Alibala Hacizade Unutulmuş Kahramanlar (Baki-2004)

7/24/2019 Alibala Hacizade Unutulmu Kahramanlar (Baki-2004)

1/227


2/227

Bismillahir-Rehmanir-rahim

Jan Junior

QEHREMANLAR

Qar

Rusiyasrla

miiharibarle

unudulmuE

ehremanlarrmrz

UNUDULMU9

Tarcilmacilar:

Olibala Hacrzada


3/227

Kitabrn dr:

qar

Rusiyasl

lJ miiharibrdr unudul|nut ohr rmtnlxr

Miicllif:

Jrn

Junior

Frinslz dilirdin hrs

diline crciirnr:

ZcbihullxhN{irsuri

,{zrrbaycan

ilirr torciimr:

Olibll: r

lactzadc

N:rlir:

iill-nrn llakdakr srfiri Oharl

Qoz.ryi

'l

i r l ' j ' :

1000 iisxr

Cap

irir i:

2001

(ap

niirbrt i:

Garkemli

ranstzJan

Juniarun

engin

a iv

materiallan

asasndaXIX asrde

biri on l,

tligari20 ay

Qar

Rusiyast

e

lran arastnda

davam eden, birincisi

Gtil1shnr,

ikincisi

(TAtkmenQay,

mLiqavilasi

la naticolenon

mUharibelarin

taixi

haqqnda

qaleme

aldtAt

bu osorinin Azarbaycan

oxuculan dQdn faydah alacagn nazare alaraq onu

Azerbaycan

ilinda

nagredirik.

iran

xalqhfl mii\l.lif

dilli

olduqlanna baxmayaraq bu

boyda iilk.nin yoLulrda

canlanndan

kcr.Ek itlk.Din

bir

q.rniLnr

el:-beli bagrilamannslar

$imaldx

lafr

gavurhda. ca ubda

insilis

:,

PoriaqrLl hiicunrqulxrr

il. dilr-iipn

q.hrlmanlannz

Eox

olnuidur.

S,jzntriiain snbutu

iienn hc

q.dim

dovrl.ri

gcdib axtarmaq la?nn

de),il. Aftrq orh

.rsrlrrd.n bel. \'r ondan da bari

Sel:vil.rdan

izii bcl.

Sah

lsmail kimi

radi^hlaf.

N.rclirtah kimi s.rk:fd.l.f.

Abbas Mirzr

kimi \, lanp.Narl.f. Cavadxrn

C.nc.\'i kini

q.hrananlarn

q.hf.nanlqlari. \, t ni

qofuyub

saxlanalarr.

ctilin:n 0zarina

qrqr kimi

frEamalafl

heq na-Erllafda ;) daslaDlxrda ciitdiklrriniz kimi yaltn yox. olnrut

L i r L . \ t :

t .

J i r .

Biilnr iarixriler ngiir aydlndrr ki, Irarl

)enid.n

birpa

cdib bnliin lraf

xalq lar lnr i f l . rd i f .n \ ' .1ran

pad;ahr

imi taxi i -sal i .nr l i

cu luscd )

$ah

vnti l

bu

yolda

n.

qird.r

z.hm:rll.D

qatla$araq

tlksni

yeDidln b.fpa crm\

a

xaL.llan

bifl.sdif.f.k d.r.b.r-lig. son vefib

Slrqd.

SiliriL.r

ddh silsil:nnr b^nisi

o l utdur. Dogurdrn cla bu

gLin

S.lb l i l . f

ddvl l t i

dcdikd. i ranur

qr/r l d6\ ' ru

nazard: canhnrr.

Sah

ismailin nrslindrn g.bn

S.lali

rahlnfl

iranrn

:razi

biitdvhyilniin qorunmasl.

mad:ni. iqtisadi baxrmrndan inkiirf

cLnr.si v5 h:r

1r..ni

nbadlaidrnlmasr agnn aUorirdrn

g.l.ni

.sirs.nrrdilar. Elm.

bilik, iqiisnd

e

hiiD.f,

siyas:i va do\llttilik sah:sind. s.l. ilrr d0\rnnd.

rulrn addxnlrr

Ira

Srq.i.

briy0k imperi)lya

gerrilm:sin: g:tirib

erxa.Ldr.

Bu silsil.nin

dnzgiin

apardrqlafr

siyns.t naiicasindo .r.n ogullarr hansr

dilda dam$d)Fna.

hansrsoydan. ryladnn olduEunn barnayar.rq ira r hlr hans, r:rafd.n basqrnr

mrruz

qalLrdrsa

ofaya s3f.rb.r olub v:rani

qonLmnEr dzilni borc

bilirdi v.

bunun

n:ticasind.r

bir baiL DamirqapL D.fblnd olan

bn baiL fars

kiiri-azin.

dayanan

bir

tr.li Fl.fal

dtrb o biri t.r.fi DaEdada

gcdib

tatan

rra;ni

dlkid.

\ J - ,

,

\ r , i -

' . l l l ' r J , r . J r , . ) . J r l , k r I n r \ r : l i l

- ^ \ L

. / i n J ,

\ i r l ' r d i r r n

l . u

i h . . , l r ' n r , m f . r . \

\ ' , ) r l

l ' r

, ' , J n

o

.

n n '

. , 1 . '

R

r . r \

\ r

A\ropa

nenn

tahink.li ola bil.rdi V. m.hz

bu

srbrbr

gdrr

d.

ginririik

ki,

larix

boyu

istar

iranrn

darili iglrrinr qarrgnraqla, strrsr xari cd n

bilavasi .

r.

ya

vasrtr

rle

hiicuDr

ei rskla bu 6lk5ni

giikiirnrk

istamitl.r.

Tdri{ boyu

Ifanrn

cografiyasr

lr

bailna blla olmuidur

a

tebiidir ki h.r

iki l.rai bu

colrafiya

kompteksind.n

dz

payhnnr qopaf'naq

ist.nri$bf. NLinun.vi

olaraq

son

Allahrn

adr

la

BA$

SO Z

Tadxi

v.raql.fk.n

vr

1.n uErunda

mnbarlz.

apa

ran

qahDlnanlarrn

h.l'atr

i l r

lanr$

olduqda

nsanda

hrqiq.r.n,

qii r hissi

do

sulur.

rrn

tarixinin

s.hifa-

l.ri

bu

kirni ct.hramrnlartn

canfe;an1rqlan

lc doludut

Tarixln bir ucu Damrrqapl

Drrb.nddin

bailanmr$.

'r

ucu B.nd.r

Abbasa

aaran

Iranln

qomnm.rsr

v. tof

paqlarn

mihafizlsi

ntiin

nca:

-

ne9.

;ahidl.r

verin

I Y


4/227


5/227

w$url'i;**st*r+**iffi

li'r;'iiil

ndr

rjul

iislriifi:rllii,il,$l

i*:

ig+*ffi,*$ffi

jo*iu**''',''.:'.

ilo

*,1*

ffiffiig-t1,'t*+r

ru1+:1*til'{;i$$ilrl*r

Wi*t*1*

I ' i

dr \ . ,

/ i i ln ' r

qrr .r , , ) .r . i .

qdl \d. r i , / Inr .r r ' t i l . i \ i .

: l :b L l .h

\r ' { .

' ] t | . .

q o \ l u $ ' h r l t r r \ c r J rr J r ) [ m . b i . i r c i J . r i I l ' . , ] l . u r ir ( . n d , r n s r J q r l/ i r l , . r ) (

ddvlati dnny

diivlrtlJri srrasrnda

jz

ycrini

trpnrr$drr

J bu biz irarllnr

iiqiin

dihx onJnrli

y:)

d.yirl

jr.

Y.ni diin)rrnrrr bu

giinkii

$tRilini

nrzrr.

xhrt(l

Azlfb{ycrI

ddvl.linirr nrnst.qil

bir diivlit kin]i

grxr$

ehcsini .

brt(tr

qitdrctl.fin

bu.rnziyi

r.zyiq

siis .11n.rrrisi

izirn

ieiiDdahr

s.n.li \'. xcyirltrlif.

hrm

dr

bLrbizim dr rL.zumuzdur.

.ni rvunmzdut ki, mrisl.clil

,^z.

rycl|l

dovlrli

oz

milst.qilliyi u runda

giinii-gnId.n

nriliyyitlJr k.sb

ed.r k irililJsin

.

mi ist .q i l

b i f

S.fr i td i

bu

xalq jz t r ix in i , kcami tnr i yf i r ib

mJDl i l , in i

l | | l lya

bi ls in.

BLr

oldr b iz d. Az rrbaycal a lq l i r i rn

r

rm cdr b i l . f ik .

M.hz

cl .

l ) r l

sabib.

g i j r r

czrnr iyyi t in iD

or

{ trgrndl |

ir

rox

z: i rL l | imrqdDhi

di i i i in r .k

i

bu

yoldx q i r fd i i i Az.$a)can J(rk|Drn i ls l i rd ik l i r iqJhmDrrrr l tq l r r l

r r i r in

d. in l ik l . f i rdrn

rx{rdrb

rnlandrml l r

qrrda$L(r

(ncLI nni

q i rn l .r l . r ( l i r i r .k.

bundxr

rvvr l x,r l r f l .drgrnr

UDudulmus

QrhunrrnhD,

ki rdbrr i

r \2.$r l . i j r

d i l inJ tJrci in is i i i DrrqsJdr ) lun

gdkl t i r r .

I lu k i l rb,

nrrn o\u l r rk.r

\ . r l q h r r r / I \ i r . u . r ) . J b b r \ 1 ,

\ r

( , , t . t l \ x I

L i r r . . r

" r

r q .

r r r ' , 1 . r . : .

bu.f lz in i I Nshnn i r la lndan

r\a

rrrrq i i { i in nccr l :drkrdrqhrrr

J

caniJtrnhqhd( jy i i tm.l .dni xuduqcx

cy f . t ,q i i rnf vr

c:rsar. l issi uyL| ( lu in

vr f iJminhissibLr

si in

Cavadx.rn Jnc.vi k i r r r i

q i ,hr .rnr in l l l rn

l r lhLr

oh n

Az.rb.yc.n

olu l l r f l

i l . bdln imrk ie i in bu ki trbr l imnsr \ ' . l rN

di lLr f i f t l .n

Azarbaycrn i l iDr l . rcnnrasin i i .s l ih . t

g i i rd i im.

qr iDki

bu ki rab t l t l ix i

bj r

romxD olnaqh l.'mnsa .dqiqalcrs l.r find.n

yrzrlDras

D.nnidir.

Qoy

l)ulrLl

Aarbaycrr xirlqr oxusun

ve

iiz tlfixi

qihfJranhfryla

frrr cl.sir i

.r.ni

qonrnrrq

i f i in

onlnfdrn lhnm rkur.Ki trbrn.hrnr ivyrt iDi r

9or

b.d i i

( l i l ( i i )

yaznlnxn'r

nizrl.i alarq

qrlidrq

ki. bu iii

Azifbr)crn dilnrd.

riiksrk

si\

i .li

mi i l l rcrmlar i yrzrgr laf in omckl i f i l r hrTr r \rq r \osbJrt l ikdJr ki l r l , rD

tarci imrsi ' r iv.

cdaktr r in i Az.rb{tcxorn i ' ) i ik

.dq;qdrqr lxd_

rr i \ r l inr l . r i .

bac{r'qlr

rniitcrcim vr

yazrqrlar

Dokrof

Snhin

lrxzil E

etibrtr IlxcrTrd.

enablafr

dz ithdlrrine gittnnniiil:r

v. bu

iti hyiqinc.

yerini

tetinnist.f

M.n

onlafln t.rcimclodni

d.

yijks.k

qiynr.tl.ndifrDk

y.ri grtni$k.n

kilrbl

Azarbxycxr

i l inr crci im.

dib cdrkta

t in i

s i , . r

Ol ib l laHlcradr v. D. l ( ro l

S:

r i l f . , r j l r

nhl . [ ,n.,

l : r

n i rn)rd.,r .

I l . r ] . t r

fJl

ah.d

Qi7. i

Ir

r ldr|||

RcsDtrblikrsmrnlikrdrkr

srfiri

,:i:i.:,;i:iti,':::ti::::::.iit:,:i\: ,*;;,,,,;:ii:::.,,,,:,t,,,,i,.:,i:..4:,,,.,,,,.,,t

t{'#rr#rr[nffr[[#M

IX


6/227

On

sdz

yerin.

