makine Saati

Yemekhane 10 5

Bakım Onarım 20 15

Torna 30 20

Tesviye 20 10

Hizmet gider merkezlerinin dağıtımında işletme Direkt dağıtım yöntemini kullanmaktadır,ikinci

dağıtımda ilgili hesapları yapınız gider dağıtım tablosuna işleyiniz.

ÇÖZÜM

117

Direkt dağıtımda yardımcı hizmet gider yerleri kendilerine ve birbirlerine pay vermezler.

Yemekhane Gider Merkezinin Dağıtımı:

Yemekhanenin gideri : 200 tl

Torna ve Tesviyede çalışan personel: 30+20=50 kişi

Birim Yemekhane gideri 200/50 Personel=4 TL/Personel

Yemekhaneden tornaya verilen pay: 4 tl x 30 =20 TL

Yemekhaneden Tesviyeye verilen pay : 4 tl x 20 = 80 TL

Bakım Onarım Gider Merkezinin Dağıtımı:

Bakım Onarım gideri : 300 tl

Torna ve Tesviyede çalışan Makine saati: 20+10=30 Makine saati

Birim Bakım Onarım gideri 300/30 Makine saati=10 TL/Makine saat

Bakım Onarımdan tornaya verilen pay: 10tl x 20 =200 TL

Bakım Onarımdan Tesviyeye verilen pay : 10tl x 10 = 100 TL

ÇÖZÜM

118

Gider

Merkezi

Toplam Dağıtım

Ölçüsü

İşlem

Gider

Merkezi

İşlem

Gider

Merkezi

Hizmet

Gider

Merkezi

Hizmet

Gider

Merkezi

Gider Türü Torna Tesviye Yemekhane BakımOnarım

TOPLAM 1,550 500 550 200 300

Yemekhane 200 Personel

Sayısı

120 80 (-200)

BakımOnarı

m

300 Makine Saat 200 100 (-300)

ll TOPLAM 1,550 820 730 0 0

Kademeli Dağıtım

119

2- Kademeli(MerdivenMetodu)Dağıtım:YHGY ile YÜGY'nin birbirlerine belirli şartlara göre kısmen dağıtım yapıldığı yöntemdir. Bu şartlar şöyledir :

KURAL 1 : Gider dağıtımına, en çok sayıda gider yerine hizmet sunmuş YGY’nden başlanır.

KURAL 2 : I.Gider Dağıtım toplamı en büyük olan YGY’nden başlanır.

KURAL 3 : Gideri dağıtılan YGY, kendine hizmet sunmuş olsa bile kendisine gider payı veremez.

KURAL 4 : Gideri dağıtılan YGY’ne, geriye dönerek tekrar gider dağıtımı yapılamaz.

120

Soru:İşletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir

YARDIMCI

HİZMET GİDER

YERLERİ

YARDIMCI HİZMET

GİDER YERLERİESAS ÜRETİM GİDER

YERLERİESAS ÜRETİM

GİDER YERLERİ

I. Gider Dağıtım Toplamı

Bakım Enerji Döküm Montaj

31,500 28,000 - -

Dağıtım

Anahtarı

İşçi Sayısı 10 30 40 20

m2 5 5 50 20

İşletme II. Gider dağıtımında kademeli dağıtım yöntemini uygulamakta ve bakım bölümü dağıtım

anahtarı olarak işçi sayısını kullanmaktadır. Bu bilgilere göre bakım bölümünün montaj bölümüne yüklediği gider

payı ne kadardır?

ÇÖZÜM

121

Bakım Gideri Dağıtımı = 31,500 TL

31,500TL /90 İŞÇİ = 350 TL/ İşçi Sayısı

Gider Yeri Dağıtım Katsayısı İşçi Sayısı TOPLAM

Enerji 350 TL 30 10.500 TL

Döküm 350 TL 40 14.000 TL

Montaj 350 TL 20 7.000 TL

122

Soru:İşletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir

Yardımcı hizmet

maliyet

Yardımcı hizmet maliyet

yeri (II)

Esas üretim maliyet

yeri (A)

Esas üretim maliyet

yeri (B)

Esas üretim maliyet

yeri (C)

I. dağıtım toplamı 600 TL 800 TL 1.200TL 1.300TL 1.200TL

Yardımcı hizmet

maliyet yeri (I) %5 %50 %20 %15 % 15

Yardımcı hizmet

maliyet yeri(II) - - % 40 % 20 % 20

I. Dağıtım sonucunda oluşan bu bilgilere ve "kademeli dağıtım yöntemi"ne göre ikinci dağıtım sonucunda esas

üretim maliyet yeri "A"daki toplam gider payı kaç TL dir?

ÇÖZÜM

123

Yardımcı Hizmet Gider Yeri 1 daha fazla gider yerine hizmet verdiği için, Dağıtıma Yardımcı Hizmet Gider Yeri 1 den başlanır.

Kendi dışında her yere pay verecektir.

YHGY2 600 tl x 0,50 = 300 tl

EÜGYA 600 tl x 0,20 = 120 tl

EÜGYB 600 tl x 0,15 = 90 tl

EÜGYC 600 tl x 0,15 = 90 tl

YHGY2 Aldığı payla dağıtılacak YHGY1ye pay veremez,çünkü YHGY1’in dağıtımı bitti

YHGY2 Kendisi pay alamaz

Dağıtım oranı ( 0,40+0,20+0,20) = 0,80 %100 olmadığı için yeni dağıtım oranı hesaplanacak

EÜGYA 0,40 / 0,80 = 0,50

EÜGYB 0,20 / 0,80 = 0,25

EÜGYC 0,20 / 0,80 = 0,25

YHGY2 nin Dağıtımı (800 tl vardı,300 tl’de YHGY1 den aldı = 1100 tl

EÜGYA 1.100 tl x 0,50 = 550 tl

EÜGYB 1.100 tl x 0,25 = 275 tl

EÜGYC 1.100 tl x 0,25 = 275 tl

Esas üretim maliyet yeri (A) = 1 200 tl + 120 tl +550 tl =1.870 TL

Matematiksel Dağıtım Yöntemi

124

Matematiksel Dağıtım Yöntemi: YHGY ile YÜGY'nin birbirlerine dağıtım yaptıkları yöntemdir.

-YHGY’nin birbirlerine sundukları hizmetleri

gözönünde bulundurur.

-Bu nedenle daha sağlıklı sonuçlar elde edilir.

-Bu yöntemde, dağıtıma katılan YHGY sayısı kadar denklem kurulur.

SORU

125

R” Üretim İşletmesi'nin birinci dağıtım sonrası gider yerlerinde toplanan gider tutarları ile

yemekhane ve personel taşıma yardımcı gider yerlerinin diğer gider yerlerine sağladıkları

hizmetlerin oranları aşağıdaki gibidir:

Biçki Dikiş Yemekhane Personel

taşıma

Finansman

gider Yeri

1.Dağıtım

Toplamı

400 300 100 150

Yemekhane %75 - %15 %10

Personel taşıma %70 %25 - %5

İşletme ll.Dağıtımda matematiksel dağıtım yönetimini kullanmaktadır. Yemekhane X ve Y

ile ifade edilirse, Matematiksel dağıtım yönteminde karşılıklı dağıtıma girecek gider

yerlerinin matematiksel denklemleri aşağıdakilerde hangisidir?

ÇÖZÜM

126

A) X = 300.000 + 0,25Y

Y = 100.000 + 0,15X

B) X = 100.000 + 0,15Y + 150.000 Denklem = Yemekhane = X

Y = 300.000 + 0,25X + 150.000 Personel Taşıma = Y

C) X = 400.000 + 0,25Y X = 300000+0,25Y

Y = 400.000 + 0,15X Y= 100000+0,15X

D) X = 300.000 + 0,25Y + 400.000

Y = 100.000 + 0,15X + 400.000

E) X = 100.000 + 0,15Y

Y = 300.000 + 0,25x

SORU

127

R” Üretim İşletmesi'nin birinci dağıtım sonrası gider yerlerinde toplanan gider tutarları ile

elektrik santrali ve spor tesisi yardımcı gider yerlerinin diğer gider yerlerine sağladıkları

hizmetlerin oranları aşağıdaki gibidir:

Biçki Dikiş Yemekhane Personel

taşıma

Finansman

gider Yeri

1.Dağıtım

Toplamı

500 .000 145,500 48.500 100.000

Elektrik Santrali %85 - %10 %5

Spor Tesisi %60 %30 - %10

İşletme, II. dağıtımda matematiksel dağıtım yöntemini kullanmaktadır.

Bu bilgilere göre, matematiksel dağıtım sonrası elektrik santralinin spor

tesisinden alacağı gider payı kaç TL dir?

ÇÖZÜM

128

Elektirik Santrali = E

Spor Tesisi = S

E= 145.500 + 0,30S

S= 48.500 + 0,10E

E= 145.500 + 0,30*(48.500 + 0,10E)

E= 145.500 + 14.550 + 0,03E

E= 160050 + 0,03E

E – 0,03E = 160.050

1E- 0,03E = 160.050

0,97E = 160.050

E= 165.000 TL

Elektrik Santrali Sosyal Tesisten aldığı payla 165.000 TL oldu

I. Dağıtım sonucu 145.500 TL idi

165000 – 145 500 = 19.500 TL

Planlı Dağıtım Yöntemi

129

Planlı Dağıtım Yöntemi ( Standart Dağıtım Yöntemi ) : Bu yöntem, dağıtıma tabi yardımcı gider yerlerinin giderlerinin, tahmin yoluyla veya bütçeler aracılığıyla belirlenecek, saptanan dağıtım oranlarına göre ilgili gider yerlerine dağıtılması esasına dayanır.

Dağıtıma tabi gider yerlerine ilişkin tahmini giderler için her bir gider yeri açısından seçilmiş bulunan dağıtım ölçüsüne göre yükleme oranı hesaplanır.

Bütçelenen ( Tahmini ) bu tutarların gider yerlerine dağıtımı yapıldıktan sonra gerçekleşen maliyet tutarları ile dağıtımı yapılan tahmini tutarlar karşılaştırılarak farklar tespit edilir. Eksik veya fazla yüklemeden ortaya çıkan bu farkların dağıtılmasında, önceden belirlenen oranlardan yararlanılarak ilgili gider yerlerine dağıtılması yoluna gidilir. Eksik yükleme olursa ilgili gider yerlerinin maliyetine ilave edilir, fazla yükleme olurda maliyetlerden düşülür.

