01 - MALİYET MUHASEBESİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

MALİYET MUHASEBESİ SEMİNERİ

AZERZUN

SEMİNERİN İÇERİĞİMaliyet Muhasebesi ilke ve KavramlarıFinansal TablolarMaliyetlerin SınıflandırılmasıMalzeme, İşçilik, Genel İmalat MaliyetleriMaliyetlerin DağıtılmasıSafha ve Sipariş Maliyet SistemleriKarar, Kontrol ve Başarı Değerlendirme Aracı Olan

Bazı Önemli Yönetim Muhasebesi Metotları

SEMİNERİN AMACIEğitim Alan Katılımcılara;

I. İşletmelerin mali durumlarını ve dönemsel faaliyetlerini değerlendirebilecekleri, üretim maliyetlerini oluşturan ve etkileyen faktörleri sistematik analiz edebilecekleri bilgileri kazandırmak

II.Ürün birim maliyetlerini hesaplamak için gerekli bilgileri kazandırmak

III.İşletme faaliyetlerini kontrol ve planlama ile karar almada maliyet bilgilerinden yararlanmayı sağlayacak alt yapıyı kazandırmaktır

Seminerin Kazandıracağı Bilgi ve Beceriler

Seminer Sonunda Katılımcılar Şu Özellikleri Kazanabilirler

1. Bir işletmede üretim maliyetlerinin türlerini ve bunların ürün maliyeti etkileyiş biçimini analiz edebilme ve bu sayede ilgili işletme problemlerini çözebilme becerisi

2. Ürün birim maliyetini hesaplamak bilgi ve becerisi

3. Profesyonel ve etik sorumluluklar dahilinde, işletme faaliyetlerini kontrol ve palanlama ile yönetsel kararları almada maliyet muhasebesi bilgilerini kullanma becerisi

Genel Terminoloji

• Temel Kavramlar

• İşletme Bilgi Sistemi

• Maliyet Muhasebesi - Tanımı

- Amacı

BİRİNCİ BÖLÜM

vallahi maliyetine satıyoruz ablacım...

vallahi maliyetine satıyoruz ablacım...

MALİYET NEDİR ?

Bu bize çok yabancı bir kelime olmasa gerek...

Günlük hayatta çok sık karşılarız çünkü.

Peki, bütün bu ifadelerde maliyet kavramı ile anlatılmak istenen nedir ?

Örneğin; “maliyeti kurtarmaz abi”... “vallahi maliyetine satıyoruz ablacım”... “bu araba bana şuna mal oldu canım kardeşim”... sürekli duyduğumuz ifadeler değil mi?

Maliyeti Nedir?

Temel kavramlar ve genel bilgiler

Maliyet Muhasebesi Sistemi...

Maliyet Muhasebesinin Amaçları nelerdir ?

Maliyet Muhasebesine ne zaman ve niçin

gereksinim duyulur ?

Hangi maliyetlerden bahsedilebilir ?

Maliyet, Ödeme, Harcama, Varlık, Kaynak,

Gelir, Gider, Kar, Zarar ne demektir ?

İŞLETME BİLGİ SİSTEMİİŞLETME BİLGİ SİSTEMİ

FİNANSAL DİĞER...

MUHASEBE

MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMİ

MALİYET ÖLÇÜMSİSTEMİ

MALİYET KAYITSİSTEMİ

Maliyet Muhasebesinin Maliyet Muhasebesinin Amaçları:Amaçları:

MaliyetlemePlanlama ve KontrolBaşarı Değerleme Yönetime Destek

Mal MalFinansal Finansal Muhasebe Muhasebe DüzeyiDüzeyi

Maliyet Maliyet Muhasebesi Muhasebesi DüzeyiDüzeyi

alım satım

üretim satım

Mamul

Malzeme,İşçilik ve

Diğer maliyetler

Maliyet Muhasebesine ne zaman ve niçin gereksinim duyulur ?

Temel KavramlarTemel KavramlarMaliyet ?

Tükenmiş maliyet ?Tükenmemiş maliyet ?

Ödeme - Harcama ?Varlık - Kaynak ?Gelir - Gider ?Kar - Zarar ?

MALİYET - GİDER - HARCAMA

Aralarında nasıl bir ilişki vardır?

Direkt Malzeme

Maliyetleri

DiğerÜretim

Maliyetleri

Direktİşçilik

Maliyetleri

Maliyet Öğelerinin

üretimde kullanılması

YARI MAMULLER

Üretimin Tamamlanması

MAMULLER

Mamullerin Satılması(MALİYET TÜKENME NOKTASI)

SATILAN MAMULLERİN MALİYETİSATILAN MAMULLERİN MALİYETİ

Tükenmemiş maliyetler:

Varlıklar

Maliyet Maliyet DönüşümleriDönüşümleri

MaliyetlerinMaliyetlerinGidere Gidere DönüşmesiDönüşmesi

Tükenmiş maliyetler:

Giderler

• Maliyetlerin Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması• Maliyet Muhasebesinde Esas Alınan Sınıflama• Kayıtlar (TDHP) Açısından Sınıflama

MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI

Maliyetlerin Maliyetlerin Sınıflandırılması:Sınıflandırılması:

Ø Türleri (doğal nitelikleri) açısından

Ø İşletme fonksiyonları açısından

Ø Yüklenme biçimleri açısından

Ø Davranışları açısından (faaliyet hacmi ile olan ilişkisi açısından)

Ø Zaman açısından (geçmişe veya geleceğe dönük olmasına göre)

Ø Sorumluluk açısından

Ø Dönem açısından

Ø Üretim ve satış açısından

Ø Karar verme açısından

Ø TDHP açısından (Tekdüzen Hesap Planı’na göre)

Türlerine Göre Maliyetler

Malzeme Maliyetleriİşçilik MaliyetleriDuran Varlıkları Kullanma MaliyetleriDışardan Sağlanan Fayda ve HizmetlerSermaye MaliyetleriRisk MaliyetleriSosyal ve Çevresel MaliyetlerVergiler

İşletme Fonksiyonları Açısından Maliyetler

Tedarik MaliyetleriÜretim MaliyetleriSatış MaliyetleriYönetim MaliyetleriFinansman MaliyetleriAraştırma – Geliştirme Maliyetleri

Üretime Yüklenme Biçimi Açısından Maliyetler

Direkt (Dolaysız) MaliyetlerDirekt Malzeme MaliyetiDirekt İşçilik MaliyetiÖzel Maliyetler

Endirekt (Dolaylı) Maliyetler

Hesaplanma Zamanı Açısından Maliyetler

Fiili (Tarihi) MaliyetlerÖngörü Maliyetler

Tahmini MaliyetlerStandart MaliyetlerHedef Maliyetler

Sorumluluk Açısından Maliyetler

Kontrol Edilebilen MaliyetlerKontrol Edilemeyen Maliyetler

Davranışları Açısından Maliyetler

Sabit MaliyetlerDeğişken Maliyetler

Doğrusal MaliyetlerProgressif MaliyetlerDegressif MaliyetlerRegressif Maliyetler

Yarı Değişken MaliyetlerYarı Sabit Maliyetler

Dönem Açısından Maliyetler

Mamul (İmalat) MaliyetleriDönem (Faaliyet) Maliyetleri

Üretim ve Satış Açısından Maliyetler

Sınai (Üretim) MaliyetlerTicari (Üretim-Satış) Maliyetler

Karar Verme Açısından Maliyetler

Batmış (Ölü) MaliyetlerFarklılaşan MaliyetlerAlternatif (Fırsat) Maliyetler

(7/A SEÇENEĞİ) FONKSİYONLARINA GÖRE AYRIM

710 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı730 Genel Üretim Giderleri Hesabı740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı750 Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Hesabı760 Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Giderleri Hesabı770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı780 Finansman Giderleri Hesabı

(7/B SEÇENEĞİ) ÇEŞİTLERİNE GÖRE AYRIM

790 İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı791 İşçi Ücret Ve Giderleri Hesabı792 Memur Ücret Ve Giderleri Hesabı793 Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler Hesabı794 Çeşitli Giderler Hesabı795 Vergi, Resim Ve Harçlar Hesabı796 Amortismanlar Ve Tükenme Payları Hesabı797 Finansman Giderleri Hesabı798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı799 Üretim Maliyet Hesabı

TDHP’de Maliyetler

Üretim (Mamul)

Maliyetleri

Dönem (Faaliyet)

Maliyetleri

AYRIM KRİTERİ MALİYETLER

Türleri Açısından Ayırım (Doğal Niteliklerine Göre)

Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Duran Varlıkları Kullanma Maliyetleri Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Sermaye Maliyetleri Risk Maliyetleri Sosyal Maliyetler Çevresel Maliyetler Vergiler

İşletme Fonksiyonları Açısından Ayırım Tedarik Maliyetleri Üretim Maliyetleri Satış Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Finansman Maliyetleri Araştırma-Geliştirme Maliyetleri

Yüklenme Biçimi Açısından Ayırım Direkt (Dolaysız) Maliyetler: Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri Özel Maliyetler

Endirekt (Dolaylı) Maliyetler Zaman Açısından Ayırım (Geçmişe veya Geleceğe Dönük Olmasına Göre)

Fiili (Tarihi) Maliyetler Öngörü Maliyetler:

Tahmini Maliyetler Standart Maliyetler

Sorumluluk Açısından Ayırım Kontrol Edilebilir Maliyetler Kontrol Edilemeyen Maliyetler

Davranışları Açısından Ayırım (Faaliyet Hacmi İle Olan İlişkisine Göre)

Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler:

Doğrusal Maliyetler Progressif Maliyetler Degressif Maliyetler Regressif Maliyetler

Yarı Değişken Maliyetler Dönem Açısından Ayırım Mamul Maliyetleri

Dönem Maliyetleri Üretim ve Satış Açısından Ayırım Sınai (Üretim) Maliyet

Ticari (Satış) Maliyet Karar Verme Açısından Ayırım Farklılaşan Maliyetler

Batmış Maliyetler Fırsat (Alternatif) Maliyetleri

TDHP Açısından Ayırımı (Tek Düzen Hesap Planı’na göre ) AÇIKLAMA: ---------------- SİYAH :Üretim (Mamul) Maliyetleri SARI :Dönem (Faaliyet) Maliyetleri

Fonksiyonlarına Göre Ayırımı (7/A seçeneği) 710 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı 730 Genel Üretim Giderleri Hesabı 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı 750 Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Hesabı 760 Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Giderleri Hesabı 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı 780 Finansman Giderleri Hesabı

Çeşitlerine Göre Ayırım (7/B seçeneği) 790 İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 791 İşçi Ücret Ve Giderleri Hesabı 792 Memur Ücret Ve Giderleri Hesabı 793 Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler Hesabı 794 Çeşitli Giderler Hesabı 795 Vergi, Resim Ve Harçlar Hesabı 796 Amortismanlar Ve Tükenme Payları Hesabı 797 Finansman Giderleri Hesabı 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı 799 Üretim Maliyet Hesabı

Malzeme Maliyetleri

İşçilik Maliyetleri

D.V.Kull.Maliyetleri

D.S.F.H. Maliyetleri

Sermaye Maliyetleri

Risk Maliyetleri

Sosyal Maliyetleri

Çevresel Maliyetleri

Vergiler

Maliyet TürleriAyırımı

Direkt Malzeme Maliyetleri

Direkt İşçilik Maliyetleri

Endirekt Malzeme Maliyetleri

Diğer Endirekt Maliyetler

Yüklenebilme Açısından Ayırım

Endirekt İşçilik Maliyetleri

Direkt Maliyetler(Temel İmalat Maliyetleri)

Endirekt Maliyetler(Genel İmalat Maliyetleri)

Yönetim Maliyetleri

Satış maliyetleri

Mamul (İmalat) Maliyetleri

Dönem (Faaliyet) Maliyetleri

Fonksiyonlar Açısından AyırımDönem Açısından Ayırım

Sın

ai M

aliy

etS

ınai

Mal

iyet

Tic

ari M

aliy

etT

icar

i Mal

iyet

ÜRETİM MALİYETLERİÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM

3 Temel Soru:3 Temel Soru:

3 Temel Kural:3 Temel Kural:

Neden - Sonuç İlişkisi (Hammadde - Mamul)

Sistematik Dağıtım (Amortisman - Dönem)

Hemen Tanıma (Başarısız bir AR-GE)

İKİNCİ BÖLÜM

MALZEME MALİYETLERİ

MALZEME MALİYETLERİMALZEME MALİYETLERİ

• Malzeme Maliyetlerinin Ayrımlanması• Malzeme Hareketleri• Malzeme Belgeleri• Stok Değerleme Yöntemleri

Malzeme MaliyetleriMalzeme MaliyetleriMalzemeden ne anlaşılmalıdır ?Malzeme maliyetleri nasıl ayrımlanmalıdır?Malzeme hareketleri nasıl gerçekleşir ?Hareket hangi belgelerle izlenir ?Malzemeler nasıl değerlenir ?Malzeme maliyeti mamule nasıl yüklenir ?

• İlk Maddeler• Hammaddeler• Malzemeler• Parçalar

Bunların tümü için kullandığımız ortak ifade...

GİRDİGİRDİGİRDİGİRDİ ÇIKTIÇIKTIÇIKTIÇIKTI

TOHUMTOHUM BUĞDAYBUĞDAYÇİFTÇİÇİFTÇİ


BUĞDAYBUĞDAY UNUNDEĞİRMENDEĞİRMEN



BUĞDAYBUĞDAY UNUN

EKMEKEKMEKUNUN

DEĞİRMENDEĞİRMEN

FIRINFIRIN



• İlk Maddeler• Hammaddeler• Malzemeler• Parçalar

Bunların tümü için kullandığımız ortak ifade...

Malzeme Maliyeti ?•İlk Maddeler

•Hammaddeler

•Malzemeler

•Parçalar

Bunların tümünün üretimde kullanılan (tüketilen) kısımlarının parasal değerleri...

MALZEME MALZEME MALİYETLERİMALİYETLERİ



Direkt malzeme ayrım Direkt malzeme ayrım kriterleri:kriterleri:

1. Mamul esas bünyesini oluşturma

2. Ölçülebilir olma

3. Ekonomik bakımdan anlamlı olma





Bu 3 kriteri birden sağlayan malzeme DİREKT kabul edilir.

Sağlayamayanlar ENDİREKT kabul edilir :





Bu 3 kriteri birden sağlayan malzeme DİREKT kabul edilir.

Sağlayamayanlar ENDİREKT kabul edilir:

Bunlardan 1. Koşulu sağlayanlar YARDIMCI,

sağlayamayanlar İŞLETME MALZEMESİ olarak anılır...

MALZEME MALZEME MALİYETLERİMALİYETLERİ



Yardımcı MalzemeMaliyetleri

İşletme MalzemesiMaliyetleri

MALZEME HAREKETLERİ VE KULLANILAN BELGELER

Hammadde ve Malzeme Satınalma İstek FişiSatınalma FişiTeslim Alma ve Muayene RaporuAmbar Stok KartıHammadde ve Malzeme İstek FişiBorç DekontuAmbar İade Fişi

• Dışarıdan İçeriye: – Pazardan (piyasadan) işletmeye– Kontrol edildikten sonra depoya (ambara)

• İçerden İçeriye : – Depodan üretime verme– Üretim tamamlanınca tekrar depoya

• İçerden Dışarıya : – Depodan satışa verme (vitrin - şovrum) – Müşterinin fabrikasına, dükkanına, evine...

Hammadde ve Malzemelere

İlişkin

Fişler

Hangi Birimlere Verilecek? H

amm

add

e V

e S

atın

alm

a İs

tek

Fiş

i

Sat

ınal

ma

Fiş

i

Tes

lim

Alm

a R

apo

ru

Mu

ayen

e R

apo

ru

Am

bar

Sto

k K

artı

Ham

mad

de

Ve

Mal

zem

e İs

tek

Fiş

i

Çık

ış F

işi

Alı

ş İa

de

Fiş

i (S

atıc

ıya

İad

e)

Bo

rç D

eko

ntu

Am

bar

İad

e F

işi

Satınalma Bölümü

Ambar Bölümü

Ambar Muhasebesi

İsteği Yapan Bölüm

Satıcı

Teslim

Muhasebe

Muayene Servisi

Maliyet Muhasebesi

İadeyi Yapan Bölüm

Kaç Kopya Düzenlenecek ? 3 5 4 3 2 2 4 4 4 4

STOK DEĞERLEME

• Malzeme (ve Hammadde) Stokları• Yarı Mamul Stokları• Mamul Stokları

TARİH AÇIKLAMA Miktar Fiyat Maliyet

05.07.2010 Satınalma 100 kg 1.00 Azn/kg 100.00 Azn



TOPLAM 300 kg 450.00 Azn

10.12.2010 Satışlar 250 kg ? ?

31.12.2010 Stok (Kalan) 50 kg ? ?

PROBLEM: Aşağıdaki tablodan gördüğünüz gibi farklı tarihlerde farklı fiyatlardan toplam 300 kg’lık malzeme almış olalım. Dönem içinde 250 kg’lık kısmı kullanılmış olsun !

Bu durumda tüketmiş olduğumuz 250 kg’lık malzemenin maliyetini ve henüz kullanmadığımız dolayısıyla elimizde kalan 50 kg’lık malzemenin maliyetini nasıl hesaplarız ?

Kullanım

Stok Değerleme Stok Değerleme Yöntemleri:Yöntemleri:

İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) YöntemiSon Giren İlk Çıkar (LIFO) YöntemiHareketli Ortalama Yöntemi

Bu yöntemler, farklı fiyatlardan alınan stokların (malzemelerin) değerlemesine çözüm getirmektedir.

Özetle; üretime verilen ve elde kalan İLK MADDE/HAMMADDE ve MALZEME değerini belirlemeye/hesaplamaya yarar.

3

1

2

3

21

05.07.201005.07.2010

07.07.201007.07.2010

09.07.201009.07.2010

21 3

Malzeme Satınalma ve Depolama

Üretime Verme

FIFOFIFO21 3

LIFOLIFO

Üretime Verme

SatınalmaSatınalma

TarihleriTarihleri

PİYASA

Üretimde kullandığımız 250 kg’lık malzemenin maliyeti ile elimizde kalan (yani STOK) 50 kg’lık malzemenin maliyetini hesaplamak için işte bu STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ’nden yararlanırız.

