REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

DR. SALI BASHOTA, DREJTOR (Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës)&BESIM J. KOKOLLARI, MAGJISTËR ISHKENCËS SË BIBLIOTEKARISË (Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës)

Kjo kumtesë paraqet dëshmi, faktedhe argumente lidhur me histo -rikun dhe zhvillimin e

bibliotekave të Kosovës. Po ashtu, nëkëtë kumtesë jepen informacione tësakta për pasojat e dhunës serbe ndaj

bibliotekave të Kosovës, në përgjithësidhe ndaj Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, në veçanti, nëdhjetëvjetëshin e fundit të shekullitXX.Shkrimi bazohet në burime të ndryshme, siraporte, dokumente, fotografi, etj. Gjithsesikëto dëshmi paraqesin vetëm një pjesë tëaparteidit kulturor që është ushtruar ndajinstitucioneve kulturore dhe arsimore tëKosovës, në këtë rast ndaj bibliotekave, nëperiudhën e okupimit serb.Faktet dëshmojnë se vetëm në periudhën eviteve 1998/1999 në Kosovë janë shkatë -rruar dhe djegur nga forcat ushtarake dhe

paramilitare serbe 175 biblioteka me njëfond prej 1.665.496 ekzemplarësh.Me gjithë këto humbje të mëdha,bibliotekat e Kosovës, në periudhën pas vitit1999, kanë filluar të funksionojnë duke ipasuruar fondet e tyre dhe duke i ruajtur tëgjitha koleksionet e trashëguara bibliotekare,përfshirë edhe ato të gjuhëve të pakicave. Nëfund jepet edhe një përmbledhje e shkurtër eveprimtarisë së Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës në dekadën e funditpër të treguar orientimin e saj drejtzhvillimit dhe të ardhmes së saj.

/ VI JON NË FAQEN 6 /

Biblio

* Kumtesa "Bibliotekat e Kosovës: Historia dhe Zhvillimi", e prezantuar në sesionin e Historisë së Bibliotekave-SIG, në kuadër të Kongresit të 76-të të IFLA-s, të mbajtur në Gothenburg (Suedi),më 14 gusht 2010, botohet në shqip dhe anglisht. Versioni anglisht i kumtesës gjendet i botuar në punimet e Kongresit të IFLA-s në: http://www.ifla.org/files/hq/papers/ifla76/136-bashota-en.pdf

* The paper "Kosova Libraries: History and Development" was presented at the History of Libraries-SIG Session of the 76th IFLA Congress held in Gothenburg (Sweden) on August 14, 2010. The paperis published in both Albanian and English. The presented version of the paper can be found on the IFLA's Congress proceeding at: http://www.ifla.org/files/hq/papers/ifla76/136-bashota-en.pdf

BIBLIOTEKAT E KOSOVËS HISTORIA DHE ZHVILLIMI I TYRE

BIBLIOTEKAT E KOSOVËSHISTORIA DHE ZHVILLIMI I TYRE

2

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

AKTIVITET

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Prof. dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli GajrakuKëshilli redaktues: Bukurije Haliti, Izet Abdyli, Muharrem Halili, Bedrije Mekolli Realizimi kompjuterik: Hekuran RexhepiAdresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. PrishtinëTel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: biblioteka@biblioteka-ks.orgwww.biblioteka-ks.org

Prishtinë, 27 shtator - 1 tetor 2010

Asociacioni i BibliotekaveElektronike të Kosovës (ABEK),nga data 27 shtator deri më 1 tetor

2010, ka organizuar në Prishtinë trajnimenë bazën e të dhënave të EBSCO-s, për tëgjithë udhëheqësit e kërkimeve elektroniketë BKUK-së, të bibliotekave të Universitetittë Prishtinës, si dhe të bibliotekave tëkolegjeve private në Kosovë. Trajnimetjanë zhvilluar në qendrën e trajnimit tëBibliotekës Kombëtare dhe Universitare tëKosovës, në Universitetin për Biznes dheTeknologji (UBT) dhe në Fakultetin eMjekësisë, përkatësisht në Qendrën eTelemjekësisë.

