Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
“DIDACTISCHE
DOCUMENTEN VAN DE EIGEN LEEFOMGEVING,
LOMMEL”
Studiegebied Lommel
Esther Geuens
1SA2 Aardrijkskunde - Biologie
2012 -
2013
INHOUDSOPGAVE
Lijst met figuren .................................................................................................... 3
Lijst met bijlagen ................................................................................................... 5
Hoofdstuk 1: beschrijving van het studiegebied ......................................................... 6
1. Kaartuitsnede topografische kaart 1:100 000 ................................................... 6
2. Mindmap ..................................................................................................... 7
3. Historische kaarten ....................................................................................... 8
4. Typische kenmerken ....................................................................................10
Hoofdstuk 2: Analyse van de belangrijkste elementen op een topografische kaart ........11
1. Coördinaten bepalen woonplaats ...................................................................11
A. UTM-coördinaten ......................................................................................11
B. Lambert-Coördinaten ................................................................................11
C. Geografische Coördinaten ..........................................................................11
2. Declinatie tov het magnetische noorden voor de UTm en Lambertcoördinaten .....12
3. Uitsnede topografische kaart leefomgeving 1:20000 ........................................13
A. Afstand woning tot 3 vaak bezochte plaatsen (vogelvlucht) ...........................13
B. Oppervlakte typerend landschapselement....................................................13
C. Aanduidingen op topografische kaart ..........................................................13
4. Altimetrische en planmetrische fiche ..............................................................14
A. Altimetrisch punt ......................................................................................14
B. planmetrisch punt ....................................................................................14
Hoofdstuk 3: Analyse van landschap en reliëf m.b.v. de topografische kaart ................15
1. Lengte- en dwarsprofiel beek ........................................................................15
2. reliëfdoorsneden in Google Earth ...................................................................15
3. Hoogteoverdrijving maquette ........................................................................15
4. Berekening Verval en verhang Beek ...............................................................16
A. Verval .....................................................................................................16
B. Verhang ..................................................................................................16
5. Hellingsgraad ..............................................................................................16
6. Waterscheidingslijn en droog dal aanduiden op kaart .......................................16
Hoofdstuk 4: Gesteenten in de eigen leefomgeving ..................................................17
1. Natuursteen in reclamefolders.......................................................................17
2. Kunsteen in reclamefolders ...........................................................................18
3. Bouwmaterialen eigen woning en historische gebouwen ...................................19
Hoofdstuk 5: Geologie en geomorfologie van de eigen leefomgeving ...........................22
Deel 1: analyse en verklaring van reliëf in de eigen leefomgeving ............................22
A. Landschapsfoto’s van het reliëf ..................................................................22
B. Analyse reliëf ...........................................................................................23
C. Anaylse bodemprofiel................................................................................23
D. Vereenvoudigde kaart tertiaire lagen in eigen leefomgeving ...........................23
E. Samenstelling belangrijkste tertiaire lagen ..................................................23
F. Synthesetekst: analyse reliëf, bodem en ondergrond ....................................25
Hoofdstuk 6: bebouwing en bevolking .....................................................................26
1. Collages: vormen van bebouwing ..................................................................26
2. Afbakening bebouwde kern Lommel ...............................................................26
3. Transect doorheen bebouwing Lommel...........................................................26
4. Tabel: bespreking stedelijke kern, verstedelijkte kern en plattelandskern ...........28
A. afbeeldingen Stedelijke kern – Eindhoven....................................................29
B. Afbeeldingen verstedelijkte kern - Lommel ..................................................30
C. Afbeeldingen plattelandskern - Lommel .......................................................31
5. Berekening bevolkingsevolutie Lommel ..........................................................32
6. Grafiek bevolkingsevolutie Lommel (laatste 20 jaar) ........................................32
7. Bevolkingskenmerken Lommel ......................................................................33
A. Grafieken m.b.t. de bevolkingskenmerken ...................................................33
B. Bespreking bevolkingskenmerken Lommel ...................................................34
