ผลของปริมาณร าข้าวและจ านวน ...agscij.agr.ku.ac.th/phocadownload/2561-49-2/ASJ-49(2)-193...ผลของปร มาณร าข

ส.วก.ท.

วารสารวทยาศาสตรเกษตร ปท 49 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2561 193

ผลของปรมาณร�าขาวและจ�านวนกอนเชอเหดตอการเจรญเตบโตและผลผลตของเหดมลคกEffects of Amount of Rice Bran and Number of Sawdust Spawn on the

Growth and Yield of Milky Mushroom (Calocybe indica)กาญจนเจรญ ศรออน1,*

Kancharoen Srioon1,*

1 ภาควชาพชสวน คณะเกษตร ก�าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน นครปฐม 731401 Department of Horticulture, Faculty of Agriculture at Kamphaeng Saen, Kasetsart University, Kamphaeng Saen Campus,

Nakhon Pathom 73140 Thailand รบเรอง: มถนายน 2561 Received: June 2018 รบตพมพ: สงหาคม 2561 Accepted: August 2018* Corresponding author: [email protected]

ABSTRACT: Currently, cultivation of milky mushroom is interested by many growers in Thailand. However, few information about production process and suitable supplementary for growth of the milky mushroom in sawdust substrate has been reported. Therefore, the objective of this study is to investigate the effect of amount of rice bran and numbers of sawdust spawn per pot on growth and yield of milky mushroom. The experiment was divided into 2 parts; 1) study on the effect of amount of rice bran on growth and yield of the milky mushroom. The experiment was completely randomized design which there were 6 treatments and each treatment put in rice bran for 0, 2.5, 5, 10, 15 and 20% of sawdust. 2) Study on the numbers of sawdust spawn per pot on growth and yield of milky mushroom. The sawdust supplemented with 20% rice bran in the total volume of 900 g per bag was packed in 3.5 × 12 inch size of plastic bag and pasteurization. The experiment was completely randomized design which 4 treatments i.e. 2, 3, 4 and 5 sawdust spawns per a 15–inch pot. The results showed that the sawdust supplemented with 20% rice bran was the best treatment in promoting growth and yield of milky mushroom. With this treatment, the pinhead formation was only 17.7 days and the first harvesting was 33 days after casing. The mushroom cap diameter was 14.7 cm and the length of the stalk was 7.5 cm, resulting in the total yield of 640.4 g/pot. While the sawdust supplemented with 5% rice bran, the commonly used formula for mushroom growers, gave the total yield of 303.0 g/pot only. In addition, use of sawdust spawn 5 bags/pot promoted the highest yields with the pinhead formation period of 10 days. The first harvest was at 18 days after casing. The mushroom cap diameter was 11.2 cm and the length of the stalk was 14.2 cm, resulting in the total yield of 1,295.4 g/pot. The sawdust spawn 5 bags/pot treatment has the biological efficiency of 51.8%. While the sawdust spawn of 2 bags/pot treatment, the milky mushroom gave the total yield of 348.2 g/pot, has only 34.8% biological efficiency.

Keywords: Milky mushroom, production, growth, sawdust, rice bran

Agricultural Sci. J. (2018) Vol. 49(2): 193–206 ว. วทย. กษ. (2561) 49(2): 193–206

การเจรญเตบโตและผลผลตของเหดมลคก>>

194 Agricultural Sci. J. 2018 Vol. 49 (2)

บทคดยอ

ปจจบนการเพาะเหดมลคกในประเทศไทยเกษตรกรเรมใหความสนใจผลตมากขนแตยงขาดขอมลเพอสนบสนนกระบวนการผลตรวมถงขอมลปรมาณการใชอาหารเสรมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของเหดมลคกทเพาะในขเลอย ดงนนการทดลองนจงมวตถประสงคเพอศกษาผลของปรมาณร�าขาวและจ�านวนกอนเชอเหดตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของเหดมลคก โดยแบงการทดลองออกเปน 2 การทดลอง คอ การทดลองท 1) ศกษาผลของปรมาณร�าขาวตอการเจรญเตบโตและปรมาณผลผลตของเหดมลคก วางแผนการทดลองแบบสมอยางสมบรณม 6 ทรทเมนต โดยแตละทรทเมนตใสร�าขาว 0 2.5 5 10 15 และ 20% ของขเลอย และการทดลองท 2) ศกษาผลของจ�านวนกอนเชอเหดตอการเตบโตและปรมาณผลผลตของเหดมลคก โดยใชขเลอยเปนวสดเพาะและใชร�าขาวเปนอาหารเสรมทอตรา 20% ของขเลอย เมอผสมขเลอยกบอาหารเสรมชนดตาง ๆ เสรจแลวจงบรรจขเลอยลงถงพลาสตกขนาด 3.5 × 12 นว จ�านวน 900 กรม/ถง แลวน�าไปนงฆาเชอ วางแผนการทดลองแบบสมอยางสมบรณม 4 ทรทเมนต โดยแตละทรทเมนตมจ�านวนกอนเชอเหด 2 3 4 และ 5 ถง/กระถางขนาด 15 นว ผลการทดลองพบวาการใชร�าขาวอตรา 20% ท�าใหเหดมลคกเจรญเตบโตดและใหผลผลตมากทสดโดยมระยะเวลาการกอตวเทาหวเขมหมด 17.7 วน เกบผลผลตครงแรกทอาย 33 วนหลงจากคลมผวหนาวสดเพาะ มเสนผานศนยกลางของหมวกดอกเหด 14.7 เซนตเมตร ความยาวของกานดอก 7.5 เซนตเมตร และใหผลผลต 640.4 กรม/กระถาง ในขณะทการใสร�าขาว 5% ซงเปนสตรทเกษตรกรนยมใช เหดมลคกใหผลผลตเพยง 303.0 กรม/กระถาง นอกจากนการใชกอนเชอเหด 5 ถง/กระถาง มผลท�าใหเหดมลคกใหผลผลตมากทสดโดยมระยะเวลาการกอตวเทาหวเขมหมด 10 วน เกบผลผลตครงแรกทอาย 18 วนหลงจากท�าการคลม

