Arş. Gör. Mustafa MORTAŞ (C sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı)

Prof. Dr. Fehmi YAZICI

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü

Samsun, 2013

BİLGİLENDİRME… Uluslararası Çalışma Örgütü’ ne göre;

-Dünyada 1.2 milyarı bayan olmak üzere 3

milyar civarında iş gücü bulunmaktadır.

-1 Milyon iş kazası olmakta,

-4.932 çalışan işle ilgili hastalıklar,1.096

çalışan iş kazası nedeniyle ölmektedir.

Türkiye’ de her gün;

-172 iş kazası olmakta,

-4 kişi iş kazası nedeniyle ölmekte,

-6 kişi sürekli iş göremez hale gelmektedir.

BİLGİLENDİRME…

2012 yılı istatistiklerine göre;

-74.871 sigortalı işçi kaza geçirdi (%93 erkek)

(2011 yılına göre %8 artış)

-744 kişi hayatını kaybetti

(735’i erkek)

-İş kazaları sonucu 2.036, meslek hastalıkları sonucu 173 kişi olmak üzere toplam 2.209 kişi sürekli iş göremez hale gelmiştir.

BİLGİLENDİRME…

BİLGİLENDİRME… -2012 yılında meydana gelen iş kazalarının 16.547 si

el yaralanması ile sonuçlanırken,12.440’ı parmak

yaralanması ile sonuçlandı.

-Ayakta tedavilerde 1.599.618, yatarak tedavi nedeni

ile 50.632 iş günü olmak üzere, geçici iş göremezlik

nedeni ile toplam 1.650.250 iş günü kaybedildi.

Her bir ölüm ve sürekli iş

göremezlik için 7.500 iş

günü kaybedildiği kabul

edilirse, ölüm ve

sürekli iş göremezlik

nedeni ile 221.555.000 iş

gününün, toplam olarak

23.805.250 iş gününün

kaybedildiği görülmektedir.

BİLGİLENDİRME…

İş Kazaları Piramidi

Ölümcül

Kaza

Kayıtlı Kaza

Ramak Kala Kazalar

Güvensiz (Riskli) Davranışlar

1

400

20.000

240.000

2.000.000

İş Günü Kayıplı Yaralanmalar

-Hastane masrafları

-Hastaneye ulaşım masrafları

-İş göremezlik süresine bağlı

olarak personel mesai kayıpları

-Üst personelin konu ile ilgili

yaptığı mesai kayıpları

-Personel eksikliğine bağlı

olarak iş kaybı konusunda diğer

personelin verim düşüklüğü….

şeklinde doğrudan ya da

dolaylı etkiler sıralanabilir!

RİSK ? Bir tehlikenin gerçekleşme

olasılığı ile, gerçekleşmesi

halinde yol açacağı sonucun

şiddetinin birlikte ele alınmasıdır.

Risk, tehlikenin olasılığı ile

şiddetinin bir fonksiyonu olarak

ifade edilmek durumundadır.

R = f ( O, Ş ) → R = O x Ş

Belirli bir tehlikenin gerçekleşme

olasılığı ve ilgili sonuçlardır.

TEHLİKE ?

Tehlike; zarar verme potansiyeline sahip

herhangi bir sey.

Tehlikeler insana, mala ve prosese etki

edebilir; Kazalara ve hastalıklara, ürün

kaybına, makine hasarlarına, vb. sebep

olabilir.

KAZA?

Kaza, normal şartlar dışında, bir

işleyişin normal sürecini engelleyen

ve insana, çevreye, mala zarar veren

veya verebilecek olan her türlü

beklenmedik durumdur.

Laboratuvar & Risk & Tehlike

Gıda Laboratuvarları sahip olduğu cihaz,

ekipman, kimyasallar ve çalışanlar

nedeniyle çok değişkenli bir yapı olup,

bünyesinde risk ve tehlike etmenlerini

barındırmaktadır.

Laboratuvar güvenliği ile ilgili son

haberler Türkiye’ de meslek hastalıkları bile genellikle

bildirilmemekte iken kaza kayıtları tam anlamıyla tutulamamaktadır.

Bu nedenle kaza sayıları ve buna bağlı olarak nedenleri ile ilgili veriler eksik durumdadır.

Dünya’ da durum nedir? Is your lab as safe as it should be?

By Kelly Williams, Market Analyst On Tuesday,

September 10, 2013 In Labconco News

http://www.labconco.com/news/category/articleshttp://www.labconco.com/news/category/articleshttp://www.labconco.com/news/category/articles

BAŞLANGIÇ NOKTASI???

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı çalıştırılmalı (Madde-8/30)

İş yerinin tehlike sınıfı (A,B,C) belirlenmeli (Madde-9).

İşyeri için risk değerlendirilmesi yapılmalı (Madde-10).

İşyeri için acil eylem planı yapılmalı (Madde-11).

