ผลของโปรแกรมการส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการดูแลตนเองต่อการ ... · 223

223

จารณ ปลายยอด และคณะ

Vol. 18 No. 2

ผลของโปรแกรมการสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเองตอการรบร

ความสามารถในการดแลตนเอง น�าหนกตว และการควบคมความดนโลหตของ

ผทเปนโรคความดนโลหตสง

จารณ ปลายยอด* พย.ม, ว.พย. (การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร)

อรสา พนธภกด** พย.ด.

ชวรตน ตายเกด*** วท.ม. (จตวทยาการใหค�าปรกษา)

บทคดยอ: การวจยครงน เปนการวจยกงทดลองแบบกลมเดยววดกอนและหลงการทดลองมวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเองตอการรบรความสามารถในการดแลตนเองน�าหนกตวและการควบคมความดนโลหตของผทเปนความดนโลหตสง กลมตวอยางเปนผทมความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตทไมสามารถควบคมความดนโลหตไดจ�านวน53รายทมารบบรการทโรงพยาบาลอนทรบร จงหวดสงหบรซงโปรแกรมสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเอง เปนโปรแกรมทประยกตมาจากโปรแกรมการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองของผเปนความดนโลหตการดแลตนเองเพอปองกนโรคหลอดเลอดสมอง ทสรางโดย อรสา พนธภกดและคณะ โดยใชทฤษฎความพรองในการดแลตนเองของโอเรม โปรแกรมดงกลาวประกอบดวย 1) การใหความรและค�าแนะน�าเพอการควบคมความดนโลหต2)การประชมกลมยอยเพอแลกเปลยนประสบการณการดแลและการใหก�าลงใจและ3)การตดตามเพอกระตนเตอนการปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง ใชเวลาในการด�าเนนโปรแกรม 6 เดอนเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบวดการรบรความสามารถในการดแลตนเองเครองวดความดนโลหตชนดปรอท และเครองชงน�าหนก วเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยายและpairedsamplet-testผลการวจยพบวาภายหลงเขารวมโปรแกรมการสงเสรมการดแลตนเอง1)คาเฉลยคะแนนการรบรความสามารถในการดแลตนเองโดยรวมและรายดานสงกวากอนเขาโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต 2) คาเฉลยของความดนซสโตลกและความดนไดแอสโตลกต�ากวากอนเขาโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถตและ3)คาเฉลยของน�าหนกตวลดลงจากกอนเขาโปรแกรม แตไมมนยส�าคญทางสถต จากผลการวจยแสดงใหเหนวาโปรแกรมสามารถชวยสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองของผเปนความดนโลหตสงได และผเปนความดนโลหตสงสามารถควบคมความดนโลหตได

ค�าส�าคญ: การมสวนรวมในการดแลตนเองการรบรความสามารถในการดแลตนเองน�าหนกตว

การควบคมความดนโลหตโรคความดนโลหตสง

*Corresponding author, พยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสง (APN) สาขาอายรศาสตร-ศลยศาสตร โรงพยาบาลอนทรบร จงหวดสงหบร E-mail: [email protected]

**รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล***พยาบาลวชาชพช�านาญการ กลมงานจตเวช โรงพยาบาลอนทรบร จงหวดสงหบร

224 Rama Nurs J • May - August 2012

ผลของโปรแกรมการสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเองตอการรบรความสามารถในการดแลตนเอง น�าหนกตวและการควบคมความดนโลหตของผทเปนโรคความดนโลหตสง

ความส�าคญและความเปนมาของปญหา

จากรายงานภาวะสขภาพของประชากรทวโลก

พบวาในปค.ศ.2000ประชากรทวโลก973ลานคนท

เปนความดนโลหตสง และคาดวาจะเพมขนเปน 1.56

พนลานคนในปค.ศ.2025(Chockalingam,Campbell,

& Fodor, 2006) ในประเทศสหรฐอเมรกา จากการ

ส�ารวจภาวะสขภาพของประชาชนในปค.ศ.2005-2006

พบวา รอยละ 29 ของประชาชนทมอาย 18 ปขนไป

เปนโรคความดนโลหตสง ความชกของความดนโลหต

สงเพมสงขนตามอาย พบวา ผทมอาย 60 ปขนไป

มความชกของการเปนความดนโลหตสงถงรอยละ 67

ในดานการควบคมความดนโลหตพบวาผทเปนความ

ดนโลหตสงประมาณ 1 ใน 3 ถง 1 ใน 2 ทสามารถ

ควบคมความดนโลหตได (Brookes,2008)แสดงวา

มากกวาครงหนงของผเปนความดนโลหตสงในประเทศ

ทพฒนายงควบคมความดนโลหตสงไมได

จากการส�ารวจสภาวะสขภาพของประชาชนไทย

ในปพ.ศ.2547พบวารอยละ22ของประชากรเปน

โรคความดนโลหตสงโดยภาพรวมอตราปวยในเพศชาย

สงกวาเพศหญง ในเขตเมองเพศชายมอตราปวยสงกวา

เพศหญงแตในชนบทมอตราปวยใกลคยงกน(Aekplakorn

et al., 2008) ซงในจ�านวนนมเพยงสวนนอย ทรวา

ตนเองเปนความดนโลหตสง โดยพบวามเพยงรอยละ

21ในเพศชายและรอยละ36ในเพศหญงทไดรบการ

วนจฉยจากแพทยและทราบวาตนเองเปนโรค และ

กลมททราบวาตนเองเปนโรคความดนโลหตสงน มรอยละ

79ในเพศชายและรอยละ85ในเพศหญงทไดรบการ

รกษาโดยกลมทไดรบการรกษามเพยงรอยละ34ใน

เพศชายและรอยละ38ในเพศหญงทสามารถควบคม

ความดนโลหตได หากค�านวณโอกาสในการควบคม

โรคไดพบวามเพยงรอยละ5.7ในเพศชายและรอยละ

11.7ในเพศหญงของผทเปนความดนโลหตสงทงหมด

เทานนทสามารถควบคมความดนโลหตได (เยาวรตน

ปรปกษขาม,พรพนธบณยรตพนธ,และคณะ,2549)

แสดงใหเหนวาคนไทยทเปนโรคความดนโลหตสงควบคม

ระดบความดนโลหตใหไดตามเปาหมายของการรกษา

มจ�านวนนอยมาก จงมความเสยงสงตอการเกดภาวะ

แทรกซอนจากภาวะความดนโลหตสง

จากขอมลการจดล�าดบอตราผปวยในตามกลม

สาเหตการปวย 10 กลมแรก ทงประเทศ (ไมรวม

กรงเทพมหานคร)ของกระทรวงสาธารณสขในปพ.ศ.

2549-2552พบวาอตราปวยดวยโรคความดนโลหตสง

เพมขนจาก 659.57 ตอ 100,000 ประชากร เปน

981.48 ตอแสนประชากร อตราผปวยในดวยโรคหวใจ

และหลอดเลอดเพมสงขนดวย ไดแก โรคหลอดเลอด

สมอง เพมขนจาก 188.33 ตอ แสนประชากร เปน

227.19และโรคหวใจขาดเลอดทเพมขนจาก232.65

เปน 293.80 ตอแสนประชากร (ส�านกนโยบายและ

ยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข,2552)

ความดนโลหตสงเปนปจจยเสยงทส�าคญของ

โรคหวใจและหลอดเลอด ผทเปนโรคความดนโลหตสง

ทควบคมไมได มโอกาสเกดภาวะแทรกซอน ไดแก

ภาวะหวใจวายโรคหลอดเลอดสมองและไตวาย(U.S.

