“คว มปร รถน แบบจิตเภท” กับก ...บทความ “คว มปร รถน แบบจ ตเภท” ก บก รปฏ ว

บทความ

“คว�มปร�รถน�แบบจตเภท”

กบก�รปฏวตจตไรสำ�นกท�งสงคมก�รเมอง

ธนศกด สายจำาปาสาขาวชาการปกครองทองถน

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

* บทคว�มนเปนสวนหนงของวทย�นพนธรฐศ�สตรดษฏบณฑต คณะรฐศ�สตร

มห�วทย�ลยธรรมศ�สตร ปก�รศกษ� 2556 เรอง “ก�รเมองของคว�มปร�รถน�: ก�รสร�ง

พนทสงคมก�รเมองไทยผ�นก�รปฏวตจตไรสำ�นกท�งสงคม” (The Politics of Desire:

the creation of Thailand’s political space through the revolution of the social

unconscious).

วารสารสงคมวทยามานษยวทยา 32(2): กรกฎาคม - ธนวาคม 2556

116 ธนศกด สายจำาปา

abstract

This article discusses schizophrenia in a different analytic

framework from its common definition in medical science. It reviews

Gilles Deleuze and Félix Guattari’s argument of schizophrenia as a

creative way and an important circumstance of emancipation from

the unconscious within a political society. Deleuze and Guattari

propose schizoanalysis as an approach to understand how the

repressed unconscious mind and desire can be emancipated,

in a form of schizoid desire that will bring about an unconscious

revolution. Schizoid desire is key to the liberation of a political

society from the rules and regulations created by rulers or colonial

powers. In this way, there are more space to articulate various forms

of desires, which will crucially contribute to the foundation of a

liberal democratic society.

keywordsschizophrenia, schizoid desire, social politics, Gilles Deleuze, Félix Guattari

“Sch

izoi

d D

esire

” an

d U

ncon

scio

us R

evol

utio

n in

Soc

ial P

oliti

csTh

anas

ak S

aija

mpa

D

epar

tmen

t of L

ocal

Gov

ernm

ent,

Facu

lty o

f Hum

aniti

es a

nd S

ocia

l Sci

ence

s, Su

an S

unan

dha

Raja

bhat

Uni

vers

ity

117“ความปรารถนาแบบจตเภท” กบการปฏวตจตไรสำานกทางสงคมการเมอง

บทคดยอ

บทคว�มนนำ�เสนอก�รมอง “จตเภท” (schizophrenia) ในอกแงมม

หนงซงมไดจำ�กดกรอบเฉพ�ะก�รอธบ�ยในท�งวทย�ศ�สตรก�รแพทย โดย

ไดนำ�เสนอจตเภทในทรรศนะของชลส เดอเลซ กบ เฟลกส กตต�ร (Gilles

Deleuze and Félix Guattari) ทนำ�เสนอก�รมองจตเภทเชงสร�งสรรค ใน

ฐ�นะของสภ�วก�รณสำ�คญอนจะกอใหเกดก�รเปลยนผ�นและหลดพนจ�ก

จตไรสำ�นก (unconscious) ทถกสร�งขนเพอครอบงำ�คนในสงคมก�รเมอง

เดอเลซกบกตต�รเสนอแนวคด “เภทวเคร�ะห” (schizo-analysis) เพอเปน

แนวท�งในก�รปลดปลอยจตไรสำ�นกและคว�มปร�รถน�ทถกเกบกดปดกน

เพอกอใหเกดก�รปฏวตจตไรสำ�นกและคว�มปร�รถน�แบบจตเภท (schizoid

desire) อนเปนแนวท�งสำ�คญทจะทำ�ใหคนในสงคมก�รเมองหลดพนจ�ก

ระบบระเบยบและกฎเกณฑต�งๆ ทถกสร�งขนม�โดยเจ�อ�ณ�นคมและชนชน

ปกครอง และเปดพนทใหมใหส�ม�รถแสดงออกถงคว�มปร�รถน�ในรปแบบ

ต�งๆ อนจะเปนร�กฐ�นสำ�คญในก�รสร�งสงคมเสรประช�ธปไตย

คำ�สำ�คญ

จตเภท, คว�มปร�รถน�แบบจตเภท, สงคมก�รเมอง, ชลส เดอเลซ, เฟลกส กตต�ร


How does one introduce desire into thought, into discourse, into

action? How can and must desire deploy its forces within the political

domain and grow more intense in the process of overturning the

established order? (Michel Foucault in Deleuze and Guattari 2000,

xii)

ก�รปรบเปลยนกรอบก�รมอง “จตเภท” (Schizophrenia) ของชลส เดอเลซ กบ เฟลกส

กตต�ร (Gilles Deleuze and Félix Guattari) นบเปนมมมองใหมทห�งไกลจ�กก�รอธบ�ย

ท�งก�รแพทยทมองว�จตเภทเปนโรคจตเวชชนดรนแรง และกอใหเกดคว�มสญเสยท�ง

เศรษฐกจและสงคมอย�งม�ก (พเชฐ อดมรตน และสรยทธ ว�สกน�นนท 2552) โดยองคก�ร

อน�มยโลกระบว�จตเภทกอใหเกดภ�ระค�ใชจ�ยในก�รรกษ�สงเปนอนดบสองรองจ�กโรค

หวใจ (Mueser and Jeste 2011, xiii) แตเดอเลซกบกตต�รมองจตเภทเปนกลไกสำ�คญใน

ก�รผลตคว�มปร�รถน�รปแบบใหม ทสำ�คญเดอเลซกบกตต�รมไดมองว�อ�ก�รจตเภทเปน

อ�ก�รทเกดจ�กก�รกอรปเฉพ�ะในท�งจตพย�ธสภ�พหรอคว�มผดปกตท�งจตแตเพยงด�น

เดยวเท�นน ห�กแตเปนผลผลตและก�รผลตซำ�ของกระบวนก�รท�งสงคมก�รเมองทสร�งก�ร

เกบกดปดกนท�งจต (psychic repression) จนกอใหเกดก�รเกบกดปดกนท�งสงคม (social

repression) หรอทเดอเลซกบกตต�รเรยกว� “ก�รใสรหส” (coding) จนกระทงกอรปเปน

จตไรสำ�นกท�งสงคมและกล�ยเปนส�มญสำ�นกรวมท�งสงคม (common sense) นนเอง

ดงนน เดอเลซกบกตต�รจงนำ�เสนอแนวคด “เภทวเคร�ะห” (Schizoanalysis)1 เพอ

วพ�กษท�ท�ยแนวคดจตวเคร�ะห (Psychoanalysis) ของซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud)

1 ผเขยนแปลคำาวา “schizoanalysis” วา “เภทวเคราะห” เนองดวยคำาวา “schizo” ถกแปลเปนภาษา

ไทยวา “เภท” ซงคำาวา “เภท” ตาม พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 หมายถง “(น.) การแบง,

การแตกแยก, การทำาลาย, มกใชเปนสวนทายของสมาส เชน สามคคเภท, สงฆเภท; สวน, ภาค; ความแตก

ตาง, ความแปลก; ชนด, อยาง. (ก.) แตก, หก, ทำาลาย, พง.” ดงนน คำาวา “เภทวเคราะห” จงเปนการวเคราะห

ทแตกหกกบแบบ กฎเกณฑ และระบบระเบยบตางๆ ในสงคมการเมอง อนจะนำามาซงการเปดมมมองใหม

ใหกบการมองปรากฏการณตางๆ ในอกดานหนงผ เขยนเลอกใชคำาวา “เภทวเคราะห” เพอสะทอนใหเหน

การเสนอกรอบการวเคราะหใหมของเดอเลซกบกตตารทตองการปะทะกบจตวเคราะหนนเอง ในขณะท

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร เลอกทจะแปลคำาวา “schizoanalysis” วา “การวเคราะหแบบจตเภท” (ดรายละเอยด

ในไชยรตน เจรญสนโอฬาร 2555).


