ÇAĞRI MERKEZİ

Öğrenci Kartı almanınen kolay yolu

www.iett.gov.tr

Zaman benim içindeğerli!

İndirimli Kart almak içinonline başvuru yaptım, kartımı en yakın bürodan aldım. Derslerime daha çok zaman ayırdım.

TOPLU ULAŞIMDA ERİŞİLEBİLİRLİK VE

GÜVENLİ YOLCULUK

TOPLU ULAŞIMDA ERİŞİLEBİLİRLİKVE

GÜVENLİ YOLCULUKHazırlayan

Osman ÇAKIR - Füsun DİKTAŞ

Editör Filiz ACAR

Yayın Danışmanları Cevdet GÜNGÖR

Ömer Faruk BİRPINAR

Resimleyen Murat SEVİNÇ

Sayfa Düzeni Mustafa BEKTAŞ

Baskı İmak Ofset

Tasarım A4 Grafik Matbaacılık Yayıncılık Ltd. Şti.

Bu kitapçık İETT’nin 140. yılı anısına hazırlanmıştır.

İstanbul, Kasım 2011

ISBN: 978-9944-100-57-1

Şahkulu Mah. Erkan-ı Harp Sok. No:2 Tünel 34420 Beyoğlu/İstanbul www.iett.gov.tr • 444 1871

Toplu Ulaşımda Erişilebilirlik ve Güvenli Yolculuk kitabının bütün hakları saklıdır. İETT’nin yazılı izni olmadan kullanılamaz ve çoğaltılamaz.

HazırlayanOsman ÇAKIR - Füsun DİKTAŞ

ResimleyenMurat SEVİNÇ

TOPLU ULAŞIMDA ERİŞİLEBİLİRLİK VE

GÜVENLİ YOLCULUK

Sevgili çocuklar,

İki kıtanın birleştiği bir noktada bulunan güzide şehir İstanbul, 15 milyona varan nüfusuyla dünyanın en kalabalık kentlerinden biridir. Tarih boyunca çeşitli imparatorluklara başkentlik yapan megakent, bugün 5 bin 712 kilometrekare yüzölçümüyle sınırlarının bir ucu Tekirdağ’a, diğer ucu Kocaeli’ne uzanmaktadır. Sur içi diye anılan eski İstanbul’da ulaşım yaya olarak ve binek hayvanlarla yapıldığından ‘toplu ulaşım’ nedir pek bilinmezdi. Sahil boyundaki semtlere ulaşım kayıklarla sağlandığından, kayık ve kayıkçıların sayısının çokluğundan bir düzen sağlanmak istenmiş, bunun için de çeşitli dönemlerde nizamnameler düzenlenmiştir. İşte bu düzenlemeler tarihimizin ilk toplu taşıma kurallarını oluşturmaktadır.

Buharlı vapurların deniz ulaşımına kazandırılmasıyla, kayıkçılık tarih sayfalarındaki yerini alırken kara ulaşımında ilk önce faytonlar, sonra omnibüsler, daha sonra da atlı tramvaylar, mesafesi çok kısa olsa da seyahati keyifli kılan Tünel (Türkiye’nin ilk metrosu), elektrikli tramvaylar, otobüsler ve son olarak da metrobüsler hayatımızdaki yerini alacaktır. O yıllarda “kaldırımcılık” bir meslek grubu olarak var olsa da yaya kaldırımı, yürüyüş ve erişilebilirlik kavramları ancak yıllar sonra şehir hayatına dahil olacaktır.

İETT tarafından hazırlanan elinizdeki kitapçıkla bir yandan Osmanlı’dan günümüze ulaşımın serüveni, erişilebilirlik ve güvenli yolculuk kuralları hakkında bilgi sahibi olurken diğer yandan ulaşım kültürü oluşturma çabalarının çok eski yıllara dayandığını da öğreneceksiniz. Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş toplu ulaşım ve güvenli yolculuk kurallarını bizlere yeniden hatırlatmayı ve siz kıymetli öğrencilerimizi bilgilendirmeyi amaçlayan bu eserin hazırlanmasında emeği geçen İETT çalışanlarına teşekkürlerimi sunar, sizlere de derslerinizde başarılar dilerim.

Dr. Kadir Topbaş

Sevgili öğrenciler,

İETT, 1869 yılında Dersaadet Tramvay Şirketi’nin kurulmasının ardından atlı tramvayla başlattığı şehir içi yolculuğunu metrobüsle devam ettirmektedir.

Ülkemizde, büyük şehirlerde meydana gelen hızlı kentleşme, sanayileşme ve nüfus artışının beraberinde getirdiği sorunlar hiç kuşkusuz ulaşım sektörüne de yansımaktadır. Kentleşme oranı toplumun ekonomik ve sosyal gelişmişliğinin bir göstergesi olarak görülebilir; ancak planlı kentleşme, mevcut altyapının yanı sıra ulaşım altyapısıyla da bir bütündür. Bu nedenle ulaşım ve onun bir parçası olan çevre ve trafikle ilgili düzenlemeler bütünlük içerisinde ele alınmalıdır. Gelişen teknoloji insan hayatını yönlendiren diğer etkenler gibi ulaşım sektörünü de etkilemektedir. Günlük yaşantısının yaklaşık iki saatini trafikte geçiren insanlar; bu sürenin biraz daha kısaltılması, konforlu, emniyetli ve ekonomik olmasının arayışı içerisindedir.

