19
ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﻤﺎره ﻃﺒﻴﻌﻲ، ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻫﺎي75 ﺑﻬﺎر، 1390 ﺻﺺ. زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺨﺶ در اﻳﺬه ﮔﺴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﻜﻨﻴﻚ از اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ دور از ﺳﻨﺠﺶ ﻫﺎي ﻋﺰﻳﺰزاده ﻣﻬﺮان* ﻧﻔﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﺗﻮﻟﻴﺪ، و اﻛﺘﺸﺎف ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه اﺳﺘﺎدﻳﺎر ـ ﻣﻼﻣﻬﺮﻋﻠﻲ ﻓﺎﻃﻤﻪ دور، از ﺳﻨﺠﺶ ارﺷﺪ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ـ زاده ﺳﺎزﻣﺎن اﻳﺮان ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺬﻳﺮش: 4 / 10 / 89 ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺄﻳﻴﺪ: 4 / 8 / 88 ﭼﻜﻴﺪه ﭼﻴﻦ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي- زاﮔﺮس راﻧﺪﮔﻲ، ﮔﺴﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻛﻮﻫﺰاﻳﻲ ﻃﻲ در ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺎي، ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻳﺬه ﮔﺴﻞ) روﻧﺪ ﺑﺎN-S ( از ﻳﻜﻲ اﻳﻦ ﺳـﺎﺧﺘ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻛـﻪ اﺳـﺖ ﺑﻨﻴـﺎدي ﺣﺮﻛـﺎت آن در دوره ﻫـﺎي زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ زﻳﺎدي آﺛﺎر، را در اﻟﮕﻮي رﺳﻮب و ﮔﺬاري ﺳﻴﻤﺎي ﻣﻮرﻓﻮ ﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻜ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺟﺎي ﺑﺮ زاﮔﺮس اﺳﺖ. اﻳﻦ در ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ، دﮔﺮﺷﻜﻠﻲ ﺳﺎزوﻛﺎر و ﺳﺒﻚ ﺧﺼﻮص در ﺟﺪﻳﺪ ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺴﻠ اﻳﺬه، زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺨﺶ در ﻣـﻮرد اﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮار ﺑﺤﺚ. ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ اﻳﻦ ﻫﺎي ﻣـﺎﻫﻮاره ﺗﺼﺎوﻳﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ و دور از ﺳﻨﺠﺶ ايASTER وIRS-PAN ارﺗﻔﺎع رﻗﻮﻣﻲ ﻣﺪل و، (DEM) اﺳـﺖ ﺷـﺪه اﻧﺠﺎم ﻧﺎﺣﻴﻪ. داده ﭘـﺮدازش ﻫﻨﺪﺳـﻲ، ﺗﺼـﺤﻴﺢ ﺑـﺮاي و ﻫـﺎ ﻋﻮارض ﺑﺎرزﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ آﺛﺎر و ﻣﺎﻫﻮاره ﺗﺼﺎوﻳﺮ در اي، ﻧﺮم از اﻓﺰارER Mapper 6.4 ﺷـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده. ﺑـﻪ ﻋﻼوه، ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ ﺳﻴﻤﺎ ﻫﺎ رﺳﻮﺑﻲ واﺣﺪﻫﺎي در ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ آﺛﺎر و دﮔﺮﺷﻜﻠﻲ ي، از ﻣﺪل اﻧﻮاع ﺳﻪ ﻫﺎيﻌـﺪي ﺑﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲDEM ﻧﻴﺰ ﺷﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻤﻚ. دور از ﺳﻨﺠﺶ ﻣﺸﺎﻫﺪات آن از ﺣﺎﻛﻲ اﻧ ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺎت اﻳﺬه ﮔﺴﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺑﺎﻋﺚ زﻳﺎدي وﻳﮋﮔﻲ در زﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻲ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺨﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺎ دﮔﺮﺷﻜﻠﻲ آﺛﺎر ﺑـﻪً ﻋﻤـﺪﺗﺎ اﻳﺬه ﮔﺴﻞ از ﺷﻲ ﭼﻴﻦ ﻣﺤﻮر راﺳﺘﮕﺮد ﭼﺮﺧﺶ و ﻛﺸﻴﺪﮔﻲ ﺻﻮرت ﺟﺎﺑﻪ و ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﻳﺎ و ﻫﺎ، ﺷﺪه ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﺟﺎﻳﻲ اﻧﺪ. اﻳـﻦ ﺣﺮﻛﺎتﻟﮕﻮيُ ا ﮔﺴﻞ، ﺟﻬﺖت ﺷﺪ و ﮔﻴﺮي زﻣﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎي در ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ اﺳـﺖ ﻛـﺮده ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﻴﺰ را ﺷﻨﺎﺳﻲ. ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﺗﺤﻠﻴـﻞ دﺳﺘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎي ﻣﻄ را اﻳﻦ ﻣﻲ ﺮح ﺳﺎزد آﻧﻬﺎ از ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻪً اﺣﺘﻤﺎﻻ از ﻧﺎﺷـﻲﺮﺷﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺛﺮ ﺷﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ اﻳﺬه ﮔﺴﻞ راﺳﺘﮕﺮد ﺣﺮﻛﺎت اﻧﺪ. زﻣﻴﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﺠﻤﻮع، در ﻣﻲ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻲ ﻛﻪ دﻫﻨﺪ ﺣﺮﻛﺎت اﻳـﺬه ﮔﺴـﻞ ﻛﻮه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺎزﻫﺎي ﻃﻲ در زاﻳﻲ، واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎي، ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﮔﺮﺷﻜﻠﻲ اﻟﮕﻮي ﻧﺎﺣﻴﻪ اي و ﻳﺎ ﻌﺪﻳﻞ ﺳﻴﻤﺎي ﻣﻮرﻓﻮﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻚ زاﮔﺮس ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺨﺶ اﺳﺖ ﺪه. ﻋﻼوه، ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﻮاﻫﺪ ﻛﻪ دارﻧﺪ آن ﺑﺮ دﻻﻟﺖ اﻳﻦ ﮔﺴﻞ اﺳﺖ ﺑﻮدهﺎل ﻓﻌ ﻧﻴﺰ آﻟﭙﻲ ﺟﻮان ﻓﺎزﻫﺎي ﻃﻲ در. ﻛﻠﻴﺪ واژه ﻫﺎ: ﻣﺎﻫﻮاره ﺗﺼﺎوﻳﺮ اﻳﺬه، ﮔﺴﻞ زاﮔﺮس، ﺳﺎﺧﺘﺎري، ﺗﺤﻠﻴﻞ دور از ﺳﻨﺠﺶ ارﺗﻔﺎع، رﻗﻮﻣﻲ ﻣﺪل اي،. ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺎﻫﻮاره اي دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﺑﻮدن دارا ﻣﻨﻄﻘﻪ دﻳﺪ وﺳﻴﻊ اي، از اﺑﺰار ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻫﺎ ي دورﺳﻨﺠﻲ اي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي زﻣﻴﻦ و ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮ. ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﺼ ﻣﺎﻫﻮاره وﻳﺮ اي ﻣﻲ ﺗﻮانﺑﻌﺎدَ ا، ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﻫﻨﺪﺳﻲ رواﺑﻂ و اﻧﻮاع ﺳﺎﺧﺘ ن ﻫﺎ ي زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﻠﻲ و ﻧﺎﺣﻴﻪ اي را ﺗﻌﻴﻴﻦ د. ا ز ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺗﺼ ﻣﺎﻫﻮاره وﻳﺮ اي، ﺑﻪ ﻛﻤﻚ* E-mail: [email protected] ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه: 09123850031

Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

  • Upload
    ngodieu

  • View
    218

  • Download
    5

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390، بهار 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش .صص

تحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس هاي سنجش از دور با استفاده از تكنيك

ـ استاديار پژوهشكده اكتشاف و توليد، پژوهشگاه صنعت نفت *مهران عزيززاده

فضايي ايران سازمان زاده ـ كارشناس ارشد سنجش از دور، فاطمه مالمهرعلي

4/8/88: تأييد نهايي 4/10/89: پذيرش مقاله

چكيدهخاصي هاي پيچيدگي، هاي مختلف در طي كوهزايي به دليل عملكرد گسل ،راندگي زاگرس -مورفولوژي كمربند چين

هـاي دورهدر آن حركـات ي بنيـادي اسـت كـه نامعناصـر سـاخت اين يكي از ) N-Sبا روند (گسل ايذه . است يافتهدر اين . استزاگرس بر جاي گذاشته يتكتونيكمورفوسيماي گذاري ورسوب الگويدر را ، آثار زيادي شناسي زمين

مـورد در بخش مركزي زاگرس ،ايذه يگسلسيستم هاي جديد در خصوص سبك و سازوكار دگرشكلي مقاله، يافته ASTERاي سنجش از دور و با استفاده از تصاوير مـاهواره هاي اين پژوهش به كمك تكنيك. بحث قرار گرفته است

هـا و بـراي تصـحيح هندسـي، پـردازش داده . ناحيه انجام شـده اسـت (DEM)، و مدل رقومي ارتفاع IRS-PANو بـه . اسـتفاده شـد ER Mapper 6.4افزار از نرم ،اي در تصاوير ماهوارهو آثار شكستگي ساختاري بارزسازي عوارض

بعـدي هاي سه انواع مدلاز ،ي دگرشكلي و آثار شكستگي در واحدهاي رسوبيهاسيماتر دقيقبررسي براي، عالوهباعث تغييـرات گسل ايذهحركات كه د انحاكي از آنمشاهدات سنجش از دور . كمك گرفته شدنيز DEMمبتني بر

شي از گسل ايذه عمـدتاً بـه آثار دگرشكلي نا. استشده بخش مركزي زاگرس ساختي هاي زمين در ويژگيزيادي حركات ايـن . اند جايي طبقات نمايان شده ها، و يا گسيختگي و جابه صورت كشيدگي و چرخش راستگرد محور چين

تحليـل سـاختاري . شناسي را نيز متأثر كـرده اسـت شكستگي در واحدهاي زمينگيري و شدت جهتگسل، اُلگوي ر اثر سيستم برشي ناشـي از باحتماالً كه برخي از آنها سازدرح مياين را مطهاي شكستگي در مناطق مختلف دسته

گسـل ايـذه حركات دهند كه ساختي نشان مي در مجموع، شواهد زمين. اند حركات راستگرد گسل ايذه تشكيل شدهعديل ت يا واي ناحيهالگوي دگرشكلي تغيير موجب ،سازوكارهاي متفاوت به واسطهزايي، در طي فازهاي مختلف كوه

گسل اين داللت بر آن دارند كه شواهداز برخي به عالوه، . ده استش بخش مركزي زاگرس مورفوتكتونيكسيماي .در طي فازهاي جوان آلپي نيز فعال بوده است

.اي، مدل رقومي ارتفاع، سنجش از دور تحليل ساختاري، زاگرس، گسل ايذه، تصاوير ماهواره: ها واژه كليد

مقدمه مطالعات ايربدورسنجي يهاسودمندترين ابزاراز ،اي وسيع ديد منطقه دارا بودنبه دليل اي ماهوارهتصاوير

و روابط هندسي گستردگي ،اَبعادتوان مي اي وير ماهوارهاتص به كمك .دنشو محسوب مي شناسي و زمين ژئومورفولوژي كمك به ،اي وير ماهوارهاتص مهمكاربردهاي جمله زا. درك تعيين را اي ناحيهو محلي شناسي زمين يها نامساختانواع

* E-mail: [email protected] 09123850031: نويسنده مسئول

Page 2: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 2

ايندر موزائيك ). 2006 ،3و گلن 2؛ خان1998و همكاران، 1كويك :مثالً( استزمين پوسته خطي عوارض شناسايي از طريقكه مشاهده يا برداشت مستقيم آنها -را اي بزرگ و ناحيه ساختاري 4ياه خطواره توان به خوبي مي تصاوير ي خطيسيماهاقبيل اين ).94، 1997، 6؛ سابينز247، 1994، 5پروست( اددتشخيص - ش صحرايي ممكن نيستپيماي

جايي جابهنواحي يا )مقياس بزرگ 8هاي شكستگي و 7ي سيستماتيكها درزهنظير (پوسته زمين مناطق ضعف باغالباً به موالًًعماي ناحيههاي شكستگي و گسلش دهسيماي سطحي پدي ،اي در تصاوير ماهواره .دمرتبط ان )گسلش(ساختاري

چرخش و 10كشيدگي ايو ، )ها ها و آبراهه دره ها، پرتگاه ،ها شتهپ ،گنبدهاها، گودينظير ( خطي 9اشكال زمينيانواع صورت ش نظير پوش(منحني -طبيعي خطي يا خطي ارضواز طريق مواردي نيزدر . شود مي مايانن ياصخوند ر در ها محور چين

).51، 1386، 12عزيززاده( دادتشخيص را 11آثار دگرشكليقبيل توان اين مي )تغيير تُن خاك و گياهيتفسير روش (مستقيم طريقدو اي معموالً به گسلش از روي تصاوير ماهواره /شناسايي و برداشت آثار شكستگي

برايهاي سنجش از دور تكنيك كارگيري به .شود انجام مي) افزاري هاي نرم استفاده از تكنيك(يا غيرمستقيم و) بصرياسر جهان از اين تدر سرزيادي پژوهشگرانو و متداول استمعمول هايروش ازو گسلش شكستگيآثار تهيه نقشهو 16ي ساختاريها تحليل، )2006، 15واكر: مثالً( 14و نئوتكتونيكي 13مورفوتكتونيكيهاي بررسيبراي تصاوير

يو هيدروژئولوژ رولوژيدهي مطالعات ،)1998، 21و سوريانو 20؛ آرلگوي1996، 19كرذاو 18طفيمص: مثالً( 17ساختي زمينپروست، : مثالً( هيدروكربوري اكتشاف منابع ومعدني هاي كاوشو ، )2007، 23؛ ساندر1998و همكاران، 22ادت: مثالً(

. اند كردهاستفاده )1994، 24؛ وودال1994اي هـ كـوه رشـته مختلـف نواحي در متعددي يساشن زميناي مطالعات ماهواره هاي داده به كمك ،اخير ايه دههر دو 27عزيـززاده ؛1386و همكـاران، 26شـهرياري ؛1386عزيـززاده، ؛ 2001، 25ميليارسـيس :مثالً(ت ه اسشد انجام زاگرس

1. Koike 2. Khan 3. Glenn 4. Lineament 5. Prost 6. Sabins 7. Systematic Joints 8. Fractures 9. Landforms 10. Drag 11. Deformation 12. Azizzadeh 13. Morphotectonic 14. Neotectonic 15. Walker 16. Structural 17. Tectonic 18. Mostafa 19. Zakir 20. Arlegui 21. Soriano 22. Edet 23. Sander 24. Woodall 25. Miliaresis 26. Shahriyari 27. Azizzadeh