Bibliografie ..........................................................................................................35
LIJST MET FIGUREN
Figuur 1: Kaartuitsnede leefomgeving
Figuur 2: Lommel op de kaart van Krayenhoff
Figuur 3: Kaart van Vandermaelen 1/80 000
Figuur 4: Berekening declinatie
Figuur 5: JOC De Lommert, in Lommel
Figuur 6: Sint-Pietersbandenkerk te Lommel
Figuur 7: Reliëfdoorsnede lengteprofiel Eindergatloop, Lommel (Google Earth)
Figuur 8: Reliëfdoorsnede dwarsprofiel Eindergatloop, Lommel (Google Earth)
Figuur 9: Leisteen in een reclamefolder van Gamma
Figuur 10: Graniet in een reclamefolder van Blokker
Figuur 11: Porselein in een reclamefolder van Action
Figuur 12: Vloertegels aangeboden door Gamma
Figuur 13: Voorgevel eigen woning (eigen genomen foto)
Figuur 14: Gaanderij aan voordeur (Eigen genomen foto)
Figuur 15: Tafelblad keuken (Eigen genomen foto)
Figuur 16: Vloertegels keuken en living (Eigen genomen foto)
Figuur 17: St. Pietersbandenkerk Lommel (Eigen genomen foto)
Figuur 18: rechterzijgevel St.-Pietersbandenkerk Lommel (Eigen genomen foto)
Figuur 19: Oud burgemeestershuis Lommel (eigen genomen foto)
Figuur 20: Rechterzijgevel oud burgemeestershuis Lommel (Eigen genomen foto)
Figuur 21: Hoog Kattenbos, Lommel
Figuur 22: Hoeverdijk, Lommel
Figuur 23: Zandstraat, Lommel
Figuur 24: Ploegstraat, Lommel
Figuur 25: Analyse bodemprofiel
Figuur 26: Bebouwde kern met transect - Lommel
Figuur 27: Stedelijke kern, Eindhoven (Google Earth)
Figuur 28: Philips Stadion, Eindhoven
Figuur 29: Grote winkelstraat, Eindhoven
Figuur 31: Verstedelijkte kern, Lommel (Google Earth)
Figuur 32: Winkelstraat en kerk, Lommel
Figuur 33: Open bebouwing stadsrand, Lommel
Figuur 34: Stedelijke sporthal, Lommel
Figuur 35: Stedelijk zwembad, Lommel
Figuur 36: Plattelandskern, Locht (Google Earth)
Figuur 37: Sint-Bernarduskapel, Locht
Figuur 38: Buurthuis, Locht
Figuur 39: Eindhovensebaan, Locht
Figuur 40: Grafiek 1 - bevolkingsevolutie Lommel
Figuur 41: Grafiek 2 – migraties in Lommel
Figuur 42: Grafiek 3 – Bevolking naar leeftijdsgroepen
Figuur 43: Grafiek 4 – huwelijken en echtscheidingen
LIJST MET BIJLAGEN
Bijlage 1: Kaart geografische streken van België
Bijlage 2: Kaart industrie in België
Bijlage 3: Kaart Vlaamse waterwegen
Bijlage 4: Kaart vreemdelingen per Belgische gemeente (op 1 januari 2010)
Bijlage 5: Kaart toerisme België
Bijlage 6: Kaart centrum Lommel met eigen woonplaats
Bijlage 7: Altimetrische fiche
Bijlage 8: Planimetrische fiche
Bijlage 9: Reliëfkaart leefomgeving
Bijlage 10: Lengteprofiel en dwarsprofiel
Bijlage 11: Lengte- en dwarsprofiel op kaart
Bijlage 12: Aanduiding helling op kaart leefomgeving
Bijlage 13: Kaart aanduiding waterscheidingslijn
Bijlage 14: Kaart aanduiding droog dal
Bijlage 15: Natuur- en kunststeen gesitueerd op kaart
Bijlage 16: Kaart tertiaire lagen Lommel met situering bodemprofiel
Bijlage 17: Topografische kaart 1:20 000
HOOFDSTUK 1: BESCHRIJVING VAN HET STUDIEGEBIED
1. KAARTUITSNEDE TOPOGRAFISCHE KAART 1:100 000
Figuur 1: Kaartuitsnede leefomgeving
bron: topografische kaart van België 1:100000
2. MINDMAP
3. HISTORISCHE KAARTEN
Figuur 2: Lommel op de kaart van Krayenhoff
Bron: ‘Limburg in kaart gebracht : bruikbaarheid van cartografische bronnen (einde
18e eeuw - 20ste eeuw) voor de plaatselijke geschiedschrijving’
Figuur 3: kaart van Vandermaelen 1/80 000
Bron: boek: ‘Limburg in kaart gebracht : bruikbaarheid van cartografische bronnen
(einde 18e eeuw - 20ste eeuw) voor de plaatselijke geschiedschrijving’
4. TYPISCHE KENMERKEN
Deze ruime leefomgeving bevat delen van de gemeenten Mol, Balen, Neerpelt, Overpelt
en Eksel. Centraal gelegen ligt de stad Lommel. We situeren ons dus in de geografisch
streek ‘Kempen’ (zie bijlage 1).
Het toerismegehalte is zeer hoog in deze leefomgeving (zie bijlage 5). Dat komt onder
andere doordat dit deel van Vlaanderen aan Nederland grenst. Een buitenlandse uitstap
is voor Nederlanders snel gemaakt, aangezien velen van hen aan de Nederlandse grens
wonen. Er valt ook heel wat te zien in de verschillende gemeenten. Zo trekt Mol heel wat
toerisme door de vele waterplassen die zich er bevinden (bv.: Zilvermeer). De grootste
troef die Lommel heeft, zijn de Vossemeren. Dit is een groot recreatiegebied met o.a.
subtropisch zwembad. Mensen van over heel de Benelux komen hier naar toe om te
sporten, te ontspannen, om gewoon vakantie te nemen. Zo prijkt Lommel op de derde
plaats wat betreft aantal toeristische overnachtingen in ons land. Verder zorgt de
evenementenhal ‘De Soeverein’ voor veel bezoekers van buitenaf. Het feit dat Lommel en
de omringende gemeenten dicht bij de Nederlandse grens liggen, zorgt er wel voor dat
het vreemdelingengehalte vrij hoog ligt (zie bijlage 4). Voornamelijk door dat
Nederlanders in België komen wonen omwille van de goedkopere grond.
Op de kaartuitsnede van de leefomgeving is ook te zien dat het kanaal Bocholt-Herentals
en de aftakking naar Beverlo, door de verschillende gemeenten lopen (zie bijlage 3).
Deze kanalen worden gebruikt voor het vervoer van goederen door schepen, maar er
werd nog gebruik gemaakt van deze kanalen. Zo werden er plezierhavens aangelegd in
Neerpelt en Lommel-Kolonie. Ook vormt het fietspad naast het kanaal van Bocholt-
Herentals als het ware ‘de ruggengraat’ van het fietsnetwerk door de Kempen.
Lommel en Mol staan ook bekend om hun zand. Hier werd vroeger heel wat kwartszand
afgezet. In beide gemeenten wordt zand ontgonnen en verwerkt in allerhande producten.
Een bedrijf dat zand ontgint, is Sibelco in Lommel. In Lommel staat het museum ‘Het
Glazen Huis’, waar glaskunstwerken tentoon gesteld worden, die met eigen zand
gemaakt werden. Ook dit is weer een toeristische trekpleister.
Industrie is ook een onderdeel dat in alle gemeenten frequent voorkomen (zie bijlage 2).