Tariximizin

en

qaranlq

sahifalerirdoD

olan v3 Aarbaycantmrzm

bitliinmasim

ve

Quzey

hissosinin izdanayrrlmasma

bab olan l8l3-cii

il

faciali

ran-Rrs

miiharibalorin in ir

hissasini

a bu

miiharibalardeanlannr

qurban

vermak

qiymatine

fodakarca

sava9an

e adlafl

da viic'dlafl kimi itib-

batan

adsz

(qurnnam) ilav3rcangavorlarimiz

nvanl kii.,t:'

ana dilimiza

lrrcijmrsiD:

bir

neq sitz

yazmrq

monim igiin heyacan .J$iindiricii

bil

hadisodir.

Bu

kitab Jan

Junior

adrDda ir fmlslz tarixqisi

arafindan azrlmrt

v.

marhum

Zabihullah

Monsuri

arofindolrarscaya

arciima a qtibas

olunnrug

v3

iki az.rbaycanh

limlarimiz

dokior

$alin

Fazil ve Olibala

Hacrzadc

t.refiDdon

e Azerbaycan

iirkcosino

orciinr cdihrri$dir.

MaDBakida

ken

mdhlcrem

ofirimiz

oDab

Qozayi

lr kitababir dr

srizii

yaznuErmi

stadi.M.n

de s6zverdim

ki, kilabr

oxuyandan onra

na 6n sdz

yazaram.

Tehrana

galendan

sonm

kitabln farscasmt

aldm ve diqqitlo

oxlrdum.

Kitab

gitzel

aydm

ve axrcr if

Drsr l?

yazrlmr$drr'

itab realistbir

aiva

il.

kimseya

yaltaqlrqvc miibaligaetmeden

azrlm$

rc unudulmui

haqiqetlariorlaya

qoymaga

aalltmridrr.

Kitabda ransiz

niiallifin

bit

va

farscaya

arciimaginin ki srhvi

gitziimt

iligdi. Mnallif

$aki

abalisini

biitiinlnkla

Sie

olduEunu

yazmr$

halbuki

br

gaharin yarlsmdan goxu

sfinniidiir.

Marhum Z. Monsuri kiir

caytnr

"kurot

qayi'

adlandnr. H.m da

ordudakr dtba-doreceledn fransrzlar gedandan sonm yeniden farsca

olduEunu

y

zr,

halbuki bizda

qodimdrn

ordu

(qo

n)- nun tamsli tiirklrra

dayandrF ein ordudakr iitbalar

tenninaloji"

onbasr,

izbafr,

mi[bair,

amirtunar fifang, top, ijfen giD

elon edrni,

ma$a,apanQae

s.

R?a

abri

$lt3n3tinin lk illerinde turkca

di. esasoDPahlavil3r 3len3oedar nir il

iranda hakimi;ry;r turklordo (azarbiycinlrl irda)

di.6rdu ar artrr

qox

elatdan

e$kil olunurdu.

Keqan200 ilo

yaxm

rnijddatd3

Qar

rejnni ve

yi

bolFevik

imperiyasr arixi

saxtalatdrraraq

akimiyyetina aldrF

Quzey

flzerbaycanhlarair srra

yanhq

malumat

vermi$ ki,

guya

Simal

azcrileri

farslarn

hakimiyyeti vo asaroti altrnda

ya$aynmslar

va ruslar

onlan

asaretdan

urtarmr$larl

alb ki

o zamanlarran

(memaliki-

maluuseyi-

ran)

biititvliikde

azarbaycanlilar

tiirklor)

tercfindrn

dar3 olunurdu

va ruslarl:r

savaFnlann 90% tiirklar idi. Yani

Qacarlar

asdaolmaqla

gahsevanl.r,

qaradaglar,xocal ar, f$arlar, uvanhlar, bdiilmalik ayfasl a s.

Bu.

adlan ilib batmrl

(unudulmu$)qohremanlarrmrz

a bu

cllcrin

ba$(rlln

idi. Bu kihbda Napaleon .rrafind.rn

rcn

qof

nunu yeni

itsullx

l3*ilatlandrmaq

ve onlara

Avropa isrlu il. hr$i lalimatvermck

igiir irana

Sdnderilen

general

Qardan

v. onun

yanrndagalan

harbi heyati bizi'n

asgarlarimiz

tzalliklc aiair

(el)

.sgidarimiz barads

Napalcona

aportlar

verirdi

ki, Iranrn a;air asgerlaridilnyanrn en ya:

savaFD

ve sava;

getinliklariDa

atla$an,

dziimlii,

giilcriizlii

ve

qatraalkar

sgerlrrdir.Halta

bunlrr fransiz sgerlernrdon

edal)a

axfr

asgrrlrrdir.


7/227

l lu

rn:s. l .n i

f ILLrs,/

. rhi

he): l i

gedand.n or l l . t

( )nl lnn

)er ini

g. l . r r

ingi l is

h.rbi

hc). t in in

.hb'r l ' r i

d:r ' t i r l t f tn i f l r r

M:s: lan.

yazrgr

. i r rgi l is . f i

i l in i rr Dni,s ir \ i I i (

)nrs

N4ofe

us

gcncrnlr

Rcni)oth

hl |nt

iq irD

anrf i i f l inonadcrDi$difi , .9.1f u

brni l ik l i l in i

qrbul

e t n 1 . ) : . ' n r /

r / I r

L i r

. . r : r n r z. ' l . J r r r , ( . . 1 :

n r \ .

i : r , .

i r j u \ \ r r N r c I r . r l

J , : r r i r q

u c l r i d . . r

"

l ' r : l

. . h J rp . r ' . r

" . , '

i , r n

j r i f ' r l . ) | | n L i J n , ( l . . r l :

r x l r

5{)0{)00

.f : r

ik bir ordlr

quf i

b i l . r

v:1 r .rn

\ i r i l l .dnin

\g.d.r i

( l i lnyl ln lD

D

lrxi i r

savafrn.\gid.r ind.n( l i f .

i ) . r

s ir sar ir ta

d fr l l t

ers.ni /

bi l rn.r

t i ik .nnry

bif

\ rvata

gifrc. ls ini / l

I . .s\

11^i

r l \ur lLrqqihr.rnan

al i rhd

AbbirsMirz.nln nr igluh')) .1. r 'gfunr isrn:rC; i i l r isrur:1 i i rknr.nciry inr i

u

n(hfrcr

(rr . |g ir)

rr luqa\ ihl i r i q i ,bul

c lnr i r \ in. s:1bib

oldu. Mi i i i l i l in

f i l rdr. i l

k i rr l i

F. t :1 l i

rh

l ia lr \ rz r iDgi l is l i rd in

cs krur

t ik i r i l lon \ f rnr)

t i i rD.n

u1

sl i l i r ' .

orrLf

( l . r

. j . ,

crr l i f .

lnrmn

.( l : l i f in:r \ . i - l

err l r i r

i pulu

, 'c

nrr l r r .

Hi l l i r

Abb: ls

MirTi bi i t i in . \ 'ahi . r in i sulr f .1ol1lu\

\ : re1i l i r .

I - rk in i lyda

ctr l r i f .

O

zanrarrranor( lusund.r: \k i

i i l :n.ql i rd.r

:r qr l ln ldiur

bafq.r i l rh

ox

idr Aruml

rrs o uslrn( lx( Ir \ t l r l i .RLrs

oiununurr

r l r

( l tL

bi / inr

qoirurn

n

on

h.rub.r i id i . S

\.r ; la,rn

bir incl .Abbl] . \Mif^J) in

qoiun

k o r n a n d i r l i f ir r d i n o l a n l l u s r. r l r t ( t u l u

r r l r ( l . s t . s i ni n ( b i i l i i i i )

kornaDditnr

ngirqulLrLrn

i

txbol i ) J)diolLLn0 i ,srLflsgrf i Lrs] l r .n

lr l i tn

di i / i l ld ik l i r i

d i ar ) ,ar.rb lmi l . nr.muf

( i lLrf

. r bu \ol(h canl:rnnr

urbrn

Habcl.CrhrntnbOlsarn txbcl iy indi lxn-100Lt lr rs l tu lrrof l r f rnr td.rr

s l l , r ' rga

v.

rol)c:ulr f l t ld i imr. \ . nr.nruf olufnrurhf. Onlaf br

S.ki ld: l

r " n i : r f .

.

\ . . r r

\ . I

F r , , , , \ J f

r r r , , t i . , . i , l

, f . ' d i , . . , t , .| r '

, l . r f . ) / l r f i

J . . h .

r inh. len

(1.kb.t ik)

rr i ihar ib

. l fanhfur

qu|brn

verirdi l . r .

5r,sr

sr\r i rndr i

.^bbasMirr i r r i r

a a r

)o 'suDlLrq

ist :1l i l i .bahind.n

i i ( l i l in i

b, txnlryar.rq

nrnharih:rdi

i \srn

ist i f tk

etmifdi f

O

di i \ fd. l 'ehrrn

p.Ll t lxt

olsadl is

s

i t l . r l ibd/di

.rpar l1fd,.

rbr i l in . l ra l is i

100{)00

chfxnl |r h.r l is i s. 15000

rr. l i r

id i .

OSir ik i nr i ihar ih:nin

rudd:rr in i i r i c is i 0 i1. k iDcisi{)n}

gi j , ,

6Di ind.

anlnndrrsuq

r

(,rdusunun

l i r b iz irr ordrrruzun

Lrlndiu\

0

qr r

o x

olub.

( lovr i i r )

nodcrn

i lahl .r f la

l f tq l

n( l r rnr l | : / i f i r lar\ lq hi / iDr

nrcglubiy). t i r )r i l

rofrnul

i i r i i

i i f . Arr l rnani olLrfsx lsun . \z.rbir le. I l ln

\ , r

. I l r r / J i r

\

t r t ,

| \

r \ n t . \ r i r i . r . , : r . , r , i , ,

r i r I I , ,

, t I t r n . /

r . r .

o lnru duf

I lu

ki l . thr

Azirha)c|nlrhr

diq(] . r .

( ,xUnr

rcl . l -ar ixr

crgakl.n

|er

ols.r

dr i t l r .DD.l i

\ . r l l ( t rnrn

kcEnrisrni

, . ke{mif( l ik i k i j l l . f in i b i lmi l id ir t i f .

t l i in l i

r lLr larnr/

dcnr i t l i r :

Kcq,I i r jnr i /g i l . r . \ , inr iz in

a)nusr(tr .

D0klor

C.r\ad Hr)rt

Ahbns

Virzr


8/227

F

i

Fars

dilindo

torciiEo

edod:

Olibals

Haclzads

Redaktoru:

$ahin

F.zil

G&fuali

fiaasz lad Yuiyetia

aagin arxiv matedallan

esastnda

B osde

bii

oa

't,diged20 8y

Qar

Rust'yat w.ltan

omsda dzyza

den bthciti

r


9/227

Tarciimaqinin

rniiqaddirnasi

Mdhterom

oxucun

oli lo lutdulu

bu

kit.tr,

gizlodiyinin

oksino oluaq, qxnnl

acnr.zdan

vv6l

belo

bir

tosolviir

yrnda

bilor

ki, o, Fortli

lah Q.crnn

sohonoli iilriirdo

brsvcnn\

Rrsiyr- imn

Di ihrrbolornl inmnkonmal

.r i \ i , lcyik l i r .

Rr$iyr-irad

mtihariblo.inin

ktmil

hrixi

Qacrrlar

siihlosi

diivriindo,

riisuson

NasirndJir

s

l

Q.cann

soltonoli antnrnd

dololorloyrzrl

rr, o diivriin rdxgilorinir ki-

lablaflndr

eks olunnut,

onl.rddr bozisi,

nosolonLisaniilnriilk

.qobU

Sepchr imi-o Inii

hxribolodtr

rixini ilboil

qolomo

aln'9,

ba$.hfl iso

inrumiyyoLlo,

.rixi.rdrcrll, . riryat

ct'Dodon

dyiirlotin

orhini

vcnnitlat.

Qacarla.

iihlasiniD nqutundanonra a, hobnr nriiharibolor

aqqrnd.

goxlu

kitablar

y.z|nr dr. O kitiblarli ovvolki

kilrblrr

nt.nndr loRt ond.dtr

ki, iknlci ditrrnn

kit.blrnnda

bninci ddvromoxsus

i$i.hnolof

o

yaltrqlqlar

nozoro

arymf.

l.-6n.ddin

lah

saltoroti

diilriitrdo

l\'siya

Irrn nriiharibohrinnr

irixini yazrlt

Qrcarhr

d6 dnriin tr'fixfil.ri

90(inliklo

q (\rlatdrlirr:

onhr hoqiqotlori

yrza

biltrrirdil.r.

q i inki

.d isolo. ibclo

roqnozla ( l ' tu

,hrki .

