1

1

BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI

TEKNİK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

PLANLAMA VE YAPILAŞMAYA İLİŞKİN MEVZUAT VE UYGULAMASevilay ARMAĞAN

Mimar

Şb. Md.

Tel:0312 4102355

İmar Uygulama Dairesi Başkanlığı

MİMARLAR ODASI İZMİR ŞUBESİ

2

KAPSAM� İmar Mevzuatı Tanımı� Sorunlar, Amaçlar ve Hedefler� 3194 sayılı İmar Kanunu� Planlama Süreci

Halihazır HaritaPlanlama, Plan Değişikliği, Mevzii İmar Planıİmar Programı, Arazi ve Arsa DüzenlemesiZemin EtüdüYapı Ruhsatı, Ruhsat Yenileme, Yeniden RuhsatFenni MesuliyetKamu YapılarıYapı Kullanma İzniMüktesep HakCeza İşlemleri

2

3

İMAR MEVZUATI

Harita, planlama, imar uygulamaları, yapılaşma, denetim gibi imar ile ilgili hukuki düzenlemelerdir.

Hukuk Devleti anlayışı, yerleşmiş hukuk düzenineyalnız bireylerin değil, yönetimin de uymasınıgerektiren bir ilkedir. İdare; koyduğu kurallarabağlı olan, faaliyetlerinde hukuka uygun davranan,yargı denetimine açık ve mali sorumluluğu olankamu tüzel kişiliğidir.

� Anayasa

� Kanun, Kanun Hükmünde Kararname

� Tüzük

� Yönetmelik

� Tebliğ, Genelge

• Her tür ve ölçekteki planlar da genel, soyut,objektif, sürekli olma kriterleri gereğidüzenleyici idari işlemlerdir.

4

SORUNLAR

� Yerel yönetimlerin kurumsal kapasite eksiklikleri (teknik eleman ve bütçe açısından yetersizlikler)

� Mevzuatın yeteri ölçüde uygulanmaması

� Mevzuatın karmaşıklığı

� Mevzuatın takip edilememesi

� Yetki karmaşası

� Yerleşmeye ilişkin politika, strateji, eylem oluşturulamaması

3

5

SORUNLAR� Merkez-yerel ile diğer idareler

arasındaki ilişkilerde eksiklikler

� Harita, imar planları, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izinlerinin formalite olarak görülmesi

� Yasalara aykırı hareket

edenlerin ödüllendirilmesi

� Yerel yönetimlerde katılım ve şeffaflık eksikliği,

� Yerel koşulların farklılığı (belediyenin büyüklüğü, sosyal-kültürel yapı, coğrafya-iklim, ekonomik yapı)

6

AMAÇLAR VE HEDEFLER� Düzenli, planlı ve sağlıklı yerleşmeler elde

etmek (aksi durumda kaos ortaya çıkar)

� Kamu yararını gözetmek

� Yaşanabilir, yaşam kalitesi yüksek yerleşmeler oluşturmak

� Doğa ile uyumlu, insan odaklı çevreler üretmek

� Doğal, kültürel, tarihi değerleri korumak ve yaşatmak

� Afet zararlarını ve kentsel riskleri azaltmak, güvenli yerleşme ve yapılaşma oluşturmak

� Yerel kalkınmayı gerçekleştirmek

4

7

1982 ANAYASASI

�Mülkiyet Hakkı (madde 35)

Herkes, mülkiyet ve miras hakkına sahiptir.Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla,kanunla sınırlandırılabilir. Mülkiyethakkının kullanılması toplum yararınaaykırı olamaz

8

1982 ANAYASASI

�Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması (Madde 56)

Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevredeyaşama hakkına sahiptir. Çevreyigeliştirmek, çevre sağlığını korumak veçevre kirlenmesini önlemek Devletin vevatandaşların görevidir.

5

9

1982 ANAYASASI

�Konut Hakkı (madde 57)

Devlet, şehirlerin özelliklerini ve çevre şartlarınıgözeten bir planlama çerçevesinde, konutihtiyacını karşılayacak tedbirleri alır, ayrıca toplukonut teşebbüsleri destekler.

