Baština sjeveroistočne Bosne VIII

Baština sjeveroistočne Bosne VIII

201

Mr. sc. Zijad HALILOVIĆ

STEĆCI NA LOKALITETU TRNOVO 1 U NASELJU TRNOVO, ŠEKOVIĆI

Sažetak:

Ovim radom tretirani su stećci na lokalitetu Trnovo 1 u naselju Trnovo, Šekovići.

Područje Šekovića još od najstarijih vremena bilo je naseljeno i kulturno i komunikacijski

vrlo aktivno. U srednjem vijeku područje općine Šekovići bilo je u sastavu Usore u koju se

od vremena bana Tvrtka ubraja i bosansko srednje Podrinje. Na području opštine Šekovići

registrovan je 31 lokalitet, sa ukupno 929 stećaka.

Ključne riječi: stećci, Trnovo, Šekovići

Geografski položaj

Sa magistralnog puta Vlasenica – Kladanj, u mjestu Tišća, na desnu stranu

odvaja se regionalni put sa oznakom broj 455. Na 9 kilometru spomenutog

regionalnog puta dolazi se do središta općine Šekovići.1 Prije ulaska u Šekoviće na

4,30 km zračne linije, u mjestu na topografskoj karti označenom kao Jakovice, gdje se

Kulješki potok ulijeva u rijeku Drinjaču,2 na lijevu stranu iz pravca Tišća prema

Šekovićima odvaja se put ka selu Trnovo i njegovim zaseocima, Panići, Jeftići, Todići,

Glišići, Hadžići i dr.

Selo Trnovo je od Šekovića udaljeno 7,16 km u pravcu jugozapada, na kosi iznad

zaseoka Glišići na udaljenosti do 350 m zračne linije u pravcu jugozapada, na prostranoj

kosi nalazi se nekropola sa stećcima. Uži dio lokaliteta nema posebnog naziva, a prema

evidenciji Zavoda za zaštitu kulturno-povijesnog i prirodnog naslijeđa BiH, lokalitet je

nazvan Trnovo 1. Lokalitet je smješten na nadmorskoj visini od 718 m, geografskoj

širini N 44° 14' 33.29" i geografskoj dužini E 18° 48' 26.99"3 ili N 4900098. 630 i E

6564898.16 EPE: 1,2 m SBAS.4

Lokalitet Trnovo 1

Područje nekropole predstavlja brisani prostor na uzvišenju, iznad sela Glišići, sa

prilaznim putem sa zapadne strane (sl. 1.). U sjevernom kraju nekropole Š. Bešlagić

1 http://www.putevirs.com/mapa.html (23.01.2014.). 2 Topografska karta Šekovići (094-2-3), R 1: 25 000. 3 www.googleearth.com (23. 01. 2014.). 4 GPS Magellan professional (20.11.2013.).

http://www.putevirs.com/mapa.html%20(23


202

navodi da su postojali ostaci temelja neke stare zgrade, za koju je smatrao da je

vjerovatno crkva,5 danas u sjevernom dijelu nekropole iznad stećaka nije moguće

vidjeti bilo kakve ostatke temelja neke građevine. Sa ciljem potvrđivanja Bešlagićevih

navoda, potrebno je provesti arheološke radove na navedenom prostoru. U

sjeverozapadnom kraju nekropole, na udaljenosti do 20 m od stećaka nalazi se

novosagrađen pravoslavni jednobrodni hram posvećen caru Konstantinu i carici Jeleni.

Gradnja hrama je počela 2009. godine, temelje je postavio episkop zvorničko-tuzlanski

Vasilije.

Sl. 1. Položaj zaseoka Glišići, nekropole sa stećcima, crkve i pravoslavnog groblja

Projekat je izradio inženjer Zoran Drakulić iz Vlasenice. Hram je zidan od blokova

i cigle, dimenzija 13 x 7 m, pokriven je aluminijskim limom i ima zvonik sa jednim

zvonom. Na udaljenosti do 300 metara istočno od hrama nalazi se groblje, u kojemu je

evidentiran najstariji spomenik datiran iz 1852. godine, ali natpis na njemu nije čitljiv.

Na udaljenosti do 250 m zapadno od hrama, odnosno na raskršću puta koji se odvaja

prema crkvi, nalazilo se crkvište na kojem se prema narodnom predanju nalazio hram

od kamena, od kojega su Osmanlije prilikom uspostave vlasti u Bosni i Hercegovini u

neposrednoj blizini sagradili tvrđavu. Nakon II svjetskog rata, vlasti su srušile

utvrđenje i od tog kamena sagradile školsku zgradu, koja i danas postoji. U narodu se

sačuvalo i predanje da je u obližnjoj šumi postojao izvor, gdje se pojavljivala voda svake

5 Bešlagić, Šefik. Stećci, kataloško-topografski pregled. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971, str. 218.


203

prve subote po Spasovdanu i da je na tome izvoru jedna gluhonijema žena izliječena

nakon umivanja vodom sa izvora.6

U telefonskom razgovoru sa protonamjesnikom pravoslavne crkve posvećene

caru Konstantinu i carici Jeleni u Trnovu, Šekovići, Bojanom Gojkovićem, informiran

sam da u unutrašnjosti crkve nema niti jednog stećka, da je u narodu sačuvano predanje

o postojanju crkve, zapadno od sadašnjeg hrama, ali da se na tome mjestu nije mogao

sagraditi novi, jer nisu bili riješeni imovinskopravni odnosi, da je vlasnik zemljišta na

kojem je sagrađena sadašnja crkva poklonio zemlju za njeno građenje i da je to jedini

razlog zbog kojega je ona sada na ovom mjestu u neposrednoj blizini stećaka, da se

prilikom kopanja temelja za njenu gradnju nije naišlo ni na kakve ostatke starih zidina,

ili temelja ostataka neke građevine.7

Na lokalitetu Trnovo 1, prethodno je bilo evidentirano 29 stećaka – 6 sanduka i

23 sljemenjaka8, prilikom tehničke obrade stećaka, evidentirano je 28 stećaka i to; 5

sanduka – dva sanduka su sa postoljem i 23 sljemenjaka – dvanaest sljemenjaka je sa

postoljem (sl. 2.).