ทมองว�ก�รเกบกดปดกนและคว�มขดแยงในจตไรสำ�นกเปนผลม�จ�กคว�มปร�รถน�ท�ง

เพศ (libido) อนนำ�ม�ซงปมอดปส (Oedipus Complex) และกล�ยเปนปมท�งจต อกทง

ฟรอยดยงมองว�จตไรสำ�นกเปนสงทเกบกดปดกนจตสำ�นก ห�กแตในทรรศนะของเดอเลซ

กบกตต�รนน จตสำ�นกต�งห�กทเปนตวเกบกดปดกนจตไรสำ�นก ดวยก�รปรบเปลยนพลวต

ภ�ยในคว�มสมพนธระหว�งจตสำ�นกและจตไรสำ�นกเสยใหมดวยก�รใชแนวคดเภทวเคร�ะห

จงเปนก�รปลดปลอยจตไรสำ�นกทกดทบคว�มปร�รถน�ใหส�ม�รถเปนอสระและกอใหเกด

“คว�มปร�รถน�แบบจตเภท” (schizoid desire) ทหลดจ�กระบบระเบยบและกฎเกณฑต�งๆ

ท�งสงคมก�รเมอง อกทงยงมพลงท�งก�รผลตและสร�งสรรคสงใหมๆ ในท�ยทสด

เภทวเคร�ะหจงเปนกลไกสำ�คญทจะเปดพนทท�งก�รเมองแบบใหมดวยก�รปฏเสธหรอ

ทำ�ล�ยกฎเกณฑต�งๆ ทเปนกลไกในก�รเกบกดปดกนท�งจตจนกระทงกล�ยเปนจตไรสำ�นก

ท�งสงคม อกทงยงมฐ�นะเปนเครองมอของ “ก�รเมองของคว�มปร�รถน�” (a politics of

desire) ทมเป�หม�ยสำ�คญอย ทก�รเปลยนแปลงจตไรสำ�นกท�งสงคมหรอก�รปฏวต

จตไรสำ�นกท�งสงคม เพอใหหลดพนจ�กกฎเกณฑต�งๆ ทครอบงำ�สงคมก�รเมอง และเปด

พนทใหมใหกบคว�มปร�รถน�ในแตละแบบไดมพนทในก�รแสดงออกถงคว�มปร�รถน�ใน

รปแบบต�งๆ อนจะเปนร�กฐ�นสำ�คญในก�รสร�งสงคมเสรประช�ธปไตย

บทคว�มชนนจงตองก�รนำ�เสนอ “จตเภท” ในมมมองทแตกต�งออกไปจ�กแงมม

ท�งก�รแพทย โดยจะนำ�เสนอกรอบก�รมองจตเภท จตไรสำ�นก และคว�มปร�รถน�ในทรรศนะ

ของเดอเลซกบกตต�รเพอแสดงใหเหนถงก�รปรบเปลยนทรรศนะจนทำ�ใหจตเภท จตไรสำ�นก

และคว�มปร�รถน�มแงมมใหมและกล�ยเปนพลงสำ�คญในก�รปฏวตเปลยนแปลงสงคม

ก�รเมองในท�ยทสด

แนวคดจตไรสำ นกในมมมองของเดอเลซกบกตตาร

ก�รทำ�คว�มเข�ใจกลไกท�งจตในระดบจตไรสำ�นกของมนษยนน เปนสวนหนงของคว�ม

พย�ย�มทจะทำ�คว�มเข�ใจพฤตกรรมของมนษยทแสดงออกม�ในลกษณะต�งๆ ก�รศกษ�

กลไกท�งจตในระดบจตไรสำ�นกของมนษยจงเปนไปในหล�ยรปแบบ ทงจ�กก�รสงเกต

พฤตกรรม ก�รศกษ�กลไกก�รทำ�ง�นของสมอง ก�รศกษ�ท�งจตวทย� และก�รศกษ�ท�ง


ปรชญ� ดวยเหตดงกล�ว ก�รคนพบและก�รทำ�คว�มเข�ใจกลไกท�งจตในระดบจตไรสำ�นก

จงสะทอนออกม�ในหล�ยมต ต�มแตวธก�รและฐ�นคดทถกใชในก�รทำ�คว�มเข�ใจ ง�น

ของอองร แบรกซง (Henri Bergson) เรอง Matter and Memory (Bergson 1988) และ

ง�นของซกมนด ฟรอยด เรอง Psychology for Neurologists2 (Freud, 1895) เปนสวนหนง

ของคว�มพย�ย�มทำ�คว�มเข�ใจก�รกอเกดและกลไกก�รทำ�ง�นของจตในระดบจตไรสำ�นก

ห�กแตแบรกซงและฟรอยดมวธก�รและฐ�นในก�รทำ�คว�มเข�ใจจตไรสำ�นกในลกษณะท

แตกต�งกน กล�วคอ ฟรอยดเรมตนทำ�คว�มเข�ใจจตไรสำ�นกจ�กก�รสงเกตอ�ก�ร ลกษณะ

ท�ท�ง และก�รแสดงออกของผปวยทมวธคดก�วร�วรนแรงในคลนกของเข� ซงจ�กก�รศกษ�

ดงกล�วทำ�ใหฟรอยดคนพบว�จตไรสำ�นกว�งอย บนพนฐ�นของทฤษฎก�รเกบกดปดกน

(theory of repression) ดวยเหตนจงทำ�ใหฟรอยดมองว�จตไรสำ�นกมคว�มสมพนธหรอ

เกยวพนโดยตรงกบกระบวนก�รเกบกดปดกน (process of repression) โดยมกฎเกณฑหรอ

บรรทดฐ�นท�งสงคมในรปของจตสำ�นก (conscious) เปนตวกอใหเกดก�รเกบกดปดกนอย�ง

มพลวต (dynamic repression) จนกระทงนำ�ไปสก�รสร�งจตไรสำ�นกในทสด

ก�รทำ�คว�มเข�ใจกลไกท�งจตต�มแนวคดของฟรอยดจงเรมตนจ�กก�รแบงจตออกเปน

3 ระดบ (topographic models of psychic) คอ จตสำ�นก (conscious) จตกอนสำ�นก

(preconscious) และจตไรสำ�นก (unconscious) (Freud 1957 [1923], 9-18) เนองจ�ก

ฟรอยดมองว�ก�รแบงจตออกเปนจตสำ�นกและจตไรสำ�นกในลกษณะดงกล�วเปนพนฐ�น

สำ�คญของทฤษฎจตวเคร�ะห (Freud 1957 [1923], 9) นอกจ�กก�รแบงจตออกเปน 3 ระดบ

ดงกล�วข�งตน ฟรอยดยงไดแบงจตไรสำ�นกเปน 2 ลกษณะคอ ลกษณะแรกเปนจตไรสำ�นกซง

ถกแฝงเรนไวแตส�ม�รถกล�ยเปนจตสำ�นกได และลกษณะทสองเปนจตไรสำ�นกซงถกเกบกด

ปดกนและไมส�ม�รถกล�ยเปนจตสำ�นกไดในวถท�งปกต (Freud 1957 [1923], 9) ฟรอยด

กล�วว�จตไรสำ�นกไมไดเกดขนพรอมกบก�รเกบกดปดกน ห�กแตก�รเกบกดปดกนทำ�หน�ท

ในฐ�นะตนแบบของจตไรสำ�นก เนองดวยในมมมองของฟรอยดนนก�รเกบกดปดกนทงหมด

จะตองกล�ยเปนจตไรสำ�นก แตจตไรสำ�นกทงหมดไมจำ�เปนตองกอใหเกดก�รเกบกดปดกน

2 โครงการจตวทยาเชงวทยาศาสตร (Project for a Scientific Psychology) เปนเอกสารตนฉบบท

ฟรอยดทำางานรวมกบวลเฮลม ฟลซซ (Wilhelm Fliess) ในป ค.ศ. 1895.


(Freud 1957 [1923], 17) ดงนน ห�กเร�ส�ม�รถคนพบส�เหตของก�รเกบกดปดกน กจะ

ทำ�ใหเร�ส�ม�รถเข�ใจธรรมช�ตของจตไรสำ�นกไดในท�ยทสด (Kerslake 2007, 18)

ซงโดยปกตสงทถกเกบกดปดกนอยในจตไรสำ�นกนนจะแสดงออกม�ในรปของคว�มฝน ก�ร

ละเมอ หรอก�รพลงป�กพด เปนตน

ในขณะทแบรกซงเรมตนทำ�คว�มเข�ใจจตไรสำ�นกผ�นแนวคดท�งปรชญ�อย�งแนวคด

คว�มทรงจำ� (notion of memory) โดยมองว�จตไรสกนกเกดขนจ�กก�รพย�ย�มสร�งคว�ม

หม�ยหรอคว�มสมพนธเพอรกษ�คว�มทรงจำ�ในอดต ซงเข�มองว�คว�มทรงจำ�ในอดตไม

ส�ม�รถทำ�คว�มเข�ใจผ�นกระบวนก�รท�งก�ยภ�พหรอกลไกก�รทำ�ง�นของสมองแตเพยง

ด�นเดยวเท�นน เนองดวยมนษยมก�รตระหนกในเรองของเวล� โดยเฉพ�ะอย�งยงเวล�ใน

อดต ดงนน สมองจงทำ�หน�ทเพยงแคก�รเปลยนรปประสบก�รณหรอสงทถกหลอหลอมให

กล�ยเปนคว�มทรงจำ�บรสทธ (pure memory) ทกอรปขนเปนอดต จ�กนนคว�มทรงจำ�บรสทธ

จงถกเปลยนม�เปนก�รเกบกดปดกนในภ�ยหลง (Kerslake 2007, 18) ดวยเหตดงกล�ว

คว�มทรงจำ�หรอก�รตระหนกรของมนษยจงเปนจตไรสำ�นกในทรรศนะของแบรกซง (Kerslake

2007, 5)

ก�รกอรปของแนวคดจตไรสำ�นกของฟรอยดและแบรกซงจงเกดจ�กวธก�รและฐ�นคด

คนละแบบ กล�วคอ ในขณะทฟรอยดมองว�จตพย�ธสภ�พหรอสภ�วะผดปกตท�งจต

(psychopathology) คอร�กฐ�นในก�รกอรปจตไรสำ�นก แตแบรกซงกลบมองว�สภ�วะผด

ปกตท�งจตเปนผลม�จ�กคว�มทรงจำ�ทถกทำ�ใหเปนจตไรสำ�นก แตถงกระนน สงทฟรอยดและ

แบรกซงเหนพองตองกนกคอกระบวนก�รททำ�ใหมนษยมคว�มรสกพเศษหรอกอใหเกดอำ�น�จ

พเศษในจตใจนนไมไดเกดจ�กจตสำ�นก ห�กแตเกดจ�กจตไรสำ�นก และจตไรสำ�นกนเองทกอ

ใหเกดก�รแบงแยกทแทจรงระหว�งมนษยกบธรรมช�ต (Kerslake 2007, 5)

แบรกซงมองจตไรสำ�นกในลกษณะทแตกต�งจ�กฟรอยด เนองดวยในทรรศนะของแบรกซง

นนจตไรสำ�นกส�ม�รถแบงได 2 ลกษณะ กล�วคอ จตไรสำ�นกเชงภววทย� (ontological

unconscious) และจตไรสำ�นกเชงจตวทย� (psychological unconscious) (Deleuze

1991, 71) ก�รแบงจตไรสำ�นกออกเปน 2 ลกษณะของแบรกซง นอกจ�กจะสะทอนใหเหนถง

ก�รดำ�รงอยทแยกข�ดจ�กกนระหว�งจตไรสำ�นกเชงภววทย�และจตไรสำ�นกเชงจตวทย�แลว

ยงแสดงใหเหนถงระดบ (level) ทแตกต�งกนของจตไรสำ�นกในอกท�งหนงดวย โดยแบรกซง


ไดใหคว�มเหนว�จตไรสำ�นกเชงภววทย�นนมคว�มเปนอสระโดยตวเองและไมไดถกผลตผ�น

ก�รเกบกดปดกน (Kerslake 2007, 19) เฉกเชนจตไรสำ�นกเชงจตวทย�ในทรรศนะของฟรอยด

ก�รทแบรกซงตองแยกจตไรสำ�นกเชงภววทย�ออกจ�กจตไรสำ�นกเชงจตวทย�นน

เนองจ�กเข�เหนว�คว�มทรงจำ�บรสทธมอ�จทำ�คว�มเข�ใจไดผ�นมมมองเชงจตวทย� ดวย

เหตดงกล�วแบรกซงจงไมไดใชคำ�ว�จตไรสำ�นกเพอแสดงถงคว�มเปนจรง (reality) ทดำ�รง

อยภ�ยนอกจตสำ�นกแตอย�งใด ห�กแตใชเพอแสดงถงคว�มเปนจรงเชงภววทย� เพร�ะใน

ทรรศนะของแบรกซงนน จตวทย�คอสภ�วะปจจบน ในขณะทคว�มทรงจำ�บรสทธหรออดตคอ

ภววทย� (Kerslake 2007, 18-19) และภ�ยใตภววทย�ดงกล�วจงทำ�ใหแบรกซงส�ม�รถแบง

คว�มทรงจำ�บรสทธออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ คว�มทรงจำ�บรสทธซงเปนคว�มทรงจำ�ทดำ�รง

อยกอนทจะถกนำ�เข�ไปในจตสำ�นก และภ�พลกษณของคว�มทรงจำ� (memory-images)

ซงเปนคว�มทรงจำ�ทถกสร�งขนและถกนำ�เข�ไปสกระบวนก�รของคว�มทรงจำ� ดงนน คว�ม

ทรงจำ�บรสทธจงมคว�มเปนอสระ แตกต�งจ�กภ�พลกษณของคว�มทรงจำ�ซงมคว�มสมพนธ

กบบรบททถกสร�งขน (Kerslake 2007, 20) ภ�พลกษณของคว�มทรงจำ�ของแบรกซงจงเปน

ฐ�นสำ�คญทเดอเลซกบกตต�รนำ�ม�ใชในก�รอธบ�ยภ�พลกษณท�งคว�มคด (image of

thought) ว�เปนผลม�จ�กก�รผลตหรอผลตซำ�คว�มทรงจำ�และคว�มคดต�งๆ จ�กสงคม

ก�รเมอง

ภ�ยใตฐ�นคดดงกล�วจงทำ�ใหแบรกซงมองว�อดตคอคว�มเปนจรง เพร�ะห�กปร�ศจ�ก

คว�มทรงจำ�ในอดตแลว เร�กจะไมส�ม�รถแยกจนตน�ก�รออกจ�กคว�มทรงจำ�ได อดตจง

เปนคว�มเปนจรงทสมบรณและมคว�มแนนอนม�กกว�ปจจบน ดงนน ในทรรศนะของแบรกซง

อดตคอจตไรสำ�นกนนเอง (Kerslake 2007, 18)

ภ�ยใตสภ�วก�รณทแนวคดจตไรสำ�นกกำ�ลงกล�ยเปนประเดนถกเถยงในวงวช�ก�ร

และมก�รวพ�กษวจ�รณทฤษฎจตวเคร�ะหของฟรอยดในวงกว�ง ทงจ�กนกจตวทย�และนก

ปรชญ� ฟรอยดไดแสดงทรรศนะตอบโตตอประเดนดงกล�วว� เข�รสกประหล�ดใจม�กทนก

วช�ก�รจำ�นวนหนงพย�ย�มศกษ�เกยวกบกลไกท�งจตในเชงปรชญ� โดยไมไดศกษ�หรอให

คว�มสำ�คญกบจตสำ�นก หรอดร�วกบว�นกวช�ก�รเหล�นนมองจตสำ�นกเปนเรองไรส�ระ หรอ

ไมกปฏเสธแนวคดจตสำ�นกดวยวธคดเชงตรรกะ ฟรอยดมองว�คว�มคดดงกล�วเกดขนจ�ก

ก�รทนกวช�ก�รทศกษ�กลไกท�งจตในเชงปรชญ�ไมเคยศกษ�ปร�กฏก�รณท�งจตในรปของ


ก�รสะกดจตหรอคว�มฝน (Freud 1957 [1923], 10) เฉกเชนเดยวกบทเข�ศกษ�และเสนอ

ว�จตวเคร�ะหเปนวธก�รทจะทำ�ใหเร�เข�ใจธรรมช�ตของจตไรสำ�นก

แมว�จะถกวพ�กษวจ�รณจ�กนกวช�ก�รบ�งสวน ห�กแตทฤษฎจตวเคร�ะหของฟรอยด

กยงคงไดรบคว�มสนใจอย�งม�กในแวดวงวช�ก�ร จนมก�รกล�วกนว�ทฤษฎจตวเคร�ะหได

สร�งคณปก�รทสำ�คญตอก�รถกเถยงเชงทฤษฎทงในยคสมยใหมและหลงสมยใหม (Elliott

1994, 7-8) เนองดวยก�รถกเถยงหรอทำ�คว�มเข�ใจทฤษฎจตวเคร�ะหนนมใชไดรบคว�ม

สนใจเฉพ�ะนกวช�ก�รยคสมยใหมเท�นน ห�กแตยงไดมก�รนำ�เอ�ทฤษฎดงกล�วม�วพ�กษ

วจ�รณและตอยอดคว�มคดทฤษฎจตวเคร�ะหของฟรอยดอกดวย ดงจะเหนไดจ�กง�นของ

ฌ�คส ล�กอง (Jacques Lacan) ทไดวพ�กษท�ท�ยตอทฤษฎจตวเคร�ะหของฟรอยดและ

พฒน�แนวคดเกยวกบจตวเคร�ะหขนใหม ซงไชยรตน เจรญสนโอฬ�ร มองว� “คว�มโดดเดน

ทสำ�คญในคว�มคดเกยวกบจตวเคร�ะหของล�กองอยทก�รเสนอก�รอ�นง�นของฟรอยดใหม

และก�รตคว�มใหมเกยวกบปมอดปสและคว�มคดเรองจตไรสำ�นกของฟรอยด โดยล�กองหน

ม�ใหคว�มสำ�คญกบภ�ษ�ม�กกว�สงเร�หรอแรงกระตนจ�กภ�ยนอกในก�รสร�งตวตนอย�ง

ของฟรอยด” (ไชยรตน เจรญสนโอฬ�ร 2554, 59)