DepartmentofHealthandHumanServices,National

Institutes of Health, National Heart, Lung, and

BloodInstitute,2003)โรคหวใจและหลอดเลอดเปน

1 ใน 3 สาเหตการตายทส�าคญของประชากรทวโลก

อตราปวยดวยโรคหวใจและหลอดเลอดเพมสงขนและ

จงเปนภาระโรคทส�าคญขอมลจากองคการอนามยโลก

พบวาอตราตายกอนวยอนควรดวยภาวะความดนโลหตสง

ของประชากรทวโลก โดยการคาดการณประมาณ 7.1

ลานคนและอกประมาณ64ลานคนพการตลอดชวต

ทเหลออย(WorldHealthOrganization,2003)

การควบคมความดนโลหตสงท�าไดโดยการปรบ

เปลยนแบบแผนการด�าเนนชวตรวมกบการรกษาดวยยา

(U.S.DepartmentofHealthandHumanServiceset

al., 2003) ผทเปนความดนโลหตสงและไมสามารถ

225


Vol. 18 No. 2

ควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑควบคมไดอาจเนอง

มาจากขาดความรความเขาใจเกยวกบความดนโลหตสง

โดยเชอวาเปนโรคทหายแลวเมอไมมอาการ จงหยด

รบประทานยา โดยเฉพาะผทไดรบการวนจฉยวาเปน

ความดนโลหตสงครงแรก(Panpakdee,Hanucharurnkul,

Sritanyarat,Kompayak,&Tanomsup,2003)รวมกบ

ไมมเปาหมายและแรงจงใจทจะปรบเปลยนพฤตกรรม

เพอการควบคมความดนโลหต จงท�าใหผทเปนความ

ดนโลหตสงมจ�านวนนอยทสามารถควบคมความดน

โลหตได จากการศกษาของจนทรเพญ ชประภาวรรณ

(2543)พบวา คนไทยทเปนความดนโลหตสงมเพยง

รอยละ10ทสามารถควบคมความดนโลหตไดและใน

ผสงอายทเปนความดนโลหตสงทสามารถควบคม

ความดนโลหตไดรอยละ 12.4 (Porapakkham,

Pattaraarchachai, & Aekplakorn, 2008) ผเปน

ความดนโลหตสงจงตองเรยนรการดแลตนเองเพอ

ควบคมความดนโลหตสง จากการทบทวนวรรณกรรม

พบวา โปรแกรมการพฒนาความสามารถในการดแล

ตนเองชวยใหผทเปนความดนโลหตสงสามารถควบคม

ความดนโลหตได(รสสคนธวารทสกล,2544;สถตยพร

นพพลบ,2544;ส�าราญคชรนทร,2544)

จากการรายงานของส�านกนโยบายและยทธศาสตร

พ.ศ. 2545-2546 (ส�านกนโยบายและยทธศาสตร

กระทรวงสาธารณสข, 2550) จงหวดสงหบรมอตรา

การเจบปวยดวยโรคหวใจและหลอดเลอดสงเปน

อนดบสองของประเทศ และอตราตายดวยโรคหวใจ

และหลอดเลอดกบเพมขนจาก74.8ตอแสนประชากร

เปน 108 ตอแสนประชากร สาเหตสวนหนงทท�าให

ประชากรของจงหวดสงหบรของเจบปวยดวยโรคหวใจ

และหลอดเลอดและมอตราการเสยชวตเพมขนจาก

โรคน อาจเนองจากมผทเปนความดนโลหตสงและ

ควบคมความดนโลหตไมไดมากขนขอมลจากเวชสถต

ของโรงพยาบาลอนทรบร จ.สงหบร ในปงบประมาณ

2549 มผมารบบรการดวยความดนโลหตสง จ�านวน

511 ราย พบวามผทเปนความดนโลหตสง 116 คน

(รอยละ22.7)ทไมสามารถควบคมความดนโลหตได

ปจจบนโรงพยาบาลอนทรบรมบรการการพยาบาล

เพอชวยใหผทเปนความดนโลหตสงดแลตนเองเพอ

ควบคมความดนโลหตสง แตยงไมไดมรปแบบหรอ

ไมมการใชโปรแกรมการสงเสรมการมสวนรวมในการ

ดแลตนเองเพอควบคมความดนโลหตสง ดงนน เพอ

สงเสรมใหผเปนความดนโลหตสงมความร ความสามารถ

ในการควบคมความดนโลหต รวมทงสามารถควบคม

น�าหนกตว ซงจะน�าไปสการลดภาวะเจบปวยและความ

พการ ผวจยจงน�าโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม

ของผ เปนความดนโลหตสงเพอปองกนการเกด

โรคหลอดเลอดสมองของอรสา พนธภกด, พรทพย

มาลาธรรม, สมลชาต ดวงบบผา, สมทรง จไรทศนย,

สรางคสงหนาท,และสมพรโชตวทยธารากร(2550)

มาประยกตใชในการศกษาครงน เนองจากผเขารวม

โครงการสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมในการดแล

ตนเองเพอควบคมความดนโลหตสงไดเพมขน

วตถประสงคการวจย

เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของการรบรความ

สามารถในการดแลตนเอง คาเฉลยของความดนโลหต

ซสโตลกและความดนโลหตไดแอสโตลก และคาเฉลย

ของน�าหนกตวของผทเปนโรคความดนโลหตสงทควบคม

ความดนโลหตไมไดกอนและหลงเขาโปรแกรม

กรอบแนวคดและวรรณกรรมทเกยวของ

ผวจยใชโปรแกรมการสงเสรมการมสวนรวมใน

การดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงท

ประยกตมาจากโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรม

ของผเปนความดนโลหตสงเพอปองกนการเกดโรค

หลอดเลอดสมอง ทสรางโดย อรสา พนธภกด, พรทพย



มาลาธรรม, สมลชาต ดวงบบผา, และคณะ (2550)

ตามแนวคดการพยาบาลแบบระบบสนบสนนและให

ความร ในทฤษฎความพรองในการดแลตนเองของโอเรม

(Orem, 1995) มาใชในการศกษาครงน เพอพฒนา

ความสามารถของผเปนความดนโลหตสงในการปรบเปลยน

แบบแผนการด�าเนนชวตเพอควบคมความดนโลหต

ใหอยในเกณฑทควบคมได โอเรมกลาววาผทมความ

พรองในการดแลตนเองคอ ผทมความจ�าเปนในการดแล

ตนเอง (self-care requisites) มากกวาความสามารถ

ในการดแลตนเอง (self-care agency) ทตนเองมอย

จงตองการการพยาบาลทจะเขาไปชวยเหลอตอบสนอง

ความจ�าเปนในการดแลตนเองทบคคลท�าไมไดดวย

ตนเองหรอเพอไปพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง

ของบคคลหรอใหบคคลนนสามารถไปดแลตนเองได

โดยพยาบาลจะเลอกระบบการพยาบาลทเหมาะสมกบ

ระดบความพรองในการดแลตนเอง(Orem,1995)

จากแนวคดของโอเรมผทเปนความดนโลหตสง

จงมความจ�าเปนในการดแลตนเองเพอควบคมความ

ดนโลหตใหอยในเกณฑทควบคมได ดงนน ผควบคม

ความดนโลหตไมไดจงถอวาเปนผมความพรองในการ

ดแลตนเอง จงตองการการพยาบาลเขาไปชวยเหลอ

โดยใชระบบการพยาบาลสนบสนนและใหความรใน

การพฒนาความสามารถในการดแลตนเองเพอควบคม

ความดนโลหตได ดวยวธการชแนะ การสนบสนน

การสอน และการสรางสงแวดลอมทสงเสรมใหบคคล

ไดพฒนาความสามารถทจะตอบสนองตอความตองการ

การดแลตนเอง(Orem,1995)