İş sağlığı ve güvenliği kayıtları onaylı defterde tutularak, iş kazası ve mesleki hastalıklarının da onaylı defterde kayıt altına alınması sağlanmalıdır (Madde-14).

Çalışanlara ilkyardım ile yangın eğitimi

ve sertifikası verilmelidir (Madde-16).

İşyerlerinde tüm çalışanlara iş sağlığı ve

güvenliği eğitimi verilmelidir (Madde-17).

Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde

çalışanlara mesleki eğitim verilmeli

(Madde-17).

Çalışan temsilcisi atama veya seçimle

belirlenmelidir (Madde-20).

BAŞLANGIÇ NOKTASI???

50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu’ oluşturulmalıdır (Madde-22).

İş güvenliği malzemeleri temin edilmeli ve kullandırılmalıdır (Kişisel Koruyucu Donanımlar vb)

Kazan, basınçlı kaplar, elektrikli aletler ve jeneratörler kontrol edildikleri belgelendirilmeli ortam ölçümleri yapılmalıdır.

BAŞLANGIÇ NOKTASI???

LABORATUVAR KAZALARI

NEDENLERİ

YANGIN

Alevlenir ve Patlayıcı Maddeler nedenler arasındadır.

-Alevlenir Maddeler (katı-sıvı-gaz formda olabilir)

SIVILAR

Damıtma düzenekleri yakınlarında

gerçekleşen parlamaların nedeni bu

bölümde yer almaktadır (eter damıtma)

Yağ düzeneklerinde eter sızıntısı

Çeker ocağının çalışmaması

Alkolle sterilizasyon sonrası alevlenme

Katılar

•Alkali metaller–Li, Na, K, Ca, Sr, Ba

•Magnezyum ve Alüminyum metalleri–

özellikle toz formda ise

•Metal Hidritler

•Organometalik bileşikler

•Fosfor ve Sülfür

GÜVENLİK Miktarı minimuma indirmek

Depolama yangına dayanıklı dolaplarda ve kilitli olmalı (gerekirse havalandırmalı)

Solventler lavaboya verilmemeli uygun şekilde bertaraf edilmeli

Yangın tüpleri kontrolü ve uygun yerlere yerleştirme

Acil numaralar görülür yerlere asılmalı

İlkyardım eğitimi verilmeli ilkyardım malzemeleri temini

Çıkış yolları açık tutulmalı

İyi bir havalandırma sağlanmalı

ELEKTRİK Yüksek elektrik gereksinimi ile çalışan

cihazlar için 3 lü faz durumlarına dikkat

edilmesinin yanı sıra aynı prize birden

fazla cihaz bağlanmaması hususunda

hassas olunmalıdır.

Elektrik tesisatı kontrol ettirilmelidir.

Elektrikli cihazların bakımları yapılmalı

kontrol ettirilmelidir.

BASINÇLI KAPLAR Örnek hazırlanmasında azot vs kullanımında

izole edilmeli

Gaz kromatografisinde kuru hava, helyum,

hidrojen, azot kullanımında tüpleri dışarı veya

ayrı bölümde konumlandırılıp sabitlenmelidir.

Sprey kurutucudaki kompresör kontrolleri

yapılmalıdır.

Reometredeki kompresör kontrolleri

yapılmalıdır.

HAVALANDIRMA

Çeker ocak baca kontrolleri yapılmalıdır.

Çalışmaya başlamadan önce çeker ocağının

kontrolleri yapılarak çalışmaya

başlanmalıdır.

Laboratuvarda protein yakma ünitesinin

sızıntısının olmadığı kontrol edilmelidir.

TEMİZLİK Laboratuvar çalışmaları

sonrasında tezgah

üzerinde herhangi kimyasal

bırakılmamalıdır.

Tezgah üzerine dökülen

kimyasallar temizlenmelidir.

Yere dökülen kimyasallar

temizlenerek zeminde

kayıp düşmelere karşı

uyarı işaretleri konmalıdır.

LABORATUVAR KAZALARI Etiketlenmemiş kaplardan direkt tüketim

Etüv, otoklav, ısıtıcı vb gibi sıcak

cihazlardan yanmalar

Kırık, çatlak cam malzemeler kaynaklı

kesikler

Kırık, çatlak cam malzemelerden veya

dikkatsizlik sonucu dökülmeler ve buna

bağlı olarak kimyasal yanmalar

Reaksiyona girebilecek kimyasallar sonucu

yanmalar

Puarsız pipet kullanımı sonucu damlamalar

veya kimyasal yutulması

LABORATUVAR KAZALARI

Kimyasal reaksiyonlar sonucu zehirli gaz

soluma

Sıkışmış cam malzemelerin ayrımı

sırasında yaşanan kesikler

LABORATUVAR KAZALARI

GÖZ DUŞU

İLKYARDIM

ÖNEMLİ NUMARALAR?

