Anna Kristín JóhannsdóttirBerglind Anna Sigurðardóttir

Rósa Margeirsdóttir

Feður í fæðingarorlofi

Breytt hlutverk kynjanna

Heldur hefur þokað í jafnréttisátt sl.30 ár Konur fóru að mennta sig og vinna utan

heimilis Karlar fóru að taka meiri þátt í uppeldi

og heimilisstörfum Flestir sammála um að uppeldi og

umönnun eigi að vera mál beggja foreldra (Morgunblaðið janúar 2004)

Karlmenn: meira en bara skaffarar

Rík hefð fyrir því að karlmenn séu skaffarar og konur séu í umönnunarhlutverki

Launamisrétti kynjanna ein ástæða þess að hægt gengur að breyta ríkjandi hugmyndum

Fæðingarorlof karla mikil framför og viðurkenning á því að feður séu jafn merkilegir foreldrar nýfæddra barna og mæður

Bæði kynin hafa verið hlunnfarin í gegnum tíðina vegna þessara gömlu hefða

Ofurkonur og Ofurmenn(i)

Ofurkona: Kona sem er allt í senn, fyrirmyndarmóðir, eiginkona, á framabraut í starfi, er rosakroppur, frábær kokkur og bakari, húsmóðir og Tiger í rúminu.... (Steingerður Ólafsdóttir)

Sameiginleg einkenni ofurkvenna: Fullkomnunarárátta, streita og þreyta

Ofurkarlar eru líka til...

Atlas heilkennið Atlas heilkenni (Atlas

Syndrome) dregur nafn sitt af forn-gríska risanum Atlasi sem hlaut þau grimmu örlög að bera heiminn á herðum sér

Einkenni eru örmögnun, kvíði, ófullnægja og þunglyndi (Lisa Baker)

Daglegt amstur heima og að heiman

Konur virðast ráða betur við það að samræma störf sín innan veggja heimilisins sem utan þess

Konur farnar að gefa eftir ábyrgð á heimilinu

Karlar ráða síður við þetta og brotna fyrr samkvæmt Dr. Tim Cantopher

(The New Paper, ágúst 2003)

Meira daglegt amstur

Óteljandi verkefni sem þarf að sinna

Mikilvægt að gleyma ekki að sinna sjálfum sér

Upplýsingar frá Tryggingastofnun ríkissins

Þróun á rétti til töku fæðingarorlofs

1973 – allar vinnandi konur fá þriggja mánaða fæðingarorlof

1980 – allar konur fá þriggja mánaða fæðingarorlof

1987 - fæðingarorlof lengt í fjóra mánuði 1989 – fæðingarorlof lengt í fimm mánuði 1990 – fæðingarorlof lengt í sex mánuði

Upplýsingar frá Tryggingastofnun ríkissins

Fæðingarorlof feðra 1998 – tveggja vikna fæðingarorlof fyrir karla 2001 – karlar fá sjálfstæðan rétt til

fæðingarorlofs, einn mánuður 2001, tveir 2002 og þrír 2003.

Á sama tíma urðu þær breytingar að sex mánuðir sem bundnir voru við móður skiptust þannig að móðirin hafði rétt á þremur en báðir foreldrar gátu skipt með sér þremur mánuðum

Tölur frá Tryggingastofnun ríkissins

Feður í fæðingarorlofi

80% feðra nýta sér til fulls sinn kynbundna rétt

13-15% nýta sér meira en sína mánuði Meðalgreiðlsur til mæðra í orlofi

síðastliðin tvö ár eru ekki nema 58-60% af meðalgreiðslum til feðra

Upplýsingar frá Tryggingastofnun ríkissins

Réttur foreldra til fæðingarorlofs

Hafa verið samfellt í sex mánuði á innlendum vinnumarkaði fyrir áætlaðan fæðingardag barns

Foreldri sem uppfyllir skilyrðin fær greitt 80% af meðaltali heildarlauna síðustu 12 mánaða

Forsjárlaust foreldri þarf að hafa skriflegt samþykki forsjáraðila fyrir umgengnisrétti þann tíma sem það hyggst taka fæðingarorlof

Þorgerður Einarsdóttir 2001:3-4

Hver eru áhrif feðraorlofs?