Page 3: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

3 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

گسل ساختاري مطالعه براياز دور هاي سنجش كنيكتاز در پژوهش حاضر،). 2008، 2و بابايي 1؛ مبشر2008همكاران، تـالش شـده هطي ايـن مطالعـ در . ستا هدش استفاده )3زاگرسراندگي ـ كمربند چينواقع در بخش مركزي ( گسل ايذه

) مكانيسـم (و سـازوكار 5سـاختاري بكسـ از ي شماي ،(DEM) 4و مدل رقومي ارتفاع اي تصاوير ماهوارهبر اساس تا است شكسـتگي هاي سيستمكه از آنجا .دشوارائه زاگرس مركزيبخش ساختي زمينو تأثير آن در تكوين ،گسل ايذهحركات تـأثر منيـز را حوضـه زاگـرس هاي نفتگير ساختمانهيدروكربوري در مواد مهاجرت و انباشت احتماالً ايذه گسلناشي از

ازنخـ سـازي م يي زيـادي در مـدل اتوانـد كـار گسـل مـي ايـن لـذا تحليـل سـاختاري ،)243، 1386عزيززاده، ( ندا دهكر .داشته باشدگستره جنوب باختري ايران هيدروكربوري

شناسي جايگاه زمين

هيماليـا اسـت كـه در طـي -راندگي زاگرس در جنوب باختري ايران، بخشـي از كمربنـد كـوهزايي آلـپ ـ كمربند چينه ايـران مركـزي بـا صـفح 8عربـي ــ يقاييفراو برخورد صفحه 7شدن اقيانوس نئوتتيس ر اثر بستهبو ،6كوهزايي نئوژن

شناسي محلـي و مورفولوژي و سبك ساختاري زاگرس، به دليل تغييرات چينه). 194، 1995، 9بربريان(تشكيل شده است مغنـاطيس اطالعـات . اسـت شـده هـاي خاصـي داراي پيچيدگي ي رسوبيها و نيز تغيير رفتار مكانيكي رخساره ،اي ناحيه

و استزاگرس بسيار ناهموار 11سنگ دارند كه سطح پي بر آن خيزي معاصر داللت اي، و لرزه شناسي ناحيه و چينه 10هوايي 12كـوپ (اند نهادهمختلف آن تأثير واحيبر نـ دنكن ميتعيين ساختي را مرز واحدهاي زمينغالباً كه -هاي متعددي گسل

ايـن يـد حركـت در طـول شناسـي، تجد در طي زمـان زمـين ). 1شكل () 222، 1995؛ بربريان، 166، 1982، 13و استانليعزيـززاده، (ه اسـت كـرد گذاري تأثير گذاشته، و دگرشكلي ساختاري را تعديل و يا كنتـرل ، در رسوبيسنگ هاي پي گسل1375 ،86 .(

متفـاوت اسـت كـه شـدت دگرشـكلي بـا انـدازه و هندسـه يكمربند كوهزايي زاگرس داراي تنوعي از سـاختارهاي در بخـش ). 217، 1995بربريان، (باختري كاهش يافته است جنوب متخاوري به س الآنها از شم) گسلش/ خوردگي چين(

اند كـه مـرز مشخص شده 15و فروافتادگي دزفول 14ساختي فرعي تحت عناوين ناحيه ايذه مركزي زاگرس، دو واحد زمينهـاي لي سـاختمان سازوكار دگرشك). 1شكل (رقم خورده است ) NW-SEبا روند ( 16جبهه كوهستانگسل به وسيلهآنها

1. Mobasher 2. Babaie 3. Zagros Fold-thrust belt 4. Digital Elevation Model (DEM) 5. Structural Style 6. Neogene 7. Neo-Tethys 8. Afro-Arabian plate 9. Berberian 10. Aeromagnetic 11. Basement 12. Koop 13. Stoneley 14. Izeh Zone 15. Dezful Embayment 16. Mountain Front Fault

Page 4: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 4

. تغيير كرده اسـت 2خوردگي انتشار گسلي تا چين 1خوردگي سطح جدايش ، و از چيناستايذه بسيار پيچيده ناحيهواقع در اي هسـتند كـه فواصـل شـده هاي كمتـر دگرشـكل ساختمانهاي ناحيه فروافتادگي دزفول به صورت ديسدر مقابل، تاق

و 3شـركتي ( هيدروكربوري عظـيم ايـران هسـتند هايبيشتر ميدانگيرنده در بر اه اين ساختمان. دارنداز يكديگر زيادي ).1695، 2005همكاران،

4راندگي زاگرس، در گستره جنوب باختري ايران -ساختي كمربند چين عناصر ساختاري و واحدهاي زمين. 1 شكل

بهرگانسـر اسـت -گسل هنديجان كه مشهورترين آنها ،وجود دارد 5گسل عرضي تعداديدر بخش مركزي زاگرس

نفتـي هـاي ناميـد 7ي قديميها بلنديظاهراً است كه جنوبي ـ شمالي يبخشي از روند، 6امتدادلغزگسل اين ). 1شكل ( ).419، 1374، 8مطيعـي ( انـد ر اثر حركات آن به وجود آمدهب بهرگانسر، هنديجان، رگه سفيد، و نيز تاقديس كوه بنگستان

1. Detachment folding 2. Fault propagation folding 3. Sherkati

شه تكتونيك ايران ، نق)1975، 4شركت ملي نفت ايران( 1: 1000000شناسي ايران با مقياس ـ موقعيت عناصر ساختاري بر اساس نقشه زمين4در كادر بااليي مركز تصوير، جزئيات . ترسيم شده است) 1995(، و بربريان )1976شركت ملي نفت ايران، ( 1: 2500000ايران با مقياس

.مشخص شده است (IZF)ساختاري محدوده پيرامون گسل ايذه 5. Transversal fault :اند ورت اُريب يا كمابيش عمودي عمل كردهبه ص هايي كه نسبت به روند اصلي كمربند كوهزايي، گسل.

6. Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

Page 5: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

5 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

هـاي آن داللـت بـر وقـوع حركـات لـرزه زمين 1و سازوكار كانوني ،استال اي فع رگانسر از نظر لرزهبه -گسل هنديجان نيز ناحيه هواييگسل بر روي نقشه مغناطيس اين ). 11، 2001و همكاران، 3حسامي( دارندزاگرس سنگ در پي 2ردراستگَ

به تـوان ) خورده زاگرس سادگي چين بند بهكمر بخش مركزيواقع در (تا حوالي گسل ايذه را و آثار آن استنيز مشخص ،زمان ژوراسيك تا كرتاسـه پايـاني حوضـه زاگـرس 4ضخامت هاي هم بررسي نقشه). 216، 1995بربريان، ( داد شخيصت

و سـازند سـروك ) كرتاسه ميـاني -ژوراسيك آغازي(گذاري گروه خامي هاي رسوب حوضه 5كه لبه سكويدهد مي نشانحركــات ايــن گســل، روابــط ). 458، 1991، 6كــوئيلن مــك(نــد ايــن گســل تبعيــت كــرده اســت از رو) كرتاســه پايــاني(

).612، 1980، 8مـوريس (حوضه زاگرس را نيز متأثر كـرده اسـت ) سازند آسماري(ميوسن -زمان اليگو 7اي رخساره سنگ 9خـوردگي زاگـرس نچـي از گيري آن در زمان پيش شكلشاهدي بر اين گسل طرفينتغيير ضخامت و رخساره رسوبات

