Upload
hoangtuyen
View
224
Download
4
Embed Size (px)
Citation preview
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC
ThS. Ngô Minh Duy
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
CẢM TÍNH
LÝ TÍNH
HOẠT ĐỘNG
NHẬN THỨC
TRI GIÁC
CẢM GIÁC
TƯ DUY
TƯỞNG TƯỢNG
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Nhận thức cảm tính:
4.1.1. Cảm giác:
4.1.1.1. Cảm giác là gì?
• QT nhận thức, QT tâm lý, phản ánh
một cách riêng lẻ từng thuộc tính của
sự vật, hiện tượng khi chúng đang
trực tiếp tác động vào giác quan.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Quá trình nhận thức/
tâm lý
Riêng lẽ
Trực tiếp
Bản chất xã hội-lịch sử
Thể hiện
qua: Đối
tượng
Hệ thống tín
hiệu I, II
Hoàn thiện
hơn
Tinh vi hơn
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.1.1.3. Vai trò của cảm giác:
Là “viên gạch đầu tiên của tòa lâu đài nhận thức”.
Mối liên hệ trực tiếp giữa cơ thể và môi trường.
Điều kiện đảm bảo trạng thái hoạt động của vỏ não.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.1.1.4. Phân loại cảm giác:
• Cảm giác: bên ngoài và bên trong
• Cảm giác bên ngoài bao gồm:
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
1.4.3. Cảm giác ngửi (Khứu giác)
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
1.4.4. Cảm giác nếm (Vị giác)
Đầu lưỡi Ngọt
Mặn
Chua
Đắng
Dây thần kinh vị giác
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
1.4.5. Cảm giác da (mạc giác)
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Cảm giác vận động
Cảm giác thăng bằng
Cảm giác cơ thể
Cảm giác sờ mó
Cảm giác rung
Cảm giác bên trong bao gồm…
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.1.1.5. Các qui luật cơ bản của cảm
giác:
• Quy luật về ngưỡng cảm giác: ngưỡng
tuyệt đối, ngưỡng sai biệt.
• Quy luật về sự thích ứng của cảm giác:
Thay đổi tính nhạy cảm cho phù hợp
với cường độ kích thích.
• Quy luật tác động qua lại giữa các cảm
giác
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.1.2. Tri giác
4.1.2.1. Tri giác là gì?
• QTTL phản ánh một cách trọn vẹn
những thuộc tính của sự vật, hiện
tượng khi chúng trực tiếp tác động vào
các giác quan.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Cấu trúc
Kinh nghiệm
Không đổi
Quá trình tâm lý
Trọn vẹn
Trực tiếp
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
* Mối quan hệ giữa cảm giác và tri giác
Chó
Cảm giác
Tri giác
Cơ sở sinh lý
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Kích thích
Tri giác nhìn
Tri giác nghe
Tri giác sờ mó
Tri giác nếm Tri giác ngửi
4.1.2.4. Phân loại tri giác
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
• Căn cứ vào tinh mục đích: tri giác có
chủ định, tri giác không chủ định.
Căn cứ theo đối tượng
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.1.2.5. Các qui luật cơ bản của tri giác:
Quy luật về tính đối tượng của tri giác
Quy luật về tính lựa chọn của tri giác
Quy luật về tính ý nghĩa của tri giác
Quy luật tổng giác
1
2
3
5
Quy luật ảo ảnh của tri giác 4
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Theo Tâm lý học Gestalt, tri giác tuân
theo các quy luật sau:
1. Quy luật hình và nền
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
2. Quy luật tương quan (Quy luật chuyển
hóa) của V.Kohler
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
2. Quy luật tương quan (Quy luật chuyển
hóa) của V.Kohler (tt)
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
3. Quy luật bổ sung
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4. Quy luật về tính gần gũi
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
5. Quy luật về tính không đổi (Tính ổn
định)
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Vậy, hoạt động nhận thức cảm tính…
• Nội dung phản ánh: trực quan, cụ thể,
bề ngoài
• Phương thức phản ánh: Trực tiếp bằng
giác quan chứ chưa phản ánh gián tiếp.
• Sản phẩm: hình ảnh cụ thể, trực quan
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2. Trí nhớ và hoạt động nhận thức:
4.2.1. Trí nhớ là gì?
• Quá trình tâm lý phản ánh những
kinh nghiệm đã trải qua của con người
dưới hình thức biểu tượng.