ก�รปฏวตท�งคว�มคดของฟรอยดจงเปนก�รปรบเปลยนมมมองเกยวกบทฤษฎธรรมช�ต

ของมนษยและสงคมอย�งถอนร�กถอนโคนดวยก�รมองว�ธรรมช�ตของสงคมคอก�รเกบกด

ปดกนคว�มรสกของปจเจกบคคล และธรรมช�ตของปจเจกบคคลกคอก�รเกบกดปดกนคว�ม

รสกของตวปจเจกบคคลเอง (Brown 1959, 3) กล�วคอ ฟรอยดอธบ�ยว�มนษยไดเกบกดปด

กนคว�มรสกและคว�มทรงจำ�ต�งๆ ของตนเองไวในจตไรสำ�นกอย�งตอเนองโดยไมรตว และ

ท�ยทสดคว�มรสกและคว�มทรงจำ�ดงกล�วกถกแสดงออกผ�นพฤตกรรมของเข� แมว�เข�

เหล�นนจะไมส�ม�รถจำ�หรอระลกไดถงคว�มรสกและคว�มทรงจำ�ต�งๆ กต�ม โดยฟรอยด

ไดนำ�เสนอแนวคดจตไรสำ�นกไวในง�นทมชอว� The Interpretation of Dreams (Freud

2010 [1900]) ซงฟรอยดไดนำ�คว�มฝนม�วเคร�ะหหรอตคว�มอย�งเปนระบบ แนวคดดงกล�ว

แสดงใหเหนว�ก�รทำ�ง�นของจตไรสำ�นกนนเปนกระบวนก�รทำ�ง�นทเกดขนอยตลอดเวล� แม

กระทงในย�มทเร�นอนหลบหรอถกสะกดจต ดงนน ในทรรศนะของฟรอยด คว�มฝนจงมใช

ล�งบอกเหตหรอเปนก�รสอส�รระหว�งดวงวญญ�ณหรอสงศกดสทธกบมนษยแตอย�งใด ห�ก

แตคว�มฝนเหล�นนเปนตวสะทอนจตไรสำ�นกออกม�ผ�นรปลกษณหรอสญลกษณต�งๆ


ดวยก�รพฒน�ทฤษฎจตวเคร�ะหจ�กก�รศกษ�พฒน�ก�รท�งเพศ จงทำ�ใหฟรอยดมอง

ว�ก�รเกบกดปดกนและคว�มขดแยงในจตใจ ลวนแลวแตเปนผลม�จ�กคว�มปร�รถน�ท�ง

เพศ จนกระทงกอใหเกดปมอดปส ซงเปนปมท�งจตทเกดจ�กก�รถกเกบกดปดกนคว�ม

ปร�รถน�ท�งเพศ ฟรอยดมองว�มนษยทกคนตองเคยผ�นชวงเวล�ดงกล�ว กล�วคอ มนษย

ทกคนตองก�รคว�มรกและคว�มอบอนจ�กแม และจะรสกว�พอเปนคนทม�แยงคว�มรกจ�ก

แมไป ทำ�ใหเดกรสกเกลยดและกลวพอ เพร�ะพอทำ�ใหตนเองข�ดคว�มรกและคว�มอบอน

จ�กแม ฟรอยดไดอธบ�ยว�เดกตองก�รรวมเปนหนงเดยวกบแม และคดเอ�เองว�ก�รทจะกลบ

ไปรวมเปนหนงเดยวกบแมไดนนหม�ยคว�มว�เดกตองเปนสงทแมอย�กกลมกลนเปนหนง

เดยวดวย ดงนน เดกจงพย�ย�มเตมเตมคว�มปร�รถน�ของแม ในขณะทคว�มปร�รถน�ของ

แมกคอคว�มปร�รถน�ในสงทรสกข�ด ซงคว�มรสกข�ดของแมต�มคว�มคดของฟรอยดกคอ

ก�รข�ดองคช�ต ดงนน ก�รเตมเตมคว�มข�ดของแมจงหม�ยถงก�รมคว�มสมพนธท�งเพศ

กบแมนนเอง (Lacan 1999, 282)

ล�กองกล�วว� “คว�มรสกข�ด” (lack) ผลกดนเดกเข�สโครงสร�งภ�ษ�และเรมเรยน

รคว�ม หม�ยของภ�ษ� พรอมกบก�รรบรว�แมเปนของพอ จงกอใหเกดคว�มรสกสญเสย เพร�ะ

กอนหน�ทเดกจะเข�สโครงสร�งภ�ษ�นน เดกรสกอยเสมอว�แมเปนของเข� ล�กองจงมองว�

ภ�ษ�มกเกยวของกบคว�มรสกสญเสยหรอคว�มรสกข�ด ซงคว�มรสกข�ดหรอก�รข�ดของ

มนษยในมมมองของล�กองนนส�ม�รถจำ�แนกได 3 ระดบ คอ คว�มตองก�ร (need)

คว�มอย�ก (demand) และคว�มปร�ถน� (desire) โดยมองว�คว�มตองก�รนนเปนคว�ม

ตองก�รขนพนฐ�นของมนษย คว�มตองก�รส�ม�รถตอบสนองไดโดยวตถ เชน เมอเดกหวนม

แมอ�จจะตอบสนองดวยนำ�นมหรอเต�นมแม ดงนน เต�นมแมหรอออมกอดของแมจงเปน

สวนเตมเตมคว�มข�ด (คว�มหวหรอคว�มกลว) ใหกบเดก เปนตน ห�กแตเมอเดกหวนมหรอ

หว�ดกลว และเมอแมเรมห�งห�ยไปจ�กเข�ม�กขนเรอยๆ เดกกจะเรมตระหนกรว�แมและ

เต�นมของแมคอวตถทมคว�มเปนอนหรอเปนสงอน (otherness) ก�รตระหนกรดงกล�วจง

ตอกยำ�คว�มรสกสญเสยของเดก และนนจงทำ�ใหเดกโหยห�และอย�กไดคว�มเปนอนดงกล�ว

กลบม�เปนของเข�อกครง ดงทง�นเขยนของผใชน�มป�กก�ว� โอ.ซ.แมคสไวท (O.C. McSwite)

ไดนำ�เสนออย�งน�สนใจว�คำ�ว� “แม” ในภ�ษ�องกฤษกคอคำ�ว� “(M)other” หรอสงอน

นนเอง ดงนน คำ�ว�แมจงเปนคำ�ทล�กองใชในเชงสญลกษณเพอหม�ยถงสงอนหรอคว�ม

เปนอน (อ�งถงใน นภ�พร หงษทอง 2547, 30-31)


ห�กแตก�รเตมเตมคว�มข�ดดวยวตถกลบไมยงยน ดงนน คว�มอย�กจงเกดขนอย�ง

ไมรจบ (ad infinitum) เหตเพร�ะคว�มอย�กยงคงถกเกบทบถมไวในจตใจอย�งตอเนอง

(Sarup 1993, 20) ซงล�กองมองว�คว�มรสกข�ดในลกษณะดงกล�วจะพฒน�ไปเปนคว�ม

ปร�รถน�ในท�ยทสด (Lacan 1999, 287) ดวยเหตดงกล�ว คว�มปร�รถน�ในมมมองของ

ล�กองจงเปนสงทไมส�ม�รถเตมเตมไดดวยสงทเปนวตถ ห�กแตตองเตมเตมคว�มข�ดดวย

สงทเปนน�มธรรมหรอเปนอดมคตนนเอง

ดงนน ในขณะทฟรอยดมองว�คว�มปร�รถน�ทจะมเพศสมพนธกบบคคลรวมส�ยเลอด

(incest) และถกยงยงดวยกฎขอห�ม (taboo) นำ�ม�ซงก�รเกบกดปดกนท�งจต ห�กแตใน

ท�งตรงกนข�มเดอเลซกบกตต�รกลบมองว�เหตทก�รมเพศสมพนธกบบคคลรวมส�ยเลอด

ถกทำ�ใหเปนคว�มปร�รถน�นน เปนเพร�ะคว�มสมพนธดงกล�วถกทำ�ใหเปนขอห�ม

(Deleuze and Guattari 1975, 175-176) ดงนน ห�กฟรอยดมองว�คว�มปร�รถน�นำ�ม�

ซงกฎขอห�ม เดอเลซกบกตต�รกลบมองว�กฎขอห�มต�งห�กทนำ�ม�ซงคว�มปร�รถน� และ

นนทำ�ใหเดอเลซกบกตต�รเหนว�ก�รเกบกดปดกนก�รมเพศสมพนธกบบคคลรวมส�ยเลอด

เปนสงทกอใหเกดปมอดปสต�มทรรศนะของฟรอยด เพร�ะไมเพยงแตก�รมเพศสมพนธกบ

บคคลรวมส�ยเลอดเท�นนทถกทำ�ใหเปนกฎขอห�ม ก�รมเพศสมพนธในรปแบบอนๆ กม

กฎขอห�มดวยเชนกน เชน ก�รห�มมเพศสมพนธกบคนเพศเดยวกน ก�รห�มมเพศสมพนธกบ

นกบวช ฯลฯ เปนตน

เนองดวยแนวคดจตไรสำ�นกของเดอเลซนนมร�กฐ�นท�งคว�มคดม�จ�กนกคดรนกอน

ฟรอยด และมวธคดเชงปรชญ�เปนฐ�นสำ�คญ โดยมองว�กระบวนก�รกอรปของจตไรสำ�นกนน

เกดขนเนองจ�กมนษยตองก�รทจะเตมเตมจตสำ�นก และนคอสงทกอททฟรด วลเฮลม

ฟอน ไลบนซ (Gottfried Wilhelm von Leibniz) ค�รล กสทฟ ยง (Carl Gustav Jung)

และเดอเลซ เรยกว� “กระบวนก�รทำ�ใหเปนปจเจกบคคล” (individualization) และภ�ยใต

กระบวนก�รทำ�ใหเปนปจเจกบคคลนเองจงกอใหเกดก�รกอรปของจตไรสำ�นกซงกระทำ�ผ�น

วฒนธรรมของมนษย เชน วฒนธรรมสมยใหม เพลงสมยใหม และภ�พยนตรในยคหลงสงคร�ม

เปนตน ดวยมมมองดงกล�วจงทำ�ใหจตไรสำ�นกในทรรศนะของเดอเลซมไดมก�รกอรปเฉพ�ะ

ในท�งจตพย�ธสภ�พหรอคว�มผดปกตท�งจตแตเพยงด�นเดยว (Kerslake 2007, 3) ดงจะ

เหนไดจ�กก�รทเดอเลซกบกตต�รไดนำ�แนวคดท�งปรชญ�ม�เปนฐ�นในก�รสร�งแนวคด


เภทวเคร�ะหเพอวพ�กษท�ท�ยทฤษฎจตวเคร�ะหของฟรอยดเพอนำ�เสนอมมมองใหมในก�ร

ทำ�คว�มเข�ใจจตไรสำ�นกและคว�มปร�รถน�

นอกจ�กเดอเลซจะไดรบอทธพลท�งคว�มคดเกยวกบสญช�ตญ�ณและจตไรสำ�นกจ�ก

ยงดงปร�กฏในบทคว�มเรอง From Sacher-Masoch to Masochism (Deleuze 2004,

125-133) แลว เดอเลซยงไดนำ�แนวคดจตไรสำ�นกของแบรกซงม�เปนฐ�นท�งคว�มคดและ

นำ�ทฤษฎเวล�ของแบรกซงม�เปนฐ�นท�งปรชญ�อกดวย (Deleuze 1991, 51-72) จงทำ�ให

แนวคดจตไรสำ�นกของเดอเลซกบกตต�รวพ�กษท�ท�ยตอทฤษฎจตวเคร�ะหและปมอดปสของ

ฟรอยดอย�งม�ก ดงปร�กฏใหเหนเดนชดในง�นเขยนทมชอว� Anti-Oedipus: Capitalism

and Schizophrenia (1972) และ A Thousand Plateaus: Capitalism and

Schizophrenia (1980)