Turlamalı Dağıtım Yöntemi

( Karşılıklı Dağıtım Yöntemi ) :

130

Turlamalı Dağıtım Yöntemi ( Karşılıklı Dağıtım Yöntemi ) : Bu yöntemde, her bir yardımcı daire oranlar dahilinde birbirlerine pay verirler. Aradaki fark bitinceye kadar karşılıklı olarak dağıtım yapılır. İkinci Aşamada yardımcı dairelerin masrafları esas masraf yerlerine Dağıtılır.

Bu yöntemde de dağıtıma tabi gider yerleri arasındaki alış veriş dikkate alınmakta ve giderler yardımcı gider yerlerine karşılıklı olarak dağıtılmaktadır. Bu yöntem, denklem esasına dayalı matematiksel dağıtım yönteminin, denklem kullanılmadan elle yapılacak hesaplarla uygulanır duruma getirilmiş biçimidir.

Karşılıklı dağıtıma turlar şeklinde dönüşümlü olarak yapılır. Dağıtım, her bir yardımcı gider yerinin dağıtımından gelen payları ile direkt giderler toplamı o gider yerinin dağıttığı gider tutarına eşit oluncaya veya birbirine yaklaştığı ve farkların hesaplanmaya devam etmeyecek kadar küçüldüğü ana kadar devam edilir.

Üçüncü Dağıtım

131

Genel Üretim Giderlerinin 3. Dağıtımı (Birim maliyetin

hesaplanması):

Bu dağıtıma tüm giderlerin maliyetlere yüklenmesi de denir. Üretim bölümünde

toplanan malzeme, işçilik ve genel üretim giderleri çeşitli dağıtım ölçüleri

kullanılarak ürünlere yüklenir. Dağıtım ölçüleri her işletme için farklı alınabilir.

Dağıtım yapılmadan toplam maliyetin hangi mamule ne kadar harcandığı

belirlenemez.

Direkt maliyet giderleri (DİMMG ve DİG) dışında kalan giderlerin tamamına bu

isim verilir. Bu giderler maliyetlerine doğrudan yansıtılamadığından bazı

ölçülere göre mamullere yüklenmesi gerekir. Bu dağıtım kriterlerine dağıtım

anahtarları adı verilmektedir. Genel üretim giderlerinin üretimin süreçleri ve

çeşitliliği dikkate alındığında dağıtımı değişiklik gösterir. Örneğin sipariş üzerine çalışan firmalar, üretim aşamaları farklı olanlar, standart üretim giderlerine gore

üretim yapanlar, farklı şekillerde genel üretim giderlerini paylaştırabilirler.

Üçüncü Dağıtım

132

Genel üretim giderlerinin bazı özellikleri nedeni ile bu giderlerin

mamullere yüklenmesinde tahmini oranlardan yararlanılabilir.Önceden

saptanmış yükleme oralarından yararlanılması durumunda, fiili genel

üretim giderleri kesin tutarları beklenmeksizin maliyetlerin önceden

hesaplanması sağlanabilir.

Tahmini Yükleme Oranı = Tahmini Genel Üretim Gideri Tutarı

Tahmini Faaliyet Ölçüsü

Maliyetlere Yüklenecek GÜG = Fiili Çalışma x Tahmini Yükleme

Ölçüsü Oranı

SORU

133

- Z üretim işletmesinin üretime yüklenen tehmini genel üretim giderleri

tutarı 200.000 Tl ve fiili genel üretim giderleri tutarı 207.000 TL ‘dir.

İşletme fazla veya eksik GÜG tutarını,satılan mamul maliyeti mamul

veya yarı mamul stokları arasında paylaştırmaktadır.

Satılan mamul maliyetine yüklenen tahmini GÜG tutarı 120.000 TL’dir.

Bu bilgilere göre işletmenin SMM’ne, GÜG gideri tutarında ne kadar fazla veya eksik yükleme yapıldığına ilişkin aşağıdaki ifadelerden

hangisi doğrudur?

A- 4.200 TL fazla yükleme yapılmıştır

B- 4.058 TL eksik yükleme yapılmıştır.

C- 4.200 TL eksik yükleme yapılmıştır

D- 4.058 TL fazla yükleme yapılmıştır.

E- 7.000 TL eksik yükleme yapılmıştır.

ÇÖZÜM:

134

Tahmini Genel Üretim giderleri = 200.000 TL

Fiili Genel Üretim Giderleri = 207.000 TL

7.000 TL

Satılan Mamul Maliyetine Yüklenen GÜG: 120.000 TL

120.000 TL x 7.000 =4.200 TL (Eksik Yükleme)

SORU

135

- A ve B olmak üzere ili farklı mamul ürete bir işletmenin esas

üretim gider yeri için dönem başında yapılan tahminlerde

GÜG’lerin bir yıllık toplamının 120,000 TL olacağı tahmin

edilmiştir.

Söz konusu gider yerinde dağıtım ölçüsü olarak direkt işçilik

saatini belirleyen işletmede yıl içinde toplam 10.000 TL direkt

işçilik saati harcanacağı öngörülmüştür. A mamulu için 400 direkt

işçilik saati, B mamulu için ise 600 direkt işçilik saati harcanmış

olup 10.000 TL genel üretim gideri gerçekleşmiştir.

A ve B mamulllerine yüklenecek genel üretim giderlerini

hesaplayınız.

ÇÖZÜM

136

Tahmini Yükleme Oranı = 120.000 /10.000

= 12 TL/DİS

A mamulu = 12 x 400 = 4.800 TL

B mamulu= 12 x 600 = 7.200 TL

Tahmin Edilen Genel Üretim Gideri: (400+600)x12 = 12.000 TL

Fiili Genel Üretim Gideri : = 10.000 TL

2.000 TL

Fazla Yükleme ( Olumlu fark)

MALİYET SİSTEMLERİ

137

Üretilen mamul ve hizmetlerin maliyetlerinin ölçülmesi işletmenin benimsediği maliyet

sistemi doğrultusunda yapılır. Bu maliyet sistemi, maliyetlerin kapsamı,itelik ve hesaplanış şekliyle ilgili bir takım maliyet hesaplama yöntemlerinin bir arada kullanılmasından oluşur.

A- Kapsamına Göre Maliyet Sistemleri

1-Tam Maliyet

2-Değişken Maliyet

3- Normal Maliyet,

4-Direkt (Asal)Maliyet

B- Üretim Tekniğine Göre (Saptanmasına) Maliyet Sistemleri

1- Evre Maliyet

2-Sipariş Maliyet

C-Saptama Tekniğine Göre Maliyet Sistemleri

1- Fili Maliyet

2-Tahmini Maliyet

3-Standart Maliyet

Kapsamına Göre Maliyet Sistemleri

138

Tam Maliyet Değişken Maliyet Normal Maliyet Asal Maliyet

DİMMG

DİGGÜG (Sabit+Değişken)

DİMMG

DİGGÜG (Değişken)

DİMMG

DİGGÜG ( Değişken+Sabit)

aynen x

alınır Kapasite

Kullanım

oranı

DİMMG

DİG

TOPLAM ÜRETİM

MALİYETİTOPLAM ÜRETİM

MALİYETİTOPLAM ÜRETİM

MALİYETİTOPLAM ÜRETİM

MALİYETİ

SORU

139

-Rüzgar A.Ş. nin yıllık üretim kapasitesi 100 adettir. İşletme 2019 yılında

90 adet üretim yapmıştır. 2019 yılında toplam 40.000 TL bedelle 75 adet

satış yapılmıştır. İşletmede işçilere parça başına ücret ödenmektedir.

İşletmenin çeşitli yöntemlere göre tespit edilmiş 2019 yılı üretim

maliyetleri aşağıdaki gibidir.

Tam Maliyet yöntemine göre Üretim Maliyetleri 50.000 TL

Normal maliyet yöntemine göre üretim maliyetleri 48.400 TL

Değişken Maliyet Yöntemine Göre üretim Maliyetleri 42.000 TL

Asal Maliyet Yöntemine göre üretim maliyetleri 30.000 TL

İşletmede dönem başı ve dönem sonu yarı mamul bulunmamaktadır.

A-Değişken ve sabit üretim giderleri tutarını hesaplayınız?

B-İşletmenin stok takibinde LİFO yöntemini kullandığını varsayarak

brüt satış karı tutarını değişken maliyet yöntemine göre hesaplayınız?

ÇÖZÜM

140

- Tam Maliyet yöntemine göre Üretim Maliyetleri 50.000 TL

- Değişken Maliyet Yöntemine Göre Üretim Maliyetleri 42.000 TL

- Sabit Genel üretim Giderleri 8.000 TL

- Tam Maliyet yöntemine göre Üretim Maliyetleri 50 000 TL

- Asal Maliyet Yöntemine göre üretim maliyetleri 30 000 TL

- Toplam Genel Üretim Giderleri 20 000 TL

- Toplam GÜG – Sabit GÜG = Değişken GÜG

- 20 000 – 8 000 = 12 000 Değişken GÜG

- Toplam değişken maliyet / Üretim Miktarı = Birim Maliyet

- 42 000 / 90 adet= 466,67 TL / br.

- Satılan mamul Maliyeti = Satılan miktar x birim maliyet

- Satılan mamul Maliyet = 75 adet x 466,67 = 35.000 TL

- Brüt Satış Karı = Satış Hasılatı – Satılan Mamul Maliyeti

- Brüt Satış Karı = 40.000 – 35.000 = 5 000 TL

SORU

141

Maliyetlerini aylık olarak belirleyen bir işletmenin Temmuz ayın ilişkin üretim maliyetleri

aşağıdaki gibidir.

Gider Çeşitleri Sabit Giderler Değişken Giderler

İlk Madde ve Malzeme giderleri - 150,000

Direkt İşçilik Giderleri - 120,000

Endirekt İşçilik - 30,000

İşçi Ücret ve Giderleri 125,000 60,000

Direkt İşçilik Giderleri 125,000 60,000

Endirekt İşçilik Giderleri - -

Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 70,000 100,000

Amortisman ve Tükenme Payları 165,000 -

Çeşitli Giderler 15,000 10,000

TOPLAM 375,000 320,000

SORU DEVAMI

142

İşletmenin yıllık kapasite 300.000 adet olup Temmuz

ayında işletme 20.000 adet mamul üretmiştir. Ay

sonunda yarı mamul bulunmamaktadır. Üretilen

malları % 75’i 600.000 TL’ye satılmıştır.