Vooral in Overpelt, Lommel en Mol. Een reden hiervoor zijn ook weer de kanalen die hier
doorheen stromen. Er kan veel getransporteerd worden. Grote bedrijven en fabrieken die
hier voorkomen zijn: Sibelco (zoals eerder vernoemd), Loomans, Nyrstar (in Balen en
Overpelt. In Lommel vinden we nog een belangrijk fabriek, namelijk Hansen
transmissions. Zij maken tandwielkasten voor windturbines en andere industriële
toepassingen. Zij maakten het mede mogelijk dat Lommel de slogan ‘Pure Energie’
kreeg. Er bevinden zich op de industrieterreinen heel wat windturbines, die voor de
energievoorziening van een grote oppervlakte zorgen.
De natuur in deze leefomgeving is ook een zeer belangrijk aspect. Er wordt veel
gewandeld en er zijn vele fietsnetwerken aangelegd. Een mooi stukje natuur is de Sahara
in Lommel. De Sahara is een zand- en duinlandschap en het meer dat er zich nu bevind
is ontstaan door zandwinning. Nu wordt het gebied voornamelijk gebruikt als
ontspanningsgebied, om te wandelen, als recreatie…
HOOFDSTUK 2: ANALYSE VAN DE BELANGRIJKSTE ELEMENTEN OP
EEN TOPOGRAFISCHE KAART
1. COÖRDINATEN BEPALEN WOONPLAATS
A. UTM-COÖRDINATEN
Op de x-as:
grote cijfer op de kaart = 62 = 662000 m = 662 km
kleine cijfer op de kaart = 6
Op de y-as: grote cijfer op de kaart = 76 = 5676000 m = 5676 km
kleine cijfer op de kaart = 56
Zo vinden we onze UTM-coördinaten: 31U FS x= 662 km y= 5676 km
B. LAMBERT-COÖRDINATEN
Op de x-as: Eigen woonplaats ligt tussen 216 km en 217 km. Tussen deze coördinaten
ligt 5cm op de kaart.
5cm 1 km
1cm 0,2 km
2,2 cm 0,44 km
216 km + 0,44 km = 216,44 km
Op de y-as: Eigen woonplaats ligt tussen de 212 km en 213 km.
5 cm 1 km
1cm 0,2 km
2,7 cm 0,54 km
212 km + 0,54 km = 212,54 km
We vinden voor de Lambert-coördinaten: x= 216,44 km en y= 212,54 km
C. GEOGRAFISCHE COÖRDINATEN
NB: eigen woonplaats ligt tussen 51°13’ en 51°14’. Hiertussen ligt 9,2 cm
9,2 cm 60”
1 cm 6,52”
2,1 cm 14”
OL: Eigen woonplaats ligt tussen 5°19’ en 5°20’. Hiertussen ligt 5,8 cm.
5,8 cm 60”
1 cm 10,34”
2,3 cm 23,78”
We vinden voor de geografische coördinaten: 51°13’14” NB en 5°19’24” OL
2. DECLINATIE TOV HET MAGNETISCHE NOORDEN VOOR DE UTM EN
LAMBERTCOÖRDINATEN
Figuur 4: Berekening declinatie
3. UITSNEDE TOPOGRAFISCHE KAART LEEFOMGEVING 1:20000
A. AFSTAND WONING TOT 3 VAAK BEZOCHTE PLAATSEN (VOGELVLUCHT)
1. Afstand tot CC De Adelberg: 8 cm
5 cm op de kaart is 1 km in werkelijkheid
1 cm 0,2 km
8,8 cm 1,76 km
2. Afstand tot woning grootouders: 6,3 cm
5 cm op de kaart is 1 km in werkelijkheid
1 cm 0,2 km
6,3 cm 1,26 km
3. Afstand tot het station: 4,3 cm
5 cm op de kaart is 1 km in werkelijkheid
1 cm 0,2 km
4,3 cm 0,86 km
B. OPPERVLAKTE TYPEREND LANDSCHAPSELEMENT
De oppervlakte van het voormalig Mariaziekenhuis wordt hier berekend. Dat werd gedaan
op basis van een driehoekige vorm. De formule voor de oppervlakteberekening
van een driehoek is: basis maal hoogte delen door twee.
Op de kaart is dat dan:
6 mm 4 mm
2 12 mm op kaart
1 cm op de kaart komt overeen met 0,2 km in werkelijkheid
Dan komt 6 mm overeen met 0,12 km in werkelijkheid (we hebben 0,2 km x 6 gedaan).
Dit is onze basis.
De hoogte, 4 mm op kaart, komt in werkelijkheid overeen met 0,08 km (0,2 km x 4).
Zo vinden we de werkelijke oppervlakte van het voormalig ziekenhuis: 0,12 km x 0,08
km en dit delen door 2. Dan bekomen we 0,0048 km² of 4800 m²
C. AANDUIDINGEN OP TOPOGRAFISCHE KAART
Zie bijlage 6
4. ALTIMETRISCHE EN PLANMETRISCHE FICHE
Zie bijlage 7 en 8
A. ALTIMETRISCH PUNT
Figuur 5: JOC De Lommert, in Lommel
Bron: Eigen gemaakte foto (Esther Geuens)
B. PLANMETRISCH PUNT
Figuur 6: Sint-Pietersbandenkerk te Lommel
Bron: Eigen gemaakte foto (Esther Geuens)
HOOFDSTUK 3: ANALYSE VAN LANDSCHAP EN RELIËF M.B.V. DE
TOPOGRAFISCHE KAART
1. LENGTE- EN DWARSPROFIEL BEEK
- Zie bijlage 10 voor beide profielen
- Zie bijlage 11 voor situering van de profielen op topografische kaart
2. RELIËFDOORSNEDEN IN GOOGLE EARTH
Figuur 7: Reliëfdoorsnede lengteprofiel Eindergatloop, Lommel (Google Earth)
Figuur 8: Reliëfdoorsnede dwarsprofiel Eindergatloop, Lommel (Google Earth)
3. HOOGTEOVERDRIJVING MAQUETTE
Hoogteoverdrijving = horizontale schaal / verticale schaal
Horizontale schaal: 1 cm op de kaart is 20 000 cm of 200 m in werkelijkheid
Verticale schaal: De maquette is 0,4 cm dik en mijn hoogtes hebben een interval van 125
cm. We zetten 0,4 cm om naar 1 cm, dus dan moeten we 125 cm delen door 0,4. Bij
deze deling komen we uit op 312,5 cm. De hoogteoverdrijving is dan: 200m/3,125m= 64
4. BEREKENING VERVAL EN VERHANG BEEK
A. VERVAL
Verval Holvense beek: absolute hoogteverschil tussen twee punten (A en B) in m.
