-
7/24/2019 Bn Dch Mari( Phn 1 )
1/5
Mari l th thng mi hng mnh ca vng Mesopotamia, trung tm ca vic vn
chuyn !, g", hng nng s#n v $ g%m tr&n 'h(p 'hu v)c*
+hnh ph% Mari l u& hng -u ti&n ca v. vua /umerite, sau 0
l vua 1morite* +i y, ng2i ta 3 4y 5)ng m6t cung in g$m 788 ph9ng
l:n*
Mari 3 ;. tn ph! vo n?@ tr:c AB v sau 0 ;. ;C ri*
+rong nhDng n t?n tt nhDt / Dn tng nhDtca t>n "E th#i i ?
?ng7 b; l .c "it ch> Gh>=ng th#i gian ca n;, "Ri /F n;G9t hp
cc 0n th# t(n gi> Ghc nha* cng /2i ni c tr: ca h>ng gia7
Hn N7 tD thd Gh1c ch3 ]a T xahFnh n!O < c pht hin ti Mari,
hQ*h9t 9n th#i G ]a"&l>n C^7 M.c - ng(n ng3 ca hQ* h9t cc
/Un "=n l IGGa-ph$a (ng 6eiticO, ph$a t%& "1c ng3 php 6eitic /
c: php hin th tr>ng t!nri!ng / tr>ng nhi0* cD* tr:c Ghc
nha*7
Cc Gh> l* tr3 ch &9* g? cc /Un "=n hnh ch$nh tfnh, ch3
ci, / cc hip 2c,
th hin gi tr ch$nh tr ca /Un "=n tr>ng giai >n n&7 \;
l Et tr>ng nh3ngng*?n th(ng tin ch$nh /0 cch th[c t*&t /#i l
th9 n> /*a 6ha'hiYI-a- 4 caI''&ria tJ ch[c 9 ch9 ca Fnh R
i0n "1c Lng H7 \g>i ra, Mari c; ' lngl2n nhDt ca cc /Un "=n ti!n
tri Lng H7 b%& l nh3ng "[c th t cc nh ti!n tri,th#ng x*&!n
t2i nh /*a, t*&!n " tin nh1n tr`c ti9p t cc / thQn7
-
7/24/2019 Bn Dch Mari( Phn 1 )
2/5
Thnh ph Mari c; th "1t ng*?n t '` GhRi Q* rDt '2 ca cc ti0n
tri0* i giai>n 4"1t Q* ca thi!n ni!n GZ th[ "a TC\O7 \; GhRi '1c
nhanh ch;ng -> / tr$chi9n lc -c the> t*&9n #ng thng i ni
Lng H /2i 6&ria7
Cc "ng ch[ng Gh=> cJ hc tF thD& ch> cc tri0* i '2 giai
>n 444 NYN+TC\O ch> thD& '` =nh hRng ca Mari 9n nhi0* n0n
/Un h;a 6*er7 C%* Gh1c ng1nt th#i G n& chf In'*- l /*a ca Mari,
Et ci t!n c^ng c; th x*Dt hin R-anh 'ch cc / /*a ca 6*er7
Tr>ng NNYN TC\, cc 'haGGanaGG* the> ti9ng IGGa- l jthng
cjO < c' -kng ch> nh3ng ng#i cai tr ca Mari, Et th*Pt ng3 c;
th chf 9n Et th#ii Gi '>t n2c ng>i, Ghi nh cQ 5*&0n ca
Mari l cc i "i* ca cc //*a Ghc7 b%& -#ng nh < c Et Gh>=ng
th#i gian Q& 5*&0n l`c, Ghi thnh
ph < tr=i 5*a Ji 2i '%* rEng7
Th9 GZ c*i cng tr2c Ghi h& -it ca Mari c l 'ng t "Ri nhi0*
"i!n "=n7mah-*nYLi, ng#i c; ng*?n gc -Kng -i 6ioalite ca (Yr$t, cai
tr nh / /*atr!n Mari7
ng " 't tr>ng Et c*Ec => ch$nh c*ng in, / ng#i G9 nhi (ng,
6**Y
maan, < ch9t nga& 'a* ;7 \U XV "7c7e7 ng#i cai tr ca
I''&rian 6ha'hiYI-a- 4 chinh phkc Mari / .t c>n trai Fnh,