ผวหนาวสดเพาะ มเสนผานศนยกลางของหมวกดอกเหด 11.2 เซนตเมตร ความยาวของกานดอก 14.2 เซนตเมตร เหดมลคกใหผลผลตรวม 1,295.4 กรม/กระถาง มประสทธภาพการใชอาหาร 51.8% ในขณะทการใชกอนเชอ 2 ถง/กระถาง เหดมลคกใหผลผลต 348.2 กรม/กระถาง และมประสทธภาพการใชอาหารเพยง 34.8%

ค�าส�าคญ: เหดมลคก, การผลต, การเจรญเตบโต, ขเลอย, ร�าขาว

บทน�า

เหดมลคก (Calocybe indica) อยในวงศ Lyophyllaceae เปนเหดพนเมองเขตรอน พบครงแรกทางทศตะวนออกของประเทศอนเดยสามารถเพาะไดในวสดเพาะหลากหลายชนด และเหดชนดนมขอดคอ มอายการวางจ�าหนายนาน (Krishnamoorthy and Venkatesh, 2015) ปจจบนเหดมลคกไดรบความนยมในการบรโภคและเพาะกนมากทางตอนใตของประเทศอนเดย ไดแก Tamil Nadu Andhra Pradesh และ Karnataka เหดมลคกเปนเหดทเพาะมากเปนอนดบ 3 ของประเทศอนเดยรองจากเหดแชมปญอง และ เหดนางรม ซงตลาดมความตองการเหดมลคกมากเนองจากมเนอคอนขางแขง ดอกเหดมสขาว และมคณคาทางโภชนาการอดมไปดวย thiamine riboflavin และ ascorbic acid (Josephine and Sahana, 2014) เหดมลค กสามารถเจรญเตบโตได ดในสภาพทมความชนสมพทธมากกวา 80% ความเขมของแสง 1,600–3,200 ลกซ ระยะเวลาทเหดไดรบแสงอยางนอย 6 ชวโมง (Bokaria et al., 2014)

การเพาะเหดมลคกสามารถเพาะไดในวสดหลายชนด เชน ฟางขาว ฟางขาวสาล เปลอกถวเหลอง เสนใยเปลอกมะพราว และชานออย เปนตน แตอยางไรกตาม การเพาะเหดมลคกในตางประเทศนยมใช

ส.วก.ท.


ฟางขาวสาลเปนวสดเพาะเนองจากใหผลผลตสงกวาวสดเพาะชนดอน วธการเตรยมวสดเพาะโดยการตดฟางขาวใหมความยาว 2–3 นว แลวน�าไปแชในสารเคมปองกนก�าจดโรคพชโดยใชคารเบนดาซมความเขมขน 75 มก./ล. และฟอรมาลน 500 มก./ล. แชนาน 14–18 ชวโมง หลงจากนนจงระบายน�าสารเคมทแชฟางขาวออก ปลอยฟางขาวทงไว 2–3 ชวโมง เพอใหฟางขาวมความชน 60% หลงจากนนจงน�าฟางขาวใสถงพลาสตกขนาด 60 × 40 เซนตเมตร (Vijaykumar et al., 2014) นอกจากนยงมวธการฆาเชอวสดเพาะ ดวยวธการอน ๆ เชน การแชในรอนน�า 80ºC เปนเวลา 60 นาท การใชสารเคมในการเตรยมวสดเพาะโดยน�าวสดเพาะแชในสารละลายคารเบนดาซม 75 มก./ล. (Bokaria et al., 2014) เปนตน การบมเชอเหดใหน�า ถงฟางขาวทใสเชอเหดแลวไปไวในทกงมด (semi dark) เชอจะเดนเตมภายใน 12–15 วน หลงจากเชอเหดมลคกเดนเตมแลวการเปดดอกใหใชดนผสมกลบดานบนของกอนเชอหนา 2 เซนตเมตร (Pani, 2012) โรงเรอนเปดดอกควรมความชนสมพทธ 80–95% ความเขมของแสง 1,600–3,200 ลกซ (lux) อณหภมทเหมาะสมอยในชวง 25–32 °C (Pani, 2011) และจากการศกษาประสทธภาพของวสดเพาะเหดมลคกโดยใชฟางขาว ฟางขาวสาล เปลอกถวเหลอง ฝาย และชานออย พบวา วสดจากฟางขาวสาลใหผลดทสดโดยมระยะเวลาทเชอเหดเดน 15.6 วน เชอพฒนาเปนดอกเหดขนาดเทาหวเขมหมด 28.6 วน และสามารถเกบผลผลตครงแรกทอาย 33.6 วน คาเฉลยจ�านวนดอกเหดมากทสด 24.3 ดอก เสนผานศนยกลางหมวกดอกมากทสด 7.6 เซนตเมตร ความยาวของกานดอก 7.8 เซนตเมตร ผลผลตสงสด 1,463 กรม (Vijaykumar et al., 2014) และจากการน�าเหดมลคกมาเพาะในประเทศไทยพบวา สามารถเพาะไดทวทกภาคของประเทศโดยมเปอรเซนต การเกดดอกงายกวาเหดตนแรด จากขอมลทกลาวมาขางตนจะเหนวามวสดเหลอใชทางการเกษตรหลากหลายชนดทสามารถน�ามาประยกตใชเปนวสดเพาะ

เหดมลคกได แตในการทดลองนผวจยไดเลอกใชขเลอยเปนวสดเพาะเพอเปนทางเลอกส�าหรบผผลตบางราย ทสะดวกในการใชขเลอยมากกวาฟางขาว และชวยเพมประสทธภาพในการผลตใหแกเกษตรกรผผลตเหดมลคกในปจจบนทใชขเลอยเปนวสดเพาะ

