Bài 17: CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1939 - 1945) (Tiết 1)

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Hiểu được nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ hai, diễn biến

và hậu quả của cuộc chiến tranh qua các giai đoạn khác nhau.

- Từ cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai, học sinh rút ra tính chất và hệ quả

của nó đối với sự phát triển của tình hình thế giới, rút ra bài học cho cuộc đấu

tranh bảo bệ hòa bình thế giới hiện nay.

2. Kỹ nãng

- Kỹ năng quan sát, khai thác tranh ảnh lịch sử.

- Kỹ năng quan sát, khai thác, sử dụng lược đồ, bản đồ chiến tranh.

- Kỹ năng phân tích, đánh giá, rút ra bản chất của các sự kiện lịch sử.

3. Thái độ

- Giúp HS thấy được tính chất phi nghĩa của chiến tranh đế quốc và bản

chất hiếu chiến, tàn bạo của chủ nghĩa phát xít. Từ đó, bồi dưỡng ý thức cảnh

giác, thái độ cãm ghét và quyết tâm ngãn chặn chiến tranh, bảo vệ hòa bình cho

Tổ quốc và nhân loại.

- Biết quý trọng, đánh giá đúng vai trò của Liên Xô, các nước Đồng minh

Mĩ, Anh, của nhân dân tiến bộ thế giới trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa

phát xít.

4. Định hướng phát triển năng lực

- Hình thành năng lực tự học, hợp tác, trình bày cho học sinh...

II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY VÀ HỌC

- Lược đồ:

+ Đức - Italia gây chiến và bành trướng (từ tháng 10/1935 đến tháng

8/1939).

+ Lược đồ chiến trường châu Á - Thái Bình Dương (1941 - 1945).

1

- Các tranh ảnh có liên quan ...

- Các tài liệu tham khảo có liên quan.

- Máy tính kết nối máy chiếu.

III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP

A. HOẠT ĐỘNG TẠO TÌNH HUỐNG HỌC TẬP

1. Mục tiêu:

Với việc HS quan sát một số hình ảnh về cuộc Chiến tranh thế giới thứ

hai, các em có thể nhớ lại sự kiện bắt đầu, kết thúc cũng như sự khốc liệt khốc

liệt của cuộc chiến tranh. Tuy nhiên, các em chưa có thể biết đầy đủ và chi tiết

tại sao cuộc chiến tranh bùng nổ, những diễn biến chính, hậu quả và tác động

của cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai đối với tình hình thế giới. Từ đó kích thích

sự tò mò, lòng khát khao mong muốn tìm hiểu những điều chưa biết ở hoạt

động hình thành kiến thức mới của bài học.

2. Phương thức:

- GV giao nhiệm vụ cho HS: Hãy quan sát những bức ảnh và thảo luận

một số vấn đề dưới đây:

Hình 1: Thị trấn Wie lun' (Ba Lan) sau khi bị không quân Đức oanh tạc ngày 01 tháng 9 năm 1939

2

Hình 2: Người lính Hồng quân cắm cờ Liên Xô trên tòa nhà Quốc hội Đức trong trận Béc lin ngày 02 tháng 5 năm 1945

Hình 3: Cột khói hình nấm sau vụ ném bom nguyên tử của Mĩ xuống Nhật Bản trong Chiến tranh thế giới thứ hai

3

1.Ba bức ảnh trên phản ánh những sự kiện diễn ra trong Chiến tranh thế

giới thứ Hai. Nêu những hiểu biết của em về Chiến tranh thế giới thứ hai.

2. Tại sao Chiến tranh thế giới thứ hai lôi cuốn nhiều lực lượng và quốc

gia trên thế giới tham gia?

3. Vì sao hòa bình là vấn đề được nhân loại tiến bộ đặc biệt quan tâm sau

Chiến tranh thế giới thứ hai?

3. Gợi ý sản phẩm: Mỗi HS có thể trình bày sản phẩm với các mức độ

khác nhau, GV lựa chọn 01 sản phẩm nào đó của HS để làm tình huống kết nối

vào bài mới.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. Con đường dẫn tới chiến tranh

Hoạt động 1: Sự hình thành phe Trục và các hoạt động xâm lược của

các nước phát xít.

* Mục tiêu:

- Trình bày được những hoạt động xâm lược của các nước phát xít. Từ

đó, thấy được con đường dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ hai.

* Phương thức:

- GV giao nhiệm vụ cho học sinh: Hãy quan sát hình ảnh và đọc thông tin

phần chữ nhỏ SGK trang 90, cho biết:

+ Tại sao các nước Đức, Italia và Nhật Bản liên kết với nhau?