İSTENEN: Filli maliyet yöntemini uygulayan bu

işletmenin Normal Maliyet Yöntemine göre, toplam ve

birim maliyetlerini bularak; satılan mamul maliyetini,

brüt satış karını, oluşan kapasite sapmasının tutarını

ve dönem sonu mamul tutarını hesaplayınız.

ÇÖZÜM

143

İşletmenin yıllık kapasite 300.000 adet

Aylık Kapasitesi 300000/12= 25,000 adet

Temmuz ayında 20,000 adet üretim yaptığına göre

Kapasite Oranı = 20,000/25,000= 0,80

İşletme Temmuz ayında üretim kapasitesinin %80 ini kullanmıştır.

Fiili Maliyet yöntemini kullanmakta olduğuna göre, maliyetini tüm giderler Gerçekleştikten sonra hesaplamaktadır.

Normal Maliyet Yöntemini kullanmakta olduğuna göre üretim giderleri Sabit GÜG nin kullanılan kapasite oranında maliyete yüklenmesini

geri kalan Sabit GÜG nin ise Dönem Giderlerine yüklenmesi gerekmektedir.

Sabit Giderler : 375.000 TL

Bu giderin %80 ni mamül maliyetiyle ilişkilendirilebilir 300.000 TL

Değişken Giderler 320.000 TL

Bu giderin tamamı mamül maliyetiyle ilişkilendirilir. 320000 TL

TOPLAM MAMÜL MALİYETİ 620.000 TL

SORU

144

-Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve değişken

genel üretim giderlerinin üretilen mamullere yüklenmesi

esasına dayanan maliyet sistemi aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Değişken maliyet sistemi

B) Tam maliyet sistemi

C) Sipariş maliyet sistemi

D) Sabit maliyet sistemi

E) Asal maliyet sistem

SORU

145

-Brüt satışları 54.000 TL, satış ıskontoları 1.600 TL, üretim kapasitesi

200 birim olan bir işletme dönemde 120 birim üretim yapmış, değişken

maliyet yöntemine göre üretim maliyeti 47.000 TL, tam maliyet sistemine

göre üretim maliyeti 53.000 TL olarak hesaplanmıştır.

Bu bilgilere göre ve işletme normal maliyet yöntemi uyguladığı

varsayılırsa, brüt satış kârı kaç Türk Lirasıdır?

A) 1 800 B) 3 400 C) 5 000

D) 5 400 E) 7 000

ÇÖZÜM

146

Kapasite Kullanım Oranı = 120/200=0,6

Tam Maliyet = 710+720+730 sabit+730 değişken =53.000

Değişken Maliyet= 710+720+730 değişkeni = 47.000

Sabit GÜG 53.000-47.000=6.000

Normal Maliyet =710+720+730 değişken+730 sabitxkapasite

kullanım oranı

Normal maliyet= 47.000+6.000*0.6 = 50.600

Brüt satışlar 54.000

Satış İskontosu (-) 1.600

Net Satışlar 52.400

Satışların Maliyeti (-) 50.600

Brüt Satış Karı 1.800

Üretim Tekniğine Göre

(Saptanmasına) Maliyet Sistemleri

147

Sipariş Maliyet : Anahtar kelimeler birden fazla çeşitte mamül

üretimi yada parti parti mamul üretimidir. Çeşitli türde ve çoğu kez

müşterilerinin özel istekleri ile verdikleri siparişler üzerine üretim yapan

işletmelerde, her bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin ayrı ayrı

izlendiği sisteme, sipariş maliyeti sistemi denir. Bu sistemde önemli olan özellik

ve temel amaç; her bir sipariş için üretim maliyeti unsurlarının, üretim eyleminin

başlangıcından tamamlanmasına kadar geçen zaman içinde mümkün olduğu

ölçüde ayrı ayrı izlenmesidir.

Bu sistemde, verilen sipariş üzerine iş emirleri düzenlenerek üretime başlanır.

Maliyetler her bir sipariş için açılan özel ,Sipariş Maliyeti Kartlarına işlenir. Bu

sistemin kullanıldığı işletmelere örnek olarak; inşaat, basımevi, tamirhane,

mobilya imalathaneleri ve mücevher üreten işletmeler verilebilir.

Sipariş Maliyet Sistemi

148

TEMEL İLKELERİ

1) Üretimine başlanan her bir sipariş için ayrı sipariş

kartı açılır ve bu kartlar numaralandırılır

2) Her bir sipariş emriyle ilgili direkt ilk madde ve

malzeme ve direkt işçilik maliyetleri fiili tutarları ile

genel üretim maliyetleri ise tahmini tutarları ile sipariş

maliyet kartına işlenir.

3) Üretim maliyetlerinin muhasebeleştirilmesinde her bir

maliyet yeri için üretim hesabı açılır

4) Üretimi tamamlanan ürünlerin toplam maliyeti için

Mamul Stokları Hesabına borç, Yarı Mamul Üretim

Hesabına alacak kaydı yapılır.

Sipariş Maliyet Sistemi

149

SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİNDE KULLANILAN

BELGELER

SİPARİŞ MALİYET KARTI: Üç ana bölümden oluşur.

1.Başlık Bölümü: Üretim işletmesinin adı, sipariş numarası, stok için mi, sipariş için

mi üretim yapıldığı, başlama ve bitiş tarihleri, mamul tipi ve adedi gibi bilgiler yer

alır.

2.Maliyet Unsurları Bölümü: Siparişe ait direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik

ve genel üretim maliyetleri, esas üretim maliyet yerleri itibariyle ayrı ayrı gösterilir.

3.Maliyet Özeti Bölümü: Bu bölümde maliyet analizlerine ve birim mamul

maliyetlerinin hesaplanmasına yönelik bilgiler yer alır.

Sipariş Maliyet Sistemi

150

İLK MD. VE MALZ İLE İLGİLİ BELGELER: İlk madde ve malzeme giderlerinin sipariş

maliyet kartına işlenebilmesi için “ilk madde ve malzeme istek fişi” nden yararlanılır.

Sipariş için ambardan çekilen ilk madde ve malzemeler ayrıca stok kartlarına da

işlenmelidir. İlk madde ve malzeme istek fişi kullanılarak yapılan işlemler şu şekilde

sıralanabilir.

1) Sipariş maliyet kartına direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri işlenir

2) Stok kartlarında, üretime sevk edilen ilk madde ve malzeme kadar azalış gösterilir

3) İlk madde ve malzeme istek fişi özetleri düzenlenerek, haftalık, aylık ya da on günlük

yevmiye kayıtları yapılabilir.

Sipariş Maliyet Sistemi

151

İŞÇİLİK İLE İLGİLİ BELGELER: İşçilik maliyetlerinin sipariş bazında izlenebilmesi

için işçi saat kartı, işçi çalışma kartı ve işçi çalışma kartı özetleri kullanılır.

1)İşçi Saat Kartı: İşçinin işyerinde kaç saat çalıştığını gösterir. Ücret bordrosu ve

işçi çalışma kartlarının hazırlanması için temel belge niteliğindedir.

2)İşçi Çalışma Kartı: Bir işçinin işletmede bulunduğu süre içinde hangi maliyet

yerinde, hangi işler için çalıştığını, boşa geçen zamanlarını ve fazla mesaisini

gösterir. Sipariş maliyet kartına direkt işçilik maliyetlerinin kayıtlanabilmesi ve işçi

çalışma kartı özetinin hazırlanması için kullanılır.

3)İşçi Çalışma Kartı Özeti: Haftalık, on günlük ya da bir aylık gibi belirli dönemlerde

yevmiye kayıtlarının yapılması amacıyla kullanılır.

SORU

152

-Sipariş maliyet sisteminde kullanılan sipariş maliyet

kartının temel fonksiyonu aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Sorumluluk merkezlerini belirlemek

B) Mamul miktarını belirlemek

C) Mamullerin üretilmesinde izlenen adımları belirlemek

D) Giderleri mamul partileri itibariyle izlemek

E) Üst yönetimi bilgilendirmek

SORU

153

-Aşağıdaki maliyet sistemlerinden hangileri kullanılan üretim

tekniğine göre ortaya çıkan sistemlerdir?

A) Değişken maliyet sistemi - Tam maliyet sistemi

B) Fiili maliyet sistemi - Safha (evre) maliyet sistemi

C) Değişken maliyet sistemi - Sipariş maliyet sistemi

D) Normal maliyet sistemi - Değişken maliyet sistemi

E) Sipariş maliyet sistemi - Safha (evre) maliyet sistemi

SORU

154

-Aşağıdakilerden hangisi sipariş maliyeti sisteminde

belirli dönemlerle yevmiye kayıtlarının yapılması

amacıyla kullanılan belgedir?

A) İstek fişi

B) İşçi tahakkuk kartı

C) İşçi saat kartı

D) İşçi çalışma kartı

E) İşçi çalışma kartı özeti

SORU

155

F İşletmesi Nisan ayında 123 No.lu sipariş ile 2 adet oda takımı ve 124 No.lu sipariş ile 3 adet yemek odası takımının

üretimine başlamıştır.

Nisan ayı sonunda üretim tamamlanmıştır.

Üretim sürecinde siparişler önce 10 no.lu Doğrama ve Montaj atölyesinde işlem görmekte, daha sonra da 11 no.lu

Boyama ve Döşeme atölyesine devredilmektedir.

Nisan ayına ilişkin giderler aşağıdadır:

ÇÖZÜM

156

123 NO’lu sipariş kartı

157

124 NO’lu sipariş kartı

158

SORU

159

- Üretim maliyetlerinin,

Maliyet = Dir. İlk Md. Ve Malz. Maliyeti + Dir. İşçilik Maliyeti + Genel Üretim

Giderleri (Sabit + Değişken)

yaklaşımına göre hesaplanmasını esas alan “maliyet sistemi”

aşağıdakilerden hangisidir?

a. Tam maliyet yöntemi

b. Değişken maliyet yöntemi

c. Normal maliyet yöntemi

d. Asal maliyet yöntemi

e. Direkt maliyet yöntemi

Safha Maliyet

160

Safha Maliyet: Anahtar kelimeler Tek Tip Mamül Üretimi,

Seri Üretim,kitle halinde üretim ve yığın üretim olarakta adlandırılabilir.Genellikle aynı cins mamullerin yığın üretimi ile ilgili bir maliyet sistemidir. Bu sistemde, her bir üretim safhasında oluşan toplam maliyetlerin söz konusu safhada gerçekleştirilen toplam üretim miktarına bölünmesiyle, her safhanın ortalama birim maliyeti bulunur. Her bir safhaya ait bulunan ortalama birim maliyet, ilgili safhada tamamlanıp, izleyen safhaya (ya da mamul stoklarına) devredilecek birim sayısıyla çarpılmak suretiyle devredilen birimlerin toplam maliyeti bulunur.