อาหารเสรมทใชส�าหรบการเพาะเหดนนเปนการชวยเพมปรมาณอาหารในวสดเพาะ เชน ธาตไนโตรเจนซงเปนองคประกอบทส�าคญของโปรตน การเจรญของเสนใยเหดตองอาศยไนโตรเจนเปนอาหารซงไนโตรเจนทเหดน�าไปใชไดอยในรปอนทรยสาร เชน สาเหลา กากถวปน กากเมลดฝาย นน ละหง ปาลมน�ามน ใบกระถนปน และร�าขาว เปนตน จากการวเคราะหปรมาณธาตอาหารทอย ในร�าขาวพบวา มปรมาณคารบอน 56.68% ไนโตรเจน 0.33% ฟอสฟอรส 0.28% โพแทสเซยม 0.19% แคลเซยม 0.10% และ C/N ratio 171.82 ความชน 6.73% และ pH 5.83 (Suwanwijit, 2003) วธการเตรยมกอนเชอเหดมลคกสามารถใชวธการเดยวกบการเพาะเหดนางรมโดยใชขเลอย 100 กโลกรม ร�าขาว 5 กโลกรม ดเกลอ 0.2 กโลกรม ปนขาว 1 กโลกรม และยปซม 2 กโลกรม และเมอวเคราะหปรมาณธาตอาหารทอยในขเลอยไมยางพารา พบวา มปรมาณคารบอน 59.74% ไนโตรเจน 0.08% ฟอสฟอรส 0.07% โพแทสเซยม 0.32% และแคลเซยม 1.23% (Suwanwijit, 2003) จากการศกษาผลของอาหารเสรมตอปรมาณผลผลต เหดมลคกโดยใชฟางขาวเปนวสดเพาะและใชอาหารเสรมชนดตาง ๆ ไดแก ร�าขาว ขาวโพดปน และร�าขาวสาล ทระดบ 10 20 30 40 และ 50% ผลการทดลองพบวา การใชขาวโพดปน 30% มผลท�าใหผลผลต ของเหดมลคกมากทสดคอ 459.9 กรม เสนผานศนยกลางหมวกดอก 7.1 เซนตเมตร เสนผานศนยกลางกานดอก 2.8 เซนตเมตร และมความยาวของกานดอก 8.8 เซนตเมตร (Alam et al., 2010) จะเหนไดวา ในตางประเทศมการใชอาหารเสรมหลากหลายชนด ในปรมาณทแตกตางกน ส�าหรบการเพาะเหดมลคก



ในประเทศไทยนนยงไมมการศกษาถงปรมาณอาหารเสรมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของเหดมลคกทเพาะในวสดเพาะจากขเลอยไมยางพารา และอาหารเสรมทนยมใช ไดแก ร�าขาว เนองจากเปนวสดทหาไดงายในทองถนและมราคาไมแพง ส�าหรบปรมาณร�าขาวทใชในปจจบนอยท 5% ซงเปนสตรเดยวกบการเพาะเหดถงทวไป ดงนนการทดลองนจงมวตถประสงคเพอศกษาผลของปรมาณร�าขาวและจ�านวนกอนเชอเหดตอการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของเหดมลคก โดยมงหวงทจะชวยเพมผลผลตเหดมลคกใหสงขน

อปกรณและวธการ

ท�าการเปดดอกเหดมลคกทไดรบกอนเชอมาจากโครงการลกพระดาบส ต�าบลบางปลา อ�าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ หลงจากนนจงเกบดอกเหดมาเขยเนอเยอเพอเลยงบนอาหารว น Potato dextrose agar (PDA) ซงประกอบไปดวย มนฝรง 300 กรม น�าตาลเดกซโตรส 20 กรม วน 20 กรม และน�า 1 ลตร (Phothitirat and Sirivanichkul, 1995) และเพมปรมาณเสนใยดวยการเลยงเชอเหดดงกลาวบนอาหารวน PDA ในจานเลยงเชอดวยเทคนคปลอดเชอ บมเชอ ทอณหภม 25°C นาน 20 วน เมอเสนใยเจรญเตม ผวหนาอาหารจงตดเสนใยบรเวณรอบนอกของโคโลนพรอมทงอาหารวนออกเปนชนกลม ๆ ดวยอปกรณ เจาะจกคอรค (cork borer) ขนาดเสนผานศนยกลาง 5 มลลเมตร น�าไปเลยงบนเมลดขาวเปลอกทบรรจในขวดแบน โดยมวธการเตรยมดงน น�าขาวเปลอกมาแชน�านาน 12 ชวโมง แลวน�าขาวเปลอกไปตมใหพอเปลอกแตก (ตมสก 60%) ใสน�าตาลเดกซโตรส 2% ภไมท 2% และยสต 0.1% ผสมคลกเคลาใหเขากน ผงขาวเปลอกใหพอหมาด ๆ และบรรจขาวเปลอกใสขวดแบน 2/3 ของขวด ปดดวยจกส�าลและกระดาษ แลวน�ามานงฆาเชอโดยใชหมอนงความดนไอน�า (autoclave) ทอณหภม 121°C ความดน 15 ปอนด/ตารางนว นาน 25 นาท เมอขาวเปลอกเยนจงยายเชอเหดลงไปเลยง

และเกบรกษาทอณหภม 25–27°C เปนเวลา 21 วน เมอเสนใยเหดเจรญเตมเมลดขาวเปลอกจงน�าไปใชในการทดลอง