+ Nhận xét gì về các cuộc chiến tranh do các nước phát xít gây ra trong

giai đoạn 1931-1937.

Hình 4: Lễ kí kết hiệp ước chống Quốc tế cộng sản giữa Đức, Italia và Nhật Bản năm 1936 4

- Trong hoạt động này GV có thể tổ chức cho HS hoạt động cá nhân sau

đó trao đổi đàm thoại ở các cặp đôi hoặc nhóm để tìm hiểu.

- Học sinh suy nghĩ, trao đổi thực hiện theo yêu cầu.

- Trong quá trình HS làm việc, GV chú ý đến các các HS để có thể gợi ý

hoặc trợ giúp HS khi các em gặp khó khăn.

* Gợi ý sản phẩm:

- Các nước Đức, Italia và Nhật Bản liên kết với nhau vì: Sự liên kết này

giúp các nước thực hiện được những tham vọng riêng và mục tiêu chung là

phân chia lại thuộc địa, thị trường, chống Liên Xô và Quốc tế Cộng sản đồng

thời chống cả Anh, Pháp, Mĩ.

- Nhận xét về các cuộc chiến tranh do các nước phát xít gây ra trong giai

đoạn 1931-1937:

+ Các cuộc chiến tranh này cùng với sự bành trướng của Nhật Bản ở châu

Á cho thấy âm mưu gây chiến tranh của các nước phát xít lan rộng trên toàn thế

Hình 5: Lược đồ Đức, Italia gây chiến và bành trướng (từ tháng 10-1935 đến tháng 8-1939)

5

giới. Đây chính là những cuộc chiến tranh báo hiệu Chiến tranh thế giới thứ hai

đang đến gần.

Hoạt động 2. Chính sách nhân nhượng đối với chủ nghĩa phát xít của

các nước tư bản Anh, Pháp, Mĩ và thái độ của Liên Xô.

* Mục tiêu: Học sinh thấy được thái độ của các nước Liên Xô và Anh -

Pháp - Mĩ trước hành động của các nước phát xít.

* Phương thức: HS hoạt động cá nhân tìm hiểu thông tin SGK trang 91

và nhận xét.

* Gợi ý sản phẩm:

- Liên Xô coi chủ nghĩa phát xít là kẻ thù nguy hiểm nhất, chủ trương

hợp tác với các nước tư bản Anh, Pháp để chống phát xít và nguy cơ chiến

tranh, kiên quyết đứng về phía các nước bị chủ nghĩa phát xít xâm lược.

- Vì muốn giữ nguyên trật tự thế giới có lợi cho mình, Chính phủ các

nước Anh, Pháp đã không thành thật hợp tác với Liên Xô, thực hiện chính sách

nhân nhượng chủ nghĩa phát xít, hòng đẩy chiến tranh về phía Liên Xô. Còn

Mĩ, với Đạo luật trung lập, giới cầm quyền nước này thi hành chính sách không

can thiệp vào các sự kiện bên ngoài châu Mĩ.

Hoạt động 3: Tìm hiểu Hội nghị Muy-ních (tháng 9 năm 1938)

* Mục tiêu: Biết được nội dung Hội nghị Muy-ních và đánh giá mối

quan hệ quốc tế từ sau Hội nghị đến khi Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ.

* Phương thức:

- GV giao nhiệm vụ cho học sinh: Hãy quan sát hình ảnh, tìm hiểu SGK

và cho biết:

+ Bối cảnh, thành phần tham dự, nội dung của Hội nghị?

+ Qua bức tranh biếm họa của họa sĩ Derso et Kelen và nội dung ở trên,

vì sao nói Hội nghị Muy-ních là đỉnh cao của chính sách dung dưỡng, thỏa hiệp

của Anh - Pháp với Đức?

6

- Trong hoạt động này GV có thể tổ chức cho HS hoạt động nhóm để tìm

hiểu.

* Gợi ý sản phẩm:

- Bối cảnh, thành phần tham dự, nội dung của Hội nghị:

+ Bối cảnh: Tháng 3 - 1938, Đức xâm chiếm và sáp nhập nước Áo vào

lãnh thổ Đức, sau đó gây ra vụ Xuy-đét để thôn tính Tiệp Khắc.

Hình 6: Đại diện các bên tham dự Hội nghị Muy-ních (năm1939)

Hình 7: Tranh biếm họa của Derso et Kelen về Hội nghị Muy-ních (năm 1938).