A ligt op 45m, B ligt op 40 m dus het verval bedraagt 5m.
B. VERHANG
Verhang Holvense beek: relatieve hoogteverschil tussen twee punten (A en B) in m/km
5. HELLINGSGRAAD
De kaartafstand tussen twee punten op de kaart (van voet naar top) = 3,4cm
3,4cm op de kaart komt overeen met
Het hoogteverschil bedraagt 7,5m (van 45m naar 52,5m).
6. WATERSCHEIDINGSLIJN EN DROOG DAL AANDUIDEN OP KAART
Zie bijlage 13 en 14
HOOFDSTUK 4: GESTEENTEN IN DE EIGEN LEEFOMGEVING
1. NATUURSTEEN IN RECLAMEFOLDERS
Figuur 9: Leisteen in een reclamefolder van Gamma
Natuursteen: Leisteen
Ontginning: wordt zeer beperkt ontgonnen. In België zijn er enkele ontginningsplaatsen
in de Ardennen, bv.: Martelange (zie bijlage 15)
Figuur 10: Graniet in een reclamefolder van Blokker
Natuursteen: graniet
Ontginning: Graniet komt voor over heel de wereld, maar in België wordt enkel het klein-
graniet ontgonnen. Deze bevind zich in groeven van Wallonië, bv.: Lessines (zie bijlage
15)
2. KUNSTEEN IN RECLAMEFOLDERS
Figuur 11: Porselein in een reclamefolder van Action
Kunsteen: porselein
Basisgesteente: kaolien, een weerbarstige, witte kleisoort. Dit wordt vermengd met
kwarts en veldspaat. Kaolien vinden we op op meerdere plaatsen in de wereld terug, zo
ook in Frankrijk, bijvoorbeeld de steengroeve te Saint-Yrieix-la-Perche (zie bijlage 15)
Figuur 12: Vloertegels aangeboden door Gamma
Kunststeen: keramiek
Basisgesteente: Keramiek wordt gemaakt van klei. Klei wordt in België onder andere
ontgonnen in Boom. (Zie bijlage 15)
3. BOUWMATERIALEN EIGEN WONING EN HISTORISCHE GEBOUWEN
Figuur 13: Voorgevel eigen woning (eigen genomen foto)
Figuur 14: Gaanderij aan voordeur
(Eigen genomen foto)
Figuur 15: tafelblad keuken (Eigen genomen foto)
Glazen ramen:
Vervaardigd uit wit kwartszand
Bakstenen gevel:
gemaakt uit gebakken klei
Betonnen dakpannen en
klinkers:
Beton is een samenstelling van
zand, cement en steenslag.
Blauwe hardsteen/arduin:
een natuursteen uit de
provincie Henegouwen.
Keramische tegels:
mengsel van klei, zand en
andere natuurlijke substanties
Natuurstenen keukenblad uit
graniet:
Graniet bestaat uit drie mineralen:
kwarts, veldspaten en mica’s. Het
wordt over heel de wereld ontgonnen
en in kleine mate in België.
Figuur 16: Vloertegels keuken en living (Eigen genomen foto)
Figuur 17: St. Pietersbandenkerk Lommel
(Eigen genomen foto)
Keramische tegels:
mengsel van klei, zand en
andere natuurlijke substanties
Carrara marmer:
afkomstig uit de Italiaanse
regio Carrara
Speklagen van
mergelsteen:
natuursteen aangevoerd
uit de maasstreek
(omgeving Maastricht).
Bestaat voornamelijk uit
kalk en klei.
3 speklagen
ijzerzandsteen: bestaat
uit fijne glauconiet-
houdende limonietzand-
korreltjes en is afkomstig
uit de Demerstreek
Natuursteen:
Elke geleding wordt
gescheiden door
natuurstenen
druiplijsten
Bakstenen:
gebakken stenen van
leem uit de zandstreek
van de Kempen
Figuur 18: rechterzijgevel St.-Pietersbandenkerk Lommel
(Eigen genomen foto)
Figuur 19: Oud burgemeestershuis Lommel
(eigen genomen foto)
Figuur 20: Rechterzijgevel oud
burgemeestershuis Lommel
(Eigen genomen foto)
Mergelsteen:
natuursteen aangevoerd uit de
maasstreek (omgeving
Maastricht). Bestaat
voornamelijk uit kalk en klei.
Bakstenen:
gebakken uit klei. Deze klei
is afkomstig uit de Kempen
Wit geschilderde cement
gebonden stuclaag:
Cement bevat 2/3 kalk en 1/3 klei.
Klei vinden we terug in Boom,
Turnhout-Beerse, Roeselare-
Kortrijk… Krijt vinden we terug in
Luik aan de Maas
Grijs geschilderde cement gebonden
stuclaag: Cement bevat 2/3 kalk en 1/3 klei.