การศกษาผลของปรมาณร�าขาวตอการเจรญเตบโตและปรมาณผลผลตของเหดมลคก

การเตรยมวสดเพาะโดยใชขเลอยไมยางพาราเปนวสดเพาะ เตมน�าเพอเพมความชนในขเลอยและปรบความชนใหได 70% หลงจากนนน�าขเลอยมาผสมกบอาหารเสรม โดยมสวนผสมดงน ขเลอย 100% ร�าขาว 0–20% ตามทรทเมนตตาง ๆ แปงขาวเหนยว 1% ดเกลอ 0.2% ยเรย 0.1% ภไมท 0.5% และปนขาว 1% ของขเลอย เมอผสมวสดเพาะเขากนดแลวจงบรรจ ขเลอยลงถงขนาด 3.5 × 12 นว ถงละ 900 กรม อดวสดใหแนน ใสคอขวดพลาสตก ปดดวยฝาครอบพลาสตก ทมฟลเตอร น�าถงบรรจขเลอยไปนงฆาเชอดวยไอน�ารอนอณหภม 100°C เปนเวลา 4 ชวโมง เมอกอนขเลอยเยนจงใสเชอเหดทเตรยมไวลงไปประมาณ 5 กรม หลงจากนนจงบมกอนเชอทอณหภมหอง (22.8–30.0°C) เมอเสนใยเจรญเตมถงจงน�ากอนเชอเหดมลคกไปกลบ ผวหนากอน (casing) โดยน�ากอนเชอเหดมากรดถงพลาสตกครงบนของถงออกแลวน�ากอนเชอมาใสในกระถางขนาด 12 นว จ�านวน 2 ถง/กระถาง แลวน�าดนผสมซงประกอบดวยดนรวน ขยมะพราว ปยคอก ถานแกลบ อตราสวน 1:1:1:1 มากลบกอนเชอเหดโดยรอบ สวนดานบนใชดนผสมกลบหนา 2 เซนตเมตร หลงจากนนพนน�าใหดนผสมทกลบกอนเชอมความชนเพยงพอและน�ากระถางไปไวในโรงเรอนเพาะเหดทมความชนในบรรยากาศ 80–85% วางแผนการทดลองแบบสมอยางสมบรณ (Completely Randomized Design; CRD) ม 6 ทรทเมนต 10 ซ�า โดยแตละทรทเมนตใชร�าขาวในปรมาณทแตกตางกน ดงน 0 2.5 5 10 15 และ 20% ของขเลอย โดยทรทเมนตทใชร�าขาว 5% ซงเปนระดบทเกษตรกรใชในปจจบนเปนตวเปรยบเทยบในการทดลองน ท�าการทดลองในชวงเดอนกนยายน พ.ศ. 2559 ถงเดอนมนาคม พ.ศ. 2560

ส.วก.ท.


ผลของจ�านวนกอนเชอเหดตอการเจรญเตบโตและปรมาณผลผลตของเหดมลคก

การเตรยมวสดเพาะโดยใชขเลอยไมยางพาราเปนวสดเพาะ 100% และปรบความชนของขเลอย ใหได 70% หลงจากนนน�าวสดเพาะมาผสมกบอาหารเสรมซงประกอบไปดวย ร�าขาว 20% แปงขาวเหนยว 1% ดเกลอ 0.2% ยเรย 0.1% ภไมท 0.5% และปนขาว 1% ของขเลอย สวนวธการบรรจขเลอยลงถง การนงฆาเชอ การบมกอนเชอและการกลบผวหนากอนเชอเหดมลคกปฏบตเชนเดยวกบการทดลองท 1 วางแผนการทดลองแบบสมอยางสมบรณม 4 ทรทเมนต 10 ซ�า โดยในแตละทรทเมนตมจ�านวนกอนเชอ เหดมลคก 2 3 4 และ 5 ถง/กระถาง โดยใชกระถางขนาดเสนผานศนยกลาง 15 นว ท�าการทดลองในชวง เดอนกมภาพนธ ถง เดอนสงหาคม พ.ศ. 2560 ณ แปลงทดลองภาควชาพชสวน คณะเกษตร ก�าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บนทกผลการทดลองท 1 และ 2 ดงน ระยะเวลาทเชอเหดมลคกเจรญจนเตมถงหลงใสเชอ ระยะเวลาทเหดกอตวเทาหวเขมหมด ระยะเวลาทเรมเกบผลผลตหลงกลบผวหนากอน จ�านวนดอกเหดมลคกร นแรก น�าหนกดอกเหดมลคก ร นแรก น�าหนกดอกเหดมลคกดอกแรก เสนผานศนยกลางหมวกดอก ความยาวกานดอก เสนผานศนยกลาง กานดอก น�าหนกผลผลตตอกระถาง ประสทธภาพ การใชอาหารของเหดมลคก และน�าขอมลไปวเคราะหผลทางสถตโดยวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยแตละทรทเมนตโดยวธ Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT)

ผลการทดลองและวจารณ

การศกษาผลของปรมาณร�าขาวตอการเจรญเตบโตและปรมาณผลผลตของเหดมลคก

จากการเปรยบเทยบการเจรญของเสนใยเหดมลคกทเลยงในขเลอยโดยใสร�าขาว 0 2.5 5 10 15 และ 20% ผลการทดลอง พบวา วสดเพาะทใสร�าขาว

2.5–20% มระยะเวลาการเดนของเชอ 51.0–51.3 วน ในขณะทวสดเพาะทไมไดใสร�าขาวเชอเหดใชระยะเวลาในการเดนจนเตมถง 53.0 วน ซงมความแตกตางทางสถตกบทรทเมนตอน ๆ (Table 1) หลงจากเชอเหดมลคกเดนจนเตมถงจงน�ากอนเชอมาปดผวหนากอนดวยดนผสม (casing) ผลการทดลอง พบวา วสดเพาะทใส ร�าขาว 20% เชอเหดสามารถเจรญไดดและใชระยะเวลาในการกอตวเทาหวเขมหมดเรวทสด คอ 17.7 วน รองลงมาวสดเพาะทใสร�าขาว 15 และ 10% มระยะเวลาในการกอตวเทาหวเขมหมด 24.9 และ 29.1 วน ตามล�าดบ และวสดเพาะทใสร�าขาว 5% มระยะเวลาในการกอตวเทาหวเขมหมด 36.9 วน (Table 1) สาเหตทเชอเหดมลคกเจรญเตบโตดและกอตวเทาหวเขมหมดไดเรวในวสดเพาะทใสร�าขาว 20% เนองจากการเจรญของเสนใยเหดตองอาศยไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ ธาตอาหารอน ๆ เปนอาหาร ซงฟอสฟอรสมผลท�าใหเสนใยเหดแขงแรงสามารถเพมจ�านวนไดอยางรวดเรว (Mushroom club of Thailand, n.d.) และจากการวเคราะหปรมาณธาตอาหารทอย ในร�าขาว พบวา มไนโตรเจนเปนสวนประกอบ 0.33% ฟอสฟอรส 0.28% (Suwanwijit, 2003) ดงนนการใสร�าขาวในอตรา 20% จงท�าใหมปรมาณธาตอาหารมากเพยงพอตอการเจรญเตบโตและกอตวเทาหวเขมหมดของเหดมลคก นอกจากน ยงพบวา วสดเพาะทใสร�าขาว 5–20% มผลท�าใหระยะเวลาทเรมเกบผลผลตเรวขนเมอ เปรยบเทยบกบวสดเพาะทไมไดใสร�าขาวโดยวสดเพาะทใสร�าขาว 20% มระยะเวลาทเรมเกบผลผลตเรวทสดคอ 33.0 วนหลงจากปดผวหนากอน สวนวสดเพาะทไมไดใสร�าขาวมระยะเวลาทเรมเกบผลผลตชาทสดคอ 58.3 วน (Table 1) ผลการทดลองทไดสอดคลอง กบ Suwanwijit (2003) ทศกษาผลของอาหารเสรม ตอผลผลตของเหดเปาฮอ พบวา การเตมร�าขาว 5–20% ท�าใหระยะเวลาตงแตเปดดอกจนเกบเกยว เหดเปาฮอเรวขนโดยเรมเกบผลผลตไดในชวง 9–13 วน ในขณะทวสดเพาะทไมไดใสร�าขาวมระยะเวลาทเรมเกบผลผลตรนแรก 80.4 วน