ma'ahYI-a-, tr!n ngai ca Mari7
qiYriYLi, Et hP* -* ca mah-*nYLi, ch& trn 'ang maha-
Ilepp>O,ng#i /*a mariYLi l " / ca Fnh7 6ha'hiYI-a- ch9t /> nU
XN TC\, / qiYriYLi ginh li ngai /ng ca Mari7 ng thi9t lPp i 5*an h
nh A /2i Ilepp> /]a"&l>n, tr*ng thnh ng hE c*Ec chinh
phkc "nh tr2ng ca Ha*ra"i7
Ha*ra"i, t*& nhi!n, c*i cng 5*a& lng li /2i Maris Thnh
ph n& < " chinhphkc nU X TC\, / pht trin tr>ng /Kng N nU,
< t` t ch& c*ng in t2i ]a"&l>n7 M.c - Mari ti9p tkc c
c; ng#i R Et th trDn nh, nhng '` h&-it ca Ha*ra"i nh -D* G9t
th:c ca n; nh l Et tr*ng t% ch$nh tr l2n7
-
7/24/2019 Bn Dch Mari( Phn 1 )
3/5
]=n 'a* %& -ch tr!n iGis
Mari Tell HaririO, l Et thnh ph 6eitic cJ R 6&ria7 \; /un
cKn thi9t lPp / tr$ph%n "it n G /0 ph$a t%& "1c ca I"* 8aal
tr!n "# t%& '(ng )*phrate',Gh>=ng N G /0 ph$a (ng na ca veir
ewY>r7 \; pht trin thnh Et tr*ngt% thng i / nh n2c " 5*&0n
gi3a nU NV tr2c C(ng ng*&!n t2i nUXV TC\ 7L Et thnh ph c ch t%
x%& -`ng, '` t?n ti ca Mari < cli!n 5*an 9n / tr$ ca n; R
gi3a cc t*&9n #ng thng i )*phrate'7 / tr$ n&< l ch>
n; c; Et tr*ng gian gi3a 6*er R i0n \a / i0n CPn b(ng R
ph$at%&7
Mari lQn Q* ti!n " " ri R gi3a th9 GZ N TC\ nhng < c x%&
-`ng li / trRthnh th ( ca Et 5*c gia b(ngY6eitic hng nh tr2c N tr2c
C(ngng*&!n7 b%& Mari th[ hai tha gia /> Et c*Ec chi9n
l%* -i /2i i th )"la, /c "i9t 9n /2i i l`c nh A ca n; /2i /Un h;a
ca ng#i 6*er7 \; < " phh& tr>ng th9 GZ N+ tr2c C(ng
ng*&!n "Ri nh3ng ng#i IGGa-ian' ,'a* ; h ch>phBp thnh ph c
x%& -`ng li / "J nhi Et thng c 5*%n '` ang -anhhi* 6haGGanaGG*
thng c 5*%n '`O7 Cc thng c 'a* n& trR thnh Ec lPp /2i'` tan
r< nhanh ch;ng ca 9 5*c IGGa- / x%& -`ng li thnh ph nh Et
tr*ngt% Gh* /`c tr>ng th*ng l^ng tr*ng )*phrate'7 Cc
6haGGanaGG*' cai tr Mari ch>9n na 'a* ca th9 GZ V tr2c C(ng
ng*&!n Ghi tri0* i 'kp J Gh(ng r ly ->7MEt th#i gian ng1n
'a* Ghi '` 'kp J 6haGGanaGG*, Mari trR thnh th ( ca tri0*i
I>rite Li7 Tri0* i I>rite < t?n ti ng1n ngi / n; < c 'p
nhPp "Ri]a"&l>nia tr>ng X tr2c C(ng ng*&!n, nhng thnh
ph 'ng ';t nh Et Gh*nh c nh -2i '` cai tr ca ng#i ]a"&l>n /
I''&ria tr2c Ghi " " ri / " lng th#i G H& Lp cJ i7
\g#i -%n Mari th# c= / thQn "i v> Thi / ng#i 6*er / thnh lPp
thnh phca h nh l Et tr*ng t% thng i c^7 T*& nhi!n, .c - giai
>n ti0nI>rite c .c trng "Ri '` =nh hRng n.ng /Un h;a ca ng#i