Devir sonrasında safhalarda kalan maliyetler ise, ilgili safhanın yarı mamul maliyetlerini oluşturur. Kısaca, bu sistemde önemli olan özellik, üretimin geçirdiği safhalar boyunca maliyetlerin toplanması olmaktadır. Bu sistemin kullanıldığı işletmelere örnek olarak; un, cam, boya, kağıt, çimento, şeker ve şarap üreten işletmeler verilebilir.

Safha Maliyeti Sisteminin Genel

Yapısı ve İşleyişi

161

SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ İLE SİPARİŞ

MALİYET SİSTEMİ ARASINDAKİ FARKLAR

162

SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

Birbirinden farklı mamûl ya da hizmetler iş partileri halinde

üretilir.

Türdeş ya da birbirine çok benzeyen mamûller kesintisiz ve seri

olarak üretilir.

Üretimmaliyetleri siparişlerde toplanır. Üretim maliyetleri safhalarda toplanır.

Bir üretim bölümünden diğerine maliyet transferi

gerçekleştirilmez.

Bir safhada tamamlanan birimler daha sonraki işlemler için bir

sonraki safhaya devredilir. Önceki safhadan yüklenen toplam maliyetlere «önceki safhadan devralınan maliyet» denir.

Sipariş maliyetinin hesaplanabilmesi için siparişlere ilişkin

tüm maliyetlerin hesaplanmış olması ve üretimin tamamlanmış olması gerekmektedir.

Birim maliyetler dönem sonunda hesaplanır

«151 YARI MAMÛLLER-ÜRETİM HESABI»nda yardımcı

hesapları siparişler oluşturur.

Yardımcı hesapları safhalar oluşturur.

Safha maliyetinde temel 4 basamak

163

1. Basamak: Miktar Hareketlerinin Belirlenmesi

2. Basamak: Eş Değer Birim Miktarlarının Hesaplanması

3. Basamak: Birim Eş Değer Mamûl Maliyetinin Hesaplanması

4. Basamak: Mamûl ve Yarı Mamûl Maliyetlerinin Dağıtımı ve

Sağlama

Miktar Hareketlerinin Belirlenmesi

164

Üretime giren ve üretimden çıkan toplam üretim miktarlarının akışını gösterir

ve giren miktar ile çıkan miktarın eşitlenmesi gerekir.

SORU

165

- X İşletmesinin Montaj Bölümüne İlişkin Ocak Ayı Dönemi Verileri Aşağıdaki

Gibidir:

OCAK AYI DÖNEMİ İÇİN FİZİKİ BİRİMLER

Dönem Başı Yarı Mamul Stokları (1 Ocak) 0 Birim

Ocak Ayında Üretimine Başlanan 400 Birim

Ocak Ayında Tamamlanıp Devredilen 400 Birim

Dönem Sonunda Yarı Mamul 0 Birim

1 Ocak’ta, montaj bölümünde üretilen birimlere ilişkin dönem başı stoku bulunmamakta ve dönemde üretimine yeni başlanan 400 birim

tamamlanarak test bölümüne devredilmiştir. Miktar hareketlerini

belirleyiniz.

ÇÖZÜM

166

GİREN MİKTAR ÇIKAN MİKTAR

Dönem Başı Yarı

Mamul

Dönemde

Başlanan

0

400

Tamamlanan

(Mamul)

Döenem Sonu

Yarı Mamul

Üretim Kayıpları

(Fire)

400

0

0

TOPLAM 400 TOPLAM 400

Miktar Hareketleri

Eş Değer Birim Miktarlarının

Hesaplanması

167

-Eşdeğer ürün miktarlarının hesaplanması, birim maliyetlerin doğru hesaplanması açısından şarttır.

- Çünkü aynı dönemde aynı i lk madde ve malzemeden yapılan ve aynı üretim işlemlerine tabi tutulan bir birim mamûlün

maliyeti ile bir birim yarı mamûlün maliyetinin aynı olması söz konusu olamaz.

-Üretimi tamamlanmış mamûller ile üretimi devam eden yarı mamûllerin direkt ilk madde ve malzeme ile şekillendirme

açısından tamamlanma dereceleri ile çarpılması sonucunda eş değer miktarlar belirlenir.

-Mamûllerin ya da tamamlanan birimlerin eşdeğer miktarları kendi miktarlarıdır. Çünkü bunların tamamlanma dereceleri

%100’dür.

Eş Değer Birim Sayısı

168

Eş değer birim sayısı = Yarı Mamûl Miktarı X

Tamamlanma Derecesi

Örneğin; montaj safhasında olan 40 adet yarı mamûlün %50

oranında tamamlandığı varsayıldığında;

Eş değer birim sayısı = 40 birim x 0,5

= 20 EŞ DEĞER BİRİM olacaktır.

SORU

169

-Tamamlanan ürün miktarı 80 olsun, yarı mamûl miktarı

da 20 olsun. Yarı mamûllerin tamamlanma derecesi %75

ise toplam eşdeğer ürün miktarı kaçtır?

EŞDEĞER ÜRÜN MİKTARI

TAMAMLANAN 80 x 1 80 adetDÖNEM SONU YARI MAMUL 20 x 0,75 15 Adet

TOPLAM 95 Adet

SORU

170

-Dönemde, bir safhada 1.000 adet A mamûlünün üretimine

başlanmış bunun 800 adeti tamamlanarak devretmiştir. 200 adet

dönem sonu yarı mamûl kalmıştır. Dönem sonu yarı mamûllerin

tamamlanma dereceleri ise şöyledir:

Direkt ilk madde ve malzeme açısından %100

Direkt işçilik giderleri açısında %60

Genel üretim giderleri açısından %50

Buna göre toplam eşdeğer ürün miktarlarını hesaplayınız.

ÇÖZÜM

171

Birim Eş Değer Mamûl Maliyetinin

Hesaplanması

172

Safhalarda oluşan toplam üretim maliyetlerinin, ilgili safhadaki eş

değer birim sayılarına bölünmesi yoluyla eş değer mamûl maliyetleri

hesaplanır.

Eşdeğer Birim Maliyeti = Safha Giderleri Toplamı / Toplam Eşdeğer

Ürün Miktarı

Tamamlanan Birim Maliyeti = Eşdeğer Birim Maliyet x 1

Dönem Sonu Yarı Mamûllerin Birim Maliyeti= Eşdeğer Birim

Maliyet xTamamlanma Derecesi

SORU

173

-Eşdeğer birim miktarları ve maliyet toplamları aşağıdaki gibi

hesaplanan bir işletmenin birim maliyetlerini hesaplayınız:

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 100,000TL

Direkt İşçilik 46,000 TL

Genel Üretim Giderleri 36,000TL

TOPLAM 182,000 TL

ÇÖZÜM

174

MALİYET

UNSURLARI

HESAPLAMA EŞDEĞER

BİRİM

MALİYET

MAMUL

DÖNEM SONU YARI

MAMUL

Tamamlanma Derecesi BİRİM MALİYET Tamamlanma

Derecesi

BİRİM MALİYET

DİMMG 100,000/100 100 1 100 1 100

DİG 46,000/920 50 1 50 0,60 30

GÜG 36,000/900 40 1 40 0,50 20

TOPLAM 190 TL 190TL 150 TL

Mamûl ve Yarı Mamûl Maliyetlerinin

Dağıtımı ve Sağlama

175

Üretim için katlanılan maliyetlerin, ilgili safhadaki mamûl

ve yarı mamûl stoklarına dağıtımı yapılarak tam olarak

yüklenilip yüklenilmediğinin kontrolü sürecidir. Bu

basamak sonundaki toplam maliyetler ile üçüncü

basamaktaki toplam maliyetlerin birbirine eşit olması

gerekir.

Bir Önceki Örneğin Maliyet Dağılımı

176

MALİYET DAĞILIMI: EŞDEĞER BİRİM MALİYET

TAMAMLANAN (DİMMG) 800 x 190 152,000TL

DÖNEM SONU YARI MAMUL (DİG) 200 x 150 30,000 TL

TOPLAM 182,000 TL

SORU

177

-X Mamûlünün üretimini tek safhada yapan bir işletmede, dönemde 500 ton mamûlün üretimine

başlanmış, bunun 450 tonu tamamlanarak mamûl ambarına devredilmiştir. 50 ton yarı mamûlün

maliyet unsurları itibariyle tamamlanma dereceleri ise; direkt ilk madde ve malzeme gideri

açısından%100, şekillendirme açısından%40’tır.

Dönemde, safhada toplanan giderler aşağıdaki gibidir:

İSTENEN: MAMÛL ve YARI MAMÛLLERİN MALİYETLERİNİ HESAPLAYINIZ.

ÇÖZÜM

178

1. BASAMAK-MİKTAR HAREKETLERİNİN BELİRLENMESİ

ÇÖZÜM

179

2. BASAMAK-EŞDEĞER BİRİM MİKTARLARI

ÇÖZÜM

180

3. BASAMAK-BİRİM MALİYETLER

ÇÖZÜM

181

4. BASAMAK-MALİYET DAĞILIMI

SORU

182

-Safha (evre) maliyet sistemini uygulayan bir üretim işletmesinde, birinci

safhasının eşdeğer ürün miktarları ve birim eşdeğer ürün maliyetlerine ait bilgiler aşağıdaki gibidir:

Eşdeğer Ürün Miktarı

Üretimi Tamamlanan 20.000

Dönem Sonu Yarı Mamul Stokları 2.000

Normal Üretim Kayıpları 1.000

Anormal Üretim Kayıpları 200

Birim eşdeğer ürün maliyetleri direkt ilk madde ve malzeme için 0,60 Türk Lirası, direkt işçilik için 1,00 Türk Lirası, genel üretim giderleri için 0,40 Türk Lirasıdır. İşletme üretim kayıplarının maliyetini tespit etme konusunda çok hassas olmasına rağmen, söz konusu üretim kayıpları üretim sürecinin sonunda tespit edilebilmiştir.