TARİH AÇIKLAMA Miktar Fiyat Maliyet




TOPLAM 300 kg 450.00 Azn

10.12.2010 Satışlar 250 kg ? ?

31.12.2010 Stok (Kalan) 50 kg ? ?

Kullanım

FIFO’ya göre çözüm (İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi):

TARİH GİREN ÇIKAN KALAN

Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar kg Azn/kg Azn kg Azn/kg Azn kg Azn/kg Azn

05.07.2005 100 1.00 100.00 100 1.00 100.00

07.07.2005 100 1.50 150.00 100 100

1.00 1.50

100.00 150.00

09.07.2005 100 2.00 200.00

100 100 100

1.00 1.50 2.00

100.00 150.00 200.00

10.12.2005

100 100

50 250

1.00 1.50 2.00

100.00 150.00 100.00 350.00

50

2.00

100.00 31.12.2005 50 2.00 100.00

LIFO’ya göre çözüm (İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi):



05.07.2005 100 1.00 100.00 100 1.00 100.00

07.07.2005 100 1.50 150.00 100 100

1.00 1.50

100.00 150.00

09.07.2005 100 2.00 200.00

100 100 100

1.00 1.50 2.00

100.00 150.00 200.00

10.12.2005

100 100

50 250

2.00 1.50 1.00

200.00 150.00

50.00 400.00

50

1.00

50.00 31.12.2005 50 1.00 50.00

Ortalama ve Hareketli Ortalama Fiyat Yöntemi’ne göre çözüm:



05.07.2010 100 1.00 100.00 100 1.00 100.00

07.07.2010 100 1.50 150.00 100 100

1.00 1.50

100.00 150.00

09.07.2010 100 2.00 200.00

100 100 100 300

1.00 1.50 2.00 1.50

100.00 150.00 200.00 450.00

10.12.2010

250

1.50

375.00

50

1.50

75.00 31.12.2010 50 1.50 75.00

DMMDönem Sonu Stok

STOK DEĞERLEME

YÖNTEMİALIŞ DMM

DÖNEM SONU STOK

FIFO 450Azn 350 Azn 100 Azn

LIFO 450 Azn 400 Azn 50 Azn

ORTALAMA 450 Azn 375 Azn 75 Azn

HAREKETLİ ORTALAMA 450 Azn 375 Azn 75 Azn

11

150 İLK MADDE VE MALZEMELER 375,-

710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

375,-

10.12.2005

ÖRNEK : Stoklarını “Hareketli Ortalama Fiyat Yöntemi”ne göre değerleyen işletmenin 10.12.2005 tarihindeki DMM kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

150 İLK MADDE VE MALZEMELER(05.07.2005) 100,-

(07.07.2005) 150,-

(09.07.2005) 200,-

(10.12.2005) 375,-

450,- 375,-

Dönem sonu mal (mevcudu) stok : 75,- (= 450 - 375)

0

100 KASA 450,-

150 İLK MADDE VE MALZEMELER 450,-10.12.2005

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞÇİLİK MALİYETLERİ


İşçilik maliyeti nedir ?

İşçilik maliyetinin özellikleri nelerdir ?

İşçilik maliyetleri nasıl izlenebilir ?

İşçilik maliyeti nasıl hesaplanır ?

İşçilik maliyetlerinin özellikleri:

İşgücünün ek maliyetleri vardırİşgücünün tümü prodüktif değildir

İşgücü stoklanamazİşgücü etken özelliklidirİşgücü psikolojik özelliklidir


Direkt İşçilik Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri

Yardımcı İşçilik Maliyetleri Yönetici İşçilik Maliyetleri

1. Kriter: İşçinin mamulün üzerinde resmen çalışması/çalışıyor olması gerekir. Bu çıplak elle olabileceği gibi mamulün üretildiği makinenin operatörlüğü (idaresi) biçiminde de olabilir.

2. Kriter: İşçinin mamulün üzerinde ne kadar çalıştığının (süre olarak: işçilik saati vb.) ölçülebilir olması gerekir. Veya kaç adet üzerinde çalıştığının sayıca tespit edilebilmesi gerekir.

3. Kriter: Söz konusu işçilik maliyetinin maliyetler içindeki payının ekonomik bakımdan önemli veya anlamlı olması gerekir. Maliyetler içindeki payı çok çok küçük olan bir işçilik maliyetinin mamul bazında saptanması gereksiz enerji ve zaman kaybına neden olabilir. Yaptığımız işlerde astar yüzünü geçmemeli. Yaptığımız işin maliyeti faydasından çok olmamalıdır.

Direkt işçilik ayrım kriterleri:Direkt işçilik ayrım kriterleri:

ÜCRET SİSTEMLERİ Çeşitli ücret sisteminden bahsedilebilir (Prim Esası: Halsey, Rowan, Gannt, Taylor, Bedaux, Emerson, Ross vb.). Aslında bütün hepsi temelde iki sisteme dayanır. Bunlar:

1. Zaman Esası: Çalışılan zaman (bu saat, gün, hafta vb. olabilir) ile birim ücretin çarpımı esasına dayanır. En yaygın kullanılan ücret sistemidir.

2. Miktar Esası: Fiilen üretilen miktarlar ile birim ücretin çarpımı esasına dayanır. “Akord Esası”, “Parça Başı Esası” da denir.

1. Zaman Esası = Süre x Ücret

2. Miktar Esası = Miktar x Ücret (Fiyat)

GÜNLÜK İŞÇİLİK ÖZET KARTI

İŞÇİNİN ADI – SOYADI : Kazım CONTA TARİHİ : 20.07.2005

İŞÇİ (SİCİL) NO : K - 046 KART NO : 11051972

NORMAL ÜCRET : 2,00 Azn

VARDİYA ÜCRETİ : 3,00 Azn

İşi Bırakma : 09.00 Sipariş No : 100

İşe Başlama : 08.00 Gider Merkezi No : 01-Kaynak Atölyesi

Çalışılan Saat : 01.00 Yapılan İş : Kaynak

Saat Ücreti : 2,00 Azn

Tutar : 2,00 Azn

İşi Bırakma : 09.15 Sipariş No :

İşe Başlama : 09.00 Gider Merkezi No :

Çalışılan Saat : 00.15 Yapılan İş : Elektrik Kesintisi


Tutar : 0,50 Azn

İşi Bırakma : 10.30 Sipariş No : 100

İşe Başlama : 09.15 Gider Merkezi No : 01-Kaynak Atölyesi

Çalışılan Saat : 01.15 Yapılan İş : Puntalama


Tutar : 2,50 Azn

TOPLAM : 5,00 Azn

Endirekt İşçilik : 0,50 Azn

Direkt İşçilik : 4,50 Azn

İŞVEREN İŞGÖREN

BRÜT BRÜT ÜCRETÜCRET

SSK ve İşsizlik Primiİşveren Payı

NET NET ÜCRETÜCRET(Ele Geçen)(Ele Geçen)

SSK ve İşsizlik Primiİşgören Payı

Gelir VergisiDamga Vergisi

EMEKEMEK

ÜCRETÜCRET

VERGİ DAİRESİNE

ödenir

SSK’ya ödenir

Brüt Ücret:Brüt Ücret: Normal çalışma ücreti + Fazla Çalışma Ücreti + İkramiye...

SSK Primi İşçi Payı: Brüt Ücret x % 14

SSK Primi İşveren Payı: Brüt Ücret x Prim Oranı (% 19,5 ile %25 arası)

İşsizlik Sigortası işçi payı: Brüt Ücret x %1

İşsizlik Sigortası İşveren Payı: Brüt ücret x %2

Gelir Vergisi:

[ Brüt ücret– (SSK Primi işçi payı + İşsizlik Sigortası işçi payı ) ] x % 15 (dilim)

Damga Vergisi: Brüt Ücret x % 0,6

Ücret bordrosu formülleri:Ücret bordrosu formülleri:

Örnek: Brüt ücreti 1.000 YTL olan bir işçi için şu hesaplamalar yapılır (SSK işveren primi %20 olarak alınmıştır). SSK Primi:

•İşveren Payı : 1.000 YTL x %20 = 200 YTL•İşçi Payı : 1.000 YTL x %14 = 140 YTL

İşsizlik Primi:

•İşveren Payı : 1.000 YTL x %2 = 20 YTL•İşçi Payı : 1.000 YTL x %1 = 10 YTL

Vergiler:

•Damga Vergisi : 1.000 YTL x %0,6 = 6 YTL•Gelir Vergisi : 1.000 YTL – (140 YTL+ 10 YTL)

= 850 YTL x %15 = 127,50 YTL

İşçinin İşletmeye (İşverene) Maliyeti İşçinin Eline Net Geçecek Olan

Brüt Ücret Brüt Ücret

(+) SSK Primi İşveren Payı (-) SSK Primi İşçi Payı

(+) İşsizlik Sigortası İşveren Payı (-) İşsizlik Sigortası İşçi payı

(-) Gelir Vergisi

(-) Damga Vergisi

İşçinin İşletmeye Maliyeti İşçinin Eline Net Geçecek Olan

Yukarıda yerlerine koyduğumuzda aşağıdaki sonuçları elde ederiz.

İşçinin İşletmeye (İşverene) Maliyeti

İşçinin Eline Net Geçecek Olan

1.000 YTL 1.000 YTL

(+) 200 YTL (-) 140 YTL

(+) 20 YTL (-) 10 YTL

(-) 127.5YTL

(-) 6 YTL

1.220 YTL 716.50 YTL

İŞVEREN İŞGÖREN

BRÜT BRÜT ÜCRETÜCRET

SSK ve İşsizlik Primiİşveren Payı

NET NET ÜCRETÜCRET(Ele Geçen)(Ele Geçen)

SSK ve İşsizlik Primiİşgören Payı

Gelir VergisiDamga Vergisi

VERGİ DAİRESİNE

ödenir

SSK’ya ödenir

1.000 Azn

220 Azn

716,5 Azn

133,5 Azn

150 Azn

361

360

335

730

720/730

Üretim departmanında çalışan bu işçiye (direkt işçi) ödenecek ücret için yapılacak yevmiye kaydı (7/A seçeneği) :

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

335 PERSONELE BORÇLAR

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

361 ÖDENECEK SOS.GÜV. KESİNTİLERİ

1.000,00

220,00

716,50

133,50

370,00

Üretim departmanında çalışan bu işçiye (direkt işçi) ödenecek ücret için yapılacak yevmiye kaydı (7/A seçeneği) :

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

GENEL İMALAT MALİYETLERİ

Genel İmalat Maliyetleri:Genel İmalat Maliyetleri:

Genel İmalat Maliyeti (GİM) ne demektir ?GİM’ler nasıl sınıflandırılır ?GİM’ler nasıl hesaplanır ?GİM’ler mamullere nasıl yüklenir ?GİM dağıtım yöntemleri nelerdir ?GİM’ler nasıl bütçelenir ?

Genel İmalat Maliyetleri:Endirekt’dirlerHeterojendirlerİstikrarsızdırlarTahmini ZordurSahipsizdirlerDavranışları Bozuktur

GİM’lerin sınıflandırılması

Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Amortismanlar (Duran Varlıkları Kullanma Maliyetleri) Kiralar Elektrik, Su, Telefon, Yemek vb.(Dışarıdan Sağlanan Fayda ve

Hizmetler) Sigortalar (Risk Maliyetleri) Sosyal Maliyetler Çevresel Maliyetler Vergiler

DMM X X X

DİM X X X

GİM ? ? ?

MAMULLER

AA BB CCDirekt Yükleme

Direkt Yükleme

Endirekt MalzemeEndirekt İşçilik

EnerjiSu

KiraSigortaVergi

GİDER MERKEZLERİ

MALİYETLERİN DAĞITIMI ve MAMULLERE YÜKLENMESİ

Dağıtım Yoluyla

Yükleme

Tamirhane

Yemekhane

Kalite Kontrol

Kesim

Montaj

Boya

YGM EGM

GİDER MERKEZİ

GİDERLERİN DAĞITIMI ve MAMULLERE YÜKLENMESİ

I.Aşama: (I.Dağıtım olarak ifade edilir) GİM’ lerin tüm Gider Merkezlerine Yüklenmesi

II.Aşama: (II.Dağıtım olarak ifade edilir)Yardımcı Gider Merkezlerinde biriken GİM’ lerin Esas Gider Merkezlerine yüklenmesi

III.Aşama: (III.Dağıtım olarak ifade edilir) Esas Gider Merkezlerinde biriken GİM’lerin üretime ve mamullere yüklenmesi

GENEL İMALAT MALİYETLERİNİN DAĞITIMI (GİM’ lerin Mamullere Yüklenmesi)

Genel İmalat Maliyetlerinin mamullere yüklenmesi özetle 3 aşamada gerçekleşir:

GİM DAĞITIM SÜRECİGİM DAĞITIM SÜRECİ

1. GİM GM

2. YGM EGM

3. EGM MAMUL

a) Direkt Dağ.Yön.

b) Kademeli Dağ.Yön.

(Y.O.)(Y.O.)

a) Kendiliğinden

b) Dağıtım Anahtarlarıyla

GİM TUTARI DAĞITIM YARDIMCI GİDER MERKEZİ ESAS GİDER MERKEZİ

KALEMLERİ (TL) ANAHTARI Yemekhane Tamirhane Kesim Montaj

Doğrudan direkt direkt direkt direkt Endirekt Malzeme 750.000.000

- 100.000.000 50.000.000 250.000.000 350.000.000

İşçi Sayısı 6 işçi 4 işçi 35 işçi 45 işçi Endirekt İşçilik 900.000.000

90 işçi ? TL ? TL ? TL ? TL

I.Dağıtım: GİM’ lerin tüm Gider Merkezlerine Yüklenmesi

Yemekhane : 900.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 6 işçi = 60.000.000 TL

Tamirhane : 900.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 4 işçi = 40.000.000 TL

Kesim : 900.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 35 işçi = 350.000.000 TL

Montaj : 900.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 45 işçi = 450.000.000 TL

900.000.000 TL



Endirekt Malzeme 750.000.000 Doğrudan 100.000.000 50.000.000 250.000.000 350.000.000

Endirekt İşçilik 900.000.000 İşçi Sayısı 60.000.000 40.000.000 350.000.000 450.000.000

I. TOPLAM 1.650.000.000 160.000.000 90.000.000 600.000.000 800.000.000

II.Dağıtım: YGM’lerinde biriken GİM’ lerin EGM’lerine yüklenmesi





I. TOPLAM 1.650.000.000 160.000.000 90.000.000 600.000.000 800.000.000

Yemekhane İşçi Sayısı

? ?

Tamirhane Bakım Saati

? ?

II. TOPLAM 1.650.000.000 ?? ??

ÜRETİM (Mamuller)

GİM DAĞITIM YÖNTEMLERİ

a) Direkt Dağıtım Yöntemi

b) Kademeli Dağıtım Yöntemi

c) Matematik Dağıtım Yöntemi

II.Dağıtım: Direkt Dağıtım Yöntemi

Yemekhane (DA: İşçi Sayısı)Kesim : 160.000.000 TL / (35 + 45) işçi * 35 işçi = 70.000.000 TLMontaj : 160.000.000 TL / (35 + 45) işçi * 45 işçi = 90.000.000 TL

160.000.000 TL

Tamirhane (DA: Bakım Saati - BAS)Kesim : 90.000.000 TL / (32 + 48) bas * 32 işçi = 36.000.000 TLMontaj : 90.000.000 TL / (32 + 48) bas * 48 işçi = 54.000.000 TL

90.000.000 TL





I. TOPLAM 1.650.000.000 160.000.000 90.000.000 600.000.000 800.000.000

İşçi Sayısı 6 işçi 4 işçi 35 işçi 45 işçi Yemekhane 160.000.000

80 işçi 70.000.000 90.000.000

Bakım Saati 8 saat 2 saat 32 saat 48 saat Tamirhane 90.000.000

80 saat 36.000.000 54.000.000

II. TOPLAM 1.650.000.000 706.000.000 944.000.000

II.Dağıtım: Kademeli Dağıtım Yöntemi

KURALLARI:

1. YGM’ler bir kere dağıtılır. Dağıtılan oyundan çıkar. Bir daha ona geri dönülemez.

2. Dağıtılan YGM’ye GİM’lerden pay verilmez. Yani bir YGM kendi GİM’inden pay alamaz.

3. Dağıtıma nereden (hangisinden) başlanacağını belirleyen iki kriter vardır:

• I.Kriter : Gider Merkezi Sayısı• II. Kriter : GİM Tutarı


(TL) ANAHTARI Yemekhane Tamirhane Kesim Montaj

Yemekhane 160.000.000 İşçi Sayısı 6 işçi 4 işçi 35 işçi 45 işçi

Tamirhane 90.000.000 Bakım Saati 8 saat 2 saat 32 saat 48 saat

I.Kriter II.Kriter

Dağıtım Yönü





I. TOPLAM 1.650.000.000 160.000.000 90.000.000 600.000.000 800.000.000

Yemekhane İşçi Sayısı

? ?

Tamirhane Bakım Saati

? ?

II. TOPLAM 1.650.000.000 ?? ??

ÜRETİM (Mamuller)


Yemekhane (DA: İşçi Sayısı)

Yemekhane : 160.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 6 işçi = 10.666.667 TLTamirhane : 160.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 4 işçi = 7.619.048 TLKesim : 160.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 35 işçi = 66.666.666 TLMontaj : 160.000.000 TL / (6 + 4 + 35 + 45) işçi * 45 işçi = 85.714.286 TL

160.000.000 TL

Kendisine pay vermiyordu!!!

Tamirhane (DA: Bakım Saati - BAS)

Yemekhane : 97.619.048 TL / (8 + 2 + 32 + 48) bas * 8 işçi = 8.000.000 TLTamirhane : 97.619.048 TL / (8 + 2 + 32 + 48) bas * 2 işçi = 2.000.000 TLKesim : 97.619.048 TL / (8 + 2 + 32 + 48) bas * 32 işçi = 39.047.619 TLMontaj : 97.619.048 TL / (8 + 2 + 32 + 48) bas * 48 işçi = 58.571.429 TL

97.619.048 TL

Oyundan çıktı!!!Kendisine pay

vermiyordu!!!






I. TOPLAM 1.650.000.000 160.000.000 90.000.000 600.000.000 800.000.000


84 7.619.048 66.666.666 85.714.286


+ 7.619.048 80 39.047.619 58.571.429

II. TOPLAM 1.650.000.000 705.714.285 944.285.715


Yemekhane (DA: İşçi Sayısı)Tamirhane : 160.000.000 TL / (4 + 35 + 45) işçi * 4 işçi = 7.619.048 TLKesim : 160.000.000 TL / (4 + 35 + 45) işçi * 35 işçi = 66.666.666 TLMontaj : 160.000.000 TL / (4 + 35 + 45) işçi * 45 işçi = 85.714.286 TL

160.000.000 TL

Tamirhane (DA: Bakım Saati - BAS)Kesim : 97.619.048 TL / (32 + 48) bas * 32 işçi = 39.047.619 TLMontaj : 97.619.048 TL / (32 + 48) bas * 48 işçi = 58.571.429 TL

97.619.048 TL

DİREKT DAĞITIM YÖNTEMİNE GÖRE

EGM GİM Toplamı Faaliyet Ölçüsü Faaliyet Hacmi Yükleme Oranı

Kesim EGM 706.000.000 TL/Ay Makine

Saatleri (MAS) 1.000 MAS/Ay

706.000.000 TL/Ay 1.000 MAS/Ay

= 706.000 TL/MAS

Montaj EGM 944.000.000 TL/Ay Direkt İşçilik Saatleri (DİS)

5.000 DİS/Ay 944.000.000 TL/Ay

5.000 DİS/Ay = 188.800 TL/DİS

KADEMELİ DAĞITIM YÖNTEMİNE GÖRE

EGM GİM Toplamı Faaliyet Ölçüsü Faaliyet Hacmi Yükleme Oranı

Kesim EGM 705.714.285 TL/Ay

Makine

Saatleri (MAS) 1.000 MAS/Ay

705.714.285 TL/Ay 1.000 MAS/Ay

= 705.714 TL/MAS

Montaj EGM 944.285.715 TL/Ay Direkt İşçilik Saatleri (DİS)

5.000 DİS/Ay 944.285.715 TL/Ay 5.000 DİS/Ay

= 188.857 TL/DİS

III.Dağıtım: EGM’lerinde biriken GİM’lerin üretime/mamullere yüklenmesi

GİM Dağıtım Tablosu (Direkt Dağıtım Yöntemi)





I. TOPLAM 1.650.000.000 160.000.000 90.000.000 600.000.000 800.000.000


80 işçi 70.000.000 90.000.000


80 saat 36.000.000 54.000.000

II. TOPLAM 1.650.000.000 706.000.000 944.000.000

Kesim 706.000.000 Makine

Saatleri

1.000 MAS

Montaj 944.000.000 Direkt İşçilik

Saatleri

5.000 DİS

YÜKLEME ORANI 706.000,00

TL/MAS

188.800,00

TL/DİS

GİM Dağıtım Tablosu (Kademeli Dağıtım Yöntemi)





I. TOPLAM 1.650.000.000 160.000.000 90.000.000 600.000.000 800.000.000


84 7.619.048 66.666.666 85.714.286


+ 7.619.048 80 39.047.619 58.571.429

II. TOPLAM 1.650.000.000 705.714.285 944.285.715

Kesim 705.714.285 Makine

Saatleri

1.000 MAS

Montaj 944.285.715 Direkt İşçilik

Saatleri

5.000 DİS

YÜKLEME ORANI 705.714,29

TL/MAS

188.857,14

TL/DİS

GİM / Faaliyet Hacmi (Kapasite) = Y.O.