Table 1 Effect of different levels of rice bran supplementation to sawdust substrate on the spawn run, pinhead formation and the first harvest of milky mushroom

Treatments Spawn run (day) Pinhead formation (day) The first harvest (day)

Rice bran 0%Rice bran 2.5%Rice bran 5.0%Rice bran 10.0%Rice bran 15.0%Rice bran 20.0%

53.00 b1/

51.00 a

51.00 a

51.00 a

51.00 a

51.30 a

43.50 d1/

36.40 c

36.90 c

29.10 b

24.90 b

17.70 a

58.30 e1/

56.70 de

54.00 d

45.10 c

39.70 b

33.00 a

F–TestCV (%)

**0.25

**17.40

**9.43

Note: ** Statistically significant difference at 99% confidence level 1/ Mean values in the same columns followed by different superscripts are statistically different when compared using Duncan’s New Multiple Range Test

จากการศกษาผลของปรมาณร�าขาวตอการเจรญเตบโตของเหดมลคก พบวา เหดมลคกมจ�านวนดอกในรนแรกเพมขนตามเปอรเซนตของร�าขาวทเพมขน โดยวสดเพาะทมสวนผสมของร�าขาว 20 และ 15% มจ�านวนดอกเหด 3.2 และ 2.9 ดอก ตามล�าดบ และวสดเพาะทใสร�าขาว 5% (คอนโทรล) มจ�านวนดอกเหด 2.2 ดอก (Table 2) สวนน�าหนกของดอกเหดมลคกในรนแรก พบวา วสดเพาะทมร�าขาว 20% มน�าหนกของดอกเหดมากทสด 443.4 กรม (Table 2 and Figure 1) รองลงมา คอ วสดเพาะทใสร�าขาว 15% มน�าหนกของดอก 301.4 กรม ในขณะทวสดเพาะทใสร�าขาว 5% มน�าหนกของดอก 224.8 กรม และเมอแยกดอกเหด

มลคกเฉพาะดอกใหญทสดในร นแรกมาชงน�าหนก พบวา วสดเพาะทใสร�าขาว 20% มน�าหนกของดอกมากทสด 229.4 กรม/ ดอก รองลงมาคอวสดเพาะทใสร�าขาว 10% มน�าหนกของดอก 190.9 กรม/ดอก (Table 2) เมอพจารณาขนาดของดอกเหด พบวา วสดเพาะทมสวนผสมของร�าขาว 20% มเสนผานศนยกลางหมวกดอกใหญทสด รองลงมาคอวสดเพาะทมสวนผสมของร�าขาว 10% โดยมเสนผานศนยกลางหมวกดอก 14.7 และ 13.7 เซนตเมตร ตามล�าดบ และวสดเพาะทไมไดใสร�าขาวมเสนผานศนยกลางหมวกดอกนอยทสด 10.1 เซนตเมตร (Table 2) ผลการทดลองทไดสอดคลองกบ Alam et al. (2010) ทพบวา วสดเพาะท

ส.วก.ท.


ใสร�าขาว 20% ดอกเหดมเสนผานศนยกลางหมวกดอก 6.4 เซนตเมตร ซงมากกวาวสดเพาะทใสร�าขาว 10 และ 0% โดยมเสนผานศนยกลางของหมวกดอกเพยง 5.7 และ 5.1 เซนตเมตร ตามล�าดบ สวนความยาวของกานดอกเหดมลคก พบวา วสดเพาะทใสร�าขาว 20% มความยาวกานดอกมากทสดคอ 7.5 เซนตเมตร รองลงมา คอ วสดเพาะทใสร�าขาว 15% มความยาวกานดอก 6.2 เซนตเมตร (Table 3) สอดคลองกบ Alam et

al. (2010) ทพบวาการใชร�าขาว 20% เปนอาหารเสรม ในการเพาะเหดมลคกมผลท�าใหความยาวของกานดอกเหดยาวมากกวาการใสร�าขาวท 10 และ 0% โดยมความยาวกานดอกท 8.5 7.3 และ 5.5 เซนตเมตร ตามล�าดบ นอกจากน ยงพบวา การใสร�าขาวในชวง 0–20% ไมมผลท�าใหเสนผานศนยกลางกานดอกเหดแตกตางกนทางสถต โดยมเสนผานศนยกลางกานดอกในชวง 3.2–3.9 เซนตเมตร (Table 3)

Table 2 Effect of different levels of rice bran supplementation to sawdust substrate on the number of fruit bodies, weight of the first harvest, weight of the first fruit bodies and diameter of the cap of milky mushroom

Treatments The first harvest Weight of the first fruit bodies (g)

Diameter of the cap

(cm)Number of fruit bodies

Weight (g)


1.8 a1/

2.0 ab

2.2 ab

2.3 abc

2.9 bc

3.2 c

116.8 d1/

149.0 d

224.8 c

273.5 b

301.4 b

443.4 a

89.8 c1/

90.8 c

155.7 b

190.9 ab

164.5 b

229.4 a

10.1 d1/

10.6 cd

12.4 bc

13.7 ab

13.5 ab

14.7 a

F–TestCV (%)