Bu bilgilere göre, işletmenin ikinci safhaya devredilecek

birimlerin toplam üretim maliyeti kaç Türk Lirasıdır?

ÇÖZÜM

183

II. safhaya Üretimi Tamamlanan ve Normal Üretim Kayıpları

20.000 +1.000= 21.000 adet gidecektir.

Birim eşdeğer ürün maliyetleri 0,60+1+0,40= 2 TL

2TL x 21.000 adet= 42.000 TL

SORU

184

-Safha (evre) maliyet sisteminde, bir safhadaki

üretimi tamamlanmamış birimlerin tamamlanmış

birim cinsinden ifade edilmesine ne ad verilir?

A)Eşdeğer ürün

B) Şekillendirilmemiş mamul

C) Bozuk mamul

D) Yarı tamamlanmış mamul

E) Normal mamul

SORU

185

-Safha (evre) maliyet sistemini İlk Giren İlk Çıkar (FİFO) yöntemiyle birlikte

uygulayan bir üretim işletmesinde, miktar hareketlerine ve yarı mamul stoklarının tamamlanma derecelerine ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir:

Tamamlanma Derecesi

Miktar Hareketleri Hammadde Şekillendirme

Dönembaşı yarı mamul stokları 15.000 Birim %100 %60

Üretimine yeni başlanan 50.000 Birim

Üretimi tamamlanan 60.000 Birim

Dönem sonu yarı mamul stokları 5.000 Birim %100 %40

Bu bilgilere göre, işletmenin şekillendirme acısından toplam eşdeğer

urun miktarı kaç birimdir?

ÇÖZÜM

186

Fiziki Miktar DİMM Şekillendirme

Tamamlanan 60,000 60,000 60,000

DSYM 5,000 5,000 5.000x0,40 = 2.000

(DBYM) -15,000 -15,000 15.000*0,60= -9.000

TEÜM 50,000 50,000 53,000

SORU

187

-Y üretim istetmesi üretim maliyetlerini safha maliyet sistemine göre

hesaplamaktadır. İşletmenin Ekim 2018 dönemine ait bilgileri aşağıdaki

gibidir.

Üretimine başlanan : 25 000

Tamamlanıp devredilen : 17 000

Dönemsonu yarı mamul stokları : 8 000Ekim 2018 dönemi maliyetleri Dönem sonu yarı mamul stokları

tamamlanma dereceleri

Direkt ilk madde ve malzeme 1.210.000 TL %90

Direkt İşçilik 436.000 TL %60

Genel Üretim Giderleri 872.000 TL %60

Bu bilgilere göre döneme ait eşdeğer birim başına toplam maliyet kaç TL dir

ÇÖZÜM

188

Fiziki Miktar DİMM DİS GÜG

Tamamlanan 17.000 17.000 17.000 17.000

DSYM 8.000 8000x0,90=7.200TL 8000x0,60=4.800 TL 8000x0,60=4.800TL

Toplam Eşdeğer Ürün Miktarı 25.000 24.200 21.800 21.800

Toplam Maliyetler 1.210.000 436.000 872.000

Eşdeğer Birim Maliyet 1 .210,000/24.200=50 TL 436.000/ 21800= 20TL 872.000/21800 =40 TL

Toplam Eşdeğer Birim Maliyet (50+20+40)=110 TL/adet

Saptanma Zamanına Göre

Maliyet Sistemleri

189

Fiili Maliyet: Maliyetleri gerçekleşen (Fiili) tutarlar

üzerinden hesaplanır. Fark Hesapları Kullanılmaz.

Tahmini Maliyet: Fark Hesapları Kullanılır.Tahmini

Tuarlar geçmiş tecrübelere dayanılarak bilimsel

olmayan yöntemlerle hesaplanır.

Standart (Planlı) Maliyet: Bütçelenen tutarlar bilimsel

yöntemlerle hesaplanır.Fark hesapları

kullanılır.Olumlu farklar yevmiyenin alacağına,oluşan

farklar mamul,yarı mamul,satılan mamul (smm)

aktarılarak kapatılır.

Fiili Maliyet ,Standar Maliyetten Büyükse = Olumsuz Fark Oluşur

Fiili Maliyet,standart Maliyetten Küçükse = Olumlu Farklar Oluşur

Fark Hesapları

190

DİMMG FARKLARI

1. FİYAT FARKI = (FİİLİ FİYAT-STANDART FİYAT)X FİİLİ MİKTAR

2. MİKTAR FARK I= (FİİLİ MİKTAR-STANDAR MİKTAR)X STANDART FİYAT

DİG FARKLARI

1. ÜCRET FARKI = (FİİLİ ÜCRET-STANDART ÜCRET)X FİİLİ SÜRE

2. ÜCRET FARK I= (FİİLİ SÜRE-STANDAR SÜRE)X STANDART ÜCRET

GÜG FARKLARI

1. BÜTÇE FARKI = FİİLİ GÜG - (FİİİLİ ÇALIŞMA HACMİNDE BÜTÇELENEN GÜG)

2. VERİMLİLİK FARKI = (FİİLİ ÇALIŞMA HACMİNDE BÜTÇELENEN GÜG) - STANDART ÇALIŞMA HACMİNDE BÜTÇELENEN GÜG)

VEYA ( FİİLİ DİS -STANDART DİS) X STANDART BİRİM DEĞİŞKEN ORAN

3. KAPASİTE FARKI = STANDART ÇALIŞMA HACMİNDE BÜTÇELENEN GÜG - ÜRETİM MALİYETİNE YÜKLENEN GÜG

(TAHMİNİ GÜG / TAHMİNİ DİS X FİİLİ DİS)

VEYA (FİİLİ KAPASİTE – STANDART KAPASİTE) X BİRİM SABİT ORAN

SORU

191

-Fiili Çalışma Hacmi – Olması Gereken Standart Çalışma

Hacmi x (Standart Genel Üretim Giderleri Değişken Oranı

formülü aşağıdaki “standart maliyet farkları” ndan hangisine

aittir?

a. Genel üretim giderleri kapasite farkına

b. Direkt işçilik süre farkına

c. Genel üretim giderleri verimlilik farkına

d. Genel üretim giderleri bütçe farkına

e. Genel üretim giderleri toplam farkına

SORU

192

- A işletmesinde, bir birim X mamulü için 4 birim Y hammaddesi

kullanılacağı ve bu hammaddenin standart birim fiyatının 50 TL olacağı

belirlenmiştir. Dönem içinde 30.000 birim X mamulü üretilmiş ve 100.000

birim Y hammaddesi kullanılmıştır. Y hammaddesinin fiili ortalama birim

maliyeti 55 TL dir.

Bu bilgilere göre A işletmesinin direkt ilk madde ve malzeme fiyat

farkı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 150.000 TL olumlu

B) 500.000 TL olumsuz

C) 500.000 TL olumlu

D) 600.000 TL olumsuz

E) 600.000 TL olumlu

ÇÖZÜM

193

- 30.000 birim X Mamülü üretilmiş

Standart Fiili Veriler

MİKTAR

1 birim X Mamülü üretimi için 4 Birim Y

mamülü kullanılmış

100.000 Birim kullanılmış30.000 birim X Mamülü üretildiğinden

30.000*4= 120.000 birim

Y Mamülü kullanılacağı tahmin edilmiş

FİYAT 50 TL 55 TL

DİMM GİDERİ 120.000 birim X 50 TL = 6.000.000 TL 100.000 birim X 55 TL = 5.500.000

TL

Fiyat Farkı = Fiili Fiyat – Standart Fiyat x ( Fiili Miktar )

Fiyat Farkı = 55 TL – 50 x 100.000

Fiyat Farkı = 500.000 olumsuz

SORU

194

-Siparişle ilgili tahmini yükleme oranı 50 TL/DİS olan bir işletmede söz

konusu ürünle ilgili fiili DİS 600 DİS ve tahmini DİS ise 650 DİS

olduğuna göre bu ürüne yansıtma hesabı aracılığıyla yüklenmesi

gereken genel üretim maliyeti kaç TL dir?

A) 38.000

B) 36.750

C) 35.000

D) 32.500

E) 30.000

ÇÖZÜM

195

Soruda Tahmini Yükleme Oranı verilmiş İşçiler 1 Saat

çalıştığında tahminen 50 TL Genel Üretim giderinin ortaya

çıkacağı tahmin edilmiş.

Fiilen işçiler 600 Saat çalıştığına göre

600 x 50 TL = 30.000 TL Genel Üretim Gideri çıkacaktır.

SORU

196

-Saat ücreti 20 TL olan işçinin, normal çalışma süresi 8 saattir.

İşçinin, bir çalışma gününde 10 saat çalıştığı ve işletmenin fazla

çalışmalarda % 50 zamlı ödeme yaptığı varsayılırsa, işçinin

toplam hak ettiği ücret kaç TL dir?

A) 220

B) 200

C) 180

D) 150

E) 100

ÇÖZÜM

197

İşçinin normal ücreti 8 saat x 20 TL = 160 TL

2 Saatlik fazla çalışma ücreti 2 saat x 20 TL = 40 TL

2 Saatlik fazla çalışma zammı 40 x 0,50 = 20 TL

Toplam hak ettiği ücret 220 TL

SORU

198

- R üretim işletmesinde Şubat ayında üretilen ve toplam 50.000 TL olumsuz

direkt işçilik farkı oluşan E mamulunun üretimine ilişkin standart ve fiili verileri

aşağıdaki gibidir:

Standart Fiili

Süret (saat/birim) 6 5

Saat Ücreti (TL/saat) 100 ?

Üretim Miktarı - 1000

Bu bilgilere göre, işletmenin birim başına gerçekleşen fiili saat ücreti kaç

TL dir?