10اي فراناحيه يروند ي ازهاي مختلف بخش گسل ايذه، بهرگانسر و ـگسل هنديجان ساختي، زمين در كلّ، به لحاظ. استبـا رونـد مغـاير ) N-S(اي ناحيـه فراايـن خطـواره رونـد . ايذه ناميد ـ بهرگانسرـ خطواره هنديجان آن را توان ميند كه ا

سـنگ نسـبت داد هاي قديمي پي به گروهي از گسلتوان ميخاستگاه آن را و احتماالً ، است) NW-SE(عمومي زاگرس .)32، 1386عزيززاده، ( مشهورند 11كه به روندهاي عربي

و 30شـمالي، و عـرض 31○و 52تا 31○و 30 بين محدودهايذه، گسلسبك و سازوكار دگرشكلي راي مطالعهب .)2شـكل ( انتخـاب گرديـد ) اسـتان خوزسـتان (شهرستان ايـذه باختري در جنوبع واق ،خاوري طول 49○و 53تا 49○

)نسبت بـه سـطح دريـا (متر 1499متر تا 548، و دامنه پستي و بلندي آن بين استتوپوگرافي اين منطقه بسيار ناهموار دوم و هـاي رسـوبات دوران بـا اً عمدت ، وهواقع شدايذه با فروافتادگي دزفول ناحيهمرز در ،اين محدوده. است كرده ريتغي

).2شكل ( پوشيده شده است شناسي سوم زمين

ها مواد و روش

.ه استستفاده شداهاي زير ها و روش دادهاز ، ايذهدگرشكلي گسل براي مطالعه سنجش از دور آثار :پايههاي اي و نقشه تصاوير ماهواره) 1

مـارس ( 310301/316هـاي رديـف و گـذر ، به شـماره TERRAاز ماهواره ASTERسنجنده هاي رقومي دادهـ ).ميالدي 2001

).ميالدي 2001 يهويژ( 68/49c، و 68/49aهاي ، به شمارهIRS-1Dماهواره از ( PANهاي رقومي سنجنده دادهـ

1. Focal Mechanism 2. Right lateral 3. Hessami 4. Isopach maps 5. Shelf-edge 6. McQuillan 7. Litho-facies 8. Murris 9. Pre-Zagros folding 10. Supra regional 11. Arabian trend

Page 6: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 6

).1966، 1شركت خدمات نفت ايران( 1: 100000شناسي كوه آسماري با مقياس نقشه زمينـ

سـازمان بـه وسـيله ، تهيـه شـده )1: 25000در مقيـاس (گرافي رقومي بخش مركزي ناحيه ايـذه هاي توپو نقشهـ . برداري ايران نقشه

2شناسي و موقعيت عناصر ساختاري اصلي گستره مورد مطالعه نقشه زمين. 2شكل

پژوهشروش ) 2

ايـن نخسـتين مرحلـه . اسـت شده نشان داده ايذه گسلسيستم يند مطالعات سنجش از دور افر، نمودار 3در شكل از يكـي تصـحيح هندسـي . اسـت اي مـاهواره تصاوير و ي مختلفها نقشه هندسيتصحيح سازي و آمادهعمليات ،يندافر

، 3ديسـفاني نجفـي ( دشـو انجام تصاوير ها يا نقشههرگونه استخراج اطالعات از قبل ازبايد است كه پردازش عمليات پيشسـازي هـا و آمـاده دن نقشـه كـر پس از اسـكن پژوهش، اين طي در .)66، 1999، 5ازيوپينگو جي 4ريچاردز ؛171، 1377

نقـاط كنتـرل در اين خصـوص، .فتگر نجاما 6كنترل زميني نقاط روشكمك ه ب آنهاتصحيح هندسي ،تصاوير مقدماتي

1. Iranian Oil Operation Companies (IOOC)

.چين مشخص شده استـ محل تقريبي گسل ايذه با خط23. Najafi Disfani 4. Richards 5. Jia Xiuping 6. Ground Control Points

Page 7: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

7 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

ERافـزار ر محيط نـرم د و سپس ،ندشد انتخاب) 1: 25000مقياس ( منطقه رقومي هاي توپوگرافي از روي نقشه زميني

Mapper 6.4 ، براي تصـحيح هندسـي .ندگرفتقرار اي شناسي و تصاوير ماهواره هاي زمين تصحيح هندسي نقشهمبناي جذرر يداد، كه مقگرديانتخاب نقطه كنترل زميني 20و 20، 30ه ترتيب تعداد ب IRS-PAN تصاوير و، ASTERتصوير پـس از گستره مورد مطالعـه، IRS-PANتصاوير .بود 57/0، و 76/0، 61/0رابر با آنها به ترتيب ب 1مربع خطاي ميانگين

ارائـه اي تصـحيح شـده گسـتره مـورد مطالعـه ، تصـاوير مـاهواره 4شكل در . با يكديگر موزائيك شدندتصحيح هندسي .اند هگرديد

ايذه يگسلسيستم يند مطالعات سنجش از دور دگرشكلي انمودار فر ـ3شكل

1. Root Mean Square Error (RMS)

Page 8: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 8

. متر 15با توان تفكيك ASTERتركيب باندهاي تصوير ) ب. (متر 6/5با توان تفكيك IRS-PANموزائيك تصاوير ) الف( .4 شكل

.چين مشخص شده استخط بادر هر دو تصوير، موقعيت تقريبي گسل ايذه

ستره مورد مطالعه در اي گ در مراحل بعدي، به منظور شناسايي و استخراج آثار دگرشكلي گسل ايذه، تصاوير ماهوارهبـه طـور كلّـي، ). 3شـكل (قـرار گرفتنـد ) آشكارسـازي (مورد پردازش و بارِزسـازي ER Mapper 6.4افزار محيط نرم

افـزايش باعـث 1هـا تغيير درجات روشـنايي پيكسـل از طريقهايي است كه تكنيكتمامي بارزسازي به معناي استفاده از تصوير از سهولت بيشتري بااطالعات موردنياز را تا دنساز را قادر مير مفس و ،دونشميعوارض موجود در تصوير 2مغايرتدر پژوهش .)144، 1382، 3؛ علوي پناه89، 1999؛ ريچاردز و جيازيوپينگ، 266، 1997سابينز، ( كنـداستخراج اي ماهواره

و HIS4هـاي تكنيكدر آنها از دگرشكلي اي و آشكارسازي آثار عوارض موجود در تصاوير ماهواره بارزسازيحاضر، براي بـه ويـژه - شناسـي مطالعـات زمـين اغلـب در همچنين، از آنجا كه ). 5شكل (استفاده شد 5(PCA)تحليل مؤلفه اصلي

پردازش تصاوير، به منظور بارزسازي بيشـتر لذا در طي ،يي زيادي دارداكار 6ها دادهتركيب تكنيك، - ها استخراج خطواره هـاي بـا داده )7طيفي باال توان تفكيكداراي ( ASTERاي هاي ماهواره دادهدگرشكلي در پيرامون گسل ايذه، سيماهاي

. 9نددتركيب ش )8توان تفكيك مكاني باال داراي( IRS-PANاي ماهواره

1. Pixel 2. Contrast 3. Alavi Panah 4. Hue-Intensity-Saturation (HIS) 5. Principle Component Analysis (PCA) 6. Data Fusion 7. High Spectral Resolution 8. High Spatial Resolution

پناه و علوي) 1999(، ريچاردز و جيازيوپينگ )1997(سابينز . ك.اي، ن هاي بارزسازي تصاوير ماهواره براي اطالعات بيشتر در باب تكنيك. 9)1382(.