Yükleme Oranı:Yükleme Oranı:

Malzeme için fiyat ne ifade ediyorsa;

İşçilik için ücret ne ifade ediyorsa;

GİM için de Yükleme Oranı onu ifade eder:

Bir mamule yüklenecek bir birim GİM’i ifade eder...

Mamuller Kesim EGM Montaj EGM

A 200 MAS/Ay 1.200 DİS/Ay

B 150 MAS/Ay 2.500 DİS/Ay

C 350 MAS/Ay 500 DİS/Ay

D 300 MAS/Ay 800 DİS/Ay

TOPLAM 1.000 MAS/Ay 5.000 DİS/Ay

III.Dağıtım: EGM’lerinde biriken GİM’lerin üretime/mamullere yüklenmesi

Mamuller Kesim EGM Y.O. Kesim GİM

A 200 MAS/Ay X 706.000 TL/MAS = 141.200.000 TL/Ay

B 150 MAS/Ay X 706.000 TL/MAS = 105.900.000 TL/Ay

C 350 MAS/Ay X 706.000 TL/MAS = 247.100.000 TL/Ay

D 300 MAS/Ay X 706.000 TL/MAS = 211.800.000 TL/Ay

TOPLAM 1.000 MAS/Ay X 706.000 TL/MAS = 706.000.000 TL/Ay

Kesim EGM’ den mamullere dağıtılan (yüklenen) GİM:

Mamuller Montaj EGM Y.O. Montaj GİM

A 1.200 DİS/Ay X 188.800 TL/DİS = 226.560.000 TL/Ay

B 2.500 DİS/Ay X 188.800 TL/DİS = 472.000.000 TL/Ay

C 500 DİS/Ay X 188.800 TL/DİS = 94.400.000 TL/Ay

D 800 DİS/Ay X 188.800 TL/DİS = 151.040.000 TL/Ay

TOPLAM 5.000 DİS/Ay X 188.800 TL/DİS = 944.000.000 TL/Ay

Montaj EGM’ den mamullere dağıtılan (yüklenen) GİM:

Mamuller Kesim GİM Montaj GİM Mamullerin GİM

A 141.200.000 TL/Ay 226.560.000 TL/Ay 367.760.000 TL/Ay

B 105.900.000 TL/Ay 472.000.000 TL/Ay 577.900.000 TL/Ay

C 247.100.000 TL/Ay 94.400.000 TL/Ay 341.500.000 TL/Ay

D 211.800.000 TL/Ay 151.040.000 TL/Ay 362.840.000 TL/Ay

TOPLAM 706.000.000 TL/Ay 944.000.000 TL/Ay 1.650.000.000 TL/Ay

Her iki EGM’ den mamullere dağıtılan (yüklenen) GİM:

GİM DAĞITIM SÜRECİGİM DAĞITIM SÜRECİ

1. GİM GM

2. YGM EGM

3. EGM MAMUL

a) Direkt Dağ.Yön.

b) Kademeli Dağ.Yön.

(Y.O.)(Y.O.)

a) Kendiliğinden

b) Dağıtım Anahtarlarıyla

1 YGM 2 YGM A EGM B EGM TOPLAM20.000.000 30.000.000 100.000.000 150.000.000 300.000.000

11.000.000 220 9.000.000 180 20.000.000 400

11.250.000 750 18.750.000 1.250 30.000.000 2.000

Direkt 122.250.000 177.750.000 300.000.0001.000

122.250 2.00088.875

1 YGM 2 YGM A EGM B EGM TOPLAM20.000.000 30.000.000 100.000.000 150.000.000 300.000.000

4.000.000 100 8.800.000 220 7.200.000 180 20.000.000 500

34.000.000 12.750.000 750 21.250.000 1.250 68.000.000 2.000

Kademeli 121.550.000 178.450.000 300.000.0001.000

121.550 2.00089.225

PROBLEM - 1 :

PROBLEM - 2 :

Aylık Tutar Dağ.Ölçüsü 3.YGM 2.YGM 1.YGM A.EGM B.EGM TOPLAMEnd. Malzeme 400.000.000 TL Fiş Sayısı 60.000.000 TL 20.000.000 TL 40.000.000 TL 120.000.000 TL 160.000.000 TL 400.000.000 TLEnd. İşçilik 200.000.000 TL İşçi Sayısı 18.000.000 TL 34.000.000 TL 24.000.000 TL 72.000.000 TL 52.000.000 TL 200.000.000 TLAmortisman 1.266.000.000 TL m.kare 98.000.000 TL 196.000.000 TL 148.000.000 TL 430.000.000 TL 394.000.000 TL 1.266.000.000 TLSigorta 674.000.000 TL Doğrudan 24.000.000 TL 50.000.000 TL 28.000.000 TL 378.000.000 TL 194.000.000 TL 674.000.000 TLI.Dağıtım 2.540.000.000 TL 200.000.000 TL 300.000.000 TL 240.000.000 TL 1.000.000.000 TL 800.000.000 TL 2.540.000.000 TL

3.YGM m.küp 20.000.000 TL 40.000.000 TL 60.000.000 TL 80.000.000 TL 200.000.000 TL2.YGM KW/S 320.000.000 TL 50.000.000 TL 152.000.000 TL 118.000.000 TL 320.000.000 TL

1.YGM Yüzdeler 330.000.000 TL 182.000.000 TL 148.000.000 TL 330.000.000 TL

II.Dağıtım 1.394.000.000 TL 1.146.000.000 TL 2.540.000.000 TL

A.EGM DİS 4100 DİSB.EGM DİS 2865 DİSIII.Dağıtım (Yükleme Oranı) 340.000 TL 400.000 TL

KADEMELİ DAĞITIM METODU

Aylık Tutar Dağ.Ölçüsü 1.YGM 2.YGM 3.YGM A.EGM B.EGM TOPLAMEnd. Malzeme 400.000.000 TL Fiş Sayısı 40.000.000 TL 20.000.000 TL 60.000.000 TL 120.000.000 TL 160.000.000 TL 400.000.000 TLEnd. İşçilik 200.000.000 TL İşçi Sayısı 24.000.000 TL 34.000.000 TL 18.000.000 TL 72.000.000 TL 52.000.000 TL 200.000.000 TLAmortisman 1.266.000.000 TL m.kare 148.000.000 TL 196.000.000 TL 98.000.000 TL 430.000.000 TL 394.000.000 TL 1.266.000.000 TLSigorta 674.000.000 TL Doğrudan 28.000.000 TL 50.000.000 TL 24.000.000 TL 378.000.000 TL 194.000.000 TL 674.000.000 TLI.Dağıtım 2.540.000.000 TL 240.000.000 TL 300.000.000 TL 200.000.000 TL 1.000.000.000 TL 800.000.000 TL 2.540.000.000 TL

1.YGM m.küp 132.363.636 TL 107.636.364 TL 240.000.000 TL2.YGM KW/S 168.888.889 TL 131.111.111 TL 300.000.000 TL3.YGM Yüzdeler 85.714.286 TL 114.285.714 TL 200.000.000 TLII.Dağıtım 1.386.966.811 TL 1.153.033.189 TL 2.540.000.000 TL

A.EGM DİS 4100 DİSB.EGM DİS 2865 DİSIII.Dağıtım (Yükleme Oranı) 338.285 TL 402.455 TL

DİREKT DAĞITIM METODU

GENEL İMALAT MALİYETLERİNİN BÜTÇELENMESİ

Esnek Bütçe• Bütçe ve Esnek Bütçe• Kapasite Türleri ve Hesaplamaları• Sabit ve Değişken GİM Ayrımı• GİM Esnek Bütçeleri

BÜTÇE ve

ESNEK BÜTÇE

• Bütçe ne demek ?• Esnek Bütçe ne demek ?

Bugün bir planınız var mı ?

Biz bu akşam sinemaya gitmeyi planlıyoruz hoçaam...

Ayıptır sölemesi ordan da yemeğe geççeez hoçaam...

Bu size kaça mal olacak onu da düşündünüz mü ?

Düşünün o zaman...

BÜTÇE

yaptığınızın farkında mısınız !...

İşletmeler de faaliyetlerini planlarlar...

Bütçe kısaca “sayısallaştırılmış plan” demektir.

Bütçeleme ise bir planı sayısallaştırma çabası olarak ifade edilebilir.

Yani işletmelerin gelecek ay (yıl) hangi mamullerden ne kadar üreteceklerini; dolayısıyla hangi malzemelerden ne kadar kullanacaklarını; hangi işçilerin ne kadar çalışması gerektiğini ve

tüm bunların kendilerine neye malolacağını tahmin etmeleri (işidir) sürecidir.

GİM = Faaliyet Hacmi x Yükleme OranıGİM = Faaliyet Hacmi x Yükleme Oranı

biçiminde formüle edildiğine göre bizim iki şeyi birden tahmin

etmemiz gerekiyor:

• Faaliyet Hacmini (Kapasite Kullanımını)

• Yükleme Oranını

Diyelim ki bir işletme gelecek ay 8.000 DİS (kapasite) ile

çalışacağını varsayarak GİM (genel imalat maliyetlerini) 50.000

YTL olarak bütçelesin...Peki ya o ay 8.000 DİS/ay değil de 10.000 DİS/ay veya 6.000 DİS/ay çalışmak zorunda kalırsa

ne olacak ?

İşte ESNEK BÜTÇE dediğimiz işletmenin faaliyet hacmindeki (kapasite) değişikliklere

duyarlı biçimde hazırlanmış esneyebilen bütçedir.

ESNEK GİM BÜTÇESİ:ESNEK GİM BÜTÇESİ:

Farklı kapasite seviyelerinde bile GİM’lerin ne olacağını bize söyleyebilen bütçe...

Kapasite Türleri

Teorik KapasitePratik KapasiteFiili KapasiteAtıl KapasiteNormal KapasiteZorlanmış KapasiteBeklenen KapasiteOrtalama Kapasite

Kapasite Hesaplamaları

Teorik Kapasite- Zorunlu DuraksamalarPratik Kapasite- Atıl KapasiteFiili Kapasite

Talep

Normal Kapasite

Zorlanmış Kapasite:

Fiili Kapasite > Pratik Kapasite

İŞLETMENİN OLANAKLARI PİYASA ŞARTLARI

Sizin kapasiteniz nedir ?

T.K. 24 DÇS/gün

- Z.D. 18 DÇS/gün

P.K. 6 DÇS/gün

- A.K. 5 DÇS/gün

F.K. 1 DÇS/gün

Dersin/Hocanın Talebi

N.K. 2 DÇS/gün

Zorlanmış Kapasite (sınav zamanı):

Z.K. 8-10 DÇS/gün > P.K. 6 DÇS/gün

Kapasitenizin ne kadarını kullanıyorsunuz ?

KAPASİTE KULLANIM ORANIKKO = ( ........... Kapasite / Pratik Kapasite ) x 100

KKO = ( 1 DÇS / 6 DÇS ) x 100

= % 17

1. ÖRNEK: Bir işletmenin 1’nolu esas gider merkezinde (depart.) bir vardiyada 10 işçi günde 8 saat ve 3 vardiya halinde çalışsın. Hafta sonları, resmi ve dini günlerde (13 gün) çalışılmayan bu işletmede zorunlu olarak; teorik kapasitenin %10’u kadar boşa geçen bir zaman söz konusu olsun. Aylık Pratik Kapasite nedir?

Teorik K.:10 işçi x 3 vardiya x 8 saat x 7 gün x 52 hafta = 87.360 DİS/yıl

Boşa geçen zaman : 87.360 saat x %10 = 8.736 DİS/yılHaf.Tatili: 10 işçi x 3 vardiya x 8 saat x 2 gün x 52 hafta = 24.960 DİS/yılBay.Tatili: 10 işçi x 3 vardiya x 8 saat x 13 gün = 3.120 DİS/yıl

(-)Toplam Çalışılmayan Zaman = 36.816 DİS/yıl

Pratik Kapasite = 50.544 DİS/yıl

/ 12 ay

Aylık Pratik Kapasite = 4.212 DİS/ay

MamulCinsi

Talep

Birim Üretim Zamanı

1’nolu EGM

2’nolu EGM

(br/yıl) DİS/br DİS/br

X 8.000 1,70 2,10

Y 5.000 0,90 1,30

Z 2.182 2,00 4,34

2. ÖRNEK: Bir işletme iki EGM’de 3 farklı tip mamul üretmektedir. Gelecek yıl için işletmenin mamullerine ilişkin talepler ile bunların birim üretim zamanları aşağıdaki tabloda görülmektedir.

Bu bilgilere göre işletmenin Aylık Normal Kapasitesi nedir?

MamulCinsi

TalepBirim Üretim

ZamanıToplam Üretim

Zamanı1’nolu EGM

2’nolu EGM

1’nolu EGM

2’nolu EGM

(br/yıl) DİS/br DİS/br DİS/yıl DİS/yıl

X 8.000 1,70 2,10 13.600 16.800

Y 5.000 0,90 1,30 4.500 6.500

Z 2.182 2,00 4,34 4.364 9.472

Yıllık Normal Kapasite 22.464 32.772

2. ÖRNEK: Bir işletme iki EGM’de 3 farklı tip mamul üretmektedir. Gelecek yıl için işletmenin mamullerine ilişkin talepler ile bunların birim üretim zamanları aşağıdaki tabloda görülmektedir. Bu bilgilere göre işletmenin Aylık Normal Kapasitesi nedir?

/12 ay /12 ay

Aylık Normal Kapasite 1.872 DİS/ay

2.731 DİS/ay

MALİYET – KAPASİTE İLİŞKİLERİ

• Maliyetlerle kapasite (hacim) arasında bir ilişki var mı ?

• Varsa nasıl bir ilişki var ?

Kapasite(Faaliyet Hacmi)

% 30 % 60 % 90

100.000 YTL

50.000 YTL

DMM

Maliyetler(aylık)

0


% 30 % 60 % 90

100.000 YTL

50.000 YTL

DİM

Maliyetler(aylık)

0


% 30 % 60 % 90

100.000 YTL

50.000 YTL

DMM

DİM

Y = b.x

Y = Maliyet

b = Birim Değişken Maliyet

x = Kapasite

Maliyetler(aylık)

0

Diyelim ki fabrika 1 ay ceza aldı ve kapısına kilit vuruldu...

Maliyetleri düşünün !


% 30 % 60 % 90

100.000 YTL

50.000 YTL

DMM

DİM

Y = b.x

Y = Maliyet

b = Birim Değişken Maliyet

x = Kapasite

Maliyetler(aylık)

0

Maliyetler(aylık)


% 30 % 60 % 90

100.000 YTL

50.000 YTL

Fabrika Kirası

Amortisman

Sigorta

Vergi

0

1 ay doldu ve fabrika yeniden üretime başladı...

Maliyetleri düşünün !

Maliyetler(aylık)


% 30 % 60 % 90

100.000 YTL

50.000 YTL

Fabrika Kirası

Amortisman

Sigorta

Vergi

Elektrik

Su

Doğalgaz

Akaryakıt

0


% 30 % 60 % 90

100.000 YTL

50.000 YTL

Sabit GİM

Değişken GİM

Y = A + b.x

Y = GİM

A = Toplam Sabit GİM

b = Birim Değişken GİM

x = Kapasite

Maliyetler(aylık)

MALİYETLERMALİYETLER

SABİT DEĞİŞKEN

• DMM

• DİM


SABİT DEĞİŞKEN

GİM

Kira

Amortisman

Elektrik

Doğalgaz

b.xA

Bütçelenen GİM = Toplam Sabit GİM + (Birim Değişken GİM x Kapasite)

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)

Sabit GİM Değişken GİM Toplam GİM

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

ÖRNEK: GİM’lerini “DİS (direkt işçilik saatleri)” ile ölçen ve Pratik Kapasitesi ayda 10.000 DİS olan bir işletme düşünün:

Bütçelemeyi neye göre yapacağız; bütçelemenin üst sınırı sizce aşağıdakilerden hangisi olmalıdır ?

Teorik KapasitePratik KapasiteFiili KapasiteAtıl KapasiteNormal Kapasite

% 100

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000

ÖRNEK: GİM’lerini “direkt işçilik saatleri” ile ölçen ve Pratik Kapasitesi ayda 10.000 DİS olan bir işletme düşünün:

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000

% 90 9.000

% 80 8.000

% 70 7.000

% 60 6.000

% 50 5.000

% 40 4.000

% 30 3.000

% 20 2.000

% 10 1.000

% 0 0

ÖRNEK: GİM’lerini “direkt işçilik saatleri” ile ölçen ve Pratik Kapasitesi ayda 10.000 DİS olan bir işletme düşünün:

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000

% 90 9.000

% 80 8.000

% 70 7.000

% 60 6.000

% 50 5.000

% 40 4.000

% 30 3.000

% 20 2.000

% 10 1.000

% 0 0

ÖRNEK: GİM’lerini “direkt işçilik saatleri” ile ölçen ve Pratik Kapasitesi ayda 10.000 DİS olan bir işletme düşünün: Top.Sab.GİM: 10.000 YTL/ay ve Br.Değ.GİM: 5 YTL/DİS ise...