Qac f

i rhr cvf i locokdi f .

Arnmr o rlrircilnrin bozilorinir

yrzrl.nndi y.lr.qlrq

da nozoro

Qirl)tr

v b ,

rrr

hocbufi dcyikli. Biz, bu

giin

Nasircd(lin

rl,n

.hvili-ruhiyynsi

t,urodo.ldo ctdiyinriz

ro

hrratlardrn

bilirik ki, o.

g62lomi|di

ki, 'rix

ylzrnhr y{ltrqllr

da

kcanris ij orin rudxi

hadisolorho la o edocoklor.

SMki Nasjroddin

ah

ddvriinds Rusilr. irn

miiharibolori arixi

bamdo

eap

olr)rn

kitrblardanozoro

qarp . yalt.qlq

bund.n

|oIi

gol;di

ki, o d6 .nn tarixqilorinin

toxu.

o

zxmann istilahr ls

dcsak,

q.p1

noko.lori ilor ki, b

giin

bLr oboqe

diivlor

rnorr|urtru

Bu giiriin ditvlol monrudanrrln oyat omili ilo N.sirnddin fi diivrnnnr monrunci

ams'ndx ir f.rq vardrl

bll

giin

davlt

qanunlin

nmrl fl

limayo edir, .kin

kcAniylo bu

qanunlar ox

idi vo xidmolgin.nrur

qarslarin

lei onr rohborlikedonio

nriimsibotindon

dsrl olurdu.BL'na iiro,

bu ijlkodoxidDo(da

olinlinn oksoriyyori

.llaqhqh

ijz rcistarjnin

hiisn roEbotini oruybsaxllnrxq

.rndodiitii

iirdiilnr.

Yuxrnda qeyd

etdiyirniz u iki

noqsrn onhdxr bir i loqnlordon

zrqhrrn0q. dign.i

yalhqhqdn

lotio firzilot sxhibi

olan, ll r\rz diliri

y.xtr

bilDtr, hlr$z dilindo

9rp

ohrnmui

Avropr tnrixi kirrbldrtn

rorbosroxuyan . bir rcqo

dolo Avropiyr

solbf enrjf

ol.n

N{ohomnrod

losonX.n

[rin dtissolrono

i]ni bir rlimi'r t.rix kirabrndr

0 Diiirhid.)

Rusiya-ir.n

miifirribolori trdxi

do Mohonrnlnd

joson xrD Elim.diissollonanin

h.qiqati

toh.iict

osini onun

Nusiroddin

.h

d6lriin(lo yr

nrar, torcijrrlrqisi

hn.s, ki-

labl.nnrn

Qrcar

.llna

garnrasr

znndon

rolkodo

b

gamrq

olrr. Lak;r kcanritin

.rixi

I ' x . l ' \ o l o r r r

o r n

e J ' r k t , n n . d

) , t r x t c

e r . n o " : : i

r g r . t . , n , , q

. n r u . , i , n k r r r ,

Ke{ inr i o\ runn .rrrr l

} : ' /a tJn

yJtrxqt

nr.r r

hUy.r . .

\u

.

n 1.x\ l

i , r iL i l

t i .

\ iJrnrrCr l ,k.n,kUrt ik

ns,\uogi ) in

odu,t . ,+N,nr

, . ( b , ,

nrrqsn( l

q o y , d l n y i r | n r n i l a

) . r t r : , q t d r i , . r i . ,

r J . . r . 1 ,

, t i .

.

VrcJnrrdJn unn

yrz, l1,r i

. r r r k i r lh l l r 'nd., . , t r r ' t t .q , trnrrr

" : . . , , . i

u1 . , , . . \ . ,

' ro.nrrrr lJbl -rnr

l , rq iqulv

?,J.IyJr .r t i .

( ,n,. i . . ) i r r

rytJ,,L,(

, , , . , / .

i . rk i e.(r r t . t rJ. ,r

sonrr

x.Fr) . '

l r i l

rn i ] l . ' r . l .o l .{ .

r r i \ i r i

} . /L.. .

t , t f l 1 , ,J.} .r

r tr .r t" r Lr i \ ,

t ,Jo.sJt.{ l

qolomo

alnraq

itiin

Qrclrl.r

(lnlriind.

qoloDro

trrrnrt kirrbt.drr

istifado

clrnok

mocbLrriyyo(i

trsrndr

q.ldrlltr.

O knlblxnn bozisin{to rr-sft

imr

qotunlannu

di'yiit

neydanl.rlrtn

hansr

irindoso

ro tubolmx

qol.bo

kiJniqcyd

otuum rdur.

a

n

u$s*$-

il*$1.;*tlffi

lr:if

:ir'

i:*r

e$$zu*

$ffi

[*rdlu*s


10/227

l*+*tl[ili$li-n*$f

xlii',"*,hitr'","rui,1i,

ruNffmNffi

***u,i:,r*ffi

;tlr*i*+**t*ffi

mffi**Nffi

Fesil

Araz

qalnnln

gimaLnda

Rusiya

tarafinda

iran

ayaletlarinin

istiqlaliyyet

harakatl

atali

$ah

vo

Rusiya

9afl

arasrndakl

iiharibanin

$rq

tarixgilorinrn

nezerinaen

glzli qalan cahotlorindan

biri

Araz

eavrrnn

$haltndr

vilayotlari

cna randan

yrtlmagn

azrolur:ldtlar'

Cavanlgnda

Ikmci

Ykatcnnanln

mo$uqt

Potyomldn olla jz galocokdan4otinin erbinide

eayrnrn imalntda

erlo$an

an

vrlavatlonnl

asnrl

amolr

)ol , i l , l r

i l .

n. i Y(kJrenrt ,nrr

rLrr) ' i l fdr i

bilmadi.

ikinci Yekaterinanrn

vofatrndan

sdrra

onun

caDi$idori

Arrv

eayrrr''1

*nJunau

y".l"s"n i."'

vilayailorini

miistsqillik

adr

la irandan

vrmaq

haqqrrda

fiknloqmek ovozina,

hamir

vihyatlsrs

tacaviiz

ctmavi

vo

horbi

qiiwo

ilo

o

mantoFtori

isEal tmsyi

daha

istiin

hesab

tdilar'

vertosonrdnvilayotlarinin sliqlrlivvatrn)asslisi di' -

, i ' " r

t t ' " '" i i . "rrnda

qarar uron

nn

vi l ' or l ' '

n n 'r

q l : r

vv" rUrJlJIr

l\

aafe

n,s

caricast

kinci

Yekaterinaun

akinivvati

ditvriinda

rilarN$dr'

ikinci

Yekatrina

u

vilaFtlori

imndan

avrrmnq

srsvirdi

ikinci

Yekaterinann

bat ndziri

Polyon*ir

bu

maqsodma

9rlnaq

u9u|

fealiyyat

gitstorirdi.

aha

aox

sakjnlarinin

ksarivvoti

risti;rD

lan

vilavallorclo

""f,.i.a,

i" hotta

ijziinii

isliqlnlivvet

qazanandnn

onra

hamin

vilavotlorin

bakimliyino

naDrizad

lan

elamiFdi

Lakh

hlllisinin

ksarilvati

mnsahnD

olan viluvatlor

'dvonkin

tobliEatr'11n

tasii altna

dijsnadilar

va xristianlara

isbaton

miisolntnlann

&hqda

qalan aiqir

olnui

Rus'yan'n

baF

n17 "

ruriio}1/anlosdinnif

i, lakur

Af

rtZ

surctda

miislaqillofdirrrayr

o

rllrDa s.rlDaEa

miiv.)

'oq

ol.r

Araz

gtlltrD

timalnda

Rusiva

taEfindr

iran

av'latlarinin

istiqlalit-vof

ho'a

7


11/227

Irrnrn

ycrti

hakinrleri

ncqo

dotb

Rusjy.rqorlannrn

lino

bohrno

verdjtor

ki.

*T:l{m%:l;rliHilll"\,:","'

;*ililii

j,-";ffi

*

Laknr

iran gahlarr

bririjr

din,rta

xrisrianra.n

ini

zadrrs,",;;";;,.;;;;"1'""",rl'X

":iliil,.:::,.ij:lt"fiiill]

dstarirdilor.

irl]n prd;ahtart

tofofindon

Afaz

z.ad,,s,naiayrdi,mo";";;;";;:;-,

:Ll'll

;;llli:i,i::"::,;Tl'lij:l,,jlll

fl:iir{**,:"'.:.

fi ,ltliil{ll*:

)::ru;ffi

l,

*,-,r:iil

nruri)il+

i

"rrr::i:i{

1j1

;rlr,r

.",":,"Jli

"fii]::l;ti

T;il:

lti

l,

iilt:t

li.ll;li::uH

::i:t,

r,f';:#i+ill1,ffir,il*r#i:.i{:ih,

ii,,jl

i:Jiii

i:i';i.,,',li

;:

.x

lt

:

*j::,yliui;l;l

i.ti'tr"'.l*i

Txl#l"",lru

*',:,n*r,fi*:*:t';,,rl"'ru1

.,,,':"1:Jll:";t,li:i

lt;il":.ll;:*

'"'iijtjt,'ri

""

;:,,,

*.,,,,,,"

lf*jjTj;l

:i

lifi.i;

i:ilyr

J:#:j;;1iltl*), j:il

, I:,.iili,T*'i

ll

:"'t;:

iliifllj1liilTlpitrri,r#:*ir{iilr*;l;*__i

;

K::

i:t;'i;*,.;,ii;f::

,,:::;,,iii,ii;,i:;i:ii,-,

,_,

,,,,,

,,

h,"s.li

:,,r.,,

.peu,,,u unr.

,3,,

zalnnn

e$kanilor

snlalosino

monsub

lan

rm

pad$ahlan

nlarr

yaxir qir$rladrlar'

:t';-*i*:;'xnl''i'll::i*:;iilTriL:liffi'*'l':i:'

dolanr$rqlarrnr

aminedo

bilsintor'

"" ' '5 l i l "r , -

s i , lJ lF ' i r r i r l

r rqurrrr td

n rr tr

\ rLt

nl ' r rrr)

rmr J

cdr lmJs'

1

:**'

lnl

"ll;l';i,:l'

;i,':l;ll,",ri:'i,:

il.i

"llli:li"l;'illf

edirdilar.

qi ihh.

voxdur

r,

bLr

mosororr 'r : ryasr

rni l

du

nnJ))ort

r" ' i r

gusrdrmrsdir '

'

* .5r*"" '1r,

"0, , '* ' tan

isrdr5i '

d

Srsrni lor

i i ' ' la ' in( lorr'an mn

'drJ ' l lxrr '

;";,iN

fi

'l :i,:n:i Hlfi l:"i:'f 'i"'"1,0.'.',,,,,,",oqnbenu,'

:l':*"*'tl*'

:',::'lilll,:):il,t;'lli:

ft

I :illl

:

lli:;''-'rli

;:";i'l#;;r

lH:

";T:l"il

li1i

";:l;;":l)llii",

'",'.'

","''

o'*l i i" '.1) '"t"

", :*Ji.

haL'a

qris:rt tr

onora"n

o

onltr 'r)ndnrrr l"r i

o. ' 'ruiu"hr'

" '""ir""

i*i, l '"-rrg"

Yaxrn

drq

r'drorrn:

17 rrnJr

r\ lJrrrdo

lkrrndJ\Ji

lo

*-;Tfiilii:il^X"3JT,'il"#:i

"'-"'

oskanirorro

unnurrrrn

tirraribasr

."tt'i'ofan

Lt

rrriltoqis

mitvcud

di

Xristianlarrn

avr

artrb

goxalxndan

onra

".i*

n"t"

-not-a*[.mrn

ziilrliina

moruz

qa]drlari

orlarrr

sinolrrho

xtq

;;r',*ll;llffiiiiil;J"liJff'".fl",lpiiil,r:,"t$i:":i

il:-T:",1::'1,T,il:''liil',?""',1';iiii'iill"',',".",or,us.nu

u'ir

mperalor

r*ifrffii:i-:"jlil-:rjll

;ir.