Page 9: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

9 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

عـوارض زمينـي در جزئيـات بـراي تشـخيص ، 1مكاني فيلترگذاريهاي به همين ترتيب، پس از آزمودن انواع شيوه جهتهاي عمود بر خطوارهبه عالوه، چون .استفاده گرديد 3لبه و فيلتر تشخيص 2از فيلتر باالگذر منطقه واحدهاي سنگي

ازيبراي آشكارسـ 4خورشيد زاويه تابش نور هاييلترفاز ،)101، 1997سابينز، ( ندوضوح بيشتري دار تابش خورشيد جهت ). ج -5شكل (كمك گرفته شد گسلش /مختلف شكستگي روندهاي

.گستره مورد مطالعهتصاوير درگسل ايذه آثار دگرشكليبارزسازي هايي از مثال .5شكل

تركيـب ( ASTERبر روي تصوير PCAتكنيك اعمالبا ،جايي طبقات آثار جابهآشكارسازي تفكيك واحدهاي سنگي و ) الف( .ASTERبـر روي تصـوير HISتكنيك اعمالبا ،بقاتجايي ط آثار جابه آشكارسازيتفكيك واحدهاي سنگي و ) ب( ).321باندي

.N-Sخورشـيد در راسـتاي نـور تـابش اعمال فيلتر زاويـه ه وسيلهب، IRS-PAN آثار شكستگي در تصوير برخي آشكارسازي) ج(بـه ورشـيد خ 5زواياي ارتفاع و آزيمـوت در اين تصوير، ( DEMبر مبتني دار در تصوير سايه آثار شكستگي برخي آشكارسازي) د(

).اند انتخاب شدهدرجه 45و 315با برابرترتيب

1. Spatial Filtering 2. High pass Filter 3. Edge detection Filter 4. Sun angle Filter 5. Azimuth

Page 10: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 10

بـا (تر آثار دگرشكلي سيستم گسل ايذه، مدل رقومي ارتفاع گسـتره مـورد مطالعـه بررسي دقيقبه منظور ين، چنهميي اكارهاي رقومي ارتفاع مدل. تهيه گرديد) 1:25000با مقياس ( هاي توپوگرافي بر مبناي نقشه) متر 10طبقات ارتفاعي

عزيـززاده، ( بعـدي دارنـد هاي ساختاري سه هاي توپوگرافي و آثار شكستگي، و توليد انواع مدل زيادي در شناسايي خطوارههاي پهن دشوار هاي واقع در بستر دره در مدل رقومي ارتفاع نواحي كوهستاني، معموالً تشخيص آثار خطواره ).50، 1386هـاي موقعيـت خطـواره تـوان مـي به سادگي ، -استشدني سختي روئيت سترشان بهكه ب -هاي تنگ ليكن در دره ؛است

يي زيـادي اخورشيد كار زاويه تابش نور هايفيلتردر اين خصوص، .)1998كويك و همكاران، (شناسايي كرد ساختاري را ـ ، تصـاوير DEMدر اين پژوهش، با تغيير آزيموت و ارتفاع جهت تابش خورشيد بـر روي . دارند و تصـاوير 1پوشـيده گرنبه عالوه، بـا ). د -5شكل (استفاده گرديد گسلش/ متعددي ايجاد شدند كه از آنها براي شناسايي آثار شكستگي 2دار سايه

بـه كمـك و ند،هاي سه بعدي ايجاد شد اي، انواع مدل شناسي و تصاوير ماهواره هاي زمين با پوشش نقشه DEMتركيب ). 6شكل (قرار گرفت بررسي لي نواحي پيرامون گسل ايذه مورد دگرشك سيماهايجزئيات آنها

بعدي حاصل از پوشش مدل سه) الف. (DEMبعدي مبتني بر هاي سه دلكمك م هگسل ايذه ب آشكارسازي آثار دگرشكلي. 6شكل

DEM عدي حاصل از پوشش سهمدل ) ب( .شناسي با نقشه زمينبDEM تصويرباASTER 3

، از روش تفسـير بصـري نيـز بـراي بررسـي آثـار پـيش گفتـه افزاري ي نرمها تكنيكطالعه، عالوه بر در طي اين م

1. Color drapped Image 2. Shadow Image (2D DEM)

غه شدگي محلي دما خاوري تاقديس كوه آسماري، به صورت باريك جنوب (Plunge)» پالنژ«ـ در اين تصوير، آثار گسل ايذه در دماغه 3 .مشخص شده است) پيكان سمت چپ( (Graben)) فروزمين(و توسعه ساختار گرابن ) پيكان سمت راست(

Page 11: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

11 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

در را هاي مختلف سنجش از دور، اطالعـات زيـادي در مجموع، به كارگيري تكنيك. دگرشكلي گسل ايذه استفاده گرديدآثـار نقشـه سـاختي، مـدل زمـين الـب آن در قو دستاوردهاي ، كه نتايجساختمورد سيستم دگرشكلي گسل ايذه فراهم

. گرفتخواهد مورد بررسي قرارنمودارهاي آماري و ،گسلش/ شكستگي هاي پژوهش يافته

زاگرس راندگي - كمربند چين سيماي مورفوتكتونيككه در پيرامون گسل ايذه، است مشاهدات سنجش از دور نشان داده دگرشـكلي طبقـات و آثـار ايـن گسـل، 1رتاسـر منطقـه برشـي در س). 7شكل (دستخوش تغيير شده است محليبه طور

توسـعه يافتـه ) كيلـومتر 20كيلومتر، و پهناي حدود 40طول بيش از هب(اي نسبتاً وسيع شناسي در گستره واحدهاي زمينند هـاي سـاز رخنمـون برخـي از ر اثر حركات امتدادلغز گسل ايـذه، بكه دهد نشان ميهاي مورفوتكتونيكي بررسي. 2ستا

جايي راستگرد است، كشيده شده و گر جابه در جهتي كه تداعي )و توكَك ، تانوش،هاي كَمردراز در تاقديسمثالً (آسماري خاوري تاقديس كوه آسماري نيز به ر اثر فعاليت اين گسل، دماغه جنوبب). 7شكل (اند جنوبي در آمده -صورت شمالي به

اين حركات همچنين بـا ). 7، و شكل ب 6شكل (ه است گرديد ايجاد گرابن يك ساختاردر آن طور محلي باريك شده، و و سـازند بختيـاري ) سازندهاي گچساران، ميشـان، و آغاجـاري (طبقات گروه فارس جايي يا جابهگسيختگي و ،كشيدگي

لئيستوسـن پ(و سـازند بختيـاري ) پليوسـن -ميوسـن (طبقات گـروه فـارس و راندگي جايي جابه). 7شكل (اند همراه شده . شاهد خوبي بر تجديد فعاليت گسل ايذه در طي فازهاي جوان كوهزايي آلپي است) بااليي

كـه بـا اسـت چندين سيستم شكستگي اصلي توسعه ز دور در گستره پيرامون گسل ايذه نشانگرمطالعات سنجش اه ناحيدر گسلش/آثار شكستگي ، نقشه پراكندگي8در شكل . )8شكل ( اند فرعي متعددي همراه شدهشكستگي هاي دسته

حاصـل از اعمـال ( آثـار شكسـتگي اطالعـات مختلـف هـاي اين نقشه از طريق تلفيق اليه. شده است ارائه مورد مطالعهمقايسه ايـن . ايجاد شده است ArcView 3.2aافزار در محيط نرم )DEMاي و بر تصاوير ماهوارهبارزسازي هاي تكنيك

هاي شكستگي، انواع قلمروهـا سيستماز دهد كه برخي نشان ميبه خوبي ستره مورد مطالعه شناسي گ نقشه با نقشه زمين .ننيز ؛8شكل (اند و شرايط ساختاري متفاوت را قطع كرده) شناسي سنگ(شناسي داراي سنّ، ليتولوژي يا واحدهاي زمين

طبقات يا تغيير عمده اُلگوي دگرشكلي معموالً با پيچيدگي ساختاري و ي شكستگيها اين قبيل سيستم). 5به شكل .كشناسـي معموالً به واحـدها يـا قلمروهـاي زمـين و كوچك هاي شكستگي فرعي در مقابل، سيستم .اند شدههمراه رسوبي

و نيستابت ث رسوبي طبقات بنابراين، در سرتاسر گستره مورد مطالعه، اُلگوي شكستگي .)8شكل ( ندا دهشمحدود يخاص .استاي شناسي محلي و يا ناحيه غييرات شرايط زمينبه شدت تابع ت

1 .Shear zone : اند ها در آن دچار دگرشكلي برشي ـ اعم از برش ساده يا برش محض ـ شده ، ناحيه عريضي است كه سنگمنطقه برشي .