Klei vinden we terug in Boom, Turnhout-Beerse,
Roeselare-Kortrijk… Krijt vinden we terug in Luik
aan de Maas
Arduinen
vensterbanken
HOOFDSTUK 5: GEOLOGIE EN GEOMORFOLOGIE VAN DE EIGEN
LEEFOMGEVING
DEEL 1: ANALYSE EN VERKLARING VAN RELIËF IN DE EIGEN
LEEFOMGEVING
A. LANDSCHAPSFOTO’S VAN HET RELIËF
Figuur 21: Hoog Kattenbos, Lommel Figuur 22: Hoeverdijk, Lommel
Bron: Esther Geuens Bron: Esther Geuens
Figuur 23: Zandstraat, Lommel Figuur 24: Ploegstraat, Lommel
Bron: Esther Geuens Bron: Esther Geuens
Hoogteverschil: Op alle vier de foto’s is kan ik geen duidelijk hoogteverschil
tussen 2 punten aanduiden.
Helling: zeer zwakke helling aanwezig op figuur 23, op de andere afbeeldingen
nagenoeg geen helling.
Horizonlijn: Op alle vier de afbeeldingen is de horizonlijn eerder recht
Hoogteligging (zie reliëfkaart bijlage 9):
1) Figuur 23: ligt op een hoogte van ongeveer 54m
2) Figuur 21: ligt op een hoogte van ongeveer 50m
3) Figuur 22: ligt op een hoogte van ongeveer 48m
4) Figuur 24: ligt op een hoogte van ongeveer 47,80m
B. ANALYSE RELIËF
Beschrijving Besluit
Hoogteverschil Minder dan 10 m Klein hoogteverschil
Helling Schommelt tussen 0°-5° Zeer zachte helling
Horizonlijn Rechte horizonlijn Effen horizonlijn
C. ANAYLSE BODEMPROFIEL
Zie volgende pagina
Situering bodemprofiel te vinden op bijlage 16
D. VEREENVOUDIGDE KAART TERTIAIRE LAGEN IN EIGEN
LEEFOMGEVING
Zie bijlage 16
E. SAMENSTELLING BELANGRIJKSTE TERTIAIRE LAGEN
Lommel behoort tot de formatie van Mol en specifieker tot het lid van Maatheide. Dit lid
bestaat uit wit grof kwartszand, zeer goed gesorteerd, dikwijls door humusinfiltratie
zwartbruin verkleurd.1
1 DOV, Algemene DOV-viewer, internet, 2013-04-28,
(https://dov.vlaanderen.be/dovweb/html/index.html).
Analyse bodemprofiel
0 cm
10 cm
25 cm
Sta
al 2:
kool-
zw
art
zand
150 cm
en
dieper
75 cm
O-horizont
Humuslaag
A-horizont
Humusaanrijkingshorizont
E-horizont
Uitlogingshorizont 35 cm
Bfe-horizont
Geoxideerde ijzeraanrijkingshorizont
= resistente ijzerlaag
waarop grondtafel stagneert
C-horizont
Moedermateriaal
Sta
al 3:
uitgelo
ogde
zanden
Sta
al 4:
ijzer-
houdend z
and
Sta
al 1:
zand
Sta
al 5:
wit
kw
art
szand
Figuur 25: Analyse bodemprofiel
Bron: Esther Geuens
F. SYNTHESETEKST: ANALYSE RELIËF, BODEM EN ONDERGROND
Lommel, met zijn glasmuseum, Sahara en andere meren, staat bekend om zijn zand als
ondergrond. De formatie van Mol en nog specifieker, het lid van Maatheide, is de
geologische formatie die voorkomt in Lommel. Dit lid bestaat uit wit grof kwartszand,
zeer goed gesorteerd, dikwijls door humusinfiltratie zwartbruin verkleurd2. De formatie
bestaat uit door rivieren en in lagunes afgezet zand uit het late Plioceen en vroege
Pleistoceen.
Zandkorrels ontstaan door erosie. Een proces waarbij het landschap langzaam wordt
afgeschuurd door wind, water of ijs. Deze afgeschuurde deeltjes belanden in beekjes en
zo in rivieren. Ongeveer 12 miljoen jaar geleden werd heel Vlaanderen overspoeld door
de stijgende Noordzee. Zo kwam heel Limburg onder water te liggen. De zee was niet erg
diep, en in ondiep, traag stromend water, zakken zanddeeltjes heel makkelijk naar
beneden. Sommige deeltjes werden echter in de rivier afgezet, andere meegevoerd tot in
de zee. Dat afhankelijk van de snelheid waarmee het water stroomt en van de grote van
de meegevoerde deeltjes. Zo worden eerst de zwaarste deeltjes afgezet, namelijk
grinddeeltjes en de fijnere zanddeeltjes worden verder meegevoerd. Lommelzand werd
zo 1,6 miljoen jaar geleden afgezet door een rivier, een aftakking van de Rijn. Die liep in
een grote bocht van Bree tot bijna in Houthalen, dan over Leopoldsburg naar Lommel.
Dit zand komt uit de Alpen. Doordat het nogal grote korrels heeft, wordt het niet als
vulzand gebruikt, maar wel als bouw- en stabilisatiezand.3 Deze kwartsgronden worden
sinds 1891 ontgonnen door o.a. firma ‘Sibelco’ in Lommel. Het zand wordt verwerkt in
vele producten, zoals glas en kristal en verkocht in binnen- en buitenland.4
Bekijken we verder het bodemprofiel van Lommel, zien we een typisch podzolprofiel.
Juist onder de humuslaag, bevindt zich de donkerbruine humusaanrijkingshorizont.
Daaronder de iets blekere uitlogingshorizont, waaruit vele mineralen onder invloed van
infiltrerend water opgelost zijn en in een diepere horizont terug werden afgezet. We
spreken hier van de geoxideerde ijzeraanrijkingshorizont. Deze laag is de resistente
ijzerlaag waarop de grondtafel stagneert. Helemaal onderaan vinden we het
oorspronkelijke moedermateriaal terug, waarin de bodem gevormd werd, nl. het witte
kwartszand.
Nadat de Noordzee zich enkele miljoenen jaren geleden definitief uit Lommel had
teruggetrokken, was het bodemoppervlak blootgesteld aan allerlei erosie- en
sedimentatieprocessen. Vooral water en wind gingen vanaf dan het reliëf bepalen.