,:lifltll'r

lili:i

,"ir"a,'

tl.;""i

asrinde

olrnLrgdur'

onr

ennoDilsr

orrrin

ilsonin

ikilnesint

ijz

;;;;;;;;;'i";

""

a"air-

ii onlar

bu

klsoni

ml:rdi

bi'inci

ns'd,,

tikDr'$ro,.

HJb'U

i"

^ai

birinci

osrdo

Ermonistan

anraatr

risrirn

rnozhobira

Dlonsub

,r.v i t . l i

u

tr t , r , ,"rn, 'r ln l

n: l rdr l rn

50: l

sun

r

QoJr '

( ' r rsvJ r

r . ' t l l - la l

\J

rr ' ,

:'il:liii,'Jljyi:lllJil1ll1".::iillJii:l::i,1liil

etmirdi,

eiinki

qatlo

Yctiilordi.

Ennonistsn

pad$ahr iridsl

miigrrk

iilkosirdo

xristiaDlrra

dini

nromsinlerin'

vermirdi.Bela

aviyot

edirlar:

old

Eu

ilqiirr

biitlarc

ft)rostig

dir'

ilz

rgrq

9al(ildo

hovrta

licelrlno-\'o

cLrzo

neiin

[m]cnistrm

galan

zrrlrn

sr ldrd,

va

Corgvrf

0

i l ' br$qr

odis

(Qorev.r0

M

sanrn

dnrini

vrvmaq

EnnaDishn

rd$ahrUqincn

Tiridat

onu

zrndanr

bir

rovayols

giiroso,

2

il z;ndanda

axlxnrldr'

Araz

talDtn

timalmda

RusiYa

torJfindJ

iru

rv.lJtlrritin

isti'llatilart

IJr'xah


12/227

Nahayot.

ox qiivvatli

bir insanolan UgiinciiTiridat xastolandi o

hokimler

onu

miialico

eda bilmodiler.Onun

yndra

ona

deyilonbir

sdz dii$dii:

Qorgvar

n

aEr

xesraliklri

Drijalico

dir.Buna

gdra

do

onu zindandan

lxaddrrb

dedi:

Ogor

mani

saEahsan,

nin mnjdoeisi ldulun dini

qobul

edacayam).

Qorgvar

Ermoniston

adtahrnr

agaltdr

o

o, MusirDn

dinini

qobul

etdi. Bu

hadiso

bir ravayoto

g6ra,

niladdan 250 l, br$qabir

rovayaro dra

so, niladd,in

255

il sonra ba$

verdi.

UCiinciiTiridal

mosjhi

olan kinri,

amr erdi ki, biililn

tabaalori

mesihi olsunlar.

Lakii

niisrik kahinler

Dnqrvinrot gijslorirdilor

vo dz

dinlorindan

l

gokmak

stomirdilor-Ugiincii

Tiridat onlann

bir

qedorini

tldilrdit,

bi.

qodarini

indana aldrdrva Masihidini biitiin

Ermonistanda

ovac

apdr.

Dcmsk, Ermonislan alqr miladrnbirinci asrindo

Dosihi,xristian

olmadtglna

gitro

lk

kilso

do onlar

orefindon

ikilmomi$dir.

Laknr siyasi miilahizloro

ssason, lkin mosih ilr-xristianl ar

ana

per:rh

gatirdikdon,

xristian dini Rumun

rosmi dini olandanva

Runl imperatorlan

o

mazhobi

qabul

edarokxristirn

dinina avac veronlorden

landxn

sonra,Sasrni

padgahlannrn

ristianlara ax$r

d6yi9di.Ona

giirc

ki,

bundaD onmXristirn

dini

Rumun niifizunun

geoi$lanmasinda

ir vlsiro

oldu vo

Runr

cahsrrdr

i.

dini

tebligat

asitosi

la ba$qa tkolord.r

o niiliz sahi biolsun.

Bundin sonra Sasani pad$ahl

iran

hildudlarJndrn

anarda

yll$ayan

xristianlara o$ iz

gdstormodilar.

aiinki

onlafl Rurnun

iyasimoqsadlorinin

ayrta

kecirilmasindo ir vasito

hesab dirdilor.

Lakin

qadim

zamanlardanjlkodo ya$ayan

rantr

xristianlar

nnstosna idilor,

keAmi$do

ldulu kimi,

onlara o$ liinasibot

aslonirdi.

Frsil

I

Fesil

Salyan

va

$aki

$':1l"iii$[:r",ijdt]ln*;1

ut,'iffi

*r'$t*sffi:'J*

***r*$ffiffi

;$,ffii[urfi[-l

;[*ll:;l,.,il.t*:ili1'*:+:Tfi

tri*

u$;::if

t ,

t0


13/227

oarslsrnr

lmaq

n9ijn

kiinnlhlor

calrrdr'

ornir

Yaquba azrn olnn

qodordon

Qox

kdnnllii

miihcribado

stiraketrnok igiin

toplaldr'Ontir

Yaqub n onlarrn

arasrnda

paylamaq

iAih

o

qsdar

iifangi.sursalr

lDadlgrna

ijra.

nrq adamlafl

miiroxxas

eledi

vo

onlara

ap$rrdr:


14/227

Dijy ir

gi jnu

rrsrva

r irnrsr

)nnrknn,ohn

'a$qi

ir

mrnia

udu'

i

yoEun.vu

.- . a i ,nr4r dvld

mr\ ldrr

drrnrr)

mrirr t r

ni lo) an

f l t ' i l r lJ l td

yera vlrrur lar '

l1 l ] i , ' i . i "" ' . * t""al ' , ,

b, '-b irrnr

aglrvrr lar

arrcddb

rlann

avaqlan

l i i i r

vJ

; ; f i , ; ; ; .

; " '

m^nialor i

dd

vararrn0q

iqnn

krfrvar

quddr ro\ra

mrxrrrrnrn'

zancirlorinin

lmasr

arurrdrf

_

Hsrden-birdan

sava$

meydanrna

gdon

nizam

ordularda

bu

vasrlalor

r"p,r , .J. i r r . i "

s"rv*

r, tk iminin

osunundr

o

brr

vrsrrolrr

rrdr ' na

da

bir

kdsrn

aebno

arm'rdi

i

uu

vrsi la lardon

srr lado

rmFl

lal

-'

5i,. v"quU -aqd"n \ebolsonunslvanlarinrrr ^lr

dirsdii)'unii

orrn

TamJn

, '"

"" '- i "ni" ."

"" '* t i r"

c inahbrrn

r

morlozin

sgddarrn'r

rrJrrdr

r'

snngi lar la

i

* ."

"u""r 'r"* i"

qarsrsrnr

lsrnlar '

37a

Jmr

bundrn

harar

di :

hor d 'sar

rusduiu erdo

landqodor

dhkom

rvrnmalrd'r '

' - - i "s-oi*nrn

.w*ir"r i

y l r , rrnl0>rn

axlhrm'

dl inda

zun

i i l i i

tu lrnusJu

eg".

"ii"".if".

ft"-i"

zamanr

rlrncla

wmlurlarsa

sijngii

lo onlnnn

qarflstnt

almaa

mii'nkiindiir'

""'ri""""

"t"t

".,"r.

ftzii

uarn

nizo

lo

honlo

edirso'

lfhq

pivdi

osgor

iingii

lo

.ii*ri;;

;;;$'"t,

ala

bilnoz

Ciinki

o' itz

siingiisilrn

diitmanir

nunrn

sinosino

r" o". t t ,n"

""nn.raon

,pbrq.

ozLj

i i fnrJnrrr

Tun

izusi

lo

vrrrulai lo '

'" '"" i ' " t . """"

t** i ,ar i

vol :r

Ll i tonJJ


15/227

Sxly0n

osununrJa

.rn

rlrn

'rrrr lrri

bbr

lrJ n

Susr'r 'rrrdk

' rne\rJrJri

* '"".#*'i, .1*

"*," ' 'r" ' '1"rr

t i,"

"r

rsr 'Jrlrr:

"r 'hr

v"l r Ji irr l ir ldr '

Jnlr l 'rrr

/

cvldr ina

aldrrdr lrr '

ldnl i r rr

Fln

elurr 'r

. .

Bclulr l i lo.

rbol5orr

r l r1r

sgir l

da

orhrr

o.,r" a. s"W.u'

l ivL' i i

iurqin

uruJurnrr/

"r \ l t l r r rnJurJrf

qirrrkr

lr

se )

"0"" 'r* . i .J '* .

O,* 'r

"gor l ' ' i

Ioo'r ' t "sz

rJlr tn

unrrdn)t$ir

qosun

dcl i i

i.

i - , , , '+'

u i 'o l .1* 'r l

q rrrr ' rnr

r 'r

r ls in

hunu

r rJ7

rc

r lnl iq

Mrrndrr

i

bL l

;.tjb;"i;

q"9""t'"

osgarlarinin

savr

hazrrlq|

orduDun

savmdfln

xevli

az

irti'.ri". t,,tr"" --^ti o iki giindoneco

qehreDlan

o iradali

ki$ilor

olduqlannr

niimayi$

tdirdi

"""'i1,i't""

r,r"tir"i

aorr,$don

ki

giin sonra

ki aArr

'rradan

ovntla

idala$dr'

O

monrlakotin

imrl

manroqesnrcla

Lan

ahorlorindon

iLi

da

$oki

di' hotnirr

vilayot

bu

adla

adl,rnrrdr'

Sdtr , IO.rfqrTJr i lannrnr i 'qrn' lu er lotnrr>di

dSokr

lo

Xuzardoni" j

i rsrndl

a"Cr; 'd,"

", tq,

l , " i*

lu\

rJ i

o Ll

l lJ

d rn

-sdkr

i l 'ga' ind

oxlt t

rv lJr

rrr ' r r ' .

sakinin a;alisi

miisalnarr

e

xristianlirdan

barot

di

va xristianlar

{miodzin

kilsosinr:lo

yeni

etmani

kilsosi)

badol

edifdilar'

insi l rsvrzrcrsr .vrns 4"ryen r:1/

qr\rnrn

srrrrrhrrdJcr 'dron

FqnriJd' ' r rr

L m r a n i n u r r u u a l . r n . I n r d r \ d o r - e

o n r l a r r r r b i l ) u k ) e n i

^ n u n r n

q a r n a r l ] n ro '

-

i l r . ' " ' "

- '" t" , ," '"

Jhr lrsr

skrn' i

\d s"nJIkr

r 'd

r rhrrJr

iJ i :

'nLr ' l

. . . . ' l i " r '

r . ,

'or i in r"d

nr rrrdnr"rndJ

r o1'n

"Jr;Jr l i l

e 'r rr

o

sunri i )

rhr '

iir"ii"arr"l:.

Lakin

Sskinrn

miisolnaD

.:h'ljii

rorofindon

Irris

qnblar dr

atlrorJifi"fi.

o"r"rlni"

qabhr diizaltnokd

elll

rloharolo

malik

dilof

ki'

o

qablafl

snrtiib

airrrlanrl:r

oriflikda

vn gdzallikds

irnn$

qrblardan

btqlsnnndt

--

S-"-d;i;

'liisolman

ahalisi

eiomazhob

di, taossijbkes

di'

$usa

(va

Sn$)

gui

oiinin

cn'"unr,

.;,lr1.

ial3dn

nmtam

ozad:rrlrq)

vr

olan

Mohorrun

rvrnda

ag

kafana

biiriiniir

va bail.rrnn

rhncla

ara

av

r'1rr'rr'

S"-",

*r"."

ijz s67n

lo

desok'

alolndlo

mevdrna

buraxr

llar'

Onlar

clo

adamla tiiler

ki,

ladonlorindo

onltrla

xoncrf

va nizo

var:rsl

iurdu

o bu

cox

tosir l i o dohsot l ib ir orzorodi

i o k r

v i l r r . ' r r n i n

r l i r n r

l J

S r l v r n

h J l i r r r

k i r r r r '

" r l i l r t r k i r r r l b r d

' ' d : v

. , t r r . ' ,*

,1, , ' ' . , r""

lorr . ,

o:Lr l

rk irr

ol

rr ' iu

lr i r

)r l t l r f r

t f l i r rn

nr\rnrr lvrrrr l '

rcsnri

sur.lds

xnryrrdrlur.

Soki

haknni Soliur

xan

idi O

swoldon

{Lrr

zrbirlorino

xoi

iiz

g'jstard' vo

ajzijDii

lo apardr

i,

gLry:r

rr qoilrntnu

$okidr

qobul

ellnavo

Drcvrr

ir'

L 0 l , i n

r r

z r b , r t d r i , , r r

o ,

k r v c r t i

: r k r . n t J r j

r t - q r r

r d r t r d r .

o , , t , ^ ,

' ,kd ' rn r :

rvd ,qr '

,

,a ,yer

. r ua , ,zno, , " i : ; , l t

. ; : ; ; ;

; . ,J " , i l i l ; ;

hrsa

i i$ondon

onrr

ikrhi

dayisdi .