ก�รรบอทธพลท�งคว�มคดดงกล�วทำ�ใหเดอเลซกบกตต�รไดเปลยนพลวตภ�ยในของ

จตไรสำ�นก กล�วคอ เดอเลซกบกตต�รปฏเสธแนวคดของฟรอยดทว�จตไรสำ�นกเปนสงทเกบ

กดปดกนจตสำ�นก ห�กแตพวกเข�กลบมองในท�งตรงกนข�มว�จตสำ�นกต�งห�กทเปนตวเกบ

กดปดกนจตไรสำ�นก (Buchanan 2008, 27) ดงนน ก�รกอรปจตไรสำ�นกต�มคว�มหม�ย

ของเดอเลซกบกตต�รจงมไดเกดจ�กก�รรสกข�ดเหมอนกบก�รอธบ�ยของฟรอยดแตอย�งใด

กล�วคอ ในขณะทจตวเคร�ะหมองว�จตไรสำ�นกเปนสงทดำ�รงคงอยกบมนษยม�ตงแตแรกเกด

ถกกำ�หนดท�งพนธกรรม ถกว�งโครงสร�ง (Stivale 1980, 47) และท�ยทสดคอถกทำ�ให

สอดคลองกบบรรทดฐ�นของสงคม ห�กแตเภทวเคร�ะหกลบตงคำ�ถ�มตอกระบวนก�รสร�ง

จตไรสำ�นกในลกษณะดงกล�ว เหตเพร�ะจตไรสำ�นกในทรรศนะของเดอเลซกบกตต�รมไดให

คว�มสำ�คญกบก�รสร�งจตไรสำ�นกในระดบปจเจกบคคลหรอเพยงแคคว�มสมพนธระหว�ง

บคคลแตเพยงด�นเดยวเท�นน ห�กแตเดอเลซกบกตต�รมงคว�มสนใจไปในกระบวนก�รสร�ง

จตไรสำ�นกในระดบสงคมดวย


บทวพากษจตวเคราะหและการนำ เสนอแนวคดเภทวเคราะห ของเดอเลซกบกตตาร

ก�รวพ�กษท�ท�ยท�งคว�มคดทเดอเลซกบกตต�รกระทำ�ตอทฤษฎจตวเคร�ะหของ

ฟรอยดซงเปนทฤษฎทไดรบก�รยอมรบจ�กนกวช�ก�รในวงกว�งนน กอใหเกดคำ�ถ�มอย�ง

ม�กตอเดอเลซกบกตต�ร จอรจ สแตมโบเลยน (George Stambolian) เคยถ�มคำ�ถ�ม

สำ�คญกบกตต�รว� “อะไรคอคว�มแตกต�งในระดบพนฐ�นและระหว�งเภทวเคร�ะหกบจต

วเคร�ะห” กตต�รไดแสดงทรรศนะตอคำ�ถ�มดงกล�วว� “จตวเคร�ะหไดแปลงรปและเปลยน

ร�งจตไรสำ�นกดวยก�รยดเยยดจตไรสำ�นกผ�นวงจรของระบบก�รบนทกและก�รเปนตวแทน

ของมนเอง สำ�หรบจตวเคร�ะห จตไรสำ�นกนนดำ�รงอยกอน กำ�หนดไวแลวโดยยน ถกสร�งขน

และเสรจสมบรณต�มเป�หม�ยเพอก�รสยบยอมกบบรรทดฐ�นของสงคม ในขณะทเภท

วเคร�ะหตงคำ�ถ�มกบกระบวนก�รในก�รสร�งจตไรสำ�นก ไมใชเพยงแตถอยคำ�หรอโวห�ร แต

รวมถงคว�มหม�ยเชงสญญะทกชนดดวย และไมเพยงแคระดบปจเจกบคคลหรอคว�มสมพนธ

ระหว�งปจเจกบคคลเท�นน แตยงรวมถงระดบกลม ทงท�งก�ยภ�พและระบบก�รรบร ”

(Stivale 1980, 47)

แนวคดเภทวเคร�ะหเปนก�รปฏวตของจตเวชวตถนยม (materialist psychiatry) ทม

จดเรมตนม�จ�กก�รวพ�กษแนวคดจตวเคร�ะห โดยแนวคดสำ�คญทเภทวเคร�ะหมงปะทะคอ

แนวคดปมอดปสของฟรอยด ดงนน ปมอดปสจงกล�ยเปนวตถของก�รวพ�กษของเภทวเคร�ะห

โดยตรง ในแงนจงนำ�ม�สขอถกเถยงว�แนวคดเภทวเคร�ะหของเดอเลซกบกตต�รนนปฏเสธ

ทฤษฎจตวเคร�ะหโดยสนเชง หรอเพยงแตปฏเสธบ�งแงมมของทฤษฎจตวเคร�ะหเท�นน ซง

ในประเดนนยจน ฮอลแลนด (Eugene Holland) ไดแสดงคว�มเหนว�แนวคดเภทวเคร�ะห

มไดปฏเสธทฤษฎจตวเคร�ะหในทกประเดน อกทงยงคงใชฐ�นทฤษฎจตวเคร�ะหของฟรอยด

และโดยเฉพ�ะอย�งยงของล�กองม�เปนฐ�นในก�รขย�ยขอบเขตของก�รวเคร�ะหของแนวคด

วตถนยมประวตศ�สตร (historical materialism) ใหครอบคลมถงประเดนของคว�มปร�รถน�

ท�งเพศและสญศ�สตร (semiotic) เพอใหส�ม�รถใชอธบ�ยโครงสร�งสงคมและก�รพฒน�

ไดในอกท�งหนง (Parr 2005, 236)

ก�รรบมรดกท�งคว�มคดบ�งสวนจ�กฟรอยด ทำ�ใหก�รสร�งแนวคดเภทวเคร�ะหของ

เดอเลซกบกตต�รยงคงจำ�กดกรอบก�รวเคร�ะหในระดบของจตสำ�นกและจตไรสำ�นก ห�กแต


เดอเลซกบกตต�รเหนต�งจ�กฟรอยดในประเดนทว�จตไรสำ�นกนำ�ม�ซงก�รเกบกดปดกน

จตสำ�นก ในขณะทเดอเลซกบกตต�รมองว�จตไรสำ�นกต�งห�กทเปนตวเกบกดปดกนจตสำ�นก

ดงกล�วข�งตน ดงนน เภทวเคร�ะหของเดอเลซกบกตต�รจงมงทจะปรบเปลยนพลวตภ�ยใน

คว�มสมพนธระหว�งจตสำ�นกและจตไรสำ�นกเสยใหม หรอกล�วอย�งถงทสดแลวนน แนวคด

เภทวเคร�ะหของเดอเลซกบกตต�รคอก�รปฏวตจตไรสำ�นกนนเอง นอกจ�กนน ก�รนำ�คำ�ว�

“จตเภท” ซงใชในท�งจตวทย�เพออธบ�ยถงอ�ก�รปวยท�งจตชนดหนงม�สร�งคว�มหม�ย

ใหมต�มแนวคดของเดอเลซกบกตต�รนน กตอกยำ�ใหเหนถงฐ�นคดบ�งสวนทยงคงไดรบ

อทธพลจ�กฟรอยด

ดงนน ถงแมว�เดอเลซกบกตต�รจะเหนดวยกบนกจตวเคร�ะหทคนพบว�ปมอดปส

ปร�กฏอยในทกหนแหงและเปนกลไกสำ�คญสำ�หรบก�รเกบกดปดกนท�งจตททำ�ง�นอยใน

สงคม แตเดอเลซกบกตต�รโตแยงว�ปมอดปสไมไดมคว�มเปนส�กล ปมอดปสในทรรศนะ

ของเดอเลซกบกตต�รเปนเพยงก�รผลตวถแหงก�รเกบกดปดกนททำ�ง�นภ�ยในสงคมทนนยม

เท�นน ไมมสญช�ตญ�ณทมม�แตดงเดมในเรองเกยวกบก�รมเพศสมพนธกบบคคลรวมส�ย

เลอด ในท�งตรงกนข�ม คว�มปร�รถน�ในเรองก�รมเพศสมพนธกบบคคลรวมส�ยเลอดถก

ผลตขนโดยสงคม สำ�หรบเดอเลซกบกตต�รนน ปญห�สวนตวหรอปญห�ในระดบปจเจกบคคล

โดยเฉพ�ะปญห�ทเกยวของกบสขภ�พจตและคว�มผ�สก ลวนแลวแตเปนผลม�จ�กสงคม

ก�รเมอง และเศรษฐกจทงสน

เดอเลซกบกตต�รมองว�ปมอดปสจำ�กดกรอบก�รวเคร�ะห และเหม�ะทจะอธบ�ยภ�ย

ใตคว�มสมพนธภ�ยในครอบครวเท�นน อกทงปมอดปสยงเปนสงทครอบครวและสงคมกำ�หนด

ขนผ�นก�รผลตและผลตซำ�ท�งครอบครวและสงคม ดงจะเหนไดจ�กก�รทปจเจกบคคลถก

หลอหลอมท�งสงคม ประวตศ�สตร เศรษฐกจ และก�รเมอง (Stivale 1980, 170) โดยเฉพ�ะ

อย�งยงก�รอธบ�ยว�ห�กพจ�รณ�ผ�นมมมองช�ตพนธวทย� (ethnology) แลว จะพบว�

คว�มสลบซบซอนของปมอดปสเปนผลม�จ�กคว�มสมพนธระหว�งเจ�อ�ณ�นคมกบ

ผถกปกครอง หรอเปนผลจ�กก�รถกยดครองเปนอ�ณ�นคมทเรมจ�กก�รทเจ�อ�ณ�นคม

อย�งองกฤษไมไดใหคว�มสำ�คญและลมเลกตำ�แหนงหวหน�เผ�ในพนททพวกเข�เข�ยดครอง

ซงไดทำ�ล�ยก�รดำ�รงอยของหวหน�เผ� ช�ตพนธ และคว�มสมพนธภ�ยในชนเผ� ดงจะเหน

ไดจ�กก�รทเจ�อ�ณ�นคมกล�วว� “บด�ของเจ�กคอบด�ของเจ� และไมเปนอนใดนอกจ�ก

นน หรออย�งต� (บด�ของแม) ของเจ� จงอย�ไดเข�ใจว�เข�เปนหวหน�เผ� เจ�นนทำ�ไดเพยง


ระลกตนอยระหว�งเหล�ญ�ตฝ�ยบด�และม�รด�เจ� ครอบครวของเจ�กคอครอบครวของเจ�

ห�เปนอนไม ก�รสบวงศ�จะไมเกยวพนไกลเกนกว�น” (Deleuze and Guattari 1975, 172)

กรอบคดปมอดปสในทรรศนะของเดอเลซกบกตต�รจงเปนสงทถกกำ�หนดขนเพอ

ประโยชนในก�รครอบงำ�ชนเผ�ต�งๆ ดวยก�รทำ�ล�ยคว�มสมพนธภ�ยในชนเผ�ดวยก�รสร�ง

คว�มเปนปจเจกบคคลและกรอบแนวคดครอบครวเดยวขนม�แทนทในท�ยทสด ห�กแตภ�ย

ใตสภ�วก�รณดงกล�วผ ถกปกครองกพย�ย�มตอต�นกระบวนก�รทำ�ใหเกดปมอดปส

(oedipalization) ในขณะทเจ�อ�ณ�นคมกพย�ย�มสร�งกระบวนก�รทำ�ใหเกดปมอดปสเพอ

ทจะเข�ครอบงำ�พวกเข�อย�งตอเนองเชนกน (Deleuze and Guattari 1975, 171-173)

ดวยเหตดงกล�วจงทำ�ใหปมอดปสปร�กฏชดและกล�ยเปนกลไกสำ�คญอนนำ�ไปสก�รสร�ง

สงคมทผช�ยเปนใหญและเปนกลไกหลกของสงคมทนนยม ดงนน จงอ�จกล�วไดว�ก�รกอรป

ท�งสงคมลวนแตถกกระทำ�ผ�นก�รสร�งปมอดปสขนม�ในลกษณะดงกล�ว ห�กแตคงไม

ส�ม�รถกล�วไดว�ปมอดปสเปนสงทกอใหเกดจตไรสำ�นก เนองดวยจตไรสำ�นกมคว�มลกลบ

ซบซอนและจะทำ�ง�นไดอย�งสมบรณภ�ยใตก�รเชอมตอสวนต�งๆ ขององคประกอบท�งสงคม

ทมม�กอนหน�นน (Deleuze and Guattari 1975, 178)