به صورت انواع ساختارهاي سينوسي پذير هاي شكل سنگتگي و گسلش، و در به صورت شكس هاي شكننده سنگاين دگرشكلي معموالً در . شود ظاهر مي

، 1386عزيززاده، (جايي راستگرد در عرض گسل جبهه كوهستاني نيز همراه شده است كيلومتر جابه 30منطقه دگرشكلي گسل ايذه، با حدود . 299 .(

Page 12: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 12

.دگرشكلي گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس آثارتحليل ساختاري .7شكل

جنوب خـاوري تاقـديس كـوه دماغه شدگي محلي در طي كوهزايي زاگرس، حركات راستگرد گسل ايذه باعث باريك) الف(حركـات . شـده اسـت ) Bهـاي پيكان(سازندهاي گروه فارس و سازند بختياري ، و خَمش ساختاري و راندگي )Aپيكان (آسماري

و ) Dپيكـان (تاقديس تـانوش ، )Cپيكان (با كشيدگي و چرخش طبقات آسماري در تاقديس كَمردراز همچنين ،برشي اين گسلهـاي رنـگ آن بـه كمـك يناحيه است، كه طبقات ارتفـاع DEMتصوير زمينه، مدل . همراه شده است) Eپيكان (تاقديس توكَك

يند دگرشكلي اساختي فر مدل زمين) ب( .)2شكل .ك.نشناسي، براي اسامي سازندها و واحدهاي زمين(اند مختلف مشخص شده . است DEMدار از مدل سايه يتصوير زمينه، طرح. در منطقه برش ساده ناشي از حركات راستگرد گسل ايذه

مورد مطالعه بـه گستره شناسي، واحدهاي زمين اُلگوي شكستگيتغيير گسل ايذه در حركات ظور بررسي تأثير به من

با توجه به ميـانگين طـول آثـار شكسـتگي قلمروهااين ابعاد ). 9شكل (د گردي تقسيمچهارگوش كوچك ) زون(قلمرو 9گيـري تمام آثـار شكسـتگي انـدازه 1)يموت و طولآزشامل (، مشخصات ساختاري هاقلمرواين يك از ر هر د. شد تخابان

، كـه توصـيف آمـاري و شـد اثر شكستگي در قلمروهاي مختلـف برداشـت 770 مشخصات ساختاري ،در مجموع. گرديدانجـام Rockworks (2006)افـزار نـرم در محـيط و 2سـرخي روش گرافيكي نمودار گُلبه كمك ساختاري آنها تحليلو طـول ) الـف -9شـكل ( 3ها بر حسـب فراوانـي سرخي توزيع آماري شكستگي ودارهاي گُل، نم9در شكل . ه استگرفت

. ارائه شده است) ب -9شكل ( 4تجمعي

. آزيموت، طول، فاصله، و روابط هندسي: اند ازاي استخراج كرد، عبارت وان از تصاوير ماهوارهتترين مشخصات ساختاري آثار شكستگي كه مي عمده. 1

ArcViewافزار در محيط نرم( Distance/ Azimuth Tools v. 1.6 extensionگيري آزيموت و طول آثار شكستگي از در اين پژوهش، براي اندازه

3.2a (گاه اينترنتي اين برنامه الحاقي در پاي. استفاده شدhttp://www.jennessent.com/arcview/arcview_extensions.htm در دسترس است . 2. Rose diagram 3. Frequency 4. Cumulative length

Page 13: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

13 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

.است DEMدار از مدل سايه يتصوير زمينه، طرح. نقشه پراكندگي آثار شكستگي در گستره مورد مطالعه .8شكل

نمودار توزيع فراوانينقشه ) الف(. گستره مورد مطالعه نتخب درمقلمروهاي در ها شكستگي توزيع آماريسرخي گُل هاينمودار .9شكل .است DEMاز مدل يدار ، طرح سايهها نقشه تصوير زمينه .شكستگي آثارنمودار توزيع طول تجمعي نقشه ) ب( .شكستگي آثار

Page 14: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 14

سـتم برشـي ناشـي از د كـه تجديـد فعاليـت سي شو مي مطرح ،گيري روندهاي شكستگيتحليل ساختاري جهتدر شناسـي داشـته زمـين مختلـف محلي اُلگوي شكستگي واحدهاي اتاي در تغيير ، نقش عمدهحركات راستگرد گسل ايذه

گيـري رونـدهاي شكسـتگي در قلمروهـاي مختلـف، د، الگـوي جهـت گـرد كه مالحظه مي گونهناهم ).9شكل ( 1استهاي طولي موازي بـا محـور، و يعني شكستگي(هاي زاگرس يسهاي زيادي را با الگوي شكستگي متعارف در تاقد تفاوت

روند (هاي طولي در اغلب اين قلمروها، عالوه بر شكستگي. دهد نشان مي) هاي عرضي عمود بر محور تاقديس شكستگيNW-SE ( و عرضي) روندNE-SW( برخي روندهاي ديگر ،) نظير روندهايN-S وE-W روند 5و 3و 2در قلمروهاي ،

NNW-SSE 2دانخوردگي زاگرس د كه مستقل از سازوكارهاي چيننشو نيز ديده مي) جز اينها، و 9و 6و 3در قلمروهاي هـاي طـولي در همـه قلمروهـا كستگيشاگر چه ، عالوهبه ). 9شكل (ند امرتبطگسل ايذه لغز امتدادحركات با احتماالً و

در هـاي موجـود شكستگيشدت انواع گيري و ليكن الگوي جهت ،هستند) فراواني و طول تجمعي(شدت داراي بيشترين ات تغييـر دچـار ـ ايـذه گسـل ) از باختر به خاور(عرض يا و ) از شمال به جنوب(طول امتداد در واقع - قلمروهاي مختلف

).9شكل (گسل نيست اين متعدد حركات سازوكار ارتباط با كه بي اند دهشزيادي

گيري بحث و نتيجهتصـاوير با اسـتفاده از زاگرس، راندگي ـ كمربند چيندر بخش مركزي واقع وهش حاضر، آثار دگرشكلي گسل ايذهدر پژ

هـاي برداشـت ،هـاي سـنجش از دور تكنيـك ه كمك ب همطالعاين طي در. قرار گرفت بررسيمورد DEMاي و ماهواره اين سيسـتم گسـلي موجود در پيرامون دگرشكلي يمتعددي بر روي سيماهاساختاري هاي گيري اندازهمورفوتكتونيكي و

. ديدگر انجام. اسـت يافتـه توسـعه اي نسـبتاً وسـيع در ناحيـه ،آثار دگرشكلي گسـل ايـذه مشاهدات سنجش از دور نشان داد كه