A) 100

B) 120

C) 130

D) 140

E) 200

ÇÖZÜM

199

Standart Maliyet

Üretim Miktarı 1000 adet

İşçiler her bir birimi 6 saatte tamamlayacağı öngörülmüş, toplamda 1000 adet ürün üretildiğinden

Standart Süre 1000x6 Saat= 6000 Saat çalışılacağı hesaplanmış

Saat Ücreti 100 TL ödeneceği öngörülmüş

6,000 Saat x100 TL = 600,000 TL Standart Maliyet

Fiili Maliyet

Üretim Miktarı 1000 adet

İşçiler her bir birimi 5 saatte tamamladığına göre toplamda 1000 adet ürün üretildiğinden

Fili Çalışılan Süre 1000x 5 Saat= 5000 Saat çalışmıştır.

Saat Ücreti = X

5,000 Saat *X TL = 5000X TL Fiili Maliyet

Fiili Maliyet – Standart Maliyet = 50.000

5.000X – 600.000 = 50.000

5.000X= 650,000

X= 130 TL

SORU

200

Rüzgar üretim işletmesinin “A” mamulünün üretiminde kullandığı “X” ilk madde ve

malzemesine ait fiili ve standart verileri aşağıdaki gibidir:

Standart fiyat: 200 TL

Standart miktar: 10 birim

Fiili fiyat : 210 TL

Fiili miktar: 9 birim

Bu bilgilere göre ilk madde ve malzemenin sırasıyla fiyat farkı ve miktar farkı

aşağıdakilerden hangisidir?

A) 90 TL olumsuz fiyat farkı - 200 TL olumlu miktar farkı

B) 90 TL olumsuz fiyat farkı - 200 TL olumsuz miktar farkı

C) 90 TL olumlu fiyat farkı - 210 TL olumlu miktar farkı

D) 200 TL olumsuz fiyat farkı - 210 TL olumlu miktar farkı

E) 210 TL olumsuz fiyat farkı - 200 TL olumlu miktar farkı

ÇÖZÜM

201

Fiyat Farkı = (Fiili Fiyat – Standart Fiyat ) Fiili Miktar

Fiyat Farkı = (210 – 200)* 9

Fiyat Farkı = 90 TL olumsuz

Miktar Farkı = (Fiili Miktar – Standart Miktar ) Standart Fiyat

Miktar Farkı = ( 9 – 10 )*200

Miktar Farkı = - 200 TL olumlu

SORU

202

-Standart maliyet sisteminde döneme ilişkin öngörülen üretim

giderleri üretime yüklenirken aşağıdaki hesaplardan hangisi

borçlandırılır?

A) Yarı Mamuller-Üretim Hesabı

B) Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı

C) Genel Üretim Giderleri Hesabı

D) Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı

E) Çeşitli Giderler Hesabı

SORU

203

- Y Üretim İşletmesi' nin Nisan ayında üretilen A ve B mamullerinin üretimine ilişkin

standart ve fiili verileri aşağıdaki gibidir:

Standart Fiili

A B A B

Süret (saat/adet) 2 3 1,8 3,5

Saat Ücreti (TL/saat) - - 1,500 1,000

Üretim Miktarı 200 200 - -

- Bu bilgilere göre, B mamulünün direkt işçilik giderleri süre farkı

aşağıdakilerden hangisidir?

ÇÖZÜM

204

Standart Süre

B ‘ den 1000 adet üretim yapılmış, her bir adeti üretmek için işçilerin 3 saat

çalışacağı öngörülmüş

1000 x 3 saat = Standart Süre: 3000 saat

Fili Süre

B ‘ den 1000 adet üretim yapılmış, her bir âdeti üretmek için işçiler fiilen 3,5 saat

çalışmış

1000 x 3,5 saat = Fiili Süre: 3500 saat

Süre Farkı = (Fiili Süre – Standart Süre)x Standart Ücret

Süre Farkı = 3,500 – 3000 x 200

Süre Farkı = 100,000 TL olumsuz

SORU

205

"T" Üretim İşletmesi' nde Mart ayında üretilen ve toplam 100.000 YTL olumlu direkt

işçilik sapması oluşan C mamulünün üretimine ilişkin standart ve fiili verileri

aşağıdaki gibidir:

Standart Fiili

Süre (saat/birim) ? 5

Saat ücreti (YTL/saat) 200 210

Üretim miktarı 2.000

Bu bilgilere göre, işletmenin birim başına standart süre (saat/ birim) ne

kadardır?

ÇÖZÜM

206

- 1 birim üretim yapmak için fiilen 5 saat çalışılmış, toplamda 2000 adet

üretim yapıldığından

Fiili Süre ; 5 saat x 2000 adet= 10.000 Saat

Fiili Maliyet – Standart Maliyet = - 100.000

( 10.000 saat x210 ) – ( Standart Sürex200).= - 100.000

2.100.000 – 200 Standart Süre = - 100.000

2.200.000= 200 Standart Süre

Standart Süre = 11.000 Saat

11.000 Saat / 2000 adet = 5,5 Saat / Birim

SORU

207

-Direkt işçilik Verim Farkı"nın olumsuz olması durumunda aşağıdakilerden

hangisi doğru olur?

a. Hem harcanan saatler, hem de katlanılan toplam direkt işçilik maliyeti standartları

aşmıştır.

b. Saat başına direkt işçilik maliyeti standardı, saat başına direkt işçilik maliyeti

standardını aşmıştır.

c. Standart saatler fiili saatlerden fazladır.

d. Saat başına fiili direkt işçilik maliyeti saat başına direkt işçilik maliyeti standardını

aşmıştır.

e. Fiilen harcanan direkt işçilik saatleri standart saatleri aşmıştır.

BAŞABAŞ NOKTASI

208

Toplam Gelir = Toplam Değişken Giderler + Toplam Sabit Maliyet

Yani;

Gelirlerin ve giderlerin eşit olduğu karın “0” olduğu nokta,kara geçiş noktası maliyetlerin karşılandığı gelir seviyesidir.

BAŞABAŞ SATIŞ MİKTARI = Toplam sabit Maliyet

Katkı Payı

-Satılan her birimimn,birim değişken giderleri karşıladıktan sonra,sabit giderleri karşılayan ve kara katkıda bulunan kısmına katkı payı denir. O halde katkı payı şöyle ifade edilebilir.

Katkı Payı = Birim Satış Fiyatı - Birim Değişken Maliyet

BİRLEŞİK MALİYETLERİN DAĞITIMI VE YAN

MAMUL MALİYETLERİ

209

Genelde üretim süreçlerinin amacı belirli bir mamulü elde etmek olmakta ve amaçlanan mamul

üretiliyor olsa da, bazı üretim süreçlerinde ise üretim teknolojisinin gereği olarak birden fazla mamulün ortaya çıktığı görülmektedir. Üretim sırasında teknolojinin gereği olarak ortaya çıkan birden

fazla mamulü daha sonra belirteceğimiz belirli kriterlere göre birleşik mamul ya da yan mamul olarak adlandırıyoruz.

Birleşik veya yan mamullerle ilgili örnekler şunlardır: Süt endüstrisinde; süt, tereyağı, kaymak . Petrol endüstrisinde; benzin, gazyağı, mazot, asfalt . Bakır madeni işletmeciliğinde; bakır, çinko, gümüş,

kurşun

BİRLEŞİK MAMUL, YARI MAMUL VE BİRLEŞİK MALİYET KAVRAMLARI:

Birden çok mamulün bir arada üretildiği üretim sürecinde, nisbi satış değeri yüksek mamullere birleşik mamul denir. Birleşik mamullerle mukayese edildiğinde bu üretim sürecinde satış değerleri

düşük olan mamuller de yan mamul olarak adlandırılır. Birleşik ya da yan mamullerin ayrı birimler olarak ayrılabildiği üretim süreci noktasına ayrım noktası denir. Bu ayrım noktasından önceki üretim maliyetleri belirli ürünler itibariyle izlenemediğinden, ayrım noktasına kadar oluşan üretim maliyetleri

toplamına da birleşik maliyet adı verilir.

BİRLEŞİK MALİYETLERİN BİRLEŞİK

MAMULLERE DAĞITIMINDA KULLANILAN

YÖNTEMLER

210

a) Üretim miktarı yöntemi

b) Standart Verim yöntemi

c) Piyasa değeri yöntemi

d) Net satış hâsılatı yöntemi

e) Katsayı yöntemi

Eğer ki, aklımızda tutmakta zorlanırsak kodlayalım (üspanak) gibi bir

yöntem uygulayabiliriz.

YAN MAMULLER VE

MUHASEBELEŞTİRiLMESİ

211

Yan mamuller, esas mamullere oranla satış değeri oldukça az olan mamullerdir. Yan mamullere oluşan ortak giderden pay verilmez. Yan mamuller, maliyet cinsinden değil, satış değeri cinsinden dikkate alınırlar.

Yan mamuller için başlıca iki muhasebe yöntemi mevcuttur;

1. Fiilen satılıncaya kadar dikkate alınmazlar.

2. Üretildikçe muhasebe açısından dikkate alınırlar.

Yan mamullerin satıldığında dikkate alınması

Bu yöntemde, satılan tali mamullerin net satış gelirleri gelir tablosuna yansıtılır.

Dört seçenek mevcuttur. Bu seçenekler;

1- Yan mamul satış hasılatı, diğer gelirler arasında yer alabilir.

2- Yan mamul satış hasılatı, esas mamullerin satış gelirlerine eklenebilir.

3- Yan mamul satış hasılatı, satılan esas mamullerin maliyetinden düşülebilir.

4- Yan mamul satış hâsılatı, üretilen esas mamullerin maliyetinden düşülebilir.

SORU

212

-Eren A.Ş. “Z” mamulü üretmeyi planlamaktadır. Yapılan maliyet analizlerinde söz konusu mamulün toplam sabit giderinin 80.000 TL ve toplam değişken giderinin ise, 100.000 TL olacağı edilmektedir. Yapılan piyasa araştırmasına göre 200.000 TL’ lik satış yapılabileceği öngörülmüştür. Bu durumda işletmenin başabaş noktası satış tutarı ne olur.

Toplam Sabit Giderler

BBN Tutar = ------------------------------------------

Katkı Oranı

Toplam net satışlar – Toplam değişken giderler

Katkı Oranı = --------------------------------------------------------------

Toplam net satışlar

200.000 – 100.000

Katkı Oranı = -------------------------------------- = 0.5

200.000

80.000

BBN Tutar = ---------------------- = 160.000 TL

0,5

SORU

213

-R A.Ş.’ nin 31.12.2009 tarihi itibariyle;

Toplam sabit maliyetleri: 54.000.-

Birim değişken maliyetleri: 25 TL/ ad.