21. yüzyıl dünyasında yeterli ve çağdaş ulaşım hizmeti olmadan sosyal ve ekonomik hayatı canlı tutmak mümkün değildir. Her alanda olduğu gibi ulaşım alanında da gelişmiş ulaşım araçlarına sahip olmak ve teknolojik gelişmelere ayak uydurmak ekonomik kalkınmanın ve refahın gereğidir. Çalışmalarını bu bilinçle sürdüren İETT, erişilebilirlikle ilgili ihtiyaçları da zamanında karşılayabilmek için yüksek teknolojiye sahip, alçak tabanlı, geniş hacimli ve klimalı yeni araçlar alarak filosunu gençleştirmenin ve siz kıymetli öğrencilerimize daha rahat bir ulaşım hizmeti sunmanın gayreti içerisindedir.

Bu vesileyle sizleri bilgilendirmek amacıyla hazırlanan kitapçıkta emeği geçen arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarken derslerinizde üstün başarılar diliyorum.

Dr. Hayri BARAÇLI Genel Müdür

İstanbul; Türkiye’nin kuzeybatısında, Marmara kıyısı ve Boğaziçi boyunca, Haliç’i de çevreleyecek şekilde kurulmuştur. Eski Roma ve Bizans’ın muhteşem başkenti İstanbul, 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildiğinde şehrin nüfusu 50 bin kadardı.

GİRİŞ11

Fetihten sonra türlü sebeplerle İstanbul’a insan akını başlamış, bunun sonucu olarak da 25 yıl sonra şehrin nüfusu 100 bine ulaşmıştır.

Aldığı göçlerle surların dışında gelişmeye başlayan İstanbul, bugün güneyde Marmara Denizi kıyısı boyunca Batı Yakası’nda Silivri’ye, Doğu Yakası’nda Gebze’ye, İstanbul Boğazı çevresinde kuzey yönde orman ve su havzalarının içlerine doğru geniş bir alana yayılmıştır.

12 13

İstanbul, kıtalararası bir şehir olup Avrupa kıtasında kalan bölüme Avrupa ya da Rumeli; Asya kıtasında kalan bölüme ise Anadolu Yakası denmektedir.

Tarihte ilk olarak üç tarafı denizle çevrili bir yarımada üzerinde kurulan İstanbul’un batıdaki sınırını İstanbul surları oluşturmaktaydı. Gelişme ve büyüme sürecinde surların her seferinde daha batıya ilerletilerek inşa edilmesiyle dört kez genişletilen şehrin bugün 39 ilçesi, büyükşe-hir ile birlikte toplam 40 belediyesi bulunmaktadır.

14 15

Türkiye’nin en kalabalık, iktisadi ve kültürel açıdan en önemli şehri olan İstanbul, iktisadi büyüklük açısından dünyada 34’ncü, nüfus açısından ise belediye sınırları göz önüne alınarak yapılan sıralamaya göre Avrupa’da birinci sırada gelmektedir.

Geçmişte dünya imparatorluklarına başkentlik yapan İstanbul, jeopolitik konumu ve özel-likle denizyolu ulaşım ilişkileriyle ekonomik, kültür, sanat ve yönetim merkezi olma görevini sürekli korumuş, başkentlik özelliğini Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra Ankara’ya bırakmıştır.

16 17

Bu kitapçıkta Osmanlı’dan günümüze ulaşımın serüveni, erişilebilirlik ve güvenli yolculuk kural-ları çizimlerle anlatılmaya çalışıldı.

Osmanlı Devleti’nde şehirlerin nüfus ve coğrafi büyüklükleri bugünkü gibi olmadığından şehir içi ulaşım da haliyle sorun olmuyordu. Toplu ulaşım diye bir kavram zaten yoktu. Bu kavram, ilk çağlardan bu yana daha çok uzak mesafeler için kullanılırdı.

18 19

Büyük şehirler ne zaman trafik sorunuyla tanıştı, işte o zaman toplu ulaşım ve toplu taşıma kavramı günlük hayatımızda yerini alarak sık sık kullanılmaya başlandı.

Erişim, erişilebilir, erişilebilirlik sözcüklerinin kullanımı ise henüz ülkemizde yenidir. İlk za-manlar araştırmalarda karşımıza çıkan, günümüzde bir yerden bir yere istenilen sürede, ekonomik, güvenli, konforlu ve çevresine zarar vermeden gidebilmek, gidilecek yerin yakınına yaklaşabilmek, erişilebilirlik veya ulaşılabilirlik sözcüğü ile tanımlanmaktadır.

20 21

Erişilebilirlik, daha çok özürlü bireylerin ulaşımın her alanında karşılaştıkları sorunlar ve çözüm yollarıyla birlikte kullanılmaktadır.