*41.5

**17.8

**37.1

**17.4

Note: * Statistically significant difference at 95% confidence level ** Statistically significant difference at 99% confidence level1/ Mean values in the same columns followed by different superscripts are statistically different when compared using Duncan’s New Multiple Range Test



Figure 1 The milky mushroom by used rice bran as a supplement rate of 20%

Table 3 Effect of different levels of rice bran supplementation to sawdust substrate on the length of the stalk, diameter of the stalk, yield per pot and biological efficiency of milky mushroom

Treatments Length of the stalk (cm)

Diameter of the stalk (cm)

Yield per pot (g)

Biological efficiency (%)


4.7c1/

5.0c

5.3c

5.3c

6.2b

7.5a

3.43.23.83.93.73.9

190.8 d1/

219.7 d

303.0 c

451.5 b

514.8 b

640.4 a

19.1 d1/

21.9 d

30.3 c

45.2 b

51.5 b

64.0 a

F–TestCV (%)

**14.9

ns18.0

**20.8

**20.8

Note: ** Statistically significant difference at 99% confidence level ns Non significant difference1/ Mean values in the same columns followed by different superscripts are statistically different when compared using Duncan’s New Multiple Range Test

ส.วก.ท.


เมอพจารณาน�าหนกผลผลตตอกระถาง ผลการทดลอง พบวา วสดเพาะทใสร�าขาว 20% มน�าหนกผลผลตมากทสด รองลงมาวสดเพาะทใสร�าขาว 15% โดยมน�าหนกผลผลต 640.4 และ 514.8 กรม/กระถาง ตามล�าดบ สวนวสดเพาะทใสร�าขาว 5% ซงเปนสตรทเกษตรกรนยมใชกนและใชเปนตวเปรยบเทยบ (control) ในการทดลองนใหผลผลตเพยง 303 กรม/กระถาง จะเหนไดวา การใสร�าขาว 20 และ 15% ชวยท�าใหผลผลตเพมขน 111.3 และ 69.9 % ตามล�าดบ เมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม และวสดเพาะทไมไดใสร�าขาวมน�าหนกผลผลตนอยทสดคอ 190.8 กรม/กระถาง (Table 3) ผลการทดลองทไดสอดคลองกบ Alam et al. (2010) ทพบวาการเพาะเหดมลคก ทใชฟางขาวเปนวสดเพาะและใสร�าขาวในอตราตาง ๆ ผลการทดลองพบวาการใสร�าขาว 40% เหดมลคก ใหผลผลตมากกวาวสดเพาะทใสร�าขาว 30 และ 20% โดยเหดมลคกใหผลผลต 386.5 269.8 และ 233.8 กรมตามล�าดบ นอกจากน ยงพบวา การใสร�าขาวเพมขนเปน 50% มผลท�าใหผลตผลตเหดมลคกลดลงโดยมผลผลตเพยง 342.3 กรม ผลจากการทดลองจะเหนไดวา การใสร�าขาวในอตราทเพมขนสงผลใหผลผลตของ เหดมลคกเพมขนตามไปดวยซงการทดลองในอนาคตอาจมการปรบเพมปรมาณร�าขาวใหสงขนจนถง 40% เพอชวยเพมผลผลตของเหดมลคก แตอยางไรกตาม การเพมปรมาณร�าขาวใหมากขนยอมมความเสยงตอการเกดโรคราเขยวไดงายหากท�าการนงฆาเชอกอนเชอไมดพอ และจากการค�านวณประสทธภาพการใชอาหารของเหดมลคก พบวา การใสร�าขาว 20% ลงในวสดเพาะท�าใหเหดมลคกมประสทธภาพการใชอาหารสงสด 64.0% สวนวสดเพาะทไมไดใสร�าขาวมประสทธภาพการใชอาหารนอยทสดคอ 19.1% (Table 3) ผลการทดลองทไดสอดคลองกบ Phothitirat and Sirivanichkul (1995) ทรายงานวา การเพมอาหารเสรมในอตราสวนทเหมาะสมลงในวสดเพาะจะชวยเพมผลผลตเหดและท�าใหมประสทธภาพการใชอาหารสงสด

ผลของจ�านวนกอนเชอเหดตอการเจรญเตบโตและปรมาณผลผลตของเหดมลคก

จากการเปรยบเทยบการเจรญของเสนใยเหดมลคกทเลยงในวสดเพาะโดยใสร�าขาว 20% ซงแตละทรทเมนตมจ�านวนกอนเชอเหดแตกตางกนคอ 2 3 4 และ 5 ถง/กระถาง ผลการทดลอง พบวา ระยะเวลาทเชอเหดมลคกเจรญจนเตมถงหลงใสเชอ 80 วน โดยบมเชอในช วงฤดร อนซงมอณหภมห องเฉลยอย ในช วง 24.5–33.5 ºC เมอเปรยบเทยบกบการทดลองท 1 ทใสร�าขาว 20% เทากน เชอเหดใชเวลาเจรญจนเตมถงเพยง 51.3 วน จะเหนไดวา เชอเหดมลคกเดนเตมถงเรวกวาการทดลองท 2 ทงนเนองจากการทดลองท 1 ใสเชอและบมเชอเหดชวงเดอนกนยายนถงตลาคม 2559 ซงมอณหภมหองบมต�ากวา โดยมอณหภมหองอยในชวง 22.5–30.0°C ซงเปนชวงทอณภมเหมาะสมกบการเดนของเชอเหดมลคก สอดคลองกบ Pani (2011) ทรายงานวา อณหภมทเหมาะสมตอการ เจรญเตบโตของเหดมลคกอยในชวง 25.0–32.0°C นอกจากนยงพบวาการใสเชอเหด 5 ถง/ กระถาง มระยะเวลาทเหดมลคกกอตวเทาหวเขมหมดเรวทสดคอ 10 วน รองลงมา ไดแก การใสกอนเชอเหด 4 และ 3 ถง/กระถาง มระยะเวลาทเหดมลคกกอตวเทาหวเขมหมด 11.0 และ 11.2 วน ตามล�าดบ (Table 4) และเมอพจารณาระยะเวลาทเรมเกบผลผลตหลงจากท�าการคลมผวหนาวสดเพาะ พบวา การใสเชอเหด 5 ถง/กระถาง มระยะเวลาทเรมเกบผลผลตเรวทสด 18.0 วน รองลงมาไดแก การใสกอนเชอเหด 4 และ 3 ถง/กระถาง มระยะเวลาทเรมเกบผลผลต 19.4 และ 21.6 วน ตามล�าดบ (Table 4) ซงหมายความวา หากเราตองการผลผลตเหดมลคกเรวเพอตอบสนองความตองการ ของตลาดในชวงนน ๆ ในการผลตการเพมจ�านวน กอนเชอเหดทเพาะตอกระถางกเปนอกทางเลอกหนงทท�าใหเราไดผลผลตเรวขน