Stećci na ovoj nekropoli su fino klesani sa relativno velikim dimenzijama, dijelom

su utonuli, i oštećeni, na pojedinim stećcima se nalaze grafiti novijeg datuma. Položeni

su od sjevera ka jugu, a orijentirani su u pravcu zapad – istok. Od ukupnog broja

evidentiranih stećaka, ukrašena su četiri i to; br. 2, 4, 12. i 17. Na njima su zastupljeni

motivi – mač, plastična rebra, rozeta sa drškom i traka. Na osnovi zastupljenih formi

stećaka i njihovih ukrasa, nadgrobnici se mogu datirati u kasni srednji vijek (XIV

stoljeće).

Katalog ukrašenih stećaka

Stećak br. 2 – sanduk sa ukrasom, nagnut i utonuo sa sjeverne bočne strane,

obrastao mahovinom i lišajevima, sa jugoistočne strane stećka na udaljenosti do 1,5 m

postavljena je drvena bandera za struju sa betonskim postoljem, orijentiran u pravcu

zapad – istok,

o dimenzije stećka su: 188 x 82 x 40 cm.

Na njegovoj gornjoj površini nalazi se motiv mača (sl. 3.), rađenog u vidu

reljefnog ispupčenja. Mač je sa jednoručnim balčakom, dok je jabučica poluloptastog

oblika. Nakrsnica je pljosnata i gotovo neprimjetno povijena prema sječivu. Široko

sječivo se od nakrsnice linearno širi prema vrhu sječiva, koje je zaobljeno.

Stećak br. 4 – sljemenjak sa ukrasom, čiji je krov u formi plitkog luka, obrastao

mahovinom i lišajevima, orijentiran u pravcu zapad – istok,


6 http://namjesnistvozvornicko.org/index.php/tisca (28. 02. 2014.). 7 Razgovor obavljen dana 28. 02. 2014. godine. 8 Bešlagić, Šefik. Stećci, kataloško-topografski pregled. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971, str. 218.

http://namjesnistvozvornicko.org/index.php/tisca


204

Dužinom stećka preko sredine pruža se rebro koje označava da se radi o

sljemenjaku. Paraleleno sa obje strane krovnih ploha pruža se, također, po jedno rebro.

Ukrasi su rađeni u vidu reljefnog ispupčenja (sl. 4.).

Sl. 2. Plan stećaka na lokalitetu Trnovo 1

Sl. 3. Stećak br. 2 – motiv mača


205

Sl. 4. Stećak br. 4 – motiv rebara na stećku

Stećak br. 12 – sljemenjak sa postoljem i ukrasom, utonuo u visini postolja, sa

čeone istočne i bočne južne strane oštećen, na krovnoj plohi sa južne strane nalaze se

grafiti vlastitih imena, obrastao mahovinom i lišajevima, orijentiran u pravcu zapad –

istok,

o dimenzije stećka su: 224 x 128 x 77 cm,

o dimenzije postolja su: 285 x 154 x 5 cm.

Na istočnoj čeonoj strani nalazi se motiv rozete sa drškom. Ukras je rađen

tehnikom udubljivanja (sl. 5.).

Stećak br. 17 – sanduk sa ukrasom, nagnut na južnu bočnu stranu i utonuo,

obrastao lišajevima i mahovinom, orijentiran u pravcu zapad – istok,


Na njegovoj gornjoj površini po rubovima sve četiri strane, kao okvir, pruža se

tordirana vrpca – traka (sl. 6.).


206

Sl. 5. Stećak br. 12 – motiv rozete i štapa

Sl. 6. Stećak br. 17 – motiv tordirane vrpce


207

Sažetak

Na području opštine Šekovići do 1980. godine registrovan je 31 lokalitet, sa

ukupno 929 stećaka.9 Nekropola sa stećcima Trnovo 1 sadrži 28 stećaka. Smještena je

na travnatoj kosi iznad zaseoka Glišići. Na nekropoli su zastupljeni stećci u formi

sanduka i sljemenjaka, koji su fino klesani i sa relativno velikim dimenzijama. Položeni

su od sjevera ka jugu, a orijentirani su u pravcu zapad – istok. Na njima su zastupljeni

motivi – mač, reljefna ispupčenja (plastična rebra), rozeta sa drškom i traka. Na osnovu

zastupljenih formi stećaka i njihovih ukrasa, nadgrobnici se mogu datirati u kasni

srednji vijek (XIV stoljeće).

Korišćena literatura

1971. Bešlagić, Šefik. Stećci, kataloško-topografski pregled, Sarajevo: Veselin

Masleša, 1971.

1980. Grupa autora, Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza b – valorizacija,

prirodne i kulturno-historijske vrijednosti, Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno

planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i Urbanistički zavod za Bosnu i

Hercegovinu Sarajevo, Srajevo 1980.

http://www.putevirs.com/mapa.html

Topografska karta Šekovići (094-2-3), R 1: 25 000


www.googleearth.com

GPS Magellan professional

9 Grupa autora, Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza b – valorizacija, prirodne i kulturno-historijske

vrijednosti, Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i Urbanistički zavod za Bosnu i Hercegovinu Sarajevo, Sarajevo 1980. str. 51.

http://www.putevirs.com/mapa.html


Documents

Baština sjeveroistočne Bosne VIII