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000

% 90 9.000

% 80 8.000

% 70 7.000

% 60 6.000

% 50 5.000

% 40 4.000

% 30 3.000

% 20 2.000

% 10 1.000

% 0 0 10.000 5


KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000 10.000 5

% 90 9.000 10.000 5

% 80 8.000 10.000 5

% 70 7.000 10.000 5

% 60 6.000 10.000 5

% 50 5.000 10.000 5

% 40 4.000 10.000 5

% 30 3.000 10.000 5

% 20 2.000 10.000 5

% 10 1.000 10.000 5

% 0 0 10.000 5


KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000 10.000 1,00 5

% 90 9.000 10.000 1,11 5

% 80 8.000 10.000 1,25 5

% 70 7.000 10.000 1,43 5

% 60 6.000 10.000 1,67 5

% 50 5.000 10.000 2,00 5

% 40 4.000 10.000 2,50 5

% 30 3.000 10.000 3,33 5

% 20 2.000 10.000 5,00 5

% 10 1.000 10.000 10,00 5

% 0 0 10.000 - 5


KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000 10.000 1,00 50.000 5

% 90 9.000 10.000 1,11 45.000 5

% 80 8.000 10.000 1,25 40.000 5

% 70 7.000 10.000 1,43 35.000 5

% 60 6.000 10.000 1,67 30.000 5

% 50 5.000 10.000 2,00 25.000 5

% 40 4.000 10.000 2,50 20.000 5

% 30 3.000 10.000 3,33 15.000 5

% 20 2.000 10.000 5,00 10.000 5

% 10 1.000 10.000 10,00 5.000 5

% 0 0 10.000 - 0 5


KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000 10.000 1,00 50.000 5 60.000 6,00

% 90 9.000 10.000 1,11 45.000 5 55.000 6,11

% 80 8.000 10.000 1,25 40.000 5 50.000 6,25

% 70 7.000 10.000 1,43 35.000 5 45.000 6,43

% 60 6.000 10.000 1,67 30.000 5 40.000 6,67

% 50 5.000 10.000 2,00 25.000 5 35.000 7,00

% 40 4.000 10.000 2,50 20.000 5 30.000 7,50

% 30 3.000 10.000 3,33 15.000 5 25.000 8,33

% 20 2.000 10.000 5,00 10.000 5 20.000 10,00

% 10 1.000 10.000 10,00 5.000 5 15.000 15,00

% 0 0 10.000 - 0 5 10.000 -


Bütçe Formülü:

Y = A + (b.x)

Bütçelenen GİM =

Toplam Sabit GİM + (Birim Değişken GİM x Kapasite)

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000 10.000 1,00 50.000 5 60.000 6,00

% 90 9.000 10.000 1,11 45.000 5 55.000 6,11

% 80 8.000 10.000 1,25 40.000 5 50.000 6,25

% 70 7.000 10.000 1,43 35.000 5 45.000 6,43

% 60 6.000 10.000 1,67 30.000 5 40.000 6,67

% 50 5.000 10.000 2,00 25.000 5 35.000 7,00

% 40 4.000 10.000 2,50 20.000 5 30.000 7,50

% 30 3.000 10.000 3,33 15.000 5 25.000 8,33

% 20 2.000 10.000 5,00 10.000 5 20.000 10,00

% 10 1.000 10.000 10,00 5.000 5 15.000 15,00

% 0 0 10.000 - 0 5 10.000 -

Y = A + (b.x)

Ax Yb

Bütçe Formülü:

Y = A + (b.x)

Bütçelenen GİM = Toplam Sabit GİM + (Birim Değişken GİM x

Kapasite)

10.000 YTL/ay + (5 YTL/DİS x Kapasite)

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000 10.000 1,00 50.000 5 60.000 6,00

% 90 9.000 10.000 1,11 45.000 5 55.000 6,11

% 80 8.000 10.000 1,25 40.000 5 50.000 6,25

% 70 7.000 10.000 1,43 35.000 5 45.000 6,43

% 60 6.000 10.000 1,67 30.000 5 40.000 6,67

% 50 5.000 10.000 2,00 25.000 5 35.000 7,00

% 40 4.000 10.000 2,50 20.000 5 30.000 7,50

% 30 3.000 10.000 3,33 15.000 5 25.000 8,33

% 20 2.000 10.000 5,00 10.000 5 20.000 10,00

% 10 1.000 10.000 10,00 5.000 5 15.000 15,00

% 0 0 10.000 - 0 5 10.000 -

ÖRNEK: İşletmenin Esnek GİM Bütçesi aşağıdaki gibidir... Bütçelenen Yükleme Oranını bulunuz ?

Bütçelenen Yükleme Oranı için Bütçelenen Yükleme Oranı için sizce aşağıdakilerden hangi sizce aşağıdakilerden hangi kapasite seviyesi en kapasite seviyesi en uygundur ?...uygundur ?...

Teorik KapasitePratik KapasiteFiili KapasiteAtıl KapasiteNormal Kapasite

Bütçelenen Y.O.

% 100

Fiili Y.O.

KKO

Kapasite

Seviyesi

(DİS/ay)


Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

Toplam(YTL/ay)

Birim(YTL/DİS)

% 100 10.000 10.000 1,00 50.000 5 60.000 6,00

% 90 9.000 10.000 1,11 45.000 5 55.000 6,11

% 80 8.000 10.000 1,25 40.000 5 50.000 6,25

% 70 7.000 10.000 1,43 35.000 5 45.000 6,43

% 60 6.000 10.000 1,67 30.000 5 40.000 6,67

% 50 5.000 10.000 2,00 25.000 5 35.000 7,00

% 40 4.000 10.000 2,50 20.000 5 30.000 7,50

% 30 3.000 10.000 3,33 15.000 5 25.000 8,33

% 20 2.000 10.000 5,00 10.000 5 20.000 10,00

% 10 1.000 10.000 10,00 5.000 5 15.000 15,00

% 0 0 10.000 - 0 5 10.000 -

ÖRNEK: İşletmenin Esnek GİM Bütçesi aşağıdaki gibidir... Bütçelenen Yükleme Oranını bulunuz ?

Normal Kapasite 8.000 DİS/ay ise (veya % 80 seviyesinde ise) BYO;

NK

Sabit Y.O.

Değişken Y.O.

Toplam Y.O.++ ==

TOPLAM GİM = FAALİYET HACMİ x YÜKLEME ORANI

BÜTÇELENEN TOPLAM GİM

=

BÜTÇELENEN KAPASİTE x BÜTÇELENEN Y.O.

NORMALKAPASİTE

NK SeviyesindekiY.O.

Dersin başında iki şeyi tahmin etmemiz gerekiyor demiştik...

BÜTÇELENEN TOPLAM GİM

=

BÜTÇ. SABİT GİM + BÜTÇ. DEĞİŞKEN GİM

BÜTÇ. SABİT GİM + BÜTÇ. DEĞİŞKEN GİM

=

BÜTÇELENEN KAPASİTE x BÜTÇELENEN Y.O.

BÜTÇELENEN Y.O.

=

(BÜTÇ. SAB.GİM + BÜTÇ.DEĞ.GİM) / BÜTÇ. KAPASİTE

PROBLEM – 3.1 :

Pratik kapasite seviyesi ayda 12.500 Direkt İşçilik Saati (DİS) olan bir üretim

işletmesinin Normal Kapasite’si 10.000 DİS/ay olarak belirlenmiştir. Bu kapasite

seviyesi ise işletmenin %80 kapasite kullanım oranına tekabül etmektedir.

% 78 kapasite kullanım oranı için değişken ve sabit GİM oranları aşağıdaki gibidir:

1. Değişken GİM oranı: 50.000 TL/DİS

2. Sabit GİM oranı : 150.000 TL/DİS

İSTENEN :

İşletmenin Normal Kapasite seviyeleri için sabit ve değişken GİM yükleme

oranlarını bulunuz.

“Bütçelenen GİM Yükleme Oranı”nı bulunuz.

%75 kapasite seviyesi için Toplam Değişken GİM, Toplam Sabit GİM ve Toplam

GİM’i bütçeleyiniz.

%100 kapasite seviyesi için Toplam Değişken GİM, Toplam Sabit GİM ve Toplam

GİM’i bütçeleyiniz.

Talep, pratik kapasite sınırına (%100) ulaştığında “Bütçelenen GİM Yükleme

Oranı” ne olur ?

KKO Kap.Toplam Birim Toplam Birim Toplam BirimTL/ AY TL/ DİS TL/ AY TL/ DİS TL/ AY TL/ DİS

1,00 12.5000,80 10.0000,78 50.000 150.000

Değişken GİM Sabit GİM TOPLAM

Bize verilenleri tabloda yerlerine yazıyoruz

KKO Kap.Toplam Birim Toplam Birim Toplam Birim

Dİ S/AY TL/AY TL/DİS TL/AY TL/DİS TL/AY TL/DİS1,00 12.5000,80 10.0000,78 9.750 50.000 150.000


%78 kapasite kullanım oranının aylık kaç DİS’e eşit olduğunu belirliyoruz (12.500 DİS/Ay x 0,78 = 9.750 DİS/Ay).


1,00 12.5000,80 10.0000,78 9.750 487.500.000 50.000 1.462.500.000 150.000 1.950.000.000 200.000


%78 kapasite kullanım seviyesi için Toplam Değişken GİM, Toplam Sabit GİM ve Toplam GİM’i artık kolaylıkla hesaplayabiliriz.


1,00 12.500 1.462.500.0000,80 10.000 1.462.500.0000,78 9.750 487.500.000 50.000 1.462.500.000 150.000 1.950.000.000 200.000


Toplam Sabit GİM adı üstünde sabit olduğuna göre:


1,00 12.500 1.462.500.000 117.0000,80 10.000 1.462.500.000 146.2500,78 9.750 487.500.000 50.000 1.462.500.000 150.000 1.950.000.000 200.000


Toplam Sabit GİM belli olduğuna göre her bir kapasite seviyesi için Birim Sabit GİM artık kolaylıkla hesaplanabilir:


1,00 12.500 50.000 1.462.500.000 117.0000,80 10.000 50.000 1.462.500.000 146.2500,78 9.750 487.500.000 50.000 1.462.500.000 150.000 1.950.000.000 200.000


Birim Değişken GİM birim bazında sabit olduğuna göre:


1,00 12.500 625.000.000 50.000 1.462.500.000 117.000 2.087.500.000 167.0000,80 10.000 500.000.000 50.000 1.462.500.000 146.250 1.962.500.000 196.2500,78 9.750 487.500.000 50.000 1.462.500.000 150.000 1.950.000.000 200.000


Birim Değişken GİM belli olduğuna göre her bir kapasite seviyesi için Toplam Değişken GİM artık kolaylıkla hesaplanabilir:


1,00 12.500 625.000.000 50.000 1.462.500.000 117.000 2.087.500.000 167.0000,80 10.000 500.000.000 50.000 1.462.500.000 146.250 1.962.500.000 196.2500,78 9.750 487.500.000 50.000 1.462.500.000 150.000 1.950.000.000 200.0000,75 9.375 468.750.000 50.000 1.462.500.000 156.000 1.931.250.000 206.000


%75 kapasite kullanım seviyesi için Toplam Değişken GİM, Toplam Sabit GİM ve Toplam GİM’i de artık kolaylıkla hesaplayabiliriz.

Y = A + b.X

....Kapasite Seviyesindeki Büt.GİM = Top.Sabit GİM + (Br.Değ.GİM x ..... Kapasite)


1,00 12.500 625.000.000 50.000 1.462.500.000 117.000 2.087.500.000 167.0000,80 10.000 500.000.000 50.000 1.462.500.000 146.250 1.962.500.000 196.2500,78 9.750 487.500.000 50.000 1.462.500.000 150.000 1.950.000.000 200.0000,75 9.375 468.750.000 50.000 1.462.500.000 156.000 1.931.250.000 206.000


İstenen:1 Sab.GİM Y.O. 146.250 Değ.GİM Y.O. 50.0002 Büt.GİM Y.O. 196.2503 Top.Değ.GİM 468.750.000 Top.Sab.GİM 1.462.500.000 Top.GİM 1.931.250.0004 Top.Değ.GİM 625.000.000 Top.Sab.GİM 1.462.500.000 Top.GİM 2.087.500.0005 Büt.GİM Y.O. 167.000

• İşletmenin Normal Kapasite seviyeleri için sabit ve değişken GİM yükleme oranlarını bulunuz.• “Bütçelenen GİM Yükleme Oranı”nı bulunuz.• %75 kapasite seviyesi için Toplam Değişken GİM, Toplam Sabit GİM ve Toplam GİM’i bütçeleyiniz.• %100 kapasite seviyesi için Toplam Değişken GİM, Toplam Sabit GİM ve Toplam GİM’i

bütçeleyiniz.• Talep, pratik kapasite sınırına (%100) ulaştığında “Bütçelenen GİM Yükleme Oranı” ne olur ?

Pratik Kapasite

Normal Kapasite

İSTENEN :

BEŞİNCİ BÖLÜM

MALİYET SİSTEMLERİMALİYET SİSTEMLERİ

Sistem:

“aralarında herhangi bir şekil, ilişki veya bağımlılık bulunan bileşenlerin oluşturduğu bir bütün”...

Muhasebe Sistemi:

“muhasebe bilgilerinin geliştirilmesi ve bu bilgilerin karar vericilere iletilmesi amaçlarına yönelik olarak, işletme organizasyonu tarafından kullanılan personel, yönerge, araç ve kayıtlardan oluşur”

Muhasebe Sisteminin Alt Sistemleri:

1. Finansal Muhasebe Sistemi

2. Maliyet Muhasebesi Sistemi

3. Yönetim Muhasebesi Sistemi

Maliyet Muhasebesi Sistemi:

“üretimi ve satışı yapılan mamul ve hizmetlere ilişkin maliyetlerin saptanması, tanımlanması, ayrımlanması, kayıtlanması, ölçümlenmesi ve analizini kapsar”

1. Maliyet Muhasebesi Kayıt Sistemi:

“faaliyet sonuçlarının çıkartılması ve raporlanabilmesi amacıyla Finansal Muhasebe Sistemi için gerekli girdileri sağlayan bir bütünü oluşturur”.

2. Maliyet Muhasebesi Ölçüm Sistemi:

“maliyet hesaplama ve analizleri ile bir yandan yönetimin gereksindiği bilgileri sağlayan öte yandan da maliyet kayıt sistemi için gerekli girdileri sağlayan bütünü oluşturur”

İŞLETME BİLGİ SİSTEMİİŞLETME BİLGİ SİSTEMİ

FİNANSAL FİNANSAL OLMAYAN

MUHASEBE

MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMİ

MALİYET ÖLÇÜMSİSTEMİ

MALİYET KAYITSİSTEMİ

MALİYET SİSTEMİNİN AMAÇLARI:

Bilanço ve Gelir Tablosu (Stok değerlemesi ve Kar/Zararın hesaplanması),

Planlama ve BütçelemeFaaliyet/Maliyet KontrolüMaliyet AnalizleriKarar vericilere bilgi sağlama (alma,

kiralama, üretme, satma, fiyatlama kararları)

MALİYET SİSTEMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER:

Faaliyet KonusuTeknolojiÜretim Tipi ve PolitikasıYönetsel Beklentiler

ÇIKTI•Tam MaliyetlerTam Maliyetler

•Kısmi MaliyetlerKısmi Maliyetler•DeğişkenDeğişken

•DirektDirekt

ÇIKTI•Tam MaliyetlerTam Maliyetler

•Kısmi MaliyetlerKısmi Maliyetler•DeğişkenDeğişken

•DirektDirekt

SÜREÇ•Sipariş MaliyetlemeSipariş Maliyetleme•Safha MaliyetlemeSafha Maliyetleme

SÜREÇ•Sipariş MaliyetlemeSipariş Maliyetleme•Safha MaliyetlemeSafha Maliyetleme

Feedback (Geri besleme)Feedback (Geri besleme)Feedback (Geri besleme)Feedback (Geri besleme)

GİRDİ•Fiili RakamlarFiili Rakamlar

•Öngörü RakamlarÖngörü Rakamlar•TahminiTahmini•StandartStandart

GİRDİ•Fiili RakamlarFiili Rakamlar

•Öngörü RakamlarÖngörü Rakamlar•TahminiTahmini•StandartStandart

MALİYET SİSTEMİNİN YAPISIMALİYET SİSTEMİNİN YAPISIMALİYET SİSTEMİNİN YAPISIMALİYET SİSTEMİNİN YAPISI

MALİYETLEME YÖNTEMLERİ

1Saptanma Zamanına Göre

Maliyetleme Yöntemleri(Amaca göre)

2Saptanma Biçimine GöreMaliyetleme Yöntemleri(Üretim yöntemine göre)

3Kapsamına Göre

Maliyetleme Yöntemleri(Yüklenme biçimine göre)

Sipariş Maliyetleme Yöntemi

Safha Maliyetleme Yöntemi

Fiili Maliyetleme Yöntemi

Öngörü Maliyetleme Yöntemi:

Tahmini Maliyetleme Yöntemi

Standart Maliyetleme Yöntemi

Tam Maliyetleme Yöntemi

Kısmi Maliyetleme Yöntemi

Değişken Maliyetleme Yöntemi

Direkt Maliyetleme Yöntemi

Normal Maliyetleme Yöntemi

1. Fiili Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Tam Maliyetleme

2. Tahmini Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Tam Maliyetleme

3. Standart Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Tam Maliyetleme

4. Fiili Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Değişken Maliyetleme

5. Tahmini Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Değişken Maliyetleme

6. Standart Maliyetleme + Sipariş Maliyetleme + Değişken Maliyetleme

7. Fiili Maliyetleme + Safha Maliyetleme + Tam Maliyetleme

8. Tahmini Maliyetleme + Safha Maliyetleme + Tam Maliyetleme

9. Standart Maliyetleme + Safha Maliyetleme + Tam Maliyetleme

10. Fiili Maliyetleme + Safha Maliyetleme + Değişken Maliyetleme

11. Tahmini Maliyetleme + Safha Maliyetleme + Değişken Maliyetleme

12. Standart Maliyetleme + Safha Maliyetleme + Değişken Maliyetleme

Maliyet Sistemi KombinasyonlarıMaliyet Sistemi Kombinasyonları

Kapsamına göreSaptanma biçimine göreSaptanma Zamanına göre

Saptanma Zamanına GöreMaliyetleme Yöntemleri

(Amaca göre)


Öngörü Maliyetleme Yöntemi: Tahmini Maliyetleme Yöntemi Standart Maliyetleme Yöntemi

Saptanma Biçimine GöreMaliyetleme Yöntemleri(Üretim yöntemine göre)

Sipariş Maliyetleme Yöntemi

Safha Maliyetleme Yöntemi

Ocak Şubat Mart

ZAMANZAMAN

DMM + DİM + GİM = DÖN.MAL.= ÜMM

+DBMSM= SHMM – DSMSM = SMM

Ocak Dönemi Ocak Dönemi Şubat Dönemi Şubat Dönemi

SİPARİŞ MALİYETLEME YÖNTEMİSİPARİŞ MALİYETLEME YÖNTEMİ

Sip

ariş

01

Sip

ariş

01

DMM + DİM + GİM = DÖN. MAL. = ÜMM

+ DBMSM = SHMM – DSMSM = SMM

Sip

ariş

02

Sip

ariş

02



Sip

ariş

03

Sip

ariş

03

Üretime Başlama Üretimi Tamamlama

Ocak Şubat Mart

ZAMANZAMAN

-

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM


SAFHA MALİYETLEME YÖNTEMİSAFHA MALİYETLEME YÖNTEMİ

I.SAFHAI.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

II.SAFHAII.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

+DBMSM

SHMM

-DSMSM

SMM

III.SAFHAIII.SAFHA

-

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

I.SAFHAI.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

II.SAFHAII.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

+DBMSM

SHMM

-DSMSM

SMM

III.SAFHAIII.SAFHA

Kapsamına GöreMaliyetleme Yöntemleri

(Yüklenme biçimine göre)

Tam Maliyetleme Yöntemi

Kısmi Maliyetleme Yöntemi

Değişken Maliyetleme Yöntemi

Direkt Maliyetleme Yöntemi

Normal Maliyetleme Yöntemi

KAPSAMINA GÖRE KAPSAMINA GÖRE

MALİYETLEME YÖNTEMLERİMALİYETLEME YÖNTEMLERİ

Üretim MaliyetleriTam Değişken Direkt Normal

Direkt Malzeme Maliyeti

DMM DMM DMM DMM

Direkt İşçilik Maliyeti DİM DİM DİM DİM

Değişken Genel İmalat Maliyeti

DEĞ.GİM DEĞ.GİM - DEĞ.GİM

Sabit Genel İmalat Maliyeti

SAB.GİM - - (%) SAB.GİM

KAPSAMINA GÖRE MALİYETLEME YÖNTEMLERİ

Üretim Maliyetleri (YTL) Tam Değişken Direkt Normal

DMM 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000

DİM 3.000 3.000 3.000 +3.000 3.000

Değişken GİM

2.000 2.000 +2.000 - 2.000

Sabit GİM + 3.000 +3.000 - - +2.400

TOPLAM 10.000 10.000 7.000 5.000 9.400

Üretim Miktarı

/ 1.000 adet / 1.000 adet / 1.000 adet / 1.000 adet / 1.000 adet

Birim Maliyet

10,00 10,00 7,00 5,00 9,40

SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ

• Temel İlke ve Özellikler

• Uygulandığı Sektör ve İşletmeler

• İşleyiş Esasları

• Uygulama Örneği

Sipariş Maliyetleme Sipariş Maliyetleme Sistemi:Sistemi:Mamul çeşidinin çok olduğu,İmalatın kesiklilik gösterdiği,Üretimin partiler halinde yapıldığı,Maliyetlerin birbirinden ayrılabildiği;

Üretim ortamlarına uygun bir yapı sergiler...