จ�กทรรศนะดงกล�วจงทำ�ใหสงแรกทเดอเลซกบกตต�รจำ�เปนตองปะทะกคอปมอดปส

ต�มแนวคดของฟรอยด เนองดวยปมอดปสในคว�มเหนของเดอเลซกบกตต�รนนมเพยงแตถก

สร�งขนโดยทฤษฎจตวเคร�ะห ห�กแตยงถกใชเปนเครองมอสำ�หรบลทธจกรวรรดนยมเพอ

ปลกฝงคว�มเปนอ�ณ�นคมเข�ไปภ�ยในจตใจของมนษยอกดวย และนคอก�รทำ�ใหปมอดปส

กล�ยเปนสงทอยภ�ยในจตใจของมนษยโดยมนษยดวยกนเอง กระบวนก�รสร�งปมอดปสจง

กอใหเกดคว�มทกขทรม�นรปแบบใหม ซงกคอคว�มทกขทรม�นภ�ยในจตใจในรปของคว�ม

ซมเศร�หรอคว�มหดห ทสำ�คญปมอดปสมไดทำ�ง�นเพยงแคในปรมณฑลของครอบครวเท�นน

ห�กแตปมอดปสคอตวแทนของรฐหรอก�รกระทำ�ของรฐ ตวแทนของคว�มหว�ดระแวงท�งจต

และตวแทนของพลงอำ�น�จทดำ�รงอยม�อย�งย�วน�น กอนทจะสงมอบคว�มเปนตวแทนใน

ลกษณะดงกล�วใหกบครอบครวหรอลดทอนประเดนดงกล�วใหเหลอเพยงประเดนเกยวกบ

พอ-แม-ลก ดวยเหตดงกล�ว ปมอดปสจงเปนคว�มเชอทถกปลกฝงเข�ไปในจตไรสำ�นก และ

ทำ�ใหเร�มคว�มปร�รถน�ทจะเกบกดปดกนตวของเร�เอง (Deleuze and Guattari 2000,

xx) ซงกระบวนก�รดงกล�วเปนผลจ�กก�รกระทำ�ของสถ�บนหลกต�งๆ ท�งสงคม ไมว�จะ


เปนครอบครว โรงเรยน และททำ�ง�น รวมถงประเพณ คว�มเชอ ศ�สน� และประดษฐกรรมท�ง

สงคมอกน�นปก�ร

กลไกก�รทำ�ง�นของเภทวเคร�ะหแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ ง�นเชงลบหรอง�นเชงก�ร

ทำ�ล�ย (destructive task) ทมงชำ�ระล�งจตไรสำ�นกใหสะอ�ดหมดจด ทำ�ล�ยปมอดปส

ม�ย�คตเกยวกบอโก (ego) ก�รถกครอบงำ�ดวยคว�มเชอเกยวกบซเปอรอโก (superego)

คว�มรสกผดบ�ป กฎหม�ย และก�รเปนหมนหรอก�รไมมอวยวะเพศช�ย (Deleuze and

Guattari 2000, 311) สวนง�นเชงบวกหรอง�นเชงสร�งสรรคของเภทวเคร�ะห (positive

task) คอ ก�รพย�ย�มคนห�ธรรมช�ต ก�รกอตวหรอก�รทำ�ง�นของจกรกลของคว�มปร�รถน�

เพอปลดปลอยคว�มปร�รถน�ใหเปนอสระจ�กก�รใหคว�มหม�ยในทกลกษณะ (Deleuze

and Guattari 2000, 322)

เภทวเคร�ะหของเดอเลซกบกตต�รใชแนวคดก�รผลตคว�มปร�รถน� (desiring-

production) เปนแกนกล�งในก�รเชอมโยงแนวคดคว�มปร�รถน�ท�งเพศ (libido) กบ

แนวคดกำ�ลงแรงง�น (labour-power) เข�ดวยกน เอยน บช�นน (Ian Buchanan) มองว�

เป�ประสงคหลกในง�น Anti-Oedipus: capitalism and schizophrenia ของเดอเลซกบ

กตต�รคอคว�มพย�ย�มทจะรอฟนคว�มสมพนธเชงทฤษฎระหว�งทฤษฎจตวเคร�ะหกบลทธ

ม�รกซ (Marxism) เพอสร�งวธวเคร�ะหเชงวพ�กษในรปแบบใหมหรอทเรยกว� จตเวชวตถนยม

หรอเภทวเคร�ะห (Buchanan 2008, 39) ในขณะทม�รค ซม (Mark Seem) มองว�เปนก�ร

ผส�นระหว�งแนวคดก�รปฏวตของม�รกซกบแนวคดผปวยท�งจต (the madman) ของ

ฟรดรช นทเช (Friedrich Nietzsche)3 ก�รนำ�จตเภทม�ใชในทรรศนะของเดอเลซกบกตต�ร

3 มารค ซมไดแสดงความเหนวา การมองวางานของเดอเลซกบกตตารเรอง Anti-Oedipus: capitalism

and schizophrenia คอการผสานระหวางแนวคดของมารกซกบฟรอยดนนเปนความเขาใจผด เนองดวยในมมมอง

ของเขาแนวคดจตวเคราะหไมสามารถชวยใหเขาวเคราะหการไหลเวยนของความปรารถนา ความกลวและความ

วตกกงวล ความรกและความสนหวง ซงดำารงอยในปรมณฑลทางสงคม เพราะแนวคดจตวเคราะหไดลดทอนการ

แสดงความปรารถนาในทกรปแบบของสงคมใหเหลอเพยงปมทางจตใจภายในครอบครวเทานน ซมมองวาทฤษฎ

เกยวกบความปรารถนาและความตองการ (theory of desire and will) รวมถงทฤษฎเกยวกบพลงอำานาจของ

จตสำานกและจตไรสำานกทปรากฏในงาน On the Genealogy of Morals (Nietzsche 1967) มความเกยวของ

โดยตรงกบความปรารถนาในปรมณฑลทางสงคมมากกวา อกทงยงเกยวของกบระบบการเงนทมรากฐานอยบน

ผลกำาไร/ผลประโยชน (profit) อกดวย ดงนน ซมจงเหนวา Anti-Oedipus: capitalism and schizophrenia คอ

การผสานระหวางนทเชกบมารกซ (ดรายละเอยดใน Deleuze and Guattari 2000, xviii-xix).


จงมไดเปนไปในบรบทของจตวทย�หรอจตเวชแตอย�งใด เนองดวยเดอเลซกบกตต�รไดแยก

จตเภทในฐ�นะทเปนกระบวนก�ร (schizophrenia as process) ออกจ�กจตเภทในฐ�นะท

เปนคว�มเจบปวย (schizophrenia as illness) ดงนน ในทรรศนะของเดอเลซกบกตต�ร

จตเภทจงเปนกระบวนก�รของก�รผลตคว�มปร�รถน�และจกรกลของคว�มปร�รถน�

(desiring-machines) (Deleuze and Guattari 2000, 31-32) อกทงยงเผยใหเหนถง

กระบวนก�รกอรปของจตไรสำ�นกในอกท�งหนงดวย ดงนน กระบวนก�รกล�ยเปนจตเภทจง

เปนสงทจะแสดงใหเหนกลไกก�รทำ�ง�นของคว�มปร�รถน�และนำ�ม�สก�รปลดปลอยคว�ม

ปร�รถน� อนจะนำ�ม�สก�รพฒน�แนวคดก�รเมองของคว�มปร�รถน�ของเดอเลซกบกตต�ร

ในท�ยทสด

ภ�ยใตกรอบแนวคดดงกล�ว คำ�ถ�มสำ�คญของจตเภทจงมไดเปนคำ�ถ�มในระดบ

ปจเจกบคคล เฉกเชนทจตวเคร�ะหพย�ย�มคนห�ว�จตไรสำ�นกในระดบปจเจกบคคลนนเกด

ขนเพร�ะก�รเกบกดปดกนในด�นใด ห�กแตเภทวเคร�ะหไดยกระดบคำ�ถ�มไปสก�รทำ�คว�ม

เข�ใจจตไรสำ�นกในปรมณฑลท�งก�รเมองดวยก�รตงคำ�ถ�มว� “เพร�ะเหตใดประช�ชนจง

ตอสเพอคว�มเปนท�สของพวกเข�เองอย�งหวชนฝ� ร�วกบว�มนเปนก�รไถบ�ปของพวกเข�?”

แนวคดเภทวเคร�ะหของเดอเลซกบกตต�รพบว�ปร�กฏก�รณดงกล�วเกดขนเพร�ะว�ประช�ชน

ถกปลกฝงม�ตงแตเกดดวยแนวคดก�รหกห�มใจตวเอง/ก�รถอสนโดษ (asceticism) จนกล�ย

เปนปมอดปส และภ�ยใตปมอดปสจงกอใหเกดก�รสงผ�นก�รควบคมท�งสงคมเข�ไปในแกน

แกนของระบบครอบครวเดยว ดวยเหตดงกล�ว ก�รควบคมท�งสงคมและก�รเกบกดปดกนท�ง

จตในมมมองของเภทวเคร�ะหจงเปนสองด�นของเหรยญเดยวกน (Parr 2005, 236) เนองดวย

เดอเลซกบกตต�รมองว�ปมอดปสมหน�ทหลกในก�รเกบกดปดกนท�งจต ซงนำ�ไปสก�ร

ควบคมท�งสงคมหรอก�รเกบกดปดกนคว�มปร�รถน�นนเอง

ความปรารถนาแบบจตเภทกบการเปลยนแปลงทางสงคมการเมอง

ก�รเคลอนไหวของมวลชนขน�ดใหญในประวตศ�สตรก�รเมองฝรงเศสเพอตอต�น

รฐบ�ลของน�ยพลช�รล เดอ โกลล (Charles de Gaulle) เมอเดอนพฤษภ�คม ค.ศ. 1968

จนกระทงบ�งคนถงกบกล�วว�มนเปนก�รเคลอนไหวของมวลชนครงใหญทสดในประวตศ�สตร


ในขณะทน�ยพลเดอโกลล ประธ�น�ธบดฝรงเศสในขณะนนไดออกแถลงก�รณประณ�ม

ผชมนมเดนขบวนว�เปนพวกบอนทำ�ล�ยคว�มมนคงของประเทศ และพย�ย�มทำ�ใหส�ธ�รณรฐ

ฝรงเศสโนมเอยงไปต�มแนวท�งแบบคอมมวนสต อกทงยงมประช�ชนจำ�นวนม�กออกม�เดน

ขบวนสนบสนนน�ยพลเดอโกลลอกดวย จนกระทงในท�ยทสดรฐบ�ลไดใชกำ�ลงเข�ปร�บปร�ม

กลมตอต�นอนนำ�ม�ซงผเสยชวตและผบ�ดเจบจำ�นวนม�ก เหตก�รณดงกล�วกล�ยเปน

เหตก�รณพฤษภ�เลอดหรอ “May ’68” ทนกวช�ก�รหล�ยท�นพย�ย�มทจะอธบ�ยถงมลเหต

ของเหตก�รณครงนน ง�นทมชอว� Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia ของ

เดอเลซกบกตต�รกเปนหนงในง�นทตองก�รอธบ�ยปร�กฏก�รณดงกล�วเชนกน จนกระทงม

ผ กล�วว� Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia เปนหนงสอเหตก�รณ

พฤษภ�คมเลอด ค.ศ. 1968 (Buchanan 2008, 7) หรอเปนหนงสอแหงก�รปฏวต เนองดวย

Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia มไดเพยงแตตองก�รอธบ�ยปร�กฏก�รณ

ท�งก�รเมองดงกล�วข�งตนแตเพยงด�นเดยวเท�นน แตยงตองก�รเปดโลกทศนของเร�ให

เหนถงศกยภ�พของก�รปฏวตในคว�มหม�ยใหม ทมใชเปนก�รปฏวตโดยก�รใชกำ�ลงบงคบ

หรอตองก�รเปลยนแปลงระบอบก�รปกครองหรอลมล�งรฐบ�ลแตอย�งใด ห�กแตเปนก�ร

ปฏวตทส�ม�รถกระทำ�ไดในปรมณฑลของชวตประจำ�วน (Buchanan 2008, 10)

นอกเหนอไปจ�กคว�มพย�ย�มทำ�คว�มเข�ใจเหตก�รณพฤษภ�คม ค.ศ. 1968 แลว

นน เดอเลซกบกตต�รยงไดอธบ�ยว�เพร�ะเหตใดประช�ชนเยอรมนจงใหก�รสนบสนนระบอบ

ฟ�สซสต ทงทหล�ยฝ�ยมองว�มนเปนระบอบก�รปกครองทเลวร�ยม�กรปแบบหนง ซงใน

ประเดนนวลเฮลม ไรช (Wilhelm Reich) มคว�มเหนว�มวลชนมไดถกลอลวงโดยชนชนนำ�

แตอย�งใด ห�กแตพวกเข�เหล�นนปร�รถน�ในลทธฟ�สซสม และดวยเหตดงกล�วมนจง

จำ�เปนตองอธบ�ยว�เพร�ะเหตใดจงเปนเชนนน (Deleuze and Guattari 2000, 257)