• Biểu tượng là những hình ảnh của sự
vật, hiện tượng được nảy sinh trong óc
(não) khi những sự vật, hiện tượng đó
không còn trực tiếp tác động vào các
giác quan.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2.2. Đặc điểm của trí nhớ
4.2.2.1. Đối tượng của trí nhớ:
• Hình ảnh
• Cảm xúc
• Ý nghĩ
• Tư tưởng
• Hành động
4.2.2.2. Sản phẩm của trí nhớ:
• Biểu tượng thu được
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2.3. Vai trò của trí nhớ
Xác định phương hướng để thích nghi với ngoại giới.
Học tập, tư duy và hiểu biết thế giới.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2.4. Những quá trình cơ bản của trí nhớ
4.2.4.1. Ghi nhớ: ghi lại và giữ lại (lưu trữ)
• Ghi nhớ có chủ định: Ghi nhớ máy móc;
Ghi nhớ ý nghĩa.
• Ghi nhớ không chủ định
4.2.4.2. Tái hiện: Làm sống lại những nội
dung đã ghi nhớ.
• Nhận lại
• Nhớ lại
+ Hồi tưởng: Nhớ lại có chủ định
+ Hồi ức: Nhớ lại những hình ảnh cũ.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
* Những quy luật của sự nhớ
• Điểm đầu và cuối của một quá trình hoạt động.
• Những thời điểm có những biến cố quan trọng
trong cuộc đời, khi có cảm xúc mạnh mẽ.
• Ý thức được sự cần thiết phải nhớ, có mục
đích.
• Những gì có liên quan đến cuộc sống, nhu cầu,
hứng thú và nghề nghiệp .
• Có kĩ thuật nhớ
• Vận dụng những điều đã lãnh hội vào thực
tiễn.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2.4.3. Sự quên
• Quên là không tái hiện lại được nội
dung đã ghi nhớ.
• Quên:
+ Quên hoàn toàn
+ Quên tạm thời
+ Quên cục bộ.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
* Những quy luật của sự quên
• Thời điểm giữa của một quá trình hoạt động.
• Những thời điểm không có những biến cố quan
trọng trong cuộc đời, khi không có cảm xúc mạnh
mẽ.
• Không xác định rõ mục đích, nhiệm vụ cần nhớ.
• Ít có liên quan đến cuộc sống, nhu cầu, hứng thú
và nghề nghiệp.
• Không vận dụng nhiều vào thực tiễn.
• Khi gặp kích thích mới lạ và mạnh.
• Không có thủ thuật, phương pháp ghi nhớ tốt,
thiếu sự tập trung chú ý, thể lực không tốt.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2.5. Các loại trí nhớ
• Nguồn gốc hình thành: trí nhớ giống
loài, trí nhớ cá thể.
• Nội dung phản ánh: trí nhớ vận động,
trí nhớ cảm xúc, trí nhớ hình ảnh, trí
nhớ từ ngữ-logic.
• Thời gian: Trí nhớ ngắn hạn, trí nhớ
dài hạn, trí nhớ thao tác.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2.6. Trí nhớ và nhân cách
• Trí nhớ tái hiện: Khả năng nhớ lại đối
tượng ghi nhớ không cần tri giác nó.
• Trí nhớ tái nhận: Khả năng nhớ lại đối
tượng ghi nhớ cần tri giác nó.
• Trí nhớ khai thông: không nhớ lại
được nhưng khi học lại từ đầu thì lại
nhớ nhanh hơn so với lần học đầu tiên.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.2.6.2. Những khác biệt về trí nhớ • Các phẩm chất của trí nhớ:
+ Độ nhanh của sự ghi nhớ.
+ Độ chính xác và độ bền của của sự
gìn giữ.
+ Độ dễ dàng của sự tái hiện.
=> Sự khác biệt
+ Nhớ nhanh và lâu quên.
+ Nhớ nhanh nhưng chóng quên.
+ Nhớ chậm nhưng lâu quên.
+ Nhớ chậm và chóng quên.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Hoạt động nhận thức lý tính
4.3.1. Tư duy
4.3.1.1. Khái niệm về tư duy
• Quá trình nhận thức phản ánh những thuộc tính bản chất, những mối liên hệ, quan hệ có tính quy luật của sự vật hiện tượng khách quan mà trước đó ta chưa biết.
LÀM SAO ĐÂY…?
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Quá trình
Có vấn đề
Gián tiếp
Trừu tượng & khái quát
Nhận thức cảm
tính
Ngôn ngữ
Cảm xúc
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Mở rộng giới hạn nhận thức.