ความจ�าเปนในการดแลตนเองทผเปนโรคความ

ดนโลหตสงตองรและปฏบตการดแลตนเองประกอบดวย

1)การลดการรบประทานอาหารเคมโดยบรโภคเกลอ

ไมเกน6กรมตอวน(U.S.DepartmentofHealthand

Human Services et al., 2003) เนองจากการบรโภค

อาหารเคม ท�าใหมโซเดยมในพลาสมาเพมขน ซงจะ

เพมการเคลอนยายของน�าจากในเซลลไปสชองวาง

ระหวางเซลล รวมถงมการกระตนศนยควบคมการ

กระหายน�า การดมน�ามากจงท�าใหปรมาณน�าในรางกาย

เพมขน และเพมความดนในหลอดเลอดแดง ซงจะม

ผลใหความดนโลหตและปรมาณเลอดทออกจากหวใจ

ใน1นาทเพมสงขน(Wardener&MacGregor,2004)

2)การควบคมน�าหนกไมใหมน�าหนกเกนหรอ

อวนผทเปนความดนโลหตสงจ�าเปนตองควบคมดชน

มวลกายใหอยในระหวาง 18.5–24.9 กก./ม2 หาก

ผเปนความดนโลหตสงทมน�าหนกตวเกนหรออวน

จ�าเปนตองไดรบการดแลโดยทมสหสาขาวชาชพ ดวย

วธการตางๆไดแกการใหความรเรองการควบคมอาหาร

เพมการออกก�าลงกายและการท�าพฤตกรรมบ�าบด

(Khan et. al., 2008) โดยความดนโลหตจะลดลง

5-20 มม.ปรอท เมอน�าหนกตวลดลง 10 กโลกรม

(U.S.DepartmentofHealthandHumanServiceset

al.,2003)

3)การออกก�าลงกายอยางสม�าเสมอและการลด

ความเครยดดวยวธทเหมาะสม(Chalmersetal.,1999)

บลเมนทอลและคณะ(Blumenthaletal.,2005)ศกษา

ผลของโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมการออก

ก�าลงกายและการจดการความเครยด ตอความสามารถ

ดานจตสงคมและตวบงชปจจยเสยงของโรคหวใจและ

หลอดเลอดระยะเวลา4เดอนพบวาผปวยกลมทเขา

โปรแกรมการออกก�าลงกายหรอการฝกการจดการ

ความเครยด มการพฒนาความสามารถดานจตสงคม

ทดขนและสงผลใหการท�างานของหวใจและหลอดเลอด

ดกวากลมทไดรบการดแลตามปกต รวมถงมความกดดน

ทางดานอารมณนอยกวากลมทไดรบการดแลตามปกต

4)การรบประทานยาอยางสม�าเสมอ และการมา

ตรวจตามนดเพอตดตามผลการรกษา ซงพบวาการรกษา

ภาวะความดนโลหตสงดวยยา สามารถอบตการณของ

การเกดโรคหลอดเลอดสมองได รอยละ 35-40ลด

อบตการณของการเกดโรคกลามเนอหวใจตายได รอยละ

20-25 และลดอบตการณของการเกดภาวะหวใจวายได

227


Vol. 18 No. 2

มากกวารอยละ50(U.S.DepartmentofHealthand

HumanServicesetal.,2003)ดงนนผเปนความดน

โลหตจงตองรบประทานยาอยางสม�าเสมอ การใหความร

เรองการรบประทานยาเพยงอยางเดยว ไมสามารถเพม

ความสม�าเสมอของการรบประทานยาได ควรเพมวธ

การตางๆไดแกการลดปรมาณมอยาในแตละวนกลยทธ

ในการสรางแรงจงใจ การเยยมบาน รวมถงการใช

นวตกรรมตางๆเพอชวยใหผปวยรบประทานยาไดงายขน

(Schroeder, Fahey, & Ebrahim, 2004) จะเหนวา

ผเปนความดนโลหตสงตองปรบเปลยนวถชวตในเรอง

การรบประทานอาหารและการออกก�าลงกายเพอ

ควบคมน�าหนกรวมทงการรบประทานยาอยางสม�าเสมอ

จงตองการการพฒนาความสามารถในการดแลตนเอง

ทจะท�าพฤตกรรมดงกลาวได

รสสคนธวารทสกล(2544)ศกษาประสทธผล

ของโครงการการมสวนรวมในการดแลตนเองตอการ

รบรสมรรถนะในการดแลตนเองภาวะควบคมโรคและ

ความพงพอใจในบรการทไดรบ ในผปวยโรคความ

ดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต ทควบคมความดนโลหต

ไมไดจ�านวน30คนระยะเวลาในการด�าเนนโครงการ

3เดอนรปแบบโครงการแบงออกเปน2ระยะคอการ

ประชมเชงปฏบตการเพอการใหความรแกผปวย1ครง

ระยะท 2 คอ การสนบสนนใหก�าลงใจ โดยศกษาเปน

เวลา3เดอนผลการศกษาพบวาหลงเขารวมโครงการ

ผปวยมคะแนนเฉลยการรบรสมรรถนะในการดแล

ตนเองโดยรวมและรายดาน สงกวากอนเขาโครงการ

อยางมนยส�าคญทางสถต ทระดบ .05 คาเฉลยของ

ระดบความดนโลหตซสโตลกไดแอสโตลกและน�าหนกตว

ลดลงกวากอนเขาโครงการอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .01 เชนเดยวกบ อรสา พนธภกด, พรทพย

มาลาธรรม, สมลชาต ดวงบบผา, และคณะ (2550)

