Σχεδιάγραμμα ΈκθεσηςΕκπαίδευση

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Ορισμός

Ανθρωπιστική παιδεία είναι οι γνώσεις που συμβάλλουν στην καλλιέργεια της ευαισθησίας, της φαντασίας, της δημιουργικότητας, της κριτικής και της ανθρωπιάς του νέου άνθρωπου. Οι γνώσεις αυτές αποκτιούνται με τη σπουδή της γλώσσας και της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της θεολογίας, των καλών τεχνών και ακόμα αυτών των κοινωνικών επιστημών που προσεγγίζουν τα κοινωνικά φαινόμενα με μια ανθρωπιστική διάθεση. Με άλλα λόγια, περιεχόμενο της ανθρωπιστικής παιδείας είναι οι ανθρωπιστικές αξίες (αλήθεια, ελευθερία, δικαιοσύνη, αγάπη, ομορφιά), σκοπός της η διαμόρφωση ανθρώπων με κριτική σκέψη, καλαισθησία και ηθικές αρχές και μέσα της η μελέτη έργων που δημιούργησαν αναγνωρισμένοι στοχαστές: φιλόσοφοι, ποιητές, καλλιτέχνες, επιστήμονες.

Ιστορική εξέταση.

Αρχίζει ουσιαστικά από την εποχή της Αναγέννησης, τότε δηλαδή που στη δύση άρχισαν να μελετούν τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και να εντρυφούν στο πνεύμα και τον πολιτισμό της κλασσικής αρχαιότητας. Το είδος αυτό της παιδείας συνέχισε να παρέχεται στην Ευρώπη κυρίως μέχρι και τους νεότερους χρόνους, οπότε με τη βιομηχανική και τεχνολογική επανάσταση άρχισε σιγά – σιγά να μεταβάλλεται και το περιεχόμενο της παιδείας. Παράλληλα, η εξέλιξη της ανθρωπιστικής παιδείας σε σχολαστική και τυπολατρική μελέτη των τύπων και των μορφών της γλώσσας και η παραμέληση της ουσιαστικής γνώσης του αρχαίου κόσμου, οδήγησε στην αμφισβήτηση του κύρους της και στην παραμέλησή της.

Παρατήρηση στη ζωή.

Στην εποχή μας η έννοια του ανθρωπισμού, είτε σε κοινωνικό είτε σε ατομικό επίπεδο, είναι σχεδόν άγνωστη. Ο ατομικισμός και ο έντονος ανταγωνισμός, η μοναξιά και η απομάκρυνση από τη φύση, ο αποπροσανατολισμός και η αλλοτρίωση, ο κοινωνικός ρατσισμός, η αδιαφορία, η ανασφάλεια και ο φόβος για το μέλλον, η αύξηση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας, ο αμοραλισμός και η κρίση των ηθικών αξιών, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της εποχής μας.

Επαγωγική διαπίστωση.

Ο Μένανδρος είπε κάποτε: «Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος, όταν άνθρωπος η». ευδιάκριτο είναι, λοιπόν, γιατί σήμερα – περισσότερο από ποτέ άλλοτε – είναι αναγκαία η ανθρωπιστική παιδεία.

Αιτιολόγηση

Μέσα από την ανθρωπιστική παιδεία:

Επισημαίνεται η αναγκαιότητα της αξίας «άνθρωπος».

Τονίζεται η αναγκαιότητα των ανθρωπιστικών ιδεωδών.

Αποκτά υπευθυνότητα στην ατομική και κοινωνική ζωή.

Κατανοεί το νόημα της προσωπικής θυσίας, όταν αυτή είναι αναγκαία για το καλό του συνόλου.

Εκπαιδευτήρια ΚαίσαρηΕπιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

34

Σχεδιάγραμμα ΈκθεσηςΕκπαίδευση

Αξιολογείται ο άνθρωπος σαν προσωπικότητα μοναδική και ανεπανάληπτη, σαν αυτοσκοπός και όχι σαν μέσο.

Αναπτύσσει σύμμετρα τις σωματικές και πνευματικές δεξιότητες του ανθρώπου.

Ελευθερώνει το πνεύμα από τα δεσμά της ύλης.

Απελευθερώνει τις δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου και τον βοηθά να εκφραστεί ελεύθερα.

Τροφοδοτείται ο άνθρωπος με αρετές (δικαιοσύνη, ανθρωπιά) που βοηθούν στην ατομική και κοινωνική πρόοδο.

Καλλιεργούνται οι ηθικές αξίες (εγκράτεια, αυτάρκεια, σεβασμός, αυτογνωσία, αυτοκυριαρχία…).

Καλλιεργούνται οι κοινωνικές αξίες (συνεργασία, αλληλεγγύη, πειθαρχία, αλληλοσεβασμός, αξιοκρατία, ισονομία…).

Καλλιεργούνται οι πνευματικές αξίες (γράμματα, τέχνες, επιστήμες).

Καταπολεμά ο άνθρωπος τις προκαταλήψεις, τις αδικίες, την αμάθεια.

