ARAŞTIRMA SORUSU VE

HİPOTEZ OLUŞTURMA

Dr. Öner Dikensoy

Gaziantep Ünv. Tıp Fak.

Göğüs Hast. AD.

Sunum Akışı

• Tanımlamalar

• Neden araştırma yapılır?

• Araştırma tipleri

• Araştırmacıda olması gerekenler

• Araştırma aşamaları

• Araştırma sorusu nasıl bulunur?

• Özet

Tanımlamalar

• Araştırma:– Halk sağlığını geliştirmek için lazım olan bilgileri

sağlamak– Temelinde bireylerin ve halkın sağlığı

• Sağlık:– Fiziksel, mental ve sosyal olarak iyi olma halidir

• Akciğer sağlığı:– Akciğer dış ortama açık – Gaz alışverişini sağlamak için ince bir ara yüz– Bu ince ara yüzü bozan her şey sorun

Neden Araştırma?

• Gerekli olan bilgiyi sağlamadan insan sağlığını geliştirmek mümkün değildir

• Çünkü lojik yada ampirik bir temeli yok

• Araştırma olmadan elde edilen bilgi uygunsuz, eksik ve çok pahalı olabilir

Araştırma Tipleri

Bernd R. Dtsch Arztebl Int. 2009 April; 106(15): 262–268.

Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım?

• Dahi düzeyinde IQ?

• Para?

• Sorgulayan Akıl?

• Kendini adamak?

• İnatçı olmak?

• Organize olmak?Dr. Richard Light’ın İzniyle

Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım?

• Dahi düzeyinde IQ?

• Para?

• Sorgulayan Akıl?

• Kendini adamak?

• İnatçı olmak?

• Organize olmak?

• İnatçı olmak?

• Organize olmak?

• Kendini adamış olmak?

• Para?

• Sorgulayan Akıl?

• Dahi düzeyinde IQ?

Dr. Richard Light’ın İzniyle

Nasıl Başlamalıyım?

1. Fikir2. Araştırma sorusu3. Hipotez4. Objektifi belirlemek5. Literatürü gözden geçir6. İlgili meslektaşlarınla tartış7. Gerekli kaynakları belirle8. Etik konuları değerlendir?9. Proje yaz 10. …………

Fikir Nerden Bulunur?

• Bir hastayı değerlendirirken• Bir makaleyi okurken• Bir meslektaş tarafından sorulan soru• Ders anlatırken sorulan soru• Bir asistan veya hemşire tarafından soru• Bir hasta tarafından sorulan soru• Hayal ederken• Kongrede oturum dinlerken• Yolculuk sırasında

Uzmanlaşmanın Avantajı Var mı?

• Literatürü iyi bilmek ve düzenli takip etmek

• Spesifik toplantılar

• Konu ile ilgili uzmanları tanımak

• Konuya hakim olmak– Konu hakkında araştırmalar ve klinik

tecrübeler– Patofizyolojisini iyi bilmek– Nadir görülenleri bilmek

Konunun Meslektaşlarla Tartışılması

• Çok önemli• İkinci üçüncü fikir başlangıçta çok faydalı• Özellikle diğer branşlarla yapılan fikir

alışverişi – TBC plörezide mezotel hücre proliferasyonu

ve ADA korelasyonu– Patolog ile görüş– TBC uzmanları– Temel tıpçılar

Neyi araştırmalıyım? Neden?

• Soru olmadan yanıt aranmaz

• Doğru soruyu bulmak çok önemli

• Doğru soru olmadan para çok zor

Doğru Soru Nasıl Bulunur?

Unutma:– Araştırmanın amacı bilgiyi arttırmak

1. Soru açık, net ve uygun olmalı

• Netlik arttıkça yeni bilgi ihtimali artar

2. Araştırma konusu soruya formüle edilmeli

Örnek

Türkiye’deki MDR TBC ile ilgiliyiz:

1. Türkiye’de Tüberkülozda Çoklu İlaç Direnci

2. Türkiye’de Tüberkülozda Çoklu İlaç Direnci Yetersiz Olgu Yönetiminden mi Kaynaklanıyor?

Hipotez Geliştirme

• Eğer sorunun yanıtı gruplar arası karşılaştırma ya da faktörler arası korelasyonu ilgilendiriyorsa soru bulunduktan sonraki aşama bir veya birkaç hipotez geliştirmek olmalı

Neden Hipotez Geliştirmeliyim?

• Araştırma sorusunun bir dizi istatistikle yanıtlanabilir formata dönüştürülmesi

• Hipotez sorudan ziyade karşılaştırma veya ilişkiyi ifade etmektir

• Genellikle refüze etmek ya da yanlış olduğunu kanıtlamaya çalıştığın formda ifade edilir

• Buna Null hipotez denir

Neden Null Hipotez?

• Çünkü çoğu istatistiki testin sağladığı sonuç null hipotezi ret ettiğindeki olası hatayı ifade eder.

• Null hipotezi ret etmek verilen olasılık düzeyindeki güvenimizi arttırır (Confidence interval)

• Yani çalışılan değişkenler arasında ilişki var demektir.