ด�าเนนโครงการปองกนโรคหลอดเลอดสมองในผเปน

ความดนโลหตสง โดยใชโปรแกรมสงเสรมความสามารถ

ในการดแลตนเองของผเปนความดนโลหตสงพบวา

กอนเขารวมโครงการรอยละ 62 ของกลมตวอยางม

ความดนโลหตซสโตลกสงกวา140มม.ปรอทหลงเขารวม

โครงการ 6 เดอนผทมความดนโลหตซสโตลกสงกวา

140มม.ปรอทลดลงเหลอเพยงรอยละ34

วธด�าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลองศกษา

กลมเดยว วดกอนและหลงการทดลอง (one group

pre-posttest)ประชากรคอผทเปนความดนโลหตสง

ชนดไมทราบสาเหตวยผใหญทมารบบรการทคลนก

โรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลอนทรบร ระหวาง

เดอนสงหาคม2550ถงกรกฎาคม2551

กลมตวอยางเปนผทไดรบการวนจฉยวาเปนโรค

ความดนโลหตสงตามลกษณะทก�าหนดดงน 1)อาย

20 ปขนไป 2) ควบคมความดนโลหตสงไมได คอ

มระดบความดนโลหตซสโตลกมากกวาหรอเทากบ

140 มลลเมตรปรอทและ/หรอไดแอสโตลกมากกวา

หรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอทอยางนอย 2 ครง

ในการวดความดนโลหต4ครงทผานมากอนเขาโปรแกรม

หรอผเปนความดนโลหตสงทเปนโรคเบาหวานหรอ

โรคไตรวมดวยและมระดบความดนโลหตซสโตลกมา

กกวาหรอเทากบ 130 มลลเมตรปรอท และ/หรอ

ไดแอสโตลกมากกวาหรอเทากบ 80 มลลเมตรปรอท

อยางนอย 2 ครง ในการวดความดนโลหต 4 ครงท

ผานมากอนเขาโปรแกรม3)อาน เขยนและฟงภาษา

ไทยได 4) ยนดเขารวมโปรแกรม และ 5) มทอยท

สามารถสงไปรณยบตรได

ก�าหนดขนาดกลมตวอยาง โดยค�านวณ power

analysisของโคเฮน(Cohen,1977ascitedinPolit&

Hungler, 1995) โดยผวจยใช paired t-test ก�าหนด

คาแอลฟาเทากบ .05 power of the test เทากบ .80



และeffectsizeเทากบ.60ไดขนาดกลมตวอยางเทากบ

44รายผวจยเพมจ�านวนผเขารวมโปรแกรมอกรอยละ20

เพอทดแทนการสญหายของกลมตวอยาง จ�านวนกลม

ตวอยางรวมเทากบ53ราย

เครองมอทใชในการวจย

1. เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ไดแก

1)แบบบนทกขอมลสวนบคคล2)แบบบนทกขอมล

น�าหนกตวและคาความดนโลหต 3) เครองชงน�าหนก

แบบตงพน4) เครองวดความดนโลหตชนดปรอทซง

มการทดสอบเทยบคาความเทยงตรงของการวด ปละ

1ครงโดยกองวศวกรรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข

และไดใชเครองมอดงกลาว เครองเดยวกนตลอดการวจย

5)แบบสอบถามประเมนการรบรความสามารถในการ

ดแลตนเองของผเปนความดนโลหตสง ซงผวจยน�ามา

จากแบบวดสมรรถนะในการดแลตนเองส�าหรบผเปน

ความดนโลหตสง ทสรางโดยอรสา พนธภกด, รสสคนธ

วารทสกล, ส�าราญ คชรนทร, และสถตยพร นพพลบ

(2550) ซงมจ�านวน 23 ขอ แบบวดประมาณคาม

ตวเลขใหเลอก0-10ทใหผเขารวมโครงการตอบเกยวกบ

การรบรถงความมนใจในการปฏบตการดแลตนเอง

เพอการควบคมความดนโลหตประกอบดวย6ดานคอ

การควบคมอาหารและน�าหนกตว6ขอการออกก�าลงกาย

2 ขอ การจดการเรองยาและอาการขางเคยง 5 ขอ

การจดการกบความเครยด3ขอการหลกเลยงพฤตกรรม

เสยง4ขอและการก�ากบประเมนตนเอง3ขอคะแนน

การรบรความสามารถในการดแลตนเองอยระหวาง0ถง

230 คะแนน คะแนนสงแสดงถงการรบรวาตนเองม

ความสามารถในการดแลตนเองมาก

แบบสอบถามน ผสรางเครองมอหาความตรง

เชงเนอหาโดยผทรงคณวฒทเปนอาจารยพยาบาล2ทาน

และพยาบาลทมความรความเชยวชาญดานโรคเรอรง

1ทานและตรวจสอบความเทยงของเครองมอในกลม

ผเปนความดนโลหตสง ไดคาสมประสทธแอลฟาของ

ครอนบาค (Cronbach alpha’s coefficient) เทากบ

.88 ในการศกษาครงนผวจยไดทดสอบความเทยง ใน

กลมผเปนความดนโลหตสงทมลกษณะคลายคลงกบ

กลมตวอยางจ�านวน 30 คน ไดคาสมประสทธแอลฟา

ของครอนบาคเทากบ.90

2. เครองมอในการทดลอง ไดแก โปรแกรม

การสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเองของผเปน

ความดนโลหตสงประกอบดวย4ขนตอนดงน

ขนตอนท 1การสอนการใหค�าแนะน�าและ

การก�าหนดเปาหมายในการดแลตนเองเพอควบคม

ความดนโลหตสง ใชเวลา 1-2 ชวโมง ประกอบดวย

กจกรรม 1) การประชมกลมยอย ผเขากลม กลมละ

4–10คนเพอใหกลมตวอยางไดแลกเปลยนประสบการณ

การดแลตนเองเมอเปนความดนโลหตสง2) ผวจยเปน

ผใหความร ค�าแนะน�าเกยวกบโรคความดนโลหตสง

และการปฏบตการดแลตนเองทผเปนความดนโลหต

สงตองปฏบตเพอควบคมความดนโลหตสงไดแกการ

จดการเพอท�าใหรบประทานยาอยางสม�าเสมอ การเลอก

รบประทานอาหารเพอลดและควบคมน�าหนก และ

ลดการรบประทานอาหารทมเกลอหรอโซเดยมสง

การออกก�าลงกายการหลกเลยงการดมสราการสบบหร

และการออกแรงเบง การก�ากบ และประเมนตนเอง

โดยสอนใหรจกคาความดนโลหตและน�าหนกตวตาม

เปาหมาย การตดตามความกาวหนา และบนทกผลการ

วดความดนโลหตและน�าหนกตว รวมถงการมาตรวจ

ตามนดผวจยใชสอรปภาพประกอบการสอนเมอสนสด

การสอนในกลมยอย ผวจยใหเอกสารคมอการดแลตนเอง

ส�าหรบผเปนความดนโลหตทจดท�าโดยอรสา พนธภกด,

รสสคนธวารทสกล,ส�าราญคชรนทร,และสถตยพรนพพลบ

(2550)กบผเขารวมโปรแกรมกลบไปทบทวนความรตอ

ทบาน3)หลงการสอนมการใหผเขารวมวจยตงเปาหมาย

ของตนเองในการควบคมความดนโลหตสงวาจะควบคม

ความดนโลหตและน�าหนกใหอยในระดบใด

229


Vol. 18 No. 2

ขนตอนท 2การทบทวนกจกรรมการดแลตนเอง

และสอนการฝกทกษะการคลายเครยด ผเขารวมวจย

มาประชมกลมยอย กลมละ 4-10 คน ในเดอนท 2

ของโปรแกรมเพอแลกเปลยนประสบการณขอคดเหน

เกยวกบการดแลตนเองหลงจากไดรบความรไปในครงแรก

รวมทงซกถาม ปญหา หลงจากนนผวจยใหผเขารวม

โปรแกรมฝกทกษะการคลายเครยดดวยการฝกการหายใจ

และความเขมแขงทางจตใจ โดยใชสอแผนบนทกเสยง

เรองเทคนคการผอนคลายความเครยดของกรมสขภาพจต

ทบอกใหผปวยท�าตามเพอผอนคลาย ใชเวลาฝกประมาณ

10นาทและใหผปวยน�ากลบไปปฏบตตอทบาน

ขนตอนท 3 การสนบสนน ใหก�าลงใจ ซง

ประกอบดวย2กจกรรมคอ1)การประชมกลมยอย

แลกเปลยนความคดเหนและประสบการณการใหขอมล

ปอนกลบเกยวกบผลการดแลตนเองเชนพฤตกรรมท

เปลยนแปลงคาน�าหนกคาความดนโลหตรวมทงผวจย

ไดใหค�าปรกษารายบคคล ในคนทมปญหาไมสามารถ

ปฏบตการดแลตนเองไดตามเปาหมาย 2) การสง