Χαρίζει ψυχική υγεία και ισορροπία στον σύγχρονο κουρασμένο άνθρωπο.

Προβάλλει την ιδέα της παιδείας, του δικαίου και της πολιτείας.

Βοηθά να κατανοήσουμε την ιστορική μας πορεία, να γνωρίσουμε την εξέλιξη και τη λειτουργία της κοινωνίας, να αποκτήσουμε αυτογνωσία και συνείδηση του ρόλου που καλούμαστε να διαδραματίσουμε.

Διδάσκει στον άνθρωπο τα δικαιώματα, αλλά και τις υποχρεώσεις που έχει ως πολίτης, να συμμετέχει δηλαδή ενεργά στις πολιτικές διαδικασίες.

Οξύνει την κριτική ικανότητα του ανθρώπου, ώστε να δίνει αυτός λογική εξήγηση σε όσα συμβαίνουν γύρω του, να στοχάζεται και να αποφασίζει ελεύθερα.

Δίνει τα μέσα για σωστή ιεράρχηση των στόχων, για επιλογή των μέσων, για φιλοσόφηση πάνω στο νόημα της ζωής και στην πορεία του ανθρώπου.

Επιδιώκει την αισθητική καλλιέργεια, εξευγενίζει την ψυχή, εκλεπτύνει τα αισθήματα.

Σημείωση: Αυτά, βέβαια, δεν σημαίνουν περιφρόνηση ή άρνηση της αξίας των επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων. Αυτά εξασφαλίζουν τους υλικούς όρους της ζωής, απομακρύνουν την ανάγκη, το φόβο και τον πόνο. Από αυτή την άποψη έχουν σαφώς ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Άλλωστε με την τεχνοκρατική εκπαίδευση: α) αξιοποιούνται οι δημιουργικές και παραγωγικές δυνατότητες του ανθρώπου, β) ο νέος αποκτά ειδικές επαγγελματικές γνώσεις, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας, γ) αυξάνεται η παραγωγικότητα και, κατά συνέπεια, η ποσότητα και η ποιότητα των προϊόντων, δ) είναι δυνατή η εκμετάλλευση των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών. Εκείνο που ελέγχεται είναι ο μονοδιάστατος προσανατολισμός του σύγχρονου ανθρώπου. Στην ειδικευμένη τεχνοκρατική ή τη θεωρητική εκπαίδευση: η πρώτη απομακρύνει τον άνθρωπο από τα αγαθά του πνευματικού πολιτισμού και από την παράδοση, ενώ η δεύτερη όταν προσφέρεται ή ασκείται μηχανικά και επιφανειακά δε συντελεί στην ψυχοπνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου. Δυστυχώς η εκπαίδευση στην Ελλάδα δεν έχει καταφέρει να ισορροπήσει αυτούς τους δύο πόλους. Γι’ αυτό δεν έχουμε κατορθώσει να διαμορφώσουμε ανθρώπους με ανθρωπιστική παιδεία, ούτε όμως και να τους καταρτίσουμε με αυστηρή εξειδίκευση και τεχνοκρατικό τρόπο σκέψης.

Εκπαιδευτήρια ΚαίσαρηΕπιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

35

Σχεδιάγραμμα ΈκθεσηςΕκπαίδευση

Συνέπειες

Έτσι κατοχυρώνεται: - η ειρήνη

- η ελευθερία

- η κοινωνική ισότητα

- τα ανθρώπινα δικαιώματα

Έτσι καταργούνται: - οι πάσης φύσεως διακρίσεις

- η εκμετάλλευση του ανθρώπου

- η απειλή του αφανισμού της ανθρωπότητας

Εξ αντιθέτου απόδειξη.

Η απουσία ανθρωπιστικής παιδείας αποστραγγίζει τον άνθρωπο από τις ψυχικές – ηθικές και πνευματικές του ιδιότητες. Η υποταγή της παιδείας στον τεχνοκρατικό χαρακτήρα της εποχής μας, απογύμνωσε τον άνθρωπο από τις ανώτερες αξίες και τον μετέτρεψε από σκοπό σε μέσο. Σε αυτή την περίπτωση η εκπαίδευση είναι ανεπαρκής. Οι απαιτήσεις της εργασίας στην εποχή μας, αλλά και της κοινωνίας και των δημόσιων σχέσεων πρέπει να στηρίζονται σε έναν ορθολογικό τρόπο σκέψης και σε ένα σύστημα αξιών που θα εγγυάται την αρμονική συμβίωση των ανθρώπων.

Προϋποθέσεις

Διεύρυνση και ανανέωση του περιεχομένου της.

Εμμονή όχι στους τύπους μα στην ουσία.

Όχι παιδεία πατριδόπληκτη και αρχαιόπληκτη, αλλά παιδεία σύγχρονη και ανθρωποκεντρική.

Όχι απόρριψη της τεχνοκρατικής παιδείας, μα γόνιμη συνεργασία, ώστε η μία να συμπληρώνει την άλλη.

Εκπαιδευτήρια ΚαίσαρηΕπιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

36