6*er, MariGh(ng ph=i l Et thnh ph ca nh3ng ng#i nhPp c 6*er l Et
5*c gian;i ti9ng v> Thi < ' -kng Et phng ng3 tng t` nh
)"laite7 \g#i (Yr$t R
T%&Y6eite' "1t Q* ph%n chia Gh* /`c tr2c Ghi th9 GZ N tr2c
C(ng ng*&!nztr>ng th#i i ca tri0* i Li + TC\O, h trR thnh
-%n ' chi9 * th9 tr>ngb> H?i7
-
7/24/2019 Bn Dch Mari( Phn 1 )
4/5
Sht hin ca Mari /> nU V++ c*ng cDp Et ci nhFn '%* '1c 5*an
trng />"=n ? a ch$nh tr ca /ng Lng H cJ i / 6&ria, -> '`
pht hin ca hnN7 thd "i c; ch[a cc th(ng tin 5*an trng /0 '` 5*=n ly
ca nh n2c tr>ngthi!n ni!n GZ tr2c C(ng ng*&!n th[ hai / "=n
chDt ca i 5*an h ng>i gia>gi3a ch$nh tr cc n / tr>ng Gh*
/`c7 H c^ng ti9t lE cc ng l2i Ginh ->anh
rEng ca th9 GZ TC\, G9t ni /2i cc Gh* /`c xa nh I{ghani'tan R \a
| /Crete tr>ng /ng ba Tr*ng H=i7
Lch '
Cc a -anh ca Mari
T!n ca thnh ph c; th c "1t ng*?n t Mer, Et / thQn " cJ xa ca
i0n]1c Lng H / 6&ria, ng#i c c>i l / thQn "=> tr ca thnh
ph, }e>rge'v>''in l* y rng t!n ca thnh ph c nh /Qn ht nh t!n
ca thQn " / G9tl*Pn rng Mari < c .t the> t!n (ng7
~ng 5*c Q* ti!n
Mari Gh(ng c xe l Et Gh* nh c nh 'a* n& pht trin, l Etthnh
ph 2i < c c y thnh lPp tr>ng th#i G ti0n tri0* i Lng H NV
TC\, Gi '>t cc t*&9n #ng th& ca cc t*&9n #ng thng
i)*phrate' G9t ni Le/ant /2i thnh ph ph$a \a ca ng#i 6*er7Thnh phc
x%& -`ng xa Gh>=ng YN G t '(ng )*phrate' "=> / n; Ghi "
ngPp lkt,/ c G9t ni /2i '(ng "ng Et G!nh nh%n t> c x%& -`ng
< -i t X 9n G t& th*Ec g1n li0n /> *n Gh:c c^ , ; l /ic
Gh; GhUn xc nh ng&na&
Thnh ph n& l Gh; GhUn Ghai 5*Pt, /F n; c ch(n '%* -2i l2p
'a* cng cani c tr:7 MEt h thng phKng th chng li l^ lkt, "a> g?
Et ! < c Ghai
5*Pt, th! #ng -c trKn -& ,X "=> / thnh ph Ghi Gd th7 vin
t$ch+ Bt -i /2i /#n, Gh* th th c(ng, cc t#ng thnh tr>ng ; c; .t
chi0*ca> t 9n Bt, / c cng c "Ri nh3ng thp phKng th /2i Cc thp
phKngth Ghc "a> g? Et tr>ng nh3ng cJng thnh, Et c>n #ng
"1t Q* ti tr*ngt% / G9t th:c ti ca Gh*, cEng /2i Gh* -%n c7Mari c;
Et gK Dt tr*ng t%, t*&nhi!n Gh(ng c; 0n th# h>.c c*ng in
< c Ghai 5*Pt, .c - Et tKa nh l2n -#ng nh < l Et tKa hnh
ch$nh < c Ghai 5*Pt, tKa nh n& < c; ;ng
-
7/24/2019 Bn Dch Mari( Phn 1 )
5/5
/ G$ch th2c +N Bt q N Bt, /2i phKng -i l!n t2i N Bt / rEng
Bt7Thnh ph < " " ri R c*i ca ti0n tri0* i giai >n 44 N TC\
Gh(ngr ly ->7