Sipariş Maliyetleme Sipariş Maliyetleme Sistemi:Sistemi:Başta ısmarlama üretim yapan tüm

işletmeler ileÇeşitli makineler üreten fabrikalar,Uçak ve gemi fabrikaları,Döküm yapan işletmeler,İnşaat işleriyle uğraşan işletmeler,Mobilya üreten fabrikalar,Konfeksiyon imalat sektörü,Yayınevleri,Tamirhaneler

için en uygun maliyet sistemi budur...

HUYUNDAYİ TAMİRHANESİ (SERVİS)HUYUNDAYİ TAMİRHANESİ (SERVİS)


TRTR 54 TC 21054 TC 210 Periyodik bakım (50.000 km)...


TRTR 54 TC 21054 TC 210

TRTR 39 LK 17139 LK 171

Periyodik bakım (50.000 km)...

Kaporta ve boya...


TRTR 54 TC 21054 TC 210

TRTR 34 AVC 197434 AVC 1974

TRTR 39 LK 17139 LK 171


Kaporta ve boya...

Fren balata...


TRTR 54 TC 21054 TC 210

TRTR 34 AVC 197434 AVC 1974

TRTR 54 SS 05454 SS 054

TRTR 39 LK 17139 LK 171


Kaporta ve boya...

Fren balata...

Şanzıman...


TRTR 54 TC 21054 TC 210

TRTR 34 AVC 197434 AVC 1974

TRTR 54 SS 05454 SS 054

DD HL CC 971HL CC 971

TRTR 39 LK 17139 LK 171


Kaporta ve boya...

Fren balata...

Şanzıman...

Motor...


TRTR 54 TC 21054 TC 210

TRTR 54 TF 961 54 TF 961

TRTR 34 AVC 197434 AVC 1974

TRTR 54 SS 05454 SS 054


TRTR 39 LK 17139 LK 171


Kaporta ve boya...

Fren balata...

Şanzıman...

Motor...

Alarm takılması...

DMM


DİM

GİM

TRTR 54 TC 21054 TC 210

TRTR 54 TF 961 54 TF 961

TRTR 34 AVC 197434 AVC 1974

TRTR 54 SS 05454 SS 054


TRTR 39 LK 17139 LK 171


Kaporta ve boya...

Fren balata...

Şanzıman...

Motor...

Alarm takılması...

DMM


DİM

GİM

AMamulPartisi

BMamulPartisi

Ocak Şubat Mart

ZAMANZAMAN

DMM + DİM + GİM = DÖN.MAL. = ÜMM

+DBMSM= SHMM – DSMSM = SMM



Sip

ariş

01

Sip

ariş

01



Sip

ariş

02

Sip

ariş

02



Sip

ariş

03

Sip

ariş

03

..... Üretime Başlama

..... Üretimi Tamamlama

MalzemeStok

Kartları

İşçilikZaman

Kartları

GİMDağıtım

Tabloları

MalzemeStok

Kartları

İşçilikZaman

Kartları

GİMDağıtım

Tabloları

Kaç farklı sipariş (üretim partisi) varsa o kadar sayıda SİPARİŞ

MALİYET KARTI açılır

AMAÇ: Maliyetleri mümkün olduğu kadar siparişlere yükleyerek birim

maliyetleri bulmaktır

ÖRNEK:ÖRNEK:

Sipariş maliyet sistemini kullanan N işletmesi Kasım ayında sipariş 11 ile 3.000 adet X mamulü ve sipariş 12 ile 4.191 adet Y mamulü olmak üzere iki ayrı siparişin üretimine başlanmış ve bunlardan yalnız sipariş 12’nin üretimi tamamlanmış ve 3.000 adet satılmıştır.

X ve Y mamullerinin üretiminde A ve B olmak üzere iki farklı malzeme kullanılmaktadır. İşletme stok değerlemede; X ve Y mamullerini Hareketli Ortalama yöntemine göre A malzemesini LIFO (son giren ilk çıkar) B malzemesini ise FIFO (ilk giren ilk çıkar) yöntemine göre değerlemektedir.

İki esas gider merkezi (departman) bulunan işletmede mamuller her iki gider merkezinde de işlem görmekte olup GİM’ ler mamullere bütçelenen rakamlar üzerinden yüklenmektedir. İşletmenin diğer bilgileri ise aşağıdaki gibidir:

Veriler: I. EGM 2. EGM

Pratik Kapasite (P.K.) Seviyesi 12.000 DİS/ay 11.000 DİS/ay

Normal Kapasite (N.K.) Oranı % 90 % 85

N.K. seviyesinde Sabit GİM oranı 0,28 YTL/DİS 0,26 YTL/DİS

N.K. seviyesinde Değişken GİM oranı 0,11 YTL/DİS 0,12 YTL/DİS

Direkt İşçili Saat Ücretleri 0,39 YTL/DİS 0,35 YTL/DİS

Sip.11’de Kasım ayında çalışılan toplam DİS 5.900 DİS/ay 4.900 DİS/ay

Sip.12’de Kasım ayında çalışılan toplam DİS 4.500 DİS/ay 4.100 DİS/ay

Açıklama Tarih Malzeme Miktar Fiyat EGM Sipariş No.

DB stok 01 Kasım A 1.000 m 0,11 YTL/m

DB stok 01 Kasım B 2.000 kg 0,17 YTL/kg

Satınalma 02 Kasım A 10.000 m 0,12 YTL/m

Satınalma 04 Kasım B 12.000 kg 0,18 YTL/kg

Kullanım 05 Kasım A 5.000 m 1. EGM

Sip.11

Kullanım 06 Kasım B 3.000 kg 2. EGM

Sip.11

Kullanım 07 Kasım B 8.000 kg 1. EGM

Sip.12

Kullanım 08 Kasım A 4.000 m 2. EGM

Sip.12

İstenen: İşletmenin sipariş maliyet kartlarını düzenleyiniz ve SMM tablosunu hazırlayınız.

STOK KARTIStok Türü Stok Değerleme Yöntemi

: A malzemesi: LIFO

TarihKasım

Açıklama

GİREN ÇIKAN KALAN

Miktar(m)

Fiyat(YTL/m)

Tutar(YTL)

Miktar(m)

Fiyat(YTL/

m)

Tutar(YTL)

Miktar(m)

Fiyat(YTL/

m)

Tutar(YTL)

01 DB stok 1.000 0,11 110 1.000 0,11 110

1.000 0,11 110

02 Satınalma 10.000

0,12 1.200 10.000 0,12 1.200

05 Kullanım Sip.11/1.EGM

5.000 0,12 600 1.0005.000

0,110,12

110600


4.000 0,12 480 1.0001.000

0,110,12

110120

Toplam 1.310 1.080 230


: B malzemesi: FIFO

TarihKasım

Açıklama

GİREN ÇIKAN KALAN

Miktar(m)

Fiyat(YTL/m)

Tutar(YTL)

Miktar(m)

Fiyat(YTL/

m)

Tutar(YTL)

Miktar(m)

Fiyat(YTL/

m)

Tutar(YTL)

01 DB stok 2.000 0,17 340 2.000 0,17 340

2.000 0,17 340

04 Satınalma 12.000

0,18 2.160 12.000 0,18 2.160


2.0001.0003.000

0,170,18

340180520

11.000 0,18 1.980


8.000 0,18 1.440 3.000 0,18 540

Toplam 2.500 1.960 540

DMMDİM GİM

DİS Ücret Kapasite Kullanımı

Y.O.

Sipariş 11

1.EGM 600 YTL

5.900 DİS/ay

0,39 YTL/DİS

5.900 DİS/ay

0,39 YTL/DİS

2.EGM 520 YTL

4.900 DİS/ay

0,35 YTL/DİS

4.900 DİS/ay

0,37 YTL/DİS

Sipariş 12

1.EGM 1.440 YTL

4.500 DİS/ay

0,39 YTL/DİS

4.500 DİS/ay

0,39 YTL/DİS

2.EGM 480 YTL

4.100 DİS/ay

0,35 YTL/DİS

4.100 DİS/ay

0,37 YTL/DİS

SİPARİŞ MALİYET KARTI

Sipariş No/İş Emri No : 11 Üretim Miktarı : 3.000 adet

Mamul Cinsi : X Başlangıç Tarihi : 05 Kasım

Mamul Kodu : X-3233010 Bitiş Tarihi : -

Mamul Tipi : Teslim Tarihi :

1 nolu Esas Gider Merkezi (1. EGM)

DİREKT MALZEME MALİYETİ

DİREKT İŞÇİLİK MALİYETİ

GENEL İMALAT MALİYETİ

TARİH

Malzeme Cinsi

Tutar (YTL)

DİS (DİS/ay)

Ücret (YTL/DİS)

Tutar (YTL)

Y.O. (YTL/DİS)

Kap.Kull. (DİS/ay)

Tutar (YTL)

TOPLAM (YTL)

05.11. A Mlz. 600 5.900 0,39 2.301 0,39 5.900 2.301 5.202





TARİH

Malzeme Cinsi

Tutar (YTL)

DİS (DİS/ay)

Ücret (YTL/DİS)

Tutar (YTL)

Y.O. (YTL/DİS)

Kap.Kull. (DİS/ay)

Tutar (YTL)

TOPLAM (YTL)

06.11. B Mlz. 520 4.900 0,35 1.715 0,37 4.900 1.813 4.048

GENEL TOPLAM 1.120 4.016 4.114 9.250

ÜRETİM MİKTARI (Üretim henüz tamamlanmadığı için yarı mamul miktarını ifade eder) -

BİRİM MALİYET (Üretim henüz tamamlanmadığı için birim maliyet yoktur; genel toplam yarı mamul maliyetidir)

-

SİPARİŞ MALİYET KARTI

Sipariş No/İş Emri No : 12 Üretim Miktarı : 4.000 adet

Mamul Cinsi : Y Başlangıç Tarihi : 07 Kasım

Mamul Kodu : Y-3233321 Bitiş Tarihi : 28 Kasım





TARİH

Malzeme Cinsi Tutar

(YTL) DİS

(DİS/ay) Ücret

(YTL/DİS) Tutar (YTL)

Y.O. (YTL/DİS)

Kap.Kull. (DİS/ay) Tutar

(YTL)

TOPLAM (YTL)

07.11. B Mlz. 1.440 4.500 0,39 1.755 0,39 4.500 1.755 4.950





TARİH

Malzeme Cinsi Tutar

(YTL) DİS

(DİS/ay) Ücret

(YTL/DİS) Tutar (YTL)

Y.O. (YTL/DİS)

Kap.Kull. (DİS/ay) Tutar

(YTL)

TOPLAM (YTL)

08.11. A Mlz. 480 4.100 0,35 1.435 0,37 4.100 1.517 3.432

GENEL TOPLAM 1.920 3.190 3.272 8.382

ÜRETİM MİKTARI (ADET) 4.191

BİRİM MALİYET (YTL / ADET) 2,00


: Y Mamulü: H.O. (Hareketli Ortalama)

TarihKasım

Açıklama

GİREN ÇIKAN KALAN

Miktar(adet)

Fiyat(YTL/adet)

Tutar(YTL)

Miktar(adet)

Fiyat(YTL/adet)

Tutar(YTL)

Miktar(adet)

Fiyat(YTL/adet)

Tutar(YTL)

28 Üretim Sip.12

4.191 2,00 8.382 4.191 2,00 8.382

30 Satış 3.000 2,00 6.000 1.191 2,00 2.382

Dönem Başı Hammadde/Malzeme Stok Maliyeti 450 YTL

A Malzemesi 110 YTL

B Malzemesi 340 YTL

Dönem İçi Hammadde/Malzeme Alışları + 3.360 YTL

A Malzemesi 1.200 YTL

B Malzemesi 2.160 YTL

Kullanıma Hazır Hammadde/Malzeme 3.810 YTL

A Malzemesi 1.310 YTL

B Malzemesi 2.500 YTL

Dönem Sonu Hammadde/Malzeme Stok Maliyeti - 770 YTL

A Malzemesi 230 YTL

B Malzemesi 540 YTL

DMM 3.040 YTL

Sipariş 11 1.120 YTL


DİM 7.206 YTL



GİM + 7.386 YTL



Dönemin Maliyeti 17.632 YTL

Dönem Başı Yarı Mamul Stok Maliyeti + 0 YTL

Döneme Yüklenen Maliyet 17.632 YTL

Dönem Sonu Yarı Mamul Stok Maliyeti - 9.250 YTL

Üretilen/Tamamlanan Mamullerin Maliyeti 8.382 YTL

Dönem Başı Mamul Stok Maliyeti + 0 YTL

Satışa Hazır Mamuller Maliyeti 8.382 YTL

Dönem Sonu Mamul Stok Maliyeti - 2.382 YTL

SATILAN MAMULLER MALİYETİ (SMM) 6.000 YTL

KASIM DÖNEMİ SMM TABLOSU

SAFHA MALİYET SİSTEMİSAFHA MALİYET SİSTEMİ

• Safha ne demek ?• Safha Mal.Sis.’nin özellikleri nelerdir ?• Safha Mal.Sis. nerede uygulanabilir ? • Safha Mal.Sis.’nin işleyişi nasıldır ?

SAFHA ne demek ?

Evre, etap, aşama anlamlarına gelir.Bir üretim sürecinde mamulün mamul hale

gelebilmesi için geçmesi gereken üretim (faaliyet) yerini, aşamasını, bölümünü veya kısmını anlatır...

İlköğretimİlköğretim LiseLise ÜniversiteÜniversite Yük.LisansYük.Lisans

% % 100100

% % 100100

% % 100100

Safha Maliyetleme Safha Maliyetleme Sistemi:Sistemi:Benzer veya tek tip mamullerin üretildiği,İmalatın kesiksiz biçimde sürdürüldüğü,Üretimin aşamalar halinde yapıldığı,Maliyetlerin birbirinden ayrılamadığı;

Üretim ortamlarına uygun bir yapı sergiler...

Sipariş ve Safha Maliyet Sistemlerinin Karşılaştırılması


DMM

DİM

GİM

Sipariş 100

TMM SMM

Sip

ariş

Mal

iyet

lem

eS

ipar

iş M

aliy

etle

me

Sipariş 101

Sipariş 102


DMM

DİM

GİM

Sipariş 100

TMM SMM

Safha A

Safha B

Safha CSaf

ha

Mal

iyet

lem

eS

afh

a M

aliy

etle

me

Sip

ariş

Mal

iyet

lem

eS

ipar

iş M

aliy

etle

me

DMM

DİM

GİM

Sipariş 101

Sipariş 102

TMM SMM

Safha Maliyetleme Safha Maliyetleme Sistemi:Sistemi:Demir – Çelik üreten işletmeler,Kömür ve diğer maden işletmeleri,Çimento – Kireç ve Cam fabrikaları,Otomobil fabrikaları,Her türlü içecek sektörü (Kola, rakı, şarap vb.)Sabun ve Sigara üreten işletmeler, Plastik ve Kimya sanayi,Enerji (elektrik) üreten işletmelerGıda (un, şeker, yağ, tuz, ekmek, vb.);

bu sistemi uygulayabilecek işletmelere örnektir...

DMM


DİM

GİM

I. SAFHA

II. SAFHA

DMM


DİM

GİM

I. SAFHA

II. SAFHA

I’de tamamlanıp

II’ye gönderilen

% 100

DMM


DİM

GİM

I. SAFHA

II. SAFHA

I’de tamamlanıp

II’ye gönderilen

II’de tamamlanıp

satışa gönderilen

% 100

% 100

DEPO

DMM


DİM

GİM

I. SAFHA

II. SAFHA

I’de tamamlanıp

II’ye gönderilen

II’de tamamlanıp

satışa gönderilen

ŞEKİLLENDİRME MALİYETİ

+

=

% 100

% 100

DEPO

Ocak Şubat Mart

ZAMANZAMAN


DMM

DİM

+ GİM

DÖN.MAL.

+ DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

- DSYMSM

ÜMM

+ DBMSM

SHMM

- DSMSM

SMM

TEK SAFHATEK SAFHA

DMM

DİM

+ GİM

DÖN.MAL.

+ DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

- DSYMSM

ÜMM

+ DBMSM

SHMM

- DSMSM

SMM

TEK SAFHATEK SAFHA

Ocak Şubat Mart

ZAMANZAMAN


DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

I.SAFHAI.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

+DBMSM

SHMM

-DSMSM

SMM

II.SAFHAII.SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

I.SAFHAI.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

+DBMSM

SHMM

-DSMSM

SMM

II.SAFHAII.SAFHA

Ocak Şubat Mart

ZAMANZAMAN

-

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM


I.SAFHAI.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

II.SAFHAII.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

+DBMSM

SHMM

-DSMSM

SMM

III.SAFHAIII.SAFHA

-

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

I.SAFHAI.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

II.SAFHAII.SAFHA

ÖNCEKİ SAFHA

DMM

DİM

+GİM

DÖN.MAL.

+DBYMSM

DÖN.YÜK.MAL.

-DSYMSM

ÜMM

+DBMSM

SHMM

-DSMSM

SMM

III.SAFHAIII.SAFHA

SİSTEMİN TEMELİ

1. MİKTAR DENGESİ (Birim)Giren Miktar = Çıkan Miktar

SİSTEMİN TEMELİ

1. MİKTAR DENGESİ (Birim)Giren Miktar = Çıkan Miktar

2. TUTAR DENGESİ (Maliyet)Giren Tutar = Çıkan Tutar

Miktar DengesiGiren Miktar = Çıkan Miktar


DBYMS + DİÜB = DİÜT + DSYMS



DBYMS + DİÜB = DİÜT + DSYMS + FİRE




DBYMST




DİÜBT

DBYMST




NORMALFİRE

DİÜBT

DBYMST




NORMALFİRE

ANORMALFİRE

DİÜBT

DBYMST

ÖRNEK: Aşağıdaki tabloda fiziki birimleri görülen safhaların miktar dengelerini kurunuz !