7

+ Thành phần: Hội nghị Muyních gồm những người đứng đầu bốn nước

Anh, Pháp, Đức, Italia đã được triệu tập.

+ Nội dung: Anh - Pháp trao vùng Xuy-đét của Tiệp Khắc cho Đức, đổi

lấy việc Hítle cam kết chấm dứt mọi cuộc thôn tính ở châu Âu.

- Vì sao nói Hội nghị Muy-ních là đỉnh cao của chính sách dung dưỡng,

thỏa hiệp giữa Anh - Pháp với Đức:

+ Tại Hội nghị, Anh-Pháp hi sinh quyền lợi của nước nhỏ để bảo vệ

quyền lợi và mục đích của mình.

+ Trong khi đó Đức biến các nước trở thành con rối trong tay.

II. Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ và lan rộng ở châu Âu (từ tháng

9/1939 đến tháng 9/1940)

1. Mục tiêu

- Trình bày được những sự kiện chính trong tiến trình phát xít Đức tấn

công châu Âu.

- Biết lập niên biểu về quá trình xâm chiếm châu Âu của phát xít Đức.

2. Phương thức

- Đọc thông tin trong sách giáo khoa kết hợp quan sát lược đồ Đức –

Italia gây chiến và bành trướng châu Âu (hình 43 – SGK trang 92) hãy:

+ Thống kê những sự kiện chính trong tiến trình phát xít Đức tấn công

châu Âu.

+ Giải thích vì sao Đức tấn công Ba Lan; thực hiện chiến lược “Chiến

tranh chớp nhoáng”; thất bại trong kế hoạch tấn công nước Anh.

- GV tổ chức hoạt động nhóm với kĩ thuật đóng vai:

Nhóm 1: Đóng vai phóng viên chiến trường ghi lại những sự kiện chính

trong tiến trình phát xít Đức tấn công châu Âu.

Nhóm 2: Đóng vai phóng viên phỏng vấn Hít le với nội dung Vì sao Đức

tấn công Ba Lan? Vì sao Đức thực hiện chiến lược “chiến tranh chớp nhoáng”?

Nhóm 3: Xây dựng đoạn phim tư liệu về hành động của liên quân Anh –

Pháp.

8

- Các nhóm báo cáo sản phẩm

3. Gợi ý sản phẩm

- Nhóm 1: Những sự kiện chính trong tiến trình phát xít Đức tấn công

châu Âu

+ Rạng sáng 1 - 9 - 1939, Đức bất ngờ tấn công Ba Lan. Hai ngày sau

Anh và Pháp buộc phải tuyên chiến với Đức. Chiến tranh thế giới thứ hai bùng

nổ. Với ưu thế vượt trội về sức mạnh quân sự, quân Đức áp dụng chiến lược

"Chiến tranh chớp nhoáng" và chỉ trong gần 1 tháng đã chiếm được Ba Lan.

+ Từ tháng 4 - 1940, Đức chuyển hướng tấn công sang phía tây, nhanh

chóng chiếm được hầu hết các nước tư bản châu Âu và đánh thẳng vào nước

Pháp. Nước Pháp nhanh chóng bại trận.

+ Tháng 7 - 1940, không quân Đức đánh phá nước Anh, nhưng bị tổn thất

nặng nề. Kế hoạch của Hítle đổ bộ vào nước Anh không thực hiện được.

+ Tháng 9 - 1940, tại Béclin ba nước phát xít Đức – Italia - Nhật Bản kí

Hiệp ước Tam cường, nhằm tăng cường trợ giúp lẫn nhau và phân chia thế giới.

9

+ Từ tháng 10 - 1940, Đức chuyển sang thôn tính các nước Đông và Nam

châu Âu : chiếm đóng ba nước chư hầu Rumani, Hunggari, Bungari ; thôn tính

Nam Tư và Hi Lạp.

+ Mùa hè 1941, phe phát xít đã chiếm phần lớn châu Âu và sẵn sàng mở

cuộc tấn công Liên Xô. thắng lợi trong trận En Alamen (Ai Cập), giành lại ưu

thế ở Bắc Phi và chuyển sang phản công trên toàn mặt trận.

- Nhóm 2: Phóng viên phỏng vấn Hít le

+ PV: Vì sao ông quyết định tấn công Ba Lan?

+ Hít le: Đức đã kí với Liên Xô Hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau nên

Đức yên tâm ở mặt trận phía Đông để dồn toàn lực tấn công châu Âu. Ba Lan

giáp với Đức nên tấn công Ba Lan để làm bàn đạp tấn công các nước khác ở

châu Âu.