سنّ و يا جايگـاه داراي( شناسي واحدهاي مختلف زميناز ،ايذه يگسلسيستم حاكي از آن است كه ي ساختاريها بررسي محـور راسـتگرد چـرخش كشـيدگي و هـاي پديده آن با اي ناحيه مورفوتكتونيككرده، و سيماي عبور )اختاري متفاوتس

در سـنجش از دور مطالعـات .مشخص شـده اسـت رسوبي طبقاتجايي جابهو گسيختگييا و خورده، هاي چين ساختمانشكسـتگي هاي كه با دستهاست آشكار كرده اصلي را سيستم شكستگي حضور چندهمچنين ، گستره پيرامون گسل ايذهمطـرح پيشـنهاد شكسـتگي، ايـن هـاي سيستماين گيري جهتالگوي ساختاري بررسي با . اند فرعي متعددي همراه شده

گسـل راسـتگرد لغز امتدادحركات با گيري آنها شكل، و دانخوردگي مستقل از سازوكارهاي چينآنها برخي ازد كه شو مي .ارتباط دارد) N-S با روند(ايذه

ناشي آثار دگرشكلي كه داللت بر آن دارند در بخش مركزي زاگرس و مورفوتكتونيكي ساختاري شواهد، در مجموع

شكستگي) تراكم/ فراواني(هاي خطوط تراز شدت نقشهيز شده است، كه آثار آن در ها ن گسل ايذه موجب تغييرات محلي تراكم شكستگي. 1به . ك. همچنين، ن(ها، در مقاله ديگر نگارنده در دست تهيه است بررسي نقش گسل ايذه در تغيير تراكم شكستگي. منطقه نمايان است

).105تا 102، 1386عزيززاده، 241، صص )1386(عزيززاده . ك. ، نراندگي زاگرس - در كمربند چين سبك و سازوكار شكستگي عانوابراي اطالعات بيشتر در خصوص . 2

. 295تا

Page 15: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

15 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

در سرتاسـر ايـن . انـد شده ايجادمتفاوتي زمانيهاي دورهطي در و گوناگون سازوكارهاي هسطاوبه ،گسل ايذهاز حركات نشـانگر ،مختلـف شناسي داراي سنين زمين واحدهايالگوي شكستگي ساختاري و يا هاي ناگهاني ويژگي اتتغيير ناحيه،

حـاكي از شواهد مورفوتكتونيكي از به عالوه، برخي .استآلپي كوهزايي مختلف فازهاي در طي گسلاين تجديد فعاليت .استبوده فعالنيز ) كواترنر و عهد حاضر(در طي فازهاي جوان كوهزايي ايذه كه گسل ند اآن

منابع

Alavi Panah, S. K., 2003, Application of Remote Sensing in Earth Sciences, Tehran University Pub., Tehran, 462 p., (in Farsi).

Arlegui, L. E., and Soriano, M. A., 1998, Characterizing Lineaments from Satellite Images and Field Studies in the Central Ebro Basin (NE Spain), International Journal of Remote Sensing, Vol. 19, No. 16, pp. 3169-3185.

Azizzadeh, M., 1996, Fracture Analysis of the Qatar-Kazerun Fault and its Influence on Developing of Karstic Aquifers, M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, 281 p. (in Farsi).

Azizzadeh, M., 2007, Structural Analysis of the Asmari formation Fractures in the Izeh Zone and its Application to Hydrocarbon Reservoir Modeling, Ph.D. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, 313 p. (in Farsi).

Azizzadeh, M., Shahriari, S., and Molamehr Alizadeh, F., 2008, Fracture Analysis of the Kuh-e Asmari Anticline Using Remote Sensing Techniques: A Case Study from Zagros Mountain, SW Iran, International Journal of Geoinformatics, Vol. 4, No. 2, pp. 43-50.

Berberian, M., 1995, Master Blind Thrust Faults Hidden under the Zagros Folds: Active Basement Tectonics and Surface Morphotectonics, Tectonophysics, Vol. 241, pp. 193-224.

Edet, A.E., C.S. Okereke, S.C. Teme, and Esu, E.O., 1998, Application of Remote-sensing Data to Groundwater Exploration: A Case Study of the Cross River State, Southeastern Nigeria, Hydrogeology Journal, Vol. 6, pp. 394–404.

Hessami, K., Koyi, H. A., and Talbot, C. J., 2001, The Significance of Strike Slip Faulting in the Basement of the Zagros Fold-Thrust Belt, Journal of Petroleum Geology, Vol. 24, No. 1, pp. 5-28.

IOOC, 1966, Geological Compilation Map, Sheet No. 20825E: Kuh-e Asmari, scale 1:100,000, Geol. and Explor. Division, Tehran., Iran.

Khan, S.D. and Glenn, N.F., 2006, New Strike-Slip Faults and Litho-units Mapped in Chitral (in Pakistan) Using Field and ASTER Data Yield Regionally Significant Results, International Journal of Remote Sensing, Vol. 27, Nos. 18-20, pp. 4495-4512.

Koike, K., Nagano, S., and Kawaba, K., 1998, Construction and Analysis of Interpreted Fracture Planes Through Combination of Satellite-image Derived Lineaments and Digital Elevation Model Data, Computer & Geosciences, Vol. 24, No. 6, pp. 573-583.

Koop, W. J., and Stoneley, R., 1982, Subsidence History of the Middle East Zagros Basin, Permian to Recent, Philosophical Transactions of Royal Society of London, A.305, pp. 149-168.

Page 16: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 16

McQuillan, H., 1991, The Role of Basement Tectonics in the Control of Sedimentary Facies, Structural Patterns and Salt Plug Emplacement in the Zagros Fold Belt of South-west Iran, Jour. of Southeast Asian Earth Sciences, No. 5, pp. 453-463.

Miliaresis, G. Ch., 2001, Geomorphometric mapping of Zagros Ranges at Regional Scale, Computers & Geosciences, Vol. 27, pp. 775–786.

Mobasher, K., and Babaie, H.A., 2008, Kinematic Significance of Fold- and Fault-related Fracture systems in the Zagros Mountains, southern Iran. Tectonophysics, Vol. 451, pp. 156–169.

Mostafa, M. E., and Zakir, F. A., 1996, New Enhancement Techniques for Azimuthal Analysis of Lineaments for Detecting Tectonic Trends in and Around the Afro-Arabian Shield, International Journal of Remote Sensing, Vol.17, No.15, pp. 2923-2943.

Motiei, H., 1995, Petroleum Geology of Zagros (Vol. 1), Geological Survey of Iran Publications, Tehran, 590 p. (in Farsi).

Murris, P., 1980, Middle East: Stratigraphic Evolution and Oil Habitat, American Association of Petroleum Geologists Bulletin, Vol. 64, No. 5, pp. 597-618.

Najafi Disfani, M., 1998, Computer Processing of Remote Sensing Images (Author: P. M. Mather), 1st edition, SAMT Pub., Tehran, 437 p., (in Farsi).

NIOC, 1975, Geological Map of Iran, Sheet No. 4 (South-West Iran) and Sheet No. 5 (South-Central Iran, at scale 1: 1000,000, Natl. Iran. Oil. Co., Explor. & Prod., Tehran, Iran.

NIOC, 1976, Tectonic Map of Iran, Scale 1: 2,500,000, Natl. Iran. Oil. Co., Explor. & Prod., Tehran, Iran.

Prost, G. L., 1994, Interpretation of Remote Sensing Images for the Petroleum Industry: Exploration, Exploitation and Environmental Monitoring, Gordon and Breach Science Publishers, Inc., New York, 342 p.