Arrz

c.,yrn

r.rnJlrn(tJ

ctAr i ' r

I r . rn

, . tur. , I rn,L

rI \ rr

hrkrrr i \ \dr

, : )rn

saton

yerti

hakimtl)r

daxili

nrosalotordo

\ r r , r y a r , i 1 1 r n d r \ r r i

s r . f i n u o . , r r n r

r J r

m r r s r J q r l

d r l J r

o

I * r r

: r l l : r ' r

n n t r r r r r

.

Foroli

sih

vl)

Car

Rusi),:rsurasrnda

iihishn

mih

vilosi

bagtrnnrrnrrsdan

qrbaq

yerli

hakina

{evrilrln

Qar

abiliorj

har

vilay"t"

t"h*r"a""

n"rrri,,-r;i"vi",,

golnnr iahdrtar.

,

Q r rq1 , .r n i l j n r

d . r t J

, , r r r r r t : I r

p , r , k e v i C

c . . . r . t . r 5 I . I t , , r . , . .) . . t r ( t. , l d , i r . , l ) i r

\ r l a ) i t t d r r n

e , r r r . . t

l uhcmr rn r . r

, \ r . r

. , i , . r . j , i , . r r

r r r .

t . : . - r r r r

:il::",:tiil:

tlt,'J_:;i;il

ti,

,jil,l

,"

,

"

n'd''r"

,,,1'..

"',,

.,,:,"

,,

_goki l i

SaJj ln

n

da,Srtynn

aknrr i

jr

j,

raf

z ibj t tor in in

nl |

ohqjf

rnosino

vo

g6kinin

sol i in in

bi .

hissesinj

l indon

l

gokiri

arinr

rn

bbas

izayo

i,,,,"-,llil"i'Jii["."',1i'],ftjff:ii,;l',

, lo. ,un

..o.1trq

Ini inh,, t . . i r

.^.oyi , , t inr .

\ r , . i r . ,


16/227

osar

IansJ

b\rori

3.s9:1"

1"::l I :i[l:Ti:

llifl:t?:)::l:i:

t " . .s-csro

yda

o

vaxtrn

000l iani ' Inr

bLr

lslli{rffrii1,'r'+:"'ill+nir*ii';iii#iil"i';"

-.,ff::.i-::llHl,;;"1;:ll

;;ll

l':l

";u':

r :uq

*n

rr 'n

ox

z

^.'iXr_,,",,"^';;::ilfll.,'."J:l::;il"JJ:;1"'k,""",:,\o,izu.gor,arinam,a$da

**1v"'-o"U". ,ai ff"rcdnd Abbas

Mir/a,hdnodd

bir Llu 3

ul

rlmdq

nqijn

alasr

;il[i:j#*:rJi:jTil#,li:#";::Ii.]",1i."

,ri,l"'lSl"

",',

"'

xt;:f

l:,:'i:il[ll,ll"1#"

,'''

no

o,ri

r.r,o

J,,'J

"mdmi,']'|

*"',.'u'"""i",,*

".,

*"

::1:yl,l"'li.;',ii"i,,1i,::',".'J:iJr,?ii:

:

;::,'i"T:"i:::'.i:lT'ii:l'

i,$1:l'fi;.:,

i,,,i

p"rc"

izeLbo

urulmus

;'";;.::n;t;:;l*ll*::i'':nl}:::iii"i

l

"

yv*'''00rT:r1.

ilo

Solin

x

nrD

k6nloyina

gonderor

a

or0

rlcdi:


17/227

BJladcr larrn

edikldn

yul

vol

' l 'vrUi

JJl l rq

hesrb

^lunurdu Dxslarrn

n"r,Jn,nVunta,

o'-ofot

bi l r rrr d i

abal idci l ' rdc)rrdi lJr t i

a jgaf lFr

ydqhfrnl

. , f "r '"

i ' t i r i "" * trn"""Idrr l r r '

\ i jnki

ni i rn l iL

Li i j r r ' o un

r lrrrrdi

ri

hn

yJrmrr

Bozan

bolodgilar

dayanrrdrlar.

allorindoki

uzun

gubuqlan

sola-saEa

vururdular:

lanlann

datlann

va otiann

altrndan

rxdrqlrrr ij{inijrdii

;aladqilor

deyirdilar

ki, ilanlar

kardrr,

gubuqdata dovendo

osini

$itmirlor'

Amma

datian

vo ollara

ogor

da$

va

otun

alnndaolsalxr)

urulan

zorbolari

hiss

edr. wxudon

yrnrr

a

qaqrf lar '

O

nt"nruq,ao

r lanla 'rn (o{ lugundcn hcvl. t lonmr> fJracul ldh \a n

balodgilarden

abar

aldt:

No

ijQiin

urada

u

qodor lan var?)

Balodailaf

dedilor:

Alhh

het

bir he)'van

iqiin

bir bola

varitmr$drr

i' onu

amdan

gdtiiriir

va

qoyrr

r ki,

o heyvan

oxalsrn

Lakin ofi

ilanrn

balasr

oxd

r vo

"."

t"a*

"a"

bilocak

bir

vahsi

he)ryrn

mijvcud

deyildir'

Ona

gdra do art'b

qoxl}lll.Agor

ofi

ilanrn

soyuqdan

o

istidon

qorxusu lmasaydr'

qadararlardr

r'

diinvanL

uLardr"

DrslJnn

orr0f ind.r

l l i r 'n

brrdiv inr

Jr"n I-drdcrr lhh

rn br l"d( i lsrJdn

(Sizin

qobanlrnnrz uralarda

ovun

otanonr?t

Boladcilor

dedilsr:

Onlat

gdrdiilsr

ki,

s:t

vo sol

tarofdo

lrnlrr

da;lann

vo otlatrn

altrndrn

qrxrb etdilal

Ilalodri16r

lcdilsr:


18/227

kecon

adamrn

oryo

u9masma

yiiz

melr a$aErda

iimijklerinin mcrm_xncrm

otmasrna

ebab

olardr.

o

volu

heqbir miihandis

e

volqokon

rizoltnlomi$di:

nu

qovunlarvo

daE

ke9ilsri

rnilyonlarla

o daha artiq illor

arzindo

yaratmr$drlar:

jairn

etevindon

o

qodar

golib-8ctmi$dilar i, nehayot.orada

bir crEtr

amol6

eainis,

piyada

miisrf i r lsr in

ecrb

ermasio

"Tldr ini

rgrn

brr

araf indan

bir i

iaraf ine atdrrmasr

cln

oL

Jsrrrya e\dln)rsJ

Baladailor

asgarl3ra

dedilar

ki, dernyo

baxmasnrlar.

iinld

egar

gilzlorr

qana$a,

ol:r

bitar,

doroF

yrxrlsrnlar. alDrz

.baEabarsrnlar e iynqlarxrr

yero

mtthkm bassrniar.Bilsinlar ki, ayaqlannr

doranin

qrrxlrna qovrrramalidrrlar'

Qiinki

bodnlerinin

lrrl$

onlarrdoreyo

rxa

bi1r'

Yijksaklikda

dayanmr$

arocnllshxanrn

gijzlo

bir

qoder qanra$drBrndan

xeyli

narahat

di

vo arzu

edird' ki. konrnnda

nsanbadonini

srzovo salanbir

u9urun

olan

o dagdan

nnmkiin

qadar dahn ez

ke9sinva daha

gcDi;

bir

voh

Bir

miiddel

Forocullah

an vo asgorlofi

auruln

boyunca

uxarr

qrlxdrlar:

nohayar,

aErn

n

)'iiksak

ndqlorina

aatdrlar'

Orada

olodQilor cdilsr:

.

Baladgilr Riisromin


19/227

,'J:""?

J'i';:TIi

Tliiljli:]ffi

iT:"::l

'":""'H"1?

f

:il1

'%fi

ff

lilll'':"i:i.ly::

;:::"*lli"','li]i"ll'5,:li"i

,i,i11Jj,r,i,l;

Sokrnin

farsanghvinda

erlairr

aasqa

DIr

K

*."#fri$":::i::;:

(Man

buradn

eca

axu

or

gehai(

sromiram

izim

volumuzda

asqa

ir

cay

var

ya

yox )t

'" F:li::l'-'fl:::":":'""'"".1':ffi::1"J'1X"1".1;." ' '' **

"*'*''-'r::iJl,l'TJliii]'JiT3,li'ilillxll-li;e,u

evrr.

uvu

malan

ir

'."fi#[l'fi1,i] ".lfri':::::"rlEi't

;:ii:"il'"";lltlt

lllt

$ll'ltlii;

?.1:Tl#n:'-'fi

'iil

l".

il^il

.'""llll;'''"'"5

n

son,annri

n

"r

vo

un,

i" ir" '.""1

i",*", '"1

xrnrn

ucogi

ehri)Jcr

hn

assodari

t l iut

vi

qurumu$

0"''"J,il: "1':lH"'iil",'"1*1i1":::::n:i::","n,a'n,

sr

'Io

o']durub

avnas'in

; flli*;l:JitH+l",riffix;'"*ux'""',:r*:j:i:i*i:

*:***kt::*l;iltil:::ili1,:.:i"'"i""J:.:1il'#liTii:ilffi

:

' :

'i"n*o

,.rt,""d"'

sonn

osgorlor

vrtdlhr'

Hrva

owalki

geclrdan

ofqlr

;

g:mi:,'i"*l

:""ll"m:;l;lll*Jii:"

ll.,i:?li]il'il':']:;

;;;ff

1;'l:::':llrr"rll"tl'J:ltil"llil,xil:','.i'll,ti'ilil';*,u''o'

;:*Utjtru:ii:ru:np:;n*':",."JT'1'#i":i'f

fi

i'Jl

;;***tl;**ll;s:T;:in:::"11;:i:,:i'j,,'.*l1:"tl,:;i;:;::*

;:{ffi

f

ifi

ifi:}i'ilffi

hT,r#:*i""*,3i:il:ffi

t""i::".lilr11]"t 'i"ivi

vola

qav'Itm'Iq

iki.i

britndan

rxartdr'

nnkitiri'rdi

u,

",j,"'"i"

"ii",i,

,nlr,i

ora,,n

"* ll;::,,,il11,:_"i;ilj,;1i,1;,$l'ilii

ij;ocok.

Forocullah

nn igiin

ar

qosrDu

Sakjn_i

$E"letm+ qiiwa

(agar

$Eal

rmig

lsa)

aifolsa,

bu,

yatnr

onda

mijmkiin

ola biler. Yoxsa

Faracullah

an

qiiwotli

bir

qo$untaurruta

jtmazdi.

Dijtorgadan

as-smir atmirdi.

Bazon

giiz

agrb simana

axan

arcull

rorordan

biri

orora

x,r.

irirdi

;,

"1i31,5,1T

JJj;fl1H.:il::il1:

meteorlafln

ay'

ba$qa

ecolardokina

isbt

krmr.

u aqidadadr

, i,

bu ax.rn

"rdu,l".

: : 1'l1

**

"l ir '

o dr

basqa

arqli lar

,,,raD\ a,d'

Gecardr

eyranr,

",","-

j:1il1,i:'"-l;1il

::#1,1#Tj:

gehok

va

ijztarini

Allah

dorgahrndan

orulandan

awo)ki

,"..

*iar""*

stoyirlr.

Lakin malaklar.

Seytanlarrn

asewirr

eldik lar inrn

ksjno

olrraq,

qecolor

yatrnrr lar

a

avazjnde

eytantann

sinrrna elmrk

tt i i t "" i

. f . "v*

Si i id lr i " ,

istirahot

dirlr

cec

bir

$e'1an

simana ermak

stayondo

..,

";."rt

"_

"t""

xan

ulduzla

inosindon

,urur

o

yero

ahrlar

geyan

Allah

dargatxndan

ovulan

aftan

bir

nalor

idi,

ancaq

onratar

ast

artmr

naticosinds

Coxlu

tvtad

sahibi

oldu_

geytanm

Orf"af"" g*"r",

af.ri"i

asimana ardrmaq

stoyirlar,

ncaq

amiF

rnaqsodtarino

ail

ol;urr".,

,rutnlri".

qoymudai

i,

onlarasjmana ol

tapsrnlar.