�Tarihi, kültür ve tabiat varlıklarının korunması (madde 63)

10

1982 ANAYASASI

�Mahalli İdareler (madde 127)

Mahalli idareler, il, belediye veya köy halkınınmahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzerekuruluş esasları Kanunla belirtilen ve kararorganları, gene kanunda gösterilen seçmenlertarafından seçilerek oluşturulan, kamu tüzelkişilikleridir. Mahalli idarelerin kuruluş vegörevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesineuygun olarak kanunla düzenlenir.

6

11

1982 ANAYASASI

�Kamu hizmeti görevlileriyle ilgili hükümler(madde 128)

Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğerkamu tüzel kişililerinin genel idare esaslarınagöre yürütmekle yükümlü oldukları kamuhizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekligörevler, memurlar ve diğer kamu görevlilerieliyle görülür.

12

�Genel idare hukuku esaslarına göre yapı ruhsatı veyapı kullanma izni verilmesi ve denetlenmesiişlemlerinin yürütülmesi, asli ve sürekli bir kamuhizmeti olması nedeniyle memurlar ve diğer kamugörevlileri eliyle gerçekleştirilmek zorundadır.

7

13

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

� Anayasa Mahkemesinin 16.10.2003 tarihli ve E:2001/383, K:2003/92 sayılı kararı ile;

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası’nın 4. maddesininüçüncü fıkrasının “Arazi kullanımı, yapı ve tesislerin projelendirilmesi,inşası ve kullanımıyla ilgili ruhsat ve izinler yönetici şirket tarafındanverilir ve denetlenir” şeklindeki hükmü iptal edilmiştir.

4708 sayılı Yapı Denetim Kanunu kapsamında kalan alanlarda yapıruhsatı eki proje, resim hesap ve etütler imar planına ve ilgiliyönetmeliklerine uygunluğu yönünden incelenmesi ve denetlenmesi yapıdenetim şirketlerinin görevleri arasında yer almakla birlikte; Yapıdenetim şirketi çalışanı personel tarafından gerçekleştirilen iş ve işlemler,idarece yapılması gereken inceleme ve denetim işlemlerinin yapılmasızorunluluğunu ve idarenin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.

14

3194 SAYILI İMAR KANUNUAmaç� Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların;

plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak

Kapsam� Belediye ve mücavir alan sınırları içi ve

dışında kalan yerlerde yapılacak planlar� Resmi ve özel bütün yapılar

Genel Esas� Herhangi bir saha, her ölçekteki plan esaslarına,

bulunduğu bölgenin şartlarına ve yönetmelik hükümlerine aykırı maksatlar için kullanılamaz

3194 sayılı İmar Kanunu harita, planlama, imar uygulamaları ve yapılaşma konularında TEMEL VE GENEL bir Kanundur

8

15

İMAR KANUNU VE ÖZEL KANUNLAR

� Özel kanunlarla belirlenen veyabelirlenecek olan yerlerde 3194sayılı İmar Kanunun özelkanunlara aykırı olmayanhükümleri uygulanmaktadır.

� Özel kanunlarda planlama,ifraz, tevhit, parselasyon planı,yapılaşma ile bunlara ilişkinyetkiler olması durumunda özelkanun hükümleri geçerlidir.Hüküm bulunmaması veyaaykırı hüküm bulunmamasıdurumunda ise 3194 sayılı İmarKanunu uygulanmaktadır.

16

ÖZEL KANUNLAR (KORUMA)

� Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu

� Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve Yönetmelikleri

� Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu

� Mera Kanunu

� Orman Kanunu

� Milli Park Kanunu

� Çevre Kanunu (Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, Çevre Etki Değerlendirme Yönetmeliği)

� Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik)

9

17

YETKİLİ İDARE

� Belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında KıyıKanunu ile, doldurma ve kurutma yoluyla arazi kazanımı,dolgu planlarının onayı ve kıyı kenar çizgisi tespitişlemlerine ilişkin yetkiler valiliklerce-Bayındırlık ve İskanMüdürlükleri eliyle yürütülmelidir.

� 3194 sayılı İmar Kanununda yer alan imara ilişkin ruhsat,denetim ve cezai işlemlerin, belediye ve mücavir alansınırları dışında 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunuuyarınca il özel idaresince yürütülmesi gerekmektedir.