Klimatologische omstandigheden, ijstijden en tussenijstijden, waren van essentieel
belang hierbij. Er heerste gedurende een ijstijd in Lommel een zeer koud klimaat, met
langdurige vorst- en sneeuwperioden. Hierdoor kon het water de grond niet
binnendringen en doordat er toendravegetatie heerste, konden erosieprocessen hun vrije
gang gaan. Luchtstromen verspreiden grote hoeveelheden losliggend zand, het relatief
zwaardere zand werd in Lommel (en de Kempen) afgezet. Er ontstonden zo dekzanden
die het reliëf vormden, hierbij bliezen westenwinden het dekzand plaatselijk bijeen tot
2 DOV, Databank Ondergrond Vlaanderen, internet, 2013-05-12,
(https://dov.vlaanderen.be/dovweb/html/index.html). 3 LNE, Ik doorgrond Vlaanderen, internet, 2013-05-12,
(http://www.ikdoorgrondvlaanderen.be/index.html#.UZn_wbU9PjI). 4 WIKIPEDIA, Lommel, internet, 2013-05-17, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Lommel).
landduinen. 5 Lommel helt zeer lichtjes naar het Noorden, doordat het Kempens
laagplateau (bestaande uit een hoger gelegen vlakte) afhelt naar het Noorden.
Hieruit kunnen we concluderen dat Lommel een gemeente is met een goedgevormde
bodem gedurende de geschiedenis. De zanden van Mol die in Lommel voorkomen, of ook
wel het ‘kwartszand’ genoemd, wordt rijkelijk ontgonnen. Door zijn fijne structuur is het
namelijk zeer geschikt voor de productie van glas en kristal. Lommel en zijn zand zijn
hierbij een gegeven, dat zowel in het binnen- als buitenland onmisbaar is geworden!
HOOFDSTUK 6: BEBOUWING EN BEVOLKING
1. COLLAGES: VORMEN VAN BEBOUWING
Zie bijlage: 4 collages in A3-formaat
- lintbebouwing
- verspreide bebouwing
- geïsoleerde bebouwing
- geconcentreerde bebouwing
2. AFBAKENING BEBOUWDE KERN LOMMEL
Zie volgende pagina: figuur 26
3. TRANSECT DOORHEEN BEBOUWING LOMMEL
Zie volgende pagina: figuur 26
5 DR. DIRIKEN, P., Geogids oosterkempen, Georeto, Antwerpen, p. 7-20.
1
2
7
6
4
5
3
1 2 3 4
5 6 7 Heuvel met bos op,
dalend in hoogte:
zandvlakten, water,
struiken.
Centrum
bebouwde kern:
appartementen,
gesloten
bebouwing +
handelfuncties
aanwezig
Akkers en weiland met
verspreide bebouwing,
buiten de bebouwde kern
Bebouwde
kern met
open
bebouwing
(veel
nieuwbouw)
en weiland
Open bebouwing
met hier en daar
weiland
Open bebouwing
met open en
halfopen
bebouwing
4
6
5
2
3
1
7
Figuur 26: Bebouwde kern met transect - Lommel
Bron: Esther Geuens
5 6 7
4. TABEL: BESPREKING STEDELIJKE KERN, VERSTEDELIJKTE KERN EN PLATTELANDSKERN
Uitzicht Functies
STEDELIJKE KERN
Eindhoven
Uitgestrekte geconcentreerde bebouwing
Groot stadscentrum
Duidelijke ring rond het centrum
Weinig open bebouwing
Centraal: vooral gesloten bebouwing met
rijwoningen en hoogbouw
Rond stadscentrum: dichtbebouwde
stadswijken met gesloten bebouwing
Stadsrand: half open en open bebouwing
Centrum: drukke winkelstraten, kantoren, appartementen
Diensten aan personen: kapperszaken, grote banken,
reisbureau’s…
Ontspanning: stadion, zwembad, sporthal, bioscoop…
Horeca
Groot aanbod aan openbare diensten: o.a.: kleuter-, lagere
en middelbare scholen, hogescholen en universiteit
Mensen komen naar Eindhoven voor het grote werkaanbod,
te winkelen, de vele sportaangelegenheden, het hoge
aanbod aan handel en diensten
Luchthaven aanwezig
VERSTEDELIJKTE
KERN
Lommel
Minder uitgestrekte geconcentreerde
bebouwing
Kleiner centrum tov stedelijke kern: vooral
gesloten bebouwing met appartementen
Rond stadscentrum: vooral open
bebouwing
Stadsrand: veel natuur (weide, bossen…),
wijken met lintbebouwing, open
bebouwing en meerdere boerderijen
Ruim aanbod aan handel en diensten
Handel en diensten vooral gericht op eigen inwoners, maar
ook omringende gemeenten komen naar Lommel om
inkopen te doen.