ESKİ İSTANBUL’DA ULAŞIM22

Sur içi diye bilinen eski İstanbul; kuzeyde Haliç, doğuda Boğaz, güneyde Marmara ile sınırlanan, üç tarafı denizle çevrili bir yerleşim bölgesinden ibaretti.

İstanbul’da kent içi ulaşımda başlıca iki farklı ulaşım biçimi vardı: Biri deniz, diğeri kara ulaşımı.

24 25

Şehir içinde ulaşım çoğu zaman yaya olarak, kimi zaman da binek hayvanları ile sağlanırdı. İstanbul’da 19. yüzyılın ilk çeyreğine kadar ulaşım yaya olarak ya da at ve at arabaları ile gerçekleşmiştir.

26 27

Bizans döneminde kentin başlıca ulaşım aracı olan kayıklar, İstanbul’un fethinden sonra çeşitlenmiş; insan ve eşya taşıyan bu araçlar ihtiyaçlara göre şekillendirilerek fonksiyonel hale getirilmiştir.

Osmanlı’nın İstanbul’un fethine kadarki dönemlerinde, henüz eldeki yerleşim merkezlerinin nüfus ve coğrafi büyüklüğünün az olması dolayısıyla şehir içi ulaşım sorun olmuyordu.

28 29

XVI. yüzyıl sonlarında Haliç, Boğaziçi, Üsküdar ve Marmara kıyılarında 21 iskele olduğu tespit edilmiştir.

İstanbul’da iskelelere bağlı 3 bin 996 kayık, 6 bin 572 kayıkçı bulunmaktaydı. 1844 yılında ise kayık sayısı 19 bine çıkarken, kayıkçı sayısı 24 bin olmuştur.

30 31

İstanbul’un ilk kamu ulaşım sistemini denizde kayıkların oluşturduğu, kayıkçıların da düzenli çalışmalarını belirleyen nizamnamelerin çeşitli dönemlerde hazırlandığı görülmektedir.

1850’li yılların başında ilk buharlı geminin gelişine kadar 400 yıl boyunca, Avrupa ile Anadolu arasında deniz ulaşımı kürekli ya da yelkenli gemiler ve kayıklarla sağlanmıştır.

32 33

1850’li yıllarla birlikte İstanbul sularında buharlı gemi ve vapurların işlemesi, kayıkları ikinci plana itmiş, ancak sahil halkı için yine de önemini yitirmemiştir.

Deniz ulaşımında kullanılan kayıklar o kadar çeşitliydi ki, tespitlere göre tam 28 kayık türü bulunmaktaydı.

34 35

Örneğin; Bizans döneminden itibaren kentin başlıca ulaşım aracı Pereme kayığıdır ve bugünün dolmuşları gibi kullanılmıştır.

Boğaz köyleriyle şehir arasında yük taşımada kullanılan Mavnalar bir diğer kayık türüdür. Teknolojinin gelişmesine bağlı olarak 19. yüzyıldan itibaren daha hızlı ve güvenli deniz ulaşım araçları kullanılmaya başlanmıştır.

36 37

Tanzimat dönemiyle birlikte Osmanlı ekonomisinde yaşanan hareketlilik, İstanbul’un Boğaza doğru genişlemesine sebep olmuştur.

Boğazın iki yakasının rağbet görmesini fırsat bilen; biri İngiliz, öteki Rus iki şirket, kapitülasyonların kendilerine verdiği haklardan yararlanarak 1837’de bu sularda iki vapur çalıştırmaya başlar.

38 39

Bu vapurların çalışmasına engel olunamayacağı anlaşılınca, devrin deniz ulaşımından sorumlu olan Hazine-i Hassa Vapurları İdaresi, Hümapervaz adlı bir vapurla Boğazda yolcu taşımacılığına girişir.

Hazine-i Hassa vapurlarının düzenli sefer yapmaya başlamasıyla, kayıklarla saatleri bulan yolculuk yarı yarıya kısalır.

40 41

Özellikle yaz aylarında mesirelere, ayazmalara ve çayırlara sefa yapmak için gitmek isteyen halk, kayıklar yerine artık vapurları tercih etmeye başlar.

Halkın vapurlara gösterdiği ilgi karşısında devlet eliyle, 1851 yılında denizde yolcu taşıma amaçlı bir şirket kurulur.

42 43

Şirket-i Hayriye adındaki bu işletme, Avrupa’dan satın aldığı vapurlarla boğazın iki yakası arasında yolcu taşımacılığına başlar.

İstanbul’da kullanılan diğer bir ulaşım aracı arabalardır.

44 45

İstanbul’da kullanılan hayvan koşulu ilk araba, iki öküzün çektiği koçu idi. Ancak asıl ulaşım araçları at arabalarıydı. At arabaları da kayıklar gibi özelliklerine göre çeşitli adlar almaktaydı.

Lale Devri’nde çok süslü arabalar yapılmaya başlanmış; renkleri ve süslemeleri daha zengin bir araba tipi olan Kâtipodası toplum hayatına girmiştir.