Ky asociacion u ka mundësuar të gjithëspecialistëve të shohin praktikisht format ekërkimeve në bazën e të dhënave EBSCOdhe EBSCOhost interface, baza të të dhë-nave këto që tashmë janë siguruar për për-doruesit në Kosovë. Duke qenë seEBSCO është një ndër platformat më tënjohura në kërkimet akademike dheshkencore - shumë e pasur dhe e rëndë-sishme, studiuesit e Kosovës do të kenëmundësinë të hulumtojnë në përmbajtjene kësaj baze të të dhënave.

Mehmet Can Soylmaz nga Turqia,specialist i këtyre kërkimeve dhe përfaqë-sues i EBSCO-s, gjatë kësaj kohe sa kazgjatur trajnimi, ka mbajtur ligjërata përtema dhe probleme të ndryshme të njërëndësie të veçantë në fushën e kërkimevenë burime elektronike, duke përfshirë, nëkëtë kontekst, edhe fusha të kërkimit ele-mentar dhe administrimit të EBSCO-s.

Për të gjithë përdoruesit, që kërkimine tyre e bëjnë në biblioteka të Kosovës,

Universitetin e Prishtinës, si dhe nëkolegjet private, kanë mundësi që nëpër-mjet shërbimeve të EBSCO-së, të kenëqasje në një numër të madh të bazave tëdhënave bibliografike dhe me tekst tëplotë, të cilat plotësojnë nevojat përinformacion të të gjitha llojeve të bib-liotekave kudo në botë.

EBSCO ka publikime dhe shërbime tëspecializuara për biblioteka universitare,mjekësore, qeveritare, shkollore dhe pub-like, si dhe për institucione dhe gazeta,duke përbërë një bazë të të dhënave memëse 60.000 botues nga mbarë bota.

Për të gjithë përdoruesit, që kërkimine tyre e bëjnë në biblioteka të Kosovës,Universitetin e Prishtinës, si dhe nëkolegjet private të lartpërmendura, kanëmundësi që nëpërmjet shërbimeve tëEBSCO-së, të kenë qasje në një numër tëmadh të bazave të dhënave bibliografikedhe me tekst të plotë, të cilat plotësojnënevojat për informacion të të gjitha llo-jeve të bibliotekave kudo në botë.

Pra, qasja në burimet elektronike umundësohet të gjithë përdoruesve tëBKUK-së, atyre të BibliotekaveNdërkomunale, përdoruesve ngaUniversiteti i Prishtinës, si dhe koleg-jeve: Victory, UBT, Pjetër Budi,Kolegji për Studime të MenaxhmentitInternacional, AAB-RIINVEST, sidhe Kolegji FAMA, institucione këtoqë kanë mundësuar, duke siguruarmjete të mjaftueshme financiare përparapagimin, qasje në këto burimeelektronike. Pra ky është një grup bib-liotekash të bashkuara, që synon tërrisë fuqinë në sigurimin e shërbimeveelektronike. B. HALITI

Në këtë numër

KOSOVA LIBRARIES:HISTORY ANDDEVELOPMENT.................14

SFIDAT E ZHVILLIMI TËKOLEKSIONEVE NËBIBLIOTEKAT E FAKULTETEVETË KOSOVËS .......................22

LEXIMI I LETËRSISËSHQIPE NË BKUK.............24

TAVOLINA REFERALE -NJOHJA MEBIBLIOTEKËN...................26

BKUK – NEVOJA PËRKRIJIMIN E BIBLIOTEKËSDIGJITALE .......................28

LIGJI PËR BIBLIOTEKAT DHENEVOJA E RISHIKIMIT ......30

BIBLIOTEKAKOMBËTARE

DHE UNIVERSITAREE KSOVËS

THE NATIONALAND UNIVERSITYLIBRARYOF KOSOVA

ABEK NDIHMON PËRDORUESIT NËFUSHËN E KËRKIMEVE SHKENCORE

3

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

MANIFESTIM

Biblioteka Kombëtare dhe Uni -versi tare e Kosovës dhe Amba -sada e Shteteve të Bashkuara

të Amerikës në Prishtinë, nga 12 derimë 17 prill 2010, organizuan edi-cionin VIII të Javës së Bibliotekës nëKosovë.