Ontspanning: zwembad, sporthal, Centerparcs, bioscoop…
Horeca
Openbare diensten: o.a. scholen: kleuter-, lagere en
middelbare scholen
Religie: kerk
PLATTELANDSKERN
Locht (dorp in Eksel)
zeer beperkte geconcentreerde bebouwing
geen duidelijk centrum aanwezig
slechts enkele straten met woningen
vooral open bebouwing
lintbebouwing langs grote baan
weinig tot geen appartementen
meerdere boerderijen aan de rand van het
gehucht
voornamelijk woonfunctie
zeer beperkte aanwezigheid handel en diensten
inwoners verplaatsen zich uit het gehucht om winkels,
scholen… te bereiken
ontspanning: buurthuis
religie: gotische kapel
diensten aan personen: geneesheer
A. AFBEELDINGEN STEDELIJKE KERN – EINDHOVEN
Figuur 27: Stedelijke kern, Eindhoven (Google Earth)
Bron: Google Earth
Figuur 28: Philips Stadion, Eindhoven Figuur 29: Grote winkelstraat, Eindhoven
Bron: Wikipedia Bron: René Manders
Figuur 30: Eindhoven Airport
Bron: Rob de Kruif
B. AFBEELDINGEN VERSTEDELIJKTE KERN - LOMMEL
Figuur 31: Verstedelijkte kern, Lommel (Google Earth)
Bron: Google Earth
Figuur 32: Winkelstraat en kerk, Lommel Figuur 33: Open bebouwing stadsrand,
Lommel
Bron: Esther Geuens
Figuur 34: Stedelijke sporthal, Lommel Figuur 35: Stedelijk zwembad, Lommel
Bron: Esther Geuens Bron: Esther Geuens
Bron: Esther Geuens
C. AFBEELDINGEN PLATTELANDSKERN - LOMMEL
Figuur 36: Plattelandskern, Locht (Google Earth)
Bron: Google Earth
Figuur 37: Sint-Bernarduskapel, Locht Figuur 38: Buurthuis, Locht
Bron: Henri van Ham Bron: buurthuisdelocht.be
Figuur 39:
Eindhovensebaan, Locht
Groene vlaktes langs de
grote baan met verspreide
bebouwing langs de rand
van het dorp
Bron: Google maps
25000
26000
27000
28000
29000
30000
31000
32000
33000
34000
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010
Bevo
lkin
gsaan
tal
Jaartal
Bevolkingsevolutie Lommel (laatste 20 jaar)
5. BEREKENING BEVOLKINGSEVOLUTIE LOMMEL
Bevolkingsgroei = (geboortecijfer – sterftecijfer) + (immigraties – emigraties)
Natuurlijke groei + migratiesaldo
Gegevens Lommel 2011
* Geboortes: 301
* Sterftes: 233
* migratiesaldo: 4,5
Bron: www.vlaanderen.be/statistiek
Lommel heeft in 2011 een bevolkingsgroei gekend van: (301 – 233) + 4,5 = 72,5
De toename van het inwonersaantal is positief, dus er is een groei.
6. GRAFIEK BEVOLKINGSEVOLUTIE LOMMEL (LAATSTE 20 JAAR)
Figuur 40: Grafiek 1 -bevolkingsevolutie Lommel
Bron gegevens: www.vlaanderen.be/statistiek
0 1000 2000 3000 4000
0-4 …
15-19 …
30-34 …
45-49 …
60-64 …
75-79 …
90-94 …
Aantal
Leeft
ijd
Totale bevolking naar leeftijdsgroepen (Lommel)
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Aan
tal
hu
weli
jksslu
itin
gen
/ech
tsch
eid
ing
en
Jaar
Huwelijkssluitingen en echtscheidingen Lommel
(1995-2011)
huwelijkssluitingen
echtscheidingen
Lineair (huwelijkssluitingen)
Lineair (echtscheidingen)
0 100 200 300 400 500 600 700
Aan
tal
mig
ran
ten
jaar
Aantal migraties in Lommel (2004-2011)
Immigraties
Emigraties
7. BEVOLKINGSKENMERKEN LOMMEL
A. GRAFIEKEN M.B.T. DE BEVOLKINGSKENMERKEN
Figuur 41: Grafiek 2 –
migraties in Lommel
Bron:
www.vlaanderen.be/statistiek
Figuur 42: Grafiek 3 –
Bevolking naar
leeftijdsgroepen
Bron:
www.vlaanderen.be/statistiek
Figuur 43:
Grafiek 4 –
huwelijken en
echtscheidingen
Bron:
statbel.fgov.be
B. BESPREKING BEVOLKINGSKENMERKEN LOMMEL
Lommel is niet alleen een bruisende, maar ook een groeiende stad. Gelegen ten noorden
van Limburg en juist onder de Nederlandse grens, kan Lommel genieten van heel wat
toeristen van Nederlandse afkomst. Sinds 2011 telt Lommel meer dan 33000 inwoners.
De afgelopen 20 jaar vond er dan ook een aanzienlijke stijging qua inwoners plaats. In
1990 leefden er nog geen 28000 inwoners (zie grafiek 1). Deze bevolkingsgroei is te
wijten aan een aantal factoren. Een hiervan is de ligging, tegen de Nederlandse grens.
De bouwgronden in België, en dan hier specifiek in Lommel, liggen nog steeds heel wat
lager dan in Nederland, dus dat zorgt voor een groot immigratiecijfer (zie grafiek 2).
Verder ontplooide Lommel zich afgelopen jaren als een ware stad. Er is een uitgebreid
aanbod aan winkels, handelscentra, sportinfrastructuur… Hiernaast staat Lommel ook
nog bekend als ‘groene stad’. Dit zijn allemaal redenen waarom mensen in Lommel willen
komen wonen. Grafiek 2 vertelt ons ook nog dat er veel meer immigraties dan emigraties
zijn. Er is wel een trend zichtbaar; het aantal immigraties en emigraties gaan steeds
minder schelen in aantal. In 2004 was er een grote kloof in aantal, maar kijken we naar
2011 zien we dat het aantal immi- en emigraties bijna aan elkaar gewaagd zijn. Het feit
dat er nog steeds meer immigraties plaatsvinden in Lommel, beïnvloedt de natuurlijke
aangroei. Deze wordt niet alleen beïnvloedt door het migratiesaldo, maar ook door het
geboorte- en sterftecijfer. Grafiek 3 toont het relatief hoge geboortecijfer van Lommel,
wat je ziet aan de brede basis van de grafiek. In lommel woont er maw een vrij jonge
bevolking, waar de vergrijzing nog beperkt is.