46 47

19. yüzyılın son çeyreğinde Avrupa’dan ithal edilen arabalar kullanılmaya başlanmıştır. Bu arabalar iki yanı açık, üstü arkadan körüklü, iki kişilik faytonlardır.

Yine bu yıllarda dört kişilik, karşılıklı iki kanepeli, ön ve arkadan iki körüklü, üstü kapanan Landonlar ve her yanı ahşap olan, kapalı, yan pencereleri camlı, kupalar toplum hayatına girmiştir.

48 49

Ayrıca, Koçu’ya göre daha kısa boylu ve daha alçak, perdeli bir araba tipi olan talikalar, burjuva sınıfının Viyana’dan, Paris’ten ithal ederek kullandıkları, karoserli kabriyoleler trafiğe çıkmaya başlamıştır.

Araba kullanımının artması üzerine II. Mahmut döneminde (1826) bir ‘İhtisap Ağalığı Nizamnamesi’ yayımlanmış; bu nizamname ile yolcu taşımacılığına bir düzen getirilmek istenmiştir.

50 51

Avrupa’dan gelen ve 1825’e kadar sadece hükümdarlar tarafından kullanılmasına izin verilen faytonları bu tarihten sonra saray ileri gelenlerinin ve devlet erkânının da kullanmasına izin verilmiştir.

II. Mahmut arabaya binmeyi âdet haline getiren ilk Osmanlı padişahı olmuştur.

52 53

Sultan Abdülaziz Han döneminde kiralık faytonlar toplum hayatına girmiştir. İki atla çekilen, üstü körüklü ve dört kişinin oturabildiği binek arabası olan faytonlar, şehirlerde otomobil ve belediye otobüslerinin yaygınlaştığı 1960’lı yıllara kadar kullanılmıştır.

54 55

Karada ise ulaşım sistemi denilince padişahların kullandığı faytonlar ilk akla gelse de 1869 yılından itibaren İETT’nin atlı tramvayları toplu ulaşımda milat olmuştur.

Osmanlı Devleti, 30 Ağustos 1869 tarihinde İstanbul içinde insan ve eşya nakli için demiryolu inşaatı ile demiryolu üzerinde hayvan çekerli araba işletilmesi hakkını 40 yıl süreyle Dersaadet Tramvay Şirketi’ne vermiştir.

56 57

1870 yılında başlanan çalışmalar ile Azapkapısı-Galata-Beşiktaş-Ortaköy hattı Temmuz 1871’de, Eminönü-Divanyolu-Beyazıt-Aksaray hattı Aralık 1872’de, Aksaray-Samatya-Yedikule hattı 1873’de, Aksaray-Topkapı hattı ise 1874 yılında tamamlanarak hizmete girmiştir.

İETT’nin oluşumuna zemin hazırlayan olaylar dizisi atlı tramvayların 1871 yılında hizmete girmesiyle başlayacak, ulaşım alanında trafik kavramı da buna paralel olarak gündeme gelecektir.

58 59

Günümüzde ulaşım dört ana gruba ayrılmaktadır: Hava, kara, deniz ve demiryolu. Her grubun tarih süreci içerisinde gelişimi birbirinden farklı olmakla birlikte birinde meydana gelen gelişme diğer sistemleri de etkilemiştir.

60 61

ULAŞIM; İnsanların, haberlerin ve eşyaların çeşitli araçlarla bir yerden başka bir yere güvenli olarak taşınmasına denmektedir.

63

ULAŞIM VE ULAŞIM TÜRLERİ 1- Karayolu 2- Demiryolu 3- Denizyolu 4- Havayolu

KARAYOLU ULAŞIMI: Trafikte herkesin kullanması için arazi üzerine konulan köprü, karayolu, tünel gibi tesislerle yapılan ulaşıma denmektedir. Karayolunda otobüs, otomobil, kamyon, motosiklet gibi motorlu; at arabası ve bisiklet gibi motorsuz araçlar kullanılmaktadır. Ülkemizde en yaygın kullanılan ulaşım çeşidi karayolu ulaşımıdır. Bu grup içerisinde yer alan ulaşım araçlarından en az kaza riski olan ise toplu taşıma araçlarıdır.

DEMİRYOLU ULAŞIMI: Araziye döşenen demir hatlar (raylar) üzerinde yapılan ulaşım çeşidine demiryolu ulaşımı denir. Demiryolu ulaşımında, lokomotif ve vagonlardan oluşan trenler veya tramvaylar kullanılır. Son yıllarda ülkemizde ve dünyada, özellikle büyükşehirlerde metro kullanımı yaygınlaşmıştır. Metro çoğunlukta yer altına döşenmiş raylar üzerinde hareket eden araçlarla yapılan ulaşıma denir.

64 65

DENİZYOLU ULAŞIMI: Deniz üzerinde gemi, tanker, yük ve yolcu vapurları, feribot, tekne, sandal, sal gibi araçlar kullanılarak yapılan ulaşıma denilmektedir. Gemilerin yük alıp boşalttıkları, yolcu indirip bindirdikleri yerlere liman adı verilir. Deniz yolu ulaşımıyla daha çok yük taşımacılığı yapılan ülkemizde, kıyı kentlerimizde bulunan yat ve küçük tekne limanları turistlerin ilgisini çekmektedir.

HAVAYOLU ULAŞIMI: Uçak, helikopter, balon, zeplin, planör gibi hava taşıtları kullanılarak yapılan ulaşıma denmektedir. Uçakların inip kalktıkları, yolcu indirip bindirdikleri ve yük alıp boşalttıkları açık ve düz yerlere havaalanı; bunların büyük ve uluslararası standartlara uygun şekilde inşa edilenlerine ise havalimanı denir.

66 67

TRAFİK: Yayaların, hayvanların ve araçların karayolları üzerindeki hal ve hareketleridir.

69TRAFİK TERİMLERİ

KARAYOLU: Trafik için kamunun yararlanmasına açık olan arazi şeridi, köprüler ve alanlardır. ARAÇ: Karayollarında kullanılabilen motorlu, motorsuz ve özel amaçlı taşıtlar ile iş makineleri ve lastik tekerlekli traktörlerin genel adıdır.

70 71

TAŞIT: Karayolunda insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan araçlardır. Bunlardan makine gücü ile yürütülenlere motorlu taşıt; insan ve hayvan gücü ile yürütülenlere motorsuz taşıt denir.

SÜRÜCÜ: Karayolunda, motorlu veya motorsuz aracı/taşıtı sevk ve idare eden kişidir.

72 73

ŞOFÖR: Karayolunda, ticari olarak tescil edilmiş motorlu taşıtı kullanan kişidir. ARAÇ SAHİBİ: Araç için, adına yetkili idarece tescil belgesi verilmiş, sahiplik veya satış belgesi düzenlenmiş kişidir.

74 75

YOLCU: Aracı kullanan sürücü ile hizmetliler dışında araçta bulunan kişilerdir. TRAFİK İŞARETİ: Trafiği düzenleme amacı ile kullanılan işaret levhaları, ışıklı ve sesli işaretler, yer işaretlemeleri ile trafik zabıtası veya diğer yetkililerin trafiği yönetmek için yaptıkları hareketlerdir.

76 77

GEÇİŞ ÜSTÜNLÜĞÜ: Görev sırasında belirli araç sürücülerinin can ve mal güvenliğini tehlikeye atmamamk şartı ile trafik kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmamalarıdır.

GEÇİŞ HAKKI: Yayaların ve araç kullananların diğer yaya ve araç kullananlara göre yolu kullanmak sırasındaki öncelik hakkıdır.

78 79

DURMA: Kırmızı ışık, yetkililerin dur işareti, yol kapanması gibi her türlü trafik zorunlulukları nedeniyle aracın durdurulmasıdır.

DURAKLAMA: Trafik zorunlulukları dışında araçların insan indirmek-bindirmek, eşya yüklemek-boşaltmak veya beklemek amacıyla kısa bir süre için durdurulmasıdır.

80 81

PARK ETME: Araçların, durma ve duraklaması gereken haller dışında bırakılmasıdır. TRAFİK KAZASI: Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm, yaralanma ve/veya zararla sonuçlanmış olan olaydır.

82 83

YAYA: Araçlarda bulunmayan, karayolunda durur veya hareketli halde bulunan insandır. İKİ YÖNLÜ KARAYOLU: Taşıt yolunun her iki yöndeki taşıt trafiği için kullanıldığı karayoludur.

84 85

TEK YÖNLÜ KARAYOLU: Taşıt yolunun yalnız bir yöndeki taşıt trafiği için kullanıldığı karayoludur.

BÖLÜNMÜŞ KARAYOLU: Bir yöndeki trafiğe ait taşıt yolunun bir ayırıcı ile belirli şekilde diğer taşıt yolundan ayrılması ile meydana gelen karayoludur.

86 87

ERİŞME KONTROLLÜ KARAYOLU (OTOYOL): Özellikle transit trafiğe tahsis edilen, belirli yerler ve şartlar dışında giriş ve çıkışın yasaklandığı; yaya, hayvan ve motorsuz araçların giremediği, ancak izin verilen motorlu araçların yararlandığı ve trafiğin özel kontrole tabi tutulduğu karayoludur.

TAŞIT YOLU (KAPLAMA): Karayolunun genel olarak taşıt trafiğince kullanılan kısmıdır.

88 89

BİSİKLET YOLU: Karayolunun sadece bisikletlilerin kullanmalarına ayrılan kısmıdır. YAYA YOLU (YAYA KALDIRIMI): Karayolunun taşıt yolu kenarı ile gerçek veya tüzel kişilere ait mülkler arasında kalan ve yalnız yayaların kullanımına ayrılmış olan kısmıdır.

90 91

KAVŞAK: İki veya daha fazla karayolunun kesişmesi veya birleşmesi ile oluşan ortak alandır. YAYA GEÇİDİ: Taşıt yolunda, yayaların güvenli geçebilmesini sağlamak üzere trafik işaretleriyle belirlenmiş alandır.

92 93

OKUL GEÇİDİ: Genel olarak okul öncesi, ilköğretim ve orta dereceli okulların çevresinde özellikle öğrencilerin geçmesi için taşıt yolundan ayrılmış ve bir trafik işareti ile belirlenmiş alandır.

ALT GEÇİT: Karayolunun diğer bir karayolu veya demiryolunu alttan geçmesini sağlayan yapıdır.

94 95

ÜST GEÇİT: Karayolunun diğer bir karayolu veya demiryolunu üstten geçmesini sağlayan yapıdır.

ADA: Yayaların geçme ve durmalarına, taşıtlardan inip binmelerine yarayan, trafik akışını düzenleme ve trafik güvenliğini sağlama amacıyla yapılmış olan, araçların bulunamayacağı, koruyucu tertibatla belirlenmiş bölüm ve alanlardır.

96 97

AYIRICI: Taşıt yollarını veya yol bölümlerini birbirinden ayıran, bir taraftaki taşıtların diğer tarafa geçmesini engelleyen veya zorlaştıran karayolu yapısı, trafik tertibatı veya gereçtir.

ŞERİT: Taşıtların bir dizi halinde güvenli seyredebilmesi için taşıt yolunun çizgilerle ayrılmış bölümüdür.

98 99

DURAK: Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtlarının yolcu indirip bindirmeleri ve duraklamaları için yatay ve düşey işaretlerle belirlenmiş yerdir.

PARK YERİ (OTOPARK): Araçların park etmesi için kullanılan açık veya kapalı alandır.

100 101

TERMİNAL: İnsan veya eşya taşımalarında; araçların indirme, bindirme, yükleme, aktarma yaptıkları ve ayrıca bilet satışı ile bekleme, haberleşme, şehir ulaşımı ve benzeri hizmetlerin de sağlandığı yerdir. Bunlardan sadece, insan taşımalarında kullanılanlara yolcu terminali, eşya taşımalarında kullanılanlara eşya terminali denir.

GARAJ: Araçların genellikle uzun süre durması için kullanılan, bakım ve servisinin de yapılabileceği kapalı veya açık alanlardır.

102 103

IŞIKLI VE SESLİ İŞARETLER: Trafiği düzenlemede kullanılan ışıklı ve sesli, sabit veya taşınabilir, elle kumanda edilebilen veya otomatik çalışan; üzerinde çeşitli yazı, renk ve sembol bulunan ve belirli yanma süresi olan, ışık veya sesli özel bir talimatın aktarılmasını sağlayan trafik tertibatıdır.

İŞARET LEVHASI: Sabit veya taşınabilir bir mesnet üzerine yerleştirilmiş ve üzerindeki yazı, renk ve sembol ile özel bir talimatın aktarılmasını sağlayan trafik tertibatıdır.

104 105

OTOMOBİL: Yapısı itibariyle, sürücüsünden başka en çok 7 oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıttır. Bunlardan taksimetre veya tarife ile yolcu taşıyanlara taksi otomobil; kişi başına ücretle yolcu taşıyanlara dolmuş otomobil denir.

ARAÇLARA İLİŞKİN TANIMLAR107

MİNİBÜS: Yapısı itibariyle sürücüsünden başka 8-14 oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıttır.

OTOBÜS: Yapısı itibariyle sürücüsünden başka en az 15 oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıttır. Troleybüsler de bu sınıfa dahildir.

108 109

METROBÜS: Diğer ekspres yollara göre yüksek gelişme potansiyeli sergileyen, yatırım ve işletme maliyeti diğer raylı sistemlere oranla oldukça düşük olan ve kurulumu daha kısa sürede tamamlanan, kendine ayrılan yolda ilerlemesi dolayısıyla yolculuk süresini kısaltarak zamandan tasarruf sağlayan bir toplu ulaşım sistemidir.

BİSİKLET: En çok üç tekerleği olan ve kullanan kişinin adele gücüne dayalı olarak pedal veya elle tekerleği döndürmek suretiyle hareket eden ve yolcu taşımada kullanılmayan motorsuz taşıttır.

110 111

TÜNEL: Lastikli bir taşıma aracıdır. Eğimli arazide, iki ayrı aracın aynı anda kullanımı, vagonların her birini karşı ağırlık olarak etkilemesi prensibi ile halatlarla yukarıya çekilerek çalışır. Dünyanın ikinci metrosu ve Türkiye’deki ilk yeraltı raylı ulaşım sistemi olan emektar Karaköy Tüneli, İstanbul’da Galata ile Beyoğlu arasında kurulmuştur. Fransız mühendis Eugene Henry Gavand’ın yapımını üstlendiği proje, 1875 yılında tamamlanarak Tünel hizmete açıldı.

TRAMVAY: Genellikle yerleşim birimleri içerisinde insan taşımasında kullanılan, karayolunda, tekerlekleri raylar üzerinde hareket eden ve hareket gücünü elektrikle sağlayan taşıttır.

112 113

FÜNİKÜLER: Raylı bir taşıma aracıdır. Bir dağ veya tepe gibi eğimli arazide, halatlarla yukarıya çekilerek çalışır. İki ayrı aracın aynı anda kullanımı, vagonların her birini karşı ağırlık olarak etkilemesi prensibi ile çalışır.