+ PV: Vì sao ông quyết định thực hiện chiến lược “chiến tranh chớp

nhoáng”?

+ Hít le: Chúng tôi có tiềm lực kinh tế - quân sự hùng mạnh, hoàn toàn có

khả năng mở cuộc tấn công lớn vào châu Âu và nhanh chóng giành thắng lợi.

Trong khi đó, điểm yếu của các nước châu Âu trong việc phòng thủ vì mất cảnh

giác, chủ quan.

- Nhóm 3: Đoạn phim tư liệu về hoạt động của Anh - Pháp.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

1. Mục tiêu: Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà

HS đã được lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức về: con đường dẫn tới

Chiến tranh thế giới thứ hai; quá trình xâm chiếm châu Âu của phát xít Đức ((từ

tháng 9/1939 đến tháng 9/1940).

2. Phương thức:

- GV giao nhiệm vụ cho HS: GV giao nhiệm vụ cho HS và chủ yếu cho

làm việc cá nhân, trong quá trình làm việc HS có thể trao đổi với bạn hoặc thầy,

cô giáo:

10

1. Có đúng hay không khi cho rằng kẻ tội phạm khi châm ngòi lửa Chiến

tranh thế giới II là bọn phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật Bản. Nhưng các nước Anh,

Pháp, Mĩ cũng phải chịu một phần về sự bùng nổ cuộc Chiến tranh thế giới II?

Tại sao?

2. Lập bảng thống kê quá trình xâm chiếm châu Âu của phát xít Đức ((từ

tháng 9/1939 đến tháng 9/1940) theo yêu cầu sau:

Thời gian Nội dung sự kiện Kết quả

3. Dự kiến sản phẩm

1. Nêu nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân trực tiếp dẫn đến Chiến tranh

thế giới thứ hai.

- Nguyên nhân sâu xa: tác động của quy luật phát triển không đều về kinh

tế và chính trị giữa các nước tư bản trong thời đại đế quốc chủ nghĩa. Sự phát

triển không đều đó đã làm cho so sánh lực lượng trong thế giới tư bản thay đổi

căn bản, việc tổ chức và phân chia thế giới theo hệ thống Véc-xai - Oa-sinh-tơn

không còn phù hợp nữa. Điều đó nhất định phải đưa đến một cuộc chiến tranh

mới để phân chia lại thế giới.

- Nguyên nhân trực tiếp: của Chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc khủng

hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1932 làm những mâu thuẫn trên thêm sâu sắc dẫn

tới việc lên cầm quyền của chủ nghĩa phát xít ở một số nước với ý đồ gây chiến

tranh để phân chia lại thế giới.

- Anh, Pháp: dung túng, nhượng bộ phát xít, tạo điều kiện cho phe phát

xít gây ra cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Mĩ: thực hiện chính sách trung lập

- Mĩ, Anh, Pháp muốn đầy phát xít tấn công Liên Xô...

11

2. Lập bảng thống kê quá trình xâm chiếm châu Âu của phát xít Đức (từ

tháng 9/1939 đến tháng 9/1940) theo yêu cầu sau:

Thời gian Nội dung sự kiện Kết quả

1 - 9 - 1939 Đức bất ngờ tấn công Ba Lan. Hai ngày

sau Anh và Pháp buộc phải tuyên chiến

với Đức.

Chiến tranh thế giới thứ

hai bùng nổ.

4 - 1940 Đức chuyển hướng tấn công sang phía

tây

Đức chiếm được hầu hết

các nước tư bản châu Âu

7 - 1940 Đức tấn công nước Anh Kế hoạch không thực

hiện được.

9 - 1940 Đức – Italia - Nhật Bản kí Hiệp ước

Tam cường

Tăng cường sức mạnh

cho các nước phát xít.

10 - 1940 Đức chuyển sang thôn tính các nước

Đông và Nam châu Âu

chiếm đóng ba nước chư

hầu Rumani, Hunggari,

Bungari; thôn tính Nam

Tư và Hi Lạp.

D. VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG

1. Mục tiêu:

- Nhằm vận dụng kiến thức mới mà HS đã được lĩnh hội để giải quyết

những vấn đề mới trong học tập và thực tiễn về:

+ Hòa bình cho thế giới.

+ Học sinh xác định được trách nhiệm của bản thân trong việc gìn giữ

hòa bình, an ninh thế giới.

+ Tác động các sự kiện tiêu biểu trong Chiến tranh thế giới thứ hai đến

cách mạng Việt Nam.