Grafiek 4 toont het aantal huwelijkssluitingen en echtscheidingen in Lommel van
afgelopen 12 jaar. Huwelijken zijn gelukkig nog steeds populairder dan echtscheidingen,
hoewel ook hier de kloof stilaan aan het dichten is. De trendlijn van de
huwelijkssluitingen duidt op een daling gedurende de 12 jaar, met een zware daling
tussen 2001 en 2003. De trendlijn van het aantal scheidingen geeft een lichte stijging
weer, maar kijken we naar het aantal van in 1995 en dat van 2011, zien we een kleine
daling. Hier is dus weinig verandering zichtbaar.
BIBLIOGRAFIE
Boeken
1. DR. DIRIKEN, P., Geogids oosterkempen, Georeto, Antwerpen, 128 pagina’s.
2. VZW MUSEUM KEMPENLAND, Limburg in kaart gebracht : bruikbaarheid van
cartografische bronnen (einde 18e eeuw - 20ste eeuw) voor de plaatselijke
geschiedschrijving, Bruno Indekeu, 1990, p. 129-224.
3. VZW MUSEUM KEMPENLAND, Vijf eeuwen bouwgeschiedenis van de Lommelse St.
Pietersbandenkerk, Bruno Indekeu, Elite nv, Lommel, 1993, 125 pagina's.
Internet
DE KRUIF, R., Eindhoven Airport, internet, 2011-09-11,
(http://eindhoven.sp.nl/bericht/69262/110911-
nomos_gaat_decibellen_meten_op_eindhoven_airport.html).
DENIS, P., Geologie van Limburg, internet, februari 2008,
(http://www.leefmilieutongeren.be/Map-pdf/GeologieLimburg.pdf).
DIENST LOKALE ECONOMIE LOMMEL, Balendijk, Kristalpark (Lommel), internet,
2012-12-13, (http://www.bedrijventerreinenlimburg.be/fb111xkhc600ubx1att181.aspx).
DIENST TOERISME LOMMEL, Toerisme Lommel, internet, 2012-11-25,
(http://www.toerismelommel.be/fb111xvwe876rlgc1rlgc127.aspx).
DOV, Databank Ondergrond Vlaanderen, internet, 2013-05-12,
(https://dov.vlaanderen.be/dovweb/html/index.html).
KROON, G., Ventilation corner seats of Philips stadion, internet, 2007-09-27,
(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Ventilating_corner_seats_of_Phili
ps_Stadion.JPG).
LNE, Ik doorgrond Vlaanderen, internet, 2013-05-12,
(http://www.ikdoorgrondvlaanderen.be/index.html#.UZn_wbU9PjI). MANDERS, R., De Demer in Eindhoven, internet, 2013-01-02,
(http://www.ed.nl/regio/deurne/cbs-weinig-variatie-in-winkelaanbod-centrum-
eindhoven-1.3588248).
NEHOBO, Kunststeen composiet producten, internet, 2012-11-10,
(http://www.nehobo.nl/downloads/images/Nehobo-kunststeencomposiet.pdf).
NGI, Nationaal Geografisch instituut, internet, 2012-11-10, (http://www.ngi.be/).
ONBEKEND, Vreemdelingen per gemeente op 01.01.2010, internet, 2012-12-13,
(http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/huidige_nationaliteit/be
lgisch_vreemd/).
PLANTYN, Online Plantyn Wereldatlas, internet, 2012-11-10,
(http://www.algemenewereldatlas.be/).
PLATTELANDSWIJZER, De Kempen, internet, 2013-05-03,
(http://www.plattelandswijzer.be/default.aspx?PageId=677).
PROMOTIE BINNENVAART VLAANDEREN, Waterwegen in Vlaanderen, internet, april
2011, (http://www.binnenvaart.be/nl/waterwegen/kaart_sluizen.html)
STATISTICS BELGIUM, Statistiek, internet, 2013,
(http://statbel.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/bevolking/downloads/bevolki
ng_-_huwelijken_in_2011.jsp).
STUDIEDIENST VLAAMSE REGERING, internet, 2013-05-10,
(http://www4dar.vlaanderen.be/sites/svr/Cijfers/Pages/Excel.aspx).
VAN HAM, H., St-Bernarduskapel v/d Locht einde 17de eeuw; Eksel, internet, 2013-05-
11, (http://www.panoramio.com/photo/81713787). VAN BOSSUYT, B., Zoek de coördinaten van een plaats op, internet, 2010, (http://e-
learning.classy.be/coordinatenkaart/coordinatenkaart.html).
VZW BUURTHUIS DE LOCHT, Buurthuis de Locht, internet, 2013-05-11,
(http://www.buurthuisdelocht.be/en/t-buurthuis/14-huuraanvraag).
WDM, Werkgroep Didactische Middelen, internet, 2012-12-06, (http://www.wdm.be/).
WIKIPEDIA, Kanaal Bocholt-Herentals, internet, 2012-02-10,
(http://nl.wikipedia.org/wiki/Kanaal_Bocholt-Herentals).
WIKIPEDIA, Lommelse Sahara, internet, 2011-01-22,
(http://nl.wikipedia.org/wiki/Lommelse_Sahara).
WIKIPEDIA, Formatie van Mol, internet, 2011-02-05,
(http://nl.wikipedia.org/wiki/Formatie_van_Mol).
WIKIPEDIA, Porselein, internet, 2012-11-18, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Porselein).
Bijlage 1: Kaart geografische streken van België
N
Industriegebied
Eigen leefomgeving
GEOGRAFISCHE STREKEN
EN
SUBSTREKEN
Bron: Plantyn Algemene Wereldatlas
Bijlage 2: Kaart industrie in België
N
Bron: Werkmap Aardrijkskunde 2
Bijlage 3: Kaart Vlaamse waterwegen
Bron: internet, Promotie binnenvaart Vlaanderen
Bijlage 4: Kaart vreemdelingen per Belgische gemeente (op 1 januari 2010)
N
Bron: Stabel FOD Economie
Bijlage 5: Kaart toerisme België
Bron: ADSEI
Bijlage 15: natuur- en kunststenen gesitueerd op kaart
Bron: Google Earth