.Forocullah

an

Fxuya

getmak

igiin

bir do gt

ziinii ynmanda,

ir bdyrii

ista

yardr&na

dra

erdon

rr ses

$i ld i . uhq

sdr u

brsa

i i$dir

i.

bu,

n"trrnn,"

sosrsrr .

iqqal jnr

amlodi

i . ar

na arrnrn

osrrrn

hansj

6rafddn

ldiy ini

Jr a

dijssi.in:

nladr

i arlar

$orq

srsfdan

atir.

Fr6cullahxanrn

esgarlarinrn

-disorear'

rosawiiriine

.,i,,"i'.ar

il'1,;.,;'

;;;;1"ff

T"l'$:ifl

1

t-:fl

"",

ilor

Onun

dnrorsosinin

ainki

mi,t*6m

mihafizor,.

,.q

.qitq,,;

U"ru

;*

ia;.

"

-.Iorocullah

xan pegiman

otdu:

na

ijqiin

i,z dij$orgosinin

miihanzasint

mdhkamlandirmodi

i.

agor

homteF

m6mzqrtars:r.

zLinii

miidafio

edr

bilsin.

Jonra

ozuna

urak_dirak

erdi

ki.

at

na annrn

sasi ransrsi

kirvan

nrtannrn

ayaq

sosidir.

eulag,n,

yefa

diradi

ki,

ar

naunrnrn

sesinin

k"r;;il-;;it;

golmadiyini

Dnalyan

ersin.

Ancaq

ezliklo

ba$a

drrdii

ki,

sas

karvan

attairn,,

ayaqlanndan

olan

sas

deyit.

Ciinki

karvan

alafl

tosbeh

analari

kimi,

birrbirjDin

ardnca_bir_srmda

arckat

edirva yerdon

arvan

rfo"n,n

yuq

"a";

"piaitn

..----"---

. .

Lakin

bir

qogunun

uvaritari

ijrd-ddrd.

senig

olu.,to

"e

ok].ir-""'ttir.

1r;._

birinin

ardrnca

arskat

edir

va

yerdan

atlarrn

yaq

aslori

$idilir.

arcullah

xanrne$itdiyi sas, uzaqdanartafln ki$nadjsi qulaga

deymasa

de,

fr;.

a*,"-.".,,l1

siivarisinin

ttarjnrn

yaq

asi

di.

FaracuU;h

itirdr,

",r"""

t+"".i";"-J

""r,"],l";ii

eJdir: nincisi

budur

ki,

onlar

dasto

alrnda ol

gedirfar

e

belo

ralfaraa

irva,lilor

at lann

rlovunu

Cakma$tar

e

dayondrnnasni,rr .

ntar

isnamirtor.

*";"llTfi"i:HHT"sin,')

k"'c'

obdb,

'rdur

i.

d7 dx,nr,qriilnJ:,

,,d

rr,,,

25


20/227

ilgi)r

l.rroc

llah xann diifargsinda

l olsr),ilr,

ofqdon

golan allar

yad

attn

oldr lulru

hiss

dardi l . r f

r

Jgarsi i . r i lof

lhnr\rn

ci lov| l r r

rksaydi iar,

nlr f rrr

bozi1.)d

itneYardi.

r'.rocullah

xin yc.a dalon rr r)iqlrflnrn sr)sindi)nrtr diiidii ki,

gelanlarDo

iran

siivarilarjdir.

a da ka^/arr;

,rlar)lor

.r

sii uiloddlr.

ginlki

athnn

ayaqsl]si

bo$

6ks-$da

yrmdrrdl,

onr

g6ra

ki.

crr

siiv

ilurinin

rll.r.rnrndrmaqlartnln

irsr

bo$

olurd

. Halbuki

ranlrsLivxrilariDtl lDrn )rql.rfrn.rlhnrrdr.

Sonra

Fraculhh

xan llkrrloxli ki,

qltr

siiv

rilofi

no nq iin oradan

.Airlor'l

Ciinki

$rr

siivrrilarinin

ekliyi

yol

dnltl dimnndi:h.ur dn ela drga ki.

piy,rdarda'D

dlii'n

tehliiksinig6ziiniin altlnr rlrb ond.rn kcarrdi .] siivarininordan kcaa

bilmosi

aglr

batan

ey

del,ildi.

O

yaxlniarda

imal,

yr

cDubr orofgedon r$qfl n

yoi yox

di ki, FofocLrlLah

xan

Crr

osgorlorinin

zlerini

o

-volr

9 khflr.\q

vo oradnn

inala

ya

canuba

ctnak

iiennbu

yolu

seediklarini

iisnnsiio; nn

gclro,

dhnri

hiiknrii 1e,heqbir

$iibhoy,)

yef qoymxdr i,

ear

asgarlofioDUD

jAnn u

yolu

scenriilor.

Dcdiyimiz

bu

fiknler bir nego a niyonnrgindo

Fotcullah amnaghra

saldi.

Hor

kos bilir

ki. insan

gaizlonilnroz

ir h,rdiso

lo

qlrsllaianda

bir neea srniyo

arzindoonun

beynindo

oxlu ikidar do r.

C6zatgisi

olma),an

ercull:rh ar

qr

ndr

vo

osgorlor

onun

qrtqrrnsrndan

yrxudrn

oyandrlar.

orocullah an dcdi:

(Dorbrl

dijyiisa

hazrlafm,

qiinki

qar'

osgorlori

alio).

esgorlor bacardrqlan ador stiratla nalori vardrsr yrgrb bagladrlar.Biitnn

difanglardolu

va ataF hazrvazi)yotdo

di.

Forocullah xan asgarlarini

iki corgoda diizdii va dedi

ki. ikinci srra

tiifanglorini

dold

rsun vo bir inci safdokino

ersin va sarbaz larailvsiyo

etdi ki,

hamloyamarxz

qalnasalar ta$ 9nasrnlar.

Bir da bildirdi

ki,

Aar

siivarilarinin

ura

golnasi

aElabataneyil,

annki

onlal

bizim daEdan egdiynnizi, ura

goldiyimizi

bilmirlor. Ola bilsin

ki, bizim iicrin

golmoni$lor,

yol

keqitlsr

va burdansovusub

gedocokler.

iz iiznrniiz:i

onlara

86stmanaiiyik.

Ocaqlanmz da siini:b.

onlrr lova

gitro bizi tapa

bilnozlar'

Ehtiyatl

olun ki, itsknnnoyasiniz,

iinki

sizin itskij.ayiniz

snvarilsrin

diqqotini

biza

clb dor.Hr kos ttsknrmok

stadiyinihissctsa,

ba$bannaEn

agzLna ahb

hillqumuna yaxrn,

damagrnn istijne

qoysun,

onda

dskiirmayacaksiniz

Ogar

asqrnnah lsan'z, gznrzrniihkarn baglayrn i,asqrrrq 3siagE vs bumunuzdan

grxrnasrn.

ifonginizin

liilasini va stingnnftii

paharlartmzn

altrnda

gizlayin

ki,

qaranlqda

anldamasn o

Car

uvarilorinin

6ziina

olrnasin.

Foracullah anrn ssgarlari

onun

giistari$lorino

mal

etdiler; on

daqiqadan

sonra

ar

siivarjlarinin

tlarlnrn yaq esigiiclendi.

Siivarilar

yaxrnlqan zamanFaracullab antnasgarlsri

nafaslarini inosinda

gizlmisdilsr

i, siivarilor nlannnafos

qkmslarini

eloetitmasinlar.

FNil 2

Oz

esgorleri

kjmi toryaq

ijstiindo

yatan

Faracullah

xan

diqqorlo

car

siivarilarinB

axrdr

va

gitriirdij

ki,

cergo-corgo nlarn

qarglsndan

egir

vo

onlara

diqqat

etirmirdilar'

Siivarilar

axlnncr

nfsra

qodor

Forcullah

xann d6yiiso

hazrr

olan

piyadala

n

qabaEmdanegib

getdilor,

atlaflnrn

ayaq

sosi

getdikca

zaiftadi

ve

soffa

e$idilmaz

oldu.

Far-dcullahxan

erdon alxdr;

sgarlari o durdrlar

Farocullah

andedi:

Siz

bilininiz

ki, siivarilorin

getdiyi yol

dagdan

a$qa

eg

bir

yerc

gedib

crxnrrr.

Bu

qodor

asgorin

gecaninbu vaxh dzlarini daE-da$a

atdrmaq

stomesi

a&labaran

deyil.

Bizim baladAilorimiz eyirlrki, buradabir yol yoxdurki, Carosgertsririn

6zlsrini

o

yola

Qatdtrmaq

stadiklerini ikrimiza

galirok.

Man

belo dn$iinnr.m

ki.

bunlarbizim ignn

golmi$lor;

izi

gitrmodiklori

iaiin buradan tiib getdilor.

Bolko

bizi tapmaq

iqnn daga

qodar

getsinlor,

ap,nayandanonra

geri qayrdaoaqlar.

Lakin

o vaxtadak ahoragrlocaq

o

biz iznmiizti

izlodo

bilnoycayik.

Sonra ki bsladcidon

soru$du: urada elo bir

yef vatnn

ki.

giindiiz

orad,r

sizlana

bilok?)

Balodgilrdedilor:

Canub

torafdo

oxlu

qLryular

ar ki, orada

gizlannrok

olar

Lakin burdankeqib

gedando

nlar sizin

buradr otduiunuzuyaqirr

bilsolor

axtamcaqlar.6rhalda cazo erin

biz

gedok, iinki

biz datyii$ dafl d eyilik,.

Fsrcullah

andedi:


21/227

Forocullah

an

$rhseven

nl

nadrkj,

car

osgorlori

nunasgarlerinin rlrlan

neco

keqdiklarini

hrrid.rn

biliblar. Lakin biz biliLik ki,

o

gnn

ax$am

qagr

Faracrllah

xanln

osgorlari

agdnn

cson

zamltn

62 osgarla.i lo Yolda kandindo

olan

bir

neQa

aar

zrbiti bkgijzlii durbinlo Fofocullah

xanrn osgarlorini

g6rmntdiilor.

Onlar

gcco,

ForocuUab

anrr

diiirrgosinin

ocaqlan

yandrrlandrn

sonra

aqinlik hasiletdilorki, bu

giindiiz

durbinlo

giidtklari

haDron ostadir.Ona

gdra orlan

tutmaq

o

torkisilah tmok ikina dqdiilar.

Lakin

gccanin

dii$n1asi o Fa roculhhxan osgoflorinin

hriyarla

arpanmasi

onlarn

piyada

sgarlari rpa

bilmolorino

mane ldu.

BolodqilorFarcc llah xann onlan buraxmadrgrnra$adiiSon amanQnrosiz

qalb onunsgorlorini

iindiizgiirijnnoyocoyi

bir

yera

apnnniBr

azrllqverdilor,

sgrlari

ola

QmaEa

vadar

ldilor.

Taqriben

yaflm

forsong

ol gedondon

onra ki to pasiolnn

bir

yera

eatdrlar.

Topolorin ortasrnda

zun rc

geni$

bir

qiikoklik

vardr.Bolod9ilor dedilai

(Siz

burada

gizlono

bilorsiniz:

Ain

douandan onrabir kin1sa izi

g6rmyacok.

iirrki

tpalorele

yerlo$mi$lar

i,

sizihar

orcfdongizlayoD.

Faracullah an asgorlarina edi:


22/227

icaa

vermdi

va

orlardan

Fracullah xanm osgorlarinin

sayr, onlafln

herbi

tochizatr,

haradan

gelib

haraya

getmak

stsdiklori

barodo sorgu-sual

etdi va

bolodeil.rdan

Farecullahxanm

vo

sgarlorinin

$skiya {atmaq

09iin daEdan

keqdiklai'i

eiidonde

helrotlsndi.

qijnki

o da malumat

alm$dr

ki,

bu daE

kgil-rnozdir

B daEm ir hissasindo

fi ilanlarm

AoxluEundan

irco

an da

bir

yerda

oturub

islrahst etmok olmaz.

Qar

komandiri olad9iloro

edi:d,i3nim siza

ozilyat vermok

ikim

yoxdur_

Diiyii$

qurtarandan

onra izi azadedacayam

i,

gedasiniz.Amma

la

bilar

ki, siz

casussumE.

na

gdro

sizi

dityiig

urtaranadok

axlaymn).