Stórt og mikilvægt skref fyrir jafnrétti kynjanna Dregur úr launamun kynjanna Styrkir stöðu kvenna á atvinnumarkaði Styrkir stöðu karla innan veggja heimilisins Framfaraskref í átt að fjölskylduvænna

samfélagi Aukin viðurkenning á því að karlmenn eru

líka foreldrar

Gagnasafn Morgunblaðsins. 9. mars. 2003

Fæðingarorlofssjóður

Heildarútgjöld sjóðsins fara hækkandi á milli ára

Rúmlega ellefu þúsund manns tóku fæðingarorlof árið 2003, 6.367 konur og 4.726 karlar

Greiðslur til kvenna námu 3,4 milljörðum og til karla 2,2 milljörðum

Búist er við að eigið fé sjóðsins verði uppurið í árslok 2004

Þorgerður Einarsdóttir 2000:47-48

Reykvískir karlar í fæðingarorlofi

Karlar og fæðingarorlof var tilraunaverkefni Jafnréttisnefndar Reykjavíkurborgar sem fram fór á árunum 1996 – 1998

Fyrsta jafnréttisverkefnið sem styrkt var af Evrópusambandinu

Átta reykvískir karlar starfandi hjá Reykjavíkurborg fengu þriggja mánaða fæðingarorlof á fullum launum

þorgerður Einarsdóttir 2001: 1

Markmið könnunarinnar

Kanna áhuga karla á töku fæðingarorlofs

Kanna sjálfsmynd föður og tengsl við barn og móður

Kanna kynhlutverk hjóna og verkaskiptingu á heimili

Kanna jafnrétti innan fjölskyldunnar

Þorgerður Einarsdóttir 2000:48

Tilhögun fæðingarorlofsins

Fyrsti mánuðurinn tekinn í kringum fæðingu barnsins

Annar mánuðurinn var sveigjanlegur eftir þörfum hvers og eins

Þriðji mánuðurinn skyldi tekinn þegar móðir væri farin aftur til vinnu

Þorgerður Einarsdóttir 2000:52

Verkaskipting kynjanna

Þrjú svið nútímaheimilishalds sem eru mest krefjandi hvað snertir tíma og þekkingu:

Elda-mennska

Þvottar Þrif

Karlinn II

Konan IIII IIII I

Bæði II IIII IIIIIII

Alls 8 8 8

Þorgerður Einarsdóttir 2000:55

Hvað gera feður í fæðingarorlofi?

Mynda tengsl við nýja fjölskyldumeðliminn

Leika við börnin Kynnast því að vera heimavinnandi Axla annars konar ábyrgð en þeir eru

vanir

Þorgerður Einarsdóttir 2000:56-57

Barnfóstri eða Húsfaðir?

Barnfóstri: Lítur á fjölskyldukjarnann og barnaumönnun sem tvær aðskildar einingar – hefur tilhneigingu til að líta á fæðingarorlofið sem „hlaðborð“ þar sem hægt er að velja og hafna

Húsfaðir: Lítur á fjölskyldukjarnann og barnaumönnun sem órjúfanlega heild – að heimili og börn séu nokkurskonar „heildarpakki“

Þorgerður Einarsdóttir 2001:5

Megin niðurstöður

Karlar hafa mikinn áhuga á fæðingarorlofi – einkum og sér í lagi að auka tengsl við börnin sín

Þeir syrgja fjarveru sinna eigin feðra og skortir þess vegna fyrirmyndir – gera sér grein fyrir því að verkefni sem þetta krefst tíma og nærveru.