ในขณะทมเชล ฟโกต เหนว�ในคว�มเปนจรงแลวนน “ไมใชแคเพยงลทธฟ�สซสตในเชง

ประวตศ�สตรหรอลทธฟ�สซสตของฮตเลอรและมสโสลน ซงส�ม�รถระดมและใชคว�ม

ปร�รถน�ของมวลชนไดอย�งมประสทธภ�พเท�นน ห�กแตยงมลทธฟ�สซสตหรอแนวคดแบบ

ฟ�สซสตทอยในตวพวกเร�ทกคน ในคว�มคดและในพฤตกรรมประจำ�วนของพวกเร� นอกจ�ก

นน ลทธฟ�สซสตยงทำ�ใหเร�รกในอำ�น�จ ปร�รถน�ในสงต�งๆ ซงครอบงำ�และฉวยใชประโยชน

จ�กพวกเร�เองอกดวย” (Deleuze and Guattari 2000, 277) หรออ�จกล�วไดว�คว�มคด


แบบอำ�น�จนยมมนไดแฝงฝงลงไปในจตไรสำ�นกท�งสงคมของผคนในสงคมอย�งไมร ตว

จนกระทงทำ�ใหคนในสงคมคนชนและยนยอมพรอมใจทจะดำ�รงชวตอยในสงคมก�รเมองทเตม

ไปดวยก�รกดขขดรดและเกบกดปดกนคว�มปร�รถน�ด�นต�งๆ ของคนในสงคม

Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia ของเดอเลซกบกตต�รไดกอให

เกดก�รสร�งสรรครปแบบใหมท�งคว�มคด ง�นเขยน คว�มเปนอตบคคลและก�รเมอง เนอง

ดวยง�นชนดงกล�วเปนก�รวพ�กษท�ท�ยว�ทกรรมและสถ�บนต�งๆ ของคว�มเปนสมยใหม

ซงไดสร�งกระบวนก�รเกบกดปดกนคว�มปร�รถน�และแพรขย�ยคว�มเปนอตบคคลแบบฟ�ส

ซสททแฝงฝงอยในกระบวนก�รต�งๆ (Deleuze and Guattari 2000, 277) ดวยเหตดงกล�ว

เดอเลซกบกตต�รจงพย�ย�มทจะสนบสนนก�รเมองขน�ดเลกหรอก�รเมองในระดบจลภ�ค

(micropolitics) เพอทจะกอใหเกดก�รเปลยนแปลงอย�งถอนร�กถอนโคนดวยก�รปลดปลอย

คว�มปร�รถน�ของคนในสงคมใหเปนอสระจ�กก�รเกบกดปดกนต�งๆ ซงวธก�รทเดอเลซ

กบกตต�รเสนอกคอแนวคดเภทวเคร�ะหทจะกอใหเกดก�รเปลยนแปลงในระดบของจตไรสำ�นก

(Buchanan 2008, 35) เพอคลคล�ยสงทอยในระดบจตไรสำ�นกของคนในสงคมก�รเมองหรอ

ก�รเข�ไปแกไขปมอดปสนนเอง

เดอเลซกบกตต�รมองว�ก�รกดขท�งสงคมและก�รเกบกดปดกนคว�มรสกของคนใน

สงคมนนเปนเรองทเกยวของกบก�รเกบกดปดกนท�งจตในระดบปจเจกบคคล ยงไปกว�นน

รปแบบของก�รกดขท�งสงคมยงเปนตวกำ�หนดรปแบบของก�รเกบกดปดกนท�งจตอกดวย

(Holland 1999, 6) ดวยเหตดงกล�วกระบวนก�รสร�งจตไรสำ�นกท�งสงคมจงมลกษณะของ

ก�รเกบกดปดกนคว�มปร�รถน�ของปจเจกบคคล และเปนปจจยหลกในก�รสร�งจตไรสำ�นก

ของคนในสงคม ดงนน ก�รทจะทำ�ใหคนในสงคมก�รเมองหนงหลดพนจ�กก�รถกครอบงำ�ไว

ดวยจตไรสำ�นกท�งสงคมจงจำ�เปนตองกระทำ�ผ�นเภทวเคร�ะห ทจะทำ�ใหคนในสงคมส�ม�รถ

มพนทของก�รแสดงคว�มคดเหนและแสดงออกในลกษณะทมไดตกอยในกรอบของระบบ

ระเบยบและกฎเกณฑทถกกำ�หนดโดยสงคมก�รเมอง เนองดวยระบบระเบยบและกฎเกณฑท�ง

สงคมกอใหเกดก�รเกบกดปดกนท�งจตและนำ�ม�สก�รเกบกดปดกนคว�มปร�รถน�ท�งสงคม

ก�รเมอง เชนเดยวกบปมอดปสทเปนตวเกบกดปดกนคว�มปร�รถน�ท�งเพศต�มทฤษฎจต

วเคร�ะห ดงนน แนวคดเภทวเคร�ะหจงตองก�รปลดปลอยคว�มปร�รถน�ทเคยถกจองจำ�ไว

ภ�ยใตปมอดปสใหเปนอสระจ�กก�รเกบกดปดกน และภ�ยใตสภ�วก�รณดงกล�วคว�ม


ปร�รถน�ของคนในสงคมก�รเมองกจะกล�ยเปนคว�มปร�รถน�แบบจตเภทและส�ม�รถ

เชอมตอกนดวยจกรกลของคว�มปร�รถน� ซงจะทำ�ใหคนในสงคมก�รเมองส�ม�รถจนตน�ก�ร

หรอมภ�พลกษณท�งคว�มคดรปแบบใหม และกอใหเกดก�รผลตคว�มปร�รถน�ขนอย�งตอ

เนองในลกษณะของลกโซของคว�มปร�รถน�ทจะเชอมตอกบคว�มปร�รถน�อนๆ ตอเนองกน

ไปอย�งไมรจบ

ดวยเหตดงกล�ว ก�รทำ�คว�มเข�ใจปร�กฏก�รณท�งสงคมก�รเมองจงจำ�เปนตอง

ทำ�คว�มเข�ใจก�รเกบกดปดกนคว�มปร�รถน�ของคนในสงคมในระดบจตไรสำ�นก เพอห�

แนวท�งในก�รปฏวตจตไรสำ�นกของคนในสงคมก�รเมอง ดงนน จงกล�วไดว�เภทวเคร�ะห

เปนก�รปฏวตในคว�มเหนของม�รกซสต ในขณะทจตวเคร�ะหไมไดเปนก�รปฏวตแตอย�ง

ใด (Holland 1999, 15) ก�รปฏวตในคว�มเหนของเดอเลซกบกตต�รเปนก�รปฏวตในระดบ

จตไรสำ�นกของคนในสงคมก�รเมอง และเปดพนทใหกบคว�มปร�รถน�ในฐ�นะจกรกลหลก

ของก�รผลตท�งสงคม เพอใหสงคมก�รเมองมลกษณะสอดคลองกบคว�มปร�รถน�ของคนใน

สงคมนนๆ เชนเดยวกบแนวคดของไรชทยนยนว�ก�รเกบกดปดกนท�งจตเปนผลม�จ�กก�ร

เกบกดปดกนท�งสงคม อกทงยงเปนคนแรกทหยบยกปญห�เรองคว�มสมพนธระหว�งคว�ม

ปร�รถน�และพนทท�งสงคมขนม�อธบ�ยอกดวย (Deleuze and Guattari 2000, 118)

ก�รปลดปลอยคนในสงคมก�รเมองใหหลดพนจ�กแบบของคว�มปร�รถน�ทถกกำ�หนด

โดยสงคม (the socius) จงเปนคว�มมงหม�ยหลกของแนวคดก�รเมองของคว�มปร�รถน�

ของเดอเลซกบกตต�ร เนองดวยห�กคนในสงคมก�รเมองส�ม�รถทำ�ล�ยกำ�แพงหรอเสนแบง

ทปดกนคว�มปร�รถน�ของพวกเข�ลงไดแลว ก�รเปลยนแปลงในระดบจตไรสำ�นกท�งสงคม

จงจะส�ม�รถเกดขนได ดวยเหตดงกล�วก�รเมองของคว�มปร�รถน�ของเดอเลซกบกตต�รจง

เรมจ�กก�รปะทะกบทฤษฎจตวเคร�ะห เนองดวยเดอเลซกบกตต�รมองว�สงแรกทตองทำ�ห�ก

ตองก�รปฏวตหรอเปลยนแปลงสงคม กคอก�รหลดพนจ�กก�รถกครอบงำ�โดยปมอดปสหรอ

ระบบระเบยบและกฎเกณฑท�งสงคม เพอทจะสร�งก�รเมองของคว�มปร�รถน�ทเปนอสระ

จ�กคว�มเชอในทกรปแบบดวยก�รสล�ยคว�มลกลบของอำ�น�จในทกระดบ สล�ยคว�มลกลบ

ของปมอดปสและหลกหนรหสท�งสงคมในทกชนด จนกระทงมคว�มเปนอสระอย�งแทจรง ซง

เดอเลซกบกตต�รเปรยบเปรยว�สภ�วะดงกล�วมลกษณะเหมอน “เดกกำ�พร�” ทไมมพอแม

และไมมตวตน เหมอนกบ “ผทเชอว�พระเจ�ไมมอยจรง” (atheist) และเหมอนกบ “คนเรรอน”

ผซงไมมธรรมเนยมประเพณและไมมอ�ณ�เขต เฉกเชนทเดอเลซกบกตต�รไดยกตวอย�งกรณ


ของเลนซ (Lenz) ผปวยจตเภททกำ�ลงเดนเลนอยในภเข�ท�มกล�งหมะโปร�ยปร�ยและรสก

ว� ณ สถ�นทแหงนนปร�ศจ�กพระเจ�และไรซงครอบครวและพอแม (Deleuze and Guattari

2000, 2) นนเอง

ดงนน ห�กฟรอยดและล�กองนย�มคว�มปร�รถน�ในแงของคว�มรสกข�ดแลวนน

เดอเลซกบกตต�รกลบยนยนว�คว�มปร�รถน�ไมไดเกดจ�กคว�มรสกข�ดสงหนงสงใด ไมได

มคว�มตองก�รในสงทไมมหรอสงทข�ดห�ยไป อกทงไมไดกอใหเกดก�รสร�งโลกในคว�ม

เพอฝน (fantasy-world) ทมวตถแหงคว�มปร�รถน�ผดแผกแตกต�งจ�กโลกแหงคว�มเปน

จรงแตอย�งใด ในท�งตรงกนข�มคว�มปร�รถน�เปนพลงทมประสทธภ�พและเปนพลงทสำ�คญ

ทสด และสงทคว�มปร�รถน�สร�งขนกคอโลกแหงคว�มเปนจรง (Holland 1999, 22) ทรรศนะ

ดงกล�วจงทำ�ใหเดอเลซกบกตต�รมองว� “ถ�คว�มปร�รถน�คอก�รผลต สงทคว�มปร�รถน�

ผลตกคอคว�มจรง ถ�คว�มปร�รถน�มประสทธภ�พ มนกจะส�ม�รถมประสทธภ�พไดในโลก

แหงคว�มเปนจรง และส�ม�รถผลตไดเพยงแคคว�มจรงเท�นน” (Deleuze and Guattari

2000, 26) มมมองดงกล�วทำ�ใหคว�มปร�รถน�ในทรรศนะของเดอเลซกบกตต�รมไดเปน

คว�มปร�รถน�ในระดบปจเจกบคคลเท�นน ห�กแตเปนคว�มปร�รถน�ทมลกษณะรวมหม

หรอเปนคว�มปร�รถน�ในระดบสงคม โดยเดอเลซกบกตต�รไดอธบ�ยว�ก�รผลตคว�ม

ปร�รถน�ทำ�ง�นในลกษณะของจกรกลของคว�มปร�รถน� ซงเปนกลไกททำ�ง�นต�มกฎของ

ก�รผลตอย�งตอเนอง หรอก�รเชอมตอก�รผลตหนงไปยงก�รผลตหนงซงเปนลกษณะเฉพ�ะ

ของก�รผลตคว�มปร�รถน� (Deleuze and Guattari 2000, 7) คล�ยกบก�รเชอมตอกน

ในลกษณะส�ยโซทมลกโซอนหนงเชอมตอกบลกโซอกอนหนง และลกโซอนนนกเชอมตอกบ

ลกโซอนอนๆ ตอเนองกนไปแบบไมจบสน ดวยเหตดงกล�วจกรกลของคว�มปร�รถน�ทกจกร

กลในส�ยโซของคว�มปร�รถน�จงเชอมตอและกระทบตอกนและกนเสมอ ดงนน จงกล�วได

ว� “ก�รผลตคว�มปร�รถน�กคอก�รผลตของก�รผลต” (Deleuze and Guattari 2000, 6)