ไปรษณยบตรไปทบานของผเขารวมโปรแกรม เพอ

กระตนเตอนการปฏบตตว ไดแก การควบคมอาหาร

และน�าหนกตว การออกก�าลงกาย การจดการเรองยา

และอาการขางเคยงการจดการความเครยดการหลกเลยง

พฤตกรรมเสยงและการมาตรวจตามนด การสงจดหมาย

กระตนเตอนจะสง2ครง ในเดอนท 3และเดอนท 5

สลบกบจดประชมกลมยอยในเดอนท4และเดอนท6

การพทกษสทธผรวมวจย

การศกษาครงน ผวจยค�านงถงการพทกษสทธของ

ผเขารวมการวจย และไดรบการอนมตจากผอ�านวยการ

โรงพยาบาลอนทรบร และผานการพจารณาจากคณะ

กรรมการจรยธรรมดานการวจยโรงพยาบาลอนทรบร

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลทเปนแบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคล การรบรความสามารถในการดแลตนเอง รวมถงการเกบรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผเปนโรคความดนโลหตสงทเขารวมวจย โดยมขนตอนการเกบขอมลดงน1)รวบรวมขอมลสวนบคคลตอนกอนเรมโปรแกรม2)รวบรวมขอมลการรบรความสามารถในการดแลตนเอง กอนเขารวมโปรแกรมและเมอสนสดโปรแกรม (เดอนท 6) 3) รวบรวมขอมลความดนโลหตซสโตลก ความดนไดแอสโตลกและน�าหนกตว เกบกอนเขารวมโปรแกรม ทก 2 เดอนทมการเขากลม(เปนขอมลส�าหรบปอนกลบใหผรวมวจยทราบความกาวหนา)และเดอนท6เมอสนสดการวจยการเกบขอมลโดยผชวยผวจยซงเปนพยาบาลทผานการอบรมการเกบขอมลจ�านวน1คนเปนผชวยเกบขอมลเกยวกบความดนโลหตซสโตลกและไดแอสโตลก

น�าหนกตว

การวเคราะหขอมล

ผวจยวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส�าเรจรป ดงน 1) วเคราะหขอมลสวนบคคล โดยใชสถตบรรยายไดแกความถรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน 2) เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนการรบรความสามารถในการดแลตนเอง คาเฉลยความดนโลหตซสโตลก ความดนไดแอสโตลก และน�าหนกตวกอนและเมอสนสดโปรแกรม โดยใช paired t-test ซงกอนใชสถตดงกลาวน ผวจยไดมการทดสอบการกระจายของขอมลดวยสถต Komogorov-Smirnov test พบวาตวแปรทง 4 ตว ไดแก การรบรความสามารถในการดแลตนเองโดยรวมและรายดานความดนโลหตซสโตลกความดนโลหตไดแอสโตลกและน�าหนกตวมการแจกแจง

แบบปกต



ผลการวจย

ผเขารวมวจยจ�านวนรวม 53 คน เปนเพศชาย

22 คน เพศหญง 31 คน สวนใหญอาย 60 ปขนไป

(รอยละ 62.3) อายเฉลย 63.48 ป (SD = 10.59)

นบถอศาสนาพทธทงหมดสถานภาพสมรสค (รอยละ

71.1)สวนใหญจบการศกษาชนประถมศกษา(รอยละ

81) ประมาณ 1 ใน 3 เปนขาราชการบ�านาญและอย

บานเฉยๆ สวนใหญใชสทธประกนสขภาพถวนหนา

(รอยละ70)เปนโรคเบาหวานรอยละ30.2(16ราย)

มโรครวมอนๆรอยละ37.7(20ราย)ประกอบดวย

ไตวาย8ราย(รอยละ15.1)กลมอาการกลามเนอหวใจ

ขาดเลอดเฉยบพลนรอยละ9.4(5ราย)หวใจลมเหลว/

หวใจหองลางซายโตรอยละ9.4(5ราย)โรคหลอดเลอด

สมองรอยละ1.9(1ราย)

การเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนการรบร

ความสามารถในการดแลตนเอง

การเปรยบเทยบการรบรความสามารถในการ

ดแลตนเอง กอนและหลงเขารวมโปรแกรมการสงเสรม

การมสวนรวมในการดแลตนเองพบวาหลงการทดลอง

กลมตวอยางมคาเฉลยคะแนนการรบรความสามารถ

ในการดแลตนเองโดยรวมเพมขนจากกอนทดลองคอ

จาก184.5เปน206.4คะแนนและเมอพจารณาการ

รบรความสามารถในการดแลตนเองรายดานไดแก

การควบคมอาหารและน�าหนกตว การออกก�าลงกาย

การจดการเรองยาและอาการขางเคยง การจดการกบ

ความเครยดการหลกเลยงพฤตกรรมเสยงและการก�ากบ

ประเมนผลตนเอง มคะแนนเพมขนจากกอนการทดลอง

เชนกน เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยการรบรความ

สามารถในการดแลตนเองกอนและหลงการทดลอง

ดวยสถตpairedt-testพบวาคาเฉลยคะแนนการรบร

ความสามารถในการดแลตนเองโดยรวมและแตละ

ดานสงขนอยางมนยส�าคญทระดบ.01(ดงตารางท1)

การรบรความสามารถในการดแลตนเอง

ชวงคะแนน

กอนเขาโปรแกรม หลงเขาโปรแกรมt

พสย คาเฉลย SD พสย คาเฉลย SD

โดยรวม 0-230 144-228 184.53 20.12 161-228 206.37 17.01 7.92*

รายดาน

การควบคมอาหารและน�าหนกตว

0-60 8-59 39.58 11.17 26-60 49.36 7.45 6.78*

การออกก�าลงกาย 0-20 4-20 13.03 4.28 8-60 16.93 2.73 7.06*

การจดการเรองยาและอาการขางเคยง

0-50 29-50 44.92 4.92 25-50 47-37 4.17 2.83*

การจดการความเครยด 0-30 8-30 23.51 4.88 11-30 29.46 3.58 3.94*

การหลกเลยงพฤตกรรมเสยง 0-40 30-40 36.12 2.94 29-40 37.81 2.97 3.81*

การก�ากบประเมนตนเอง 0-30 20-30 27.29 2.72 22-30 28.43 2.30 2.70*

ตารางท 1 การเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนการรบรความสามารถในการดแลตนเองโดยรวมและรายดาน(N=53)

*p<.01

231


Vol. 18 No. 2

การเปรยบเทยบระดบความดนซสโตลก

ความดนไดแอสโตลก และน�าหนกตว

กอนการทดลอง พบวา กลมตวอยางมคาเฉลย

ความดนซสโตลก152.2มม.ปรอทความดนไดแอสโตลก

84.2 มม.ปรอท และน�าหนกตวเฉลย 67.3 กโลกรม

ภายหลงทดลองมคาเฉลยความดนซสโตลกลดลงเหลอ

126.7มม.ปรอทคาเฉลยความดนไดแอสโตลกลดลง

เหลอ73.5มม.ปรอทและน�าหนกตวเฉลยลดลงเหลอ

66.7 กโลกรม ตามล�าดบ เมอเปรยบเทยบคาเฉลย

ความดนซสโตลก ความดนไดแอสโตลก และน�าหนก

ตวกอนและหลงการทดลอง ดวยสถต paired t-test

พบวา คาเฉลยความดนซสโตลกความดนไดแอสโตลก

ลดลงอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.01คาเฉลยของ

น�าหนกตวนอยกวากอนการทดลองแตลดลงอยางไมม

นยส�าคญทางสถต(ดงตารางท2)

การควบคมความดนโลหตสง

กอนการทดลอง ผเขารวมโครงการทกรายเปน

กลมทไมสามารถควบคมความดนโลหต ภายหลงการ

ทดลองพบวาจ�านวนผทเปนความดนโลหตสงทสามารถ

ควบคมความดนโลหตไดคอ ความดนโลหตต�ากวา

140/90มม.ปรอทหรอต�ากวา130/80มม.ปรอท

ในผทเปนเบาหวานและโรคไตเรอรงรวมดวยมจ�านวน

36ราย(รอยละ67.9)ผทควบคมความดนโลหตไมได

ม17รายซงประกอบดวยผทความดนโลหตลดลงแต

ไมอยในเกณฑควบคมไดม 14 ราย (รอยละ 26.4)

และผทความดนโลหตไมลดลงม3ราย(รอยละ5.7)

(ดงตารางท3)