Dikkat

• Eğer araştırma konusu iyi bir soruya formülüze edilmiş ve sorunun nasıl yanıtlanacağı (Objectives) iyi belirlenmişse:Hipotezi formüle etmek çok kolay olur

• Soru çerçeveyi hazırlar• Objektifler bizi net olmaya ve anahtar

kelimeler bulmaya zorlar: ÇİDTBC, olgu yönetimi, olgu yönetimi kalitesi, Türkiye

Örnek

Soru:• Türkiye’de tüberkülozda çoklu İlaç direnci

yetersiz olgu yönetiminden mi kaynaklanıyor?Hipotez:• Türkiye’de çoklu ilaç dirençli tüberküloz sıklığı

iyi ve yetersiz yönetilen olgular arasında farklı değildir

Objektif:• Türkiye’de iyi yönetilen ve yetersiz yönetilen

olgular arasındaki ÇİD olan Tbc oranlarını karşılaştırmak

Sonuç

• Hipotezi belirlemek bizi araştırma sorusunu yanıtlamak için hangi karşılaştırmaları yapmamız gerektiğini iyi düşünmeye zorlar

• Böylece istatistik yöntemler belirlenir• Bizim örneğimizde farklı yönetim yaklaşımları

olan olguların oranları karşılaştırarak yetersiz olgu yönetimi (determinant, belirleyici) ile ÇİGTBC (the health-related state, sağlık ilişkili durum) arasındaki ilişkinin araştırılması sağlandı.

Sonuç

İlişkinin niteliğinin belirlenmesi için:

1. İlişkinin kuvveti (Fark ne kadar büyük)

2. Çalışmada bulunan farkın ne kadar doğru olduğunu belirleyen güven aralığının tahmin edilmesi

Özet

• Doğru soruyu bul

• Hipotezi belirle

• Objectif (Nasıl?) belirle

Araştırma Sorusu Bulunurken Dikkat Edilmesi Gerekenler?

Kaynaklar sınırsız değil bu nedenle:

1. Genel populasyonun sağlığı ile ilişkisi (sıklık, ciddiyet vb.)

2. Bulguların etkin değerlendirilebilme olasılığı

3. Soruyu yanıtlayacak çalışmanın fizibıl olması

4. Sonuçların tekrarlanabilir olması

5. Çalışma ekibinin tecrübesi ve ilgi alanları

6. Politik ve sosyal zorunluluklara uygun olması

Öneri

• Gözlemci ve sorgulayıcı olun

• Aklınıza bir fikir geldiğinde muhakkak not edin

• Bu notlara geri dönüp bakın

• Özellikle kongreler en verimli ortamlar

Başarısızlık Sebepleri

• İnatçı olmamak

• Organize olmamak

• Yetersiz literatür değerlendirmek

• Diğerleri tarafından geçilmek

• Yeterli olgu bulamamak

• Yetersiz kooperasyon

• Yetersiz zaman

ÖrneklerTNF-alfa tedavisi

• Göğüs hastalıkları onayı

• Bakir bir konu– 1. Bakış açısı:

• Angarya

– 2. Bakış açısı:• Fırsat

• Soru: TNF-alfa tedavisi akciğer tüberkülozu riskini arttırır mı?

• Hipotez: TNF-alfa tedavisi akciğer tüberkülozu riskini arttırmaz

• Objektif: TNF-alfa tedavisi alan olgularda akciğer tbc sıklığını normal popülasyon ile karşılaştırmak

En geniş serilerden biri

Plöredezis

• Halen sorunlar var

• İdeal ajan yok

• Yapılmış onlarca çalışma var

• Literatürü okurken –Tetrasiklin ve Talk farklı mekanizmalarla

plöredezis yapıyor???–Literatürde kombine kullanıma dair veri yok–Küçük dozda az yan etki

• Soru: Doksisiklin ve talk düşük dozda kombine edilirse daha az yan etki ile daha iyi plöredezis sağlar mı?

• Hipotez: Düşük doz kombine tedavi ile her iki ilacın tek tek kullanılması arasında plöredezis etkinliği açısından fark yoktur.

• Objektif: Düşük doz kombine doksisiklin ve talk verilen tavşanlar ile normal doz verilen tavşanların plöredezis etkinliği açısından karşılaştırılması

Literatürde konuya ilişkin ilk makale

Kliniğe Gelen Bir Kalaycı

• DPAH bulguları vardı• Babasınında kaynakçı olduğunu babasında ve

kaynakçılık yapanlarda benzeri şikayetler olduğunu öğrendik

• Soru: Kalaycılık DPAH riskini arttırırmı?• Hipotez: Kalaycılık yapanlarda DPAH hastalığı

sıklığı genel popülasyondan farklı değildir• Objektif: Kalaycılık yapanların genel

popülasyona göre DPAH oranlarını karşılaştırmak

Literatürdeki tek çalışma

Özet

• İlginç fikirler için hazırlıklı ol ve not al• İnatçı ol• Mutlaka literatürü iyi incele• İşbirliğinden kaçınma (İkinci fikir)• Fırsatları iyi değerlendir• İnatçı ol• Protokol yaz• Makale nasıl yazılır oku

Kaynaklar

• Enarson D, et al. Research methods for the promotion of lung health, 2001

• Enarson D, et al. INT J TUBERC LUNG DIS 2004:8;915–919

• Bernd R. Dtsch Arztebl Int. 2009 April; 106(15): 262–268