I. SAFHAI. SAFHA II. SAFHAII. SAFHA III. SAFHAIII. SAFHA

DBYMS 5.000 kg 4.000 kg 3.000 kg

DİÜB 20.000 kg 18.000 kg 12.000 kg

DİÜT 18.000 kg 12.000 kg 13.000 kg

DSYMS 6.400 kg 9.000 kg 2.000 kg

NF Oranı(Giren Birimlerin)

% 2 % 5 % 3

I. SAFHA

Giren Miktar =Çıkan Miktar

DBYMS + DİÜB =DİÜT + DSYMS + FİRE

5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg

I. SAFHA



5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg

5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg + 600 kg

I. SAFHA



5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg

5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg + 600 kg

NF500 kg

AF100 kg

NF = GİRENLER x NFO = 25.000 kg x % 2 = 500 kg

AF = FİRE – NF = 600 kg – 500 kg = 100 kg

I. SAFHA



5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg

5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg + 600 kg

NF500 kg

AF100 kg

DİÜBT13.000 kg

DBYMST5.000 kg



DBYMS 5.000 kg 4.000 kg 3.000 kg

DİÜB 20.000 kg18.000 kg 12.000 kg

DİÜT 18.000 kg12.000 kg 13.000 kg

DSYMS 6.400 kg 9.000 kg 2.000 kg


% 2 % 5 % 3

II. SAFHA



4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg

II. SAFHA



4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg

4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg + 1.000 kg

II. SAFHA



4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg

4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg + 1.000 kg

NF1.000 kg

AF0 kg

NF = GİRENLER x NFO = 22.000 kg x % 5 = 1.100 kg

Görüldüğü üzere ortaya çıkan fire normal fire sınırları içinde olduğundan anormal fire yoktur...

II. SAFHA



4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg

4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg + 1.000 kg

NF1.000 kg

AF0 kg

DİÜBT8.000 kg

DBYMST4.000 kg



DBYMS 5.000 kg 4.000 kg 3.000 kg

DİÜB 20.000 kg18.000 kg 12.000 kg

DİÜT 18.000 kg12.000 kg 13.000 kg

DSYMS 6.400 kg 9.000 kg 2.000 kg


% 2 % 5 % 3

III. SAFHA



3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg

III. SAFHA



3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg

3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

III. SAFHA



3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg

3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

NF0 kg

AF0 kg

NF = GİRENLER x NFO = 15.000 kg x % 3 = 450 kg

Görüldüğü üzere III.safhada fire ortaya çıkmamıştır. Eğer çıksaydı 450 kg kadar normal kabul edilecek aşan kısmı ise anormal fire olarak değerlendirilecekti...

III. SAFHA



3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg

3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

NF0 kg

AF0 kg

DİÜBT10.000 kg

DBYMST3.000 kg

MİKTAR DENGESİ (tüm safhalar)

Giren Miktar = Çıkan Miktar

SAFHALAR DBYMS + DİÜB

= DİÜT + DSYMS + FİRE

I. SAFHA 5.000 kg + 20.000 kg = 18.000 kg + 6.400 kg + 600 kg

II. SAFHA 4.000 kg + 18.000 kg = 12.000 kg + 9.000 kg + 1.000 kg

III. SAFHA 3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

Üretimin tüm safhalarından geçerek tamamlanan ve satışa

hazır hale gelen mamuller !

I.Safha’da üretimi tamamlanıp II.Safha’ya devredilen mamuller !

II.Safha’da üretimi tamamlanıp III.Safha’ya devredilen mamuller !

DMM


ŞEM(DİM+GİM)

TEKSAFHA

BİRİMBİRİM

MALİYETMALİYET

??

Safhanın Toplam Maliyeti

Safhanın Çıktı Miktarı

DMM : 6.000 YTL

ŞEM : 20.000 YTL

TOP : 26.000 YTL

26.000 YTL / 13.000 kg =

2,00 YTL/kg

Burada Problem Şu:Burada Problem Şu:

Safhada üretim tamamlandıysa problem yok!

Ancak safhada üretim henüz tamamen bitmediyse...

Yani birim maliyet hesaplanırken üretimi tamamlanan birimlerin yanı sıra henüz üretimi tamamlanamamış birimler de varsa ????

3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

DBYMS + DİÜB


3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

DBYMS + DİÜB


26.000 YTL / 13.000 kg = 2,00 YTL/kg

1. Yarımı Hiç Dikkate Almama:

2. Yarımı Tam Gibi Kabul Etme:

26.000 YTL / 15.000 kg = 1,73 YTL/kg

ÇÖZÜM ?ÇÖZÜM ?

EŞDEĞEREŞDEĞERBİRİM BİRİM

KAVRAMI KAVRAMI ??

EŞ DEĞER BİRİM KAVRAMI ?

Yarısı tamamlanmış iki mamul toplandığında bir mamul ederse...

Safhada 2.000 kg yarı mamulun % 70 tamamlandığı saptanırsa; bunun tamamlanan mamuller cinsinden eşdeğeri 1.400 kg olarak

hesaplanabilir.

Safhada 2.000 kg yarı mamulun % 70 tamamlandığı saptanırsa; bunun tamamlanan mamuller cinsinden eşdeğeri 1.400 kg olarak

hesaplanabilir.

+ = 1

3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

DBYMS + DİÜB


26.000 YTL / 14.400 kg = 1,81 YTL/kg

Fiziki Birimler x TD = EBS

13.000 kg x % 100 = 13.000 kg

2.000 kg x % 70 = 1.400 kg

15.000 kg = 14.400 kg


EŞDEĞER BİRİM MALİYET

x EBM = ÜMR

x 1,81 YTL/kg = 23.500 YTL

x 1,81 YTL/kg = 2.500 YTL

= 26.000 YTL

Tutar Dengesi (Maliyet)Giren Tutar = Çıkan Tutar

DBYMSM + DİÜBM = DİÜTM + DSYMSM + FİREM

26.000 YTL = 23.500 YTL + 2.500 YTL + 0

ÖZETÖZETSafha Maliyet Sisteminin Safha Maliyet Sisteminin İşleyişiİşleyişi

AdımAdım 1: 1: Miktar Dengesinin Kurulması

AdımAdım 2: 2: Eşdeğer Birim Sayısının Hesaplanması

AdımAdım 3: 3: Eşdeğer Birim Maliyetin Hesaplanması

AdımAdım 4: 4: Üretim Maliyeti Raporu

AdımAdım 5: 5: Tutar (Maliyet) Dengesinin Kurulması

3.000 kg + 12.000 kg = 13.000 kg + 2.000 kg + 0 kg

DBYMS + DİÜB


26.000 YTL / 14.400 kg = 1,81 YTL/kg

Fiziki Birimler x TD = EBS

13.000 kg x % 100 = 13.000 kg

2.000 kg x % 70 = 1.400 kg

15.000 kg = 14.400 kg


TAMAMLANMTAMAMLANMA DERECESİ A DERECESİ

??

Şekillendirme Süreci Şekillendirme Süreci (Üretim Prosesi)(Üretim Prosesi)

TAMAMLANMA DERECELERİTAMAMLANMA DERECELERİ

% 0



% 100

% 0Şekillendirme TD: % 100 (üretim sürecinde

hangi noktada olunduğunu ifade eder!)


Diyelim ki 10 saatlik bir proses;

Siz de 7.saatteyseniz Şekillendirme TD: % 70


% 0Şekillendirme TD:

Direkt Malzeme TD:

% 100 (üretim sürecinde hangi noktada olunduğunu ifade eder!)




Ancak bu durumda malzemenin tamamını prosesin başında üretime aldıysanız Direkt Malzeme TD: % 100



Direkt Malzeme TD:





Ancak bu durumda malzemenin tamamını prosesin sonunda üretime alacaksanız Direkt Malzeme TD: % 0



Direkt Malzeme TD:





Ancak bu durumda malzemenin 1/4ünü prosesin başında 3/4ünü sonunda üretime alıyorsanız Direkt Malzeme TD: % 25


Direkt Malzeme TD: % 75


Direkt Malzeme TD:





Ancak bu durumda malzemenin 1/4ünü prosesin başında 3/4ünü sonunda üretime alıyorsanız Direkt Malzeme TD: % 25


Direkt Malzeme TD: % 75


% 100 (ne kadar malzeme konduğunu ifade eder!)

Direkt Malzeme TD:






Direkt Malzeme TD:


% 40

Fire ortaya çıkıyor



Malzeme de Fire var mı yok mu ? Varsa ne kadar ?



Direkt Malzeme TD:


% 40




Eğer malzemeyi Fire ortaya çıkmadan önce koymuşsak % 100 Eğer malzemeyi Fire ortaya çıktıktan sonra koymuşsak % 0

VAR YOK



Direkt Malzeme TD:


% 40


1.durum





Direkt Malzeme TD:


% 40


1.durum 2.durum





Direkt Malzeme TD:


% 40


1.durum 2.durum

3.durum



İKİ SAFHALI BİR ÖRNEK :İKİ SAFHALI BİR ÖRNEK :MART MART

DÖNEMİDÖNEMİ

I. SAFHAI. SAFHA II. SAFHAII. SAFHA

DBYMS - -

DİÜB 3.000 br ?

DSYMS 1.000 br 500 br

DSYMS TD DSYMS TD

DM TD % 100 % 50

Dİ TD % 50 % 30

GİM TD % 50 % 30


DMM 600 YTL 875 YTL

DİM 1.500 YTL 1.237,50 YTL

GİM 900 YTL 297 YTL

ŞEMŞEM TDTD

MART DÖNEMİ

1. SAFHANIN MİKTAR DENGESİ 2. SAFHANIN MİKTAR DENGESİ

Girdi Miktarı = Çıktı Miktarı Girdi Miktarı = Çıktı Miktarı

DBYMS + DİÜB = DİÜT + DSYMS DBYMS + DİÜB = DİÜT + DSYMS

0 + 3.000 br = 2.000 br + 1.000 br 0 + 2.000 br = 1.500 br + 500 br

3.000 br = 3.000 br 2.000 br = 2.000 br

NİSAN DÖNEMİ




1.000 br + ........ br = ......... br + ........ br 500 br + ........... br = .......... br + ........ br

............ br = ............. br ............. br = .............. br

MART DÖNEMİ




0 + 3.000 br = 2.000 br + 1.000 br 0 + 2.000 br = 1.500 br + 500 br

3.000 br = 3.000 br 2.000 br = 2.000 br

NİSAN DÖNEMİ





............ br = ............. br ............. br = .............. br

MART DÖNEMİ




0 + 3.000 br = 2.000 br + 1.000 br 0 + 2.000 br = 1.500 br + 500 br

3.000 br = 3.000 br 2.000 br = 2.000 br

NİSAN DÖNEMİ





............ br = ............. br ............. br = .............. br

MART DÖNEMİ




0 + 3.000 br = 2.000 br + 1.000 br 0 + 2.000 br = 1.500 br + 500 br

3.000 br = 3.000 br 2.000 br = 2.000 br

NİSAN DÖNEMİ





............ br = ............. br ............. br = .............. br

MART DÖNEMİ




0 + 3.000 br = 2.000 br + 1.000 br 0 + 2.000 br = 1.500 br + 500 br

3.000 br = 3.000 br 2.000 br = 2.000 br

NİSAN DÖNEMİ





............ br = ............. br ............. br = .............. br

EŞDEĞER BİRİM SAYILARI TABLOSU

DİREKT MALZEME DİREKT İŞÇİLİK GİM Fiziki Birimler

TD EBS TD EBS TD EBS

DİÜT 2.000 br % 100 2.000 br % 100 2.000 br % 100 2.000 br

DSYMS 1.000 br % 100 1.000 br % 50 500 br % 50 500 br

3.000 br

EBS (Toplam) 3.000 br 2.500 br 2.500 br

I. SAFHAI. SAFHA




DİÜT 2.000 br % 100 2.000 br % 100 2.000 br % 100 2.000 br

DSYMS 1.000 br % 100 1.000 br % 50 500 br % 50 500 br

3.000 br


I. SAFHAI. SAFHA




DİÜT 2.000 br % 100 2.000 br % 100 2.000 br % 100 2.000 br

DSYMS 1.000 br % 100 1.000 br % 50 500 br % 50 500 br

3.000 br


I. SAFHAI. SAFHA

Toplam DMM DİM GİM Dönem Maliyetleri

3.000 YTL 600 YTL 1.500 YTL 900 YTL

/ / / EBS 3.000 br 2.500 br 2.500 br EBM 1.16 YTL/br 0,20 YTL/br 0,60 YTL/br 0,36 YTL/br

ÜRETİM MALİYETİ RAPORU

DİREKT MALZEME DİREKT İŞÇİLİK GİM

Toplam EBM EBS Tutar EBM EBS Tutar EBM EBS Tutar

YTL YTL/br br YTL YTL/br br YTL YTL/br br YTL DİÜT(TMM) 2.320 0,20 2.000 400 0,60 2.000 1.200 0,36 2.000 720 DSYMSM 680 0,20 1.000 200 0,60 500 300 0,36 500 180 DYM 3.000 600 1.500 900

I. SAFHAI. SAFHA

Maliyet Dengesi : Girdi Maliyetleri = Çıktı Maliyetleri

DBYMSM + Dönem

Maliyeti = ÜMM + DSYMSM

0 YTL + 3.000 YTL = 2.320 YTL + 680 YTL

Döneme Yüklenen

Maliyet =

Döneme Yüklenen

Maliyet

3.000 YTL = 3.000 YTL


ÖNCEKİ SAFHA

DİREKT MALZEME

DİREKT İŞÇİLİK

GİM

Fiziki Birimler

TD EBS TD EBS TD EBS TD EBS

DİÜT 1.500 br % 100 1.500 br % 100 1.500 br % 100 1.500 br % 100 1.500 br

DSYMS 500 br % 100 500 br % 50 250 br % 30 150 br % 30 150 br

2.000 br

EBS 2.000 br 1.750 br 1.650 br 1.650 br

II. SAFHAII. SAFHA


ÖNCEKİ SAFHA

DİREKT MALZEME

DİREKT İŞÇİLİK

GİM

Fiziki Birimler

TD EBS TD EBS TD EBS TD EBS

DİÜT 1.500 br % 100 1.500 br % 100 1.500 br % 100 1.500 br % 100 1.500 br

DSYMS 500 br % 100 500 br % 50 250 br % 30 150 br % 30 150 br

2.000 br

EBS 2.000 br 1.750 br 1.650 br 1.650 br

II. SAFHAII. SAFHA

2.SAFHA EŞDEĞER BİRİM MALİYETLERİ TABLOSU

Toplam Ö.S.M. (1.Safha)

DMM DİM GİM

DBYMSM 0 YTL

Dönem Maliyetleri +4.729,50 YTL 2.320 YTL 875 YTL 1.237,50 YTL 297 YTL

Döneme Yüklenen Maliyet

4.729,50 YTL / / / /

Eşdeğer Birim Sayıları 2.000 br 1.750 br 1.650 br 1.650 br Eşdeğer Birim Maliyet 2.59 YTL/br 1.16 YTL/br 0,50 YTL/br 0,75 YTL/br 0,18 YTL/br

II.SAFHA ÜRETİM MALİYETİ RAPORU

ÖNCEKİ SAFHA

MALİYETİ DİREKT MALZEME

MALİYETİ DİREKT İŞÇİLİK

MALİYETİ GENEL İMALAT

MALİYETİ

Toplam EBM EBS Tutar EBM EBS Tutar EBM EBS Tutar EBM EBS Tutar

YTL YTL/br br YTL YTL/br br YTL YTL/br br YTL YTL/br br YTL DİÜT(TMM) 3.885,00 1.16 1.500 1.740 0,50 1.500 750 0,75 1.500 1.125,00 0,18 1.500 270 DSYMSM 844,50 1.16 500 580 0,50 250 125 0,75 150 112,50 0,18 150 27 DYM 4.729.50 2.320 875 1.237,50 297

1. SAFHANIN MALİYET DENGESİ 2. SAFHANIN MALİYET DENGESİ

Girdi Maliyeti = Çıktı Maliyeti Girdi Maliyeti = Çıktı Maliyeti

DBYMSM + Dönem Maliyeti = ÜMM + DSYMSM DBYMSM + Dönem Maliyeti = ÜMM + DSYMSM

0 YTL + 3.000YTL = 2.320YTL + 680YTL 0 YTL + 4.729.50YTL = 3.885 YTL + 844.50 YTL

Döneme Yüklenen Maliyet = Döneme Yüklenen Maliyet Döneme Yüklenen Maliyet = Döneme Yüklenen Maliyet 3.000 YTL = 3.000 YTL 4.729.50 YTL = 4.729.50 YTL

SAFHA MALİYET SİSTEMİSAFHA MALİYET SİSTEMİ

• Ortalama Yöntemi• FIFO Yöntemi

BU İKİ YÖNTEM DE NERDEN ÇIKTI ŞİMDİ ?

Şayet SAFHA’larda DBYMS var ise Safha Maliyet Sisteminde bir sorunla karşılaşırız;

Oda DBYMS’nin nasıl dikkate alınacağı ve değerleneceği sorunu...

İşte ORTALAMA ve FIFO dediğimiz yöntemler bu sorunumuza çözüm getirmektedir.

Safhada DBYMS yok ise bu iki yöntem arasındaki fark ortadan kalkar !

1. 1. MMiktar Dengesiiktar Dengesi

- ORT.YÖNT: DBYMS+DİÜB=DİÜT+DSYMS+(NF+AF)

- FIFO YÖNT: DBYMS+DİÜB=(DBYMS+DİÜBT)+DSYMS+(NF+AF)

2. EBS Tablosu2. EBS Tablosu

- ORT.YÖNT: OEBS = FB x TD

- FIFO YÖNT: EBS = FB x TD

3. EBM Tablosu3. EBM Tablosu

- ORT.YÖNT: DÖNEME YÜKLENEN MALİYETLER / EBS

- FIFO YÖNT: DÖNEM MALİYETLERİ / EBS

4. ÜMR (Üretim Maliyeti Raporu)4. ÜMR (Üretim Maliyeti Raporu)

- ORT.YÖNT: OEBM x OEBS

- FIFO YÖNT: EBM x EBS; [Önceki DBYMSM ve Bu DBYMSM]

5. 5. MMaliyet Dengesialiyet Dengesi

- ORT.YÖNT: DBYMSM+DÖN.M = TMM+DSYMSM+AFM

- FIFO YÖNT: DBYMSM+DÖN.M = TMM+DSYMSM+AFM

TMM = (NFM+DİÜBTM)

TMM =(NFM+DBYMSM+DİÜBTM)

[DBYMS için EBS = FB x (%100-TD)]!