ตวแปร กอนเขาโปรแกรม

คาเฉลย (SD)

หลงเขาโปรแกรม

คาเฉลย (SD)

paired t-test p-value

ความดนซสโตลก 152.2(14.55) 126.7(14.62) 9.87 <.001

ความดนไดแอสโตลก 84.2(10.06) 73.4(11.88) 6.07 <.001

น�าหนกตว 67.3 66.7 0.77 .44

ตารางท 2 เปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตและน�าหนกตวของผทเปนความดนโลหตสงทควบคมไมได กอนและ

หลงการทดลองดวยสถตpairedt-test

ตวแปร กอนเขาโครงการ หลงเขาโครงการ

ราย รอยละ ราย รอยละ

ระดบความดนโลหต

ควบคมไมได 53 100 3 5.7

ควบคมไมไดแตระดบความดนโลหตลดลง

- - 14 26.4

ควบคมได - - 36 67.9

ตารางท 3 การควบคมโรคความดนโลหตสง(N=53)



การอภปรายผล

ผลการศกษาครงนพบวา หลงเขาโปรแกรมการ

สงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเอง 6 เดอนกลม

ตวอยางมคะแนนเฉลยของการรบรความสามารถใน

การดแลตนเองโดยรวมและรายดานสงกวากอนเขารวม

โปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต และพบวาคาเฉลย

ของระดบความดนโลหตซสโตลกและไดแอสโตลกลด

ลงจากกอนเขารวมโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต

ซงสอดคลองกบงานวจยของส�าราญคชรนทร(2544)

ทศกษาประสทธผลของโปรแกรมการสงเสรมการดแล

ตนเองตอรบรสมรรถนะในการดแลตนเอง ความผาสก

และภาวะการควบคมโรคในผปวยโรคความดนโลหต

สงชนดไมทราบสาเหต ซงพบวากลมตวอยางมคะแนน

เฉลยของการรบรสมรรถนะในการดแลตนเองโดยรวม

สงกวากอนเขาโครงการอยางมนยส�าคญทางสถต และ

คาเฉลยของระดบความดนโลหตซสโตลกและไดแอส

โตลกลดลงจากกอนเขาโครงการอยางมนยส�าคญทางสถต

ความรสกผาสกสงกวากอนเขาโครงการอยางมนยส�าคญ

ทางสถตและสอดคลองกบงานวจยของประจวบสขสมพนธ

(2549) ทศกษาผลของการพยาบาลแบบสนบสนน

และใหความรตอพฤตกรรมการดแลตนเองของประชากร

กลมเสยงโรคความดนโลหตสง ซงใชระยะเวลาในการ

ศกษา3เดอนผลการวจยพบวาหลงการทดลองทนท

หลงการทดลอง 1 เดอน 2 เดอน และ 3 เดอน

กลมตวอยางมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง

สงกวากอนการทดลองอยางมนยส�าคญทางสถตระดบ

ความดนโลหตของกลมตวอยางหลงการทดลองทนท

หลงการทดลอง1 เดอน2 เดอนและ 3 เดอนอยใน

เกณฑปกต

การทผเขารวมโปรแกรมในการศกษาครงน จ�านวน

2ใน3(รอยละ67.7)สามารถควบคมความดนโลหตสง

ไดอาจเนองจากกจกรรมของโปรแกรมทมการประชม

กลมยอยเพอใหความรและค�าแนะน�าเกยวกบความร

เรองโรคความดนโลหตสงและการดแลตนเองใน

แตละดาน ไดแก การควบคมอาหารและน�าหนกตว

การออกก�าลงกายการจดการเรองยาและอาการขางเคยง

การจดการความเครยด การหลกเลยงพฤตกรรมเสยง

และการประเมนก�ากบตนเอง ซงการปฏบตตวในแตละ

ดานจะมสวนชวยในการลดความดนโลหตได มการก�าหนด

เปาหมายในการดแลตนเองเพอควบคมความดนโลหต

การประชมกลมยอยเพอแลกเปลยนประสบการณการ

ดแลตนเองการสนบสนนใหก�าลงใจทบทวนกจกรรม

การดแลตนเองการใหค�าปรกษาเปนรายบคคลรวมทง

การสงจดหมายเพอกระตนเตอนใหก�าลงใจในการ

ปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง ท�าใหผเขาโครงการม

ความมนใจในการปฏบตการการดแลตนเองเพอ

ควบคมความดนโลหตนอกจากนกลมตวอยางอยใน

โปรแกรมเปนเวลาถง6เดอนท�าใหมการพฒนาความ

สามารถในการดแลตนเองแลกเปลยนความคดเหนกบ

กลม และมสวนรวมในการคดวธการปรบเปลยนพฤตกรรม

การดแลตนเองเมอเขาประชมกลมและการไดรบ

ค�าปรกษารายบคคลเพอใหบรรลเปาหมายคอควบคม

ความดนโลหตสง จงท�าใหผเขารวมโปรแกรมสามารถ

ลดระดบความดนโลหตลงได

จากการประชมกลมยอยในการศกษาครงนพบวา

กลมตวอยางเผชญความเครยดหลายประการเชนปญหา

หนสน ความเจบปวยของตนเองและคสมรส รวมถง

ความเครยดจากบตรหลานและญาตพนอง ภาวะเครยด

สงผลใหความตงใจในการปรบเปลยนวถการด�าเนน

ชวตลดลง นอกจากนความเครยดยงสงผลโดยตรงตอ

ระดบความโลหตและเพมปจจยเสยงตอการเกดโรค

หวใจและหลอดเลอด ดงนน การชวยเหลอใหผปวย

เผชญความเครยดไดอยางเหมาะสมจงสงผลใหระดบ

ความดนโลหตลดลงและผปวยปฏบตตามแผนการ

รกษามากขน(Chalmersetal.,1999)การคลายเครยด

ในการวจยครงน เปนการฝกทกษะการคลายเครยดดวย

การฝกการหายใจและความเขมแขงทางจตใจ โดยใช

233


Vol. 18 No. 2

สอแผนบนทกเสยงเรองเทคนคการผอนคลายความเครยด

ของกรมสขภาพจตทบอกใหผปวยท�าตามเพอผอนคลาย

ใชเวลาฝกประมาณ 10 นาท และใหผปวยน�ากลบไป

ปฏบตตอทบานจากการวจยครงนผปวยทเขากลมฝก

การคลายเครยดมคะแนนการจดการกบความเครยด

เพมขนอยางมนยส�าคญทางสถต สอดคลองกบงานวจย

ของสนนทากระจางแดน(2540)เรองผลของการท�า

สมาธชนดอานาปานสตแบบผอนคลาย ในการลดความ

เครยดและความดนโลหตในผทเปนความดนโลหตสง

ชนดไมทราบสาเหตเปนการวจยกงทดลองกลมตวอยาง

ไดแก ผทเปนความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต

จ�านวน20รายคดเลอกกลมแบบเจาะจงระยะเวลาใน

การทดลองคอ8 สปดาหผลการวจยพบวาการฝกสมาธ

แบบอานาปานสตสามารถลดความเครยดและความ

ดนโลหตไดและยงลดอาการตางๆ ทเกดขนทงทาง

รางกาย จตใจและอารมณ นอกจากน จากการศกษา

ครงนพบวา ผเขาโปรแกรมยงมการสรางเครอขายใน

การชวยเหลอในระหวางผปวยดวยกนเองดวย

ดานน�าหนกตว หลงการทดลองพบวา คาเฉลย

ของน�าหนกตวลดลงกวากอนการทดลองแตไมมนยส�าคญ

ทางสถตการจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบโปรแกรม

ทชวยใหผเปนความดนโลหตสงทมน�าหนกเกนหรออวน

สามารถควบคมหรอลดน�าหนกไดนนการจดกจกรรม

ใหปฏบตรวมกนไมควรเวนชวงหางเกน 1 เดอน และ

ใชระยะเวลาในการจดโปรแกรมโดยรวมตงแต4–18เดอน

(รสสคนธวารทสกล,2544;สถตยพรนพพลบ,2544;