Cải tạo thông tin của nhận thức cảm tính.
Tiết kiệm công sức của con người trong quá trình đi tìm tri thức
4.3.1.3. Vai trò của tư duy:
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.3.1.4. Các giai đoạn của quá trình tư duy:
Nhận thức vấn đề
Biểu đạt thành nhiệm vụ
Xuất hiện
các liên tưởng
Chính xác hoá
Hành động tư duy mới
Phủ định
Sàng lọc liên tưởng và
hình thành gỉa thuyết
Kiểm tra giả thuyết
Khẳng định
Giải quyết vấn đề
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.3.1.5. Các thao tác của tư duy:
Thao tác
Phân tích
Tổng hợp
So sánh
Trừu tượng hóa
Khái quát hóa
Cụ thể hóa
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
a) Xét theo phương diện hình thành và
phát triển tư duy: 3 loại
• Tư duy trực quan hành động: Trẻ em
làm toán bằng cách dùng tay di
chuyển các vật cụ thể tương ứng với
các dữ kiện của bài toán.
4.3.1.6. Phân loại tư duy:
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
• Tư duy trực quan hình ảnh: Trẻ làm
toán bằng cách dùng mắt quan sát các
vật thật hay các vật thay thế tương
ứng với các dữ kiện của bài toán.
• Tư duy trừu tượng: Học sinh làm toán
bằng cách chỉ dùng ngôn ngữ làm
phương tiện.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
b) Xét theo cách giải quyết vấn đề thì có
thể chia tư duy thành 3 loại:
• Tư duy thực hành: Làm rồi sẽ rõ.
• Tư duy hình ảnh cụ thể: Nhiệm vụ
được đề ra dưới hình thức hình ảnh
cụ thể và việc giải quyết nhiệm vụ
cũng dựa trên những hình ảnh trực
quan đã có.
• Tư duy lý luận: giảng viên soạn bài
và học sinh nghe giảng.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
2.1.7. Một số phương pháp tư duy
a) Tư duy theo 6 chiếc mũ
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tư duy theo 5W1H
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
The Elephant's Child
Rudyard Kipling.
I have six honest serving-men
They taught me all I knew
Their names are What and Where and
When
And How and Why and Who.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tư duy theo Bản đồ tư duy
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tư duy theo Bản đồ tư duy (tt)
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tư duy theo pp Công não (Brain storming)
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
Những hòn đá cuội
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.3.2.1. Tưởng tượng là gì?
• Quá trình tâm lý phản ánh những cái
chưa từng có trong kinh nghiệm của
cá nhân bằng cách xây dựng những
hình ảnh mới trên cơ sở những biểu
tượng đã có (những hình ảnh cũ
trong trí nhớ).
4.3.2. Tưởng tượng:
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.3.2.2. Đặc điểm của tưởng tượng:
• Quá trình tâm lý.
• Tình huống có vấn đề có tính bất định của hoàn cảnh quá lớn, không thể tư duy được.
• Bắt đầu và thực hiện chủ yếu bằng hình ảnh, nhưng vẫn mang tính gián tiếp và khái quát cao.
• Quan hệ mật thiết với nhận thức cảm tính.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
a) Tưởng tượng lành mạnh
• Tưởng tượng tái tạo
• Tưởng tượng sáng tạo
b) Tưởng tượng không lành mạnh
c) Ước mơ và lý tưởng
4.3.2.4. Phân loại tưởng tượng:
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.3.2.5. Các cách sáng tạo hình ảnh mới
của tưởng tượng:
a) Thay đổi kích thước, số lượng
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
b) Nhấn mạnh chi tiết, thành phần hay
thuộc tính của sự vật.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
c) Chắp ghép các bộ phận:
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
d) Điển hình hoá:
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.4. Chú ý
4.4.1. Chú ý là gì?
• Sự tập trung của ý thức vào một hay
một nhóm sự vật, hiện tượng để định
hướng hoạt động, đảm bảo điều kiện
cần thiết cho hoạt động tiến hành có
hiệu quả.
4.4.2. Phân loại chú ý
• Chú ý: có chủ định, không chủ định,
sau chủ định.
Tâm lý học đại cương ThS. Ngô Minh Duy Email:[email protected]
4.4.3. Các thuộc tính cơ bản của chú ý
a. Sức tập trung của chú ý
b. Tính bền vững của chú ý
c. Sự phân phối chú ý
d. Sự di chuyển chú ý