18

YETKİLİ İDARE

� Belediye ve Mücavir alan sınırları dışında, Valilik yetkialanında kalan alanlarda, imar planlarının il genel meclisitarafından karar altına alınarak onaylanması ve buna ilişkinişlemlerin il özel idaresi tarafından yürütülmesi

� İfraz, tevhit, arsa ve arazi düzenlemesi, parselasyon planıonaylanması, yıkım kararı ile ceza verilmesine ilişkin iş veişlemlerde ise yetki il encümenindedir. Bu tür işlemlerin ilözel idaresince yürütülmesi gerekmekte, yapı ruhsatı veyapı kullanma izin belgesine ilişkin işlemlerin de il özelidaresi tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

10

19

YETKİLİ İDARE

� 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve GörevleriHakkında Kanun dikkate alınarak belediye ve mücavir alansınırları içerisinde belediyelerle ilgili şikayetlerin İçişleriBakanlığına yapılması ve incelemelerin İçişleriBakanlığınca yerine getirilmesi gerekmektedir.

� Belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyelerceyerine gerine getirilen imara ilişkin konuların mevzuathükümlerine uygun olarak yapılıp yapılmadığınındenetleme konusunda 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu ilevaliliklere de geniş yetki tanınmıştır.

� 5442 sayılı Kanun uyarınca valilikler,yetkili oldukları ilsınırları içerisinde iş ve işlemler hakkında gerekli uyarılarıyapmak ve her türlü uygulamanın yürürlükteki plan vemevzuat hükümlerine uygun olmasını, olmadığı tespitedilenlerin ise uygun hale getirilmesini sağlamaklayükümlüdür.

20

YETKİLİ İDARE

� 5302 İl Özel İdaresi Kanunu ile belediye ve mücavir alansınırları dışında imara ilişkin sorumluluk il özel idaresineverilmiş olduğundan, imar hizmetlerine ilişkinmüracaatların il özel idaresine yapılması, görüşlerin de ilözel idaresi tarafından verilmesi gerekmektedir. AncakBayındırlık ve İskan Müdürlüklerinin deneyimi veBakanlığımızın taşra teşkilatı olmaları hususu da dikkatealındığında, il özel idareleri, Bayındırlık ve İskanMüdürlüklerinden, yaptıkları veya yapacakları işlerle ilgiliuygulamalara yönelik görüş alabilirler.

� Ayrıca il özel idarelerinde gerekli teşkilat kurulup, teknikpersonel görevlendirilinceye kadar Bayındırlık ve İskanpersoneli de dahil, il sınırları içindeki kamu kurum vekuruluşlarında çalışan görevlilerin, vali tarafından 5442sayılı İl İdaresi Kanunu kapsamında, il özel idaresindegeçici olarak görevlendirilmeleri mümkündür.

11

21

YETKİLİ İDARE

� Köy yerleşik alan tespitleri 3194 sayılı İmar Kanunu ileBayındırlık ve İskan Müdürlüklerine verilmiş bir yetkiolmakla birlikte, 5302 sayılı Kanunun uygulanmayacakhükümler başlığı altında yer alan 70 inci maddesinde 3194sayılı İmar Kanunu ve 5442 sayılı Kanundanbahsedildiğinden ve köy yerleşik alanı tespiti imardüzenine ilişkin bir idari işlem olduğundan, belediye vemücavir alan sınırları içinde kalan köylerin yerleşmealanlarının tespitinin belediye meclis kararı ile, belediye vemücavir alan sınırları dışında kalan köylerin yerleşikalanlarının tespitinin ise, İl Özel İdaresi tarafından İl GenelMeclisinin onayı ile yapılması gerektiği düşünülmektedir.

22

HALİHAZIR HARİTA

İMAR PROGRAMI

ARSA VE ARAZİ DÜZENLEMESİ

YAPI RUHSATI

YAPILAŞMA

JeolojikJeoteknik

Etüd

KULLANIM

İMAR SÜRECİ

PLANLAMA

Zemin Etüdü

3194 sayılı İmar Kanunu bir alana ilişkin halihazır harita yapımından,

bu alanda yapılaşma ve kullanıma kadar süreçleri içermektedir.