ส�าราญ คชรนทร, 2544; Elmer et al., 2006) ใน

การศกษาครงนมขอก�าจดเรองเวลา และระบบนดท

ไมสามารถนดผเขารวมโปรแกรมใหมาตรวจตามนด

และปฏบตกจกรรมรวมกนไดเรวกวา 2 เดอน ท�าให

การทบทวนกจกรรมและการใหก�าลงใจมระยะหางกวา

ทควรจะเปน ซงอาจมอทธพลตอประสทธผลในการ

สงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเอง ประกอบกบ

ผเขารวมโครงการสวนใหญเปนผสงอาย ซงอายเฉลย

ประมาณ 63 ป จากงานวจยของดลนภา สรางไธสง

(2549) ทศกษาปจจยสนบสนน อปสรรคในการออก

ก�าลงกายและกลวธในการสงเสรมและการจดการกบ

อปสรรคในการออกก�าลงกายของผสงอายกรงเทพมหานคร

พบวา อปสรรคในการออกก�าลงกาย ไดแก ขอจ�ากด

ทางกายความเชอ/ความเขาใจในการออกก�าลงกายและ

ความรสกทางลบตอการออกก�าลงกาย(ดลนภาสรางไธสง,

2549)ปจจยเหลานอาจสงผลใหผเขารวมโปรแกรมท

สงอายปฏบตการดแลตนเองในเรองการออกก�าลง

กายไดไมเตมทแตอยางไรกตามกลมตวอยางครงนม

แนวโนมน�าหนกตวลดลงดงนนโปรแกรมสงเสรมการ

มสวนรวมในการดแลตนเองทจะชวยควบคมและ

ลดน�าหนกควรมรปแบบของการโปรแกรมทมระยะหาง

ของกจกรรมในแตละครงไมนานจนเกนไปและควรจด

โปรแกรมในระยะยาว เพอประเมนประสทธภาพของ

โปรแกรมใหชดเจน

ในการศกษาครงนหลงการทดลองพบวามผเปน

ความดนโลหตสงทไมสามารถควบคมความดนโลหตได

จ�านวน17รายแบงเปนควบคมความดนโลหตไมได

3รายและควบคมไมไดแตความดนโลหตลดลง14ราย

ในกลมน เปนผเปนความดนโลหตสงทเปนเบาหวาน

หรอมปญหาไตเสอมหนาท/ไตวายเรอรง10 รายจ�าเปน

ตองควบคมความดนโลหตใหต�ากวา130/80มม.ปรอท

(U.S. Department of Health and Human Services

etal.,2003)และในกลมนพบวาเปนผสงอาย7ราย

ผเปนความดนโลหตสงกลมนจงถอวาผทมปญหา

สขภาพทซบซอนทควรไดรบการดแลแบบรายกรณ

จากงานวจยของราศร ลนะกล (2548) ทศกษาการ

พฒนารปแบบการจดการรายกรณทางการพยาบาลใน

ผปวยกลามเนอหวใจตายทอาศยความรวมมอระหวาง

พยาบาลผจดการดแล ทมผใหดแล และผจายเงนใน

ระบบบรการสขภาพโดยมผปวยเปนกลางและสราง

แบบแผนการดแลทสรางโดยสหสาขาวชาชพเปน

เครองมอในการวางแผนการปฏบต และประเมนผล



กอใหเกดผลลพธของการดแลทดของการบรการไดแก

การลดจ�านวนวนนอนโรงพยาบาล อตราการกลบมา

รกษาซ�า และคาใชจายในโรงพยาบาล (ราศร ลนะกล,

2548)

ขอเสนอแนะจากการวจยครงน

1.การสงเสรมใหผทเปนโรคความดนโลหตสง

สามารถดแลตนเองไดในการควบคมระดบความดนโลหต

ควรใชวธการจดการหลายวธรวมกน ดงในโปรแกรม

ของการศกษาครงน

2.ควรศกษาการจดการรายกรณในผเปนความ

ดนโลหตสงทเขาโครงการแลวไมสามารถควบคม

ความดนโลหตได

3.ควรศกษาการใชแหลงประโยชนในชมชน

เชน เจาหนาทสงเสรมสขภาพต�าบลและอาสาสมคร

สาธารณสข เพอสงเสรมการดแลอยางตอเนองในผทผาน

การเขาโครงการ

4.ควรศกษาผลของโปรแกรมการสงเสรมการ

มสวนรวมในการดแลตนเองในระยะยาวและมแบบวธ

วจยทมสมเขากลมควบคมและกลมทดลอง เพอประเมน

ประสทธภาพของโปรแกรมใหชดเจนตอไป

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณนายแพทยเรองยศ สทธจตตะ

อดตผอ�านวยการโรงพยาบาลอนทรบรทใหการสนบสนน

ดานงบประมาณในการด�าเนนการวจย คณละเอยด

นาถวงษ อดตหวหนาพยาบาล คณกฤษฎา เขยวร

หวหนาหอผปวยอายรกรรมชาย ทใหการสนบสนนใน

การด�าเนนการวจย เจาหนาทหอผปวยอายรกรรมชาย

และเจาหนาทแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลอนทรบร

ทใหความรวมมอและใหการสนบสนนเปนอยางด

เอกสารอางอง

จนทรเพญ ชประภาวรรณ. (2543). สถานะสขภาพคนไทย. กรงเทพฯ:อษาการพมพ.

ดลนภา สรางไธสง. (2549). ปจจยสนบสนนและอปสรรคในการออกก�าลงกายของผสงอาย:การศกษาเชงคณภาพแบบสนทนา. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร,บณฑตวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ประจวบสขสมพนธ.(2549).ผลของการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความรตอพฤตกรรมการดแลตนเองของประชากรกลมเสยงโรคความดนโลหตสง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน,บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยนเรศวร.

เยาวรตนปรปกษขาม,พรพนธบณยรตพนธ,และคณะ.(2549).ความดนโลหตสงในคนไทย.สถานการณสขภาพประเทศไทย: ส�านกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ, 2(16),1-6.สบคนเมอ4เมษายน2553,จากhttp://www.hiso.or.th/hiso/pictene/bro/PDF/lesson16.pdf

ราศรลนะกล.(2548).การพฒนารปแบบการจดการรายกรณ ทางการพยาบาลในผปวยกลามหวใจตาย. วทยานพนธพยาบาลศาสตรดษฎบณฑต,บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล.

รสสคนธวารทสกล.(2544).ประสทธผลของโครงการสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเองตอสมรรถนะในการดแลตนเอง ภาวะการควบคมโรคและความพงพอใจในบรการทไดรบ ในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขาการพยาบาลผใหญบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล.

สถตยพร นพพลบ (2544). ประสทธผลของโครงการสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเองตอสมรรถนะการดแลตนเอง ความรสกมคณคาในตวเองและภาวะการควบคมโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,สาขาการพยาบาลผใหญบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล.