İTFAİYE :110

ACİL :112

ZEHİR DANIŞMA:114

GAZ ARIZA :187

DEPOLAMA & ETİKETLEME

Kimyasalların

piktogramları

bilinmelidir!!!!

DEPOLAMA & ETİKETLEME

Kimyasallar alfabeye

göre

depolanmamalı!!!!

Enfeksiyon riskleri

Alkolle el dezenfeksiyonuna bağlı olarak

yanmalar

Genel cam malzemeye bağlı kesikler

Mikrobiyoloji Laboratuvarı

Mikrobiyoloji Laboratuvarı

Kullanılmış petri bertarafı

Kültür muhafazası

Ekim kabinindeki UV ışıktan muhafaza

Ergonomi

Ergonomi terimi kısaca "fiziksel

çevrenin insana uyumlaştırılması

süreci" şeklinde tanımlanabilir.

Laboratuvarda uygun olmayan çalışma ortamıyla beraber, laboratuvar çalışanında başlıca;

bel ağrısı

bilek, kol, dirsek, boyun ve omuz ağrıları

uyuşma, güçsüzlük veya yorgunluk

kramp

Parmaklarda ve bilekte şişme, karıncalanma şeklinde durumlar ortaya çıkmaktadır.

Laboratuvar & Ergonomi

Laboratuvarda ergonomik strese

neden olan unsurlar

Laboratuvar tezgahları

Pipetle uzun süre ve çoklu çalışma

Çeker ocaklarda çalışma

Mikroskop ile çalışma

Uzun süre ayakta çalışma

Başlıca çözümler Pipetle çoklu çalışmaya bağlı olarak

başparmak kramplarına karşı esnetme ve dinlendirme yapılmalı (20 dakika aralıklarla)

Tezgah seviyelerine ve yapılan işe göre ayarlanabilir tabure ve sandalyelerle çalışma

Rafların yükseklikleri ayarlanabilir ve ulaşılabilir olmalı

İzlenecek Yollar

-Eğitim ŞART!!!

(Lisans-Yüksek Lisans-Doktora

öğrencilerinin ve çalışanların eğitilmesi)

-TAKİP!!!

-UYARI!!!

-YAPTIRIM!!!

DİKKAT!!!

Analiz öncesi kullanılacak malzemeler hakkında analiz yapma prosedürüne hazırlık gibi hazırlık yapılması.

Gerekli iznin alınması.

Yapılacak analiz ve yapan çalışanın kayıt edilmesi.

Tek çalışmama.

Çalışılacak alan ayrımı.

İzlenecek Yollar

Tatbikat (yangın-kimyasal yanma-patlama-körleme göz duşu aranması..)

Acil numaraların kolay görülebilir yerlere asılması.

İlkyardım eğitimi.

Depolama eğitimi, depolama şekli ve raf güvenliği.

Çalışmaya uygun kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.

İzlenecek Yollar

Acil durum planları, risk ve tehlike

değerlendirmeleri yapılmalıdır.

İzlenecek Yollar

RİSK DEĞERLENDİRME FORMU

Doküman No :

RSK.02/00

Yayın Tarihi :

11.06.2009

Rev. Tarihi :

…./…/…..

Sayfa No : 1/1

BÖLÜM

Risk Öncelik Durumu : Risk Değerlendirme

Kriterleri :

R

-Laboratuvar çalışma kurallarını belirleme süresi:

1 dakika

-Kuralları uygulamaya koymak :

1 ay

-Kurallar sayesinde rahat ve ve güvenli çalışılabilir

aksi durumda hayatınızın tehlikeye girmesi için

1 saniye

bile yeterlidir.

Laboratuvar çalışmalarında bana bir şey

olmaz DEMEMEK,

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarını ve

Düzenlemelerini

BİLMEK ve UYGULAMAK gereklidir!!!

Kaynaklar

http://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdf

http://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-style

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU, İsmail GERİM, İSG Genel Müdür Yrd., Ekim 2012,Sunum. İ.T.Ü. KİMYA METALURJİ FAKÜLTESİ KİMYASAL HİJYEN PLANI,2012.

-http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/

http://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal%20Tehlikeler%20ve%20G%C3%BCvenlik.pdf

www.kimyaevi.org

www.laboratuvargüvenliği.com

6631 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

http://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://www.ehs.iastate.edu/forms/PPE-Assessment-Form.pdfhttp://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-stylehttp://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-stylehttp://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-stylehttp://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-stylehttp://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-stylehttp://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-stylehttp://ehstoday.com/safety/lab-safety-poster-stylehttp://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://firatozel.wordpress.com/2012/08/13/isg-tehlike-siniflari-ve-uygulama-farklari/http://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvarguvenligi.com/images/file/Kimyasal Tehlikeler ve G%C3%BCvenlik.pdfhttp://www.laboratuvargüvenliği.com/http://www.laboratuvargüvenliği.com/http://www.laboratuvargüvenliği.com/