ÖRNEK :ÖRNEK :FİZİKİ BİRİMLERFİZİKİ BİRİMLER II. SAFHAII. SAFHA Şekillendirme TDŞekillendirme TD

DİÜB 11.000 br -

DİÜT 10.000 br % 100

DBYMS 2.000 br % 70

DSYMS 2.500 br % 40

MALİYETLERMALİYETLER DBYMSMDBYMSM DÖNEM MALİYETİDÖNEM MALİYETİ

ÖSM 6.000 YTL 33.000 YTL

DMM 2.000 YTL 9.500 YTL

ŞEM 2.800 YTL 19.400 YTL

• Fire üretime giren birimlerin % 2’si olup; prosesin % 20 tamamlandığı noktada ortaya çıkıyor.

• Malzemenin yarısı prosesin başında, diğer yarısı prosesin ortasında konuyor.

ORTALAMA YÖNTEMİ’ NE ORTALAMA YÖNTEMİ’ NE GÖRE ÇÖZÜM :GÖRE ÇÖZÜM :

1. Safhanın Miktar Dengesi :


2.000 br + 11.000 br = 10.000 br + 2.500 br + 500 br

NF = Girenler x % 2 = 13.000 br x % 2 = 260 br

AF = FİRE – NF = 500 br – 260 br = 240 br


(Ortalama Yöntem)

FİZİKİ BİRİMLER

ÖNCEKİ SAFHA DİREKT MALZEME ŞEKİLLENDİRME

TD OEBS TD OEBS TD OEBS

NF 260 br % 100 260 br % 50 130 br % 20 52 br

DİÜT 10.000 br % 100 10.000 br % 100 10.000 br % 100 10.000 br

DSYMS 2.500 br % 100 2.500 br % 50 1.250 br % 40 1.000 br

AF 240 br % 100 240 br % 50 120 br % 20 48 br

TOPLAM 13.000 br 13.000 br 11.500 br 11.100 br

2. Eşdeğer Birim Sayılarının Bulunması :

EŞDEĞER BİRİM MALİYETLERİ TABLOSU

(Ortalama Yöntem)

MALİYETLERÖNCEKİ SAFHA

MALİYETİ

DİREKT MALZEME

MALİYETİ

ŞEKİLLENDİRME

MALİYETİ

DBYMSM 10.800 YTL 6.000 YTL 2.000 YTL 2.800 YTL

DÖN.MAL. 61.900 YTL 33.000 YTL 9.500 YTL 19.400 YTL

DYM 72.700 YTL 39.000 YTL 11.500 YTL 22.200 YTL

OEBS 13.000 br 11.500 br 11.100 br

OEBM 3 YTL/br 1 YTL/br 2 YTL/br

3. Eşdeğer Birim Maliyetlerin Bulunması :

SAFHA ÜRETİM MALİYET RAPORU

(Ortalama Yöntem)

TOPLAM

(YTL)

ÖNCEKİ SAFHA

MALİYETİ


ŞEKİLLENDİRME

MALİYETİ

OEBM(YTL/br)

OEBS (br)

TUTAR(YTL)

OEBM(YTL/br)

OEBS (br)

TUTAR(YTL)

OEBM(YTL/br)

OEBS (br)

TUTAR(YTL)

NFM 1.014 3 260 780 1 130 130 2 52 104

DİÜT 60.000 3 10.000 30.000 1 10.000 10.000 2 10.000 20.000

TMM 61.014

DSYMSM 10.750 3 2.500 7.500 1 1.250 1.250 2 1.000 2.000

AFM 936 3 240 720 1 120 120 2 48 96

DYM 72.700 3 13.000 39.000 1 11.500 11.500 2 11.100 22.200

4. Üretim Maliyeti Raporu :

5. Safhanın Tutar Dengesi : DBYMSM + DÖN.MAL. = NFM + DİÜTM + DSYMSM + AFM

10.800 YTL + 61.900 YTL = 1.014 YTL + 60.000 YTL + 10.750 YTL + 936 YTL

72.700 YTL = 72.700 YTL

FIFO YÖNTEMİ’ NE GÖRE FIFO YÖNTEMİ’ NE GÖRE ÇÖZÜM :ÇÖZÜM :

1. 1. MMiktar Dengesiiktar Dengesi

- ORT.YÖNT: DBYMS+DİÜB=DİÜT+DSYMS+(NF+AF)

- FIFO YÖNT: DBYMS+DİÜB=(DBYMS+DİÜBT)+DSYMS+(NF+AF)

2. EBS Tablosu2. EBS Tablosu

- ORT.YÖNT: OEBS = FB x TD

- FIFO YÖNT: EBS = FB x TD

3. EBM Tablosu3. EBM Tablosu

- ORT.YÖNT: DÖNEME YÜKLENEN MALİYETLER / EBS

- FIFO YÖNT: DÖNEM MALİYETLERİ / EBS

4. ÜMR (Üretim Maliyeti Raporu)4. ÜMR (Üretim Maliyeti Raporu)

- ORT.YÖNT: OEBM x OEBS

- FIFO YÖNT: EBM x EBS; [Önceki DBYMSM ve Bu DBYMSM]

5. 5. MMaliyet Dengesialiyet Dengesi

- ORT.YÖNT: DBYMSM+DÖN.M = TMM+DSYMSM+AFM

- FIFO YÖNT: DBYMSM+DÖN.M = TMM+DSYMSM+AFM

TMM = (NFM+DİÜBTM)

TMM =(NFM+DBYMSM+DİÜBTM)

[DBYMS için EBS = FB x (%100-TD)]!

AYNI ÖRNEK :AYNI ÖRNEK :FİZİKİ BİRİMLERFİZİKİ BİRİMLER II. SAFHAII. SAFHA Şekillendirme TDŞekillendirme TD

DİÜB 11.000 br -

DİÜT 10.000 br % 100

DBYMS 2.000 br % 70

DSYMS 2.500 br % 40

MALİYETLERMALİYETLER DBYMSMDBYMSM DÖNEM MALİYETİDÖNEM MALİYETİ

ÖSM 6.000 YTL 33.000 YTL

DMM 2.000 YTL 9.500 YTL

ŞEM 2.800 YTL 19.400 YTL

• Fire üretime giren birimlerin % 2’si olup; prosesin % 20 tamamlandığı noktada ortaya çıkıyor.

• Malzemenin yarısı prosesin başında, diğer yarısı prosesin ortasında konuyor.

1. Safhanın Miktar Dengesi : DBYMS + DİÜB = DİÜT (DBYMST + DİÜBT) + DSYMS + FİRE

2.000 br + 11.000 br = 10.000 br (2.000 br + 8.000 br) + 2.500 br + 500 br

NF = Girenler x % 2 = 13.000 br x % 2 = 260 br

AF = FİRE – NF = 500 br – 260 br = 240 br


(FIFO Yöntemi)

FİZİKİ BİRİMLERÖNCEKİ SAFHA DİREKT MALZEME ŞEKİLLENDİRME


NF 260 br % 100 260 br % 50 130 br % 20 52 br

DBYMST 2.000 br % 100 - % 100 - % 70 600 br

DİÜBT 8.000 br % 100 8.000 br % 100 8.000 br % 100 8.000 br

DSYMS 2.500 br % 100 2.500 br % 50 1.250 br % 40 1.000 br

AF 240 br % 100 240 br % 50 120 br % 20 48 br

TOPLAM 13.000 br 11.000 br 9.500 br 9.700 br

2. Eşdeğer Birim Sayılarının Bulunması :

EŞDEĞER BİRİM MALİYETLERİ TABLOSU

(FIFO Yöntemi)

MALİYETLERÖNCEKİ SAFHA

MALİYETİ

DİREKT MALZEME

MALİYETİ

ŞEKİLLENDİRME

MALİYETİ

DBYMSM 10.800 YTL

DÖN.MAL. 61.900 YTL 33.000 YTL 9.500 YTL 19.400 YTL

DYM 72.700 YTL

EBS 11.000 br 9.500 br 9.700 br

EBM 3 YTL/br 1 YTL/br 2 YTL/br

3. Eşdeğer Birim Maliyetlerin Bulunması :

SAFHA ÜRETİM MALİYET RAPORU

(FIFO Yöntemi)

TOPLAM

(YTL)

ÖNCEKİ SAFHA

MALİYETİ


ŞEKİLLENDİRME

MALİYETİ

EBM(YTL/br)

EBS (br)

TUTAR(YTL)

EBM(YTL/br)

EBS (br)

TUTAR(YTL)

EBM(YTL/br)

EBS (br)

TUTAR(YTL)

NFM 1.014 3 260 780 1 130 130 2 52 104

Ö.DBYMST 10.800

B.DBYMST 1.200 3 - - 1 - - 2 600 1.200

DİÜBT 48.000 3 8.000 24.000 1 8.000 8.000 2 8.000 16.000

TMM 61.014

DSYMSM 10.750 3 2.500 7.500 1 1.250 1.250 2 1.000 2.000

AFM 936 3 240 720 1 120 120 2 48 96

DYM 72.700 3 11.000 33.000 1 9.500 9.500 2 9.700 19.400

4. Üretim Maliyeti Raporu :

5. Safhanın Tutar Dengesi : DBYMSM + DÖN.MAL. = NFM + DBYMSM + DİÜBTM + DSYMSM + AFM

10.800 YTL + 61.900 YTL = 1.014 YTL+12.000 YTL+48.000 YTL+10.750 YTL+936 YTL

72.700 YTL = 72.700 YTL

STANDART MALİYET STANDART MALİYET SİSTEMİSİSTEMİ

• Standart Maliyet Kavramı• Standartların Belirlenmesi• Standart Maliyet Kartı• Fark Analizleri

Saptanma Zamanına GöreMaliyetleme Yöntemleri

(Amaca göre)


Öngörü Maliyetleme Yöntemi:

Tahmini Maliyetleme Yöntemi

Standart Maliyetleme Yöntemi

Mamul maliyetlerinin önceden ve bilimsel hesaplara dayanılarak

olması gereken düzeyde planlanması ve maliyet

hesaplarında fiili rakamlar yerine bunların kullanılması esasına

dayanır...

STANDART MALİYET SİSTEMİ ?

Üretim Maliyetleri MİKTAR FİYAT

Direkt Malzeme Maliyeti = Direkt Malzeme Miktarı x Direkt Malzeme Fiyatı

Direkt İşçilik Maliyeti = Direkt İşçilik Saatleri x Direkt İşçilik Saat Ücreti

Genel İmalat Maliyeti = Faaliyet Hacimi x Yükleme Oranı

StandartStandart StandartStandartStandartStandart

Standart StandartStandart



STANDART ÜRETİM MALİYETİSTANDART ÜRETİM MALİYETİ

St. DMMSt. DMM St.St. DİMDİM St.St. GİMGİM

St.St.MiktarMiktar

St.St.FiyatFiyat

St.St.SüreSüre

St. St. ÜcretÜcret

St.St.SüreSüre

St.St.Y.O.Y.O.

DMM StandartlarıDMM StandartlarıDMM Miktar Standardı:

Minimum MiktarNormal Kayıplar (Fire)

DMM Fiyat Standardı:Anlaşılan Fiyat (fiyat analizi)Nakliye, sigorta, fire karşılığı

ÖRNEK:Bir birim X mamulünün içine A malzemesinden en az 9 kg, B malzemesinden de en az 3 lt konması gerekmektedir.

Ayrıca A malzemesi için 1 kg’lık, B malzemesi içinde 0,5 lt’lik normal fire söz konusudur. Bu durumda X mamulünün standart direkt malzeme miktarları şöyle bulunur:

X mamulünde:

A malzemesinden bulunması gereken en az miktar : 9 kgA malzemesinin normal fire miktarı : 1 kgA malzemesin standart miktarı : 10 kg

B malzemesinden bulunması gereken en az miktar : 3 ltB malzemesinin normal fire miktarı : 0,5 ltB malzemesin standart miktarı : 3,5 lt

X mamulünün üretimi için gerekli olan A ve B malzemeleri ile ilgili satınalma bilgileri aşağıdaki gibidir:

Malzeme Cinsi

Fatura Fiyatı

İskonto İhtiyaç Nakliye

A 2 YTL/kg % 10 9.000 kg 180 YTL

B 3 YTL/lt % 5 3.000 lt 90 YTL

Bu durumda A ve B malzemelerinin standart fiyatları şöyle hesaplanacaktır:

B malzemesinin;

Fatura Fiyatı : 3,00 YTL/lt(-) İskonto %5 : 0,15 YTL/ltİskontolu Fiyatı : 2,85 YTL/lt

(+) Nakliye Gideri 90 YTL/3.000 lt : 0,03 YTL/ltB malzemesinin Standart Fiyatı : 2,88 YTL/lt

A malzemesinin;

Fatura Fiyatı : 2,00 YTL/kg(-) İskonto %10 : 0,20 YTL/kgİskontolu Fiyatı : 1,80 YTL/kg

(+) Nakliye Gideri 180 YTL/9.000 kg : 0,02 TL/kgA malzemesinin Standart Fiyatı : 1,82 TL/kg

Malzeme Cinsi

Standart Miktar

x Standart Fiyat

= Standart Maliyet

A 10 kg/br x 1.82 YTL/kg = 18.20 YTL/br

B 3,5 lt/br x 2.88 YTL/lt = 10.08 YTL/br

X MAMULÜNÜN BİRİM STANDART DMM 28.28 YTL/br

X mamulünün üretimi için gerekli olan A ve B malzemelerinin miktar ve fiyat standartlarını belirlediğimize göre,Standart DMM’yi artık hesaplayabiliriz:

DİM Standartları:DİM Standartları:

• DİM Süre Standardı:

– Minimum Süre

– Normal fazla süre (Fire)

• DİM Ücret Standardı:

– Anlaşılan Ücret (Toplu Sözleşme)

ÖRNEK:Bir birim X mamulünün üretimi için 1’ nolu gider merkezinde (Operasyon No: 010) 1,5 DİS, 2’ nolu gider merkezinde ise (Operasyon No: 020) en az 2 DİS çalışılması gerekmektedir. Bu operasyonların normal fazla zamanları (dinlenme ve yorgunluk payları) sırasıyla 0,2 DİS ve 0,1 DİS ise bir birim X mamulü için standart süreler aşağıdaki gibi hesaplanır:

Operasyon No

En kısa zaman

(minimum)

Normal Fazla

Zaman

Standart Süre(Zaman)

1’noluGider

Merkezi

2’noluGider

Merkezi

010 1,5 DİS/br 0,2 DİS/br 1,7 DİS/br

020 2,0 DİS/br 0,1 DİS/br 2,1 DİS/br

Operasyon 010 için direkt işçilik saati başına 3.00 YTL, Operasyon 020 için ise direkt işçilik saati başına 2.50 YTL ücret ödenmesi öngörülüyorsa bir birim X mamulünün standart direkt işçilik maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanır:

Operasyon No

Standart Süre

(Zaman)

StandartÜcret

STANDART BİRİMDİREKT İŞÇİLİK

MALİYETİ

1’noluGider

Merkezi

2’noluGider

Merkezi

010 1,7 DİS/br 3.00 YTL/DİS5.10

YTL/br

020 2,1 DİS/br 2.50 YTL/DİS5.25

YTL/br

X MAMULÜNÜN BİRİM STANDART DİM 10.35 YTL/br

GİM Standartları:GİM Standartları:

• GİM Faaliyet Hacmi

(Süre Standardı):

– Minimum Süre

– Normal fazla süre (Fire)

• GİM Yükleme Oranı Standardı:

– Bütçelenen GİM (N.K. Seviyesinde)

– Normal Kapasite

Gider Merkezi

(GM)

Kapasite Kullanımı

(Standart Süre)

StandartYükleme

Oranı

STANDART BİRİMGENEL İMALAT

MALİYETİ

1’noluGider

Merkezi

2’noluGider

Merkezi

1’nolu GM

1,7 DİS/br ? YTL/DİS ? YTL/br

2’nolu GM

2,1 DİS/br ? YTL/DİS ? YTL/br

ÖRNEK:İşletme, gider merkezlerinin faaliyet hacim ölçülerini (kapasite ölçülerini) DİS cinsinden belirlemektedir. Standart DİS daha önce belirlendiğine göre; St.Genel İmalat Maliyetlerini (St.GİM) hesaplamak için yalnızca standart yükleme oranlarına ihtiyacımız var...

1’nolu esas gider merkezinin standart yükleme oranı 4,50 YTL/DİS, 2’nolu esas gider merkezinin standart yükleme oranı 5,00 YTL/DİS ise; bir birim X mamulünün standart GİM’ni hesaplayabiliriz artık:

Gider Merkezi

(GM)

Kapasite Kullanımı

(Standart Süre)

StandartYükleme

Oranı

STANDART BİRİMGENEL İMALAT

MALİYETİ

1’noluGider

Merkezi

2’noluGider

Merkezi

1’nolu GM

1,7 DİS/br4.50

YTL/DİS7.65

YTL/br

2’nolu GM

2,1 DİS/br5.00

YTL/DİS10.50

YTL/br

X MAMULÜNÜN BİRİM STANDART GİM 18.15 YTL/br

STANDART MALİYET KARTI

Tek bir mamulün standart maliyet bilgilerinin işlendiği karttır.

Dolayısıyla bir mamulun ihtiyaç duyulan standart bilgilerinin tümü bu karttan çıkarılabilir.

Bilgiler birim (mamul) bazındadır.Her bir mamul türü için ayrı ayrı hazırlanır.Dolayısıyla bir işletmede kaç farklı mamul

üretiliyorsa o kadar sayıda da standart maliyet kartı vardır.

Bu kartın dizaynı her işletmenin gereklerine ve şartlarına (ihtiyaçlarına) göre esneyebilir; ancak 5 ana satırdan oluşur.

11

22

33

44

55

A malzemesin standart miktarı (1’nolu EGM’de) : 10,00 kg B malzemesin standart miktarı (2’nolu EGM’de) : 3,50 lt

A malzemesin standart fiyatı : 1.82 YTL/kgB malzemesin standart fiyatı : 2.88 YTL/lt

010 nolu operasyon için standart süre : 1,70 DİS/br020 nolu operasyon için standart süre : 2,10 DİS/br

010 nolu operasyon için standart ücreti : 3.00 YTL/DİS020 nolu operasyon için standart ücreti : 2.50 YTL/DİS

1’nolu EGM’nin standart Yükleme Oranı : 4.50 YTL/DİS2’nolu EGM’nin standart Yükleme Oranı : 5.00 YTL/DİS

ÖRNEK:X mamulu için belirlediğimiz şu standartları bu karta işleyelim:


Standart Belirleme Tarihi : 1 Ocak 2005 Mamul Cinsi : X

Güncelleme Tarihi : 1 Ağustos 2005 Mamul Kodu : X-197406

Departmanlar (Gider Merkezleri) Dep.

No: Malz. Cinsi

Standart Miktar Standart

Fiyat 1 2

TOPLAM

1 A 10 kg/br 1.82 YTL/kg 18.20 YTL/br

2 B 3,5 lt/br 2.88 YTL/lt 10.08 YTL/br

DİR

EK

T M

AL

ZE

ME

MA

LİY

ET

İ

Birim Başına Standart Direkt Malzeme Maliyeti................................................. 28.28 YTL/br


No: Oper. No.