Þeim finnst erfitt að losa um tengslin við vinnuna

Feður í fæðingarorlofi

Könnun á hvernig feður eyða fæðingarorlofinu

Viðtöl við 8 feður sem voru í fæðingarorlofi á árunum 2002-2003

Lagðar fyrir 3 spurningar:1. Hvað tókstu langt fæðinarorlof?2. Hvernig var tilhögunin?3. Hvernig eyddir þú deginu?

a) Umönnun barnsinsb) Heimilisstörfc) Tómstundir

Feður í fæðingarorlofi

Hvað tókstu langt fæðingarorlof? Hvernig var tilhögunin? Hvernig eyddir þú deginum?

30 ára

5 ½ mánuð Móðir 6 vikur, faðir 3 mán, móðir 6 vikur, faðir 2 ½ mán., 2 vikur eftir

Sá um barn og heimilið, enginn tími fyrir tómstundir

25 ára

3 mánuði Samfellt frá fæðingu barnsins Vann við lagfæringar á eigin húsnæði og hjálpaði móðurinni við umönnun barnsins

34 ára

3 mánuði Fyrst 2 mán. Vann í einn og tók síðan síðasta mánuðinn

Vann við að byggja palla og skjólveggi í kringum húsið

30 ára

3 mánuði Frá 3 mánaða aldri barnsins til 6 mán

Umönnun til jafns við móðurina og sá nær eingöngu um öll heimilisstörf fyrir utan það að þurrka af. Spilaði golf þegar færi gafst

37 ára

3 mánuði Frá fæðingu barns til þriggja mánaða aldurs

Umönnun barnsins var aðallega sinnt af móður, var með barnið þegar móðirin hvildi sig. Eldaði 2 í viku og sá um útréttingar. Spilaði golf 3-4 í viku og mætti í vinnuna nær daglega til að sinna því helsta.

35 ára

3 mánuði 1 mán. frá fæðingu barns. 2 mán. eftir að móðir hefur lokið sínu fæðingarorlofi

Aðstoðaði móður við umönnun barnsins og heimilisins. Sá alfarið um barn og heimili eftir að móðirin fór að vinna. Spilaði fótbolta 3 kvöld í viku.

28 ára

3 mánuði Samfellt frá fæðingu barns Sinnti barni til jafns við móður. Heimilisstörf á herðum móður. Spilaði golf 2-3 í viku. Flísalagði bað og forstofu.

30 ára

5 vikur Samfellt frá fæðingu barna Sá um börnin meðan móðirin hvildi sig. Sá alfarið um þvott og að versla inn. Fór í fótbolta 2-3 í viku.

Heimildaskrá Anna Kristín, Berglind Anna og og Rósa (Febrúar 2004). Feður í fæðingarorlofi. Könnun á

8 íslenskum feðrum sem voru í fæðingarorlofi á árunum 2002-2003. Baker, Lisa. Atlas Syndrome increases women’s burdens in the UK.

http://www.csbsju.edu/iaclub/Word!/i4/i4health.htm [sótt á vef 4. febrúar 2004] Steingerður Ólafsdóttir. Með heiminn á herðum sér. Gagnasafn Morgunblaðsins 12.

september 2003 www.mbl.is [sótt á vef 4. febrúar 2004] Þorgerður Einarsdóttir (2000). Bryddingar um samfélagið sem mannanna verk. Reykjavík:

Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands. Háskólaútgáfan Þorgerður Einarsdóttir (21. September 2001).Konurnar um orlof karlanna. http

://www.jafnretti.is/gogn/thad%20laera%20born/stykkisholmur/thorgerdur.htm (Sótt á vef 4. febrúar 2004)

Gallup könnun um viðhorf til jafnréttis kynjanna Morgunblaðið 31. janúar 2004, bls. 6 Greinar úr Morgunblaðinu dagana 9. mars og 6.mai, 2003. Kostnaður við

fæðingarorlofskerfið, Meiri breyting en við gerum okkur grein fyrir The New Paper.Watch it Superdads or you may get Atlas Syndrome.

http://newpaper.asia1.com.sg/printfriendly/0,4139,33993,00.html [sótt á vef 4. febrúar 2004] Tölur frá Tryggingastofnun rikissins