นนเอง

เดอเลซกบกตต�รไดวจ�รณว�ก�รมองคว�มปร�รถน�ในมมมองเก�ทมองว�คว�ม

ปร�รถน�เกดจ�กคว�มรสกข�ดนน เปนผลม�จ�กก�รใชตรรกะของคว�มปร�รถน�แบบ

เพลโต (Platonic logic of desire) ม�เปนก�วแรกในก�รทำ�คว�มเข�ใจคว�มปร�รถน�

ซงตรรกะดงกล�วไดกอใหเกดคว�มเข�ใจทผดพล�ดม�ตงแตตน เนองดวยตรรกะของคว�ม

ปร�รถน�แบบเพลโตไดบงคบใหเร�ตองเลอกระหว�งก�รผลตกบสงทไดม� และเมอคว�ม


ปร�รถน�ถกจดว�งในบรบทของสงทไดม� คว�มปร�รถน�จงถกทำ�ใหกล�ยเปนแนวคด

เชงอดมคต ซงสงผลใหคว�มปร�รถน�ถกพจ�รณ�ในฐ�นะของก�รข�ดหรอคว�มรสกข�ด ทง

คว�มรสกข�ดเชงวตถและคว�มรสกข�ดเชงน�มธรรม ทงๆ ทคว�มปร�รถน�เองกมด�นของ

ก�รผลต ห�กแตกลบถกเพกเฉยตอด�นดงกล�ว เดอเลซกบกตต�รกล�วว�แมแตอมม�นเอล

ค�นท (Immanuel Kant) ซงมองว�ก�รปฏวตเชงวพ�กษ (critical revolution) เปนผลม�

จ�กทฤษฎคว�มปร�รถน� กยงนย�มคว�มปร�รถน�ในลกษณะของกฎเกณฑทยอมรบกนโดย

ทวไป คอ อ�ก�รประส�ทหลอน และคว�มเพอฝน (fantasies) ห�กแตในทรรศนะของเดอเลซ

กบกตต�รนน ก�รมองคว�มปร�รถน�ในลกษณะดงกล�ว ทำ�ใหไมเหนว�คว�มปร�รถน�ม

พลงภ�ยในทส�ม�รถสร�งสรรคสงต�งๆ ไดโดยตวของมนเอง ดงนน เดอเลซกบกตต�รจงมอง

ว�ก�รปฏวตเชงวพ�กษแบบค�นทมไดมก�รเปลยนแปลงส�ระสำ�คญใดๆ ในทฤษฎคว�ม

ปร�รถน� ห�กแตกยงคงใชทฤษฎคว�มปร�รถน�แบบดงเดมทมองคว�มปร�รถน�ในฐ�นะของ

คว�มรสกข�ดเชนเดยวกน (Deleuze and Guattari 2000, 25)

เดอเลซกบกตต�รตงขอสงเกตว� ห�กคว�มปร�รถน�คอคว�มรสกข�ดเชงวตถแลวนน

ลกษณะของคว�มปร�รถน�กตองแปรเปลยนไปต�มแกนแทของคว�มรสกข�ดและกอใหเกด

ก�รผลตวตถในคว�มเพอฝน (fantasized object) ขนม� ดงนน แมว�คว�มปร�รถน�จะถก

มองว�เปนก�รผลตแตเปนก�รผลตคว�มเพอฝน (production of fantasies) และนคอก�ร

อธบ�ยคว�มปร�รถน�ต�มแนวคดจตวเคร�ะห ซงเดอเลซกบกตต�รมองว�เปนก�รตคว�ม

คว�มปร�รถน�อย�งเลวร�ยทสด เนองดวยคว�มปร�รถน�ในทรรศนะดงกล�วมไดเพยงทำ�ให

คว�มร สกข�ดเกยวพนกบวตถแตเพยงด�นเดยว ห�กแตมนยงผลตวตถเชงจนตน�ก�ร

(imaginary object) ภ�ยในตวมนเองขนม�อกดวย (Deleuze and Guattari 2000, 25)

เดอเลซกบกตต�รเหนว�เมอคว�มเพอฝนถกตคว�มเชงลก ซงมไดจำ�กดอยในระดบวตถแลว

นน เร�จะพบว�คว�มเพอฝนเปนจกรกลทมลกษณะเฉพ�ะ (specific machine) ททำ�ใหคว�ม

ปร�รถน�ส�ม�รถกล�ยเปนศนยกล�งโดยตวของมนเอง ดงนน คว�มปร�รถน�จงเปนสงทผลต

คว�มเพอฝนและผลตตวเองดวยก�รแยกตวเองออกจ�กวตถ (Deleuze and Guattari 2000,

26) เนองดวยคว�มปร�รถน�มฐ�นะเปนหนวยก�รผลต และก�รผลตคว�มปร�รถน�กเกดขน

จ�กกระบวนก�รสงเคร�ะหแบบไมมปฏกรย� (passive synthesis) ซงผลจ�กก�รสงเคร�ะห

ดงกล�วจะกอใหเกดก�รผลตจตไรสำ�นกขนโดยอตโนมต อกทงภ�ยใตกระบวนก�รผลตคว�ม

ปร�รถน�นนยงกอใหเกดคว�มจรงซงเปนผลตภณฑขนสดท�ยอกดวย


ก�รมองคว�มปร�รถน�ว�คอคว�มรสกข�ดหรอคว�มตองก�รทมคว�มเกยวพนกบวตถ

บ�งอย�งทข�ดห�ยไป จงเปนก�รลดทอนหรอทำ�ล�ยกระบวนก�รผลตคว�มปร�รถน�ใหเหลอ

เพยงก�รผลตคว�มเพอฝน (production of fantasy) และทำ�ใหคว�มปร�รถน�เปนหลกก�ร

เชงอดมคตอย�งเตมรปแบบ (Deleuze and Guattari 2000, 26) ขณะทในมมมองของเดอเลซ

กบกตต�ร คว�มปร�รถน�มไดตงอยบนฐ�นของคว�มตองก�ร แตคว�มตองก�รต�งห�กทเปน

ผลอนเกดจ�กคว�มปร�รถน� (Deleuze and Guattari 2000, 27) อกทงยงมองว�คว�ม

รสกข�ดหรอคว�มจำ�เปน (need)4 เปนสงทถกสร�ง ถกออกแบบ และถกกำ�หนดขนผ�นก�ร

ผลตท�งสงคม ดวยก�รแทรกซมและแพรขย�ยตวเองเข�ไปในองคกรก�รผลตทดำ�รงอยกอน

แลว ดวยเหตดงกล�ว ก�รสร�งคว�มรสกข�ดใหกล�ยเปนหนงในกลไกหลกของระบบเศรษฐกจ

แบบตล�ด จงเปนกระบวนก�รทถกสร�งขนไดอย�งแนบเนยนของชนชนปกครอง (Deleuze

and Guattari 2000, 28) และนนจงเปนเหตผลว�เพร�ะเหตใดเดอเลซกบกตต�รจงพย�ย�ม

มองคว�มปร�รถน�เสยใหม เพอมใหคว�มปร�รถน�กล�ยเปนเครองมอท�งก�รปกครอง

เดอเลซกบกตต�รไดนำ�แนวคดจตเภทม�เปนฐ�นในก�รอธบ�ยก�รทำ�ง�นของจกรกล

ของคว�มปร�รถน� โดยเดอเลซกบกตต�รไดเปรยบเปรยว�จตเภทเหมอนกบคว�มรกทไมม

แกนแท เช นเดยวกบปร�กฏก�รณจตเภททไมไดมลกษณะเฉพ�ะ ห�กแตจตเภทคอ

ปร�กฏก�รณทงหมดทงมวลของก�รผลตและก�รผลตซำ�ของจกรกลของคว�มปร�รถน� กล�ว

คอ ในขณะทจกรกลหนงเชอมตอกบอกจกรกลหนงนน จะกอใหเกดก�รสร�งสงใหมขนม�อย

เสมอ และภ�ยใตก�รเชอมตอดงกล�วจะมก�รไหลเวยนระหว�งกน โดยมคว�มปร�รถน�เปน

กลไกสำ�คญททำ�ใหเกดก�รไหลเวยนหรอหยดก�รไหลเวยนระหว�งจกรกลหนงสจกรกลหนง

ก�รหยดไหลเวยนระหว�งจกรกลเกดขนเพร�ะก�รเชอมตอของจกรกลหนงสจกรกลหนงนน

เปนก�รเชอมตอในแนวขว�ง ดงนน มนจงไปกดขว�งหรอรบกวนกระแสก�รไหลเวยนของจกร

กลอน (Deleuze and Guattari 2000, 5) เชน ก�รเอ�ป�กม�เชอมตอกบเต�นมแลวกอให

เกดก�รทำ�ง�นของจกรกลของก�รกน (a eating-machine) ห�กแตภ�ยใตสภ�วก�รณ

ดงกล�วกจะกอใหเกดก�รหยดก�รเชอมตอของป�กกบก�รพดหรอก�รหยดก�รทำ�ง�นของ

จกรกลของก�รพด (a talking-machine) เปนตน

4 เดอเลซและกตตารอธบายวาคำาวา “manque” ในภาษาฝรงเศสนนหมายถงทง “ความรสกขาด” (lack)

และ “ความจำาเปน” (need) ตามแนวคดจตวเคราะห (Deleuze and Guattari 2000, 28).


คว�มปร�รถน�ในทรรศนะของเดอเลซกบกตต�รจงเปน “คว�มปร�รถน�แบบจตเภท”

(schizoid desire) ทส�ม�รถทำ�ใหคว�มปร�รถน�เปนอสระจ�กก�รถกจองจำ�ไวในปมอดปส

ดวยเหตดงกล�ว จงทำ�ใหเดอเลซกบกตต�รเปรยบว�คว�มปร�รถน�แบบจตเภทมลกษณะ

คล�ยคนทมคว�มเพอฝนหรอคนเม�ย� (delirium) หรอผปวยจตเภททมอ�ก�รเพอฝน หลด

จ�กระบบระเบยบท�งสงคมทดำ�รงอย และเชอมตอตวเองเข�กบสงอนจนกระทงกอใหเกด

จนตน�ก�รในลกษณะต�งๆ โดยเดอเลซกบกตต�รไดอ�งถงง�นเขยนของยอรค บคชเนอร

(Georg Büchner) ทไดถ�ยทอดคว�มรสกของเลนซ (Lenz) ผมอ�ก�รท�งจตเภทว�

“เข�คดว�มนจะเปนคว�มรสกมคว�มสขแบบไมมทสนสดทไดสมผสกบชวตอย�งลกซงในทกๆ

รปแบบ มจตวญญ�ณใหกบกอนหน โลหะ ส�ยนำ� พชพรรณน�น�ชนด หลอมรวมกบทกองค

ประกอบของธรรมช�ตเหมอนในคว�มฝน เฉกเชนดอกไมทห�ยใจต�มก�รขนลงของพระจนทร”

(Büchner 1963, 141 อ�งใน Deleuze and Guattari 2000, 2) เลนซจนตน�ก�รร�วกบ

ว�ตวเข�ไดยอนกลบไปสหวงเวล�กอนทจะมก�รแบงแยกมนษยกบธรรมช�ตออกจ�กกนอย�ง

ชดเจน และรสกว�เข�เปนสวนหนงของก�รผลตของธรรมช�ต ลกษณะดงกล�ว ในมมมองของ

เดอเลซกบกตต�รคออ�ก�รของจตเภท เพร�ะห�กก�รเดนเลนของเลนซอยในสภ�วะปกตแลว

นน เข�กจะไมพบคว�มรสกดงกล�วแตอย�งใด เชน เลนซกจะยงคงเหนดอกไมเปนเพยงดอกไม

หรอเหนพนดนเปนเพยงเศษผงทอย ใตรองเท�เท�นน ดงนน อ�ก�รจตเภททเดอเลซกบ

กตต�รนำ�กรณของเลนซม�แสดงใหเหนนนจงแสดงใหเหนว�ก�รทธรรมช�ตร�ยรอบส�ม�รถ

เชอมตอกบเลนซไดนน กเพร�ะว�เข�มอ�ก�รจตเภทหรออยในสภ�วะจตเภทนนเอง

เดอเลซกบกตต�รไดนำ�อ�ก�รท�งจตสองแบบม�เทยบเคยงใหเหนถงคว�มแตกต�ง

กล�วคอ เดอเลซกบกตต�รไดนำ�เอ�อ�ก�รประส�ทหลอน (hallucination) ม�เทยบเคยงกบ

อ�ก�รเพอฝน โดยมองว�อ�ก�รเพอฝนมลกษณะพนฐ�นของอ�ก�รทน�สนใจ เนองดวยอ�ก�ร

เพอฝนทำ�ใหผทมอ�ก�รมคว�มคด (I think) ไปในลกษณะต�งๆ หรอในบ�งครงอ�จจะไปถง

ระดบของก�รกอใหเกดคว�มรสก (I feel) ซงเปนระดบทลกกว� เพร�ะภ�ยใตสภ�วก�รณ

ดงกล�วจะกอใหเกดคว�มคดหรอคว�มรสกว�ตนเองกำ�ลงจะเปลยนไปสสงอน เชน รสกว�

กำ�ลงจะเปนพระเจ�หรอรสกว�กำ�ลงจะเปนผหญง เปนตน (Deleuze and Guattari 2000,

18) ในขณะทอ�ก�รประส�ทหลอนนนกลบมลกษณะพนฐ�นของอ�ก�รร�วกบไดเหนหรอไดยน

สงต�งๆ (I see, I hear) อ�ก�รดงกล�วจงไมส�ม�รถกอใหเกดก�รเชอมตอหรอก�รสร�งสรรค

สงใหมไดเฉกเชนเดยวกบอ�ก�รเพอฝนดงกล�วข�งตน ดงนน อ�ก�รเพอฝนจงเปน


กระบวนก�รผลตของจกรกลของคว�มปร�รถน�ทเกดขนโดยอตโนมต (Deleuze and

Guattari 2000, 18)