Standart Süre Standart

Ücret 1 2

TOPLAM

1 010 1,7 DİS/br 3.00 YTL/DİS 5.10 YTL/br


DİR

EK

T İ

ŞÇ

İLİK

M

AL

İYE

Tİ

Birim Başına Standart Direkt İşçilik Maliyeti....................................................... 10.35 YTL/br


No:

Faaliyet Ölçüsü Birimi

Standart Faaliyet Hacmi

Standart Yükleme

Oranı 1 2

TOPLAM

1 DİS 1,7 DİS/br 4.50 YTL/DİS 7.65 YTL/br


GE

NE

L İ

MA

LA

T M

AL

İYE

Tİ

Birim Başına Standart Genel İmalat Maliyeti...................................................... 18.15 YTL/br

BİRİM BAŞINA STANDART MALİYET........................................................................... 56.78 YTL/br





No: Malz. Cinsi


Fiyat 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T M

AL

ZE

ME

MA

LİY

ET

İ



No: Oper. No.


Ücret 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T İ

ŞÇ

İLİK

M

AL

İYE

Tİ



No:



Standart Yükleme

Oranı 1 2

TOPLAM



GE

NE

L İ

MA

LA

T M

AL

İYE

Tİ







No: Malz. Cinsi


Fiyat 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T M

AL

ZE

ME

MA

LİY

ET

İ



No: Oper. No.


Ücret 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T İ

ŞÇ

İLİK

M

AL

İYE

Tİ



No:



Standart Yükleme

Oranı 1 2

TOPLAM



GE

NE

L İ

MA

LA

T M

AL

İYE

Tİ







No: Malz. Cinsi


Fiyat 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T M

AL

ZE

ME

MA

LİY

ET

İ



No: Oper. No.


Ücret 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T İ

ŞÇ

İLİK

M

AL

İYE

Tİ



No:



Standart Yükleme

Oranı 1 2

TOPLAM



GE

NE

L İ

MA

LA

T M

AL

İYE

Tİ







No: Malz. Cinsi


Fiyat 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T M

AL

ZE

ME

MA

LİY

ET

İ



No: Oper. No.


Ücret 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T İ

ŞÇ

İLİK

M

AL

İYE

Tİ



No:



Standart Yükleme

Oranı 1 2

TOPLAM



GE

NE

L İ

MA

LA

T M

AL

İYE

Tİ



FARK ANALİZLERİFARK ANALİZLERİ

(İkili Fark Analizi Yöntemi)

• DMM Farkının Analizi• DİM Farkının Analizi• GİM Farkının Analizi

FARK ANALİZİ ?

Olan ile olması gereken arasındaki farkın analiz edilmesidir.

Olması gerekenden gerçekte ne kadar sapıldığının araştırılması ve bu sapmanın nedeninin bulunması eylemidir (işidir).

FİİLİ durum (sonuç) olanı ifade ettiğine; STANDARD ise olması gerekeni ifade ettiğine göre fiilen standartların (ne kadar) yakalanıp yakalanamadığının araştırılmasıdır...

STANDARDFİİLİ

Fark görebiliyor musun ?

ÖRNEK:İşletme Kasım ayında X mamulunden 100 adet üretmiştir. Üretimin maliyeti 6.216,40 YTL olmuştur. Farkı bulunuz.


NE OLMUŞ ?NE OLMASI

GEREKİYORDU ?



GEREKİYORDU ?

FİİLİ MALİYET STANDART MALİYETMALİYET

FARKI- =





No: Malz. Cinsi


Fiyat 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T M

AL

ZE

ME

MA

LİY

ET

İ



No: Oper. No.


Ücret 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T İ

ŞÇ

İLİK

M

AL

İYE

Tİ



No:



Standart Yükleme

Oranı 1 2

TOPLAM



GE

NE

L İ

MA

LA

T M

AL

İYE

Tİ



100 birim mamul üretildiğinde;

maliyetlerin ne olması gerekir ?

2828 YTL

1035 YTL

1815 YTL

5678 YTL



GEREKİYORDU ?


FARKI

6.216,40 YTL/ay - 5.678,00 YTL/ay = 538,40 TL/ay ??????

- =

FARK ANALİZİ SONUÇLARI:

FİİLİ MALİYET STANDART MALİYET- =MALİYET

FARKI

1. FM = SM

2. FM > SM

3. FM < SM

Fark analizleri sonucunda kaç farklı durum ortaya çıkabilir ?



FARKI

(0) FARK YOK

(+) OLUMSUZ

(-) OLUMLU

1. FM = SM

2. FM > SM

3. FM < SM



• Olumlu fark kısaca (L) harfi ile gösterilir. L: lehte

• Olumsuz fark kısaca (A) harfi ile gösterilir. A: aleyhte


FARKI

(0) FARK YOK

(+) OLUMSUZ

(-) OLUMLU

1. FM = SM

2. FM > SM

3. FM < SM




GEREKİYORDU ?


FARKI=-

6.216,40 YTL/ay - 5.678,00 YTL/ay = 538,40 TL/ay (A)

Fiili Toplam Üretim Maliyeti – Standart Toplam Üretim Maliyeti = Toplam Fark

ŞİMDİ SORUN ŞU:Neden Kasım ayında bu kadar

olumsuz fark ortaya çıktı ?

538,40 TL/ay (A)

İşte bunu anlayabilmek için analizi biraz daha derinleştirmek gerekir !

ÜRETİM MALİYETİ TOPLAM FARKIÜRETİM MALİYETİ TOPLAM FARKIFiili Üretim Maliyeti – Standart Üretim Maliyeti

DMM Toplam FarkıDMM Toplam FarkıFiili DMM – Standart DMM

DİM Toplam FarkıDİM Toplam FarkıFiili DİM – Standart DİM

GİM Toplam FarkıGİM Toplam FarkıFiili GİM – Standart GİM

ÖRNEK:

İşletmenin Kasım ayı fiili maliyetleri şöyle gerçekleşmiştir. • DMM 3.174,50 YTL/ay• DİM 1.153,00 YTL/ay• GİM 1.888,90 YTL/ay

ÖRNEK:


DMM Farkı 3.174,50 YTL/ay -

DİM Farkı 1.153,00 YTL/ay -

GİM Farkı 1.888,90 YTL/ay -

ÜMM Farkı 6.216,40 YTL/ay -

FİİLİ MALİYET

STANDART MALİYET- =

MALİYETFARKI





No: Malz. Cinsi


Fiyat 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T M

AL

ZE

ME

MA

LİY

ET

İ



No: Oper. No.


Ücret 1 2

TOPLAM



DİR

EK

T İ

ŞÇ

İLİK

M

AL

İYE

Tİ



No:



Standart Yükleme

Oranı 1 2

TOPLAM



GE

NE

L İ

MA

LA

T M

AL

İYE

Tİ



100 birim mamul üretildiğinde;

maliyetlerin ne olması gerekir ?

2828 YTL

1035 YTL

1815 YTL

5678 YTL

DMM Farkı 3.174,50 YTL/ay - 2.828,00 YTL/ay = 346,50 YTL/ay (A)

DİM Farkı 1.153,00 YTL/ay - 1.035,00 YTL/ay = 118,00 YTL/ay (A)

GİM Farkı 1.888,90 YTL/ay - 1.815,00 YTL/ay = 73,90 YTL/ay (A)

ÜMM Farkı 6.216,40 YTL/ay - 5678,00 YTL/ay = 538,40 YTL/ay (A)

FİİLİ MALİYET

STANDART MALİYET- =

MALİYETFARKI

ÖRNEK:


ÜRETİM MALİYETİ TOPLAM FARKIÜRETİM MALİYETİ TOPLAM FARKI538,40 YTL/ay (A)

DMM Toplam FarkıDMM Toplam Farkı346,50 YTL/ay346,50 YTL/ay (A)(A)

DİM Toplam FarkıDİM Toplam Farkı118,00 YTL/ay 118,00 YTL/ay (A)(A)

GİM Toplam FarkıGİM Toplam Farkı73,90 YTL/ay 73,90 YTL/ay (A)(A)

ŞİMDİ SORUN ŞU:Neden Kasım ayında DMM’de, DİM’de ve

GİM’de bu kadar olumsuz fark ortaya çıktı ?


DMM DMM Miktar FarkıMiktar Farkı

DMM DMM Fiyat FarkıFiyat Farkı

DİM DİM Süre FarkıSüre Farkı

DİM DİM Ücret FarkıÜcret Farkı

GİM Kontrol GİM Kontrol EdilebilirEdilebilir

FarkıFarkı

GİM GİM Hacim FarkıHacim Farkı




(İkili Fark Analizi Yöntemi)







FarkıFarkı





Fiili Miktar

– Standart Miktar

Fiili Fiyat – Standart

Fiyat

Fiili Süre – Standart

Süre

Fiili Ücret –

Standart

Ücret

Fiili GİM

– S.S.Büt.

GİM

S.S.Büt. GİM

– Standart

GİM







FarkıFarkı





Fiili Miktar

– Standart Miktar

Fiili Fiyat – Standart

Fiyat

Fiili Süre – Standart

Süre

Fiili Ücret –

Standart

Ücret

Fiili GİM

– S.S.Büt.

GİM

S.S.Büt. GİM

– Standart

GİM

x Standart

Fiyat

x Fiili

Miktar

x Standart

Ücret

x Fiili Süre

DMM FarkDMM FarkııMiktar Farkı = (FM - SM) Fiyat Farkı = (FF - SF)

DİM FarkıDİM FarkıSüre Farkı = (FS - SS)Ücret Farkı = (FÜ -SÜ)

FS: Fiili Süre

FÜ: Fiili Ücret

SS: St.Süre

SÜ: St.Ücret

FM: Fiili Miktar

FF: Fiili Fiyat

SM: St.Miktar

SF: St.Fiyat

x SFx FM

x SÜx FS

Dep.No:

MalzemeCinsi

FiiliMiktar

Fiili Fiyat

Departmanlar(Gider Merkezleri)

TOPLAM

1 2

1 A 1050 kg/ay 1.99 YTL/kg 2.089.50 YTL/ay

2 B 350 lt/ay 3.10 YTL/lt 1.085 YTL/ay

Dönemin (Kasım) Fiili Direkt Malzeme Maliyeti......................................................................................... 3.174.50 YTL/ay

ÖRNEK (DMM Miktar Farkı):

İşletmenin Kasım ayı DMM bilgileri şöyledir:

(1 EGM) A için Miktar Farkı: = (1050 kg/ay – 1000 kg/ay) x 1.82 YTL/kg = 91 YTL/ay (A)

(2 EGM) B için Miktar Farkı: = (350 lt/ay – 350 lt/ay) x 2.88 YTL/lt = 0 YTL/ayDMM Toplam Miktar Farkı = 91 YTL/ay (A)

Miktar Farkı = (FM - SM) x SF

Dep.No:

MalzemeCinsi

FiiliMiktar

Fiili Fiyat


TOPLAM

1 2

1 A 1050 kg/ay 1.99 YTL/kg 2.089.50 YTL/ay

2 B 350 lt/ay 3.10 YTL/lt 1.085 YTL/ay

Dönemin (Kasım) Fiili Direkt Malzeme Maliyeti......................................................................................... 3.174.50 YTL/ay

ÖRNEK (DMM Fiyat Farkı):

İşletmenin Kasım ayı DMM bilgileri şöyledir:

(1 EGM) A için Fiyat Farkı:= (1.99 YTL/kg – 1.82 YTL/kg) x 1050 kg/ay = 178.50 YTL/ay (A)

(2 EGM) B için Fiyat Farkı: = (3.10 YTL/kg – 2.88 YTL/lt ) x 350 lt/ay = 77.00 YTL/ay (A) DMM Toplam Fiyat Farkı = 255.50 YTL/ay (A)

Fiyat Farkı = (FF - SF) x FM

ÖRNEK (DİM Süre Farkı):

İşletmenin Kasım ayı DİM bilgileri şöyledir:

(1 EGM) Op.010 için Süre Farkı: = (190 DİS/ay – 170 DİS/ay) x 3.00 YTL/DİS = 60.00 YTL/ay (A)

(2 EGM) Op.020 için Süre Farkı: = (220 DİS/ay – 210 DİS/ay) x 2.50 YTL/DİS = 25.00 YTL/ay (A) DİM Toplam Süre Farkı = 85.00 YTL/ay (A)

Süre Farkı = (FS - SS) x SÜ

Dep.No:

Oper.No.

Fiili Süre

Fiili Ücret


TOPLAM

1 2

1 010 190 DİS/ay 3.00 YTL/DİS 570.00 YTL/ay


Dönemin (Kasım) Fiili Direkt İşçilik Maliyeti............................................................................................. 1.153.00 YTL/ay

ÖRNEK (DİM Ücret Farkı):

İşletmenin Kasım ayı DİM bilgileri şöyledir:

(1 EGM) Op.010 için Ücret Farkı:= (3.00 YTL/DİS – 3.00 YTL/DİS) x 190 DİS/ay = 0.00 YTL/ay (A)

(2 EGM) Op.020 için Ücret Farkı:= (2.65 YTL/DİS – 2.50 YTL/DİS) x 220 DİS/ay = 33.00 YTL/ay (A) DİM Toplam Ücret Farkı = 33.00 YTL/ay (A)

Ücret Farkı = (FÜ - SÜ) x FS

Dep.No:

Oper.No.

Fiili Süre

Fiili Ücret


TOPLAM

1 2



Dönemin (Kasım) Fiili Direkt İşçilik Maliyeti............................................................................................. 1.153.00 YTL/ay

DMM FarkDMM FarkııMiktar Farkı = (FM - SM) x SFFiyat Farkı = (FF - SF) x FM

DİM FarkıDİM FarkıSüre Farkı = (FS - SS) x SÜÜcret Farkı = (FÜ -SÜ) x FS

GİM FarkıGİM FarkıKontrol Edilebilir Fark = FGİM – SSBGİMHacim Farkı = SSBGİM – SGİM

FS: Fiili Süre

FÜ: Fiili Ücret

SS: St.Süre

SÜ: St.Ücret

FM: Fiili Miktar

FF: Fiili Fiyat

SM: St.Miktar

SF: St.Fiyat

FGİM: Fiili GİM

SGİM: Standart GİM

SSBGİM : Standart Sürelerde Bütçelenen GİM

DMM FarkDMM FarkııMiktar Farkı = (FM - SM) x SFFiyat Farkı = (FF - SF) x FMToplam Fark = (FM x FF) – (SM x SF)

DİM FarkıDİM FarkıSüre Farkı = (FS - SS) x SÜÜcret Farkı = (FÜ -SÜ) x FSToplam Fark = (FS x FÜ) – (SS x SÜ)

GİM FarkıGİM FarkıKontrol Edilebilir Fark = FGİM – SSBGİMHacim Farkı = SSBGİM – SGİMToplam Fark = FGİM - SGİM

FS: Fiili Süre

FÜ: Fiili Ücret

SS: St.Süre

SÜ: St.Ücret

FM: Fiili Miktar

FF: Fiili Fiyat

SM: St.Miktar

SF: St.Fiyat

FGİM: Fiili GİM

SGİM: Standart GİM

SSBGİM : Standart Sürelerde Bütçelenen GİM

ÖRNEK (Standart Saatlerde Bütçelenen GİM):

İşletmenin Kasım ayı Bütçelenen GİM bilgileri şöyledir:

1’nolu dep. için SSBGİM = 4.680 YTL/ay + (2.00 YTL/DİS x 170 DİS/ay) = 5.020 YTL/ay 2’nolu dep. için SSBGİM = 5.462 YTL/ay + (3.00 YTL/DİS x 210 DİS/ay) = 6.092 YTL/ay

SSBGİM = Top.Sab.GİM + (Br.Değ.GİM x SS)

1’nolu departmanın Bütçelenen GİM’i = 4.680 YTL/ay + (2.00 YTL/DİS x .... Kapasite)

2’nolu departmanın Bütçelenen GİM’i = 5.462 YTL/ay + (3.00 YTL/DİS x .... Kapasite)

.... Büt.GİM = Top.Sab.GİM + (Br.Değ.GİM x ... Kapasite)SS SS

SS

SS

ÖRNEK (GİM Kontrol Edilebilir Farkı):

İşletmenin Kasım ayı GİM bilgileri şöyledir:

(1 EGM) için GİMKE Farkı: = 799,90 YTL/ay – 5.020,00 YTL/ay = - 4.220,10 YTL/ay (L)

(2 EGM) için GİMKE Farkı: = 1.089,00 YTL/ay – 6.092,00 YTL/ay = - 5.003,00 YTL/ay (L)GİMKEF Toplamı = - 9.223,10 YTL/ay (L)

GİM KEFarkı = (FGİM - SSBGİM)

Dep.No:

Faaliyet ÖlçüsüBirimi

FiiliFaaliyet Hacmi

Fiili YüklemeOranı


TOPLAM

1 2

1 DİS 190 DİS/ay 4.21 YTL/DİS 799.90 YTL/ay

2 DİS 220 DİS/ay 4.95 YTL/DİS 1.089.00 YTL/ay

Dönemin (Kasım) Fiili Genel İmalat Maliyeti............................................................................................... 1.888.90 YTL/ay

ÖRNEK (GİM Hacim Farkı):

İşletmenin Kasım ayı GİM bilgileri şöyledir:

(1 EGM) için GİM Hacim Farkı:= 5.020 YTL/ay – 765 YTL/ay = 4.255 YTL/ay (A)

(2 EGM) için GİM Hacim Farkı:= 6.092 YTL/ay – 1.050 YTL/ay = 5.042 YTL/ay (A)GİMHF Toplamı = 9.297 YTL/ay (A)

GİM Hacim Farkı = (SSBGİM - SGİM)

Dep.No:

Faaliyet ÖlçüsüBirimi

FiiliFaaliyet Hacmi

Fiili YüklemeOranı


TOPLAM

1 2

1 DİS 190 DİS/ay 4.21 YTL/DİS 799.90 YTL/ay

2 DİS 220 DİS/ay 4.95 YTL/DİS 1.089.00 YTL/ay

Dönemin (Kasım) Fiili Genel İmalat Maliyeti............................................................................................... 1.888.90 YTL/ay

FARKLAR (SAPMALAR) I. EGM II. EGM TOPLAM

Direkt Malzeme Maliyeti Farkı

(A malzemesi) (B malzemesi)

Miktar Farkı 91.00 YTL/ay (A) 0.00 YTL/ay 91.00 YTL/ay (A)

Fiyat Farkı 178.50 YTL/ay (A) 77.00 YTL/ay (A) 255.50 YTL/ay (A)

Toplam Fark 269.50 YTL/ay (A) 77.00 YTL/ay (A) 346.50 YTL/ay (A)

Direkt İşçilik Maliyeti Farkı (Operasyon 010) (Operasyon 020)

Süre Farkı 60.00 YTL/ay (A) 25.00 YTL/ay (A) 85.00 YTL/ay (A)

Ücret Farkı 0.00 YTL/ay 33.00 YTL/ay (A) 33.00 YTL/ay (A)


Genel İmalat Maliyeti Farkı

Kontrol Edilebilir Fark 4.220.10 YTL/ay (L) 5.003.00 YTL/ay (L) 9.223.10 YTL/ay (L)

Hacim Farkı 4.255.00 YTL/ay (A) 5.042.00 YTL/ay (A) 9.297.00 YTL/ay (A)


TOPLAM FARK 364.40 YTL/ay (A) 174.00 YTL/ay (A) 538,40 YTL/ay (A)

Documents

01 - MALİYET MUHASEBESİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER