ATATÜRK’ÜN E⁄‹T‹M FELSEFES‹vizyon21y.com/documan/Genel_Konular/...Felsefesi.pdf · AKTÜEL KONULAR Hv.Kont.Üt¤m. ... Felsefe tarihinde Platon ve Aristoteles, bugüne

63HAVA KUVVETLER‹ Dergisi / fiubat 2010

9

A K T Ü E L K O N U L A R

Hv.Kont.Üt¤m. Cemil GÜLERÇanakkale Hv.Rd.Mvz.K.l›¤› Hrk.E¤t.K.l›¤›

Atatürk, düflünce ve yaflam›, idealizm ve realizmi birlefltirmifl; Türk düflünyaflam› ve dolay›s›yla e¤itim felsefesini bu birleflime göre belirlemifltir.O’nun e¤itim felsefesi, tek yönlü ve indirmeci de¤il; çok yönlü ve ilerlemecidir.‹dealisttir, çünkü milli bir e¤itim felsefesi temeline dayan›r. Realisttir, çünküça¤dafl ve yaflamla iç içe bir e¤itim-ö¤retim anlay›fl›na ba¤l›d›r.

ATATÜRK’ÜN E⁄‹T‹MFELSEFES‹

ATATÜRK’ÜN E⁄‹T‹MFELSEFES‹

Felsefe tarihinde Platon veAristoteles, bugüne kadar süre-gelen düflünce tarihinin iki fark-l› felsefi yöntemini sistemlefltir-mifllerdir. Platon, insan zihni veonun sahip oldu¤u temel kav-ram ve idealarla d›fl dünyay› bi-çimlendiren, tan›mlayan ve be-lirleyen idealist bir yöntemleidealizmi; Aristoteles de, nere-deyse bunun tam tersine, d›fl

dünya ve içindeki varl›klar›n va-rolufl ve düzenlerine göre zihnive onun idealar›n› belirleyenrealist yaklafl›mla realizmi, in-sanl›¤›n tüm düflünsel serüveni-ne kal›c› parametreler olarakkonumland›rm›fllard›r.

Atatürkçü düflünce sistemi iseUsa dayal›, ussal kural ve uslam-lama yöntemi ile idealist; yaflamve reel olgularla ilgili olmak ba-k›m›ndan da realisttir. Tarihselsüreç içinde geçmifle dönük e¤it-

sel olgu ve örnekleri, flimdi veileriye dönük ilerlemeci ve tekâ-mülcü felsefeyle de¤erlendirerekça¤dafl, laik, demokratik ve mo-dern bir e¤itim yöntemine ulafl›r.Atatürk, genel düflünce dünya-s›nda oldu¤u gibi, e¤itim anlay›-fl›nda da idealisttir ancak, ütop-yac› de¤ildir; realisttir ancak po-zitivist ve materyalist de¤ildir.

E¤itim ve Ö¤retimde BirlikOsmanl› Devletinde 1776’ lar-

dan itibaren Bat› örne¤ine gö-

9

HAVA KUVVETLER‹ Dergisi / fiubat 201064


Atatürk’ün E¤itim Felsefesi

re askeri okullar ve Tanzimat(1839) y›llar›ndan itibaren de yi-ne Bat›l› sivil ö¤retimden ilhamal›narak Rüfldiye, ‹dadi, Sultanigibi ortaö¤retim ve ‹ptidai gibiilkö¤retim kurumlar› aç›lmayabafllanm›fl, Darülfünun kurul-mufltur. Maarif Nezaretine ba¤l›bu yeni mekteplerin yan›ndaMeflihata, fier’iye ve Evkaf Ne-zaretine ba¤l› medreseler ve süb-yan mektepleri de varl›klar›n›,etkilerini sürdürmüfllerdir.[1]

Yeni aç›lan mekteplere, onla-r› medrese ve sübyan mekteple-rinden ay›rmak için bazen Tanzi-mat Mektepleri, Maarif Mektep-leri de denir. Buralarda yeni baz›derslerin yan›nda Arapça, dindersleri de yer al›yor, ö¤rencilerezorunlu olarak ibadetler de yapt›-r›l›yordu. Buna ra¤men medresebunlarla da yetinmiyordu ve tep-ki gösteriyordu. Bir yandan daaz›nl›k ve yabanc› okullar dakendi kültür ve ideolojilerine gö-

re farkl› bir e¤itim-ö¤retim yön-temi uyguluyordu. Medrese veaz›nl›k okullar›, gayr› milli bire¤itim felsefesi güderek ayn›amaçta birlefliyordu. Bu da¤›n›k,düzensiz ve sistemsiz, ça¤ d›fl›e¤itim sisteminin sak›ncalar› Os-manl› yetkilileri ve Ziya GÖKALPtaraf›ndan fark edilmifl olsa da,nihai çözüm 03 Mart 1924’te430 say›l› Tevhid-i TedrisatKanunu ile sorun kökten çözül-müfl oldu. Böylece tüm bilim ve

G ö k l e r i n g ü v e n c e s i


ö¤retim kurumlar› Maarif Vekâ-

leti’ne ba¤lanm›flt›r.[2]

E¤itim-Ö¤retimin birlefltiril-

mesi yani eski deyimle Tevhid-i

Tedrisat kanunu yoluyla e¤itim

ve ö¤retim ulusallaflma, laiklefl-

me, halkç›laflma, bilimsellefl-

me[3] ve rasyonelleflme özellik-

lerine kavuflman›n ilk ad›m› at›l-

m›fl oldu.

Ben Bilinci Olarak Ulus‹desi: ‹dealist Yöntemin ArkaPlan›

Milli Mücadele ile Türk ulu-

su, Atatürk’ün önderli¤inde, ta-

rih sahnesine ben bilincini olufl-

turan bir varl›k ve var olufl özne-

si olarak ortaya ç›km›flt›r. Milli

kurtulufla büyük bir zaferle ula-

fl›ld›ktan sonra, Atatürk’e göre,

Türk ulusunun varolufl olarak or-

taya ç›k›fl›n› ve varl›k olarak de-

vam›n› olanakl› k›lacak ikinci

aflamaya hemen ve vakit geçir-

meden geçilmesi gerekiyordu.

Ümmet yap›s›, tek bir ulusun

kendi benlik var oluflu ve bilinci-

ni yaratmas›na engeldir. Osman-

l›’daki ümmet anlay›fl›, bu devle-

ti bafllang›çta kuran kurucu un-

sur, kurucu özne Türkleri, nesne-

lefltirmifl; ulus olarak var oluflla-

r›na engel teflkil etmiflti. Ulus

olarak var olmak, ben bilinci ile

mümkündür. Bu bilinç olmaks›-

z›n, e¤itim ve ö¤retimde birli¤in

sa¤lanmas› düflünülemez. Nite-

kim Osmanl›larda da¤›n›k, par-

çal›, birbirinden kopuk ve gayr›

milli bir e¤itim düzeni vard›.

Milli Mücadeleden itibaren

bilinçli bir hareket bafllam›flt›r.

Ulafl›lan zafer devrimlerin anah-

tar› olmufltur. Türk devrimcileri-

ne göre istiklal ve ‹nk›lâp, bu

kutlu amaç, ikiz ilkedir.[4]

Savafl ve devrimlerle beraber

yürüyen ilk mesele kimlik mese-

lesidir. Osmanl› Devleti’nden

birçok millet ortaya ç›km›flt›.

Bunlardan bir k›sm›n›n varl›¤›,

yapayd›. Avrupal›lar›n yard›m›

9




ile oluflmufltu. Ba¤›ms›zl›k veözgürlük için en son u¤raflanTürkler oldu. Ancak yaln›zTürklerdir ki hayat ve mukadde-ratlar› için dövüflmüfllerdi. Ken-dilerini tan›mak istemeyen ciha-na varl›klar›n› ve ben bilinçlerinitan›tmay› baflard›lar. LozanKonferans› s›ras›nda ‹ngiliz he-yeti üyeleri, bütün Türklere,özellikle milliyetçilere düflmanidi. Yeni Türkiye, devletler tara-f›ndan tan›nmay› yahut konfe-

rans müzakerelerini beklemedenhayat› yeniden düzenlemeyebafllad›. Aç›k bir flekilde ortayaç›kamam›fl olan Türk ve Türkiyesözcükleri, ancak Türk devri-miyle resmiyet kazanm›flt›r. Oy-sa daha önce “Türk” etnik dü-zeyde bile ihmal edilmiflti. Türk-leri yeni bafltan Türklefltirmekve kendi özüne döndürmek, ilkparola buydu. Kimlik, yani ken-di bilincine varmak çok önem-liydi.[5]



Atatürk, “ dünyan›n bize hür-

met göstermesini istiyorsak ev-

vela bizim kendi benli¤imize ve

milliyetimize bu hürmeti hissen,

fikren, fiilen bütün hareketleri-

mizle gösterelim. Bilelim ki mil-

li benli¤ini bulmayan milletler

baflka milletlerin av›d›r.”[6]

Ben bilinci, Türk milletinin

varl›¤›n›, ba¤›ms›z var oluflunu

sa¤layan Milli Mücadele ile bafl-

lam›flt›r. S›ra, öncelikle e¤itim

ve ö¤retimin tek elde birlefltiril-

mesiyle, tek ulus, tek ülke ve tek

bayrak söylemlerinin bilimsel veideolojik temellerinin at›lmas›idi. Tek ulus olarak var olma bi-linci, e¤itimin teklefltirilmesiyleideal boyuta tafl›nacakt›r.

Türk devrimlerinin bir k›sm›Osmanl› sistemi ile bir hesaplafl-ma, bir k›sm› ise amaçlard›r.Amaçlar kurtulufl savafl›n›namaçlar›n›n devam› idi. Kurtu-lufl hareketimiz üç temel amacayöneliktir: sömürge ve iflgalekarfl› ba¤›ms›z, milli bir devletkurulmas›, millet egemenli¤ininsa¤lanmas›, ça¤dafllaflma. Ama-

c›n ba¤›ms›zl›k ve millet ege-menli¤i k›sm› sa¤lanm›flt›.Atatürk, “ benim için bir tek he-def vard›r: Cumhuriyet hedefi”demiflti. Ça¤dafllaflma ile bu pe-kifltirilecekti. Türk devrimcileri-ne göre ça¤dafllaflma, her fleydenönce bir hayat davas›, bir var ol-ma mücadelesidir. Türk ça¤dafl-laflmas› Rönesans, Reform, Sa-nayi Devrimi ve Frans›z Devri-mi gibi birçok büyük hareketinsonuçlar›n› kavrayacak, ifllevle-rini üstlenecek nitelikte ad›mlargerektiriyordu.[7]

9




‹lk önce Türk ulusunun MilliMücadele ile var olufl kazanarakben bilincine eriflmesini sa¤la-d›ktan sonra, Atatürk, Bat› dü-flünce tarihinde yüzy›llara yay›l-m›fl devrim, reform ve yenilikle-ri, bu ben bilincinin e¤itim yo-luyla sabitlenmesinde tarih fel-sefesi yaparak de¤erlendirmifltir.

‹lk bak›flta, bat›n›n düflünceve devrim tarihini top yekünkavrayan Atatürk felsefesi, ta-rihsel gecikmifllik gibi görün-mektedir. Baz› araflt›rmac›lar,Kemalizm’in modernleflmeci

projesinin baflta kültürel alanolmak üzere ayn› zamanda “ta-rihsel gecikmifllik” duygusununneden oldu¤u bir tedirginlikiçerdi¤ini; nitekim Türklerin ta-rih sahnesine binlerce y›l önceç›km›fl olmalar›na karfl›n mede-niyet yar›fl›nda geri kald›¤› ve bugeç kalmada Osmanl› dönemi-nin gerileme ve çöküfl sürecinde‹slam’›n Türk’ün gelenekleriniköreltip onu tembelli¤e itti¤i yö-nündeki düflünce ve söylemleringecikmifllik duygusunun izlerinitafl›d›¤›n› ileri sürmektedirler.[8]

Tarihsel gecikmifl duygusu,bir bak›ma yerinde bir saptamaolarak kabul edilebilir. ‹dealizm,zihin kategorileri do¤rultusundad›fl dünyay› ve içindeki nesnele-ri belirleyip tan›mlamak girifli-midir. Bu giriflim, zihinde bafl-lar, ancak her zaman bir k›s›rdöngüyle tekrar zihne geri dön-mez. Yani d›fl dünyada pek çokvarl›k kategorisini yarat›r ve efl-yay› düzenler. Atatürk’ün ide-alizmi, ümmet içinde varl›¤› bileakla gelmeyen Türkleri, bir ulusolarak var etmekti. Milli Müca-



dele ile bu idea gerçekleflti.Sonraki aflama, Bat› düflüncesin-de yüzy›llar› alan devrim ve re-formlar›n, Atatürk felsefesindeacilen, çok k›sa zamanda ve bel-ki de yo¤unlukla Türk düflün vee¤itim hayat›na uygulanmas›nadönük idea idi. Bu idea, bir mil-let ve o milletin ben bilincineuygun bir e¤itim sistemi yarat-ma amac›n›n olgusal temelde re-alize edilmesiyle varl›¤a kavufl-tu. Atatürk felsefesinde, zihindehissedilip tasarlanamayan hiçbiridea, realiteyi do¤uramaz. Türkulusu ideas› ile laik e¤itim idea-s›, Türkiye Cumhuriyeti realite-siyle somutlaflm›flt›r.

Ta r ihse l gec ikmifl l ik ,Atatürk’ün düflünce dünyas›nda-ki gecikmeden de¤il, ideal ya dareel herhangi bir felsefeye daya-l› olamayan Osmanl› medrese

e¤itim ve ö¤retim anlay›fl›ndankaynaklanmaktad›r. ‹dealizm ilerealizm aras›ndaki mesafe, ide-oloji ile bilim aras›ndaki mesa-feyi de belirler. ‹deolojisi olma-yan bilim ve e¤itim, ideas› olma-yan reel gerçeklikten söz etmekkadar isabetsizdir. Atatürk’ünidealist yöntemi, milliyetçi içe-riktedir. Bu, ideolojidir. Bu ide-olojinin birleflece¤i bilim ve re-alite de medeni âlemle olan bir-likteliktir. Atatürk, o dönemdebile, Orgeneral ‹lker BAfiBU⁄’-un deyimiyle, “ulusal düflünüpküresel davranmay›” ilke edin-mifltir. “Milli hâkimiyete uygun-luk, eskinin fleriata uygunluk te-zi yerine geçmifltir. Milli hâki-miyete ve ça¤dafll›¤a uymayanmüesseseler y›k›lmal›d›r. Milli-yetçilikten hareket edip medeni-yetçili¤e ulaflan devrimler bir

ideoloji olufltururlar. Bu ideolojibizi medeni âlemle birleflti-rir.”[9]

D›fla Aç›lma Olarak Öte-kiyle Var Olma: Realist Yön-temin Arka Plan›

Ulus olarak var olma ve buvar oluflun laik, ça¤dafl, modernve bilimsel aç›lardan gerçeklefl-tirilmesi, Atatürk’ün e¤itim fel-sefesinin realist yönünü aç›kla-maktad›r. Türk ulusunun ötekimilletlerden önce ayr›larak ken-di varl›¤›n› ve ba¤›ms›zl›¤›n› ka-n›tlamas›, sonra da medeni dün-ya ile özgür, ben-bilincine sahipolarak birleflmesi, idealizm ilerealizmin Atatürk’ün düflüncesisteminde, Kemalist ideolojidenas›l diyalektik bir harmonioluflturdu¤unu göstermektedir.Atatürk, Milli Türk ulusunu Mil-li Mücadele ile var olufla kavufl-

9






turmakla idealist, bu var oluflue¤itim felsefesiyle somutlaflt›r-mas› da realist yöntemi çok k›sabir zaman dilimi içinde gerçek-lefltirmifltir. Türk ulusu milliyet-çilikle art›k sadece ba¤›ms›z vetek bafl›na bir idea olmakla kal-mam›fl; e¤itim anlay›fl›yla ötekimilletlerle yar›fla girebilecek birrealizmi baflarabilmifltir. Milli-yetçilik idealizmin, ça¤dafl e¤i-tim felsefesi yoluyla öteki mil-letlerle birlikte ve yar›fl içindevar olmak da realizmin aç›k-se-çik ifadesini oluflturmaktad›r.

Atatürk felsefesi monarfliz-me karfl› cumhuriyetçilik, evren-sellik yerine milliyetçilik, imti-yazl› zümreye karfl› halkç›l›k,ümmetçili¤e karfl› laiklik, at›l vetepkisiz çevrelere karfl› devrim-cili¤i ön görür. Bu felsefe birmedeniyet devrimi, ça¤dafl me-deniyetleri aflma hareketi, impa-ratorluktan milli devlete geçifliilke olarak kabul eden bir Türkayd›nlanmas›d›r. O, kendi tari-hindekilere de benzemeyen kök-tenci bir modernleflme hareketi-dir. Bat›dakilere de benzemez.Bat›dakiler yaz›, dil, felsefe,ilim gibi konulara el atmam›fllar-d›r. Atatürk felsefesi, Mark-sizm’e ve Komünizme de kay-mam›fl; kendine özgü bir e¤itimve ö¤retim diyalekti¤i kurgula-yarak Türk ulusuna özgü bir dü-flünce sistemi oluflturmufltur.[10]

Atatürk, milliyetçi düflünce-yi, Bat› düflünce ve fikir hareket-

lerinden mümkün oldu¤u kadaryararlanman›n belirleyici birbenlik bilinci olarak kabul et-mifltir. Pozitivist felsefeden Sez-gici felsefeye kadar Bat›’da hertürlü fikir hareketlerini yak›ndanizlemifl; Platon ve Aristoteles’deköklerini bulan idealizm ve rea-lizmin tali kollar›n› temsil edentüm felsefi düflünce çeflitlilikleri-ne ilgiyle yaklaflm›flt›r.[11]

Atatürk’ün e¤itim felsefesiözellikle flu noktalarda realist biryöntemin devreye sokuldu¤unuortaya koymaktad›r:

Ona göre geçmiflin hatalar›kökünden temizlenmeli ve dü-zeltilmelidir. Burada devrimseldüflüncenin idealist mant›¤› ege-mendir. Toplumda yayg›n birbilgisizlik ve cehaletin oldu¤usaptamas›, realist bir yaklafl›m-dan elde edilen bir sonuçtur. Busaptama olgusald›r ve nesnel biryan› vard›r. Baflka bir deyiflle bi-limsel bir tan›d›r. “Kökten te-mizleme ve düzeltme, idealistyöntemin; yayg›n bilgisizli¤insaptanm›fl olmas› da realist yön-temin eflgüdümlü olarak kulla-n›ld›¤›n› belirler.

Osmanl›dan kalan e¤itimyöntemi ya da yöntemleri, Ata-türk’ün e¤itim felsefesine göre,yetersiz, uygunsuz ve ça¤d›fl›d›r.Ö¤rencinin dövülmesinden, aileiçi fliddet ve bask›ya maruz kal-mas›na kadar izlenen yöntemsa¤l›kl› ve gerçekçi de¤ildir. Ah-lak, din ve maneviyat e¤itimi ez-

bere, aile bask›s›na ve cahil in-sanlara b›rak›lm›flt›r. Bu yüzdençocuklar, bask› alt›nda cehaletive bilgisizli¤i ilim diye okumak-ta; ancak bu durum hem içerikhem de flekil olarak ‹slam dünya-s›nda yaln›zca çöküflü ve gerile-meyi mukadder k›lman›n ötesinegeçifli sa¤layamamaktad›r.[12]

Atatürk’ün e¤itim felsefesin-de milliyetçilik baflat bir ön do¤-rudur. ‹slam dünyas›nda uygula-nan e¤itim ve ö¤retim, ümmetçibir içerik ve flekle ba¤l› oldu¤un-dan, gerileme kaç›n›lmaz olmufl-tur. Bu reel bir durumun dile ge-tiriliflidir. ‹dealist yöntem, e¤iti-min milli olmas›n› gerektirmek-tedir. Türk ulusunun ortaya ç›k›-fl› düflüncesi nas›l ki ideadan ree-le tafl›nabilen bir sürecin gerçek-li¤ini kan›tlam›flsa, ayn› flekilde,ümmet yap›s›na uygun e¤itimsisteminin yerine milli bir e¤itimfelsefesinin konmas› da ideadanreele geçebilmenin hiç de imkând›fl› olmad›¤›n› düflünmemizeyol vermektedir.

Milli E¤itim felsefesi Atatürk’egöre millet olman›n, baflka birdeyiflle, bir millet olarak varl›¤›-n› sürdürebilmenin temel koflu-ludur. Millili¤i medreseler veyabanc› okullar zora sokmakta-d›r. Eylül 1924’te Samsun’daö¤retmenlerle yapt›¤› konuflma-da flu çok önemli teflhis ve tespit-te bulunur:“ Terbiyedir ki birmilleti ya hür, ba¤›ms›z, flanl›,yüksek bir toplum halinde yafla-

9




t›r veya bir milleti kölelik veyoksullu¤a iter… Yeryüzündeüç yüz milyondan fazla ‹nsanvard›r. Bunlar ana, baba, hocaterbiyesiyle terbiye ve ahlak al-maktad›rlar. Ne yaz›k, gerçek fluki, bütün bu milyonlarca insankütleleri, flunun veya bunun kö-lelik ve horlanma zincirleri alt›n-dad›r. Ald›klar› manevi terbiyeve ahlak onlara bu kölelik zincir-lerini k›rabilecek insanl›k mezi-yetini vermemifltir, veremiyor.Çünkü terbiyelerinin amac› millide¤ildir.”[13]

Atatürk e¤itimin istikrarl› ol-mas›ndan yanad›r ve bir e¤itimpolitikam›z›n olmamas›ndan ya-k›nmaktad›r. Her Maarif Naz›r›-n›n, yani e¤itim bakan›n›n ken-dine göre, kiflisel bir e¤itim poli-tikas› oldu¤unu ve bakan de¤ifl-tikçe e¤itim sisteminin de de¤ifl-ti¤inden flikayet eder. ‹stikrarl›bir e¤itim politikas›, kal›c› bire¤itim felsefesinin önceden inflaedece¤i teorik bir temele dayan-mal›d›r. Bu iflin idealist yan›n›anlat›r.

Atatürk, e¤itimin gündelikve s›radan yaflamla içi içe olma-s›n› ister. Bugün ABD ve Bat›ülkelerindeki e¤itim politikalar›,teori ile prati¤in, baflka deyiflleidealizm ile realizmin harman-land›¤› bir anlay›fl› yans›tmakta-d›r. Bu anlay›fl› çok öncedenAtatürk’ün fark etmifl olmas›,onun her iki yöntemi nas›l bir-lefltirdi¤ini göstermektedir. Es-

kiden denenmifl, ama hiçbir ya-rar› olmayan, hatta ‹slam dünya-s›n› ve Osmanl›y› çöküfle sürük-leyen hiçbir e¤itim içerik veyöntemi, yeniden denenmeyede¤er de¤ildir. Atatürk, bu nok-tada deneyci tutumuyla realistyöntemi devreye sokmaktad›r.

E¤itim millilik vasf›yla Türkulusunu ümmet ve kütle olmak-tan kurtar›p ulus olarak varl›¤›n›sürdürmesini sa¤layacakt›r.Çünkü Atatürk e¤itim felsefesinibilimsel, laik ve ilerlemeci esas-lara dayand›rm›flt›r. Bu görüfl,Bat›ya ve onun e¤itim sisteminetam olarak öykünme anlam›nagelmez. Çünkü Atatürk realizmile idealizmi, e¤itim felsefesindeTürk ulusuna özgü bir kombine-zonla infla etmifltir. Reel özellik-leri, e¤itim anlay›fl›n›n laik, bi-limsel ve yararc› (yaflam›n ge-reklerini karfl›layan) olmas›ylabelirginleflen e¤itim felsefesi,materyalizme ve pozitivizmekaymad›¤› gibi, ahlak, erdem,disiplin ve maneviyat›n çocukla-ra ö¤retilmesi gere¤ini de d›flla-maz. Ancak bunlar›n ö¤retilme-si, ümmetçi ya da teokratik bire¤itim yap›s›na benzemeyi deiçermez.[14]

Ö¤rencilerin çal›flkan olma-lar›, kendine öz güven duymala-r› ve Türk milletinin bu e¤itimsüreci boyunca yaflamla do¤ru-dan ilintili olarak kendi yetenek-lerini gelifltirmesini sal›k verenAtatürk, Türk kad›n›na bu e¤i-

tim felsefesinde en ideal misyo-nu yükler: Türklü¤ü korumak vesürdürmek…[15]

Öyleyse, Atatürk’ün E¤i-tim Felsefesine Göre;

1. Teori ile uygulama paralelolmal›d›r. E¤itim gündelik ya-flamla iç içe olmal›; pratiktekiyarar, kuramsala kurban edil-memelidir. Yararc›l›k ihmaledilemez.

2. E¤itim sistemi hiçbir flekil-de tek aç›l› bir görüfle ba¤l› kal›-narak belirlenemez. Medeniyettarihi içinde tüm düflünce sis-temlerinden yeteri ve gere¤i öl-çüsünde yararlan›lmal›d›r.

3. Medrese, hurafe, bilim d›-fl› içerik ve yöntemi yans›tane¤itim anlay›fllar›, denenmifl veyarar de¤il, zarar getirdi¤i tari-hin laboratuvar›nda kan›tlanm›fl-t›r. O halde geriye dönmek içinherhangi bir neden yoktur. An-cak, e¤itimde disiplin, ahlak vemaneviyat›n, hatta dinin do¤rubir flekilde ö¤retilmesi, baflkadeyiflle, dinin bilimsel yöntemletedrisi mümkündür ve böyle deolmal›d›r.

4. E¤itim mutlak milli olma-l›d›r. Millili¤i tehdit eden ikie¤itim biçim ve mekân› vard›r:Az›nl›k okullar› ve medreseler.Atatürk’ün bu saptamas› bugünde geçerlidir.

5. Kal›c› ve istikrarl› bir e¤i-tim politikas› teorik bir haz›rl›¤›gerektirir.



SONUÇ

Atatürk, metafizik ve ona

iliflkin konularla ilgili her türlü

düflünceyi idealizm ile kuran

Platon’u ve fizik ve nesnel varl›k

alan›yla ilgili olanlar› da realizm

ile kuran Aristoteles’in sistema-

tik felsefelerini, yeni bir Türkiye

ve tarihte gömülü kalm›fl Türk

milletinin ça¤dafl e¤itim felsefe-

sinde birlefltirerek özgün bir e¤i-

tim sistemi yaratmay› baflarm›fl-

t›r. Teori ile pratik, baflka deyifl-

le idealizm ile realizm aras›nda-

ki mesafeyi, devrimlerle k›salt-

m›fl; Bat›da yüzy›llar› alan Rö-

nesans ve reformlar› Milli Mü-

cadele ve o sayede gün yüzüne

ç›kartt›¤› Türk ulusunun ça¤dafl

e¤itime kavuflturulmas› yoluyla

mucize say›labilecek h›z ve ba-

flar›yla aflm›flt›r.

Ümmetten ulusa, kütleden

millete, medreseden laik e¤iti-

me, hurafeden bilime geçifl

idealden reele ulaflabilmenin

göstergesidir.

Atatürk’ün e¤itim felsefesin-

de, içerik ve yöntem birbiriyle

uyumludur. ‹çerik, bilime, me-

deniyete, yenili¤e ve ilerlemeci

mant›¤a uygun olmal›d›r. fiekil,

yönteme iliflkindir. Eskiden de-

nenmifl içerikler, ö¤rencileri sus-

kunlu¤a, öz güvensizli¤e ve ce-

halete sürüklüyordu. Oysa yeni

yöntem, bilimsel ve rasyonel

herhangi bir temele dayanmayan

fleylerin kökten kaz›nmas›n›, ez-

berle, hoca ve aile bask›s›yla ö¤-

retme yöntemin ortadan kald›r›l-

mas›n› ön görmektedir. Yöntem

ideali, içerik de reeli bafltan sona

düzenlemeyi anlat›r.

KAYNAKLAR[1] Yahya AKYÜZ, Türk E¤itim

Tarihi, Pegem A Yay›nc›l›k, Ankara2007, s. 329.

[2] Bkz. Yahya AKYÜZ, TürkE¤itim Tarihi, ss. 329, 330.

[3] Bkz. R›fat OKÇOBAL, Türki-ye Cumhuriyeti E¤itim SistemininKurulufl Mant›¤› ve Temelleri, ss. 22-29, Ülkemizde Laik E¤itim Sistemin-de Sosyal Bilim Olarak Din Ö¤retimiKurultay›, Bildiri ve Tart›flmalar Ma-latya, T.C. ‹nönü Üniversitesi Yay›n-lar›, Malatya, 7-9 Nisan 2005.

[4] Yümni SEZEN, Hümanizm veAtatürk Devrimleri, Ay›fl›¤› Kitaplar›,‹st. 1997, s. 202.

[5] Bkz. Yümni SEZEN, Hüma-nizm ve Atatürk Devrimleri, s. 202,203.

[6] Sadi IRMAK, “Atatürkçülü-¤ün ‹lkeleri, ‹nk›lâplar›n Fikri Temel-leri, Atatürkçü Düflünce, Ank. 1992,s. 87 vd.

[7] Yümni SEZEN, Hümanizm veAtatürk Devrimleri, s. 212.

[8] Bkz. ‹smet PARLAK, Kema-list ‹deolojide E¤itim, Turhan Kitabe-vi, Ank. 2005, s. 136.

[9] Bkz. Yümni SEZEN, Hüma-nizm ve Atatürk Devrimleri, s. 213.

[10] Bkz. Yümni SEZEN, A.g.e. ,ss. 215, 223; ‹smet PARLAK, Kema-list ‹deolojide E¤itim, ss. 136–148.

[11] Bkz. Arslan KAYNARDA⁄,Türkiye’de Cumhuriyet DönemindeFelsefe, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›,Ank. 2002, ss. 16, 17.

[12] Bkz. Yahya AKYÜZ, TürkE¤itim Tarihi, Pegem A Yay›nc›l›k,Ank. 2007, s. 335,344.

[13] Bkz. Yahya AKYÜZ, TürkE¤itim Tarihi, s. 337.

[14] Bkz. Yahya AKYÜZ, A.g.e.,ss. 338–344.

[15] Bkz. Yahya AKYÜZ, A.g.e.,338–344.

Documents

ATATÜRK’ÜN E⁄‹T‹M FELSEFES‹vizyon21y.com/documan/Genel_Konular/...Felsefesi.pdf · AKTÜEL KONULAR Hv.Kont.Üt¤m. ... Felsefe tarihinde Platon ve Aristoteles, bugüne