สนนทากระจางแดน.(2540).ผลของการการท�าสมาธชนดอานาปานสตแบบผอนคลาย ในการลดความเครยดและความดนโลหตในผทเปนความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต(สาธารณสขศาสตร),สาขาวชาเอกพยาบาลสาธารณสขบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข.(2550).คมอแนวทางการด�าเนนงาน เปาหมายตวชวด. กระทรวงสาธารณสข: 2545–2546. สบคนเมอ 3 มนาคม 2553,จากhttp://dpc1.ddc.moph.go.th/disease/Dataweb/94.doc

235


Vol. 18 No. 2

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. (2552).ขอมลสถตปวย สรปรายงานการปวย พ.ศ.2552.สบคนเมอวนท31มนาคม2554,จากhttp://bps.ops.moph.go.th/index.php?mol=bps8.doc=5

ส�าราญ คชรนทร. (2544). ประสทธผลของโครงการสงเสรมการมสวนรวมในการดแลตนเองตอสมรรถนะในการดแลตนเอง ความผาสก และภาวะการควบคมโรคในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลผใหญ,บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล.

อรสา พนธภกด, รสสคนธ วารทสกล, ส�าราญ คชรนทร, และสถตยพรนพพลบ.(2550).คมอการดแลตนเองเมอเปนความดนโลหตสง.กรงเทพฯ:จดทอง.

อรสาพนธภกด,พรทพยมาลาธรรม,สมลชาตดวงบบผา,สมทรงจไรทศนย,สรางคสงหนาท,และสมพรโชตวทยธารากร.(2550).รายงานผลการด�าเนนโครงการการปรบเปลยนพฤตกรรมของผเปนความดนโลหตสงเพอปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมอง.ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.

Aekplakorn, W., Abbott-Klafter, J., Khonputsa, P.,Tatsanavivat,P.,Chongsuvivatwong,V.,Chariyalertsak,S.etal.(2008).Prevalenceandmanagementofprehypertension andhypertensionbygeographicregionsofThailand:TheThirdNationalHealthExaminationSurvey,2004.Journal of Hypertension, 26(2),191-198.

Blumenthal,J.A.,Sherwood,A.,Babyak,M.A.,Watkins,L.L.,Waugh,R.,Georgiades,A.,etal.(2005).Effectsofexerciseandstressmanagementtrainingonmarkersofcardiovascularriskinpatientswithischemicheartdisease:A randomized controlled trial. Journal of American Medical Association, 293(13),1626-1634.

Brookes, L., (2008). New US National Hypertension Guidelines-JNC 8—To be announced?RetrievedJuly26,2010,fromwww.medcape.com

Chalmers, J., MacMahon, S., Mancia, G.,Whitworth, J.,Beilin, L., Hansson, L., et al. (1999). 1999 WorldHealthOrganization-InternationalSocietyofHypertensionGuidelinesforthemanagementofhypertension.Journal of Hypertension, 17,151-185.

Chockalingam,A.,Campbell,N.R.,&Fodor,J.G.(2006).Worldwideepidemicofhypertension.Canadian Journal of Cardiology, 22(7),553-555.

Elmer,P.J.,Obarzanek,E.,Vollmer,W.M.,Morton,D.S.,Stevens,V.J.,Young,D.R.(2006).Effectsofcomprehensive lifestyle modification on diet, weight, physical fitness,andbloodpressurecontrol18mouthresultsofrandomized trial.Annals of Internal Medicine, 144(7),485-496.

Khan,N.A.,Hemmelgarn,B.,Herman,R.J.,Rabkin,S.W.,McAlister,F.A.,Bell,M.C.,etal.(2008).The2008Canadianhypertensioneducationprogramrecommendationsfor the management of hypertension: Part 2 therapy.Canadian Journal of Cardiology, 24(6),465-475.

Orem,D.E.(1995).Nursing: Concept of practice(5thed).St.Louis,MO:MosbyYearBook.

Panpakdee,O.,Hanucharurnkul,S.,Sritanyarat,W.,Kompayak,J.,&Tanomsup,S.(2003).Self-careprocessinThaipeople with hypertension: An emerging model. Thai Journal of Nursing Research, 7(2),6-10.

Polit,D. F.,&Hungler, B. P. (1995).Nursing research: Principles and methods(5thed.).Philadelphia,PA:J.B.Lippincott.

Porapakkham, Y., Pattaraarchachai,J., & Aekplakorn, W.(2008).Prevalence,awareness,treatmentandcontrolofhypertension and diabetes mellitus among the elderly:The 2004 National Health Examination Survey III,Thailand.Singapore Medical Journal, 49(11),868-873.

Schroeder,K.,Fahey,T.,&Ebrahim,S.(2004).Howcanweimproveadherencetobloodpressure-loweringmedicationin ambulatory care?:Systematic reviewof randomizedcontrolledtrials.Archives of Internal Medicine, 164(7),722-732.

U.S. Department of Health and Human Services, NationalInstitutesofHealth,NationalHeart,Lung,andBloodInstitute. (2003).TheSeventhreportoftheJointNationalCommittee on prevention, detection, evaluation, and treatment ofhighbloodpressure.RetrievedNovember5,2003,fromhttp://www.nhlbi.nih.gov/guidelines/htpertension/jnc7full.pdf

Wardener,H.E.,He,F.J.,&MacGregor,G.A.(2004).Plasmasodiumandhypertension.Kidney International, 66,2454-2466.

WorldHealthOrganization,InternationalSocietyofHypertension WritingGroup.(2003).2003 World Health Organization (WHO)/International Society of Hypertension (ISH) statement on management of hypertension.RetrievedApril 16, 2010, from http://www.who.int/cardiovascular_diseases/guidelines/hypertension_guidelines.pdf



Effects of a Promoting Self-Care Participation Program on Perceived Self-Care Ability, Body Weight, and Blood Pressure Control in Persons with Hypertension

Jarunee Plaiyod* M.S.(Nursing), APN (Medical-Surgical Nursing)Orasa Panpakdee** D.N.SCheewarat Taikerd*** (Counseling Psychology)

Abstract: Thisquasi-experimentalresearchstudyaimedtoexaminetheeffectivenessof promoting self-care participation program on perceived self-care agency, bodyweight, and bloodpressure control in uncontrolled hypertensive patients. Purposivesampling was used to select 53 patients from hypertension clinic, OutpatientDepartment, Inburi Hospital, Singburi Province. Orem’s self-care deficit nursingtheorywasusedasconceptual framework for this study.APromotionofSelf-CareParticipation Program developed by Panpakdee and colleagues was used as theinterventionprocedures.Theprogramconsistedof1)teachingabouthypertensionandself-care management for blood pressure control, 2) small group discussions forsharing experiences of self-caremanagement, and feedback, and 3)motivating ofself-carepractice.Thestudywasconductedfor6months.Thefollowinginstrumentswereusedtocollectdata:1)theDemographicQuestionnaire,2)thePerceivedSelf-CareAbilityQuestionnaire,3)asphygmomanometer,and4)aweighingscale.Datawereanalyzedusingdescriptive statistics andpaired t-test.The results showed that aftercompletingtheprogram:1)themeanscoresofperceivedself-careabilityintotalandineachdimensionweresignificantlyhigherthanthosebeforeenteringtheprogram;2)themeansofsystolicanddiastolicbloodpressureweresignificantlylowerthanthosebeforeenteringtheprogram,and3)themeanscoreofbodyweightwasnotsignificantlydifferentthanthatbeforeenteringtheprogram.Thefindingsofthisstudyindicatedthatpromotingpatientsparticipateinself-carecouldhelpthepatientscontroltheirbloodpressure.

Keywords: Self-careparticipationprogram,Perceivedself-careability,Bodyweight,

Bloodpressurecontrol,Hypertension

*Corresponding author, Advanced Practiced Nurse (Medical-Surgical Nursing), Inburi Hospital, Singburi Province, E-mail: [email protected]

**Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University***Professional Nurse, Psychiatric Department, Inburi Hospital, Singburi Province

Documents

ผลของโปรแกรมการส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการดูแลตนเองต่อการ ... · 223