Bslodqilar

yalvardrlar

i, onla n azadersinlsr, akin eztikleba$a qdiilar ki,

onlarm

yalvaryr

tssirsidir

vo

garosizqahb

susdular,

ir kiiDcda

orurdular o

qaqmasrnlardyo

ki 6sgar

o onlann

gitzetgisi

ldu

Faracullah anrnboldqilrri

azad trnosi ir tarofdan

ahv di.

qilnki

9ar

zabiri

boledAileri sorEu-suah

utdu

va Forscullah

xanm osgorlofinjn

sayrnrn

az

olduBunu. zuqoehtiyalrnnolmadrg'ru,

arbi sursarlafln'n ax$r

olmadlgrnr

at.i

dii$dii-

Ondan onra

arqo$unu

o

arocullih

xantn

qiiu/alari

tasrnda

iilt

qrztfdr,

9ar

osgodari llan dz

yoldaglannrn

ir destssina eribpiyada

rlda doroy3

endilar

rc

giiclii

bir

ehvali-mhina ilo o daglq

n)anteqed

rletan

opalorden atxmaq

fiknno dnsdillor,

nnki

Farocullah

amn

osgarlarino dkn1on

rtib

galecakloinj

bilirdilar.

Car osgr-.rlarizlarini opalarinba$rna atdrrmay.na edorFarscullal) a n

ssgorlrinin oz in-oli pis

deyildi,ancaq

osge.lor aFlorin

bagrna

arandan

onra

dorado

olan asgorlorit vazilyati

ditziilmazoldu,

qrtnki

har tatiton

battnnnn

giillo yagudl:

doFnirr qinde

sa tzlorini

giillolardor

qorunraq

icijlr bir srgnucaq

yox

di .

Hor niiharjbanin

6dqiq

olunurnl'cohorldri

lilyiir

qunarandan

onra

mntuol

olLlr.

Di;)ii$

qurtrrand

r

sonm

9ar

znbiri

yrrai.lnnn$

orocu

rh xarrndedir


23/227

FesiI

Salirn xan

gakili

dedi:

Mekkaya

getmak

istayir

elim

xan

$okili

62 ndkrlorindan ir neqo

nsfrla

gakidon

qxandan

sonra 6ziinii Goncoyoqatdrnna& qararaaLnrydr,giinld Abbas Minnin

orada oldugunu

osawir

edirdi.

O zaman Salim xatr kimi bir kisinin Goncadsn

$akiya setmosi

teltiikali idi.

Lakin o el

yollar

tamyrdl

ki,

qar

sgsrlerinin

ondan

xabari

yox

idi,

giinki

yerli

sakin

idi vo Kiir

gaymrn

qarbindo

vo

sarqindo

yerlo$an

biitiin sahralar

ve daglarda

salim xan

gakilinin

anmadrb eia bir montoqa

ox

idi.6

La&in zebmatle,

keqilmBz va adtr

yolarla

Gsncanin

yaxrnlrgrna

tatandan

sonra ran

qoqununun

oncoda lmad rEr aborinialdr. Fatoli

$ahlaCar

Rusiyasr

arasrndakrmiiharibelerin birinci dijvrijnde Araz

aaynm timalmda

v Kiir

gaymm

qorbinda

yerla$on

Sohorlorden

bezisi bir

neqa

dofo

ya

Fatoli

9ah

ordusu,

ya

da

car

ordusu arafindon iggatolundu.

Solim xan

$ekili

Gonceyo daxil o la bilm eyocsyini

basa diigan zaman

maharotlo,gizlinc o tharin d6vresineftrlandr ve qorbo torof irz tutdu, nahayot,

SaliD

td

$axiu

dedi: MaRoy.

gotdoB

illoytr

'

F.t.h

sthn

t

Rusitnt ilo

'pardqt ntrhn;balat iki ddvr. bijliinit biincj .liirr

10 tl. ikirci daivr

20 xt dl/an

.tdi. Eiritci

tJdt

, nahhtibol.ri hi.i 1224-.[ ildo bagann]r Oiltitlxn

napvil$i iL. i*iEi &)vrir

hnhttk.si

liat-gndi

124an

ild. brllmt, T*hBntty ndqtril8i

ila roticatardi: hzhdl, TtulnDF

tunqtvila'

ski.

cat nytztndat

jnnd

ea.loln$iM.z ealn,tdt,

la*i'

Cat

Rusitasntn l^rdtkt @fni

Qribotcdo@,

qatla

,etinh$i

ndticEinda Potoli

tahl' Cu

R6iy8' dhsndz nnh bl*in non ci

ddsi hltltna biladi I'kia

Abbas Mizo te

?xtt

yolu

tutanh olhl XMv MiEeli iT

istonok icii'

9t

*dtlka

Adtdedi

ve Fateli

$h

Tehn'dr

Qibbtcdown

qtttluini

Bztlandldt

Qiboyedovu'

nil4ske

qt' pulu (bt

nvatato

gi6,

o

tutuh

Qot

pul

etth, 20o nit

tinot) vadi va

b.Llikb. n ir.n nnhuiba

btftk$ki uuqhtdnll

(Mtlt.Etn)

F$il

3

32

33


24/227

conoonin

orbindo

o Ki i f

layrnr

ct)nLrbunu0 I i ik)nk't r l iy inda

orlr t r | l

vo

kj9ik

bi f

$ohar

lan

Conrqodi lo

rtdr.

Solim

xan bif Invryota

96rlr,

5 nolur ndkof il.

birlikda

ranrnnr.rdr or.rda

yr$.rdr

ir dediki. onLrn

Makkayogeln.rk va hacc

zi),Ifi,lrlri

yerinayeiirnrok ikri

var,

yol

t3hliikosiz lnrcdrlrngiin

Conrqodild3

.ryam

t(|1r,

ohliikosizlik oboriDi

nlan

kimi

yola

dn$oookdir. amaat r onu

qobul

crdiyirri

ildi,di.

Qiinki Qrliazn

conubrrdakr

ran

vil yatlorinin

mnsoh

iart dindrr,

slanrdini

h6k lorini

yerino

yetirmokda

aassijbkc$dilar:

onlafln

nrasxrdamkanr

olan hor k3s hiikmonh6cc

msrasimini

hayata ke9innak n{iin Makloya

gedirdi;

onlafln bazilori

ttzlorini

Mekkya qatdrrsnlar a haccziyaratini yerina yetirsinlerdeya bazonqorxulu

yollarda iz canla nr bela tohliik3altlna

ahrdrlar.

Qafqazrn

anubv,layotlarinda

(gakidon

Mokkoyo

qodD

mozmunlu

ir

z6rbijl-me$l vardr.

Aylarla

yol getmak

azm oldrEu,

olkasanlorla ar$rlasmaq

hliiksi

lanva

itz

maqsadina

tattb-QahayacaErna

nam

olmadrlt bir

yolu

dinloyicilarin

tasawiiriinda

canlandrrmaqsbdiklari zaman bu zarbnl-masali

akndilar.

Salim

xan

iki haf ta miiddolinds

Comqadildo

aldrva

sonra obor

utdu

ki, o

Sahardan

Crxa,

omaedilin

canubxnda

ijyiik

qosobolordan

ayrlan

Bayazido a

orildanda

Azorbaycana

eds

bilor.

Solin xan

$okili

ehtiyatl bir

jnsan

old

Euna

gitro

iiz

nitkorlorindon

irini

ko$fi)ryat

iann

CemaodiL

olunxn

Baynzido a oradrnAzorbaycana

odor

aerq

olub

olrnadrErnr

ilsin

deya rali

gijndordi.

N6kar iki giindon onraqayrdrb ediki. cmaatdansorusdum: edilorki, bu

yolda

aar

osgarleri

iirijnmolni$dir-

Solim xan

QnrAodildan

ola

diiidii vo cjz niikori ila tso yazida

getdi.

B

Sohori

Osmanh ilvlotinde laneyniadlr

sab.)rla

aflgdrmrrq

azrmdeyildir.

Birinci

giin

Solim

xm va n6ksrlori

5

forsang

ol gol.lilorvB

Kirma

yi

Qurma

adlr

bn

kandda

ayandrlar.

Sali'n xan kandin

qocrlarrndan

ki ntrlardon ayizido

gedan olun.

elocoda

Bayazidden

zerb.lycanazanan oluD 'oziyyati

brfodooDr

nralulnat enrolorini

xahisetdi.

Onlardedilar:

Bir

neco

ay brndan

qxbaqqar

osgorlorindon ir dostobu

ycra

varid olmu$du

Boyiziddon

gelirdilof

vt) biz bilmodik ki. onlar hara

iz

lutftlar.

Lakin

indi

hyazidda

car

ossari

yoxdul.

Ogor olsadll. s.na

aziD,otlori

doymaz:

onlannzawarlarlahe9bir igiyoxduo,.

Oz

Saxsitlatini

Kijno

kandinin

aknnorino

anrldrnnuqstomoyan

olinr an

ndkarlori

lo

oradan

Drokal tdi.Arnmabir

ordndityii$moDbqesins

orokotedai

zanan

homiga

bh

dostoni

qolildon yrxalanmasrn

yo, kotfi]yat iiliin

qabaEa

gdndordiyi

it

,

Soliln

xnn

gakili

ds

.r rll bildiyi ndkoflorindon irini

ko$llyyat

ij9iin se9di

a

dedi:

Ogar

piyada a

all

sar

asgorlarinin

oldiyini

gttrsan,

.)rh:rl

geriqayn

va niana

xaborvr,.

Ath

nijkor

getdi,

Solim

xan

vo digof

ndkafloi

o

gedondan

annr

saatsonra

vola

diisdiilor.

Axlam9adl

o$fi'yat

igiin

qabala

getmis

iikor

gaparaq erl

qavrtdl

va Salim

xana

dedi

ki.

car

asgarlari

lduEu

$nbhasiz

lan bir

dosto

pivada

6sgar

'

S"f i .

t "" soru$dd:

Sdnonlarr

drorrdoani l lJ

onl:r-

raqrndakr

isr l l ' 1a

qodoL

lardr?)

O

ki$i

dedi:

Yaron

torssngdan

ir

qodoraz)

Solim

xan darhal

bildildi:

rBu

yoldan oz

uzaqlairraq

o

gizlarnnak

aTrmdrf

Bu sgarlor

Snbhasiz,

oy:tziddan

olif vo

Kdnnaya

gedirlor'Ancaqbu

yoldxn

konaracrxanda tl3rr9apffaqsnnnanoliyik. ciinki ola bilor ki, piyadr osg)rlar

qulaql.ful

yro

soykoyib

bizin

rtlarmlzrn

avaq

soslorini

siisinlar'

egar bu srsi

csihosolor

do.

atlarrn

qaqnrasmdan

arman

vo

yuxxrl

qrlxan

toz siiturrLrmr

hikrwrn

goLaceklaLo

ba$,i

:liiFcall3r

ki.

bir

negasiivari

t

taplr

vo o zrnru

onlart

axhnnaq

ikrina

dii$orl3n).

Yoldan

bir

az

uTrlqlitrndan

sonrr

Saiit]l

xan

dedi

ki' n6karl'fi tLrd'tr

dii\siinlnr.

llarrr a /rnr

brllaslnlrr

ki.

ki$nanasinlor

Ciinki

BalraziddJn

nlrn

qrr:osgorlari

iyadaolsalaf

r,

onlarrn

billori

arhdlrlar'

Onlrrn

31jau

rd

rlhnn

vrarnlNdrqrN

iss

cdondo

igDeyocoklof

la

bi lor k i onhrrn

ki inurt isosr

xr

piyud"fon"'n

qulairn.r

xtsrn,

onlaLln

abitlornrir

lhIr dr

lii$navabilat

ADnna

egcr

Solim

xan|)

atlirnnrr

ki$nnrtisi

9ar

ssgorlorinin

qulngrna

grtnrrsii'

,irr,rqlrnmazla..

el3 bilo

or

ki, hrh

gitd;nDr3v'rrbir

krrNrn

zrqdan

sol'r'

Onlannklnrn ltlar nrrr anirtjsini uvar rtlirt kifna)irl'r

solilrl xan

gijzlonrok ieiin

bir

guxLrf cqdi:

eio bjr

(;uxtrr

eedi

ki, osor

car

piy.rdrlaft nu

apsalxr.

vo

n6korlodala

nrinib

dzlorini

xil s cdo

bils;nl3r'

Ilorqand

ehtimal

ct

ok olmazdl

i.

yoldin kcaan

gLrr ivrdalarro

$uxurLrn

yanrn.r

g.lsinlar. Solirn

xanr

vo rriilit)rlorini

gdrsii

lor'

L'tkin

chtivat

Aidrn

y.rrq:irirL. ulr


25/227

uzaq

olmasr

jzrindon

ax$rgajnnok

riimkiinollnll.sx

,r.o

ordDnun sgodariniD

piyadalardan

baroi

okhrlunumiir idi) ctdi.