Richards, J. A., and Jia Xiuping, 1999, Remote Sensing Digital Image Analysis: An Introduction, 3rd edition, Springer Verlag, 363 p.

Sander, P., 2007, Lineaments in Groundwater Exploration: A Review of applications and Limitations, Hydrogeology Journal, Vol. 15, pp. 71-74.

Sabins, F. F., 1997, Remote Sensing: Principles and Interpretation, 3rd edition. W. H. Freeman and Company, New York, 494 p.

Shahriyari, S., Azizzadeh, M., Shayan, S., and Sajadiyan, V. A., 2007, Remote Sensing Effectiveness in Hydrocarbon Reservoirs Modeling in Southwest of Iran: Asmari Formation as a Case Study, Modarres Human Sciences Quarterly Journal, Tome 53, pp. 183-214, (in Farsi).

Sherkati, S., Molinaro, M., de Lamotte, D. F., and Letouzey, J., 2005, Detachment Folding in the Central and Eastern Zagros Fold-belt (Iran): Salt Mobility, Multiple Detachments and Late Basement Control, Jour. of Structural Geology, Vol. 27, pp. 1680–1696.

Walker, T. R., 2006, A Remote Sensing Study of Active Folding and Faulting in Southern Kerman province SE Iran, Jour. of Structural Geology, Vol. 28, pp. 654-668.

Woodall, R., 1994, Empiricism and Concept in Successful Mineral Exploration, Australian Journal of Earth Sciences, Vol. 41, No. 1, pp. 1-10.

Page 17: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

17 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

Structural Analysis of the Izeh Fault in the Central Zagros Using Remote Sensing techniques

Azizzadeh M.*

Assistant Prof., Exploration & Production Research Center, Research Institute of Petroleum Industry (RIPI)

Mola Mehr Alizadeh F. M.Sc., Remote Sensing expert, Iranian Space Agency (ISA)

Received: 2009/10/26 Accepted:2010/12/25

Extended Abstract Introduction The Zagros fold-thrust belt in SW Iran is a part of the Alpine-Himalayan system which consists of a variety of structures with different sizes or geometries. Morphology of the Zagros Mountains is too complicated, because of impaction of different basement faults during the orogeny. The Izeh fault (N-S trending) is one of these deep-seated faults which its movements had been modified sedimentation patterns and deformation styles of geological units in the Central Zagros. Moreover, it's expected that hydrocarbon migration and accumulation in SW Iran had been affected by this fault system. This paper presents new findings concerning deformation style and mechanism of the Izeh fault. Inasmuch as the RS (Remote Sensing) imagery is one of the valuable means available to geologists for locating geological/ geomorphological features expressing regional fault or fracture systems, therefore, the satellite images were used for structural analysis of the Izeh fault. The study area lies between latitude 31° 30 to 31° 52 N, and longitude 49° 30 to 49° 53 E. The geological setting of the area is just between the Izeh Zone and the Dezful Embayment. It has rugged topography and elevation ranged between 548 m to 1499 m (from sea level). Materials and Methods In this research, the ASTER image (with high spectral resolution), IRS-PAN images (with high spatial resolution), and Tectonic & Geological maps covering the study area have been used for structural analysis of the Izeh fault system. Furthermore, in order to 3D analysis of geological structures in the area, a detailed Digital Elevation Model (DEM) has been constructed, using digital Topographical maps (with scale 1:25,000). Geometrical correction and digital image processing techniques have been carried out by ER Mapper 6.4 software. The enhancing techniques (e.g. Data Fusion, Spatial Filtering, etc.) were applied for modification satellite images to highlight structural elements and deformational features of the Izeh fault. Moreover, the Sun angle (Directional) filters were applied for increasing geometrical parameters of

* E-Mail: [email protected] Cell: 0912380031

Page 18: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

1390 بهار، 75هاي جغرافياي طبيعي، شماره پژوهش 18

structural lineaments (e.g. fracture traces) on the images. Also, to increase structural contrast on the DEM and improving visual description of fracture edges, Color dropped images and Shadow images (i.e. 2D DEM) of the area have been prepared. As well, by overlaying the DEM with satellite images and geological maps, 3D Models of the area have been constructed. Then, based on these models, the deformation geometries of the rock units were interpreted and mapped precisely. At last, in order to produce the digital Fracture Trace Map of the study area, all the acquired fracture traces data were integrated in Geographic Information System (GIS) environment by using ArcView 3.2a software. Results and Discussion RS observations show that morphotectonic of the central Zagros has been modified by the Izeh fault system. Throughout the study area, a few Asmari formation outcrops (e.g. in Kamar-Deraz, Tanowsh, and Tukak anticlines) have been dragged and rotated in a way which is implied on right-lateral displacement of the Izeh fault. Moreover, the movements of the Izeh fault system had been associated with rupturing and/ or displacement of the Fars group (Mio-Pliocene) and the Bakhtiari formation (Pleistocene), too. The Fracture Trace Map of the study area is suggested that the Izeh fault had a great force on fracturing. For investigating about the Izeh fault effects on fracture patterns of geological units, the study area has been divided in 9 subzones. In each subzone, the structural data (e.g. azimuth, length) of the fracture traces were taken from the Fracture Trace Map. This can be done by using Distance/ Azimuth Tools v. 1.6 extension of ArcView 3.2a software. Then, in order to clarify the main fracture trends in each subzone, the Rose Diagrams of orientation data of fracture traces were calculated and plotted by using Rockworks 2006 software. In this matter, to compare the relationships between Number and Length of fracture sets, rose diagrams of orientation data have been plotted based on both Frequency and Cumulative length of fractures. The structural analysis of the fracture trace data are shown several fracture systems with varied lengths and orientations. The rose diagram plots indicated that fracture distributions in different subzones were not the same. Generally, throughout the area there are two main fracture sets (NW-SE and NE-SW trending) which are comparable to fold-related fracture system. However, in each subzone, there are few fracture sets which seem to be independent from folding. These fracture sets usually crossed through rocks with different ages and/or structural settings. Structural evidences suggested that these sets were related to reactivation of the Izeh fault during the Zagros orogeny. Conclusion The RS observations and surveys in the Central Zagros show that the Izeh fault system is associated with complexity in the structural styles of the deformed rocks. The modification of geological units - with different ages and/ or structural settings - had been occurred through an extensive zone. From a morphotectonic point of view, the Izeh fault zone has been marked by right-lateral dragging and rotation of fold axes, and rupturing and/ or displacement of sedimentary strata, too. Moreover, the Izeh fault movements had been modified fracture patterns of the geological units. Throughout the study area, there are main fracture sets which had been associated with many subsidiary fracture sets. Structural analysis of the fractures suggests that

Page 19: Azizzade - jphgr.ut.ac.ir · PDF file.ﺖﺳا هﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ (IZF) هﺬﻳا ﻞﺴﮔ نﻮﻣاﺮﻴﭘ هدوﺪﺤﻣ ... Strike-slip fault 7. Paleo-high 8. Motiei

19 هاي سنجش از دورتحليل ساختاري گسل ايذه در بخش مركزي زاگرس با استفاده از تكنيك

some fracture sets are independent from folding mechanisms, and are related to reactivation of the Izeh fault during the orogeny. Consequently, morphotectonic and structural evidences are shown that throughout the Izeh fault zone, there are many structural features which have been created by different mechanisms, along with different stages of the Zagros orogeny. Furthermore, some evidences implied that this fault has been reactivated during juvenile phases of the alpine orogeny. Keywords: Structural analysis, Zagros, Izeh fault, Satellite Images, Digital Elevation Model, Remote Sensing.