Table 4 Effect of numbers of sawdust spawn on the spawn run, pinhead formation and the first harvest of milky mushroom

Treatments Spawn run(day)

Pinhead formation (day)

The first harvest (day)

Sawdust spawn 2 bags/ potSawdust spawn 3 bags/ potSawdust spawn 4 bags/ potSawdust spawn 5 bags/ pot

80808080

17.2 a1/

11.2 a

11.0 a

10.0 b

24.0 a1/

21.6 b

19.4 c

18.0 d

F–TestCV (%)

––

**26.3

**5.49

Note: ** Statistically significant difference at 99% confidence level1/ Mean values in the same columns followed by different superscripts are statistically different when compared using Duncan’s New Multiple Range Test

จากการศกษาจ�านวนกอนเชอเหดตอการเจรญเตบโตของเหดมลคก พบวา เหดมลคกมจ�านวนดอกเหดในรนแรกเพมมากขนตามจ�านวนกอนเชอเหดทเพมขนโดยกอนเชอเหด 5 ถง/กระถาง มจ�านวนดอกเหดมากทสด 11.9 ดอก รองลงมาคอกระถางทใสกอนเชอ 4 ถง/กระถาง มจ�านวนดอก 8.5 ดอก (Table 5) สวนน�าหนกของดอกเหดมลคกในร นแรก พบวา น�าหนกของดอกเหดเพมขนตามจ�านวนกอนเชอเหด ทเพมขนเชนกน โดยกระถางทใสกอนเชอ 5 ถง/กระถาง มน�าหนกของดอกเหดมากทสด 1,056.4 กรม รองลงมาคอ ใสกอนเชอ 4 ถง/กระถาง มน�าหนกของดอกเหด 811.6 กรม (Table 5) เมอแยกดอกเหดมลคกดอกแรกออกมาซงมขนาดใหญกวาดอกอน ๆ พบวา กระถางทใสกอนเชอเหดจ�านวน 5 ถง/กระถาง ม น�าหนกของดอกแรกมากทสดคอ 441.4 กรม และเมอพจารณาน�าหนกผลผลตรวมตอกระถาง พบวา การใสกอนเชอเหดจ�านวน 5 ถง/กระถาง มน�าหนกผลผลตรวมตอกระถางมากทสด รองลงมาคอ การใสกอนเชอเหดจ�านวน 4 ถง/กระถาง โดยมน�าหนกผลผลต 1,295.4

และ 1,006.6 กรม/กระถาง ตามล�าดบ สวนการใสกอนเชอเหด 2 ถง/กระถาง ใหผลผลตตอกระถางนอยทสดคอ 348.2 กรม (Table 5) จะเหนไดวาการใสกอนเชอเหดเพมขนมผลท�าใหจ�านวนดอกเหด และน�าหนกผลผลตรวมตอกระถางเพมขน ทงน เนองจากการใสกอนเชอเหดตอกระถางเพมขนเปนการชวยเพมปรมาณอาหารสะสมในกระถางท�าใหเหดมลคกสามารถน�าอาหารทมอยมาใชในการสรางดอกและสะสมอาหารในดอกเหดไดมากขน ประกอบกบเหดเปนสงมชวตทไมมคลอโรฟลลจงไมสามารถสงเคราะหแสงไดเหมอนกบพชทวไปแตเหดสามารถใชอาหารและพลงงานจากการยอยสารอนทรย (Phothitirat and Sirivanichkul, 1995) ทอยในวสดเพาะเพอใชในการเจรญเตบโต ดงนนอาหารทอยในวสดเพาะจ�านวนมากจงมความสมพนธกบการเจรญเตบโตและปรมาณผลผลตของเหดมลคกนอกจากนเมอน�าผลผลตรวมของเหดมลคกมาหาคาเฉลยผลผลตตอถง พบวา การใสกอนเชอเหดจ�านวน 4 และ 5 ถง/กระถาง ใหผลผลตเพมขน 44.5 และ 48.7% ตามล�าดบ เมอเปรยบเทยบกบการใสกอนเชอเหดเพยงกอนเดยว

ส.วก.ท.


Table 5 Effect of numbers of sawdust spawn on the number of fruit bodies, weight of the first harvest, weight of the first fruit bodies and yield per pot of milky mushroom

Treatments The first harvest Weight of the first fruit bodies

(g)

yield per pot (g)

Number of fruit bodies

Weight(g)


2.5d1/

5.1c

8.5b

11.9a

268.2d1/

515.1c

811.6b

1,056.4a

224.4b1/

346.0a

409.4a

441.4a

348.2d1/

704.1c

1,006.6b

1,295.4a

F–TestCV (%)

**29.2

**1.7

**32.3

**14.6

Note: ** Statistically significant difference at 99% confidence level1/ Mean values in the same columns followed by different superscripts are statistically different when compared using Duncan’s New Multiple Range Test

Figure 2 Comparison of growth of milky mushroom at 15 days after casing (A) sawdust spawn 2 bags/ pot (B) sawdust spawn 3 bags/ pot (C) sawdust spawn 4 bags/ pot and (D) sawdust spawn 5 bags/ pot



Figure 3 The milky mushroom at 15 days after casing by used sawdust spawn 5 bags/ pot