- Tìm hiểu thêm các tư liệu liên quan đến bài học sau như: Chiến tranh

Thái Bình Dương, Nhật đầu hàng Đồng minh...

12

- HS tự sưu tầm các hình ảnh nổi tiếng liên quan tới Chiến tranh thế giới

thứ hai.

2. Phương thức:

- GV giao nhiệm vụ cho HS (học sinh có thể làm bài tập ở nhà):

1. Vì sao hòa bình trở thành yêu cầu cấp thiết của nhân loại tiến bộ?

Trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ hòa bình thế giới.

2. Những thắng lợi của quân Đồng minh trong việc tiêu diệt phát xít Nhật

và tác động của những thắng lợi đó đối với cách mạng Việt Nam.

3. Sưu tầm các bức ảnh nổi tiếng trong Chiến tranh thế giới thứ hai và

cho biết nội dung các bức ảnh đó.

- HS có thể viết báo cáo (đoạn văn hay trình chiếu hay bộ sưu tập ảnh…)

- HS chia sẻ với bạn bằng việc thông qua trao đổi sản phẩm cho bạn, gửi

thư điện tử…

- GV đánh giá sản phẩm của HS: nhận xét, tuyên dương, khen gợi…

3. Gợi ý sản phẩm:

1. Vì sao hòa bình trở thành yêu cầu cấp thiết của nhân loại tiến bộ?

Trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ hòa bình thế giới.

- Nêu được khái niệm "Hòa bình": Là tình trạng không có chiến tranh hay

xung đột vũ trang, là mối quan hệ hiểu biết, tôn trọng, bình đẳng và hợp tác giữa

các quốc gia, dân tộc,giữa con người với con người.

- Nêu được khái niệm "bảo vệ hòa bình": Bảo vệ hòa bình là giữ gìn cuộc

sống bình yên, dùng thương lượng và đàm phán để giải quyết mọi mâu thuẫn,

xung đột giữa các dân tộc, tôn giáo, quốc gia, không để xảy ra chiến tranh hay

xung đột vũ trang.

- Nêu được lí do cần bảo vệ hòa bình vì:

+ Hòa bình đem lại cuộc sống bình yên, ấm no tự do, hạnh phúc, là khát

vọng của toàn nhân loại.

+ Chiến tranh chỉ mang lại đau thương, mất mát, đói khát, bệnh tật, gia

đình li tán, là thảm họa của loài người.

13

+ Trên thế giới ngày nay vẫn còn xảy ra chiến tranh, xung đột vũ trang,

các thế lực phản động, hiếu chiến vẫn đang âm mưu phá hoại hòa bình, ngòi nổ

chiến tranh vẫn đang âm ỉ nhiều nơi trên hành tinh chúng ta.

- Nêu được trách nhiệm:

+ Bảo vệ hòa bình, ngăn chặn chiến tranh là trách nhiệm của toàn nhân

loại. Học sinh cố gắng phấn đấu học tập góp phần nhỏ vào việc giữ gìn hòa bình

cho dân tộc và cả nhân loại...

+ Ý thức bảo vệ hòa bình, lòng yêu hòa bình cần được thực hiện ở mọi

lúc mọi nơi, trong các mối quan hệ giao tiếp hằng ngày giữa con người với con

người.

+ Học sinh phải biết cư xử với bạn bè và mọi người xung quanh một cách

thân thiện và bình đẳng tránh xung đột mâu thuẫn.

+ Tham gia đầy đủ, tích cực các hoạt động vì hòa bình.

2. Những thắng lợi của quân Đồng minh trong việc tiêu diệt phát xít Nhật

và tác động của những thắng lợi đó đối với Việt Nam.

- Cuối năm 1944, đầu năm 1945, quân Đồng minh phản công và liên tiếp

giành thắng lợi trước quân Nhật: Anh chiếm Miến Điện, Mĩ chiếm Philippin…

Tình thế đó Nhật buộc phải đảo chính Pháp ở Đông Dương. Đảng ta phát động

cao trào kháng Nhật cứu nước.

- Liên Xô tiêu diệt hơn một triệu quân Quan Đông của Nhật, Mĩ ném hai

quả bom nguyên tử buộc Nhật đầu hang Đồng minh không điều kiện. Những

điều đó làm cho chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim hoang mang dao động đến

cực độ. Ta chớp thời cơ quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả

nước.

3. Sưu tầm các bức ảnh nổi tiếng trong Chiến tranh thế giới thứ hai và

cho biết nội dung các bức ảnh đó.

14