TELEFERİK: İki istasyon arasında kurulmuş havai hat ve buna bağlı kabinlerle çalışan, yolcu veya yük taşımak için kullanılan nakliyat sistemi. Özel çeşitlerinden çekici ve taşıyıcı kablolu olanlara teleben ve telesiyej, sadece çekici kablosu olanlara teleksi adı verilmektedir.

114 115

ÖZEL AMAÇLI TAŞIT: Özel amaçla insan veya eşya taşımak için imal edilmiş olan itfaiye, cankurtaran, cenaze, naklen yayın ve kayıt (radyo, sinema, televizyon), kütüphane, araştırma araçları ile bozuk veya hasara uğramış taşıt ve araçları çekmek, taşımak veya kaldırmak gibi özel işlerde kullanılan motorlu araçtır.

OKUL TAŞITI: Genel olarak okul öncesi, ilköğretim ve orta dereceli okulların öğrencileri ile sadece gözetici ve hizmetlilerin taşınmasında kullanılan araçtır.

116 117

KAMU HİZMETİ TAŞITI: Kamu hizmeti için yük veya yolcu taşıyan bütün araçlardır.

GÜVENLİ YOLCULUK KURALLARI118

Evden çıkmadan önce yanımıza İETT Seyahat Kartını almalıyız. Birlikte okula gittiğimiz arkadaşlarımızı durakta fazla bekletmemek için evden zamanında çıkmalıyız.

120 121

Oturduğumuz sitenin, eğitim aldığımız okulun merdivenleri, asansörleri, giriş ve çıkışları engelli arkadaşlarımızın kullanımına da uygun olmalıdır. Engellilerin kullanımına uygun olmayan site ve okulların erişilebilir hale getirilmesini ilgili ve yetkililerden talep etmeliyiz. Engellilerin de kendi imkanlarıyla her yere ulaşabilme haklarının olduğunu anlatmalıyız.

Yaya kaldırımlarında engellilerin erişimini zorlaştıran direk, telefon panosu, ağaç ve tabelaların kaldırılmasını ilgili ve yetkili birimlerden talep etmeliyiz.

122 123

Cadde veya sokak üzerindeki yaya kaldırımı ve engelli rampasının önüne aracını park eden sürücüleri erişilebilirliğe engel olmamaları hususunda uyarmalıyız.

Cadde, sokak ve yaya kaldırımlarında top oynamamalı, çevremizi temiz tutmalıyız. Elimizdeki çöpleri, çöp kovalarına atmalıyız.

124 125

Cadde, sokak ve yaya kaldırımlarında gruplar oluşturup geçişe engel olmamalıyız. Cadde ve sokaklarda her zaman yaya kaldırımında yürümeliyiz. Karşı kaldırıma geçerken geçitleri kullanmalıyız.

126 127

Yaya kaldırımı olmayan yerlerde yolun en solundan yürümeliyiz. Yaya kaldırımlarında koşmamalıyız. Daima kaldırımın sağından yürümeliyiz.

128 129

Cadde ve sokakta karşılaştığımız büyüklerimize selam vermeliyiz. Bisiklet sürücüleri ve engelliler için ayrılmış yollardan yürümemeliyiz.

130 131

Yayaların kullandığı kaldırımların yaşlılar, hastalar, engelliler, geçici engelliler ve hamilelerin zorlanmadan inip çıkabileceği yükseklikte ve genişlikte olmasını ilgilerden ve yetkililerden talep etmeliyiz.

Kaldırımdan inerken, karşıdan karşıya geçerken önce sola, sonra sağa, sonra tekrar yine sola bakıp öyle geçmeliyiz.

132 133

Karşıdan karşıya geçerken sürücülerin dikkatini dağıtacak hareketlerden kaçınmalıyız. Duran bir aracın hemen önünden veya arkasından geçmemeliyiz.

134 135

Otobüsümüzü durak içerisinde beklemeliyiz. Durakta tanımadığımız kişilerle konuşmamalıyız. Duraklarımızı kirletmemeliyiz. Kirletenleri ve zarar verenleri yetkililere bildirmeliyiz.

Beklediğimiz otobüsün ne zaman geleceğini durakta bulunan ekrandan takip etmeliyiz.

136 137

Durak içerisinde engelliler için ayrılmış yerleri işgal etmemeliyiz. Otobüse binerken sıramızı beklemeliyiz. Yolcuların hakkına saygılı olmalı, yaşlılara, özürlülere, hastalara, hamile ve çocuklu bayanlara öncelik tanımalıyız.

138 139

Otobüs durağa tam yanaşmadan araca binmeye kalkışmamalıyız. Otobüse binmeden önce İETT Seyahat Kartını hazırlamalıyız.

140 141

Seyahat kartımızı şoföre göstererek kullanmalıyız. Otobüse binmeden önce biletimizi temin etmeliyiz. Şoföre nakit ödeme konusunda ısrarcı olmamalıyız.