Solim

xan bir

nega doqiqo.sgarlar i

daha vlxv

niioyyanlosdifsrn

deya

qo$una

iqqot lo

ik ir vcfdi

o ona ydrn ldr

ki ,onL irrnlr

e] , i l ,

ar

sgorlor id ir .

Salim

xin

qayrdrb

{uxura

girdi

vo

62 ndkadorino

dedi:

(Biz

qo$ n

keAib

gcdono

qodor

bufdr qfllnmlyrq.

Qiinki

galenlrr

9af

piyadalarxlfi

onlarjn

Boyaziddan

golib

finml

torofo

getDosi qeyri-tobiidi r,

giinki

qar qo$unu

drima

Simaldan

1ib

enubr .Jrafgedn'

Sahn

xan bu

osgartarin

iflrl

iorola

hafakotennosini

bela

yozdu

ki, oDlan

iran qosunumollLrbedib c $imal orala gcri rakili or. Moglub otnNsbir qosun

gerigakilirso. nu

oqibedsrlor.

S{rhn

xan

gokili

diigindii ki, iran

qosunugolono

qader

orada

qrlmairdrr,

qijnki

adatan,rar ordusu

mollLrbolnnrs

oixnu

oqib

cdir.Ona

gitre.

asor mollub

olllnrt

qofun aqib

ohrnursr. rnsr

ndqtodo l sr nr6vqc utur,

ddyiit

qrtilan

tikirl

magiub olnut

qo$unun

mdhlanrlonnrosinomkan vcnnamak

iciir toqib

tmak

Iazrmdrr.

Solim xan

$okili

dz ndkarlorina

ab3rverdi ki. tczlikla qar

asgorlarini

aqib

edn ran ordrsr

gddnocokdir.

Lakin

gnn

kcqdi, ran

ordususo

golibgrxmrdr.

Salin xan

ritkorlorino dedi:

(Bu

gecani g6zloyorik,

sabah

r.n

qogunu

giiriinondo

na birla$arilo).

O

geco.

;zlari ilo

garirdiklari

orbalafl

atlrfln

ba$rna

keeirdilar,akino hcyvanlar ananr cmodil or.

Solimxan dedi:

(Atlar

susuzdurlar,

su igDoyinco sarron ycnayacakler

giibbesiz,

yadrnzdadr

ki, bif

qador

'uxanda

bif

Cry

var,

biz ond n keqdik.

Atl:rfl orr

rpaflb

suvann

va

qayrann).

Ndkarlor

dcdilar:

Salim

xan

$okilidedi:

(Man

da bunu ikirlasmi$ dirr.

ncaq

sonrn jz-ijTiima

dedim

ki. o

gayrn

ahilindo izlonmok

i9iin bir

yer

yoxdur.

Ancaq

bur;rda

cco

giindiiz

gizlonnoyimiz

iqinr ca

kosjn apa

itmayocoyi

cf

vaD.

Ndkarlar

jz

iUasnnnsdziinii

boysnditer.

attafr np.trdrtrr,

uvafondrn

onra

geri

qayardrlar.

Sonra

atlar sanrn y edilor.

Salnn

xan dedi: .

zlari ila

Sdliirdiikloriyenlaklordan

ir u ycdilor

a istirahar

tditrr.

Lakin hala gdzlorinaluxu gernromipdi i, giitto soslofi esitditor.Hanrsr

qnlxdr.

qulaq

vcrdi lar; gnl lo

soslor i

canubdan

rt i r . l ; .

Sel im xrnrn yol

yoldaslarnn

hrn

bid galan

saso

d

iiz fikriri siirlodi.

Biri dedi

ki,

bu

yerin

bir li:rsongliyinda

snllo

arrftur.o biri

dcdi:

(Ogar

bu

yerin

bir forsargliyindo

an;saydrh.. giillo

s3si dihr giicli

ol:rrdr

Mon beta

diitnniirm

ki, nn$nra eri

ilo

burnnrnarastoda

ic forsang.

batko do

dihi

Aox

'nosifo

vaD)-

Digo.i

dedi:


26/227

Solim

xan

$okilinin

ikri

doBru di:

gar

ossarloi geri qokilirdiler.

Boyaziddo

Mustafaxan Miyanaqinrn

omandanlgr

alrrnda

bir

dsre

ranlr

piyada

vo

siivariiari ia

bir dasla

qar

snvarjlori

amsndr

ddynt aloviandrvo o

ddyii$ds

ranhlarrn

ij

'vosi

qarqnvvla.indon

jstiin di: qarqiir."'olari eri

Cok;ldi.

Mrstafa

xan Miyanoai

9ar

qnwosini

taqib

etmryo ofobbris 6stardi,

,

gece

Car

qo$ununun

eri

gakilonqiivval.rrinin

ti$eqosino

rtdr,

diiiorgoyahan o erdi.

Lakin

diitorga

n6hkam

Ldugxiriin on daErdr

ilmodi.

iranlLaln

onlarrn |xaslnda

oldulunu bilon

qar

qo$umnun gcri qkilan

dastsinin

omandar dz

ijziino dil$iindii

ki. imnllar

da,

onun Bsgerleri inri,

savr5dan a yol getmokdon orulnu;lar ve istirahotom6htacdrrlar: Dagdreo

geco

bir dii$arge

yaradacaq

o isrirahotedacakler.

Yax$rsr

udLrr i.

o da

dz

asgarlarina

stirahst

tnak ijgrin cazo ersin.

Ancaqehtiyatlibir adam

ldulu iieiin stirahot tnozdan

qrbaq

esgorlsfe

edi

ki, gor ranllafln homl,rsino eruz qals.rlar,

zlerinimiidifio edabilsinler

deyo

dngergani

nithkoInlendirsinlar.

Mustafaxan Miyanoqi da likirle$dj

ki,

aar

rsgorlori

yorluDdurlar.

stirahor

etmok jenn dij;argo

yaradacaqlar.

ger

o haDrin ij$oreoyo

eca

basqrn

Lsa,

ar

qorununu finriLda m do

bilef

Lakin Mustafa xan Miyanoginlribxsqrnctdiyi

dii;ofg.

_yalnlz

eri qahilon

qiiwolarin

dntergosi idi.

qrr

ordusunLn sas hissesi

Salnn xan

S,rkili

v.

ndkarlorinin

drdii)ii

kirii.

qlmr.odil

orcfogekli.

qa' esgarlarnrin erigokilonqri\,loloritrnr n$ergosi dhkom ldxgunrg6la,

Mustafa an onu drlrd

bilnodj. Dii$lron konrrdiri dit]iiiii lay^qatlo

daroerdi,

iranllarln

onundniofgosini

iihrsi.oyo.rhnalma nkan enn.rdi,

crir.okila

bildi.

Salnn xrn va

|6korlori dahr

]rta

bilmodiler,

saDan

yesinlor

cleyBallrnn

ngzun

da agdrlrf.

Dlln yci

al.rrdr o

I

ena ,rnl,la,dan

sof olalrrt

gdriinmadi.

Soli111.tn,n

ncjkoflrrindn i,i nlido

a rll hesabekllyimiz \'o nrdi adrnrlr

Mur. id

ldulxnu bi ld iy iDriz

darn i ld irdi i ,

b iz burrda

alo

bj lmof ik,

. i inki

o

suyuDruz

rr j ne

do aznqoniz. thnlnrz

acrodar r susuzl lqdrrrrolak laf laf .

Biz

L,urru.,n

e

rr

i rr

Sal jm

xaD

Soki l idedi:


27/227

Miisafirlor

yoldangrxdrlar,

ahaya

vrrid

oldularve diiz

kandosan

geidiler.

Giinaf

qnrub edonda ora

gatdrlar.

Owolcs atlar iiqiin

yen1

stsdilar;

ancaq

sarnandan

a$qa

ir

yem

aprlmadr.

Salim

xan

kand

qocalarrndan

iiharibanin

ezilyati

barodosorgu-sual tdi,

Iakin

onlann

molumatr

ox

idi va deyirdilar:


28/227

maa$rnr

ermaksiihbatiortaya

galon

ziman xeyli

xasis

oiur_

Manim

qosunum

n

bir

onba$rr lda

qlr{

tiiman

maa$ lrr.

Fotoli

$rhrrr

ir gairo

erdiyi

on

min tiiman

i la 250nafar

nbrrrnrnir l l ik

m.r.r t rnrcnnak

lar

Ancaq

ardh

ah $Jir toro

o5

yera

pulver ir

a rsgarldf ln

i . l$rnr

idJrnoyr

a\rrd

dtrr , . .

Yax$r

er

zdvqii olan

Sotin

xrn

Sokiti Sairlori

riidafio

edib

dedi:


29/227

MBtafa

xan

Miyanoqidedi:

Mon

sizin

na dedivinizi

yax$r

ata

diigiiram

a

$ijbbo

ebnirsm

ki,

Abbrs

Mnzs do

ba$a

dii$ocakdir

i, siz Fatli

$ahrn

amrin6

itaot etmok

ieiin

var ditvlalinizdan l

aakdiniz

s

$kidanQrxdtnrz.

gor Abbas

Mirzanin

mkafl

olsa, izinziyanlaflnz

tamamilaidaFcak-

Ogr

mkant

olmasa,

yena

yatayrstnz davam

ldirmok ieiin

k6mak

e&cab-

Na Mustafa

xan

Miyanosi

Boyaziddo

qalmaq

sloyirdi, na do

Selim xan

gokili.

Mustafa an

qamcodilo

o oradan

:rTifliso, Solimxan sa AbbasMirzani

giirmak icnn

Tabriza

getnok

ikrindoydi.

Solim

xan Mustafa an Miyanogi

lo masvorat

tdi ki, Tabdzo rovan

yolu ya

Naxtrvanyoh i,o gctsin.Tabriza getmak jQijn ba$qa ollar da vardr, ancaq

Boyaziddon

obrizo

geimak

stoyanmiisafirbu iki

yoldan

birini secmali dir biri

irsvandan

Tbrizo,

digari Nax9rvandan

abrizo

uznnan

ol

idi; hor iki

yolda

da

mnsafirAraz

Caymdrn

eamolidir.

Yolunu

uzaqsalmsrn

dcya

ravan

yolu getmak

srayon as ircvanrn jzijno

gctmirdi .

|monr uhrni l r r in in dyi j t morkdTi lan jn) iy, Izrndon

ecLrdr.

dr b

tarixindobu

$ohari

ennenilarinVatikanradlandrrmr$lar,

iirrki

ennonilarin

iiyiik

ruhani chbarlario

$ahorda

r$ay'rdrlar

o

bu arixi hadisalor a$ er enddvrdo

bu

Fharda

yasayan

dyiik uhani ahbrinin adrNerses sharak

di.

Mustafa an MiynnagiNrxqrvanyolll

ilo

gelmoyi

daha isliin utdu,

Aijnki

ola

bilordi ki,

irevanDantqosinda

ar

osgorloriSslim xann

eziyyatvcNinlar.Salim

xan

$okiU

va naikarlari axqrvanr

atrraq

igiincanub orofa

yola

diisdiilr.

Solim

xan$akili Mustafa an MiyanacininAbbasMirzayannvanlmmrtnekrubunu tzn

ila aparrrdr;Mustafa

xan o maktubda bbasMirzodanonun

osgorlorinin

ulunu

vermoyixahi$

dirdi.

Salim xan

gkili

Tabrizo

Qalan

nmarlAbbasMi|zo o

$aharda

ox

idi.

Salim

xan

$akili

iran ordusunun

omnndanmrn

ayrtnasrnr atzlomayo

mscbur

oldu.

Sonra

nun

yanrna

etdi

va

dz

voziryarini

danrsdr.

$ahzado

dedi:


30/227

Ciinki

Fahardo

vlaf bif birindon

amh

olul

vo

o

zamanrn dotino gdrc,evlor

srrs,rdr

uca

divarlar

gokilirdi

o

o divarlir

x.staliyin

mikroblann,n

ir evdan

o

biri eva ke9masinin

a

Documents

Alibala Hacizade Unutulmuş Kahramanlar (Baki-2004)