Toplam net satışları : 105.000.-

Birim satış fiyatı : 35 TL/ ad.

Bu bilgilere göre R A.Ş.’ nin başabaş noktası satış miktarı ile

toplam değişken giderleri nedir?

ÇÖZÜM

214

Toplam Sabit Giderler 54.000

BBN Miktarı = ------------------------------------------- = --------------- = 5.400 birim

Katkı Payı (Birim satış fiyatı – Birim değişken giderler) 35-25

Toplam Net Satışlar 105,000

Satış miktarı = ---------------------------- = ------------------------ = 3.000 birim

Birim Satış Fiyatı 35 TL/ad.

Toplam Değişken Gider = Birim değişken maliyet X Satış miktarı

= 35 TL / ad. x 3.000 birim

= 75.000 TL

SORU

215

-“G” üretim işletmesi’ne ait bilgiler aşağıdaki gibidir:

Toplam sabit maliyetler : 150 000 TL

Toplam değişken maliyetler : 300 000 TL

Birim satış fiyatı : 10 TL/Birim

Üretim ve satış hacmi : 50 000 Birim

Bu bilgilere göre “G” üretim işletmesinin başa baş noktası satış

miktarı kaç birimdir?

ÇÖZÜM

216

Birim Değişken Gider = Toplam değişken Gider / Üretim Miktarı

Birim Değişken Gider= 300 000/50 000= 6 TL

Katkı Payı = Birim Satış Fiyatı - Birim Değişken Maliyet

Katkı Payı = 10 –6 = 4

Başabaş Noktası Satış Miktarı = Toplam Sabit Giderler / Katkı Payı

Başabaş Noktası Satış Miktarı = 150 000 / 4=37.500 adet

SORU

217

-“B” işletmesi, USB bellek üretimi yapmaktadır. İşletmenin Nisan ayı

üretimi 27.500 adettir ve işletme bu miktarda başabaş noktasındadır.

İşletmenin başabaş noktası satış tutarı ise 660.000 TL’dir. İşletme,

üretim kapasitesini %100 kullanmaktadır. Toplam sabit maliyetleri

220.000 Türk Lirası ve birim değişken maliyeti 16 TL’dır.

Bu bilgilere göre işletme başabaş noktası satış miktarında satış

fiyatını % 20 arttırırsa, brüt satış kârı veya zararı kaç Türk Lirası

olur?

ÇÖZÜM

218

Noktası Üretim Miktarı 27.500 adet

Başabaş Noktası Satış Tutarı 660.000 TL

Birim Değişken gider 16 TL

Üretim miktarı 27.500 adet

İşletmenin toplam maliyeti

a*x+b= TM

16 x 27.500+220.000= 660.000

Toplam Gelir de 660.000 TL

Toplam gelir = (fx)

F x 27.500=660.000

F= 24 TL

Satış Fiyatı 24 TL %20 arttığında + 4,8 TL

Yeni Satış Fiyatı 28,8 TL olur.

28.8 x 27.500= 792.000 TL gelir olur.

792.000-660.000=132.000 TL kar artar.

SORU

219

“AC” Üretim İşletmesi'nin yıllık 60.000 birim satış hacmindeki satış

ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

Türk Lirası

Birim satış fiyatı 17,5

Birim değişken maliyet 12,5

Toplam sabit maliyetler 150.000

Satış tutarı 875.000

Bu bilgilere göre işletmenin başabaş noktası satış miktarı

kaç birimdir?

ÇÖZÜM

220

Katkı Payı = Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Gider

Katkı Payı = 17,5-12,5 = 5

BBN Satış Miktarı = Toplam Sabit Giderler / Katkı Payı

BBN Satış Tutarı = 150.000 / 5

BBN Satış Miktarı = 30.000 birim

SORU

221

- Başabaş noktası ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Bu noktada kâr sıfırdır.

B) Toplam sabit maliyetlerin toplam katkı payına oranı

başabaş noktası satış miktarını verir.

C) Toplam satış hasılatıyla toplam üretim maliyetinin birbirine

eşit olduğu noktadır.

D) İşletmenin kâra geçtiği noktayı gösterir.

E) Toplam katkı payının toplam sabit maliyetlere eşit olduğu

noktadır.

SORU

222

- Satışları 37.500 TL, toplam değişken maliyetleri 18.750 TL, toplam sabit maliyetleri 7.500 TL ve

satış ıskontoları 2.500 TL olan işletme ürettiği

2.500 birim "A" malının tamamını satmıştır.

Bu bilgilere göre işletmenin başabaş noktası kaç TL dir?

ÇÖZÜM

223

Birim Satış Fiyatı: 37500 / 2500 = 15TL /adet

Birim Değişken Gider: 18750 / 2500 = 7,5 TL /adet

Katkı Payı = 15– 7,5 = 7,5

Katkı Oranı = Katkı Payı / Satış Fiyatı

Katkı Oranı = 7,5/15=0,5

BBNSatış Tutarı = Toplam Sabit Giderler / Katkı Oranı

BBN Satış Miktarı = 7500 / 0,5 = 15.000 TL

SORU

224

“R” Üretim İşletmesinin yıllık satış tutarı ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

Satışlar 450.000 TL

Toplam Sabit Maliyetler 150.000 TL

Birim Satış Fiyatı 15 TL

Birim Değişken Maliyet 6 TL

Bu bilgilere göre, işletmenin güvenlik marjı

tutarı kaç TL dir?

A) 100.000 B) 150.000 C) 200.000

D) 250.000 E) 300.000

ÇÖZÜM

225

Güvenlik Marjı Tutarı

Fiili Satış Tutarı ile Başabaş Noktası Satış Tutarı arasındaki farktır.

İşletmenin zarardan ne kadar uzakta olduğunu gösterir.

Soruda Fiili Satış Tutarı Verilmiş 450.000 TL dir

BBN Satış Tutarı verilmemiş biz hesaplayalım.

BBN Satış Tutarı = Toplam Sabit Maliyetler / Katkı Oranı dır.

BBN Satış Tutarı Kar veya Zararın 0 Olduğu tutardır.

Katkı Payı = Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Giderler

Katkı Payı = 15 – 6 = 9

Katkı Oranı = Katkı Payı / Birim Satış Fiyatı

Katkı Oranı = 9/ 15= 0,60

BBN Satış Tutarı = 150.000 / 0,60 = 250.000 TL

Yani 250.000 TL lik satış yapıldığında Kar veya Zarar yok

Güvenlik Marjı = 450.000 – 250.000 = 200,000

SORU

226

-%25 güvenlik marjı oranına sahip bir işletme için aşağıdaki

ifadelerden hangisi doğrudur?

A) İşletme %25 kar marjı ile çalışmaktadır.

B) Değişken maliyetler %25 arttığı takdirde işletme zarar etmeye başlar.

C) Satışlar %25 azaldığı takdirde işletme zarar etmeye başlar.

D) Sabit maliyetler %25 arttığı takdirde işletme zarar etmeye başlar.

E) Satışlardaki %25'lik azalma işletmeninin başabaş noktası satış miktarını aynı oranda artırır.

NOT:Güvenlik payının fiili satışların ( veya planlanmış) satışların yüzdesi olarak ifadesi güvenlik oranını ifade eder. Güvenlik oranının %25 olması satışlar %25 den fazla azalırsa zarar ortaya çıkacaktır.

ÜRETİM KAYIPLARININ SAPTANMASI VE

MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

227

İşletmeler ürettikleri mamulleri istenilen kalitede, maliyette ve zamanda üretmeyi

hedeflemektedirler, Ancak, işletmeler faaliyetlerini sürdürürken çeşitli sorunlar ile

karşılaşabilmektedir. Üretim kayıplarını sınıflandırırken kullanılan kriterler

şunlardır:

1. Oluşma zamanlarına göre üretim kayıpları; üretimin başında, üretim sırasında ve

üretimin sonunda ortaya çıkan kayıplardır. Üretimin başında ve üretim sırasında

ortaya çıkan üretim kayıpları genellikle fire ve artıklardan oluşmaktadır. Üretimin

sonunda ya da kalite kontrol aşamasında ortaya çıkan üretim kayıpları ise

genellikle bozuk mamuller ve kusurlu mamullerden oluşmaktadır.

2. Niteliklerine göre üretim kayıpları; normal üretim kayıplan ve anormal üretim

kayıplarıdır.

ÜRETİM KAYIPLARININ SAPTANMASI VE

MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

228

Normal üretim kayıpları, üretim faaliyetlerinde ortaya çıkması beklenen

ve kabul edilebilir sınırları (standartlar) aşmayan üretim kayıplarıdır.

Normal üretim kayıplarını sıfıra indirmek teorik olarak mümkün

görünse de uygulamada olanaksızdır. Buna karşılık anormal üretim

kayıpları ise, önceden belirlenmiş normal üretim kaybı standartlarını

aşan üretim kayıplarıdır.

Bu tür üretim kayıpları, kontrol edilebilir üretim kayıplarıdır. İster

normal, isterse anormal üretim kaybı olsun, tüm üretim kayıplarını dört

grupta toplamak mümkündür.

1. Kusurlu Mamuller

2. Bozuk Mamuller

3. Artıklar

4. Fireler

ÜRETİM KAYIPLARI

229

A- KUSURLU MAMUL KAVRAMI: Kusurlu mamuller bozuk

mamullere benzemekle birlikte, ek ilk madde ve malzeme, direkt

işçilik ve genel üretim maliyetlerine katlanılmak sureti ile

dönüştürülmesi olanaklı ve ekonomik olan mamullerdir .

B- BOZUK MAMUL KAVRAMI: Bozuk mamul, üretim aşamasının

sonuna ulaşabilmekle birlikte üretimi istenen mamulün kalite ve

fiziksel özelliklerini kazanamamış birimler olup, sağlam

mamullere dönüşmesi için yeniden ek işleme tabi tutulması,

kusurlu mamullerin aksine ekonomik olmayan mamullerdir.

ÜRETİM KAYIPLARI

230

C- ARTIK KAVRAMI: Üretim sürecine giren ilk madde ve malzemelere

ilişkin döküntü, kırpıntı ve kalıntılardan oluşan artıklar, üretim sürecinin

herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmektedir. Artıklar yeniden

üretimde kullanılabileceği gibi, doğrudan da satılabilir.