142 143

Görme engellilerin ön kapıdan, tekerlekli sandalye ve bebek arabası kullanıcılarının orta kapıdan binmelerine öncelik tanımalıyız.

Tekerlekli sandalye veya bebek arabası kullanıcılarının otobüsün orta kapısında bulunan engelli rampasını kullanmalarına yardımcı olmalıyız.

144 145

Tekerlekli sandalye ve bebek arabası kullanıcılarını güvenli yolculuk için emniyet kemerini bağlaması hususunda uyarmalıyız.

Şoföre seyahat esnasında gereksiz soru sorarak dikkatini dağıtmamalıyız.

146 147

Otobüs içerisinde olumsuz davranışlarla şoförün dikkatini dağıtmamalıyız. Araç içerisindeyken boş koltuk varsa oturmalı, yoksa arkaya doğru ilerlemeli, düşmemek için tutunmalıyız.

148 149

Araç içerisindeyken çevremizdekileri rahatsız edecek davranışlardan kaçınmalıyız. Güvenli ve rahat yolculuk için cep telefonumuzu kapalı tutmalı, yüksek sesle müzik dinlememeliyiz.

150 151

Belirlenmiş duraklar haricinde otobüsten inmek veya binmek için şoföre ısrar etmemeliyiz. İneceğimiz durağa gelmeden önce orta ve arka kapılardaki “DURACAK” düğmesine basmalıyız. Otobüsten inerken aracın tamamen durmasını beklemeliyiz.

152 153

Otobüsten ya da araçtan iner inmez hemen karşıya geçmemeliyiz. Araçlara asılmamalıyız.

154 155

Yaşlılara, özürlülere, hastalara, hamile ve çocuklu bayanlara oturmaları için yer vermeliyiz. Aracın pencerelerinden dışarıya sarkmamalıyız.

156 157

Otobüslere, durmadan inip binmemeliyiz. Otobüsü kullanan sürücünün dikkatini dağıtmamalıyız. Cadde ve sokaklarda karşıya geçmek istendiğinde mutlaka trafik ışıkları ve yaya geçidini kullanmalıyız.

158 159

Karşıdan karşıya geçerken dikkatli ve hızlı olmalıyız. Yol ortasında arkadaşlarımızla şakalaşmamalıyız.

Görme engellilerin durağa güvenli bir şekilde erişmelerini sağlamak için, kabartmalı kılavuz taşlar döşenmesini ilgili birimlerden talep etmeliyiz.

160 161

Durak ve istasyonlardaki özürlü asansörleri yaşlı, hasta ve engelliler içindir. Diğer yolcular tarafından kullanılmamalıdır.

Toplu ulaşım ile ilgili acil bir durumla karşı karşıya geldiğimizde 444 1871 numaralı İETT Çağrı Merkezi’ni aramalıyız. Ya da en yakınımızdaki İETT Hat veya Hareket Amirliklerine müracaat etmeliyiz.

162 163

İETT Çağrı Merkezi’nin telefon numarasını keyfi veya aldatıcı kullanmamalıyız. Başka kişilerin ulaşımla ilgili bilgi veya yardıma ihtiyacı olabileceğini unutmamalıyız.

Güvenli yolculuk kurallarının uygulanmasında önce biz örnek olmalıyız. Kısa sürede diğerlerinin değiştiğini hep birlikte göreceğiz.

164 165

TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDAELEKTRONİKKART KULLANIN

ÇAĞRI MERKEZİ

AKSARAYMetro İstasyonu - AksarayBAHÇELİEVLERMetro İstasyonu Çıkışı - BahçelievlerBAĞCILARGüneşli Mah. Kirazlı Cad. No:1 - BağcılarKARAKÖYİETT Gar Binası Tünel Yanı - KaraköyTel: 0212 372 22 22 Faks: 0212 292 25 46MECİDİYEKÖYİETT Hareket Amirliği - MecidiyeköyŞİŞHANEMetro İstasyonu Kasımpaşa Çıkışı - ŞişhaneTOPKAPIİETT Pazartekke Durağı Yanı - Topkapı Tel: 0212 372 56 90YENİBOSNAMetro İstasyonu Çıkışı - Yenibosna

AVRUPA YAKASI

KADIKÖYİETT Hasanpaşa Garajı Karşısı - KadıköyTel: 0216 325 27 36 Faks: 0216 428 79 15PENDİKPendik Belediye Başkanlığı Özürlüler Koordinasyon MerkeziBatı Mah. 1.Geziboyu Cad. No: 64 PendikTel - Faks: 0216 4835248UZUNÇAYIRFikirtepe Çıkışı, Metrobüs İstasyonuTel: 0216 372 30 95ÜSKÜDARSelami Ali Mah. Cumhuriyet Cad. No:48Fıstıkağacı - Üsküdar

ANADOLU YAKASI

Seyahat Kartı Başvuru Merkezleri şimdi size çok daha yakın

KART DOLUM İŞLEMİNİ TÜM OTOMATİK SATIŞ MAKİNELERİ (OSM) VE BAYİLERDEN YAPABİLİRSİNİZ