ก�รตกอยในอ�ก�รจตเภทหรอก�รมประสบก�รณแบบจตเภท (schizophrenic

experiences) จงเปนกลไกทกอใหเกดกระบวนก�รผลต เนองดวยเดอเลซกบกตต�รมองว�

คว�มสมพนธระหว�งอตส�หกรรมกบธรรมช�ตทมกถกมองว�เปนคตรงข�มกนนน ห�ก

พจ�รณ�ในอกด�นหนงจะพบว�ภ�ยใตก�รเชอมตอระหว�งอตส�หกรรมและธรรมช�ตกกอให

เกดกระบวนก�รผลต เพร�ะอตส�หกรรมสกดวตถดบเพอใชในอตส�หกรรมม�จ�กธรรมช�ต

และจ�กนนกคนสวนทไมไดใชประโยชนกลบสธรรมช�ตในอกท�งหนง ก�รทเดอเลซกบ

กตต�รมมมมองในลกษณะดงกล�วนน เนองม�จ�กเดอเลซกบกตต�รมไดแยกระหว�งมนษย

กบธรรมช�ตออกจ�กกน แตกลบมองว�มนษยและธรรมช�ตลวนแลวแตเปนส�รตถะของกน

และกน และเชอมตอกนภ�ยใตกระบวนก�รผลต ดงนน ภ�ยใตคว�มสมพนธระหว�งมนษย

กบธรรมช�ต อตส�หกรรมกบธรรมช�ต และสงคมกบธรรมช�ตจงลวนแลวแตเปนคว�มสมพนธ

ทอสระตอกนภ�ยใตสงทถกเรยกว� “ก�รผลต” “ก�รแจกจ�ย” และ “ก�รบรโภค” (Deleuze

and Guattari 2000, 3-4) เชนเดยวกบทเลนซเชอมตอตวเข�เองเข�กบธรรมช�ตและกอให

เกดก�รผลตคว�มปร�รถน�ดงกล�วข�งตน

มนษยในคว�มเหนของเดอเลซกบกตต�รจงไมไดเปนผสร�งสรรคสงต�งๆ ห�กแตเปน

ผสร�งก�รเชอมตออย�งไมสนสดระหว�งจกรกลอวยวะ (organ-machine) กบจกรกลพลงง�น

(energy-machine) ดงเชนก�รเอ�ป�กซงเปนจกรกลของอวยวะเชอมตอเข�กบเต�นมซงเปน

จกรกลพลงง�น เปนตน โดยมคว�มปร�รถน�เปนตวกอใหเกดกระแสของก�รไหลเวยนและ

หยดก�รไหลเวยนระหว�งจกรกลหนงสจกรกลหนง (Deleuze and Guattari 2000, 5)

ฐ�นคดแบบเดอเลซกบกตต�รจงไมไดใหคว�มสำ�คญกบวธคดแบบคตรงข�มอย�งวธคดแบบ

ส�เหต-ผลลพธ หรอตวกระทำ�-ผถกกระทำ� เนองดวยเดอเลซกบกตต�รมองว�ทกสงลวนแลว

แตมคว�มสมพนธในลกษณะเดยวกนนนคอคว�มสมพนธระหว�งผผลต-ผลตภณฑ (the

producer-product; Deleuze and Guattari 2000, 4-5) และดำ�เนนไปต�มกฎของก�ร

ผลตอย�งตอเนองหรอเปน “ก�รผลตของก�รผลต” (production of production) ซงเปน

คณลกษณะของจกรกลของก�รผลตหรอลกษณะเฉพ�ะของก�รผลตขนปฐมภม (Deleuze

and Guattari 2000, 7)


ก�รเกบกดปดกนท�งสงคมไดสงผลกระทบโดยตรงตอก�รผลตคว�มปร�รถน� ซงก�ร

ผลตคว�มปร�รถน�กคอสงเดยวกนกบก�รผลตท�งสงคม (Deleuze and Guattari 2000,

30) เดอเลซกบกตต�รอธบ�ยว�เร�ส�ม�รถมองก�รผลตคว�มปร�รถน�และก�รผลตท�งสงคม

ได 2 รปแบบ กล�วคอ รปแบบแรก คอก�รพจ�รณ�ว�ก�รผลตท�งสงคมเปนผลม�จ�กก�ร

ผลตคว�มปร�รถน� ซงภ�ยใตมมมองดงกล�วกเท�กบก�รมองว�สภ�วะคว�มเปนมนษยโดย

ธรรมช�ต (homo natura) เกดขนกอนคว�มเปนมนษยโดยประวตศ�สตร (homo historia)

แตถ�ห�กพจ�รณ�ใน รปแบบทสอง ทมองว�ก�รผลตคว�มปร�รถน�เปนสงทเกดขนกอนก�ร

ผลตท�งสงคม กเท�กบมองว�คว�มเปนมนษยโดยประวตศ�สตรเกดขนกอนคว�มเปนมนษย

โดยธรรมช�ตนนเอง ซงเดอเลซกบกตต�รเหนว�ก�รพจ�รณ�ในรปแบบทสองมคว�มถกตอง

ม�กกว�รปแบบแรก (Deleuze and Guattari 2000, 33) เนองดวยในทรรศนะของเดอเลซ

กบกตต�รนน ก�รผลตคว�มปร�รถน�เปนประดษฐกรรมท�งสงคม มไดมลกษณะเปนธรรมช�ต

หรอกอกำ�เนดม�พรอมกบมนษยแตอย�งใด

ภ�ยใตแนวคดดงกล�วจงทำ�ใหเดอเลซกบกตต�รเชอว�จตไรสำ�นกเปนประดษฐกรรม

ท�งสงคมก�รเมองทส�ม�รถปรบเปลยนไดอย�งเปนพลวต และดวยเหตดงกล�วก�รพฒน�

สงคมก�รเมองใหหลดพนจ�กระบบระเบยบ กฎเกณฑ และรหสท�งสงคม จงจำ�เปนตองเรม

จ�กก�รทำ�ล�ยระบบระเบยบ กฎเกณฑ และรหสท�งสงคมต�งๆ เพอใหคว�มปร�รถน�ของ

ปจเจกบคคลในสงคมมคว�มเปนอสระ ไมถกจำ�กดกรอบไวภ�ยใตคว�มคด คว�มเชอ และ

ฐ�นคตต�งๆ ทถกแฝงฝงเข�ไปในระดบจตไรสำ�นก

กระบวนก�รผลตคว�มปร�รถน�ในมมมองของเดอเลซกบกตต�รจงเปนกระบวนก�รเชง

สร�งสรรค มไดเปนกระบวนก�รของก�รเกบกดปดกนหรอจองจำ�คว�มปร�รถน�ดงแนวคดจต

วเคร�ะห โดยเฉพ�ะคว�มปร�รถน�แบบจตเภทซงมพลงท�งก�รผลตและสร�งสรรคสงใหมท

นอกเหนอไปจ�กกฎเกณฑต�งๆ ทดำ�รงอย ห�กแตกลไกก�รกอเกดคว�มปร�รถน�ในลกษณะ

ดงกล�วตองกระทำ�ผ�นเภทวเคร�ะห ซงจะทำ�ใหเร�หลดพนจ�กกรอบและกฎเกณฑต�งๆ ท

สงคมกำ�หนดขน เภทวเคร�ะหจงเปนกลไกสำ�คญทจะเปดพนทท�งก�รเมองแบบใหมดวยก�ร

ปฏเสธหรอทำ�ล�ยกฎเกณฑต�งๆ ทเปนกลไกในก�รเกบกดปดกนท�งจตจนกระทงกล�ยเปน

จตไรสำ�นกท�งสงคม เภทวเคร�ะหในฐ�นะเครองมอของก�รเมองของคว�มปร�รถน�จงมเป�

หม�ยสำ�คญอยทก�รเปลยนแปลงจตไรสำ�นกท�งสงคมหรอก�รปฏวตจตไรสำ�นกท�งสงคม


เพอใหหลดพนจ�กกฎเกณฑต�งๆ ทครอบงำ�สงคมก�รเมอง และเปดพนทใหมใหกบคว�ม

ปร�รถน�ในแตละแบบใหส�ม�รถมพนทในก�รแสดงออกถงคว�มปร�รถน�ในรปแบบต�งๆ

อนจะเปนร�กฐ�นสำ�คญในก�รสร�งสงคมเสรประช�ธปไตย

รายการอางอง

เอกสารภาษาไทย

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. 2555. การเมองของความปรารถนา (The Politics of Desire).

กรงเทพฯ: สำานกพมพบานพทกษอกษร.

นภาพร หงษทอง. 2547. อตบคคลในทศนะของฌากส ลากอง. วทยานพนธศลปศาสตรมหา

บณฑต สาขาวชาปรชญา มหาวทยาลยเชยงใหม.

พเชฐ อดมรตน และสรยทธ วาสกนานนท, บก. 2552. ตาราโรคจตเภท. สงขลา: ชานเมอง

การพมพ.

เอกสารภาษาองกฤษ

Bergson, Henri. 1988. Matter and Memory. Translated by Nancy M. Paul and W. Scott

Palmer. New York: Zone Books.

Brown, Norman O. 1959. Life Against Death. Middletown. Conn.: Wesleyan University

Press.

Buchanan, Ian. 2008. Deleuze and Guattari’s Anti-Oedipus: a reader’s guide. London:

Continuum.

Büchner, Georg. 1963. “Lenz” in Complete Plays and Prose. Translated by Carl Richard

Mueller. New York: Hill & Wang.

Chadwick, Peter Kenneth. 1997. Schizophrenia: the positive perspective. in search of

dignity for schizophrenic people. London: Routledge.

Deleuze, Gilles. 1991. Bergsonism. Translated by Hugh Tomlinson and Barbara Habberjam.

London: The Athlone Press.


______________. 2004. “From Sacher-masoch to Masochism.” Translated by Christian

Kerslake, Angelaki. Journal of the Theoretical Humanities 9 (1): 125-133.

Deleuze, Gilles and Félix Guattari. 1975. “Psychoanalysis and Ethnology,” Substance.

4: 170-197.

_____________________________. 1987. A Thousand Plateaus: capitalism and schizophrenia,

Translated by Brian Massumi. Minneapolis: University of Minesota Press.

____________________________. 2000. Anti-Oedipus: capitalism and schizophrenia.

Translated by Robert Hurley, Mark Seem, and Helen R. Lane. London: The

Athlone Press.

Elliott, Anthony. 1994. Psychoanalytic Theory: an introduction. Oxford, U.K.: Blackwell.

Freud, Sigmund. 1957 (1923). The Ego and the Id. Translated by Joan Riviere. London:

Hogarth Press.

______________. 2010 (1900). The Interpretation of Dreams. Translated by James

Strachey. New York: Basic Books.

Goodchild, Philip. 1996. Deleuze and Guattari: an introduction to the politics of desire.

London: Sage.

Holland, Eugene W. 1999. Deleuze and Guattari’s Anti-Oedipus: introduction to

schizoanalysis. London and New York: Routledge.

_________________. 2005. “Schizoanalysis.” in The Deleuze Dictionary, edtied by Adrian

Parr, 236-237. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Kerslake, Christian. 2007. Deleuze and the Unconscious. London: Continuum.

Lacan, Jacques. 1999. Ecrits: A Selection. Translated by Alan Sheridan. London:

Routledge.

Mueser, Kim Tornvall and Dilip V. Jeste. 2011. Clinical Handbook of Schizophrenia. New

York: Guilford Press.

Nietzsche, Friedrich Wilhelm. 1967. On the Genealogy of Morals. Translated by Walter

Kaufmann and Reginald John Hollingdale. New York: Vintage Books.


Parr, Adrian, ed. 2005. The Deleuze Dictionary. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Patton, Paul. 1994. “Anti-Platonism and Art.” in Gilles Deleuze and the Theater of

Philosophy, edited by Constantin V. Boundas and Dorothea Olkowski, 141-156.

London and New York: Routledge.

Sarup, Madan. 1993. An Introductory Guide to Post-Structuralism and Postmodernism.

Hertfordshire: Harvester Wheatsheaf.

Stivale, Charles J. 1980. “Gilles Deleuze & Félix Guattari: schizoanalysis & literary

discourse.” SubStance 9(4): 46-57.

Documents

“คว มปร รถน แบบจิตเภท” กับก ...บทความ “คว มปร รถน แบบจ ตเภท” ก บก รปฏ ว