เมอพจารณาขนาดของดอกเหด พบวา วสดเพาะเหดทมสวนผสมของร�าขาว 20% และใสกอนเชอเหดจ�านวน 4 3 และ 2 ถง/กระถาง ดอกเหดมเสนผานศนยกลางหมวกดอก 12.7 12.3 และ 12.0 เซนตเมตร ตามล�าดบ (Table 6) สวนความยาวของกานดอก พบวา การใสกอนเชอเหดจ�านวน 5 ถง/กระถาง มความยาวกานดอกมากทสด รองลงมาคอการใสกอนเชอเหด 4 ถง/กระถาง โดยมความยาวกานดอก 14.2 และ 13.9 เซนตเมตร ตามล�าดบ นอกจากน ยงพบวา การใสกอน

เชอเหดจ�านวน 2–5 ถง/ กระถาง ไมมผลท�าให เสนผานศนยกลางกานดอกแตกตางกนทางสถต โดยมเสนผานศนยกลางกานดอกในชวง 3.5–3.8 เซนตเมตร (Table 6) จากการค�านวณประสทธภาพการใชอาหารของเหดมลคก พบวา การใสกอนเชอเหดจ�านวน 3–5 ถง/ กระถาง มประสทธภาพการใชอาหารไมแตกตางกนทางสถต โดยมประสทธภาพการใชอาหารอยในชวง 46.9–51.8% สวนการใสกอนเชอเหด 2 ถง/กระถาง มประสทธภาพการใชอาหารต�าทสดคอ 34.8% (Table 6)

ส.วก.ท.


Table 6 Effect of numbers of sawdust spawn on diameter of the cap, length of the stalk, diameter of the stalk and biological efficiency of milky mushroom

Treatments Diameter of the cap (cm)

Length of the stalk (cm)

Diameter of the stalk (cm)

Biological efficiency (%)


12.00ab1/

12.30a

12.70a

11.20b

9.50c1/

12.40b

13.90a

14.20a

3.803.803.503.70

34.80b1/

46.90a

50.30a

51.80a

F–Test

CV (%)

*

9.97

**

8.80

ns

14.70

**

14.00

Note: * Statistically significant difference at 95% confidence level ** Statistically significant difference at 99% confidence level ns Non significant difference1/ Mean values in the same columns followed by different superscripts are statistically different when compared using Duncan’s New Multiple Range Test

สรป

การผลตเหดมลคกโดยใชขเลอยไมยางพาราเปนวสดเพาะและใชร�าขาวเปนอาหารเสรมในอตรา 0–20% ผลการทดลอง พบวา การใสร�าขาว 20% ของขเลอย มผลท�าใหเหดมลคกเจรญเตบโตดและให ผลผลตมากทสดโดยมระยะเวลาการกอตวเทาหวเขมหมด 17.7 วน สามารถเกบผลผลตไดเรวทสด 33 วนหลงจากท�าการคลมผวหนาวสดเพาะ และเมอพจารณาขนาดของดอก พบวา ดอกเหดมขนาดเสนผานศนยกลางของหมวกดอก 14.7 เซนตเมตร ความยาวของกานดอก 7.5 เซนตเมตร เสนผานศนยกลางกานดอก 3.9 เซนตเมตร ใหผลผลตมากทสด 640.4 กรม/ กระถาง ในขณะทการใสร�าขาว 5% (คอนโทรล)

เหดมลคกใหผลผลตเพยง 303.0 กรม/กระถาง จะเหนไดวาการใสร�าขาว 20% ของขเลอยท�าใหผลผลตเพมขน 111.3% เมอเปรยบเทยบกบคอนโทรล และมประสทธภาพการใชอาหารสงทสดคอ 64% และเมอศกษาจ�านวนกอนเชอเหดตอการใหผลผลตของ เหดมลคก ผลการทดลอง พบวา การใสเชอเหด 5 ถง/กระถาง มผลท�าใหเหดมลคกเจรญเตบโตเรวและใหผลผลตมากทสด โดยมระยะเวลากอตวเทาหวเขมหมด 10 วน สามารถเกบผลผลตไดเรวทสดทอาย 18 วนหลงจากท�าการคลมผวหนาวสดเพาะ โดยมจ�านวนดอกเหดในรนแรก 11.9 ดอก มเสนผานศนยกลางของหมวกดอกเหด 11.2 เซนตเมตร ความยาวของกานดอก 14.2 เซนตเมตร ใหผลผลตรวม 1,295.4 กรม/กระถาง และมประสทธภาพการใชอาหารมากทสด 51.8%



เอกสารอางอง

Alam, N., T.S. Lee, R. Amin and A. Khair. 2010. Influence of different supplements on the commercial cultivation of milky white mushroom. Mycobiology 38: 184–188.

Bokaria, K., S.K. Balsundram, I. Bhattarai and K. Kaphle. 2014. Commercial production of milky mushroom (Calocybe indica). MRJASSS 2: 032–037.

Josephine, R.M. and B. Sahana. 2014. Cultivation of milky mushroom using paddy straw waste. Int. J. Curr. Microbiol. App. Sci. 3: 404–408.

Krishnamoorthy, A.S. and B. Venkatesh. 2015. A Comprehensive review of tropical milky white mushroom (Calocybe indica P & C). Mycobiology 43: 184–194.

Mushroom club of Thailand. n.d. Mushroom Farming Business Guide. Kaset printing limited partnership, Bangkok. (in Thai)

Pani, B.K. 2011. Effect of age and quantity of spawn on milky mushroom production. Asian J. Exp. Biol. Sci. 2: 769–771.

Pani, B.K. 2012. Sporophore production of milky mushroom (Calocybe indica) as influenced by depth and time of casing. I.J.A.B.R. 2: 168–170.

Phothitirat, P. and K. Sirivanichkul. 1995. Mushroom cultivation technology. Publisher green fence, Bangkok, Thailand (in Thai)

Suwanwijit, W. 2003. Effects of some supplemented foods on yield and nutritional value of abalone mushroom (Pleurotus cystidiosus O.K. miller.). MS Thesis, Kasetsart University, Nakhon Pathom, Thailand (in Thai)

Vijaykumar, G., P. John and K. Ganesh. 2014. Selection of different substrates for the cultivation of milky mushroom (Calocybe indica P&C). IJTK. 13: 434–436.

Documents

ผลของปริมาณร าข้าวและจ านวน ...agscij.agr.ku.ac.th/phocadownload/2561-49-2/ASJ-49(2)-193...ผลของปร มาณร าข