D- FİRE KAVRAMI : Fire, üretim sürecine giren ilk madde ve

malzemenin, çekme, buharlaşma, eksilme gibi nedenlerle kaybettiği

miktar ya da ölçülebilir bir satış değerine sahip olmayan artık halidir.

Örneğin; gaz, toz, duman ve satış değeri olmayan artıklar fire olarak

değerlendirilebilir.

BÜTÇELEME

231

Bütçe : Planların rakamsal ifadesine bütçe denir.Bütçeler finansal raporların aksine tahmini değerler üzerinden hazırlanır. Bütçeleme :Bir işletmede bütçelerin yürütülmesi için yapılan çalışmalardır.Bütçenin Amaçları1-) Yıllık faaliyetlerin planlanması2-) Farklı bölümlerdeki eşgüdüm3-) İşletme amaçlarına ulaşmada güdülemek4-) Yöneticinin başarısını değerlendirmek5-) Diğer bölüm yöneticilerine planları aktarmakBütçelerin Hazırlanması 2’ye Ayrılır;

1-) Kabul Ettirilen Bütçe : Yukarıdan aşağıya bütçeleme olarak da ifade edilir. Üst yönetim bütçeyi hazırlar ve alt kademelerdekilere kabul ettirir.

2-) Katılımlı Bütçe : Aşağıdan yukarıya bütçeleme olarak da ifade edilir. Alt düzeydeki yöneticiler bazen de çalışanlar dahi bütçeleme sürecine katılır.

Bütçeleme Sürecinin Bileşenleri

232

1- Satış Bütçesi

2- Üretim Bütçesi

3- Direkt İlk Madde ve Malzeme Bütçesi

4- Direkt İşçilik Bütçesi

5- Genel Üretim Giderleri Bütçesi

6- Üretilecek Ürünlerin Maliyeti Bütçesi

7- Satılacak Ürünlerin Üretim Maliyeti Bütçesi

8- Pazarlama, Satış, Dağıtım ve Genel Yönetim Giderleri Bütçesi

9- Nakit Bütçesi

10- Proforma Gelir Tablosu

11- Proforma Bilanço

Bütçe Dönemleri

233

Bütçeler için genellikle bir yıl dikkate alınır. Ancak 3 aylık 6 aylık ve birkaç yıllık bütçelerde hazırlanabilir. İşletme aylık, 3 aylık bütçe hazırlayıp bunu yıllık olarak kontrol ediyorsa buna sürekli bütçeleme denir.Bütçeleme Süreci1- İlkelerin belirlenmesi2- İlk teklif3- Birleşme ve gözden geçirme4- Görüşmeler ve düzeltmeler5- Ayrıntılı plan teklifi6- Onay

BÜTÇE ÇEŞİTLERİ

234

1- Satış Bütçesi : Genel bütçenin hazırlanmasındaki başlangıç noktasıdır. İlk önce satış bütçesi hazırlanır ne kadar satacağımızı bilelim ki ona göre üretim yapalım.

FORMÜL => Planlanan Satış Miktarı X Birim Satış Fiyatı = Satış Geliri

2- Üretim Bütçesi : Gelecek dönemde üretilecek ürün miktarını belirlemek ve üretimi organize etmek için hazırlanan bütçedir.

FORMÜL => Satış Miktarı + Dönem Sonu Stok Miktarı – Dönem Başı Stok Miktarı = Üretim Miktarı

3- Direkt İlk Madde Malzeme Bütçesi : Miktar ve satın alma bütçesi olarak iki kısma ayrılır. Miktar bütçesi üretim bütçesi yardımıyla hazırlanır.

4- Direkt İşçilik Bütçesi : Üretim miktarı için belirlenen toplam işçilik süresi ile saat başına ücretin çarpımına eşittir.

5- Genel Üretim Giderleri Bütçesi : Üretimle ilgili tüm en direkt unsurların yer aldığı bütçedir. Bu bütçe hesaplanırken değişken ve sabit genel üretim maliyetleri ayrı ayrı hesaplanır.FORMÜL => Y = a+b.(x)

BÜTÇE ÇEŞİTLERİ

235

6- Üretilecek Ürünlerin Üretim Maliyeti Bütçesi : Satılan Malın Maliyeti tablosu

ile aynı tek farkı vardır. Proforma ( Tahmini ) olarak hazırlanır.

FORMÜL =

DİMM + DİM + GÜM = TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ

TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ + DBYM= DÖNEM ÜRETİM MALİYETİ

DÖNEM ÜRETİM MALİYETİ – DSYM= ÜRETİLEN ÜRÜN MALİYETİ

ÜRETİLEN ÜRÜN MALİYETİ + DBM= SATILABİLİR ÜRÜN MALİYETİ

SATILABİLİR ÜRÜN MALİYETİ – DSM= SATILAN ÜRÜN MALİYETİ

7- Satılacak Ürünlerin Maliyeti Bütçesi : Satılacak ürünlerin üretim maliyetleri

hesaplanırken işletmenin dönem başı ve dönem sonu ürünlerinin maliyetinin

dikkate alınması gerekir.

BÜTÇE ÇEŞİTLERİ

236

8- Pazarlama Satış Dağıtım ve Genel Yönetim Giderleri Bütçesi : Bütçe dönemi içinde üretim maliyetleri dışında oluşan maliyetlerin belirlendiği bütçedir.

9- Nakit Bütçesi : İşletmeler dönemler itibariyle nakit giriş ve çıkışları ile ortaya çıkan nakit açığı veya fazlasının belirlendiği bütçedir. Nakit bütçesi dört temel bölümden oluşur;a- Nakit girişleri bölümüb- Nakit çıkışları bölümüc- Nakit fazlası veya açığı bölümüd- Finansman bölümü

NAKİT GİRİŞİ > NAKİT ÇIKIŞI = NAKİT FAZLASI

NAKİT ÇIKIŞI < NAKİT GİRİŞİ = NAKİT AÇIĞI

Finans bölümü, işletmenin kredili mal alımı ve diğer üretimlerin finansmanıyla ilgilenir.

BÜTÇE ÇEŞİTLERİ

237

DÖNEM BAŞI NAKİT DENGESİ

(+)NAKİT GİRİŞİ

(-)NAKİT ÇIKIŞI

NAKİT AÇIĞI / FAZLASI

10- Proforma (Bütçelenmiş) Gelir Tablosu : İşletmenin gelecek döneme ait bütçelenmiş faaliyet sonuçlarını brüt satışlardan başlayarak kar yada zarara kadar gösteren bütçedir. Bu bütçe yardımı ile gelecek dönemde faaliyetlerin ne kadar karı olacağı önceden tahmini olarak ortaya konur.FORMÜL => Satışlar – Satılan Malın Maliyeti =Brüt Satış Karı

Brüt Satış Karı – Faaliyet Giderler = Faaliyet KarıVergi Öncesi Kar – Kurumlar Vergisi = Net Kar

11- Proforma (Bütçelenmiş) Bilanço : Bütçe dönemi içersinde yerine getirilmesi gereken tüm faaliyetler gerçekleştirilmiş ise işletmenin gelecek bütçe dönemi sonunda hangi finansal durumla karşılaşacağını gösteren tahmini rapora denir.

SORU

238

“A” İşletmesinin Ocak ve Şubat ayları için bütçelenmiş üretim miktarları aşağıdaki

gibidir:

Bütçelenmiş Üretim Miktarı

Ocak 100 Birim

Şubat 400 Birim

İşletme her mamul için 4 kg hammadde kullanmaktadır. Ayrıca her ay sonunda

bir sonraki ay için bütçelenen üretim miktarı için kullanılacak hammadde

miktarının %10'u kadar hammadde stoku bulundurmak istenmektedir. Aralık

ayı sonundaki hammadde stoku ise100 kg'dır.

Hammaddenin kg alış fiyatı 1 TL olduğuna göre, Ocak ayı için satın

alınacak hammaddenin maliyeti kaç TL dir?

ÇÖZÜM

239

Ocak Ayı Satın Alınacak Hammaddenin Maliyeti 460x1=460TL

Üretim Miktarı Dönem Başı Stok Satın Alınacak Dönem Sonu Stok

Hammadde Miktarı

Ocak 400(100x4) 100 460 160

Şubat 1600(400x4)

SORU

240

-Üretim sürecine giren hammaddenin çekme, buharlaşma,

eksilme gibi nedenlerle kaybettiği miktar ya da ölçülebilir bir

satış değerine sahip olmayan artık haline ne ad verilir?

A) Fire

B) Bozuk mamul

C) Artık

D) Anormal bozuk mamul

E) Kusurlu mamul

SORU

241

-İşletme faaliyetlerini belirli finansal sınırlar

içinde yönlendirmeye, koordine ve kontrol

etmeye yarayan araçlara ne ad verilir?

a. Maliyet sistemi

b. Maliyet merkezi

c. Bütçe

d. Standart maliyet

e. Maliyet taşıyıcısı

SORU

242

-Olası farklı faaliyet hacimleri için hazırlanmış bütçelere ne ad verilir?

A) Genel bütçe

B) Statik bütçe

C) Faaliyet bütçesi

D) Üretim bütçesi

E) Esnek bütçe

SORU

243

-İşletmenin bütçe dönemine ilişkin “F” Mamulü ile ilgili satış bilgileri

aşağıdaki gibidir:

Donemler Miktar

Birinci üç ay 500

İkinci üç ay 600

Üçüncü üç ay 700

Dördüncü üç ay 400

Birinci üç aylık donemin başında işletmenin elinde 100 adet “F” cinsi mamul bulunmakta ve işletme her dönem sonunda bir sonraki donem için bütçelediği satışların % 20 si kadar stok bulundurmak istemektedir. Bu bilgilere göre Üçüncü üç aylık donem için bütçelenmesi gereken

üretim miktarı kaç adettir?

ÇÖZÜM

244

Satış miktarı Dönem başı stok Bütçelenecek

Üretim Miktarı

Dönem sonu

stok

Birinci Üç ay 500 100 520 120

İkinci Üç ay 600 120 620 140

Üçüncü Üç ay 700 140 640 80

BAŞARILAR DİLERİZ

AKADEMİM SMMM STAJ BAŞLATMA SINAVI

UZAKTAN EĞİTİM PLATFORMU

ELİF HOCA’NIZDAN SEVGİLER…