Manifestimi qendror është mbaj-tur në Bibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, ndërsa janëzhvilluar aktivitete edhe në bib-liotekat e qytetit të Prishtinës, tëPrizrenit dhe të Gjakovës. Gjatë kësajJave u organizuan aktivitete të rëndë-sishme, si: ligjërata të veçanta ngafusha e bibliotekarisë, e trashëgimisë

kulturore të Kosovës, e arsimit, si dheligjërata speciale kushtuar jetës dheveprës së Fehmi Aganit. Gjithashtu, umbajtën edhe promovime, ekspozitatë librave të rrallë, të fotografive tëvjetra të qytetit të Prizrenit, si dhe tëqytetit të Prishtinës, ekspozita mevepra të artistëve të rinj, etj.

Java e Bibliotekës në Kosovë ështëhapur nga drejtori i BKUK-së - dr.Sali Bashota, i cili foli për rëndësinëe kësaj Jave si një ngjarje kulturore evitit për librin dhe bibliotekat, e cilaka peshë kulturore për zhvillimin ekulturës dhe të bibliotekave nëKosovë.

Ndërsa në një fjalim, në hapje tëJavës, Zëvendës-ambasadori i Shte -teve të Bashkuara të Amerikës nëPrishtinë, Michael J. Murphy, uroipër zhvillim të mirë dhe arritje tërezultateve gjatë kësaj Jave, duketheksuar përkushtimin e Ambasadëspër përkrahje në përgatitje profesion-ale të stafit, modernizim të shër-bimeve, si dhe pasurim të koleksion-eve të BKUK-së.

Ky manifestim është përshëndeturedhe nga - dr. Enver Hoxhaj, ministëri Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë,i cili ka folur për mbështetjen e vazh-dueshme që do t’i jepet BKUK-së, në

JAVA E BIBLIOTEKËS - 2010

Hapja solemne e Edicionit VIII të Javës së Bibliotekës në Kosovë

4

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

MANIFESTIM

mënyrë që biblioteka të krijojë kushtepër përdoruesit e saj - për qytetarët eRepublikës së Kosovës, që ata të jenëpjesë e kulturës së leximit, e të shtetittë dijes.

***Aktivitetet e Javës së Bibliotekës në

Kosovë kanë filluar me ligjëratën spe-ciale të mbajtur nga dr. Aurel Plasari,drejtor i Bibliotekës Kombëtare tëShqipërisë, me temën “Albania” eKonicës për “ne” dhe për “të tjerët”,(ligjëratë e mbajtur gjatë një cere-monie solemne me rastin e dhurimitnga BKSh të revistës së plotët të digji-talizuar “Albania” të Faik Konicës përBibliotekën Kombëtare dhe Univer -sitare të Kosovës), i cili ka folur përrëndësinë kulturore të kësaj reviste dhemundësitë që tashmë ofrohen, (pasdigjitalizimit të përmbledhjes 12-vël-limshme të revistës “Albania” të FaikKonicës) nga Biblioteka Kombëtare eShqipërisë, për të gjitha institucionethulumtuese e arsimore, si dhe për tëgjithë përdoruesit e saj.

Ligjërata e Catherine Marsicek,Zyrtare për burime të informacionitpër Austri, vende të Ballkanit, dhe tëKaukazit, në Ambasadën Amerikanenë Vjenë, me temën “Trendet e rejanë bibliotekarinë amerikane”, ishteme interes për bibliotekarët pjesë-marrës - për t’u njohur me përvojatqë aplikohen në fushë të bib-liotekarisë bashkëkohore. Marsicekfoli për zhvillimin e bibliotekave nëSHBA, të cilat në dekadat e funditkanë marrë drejtime të reja, duke ubërë qendra të komunitetit dheteknologjive të reja të informacionit.

Cikli i ligjëratave për Koleksionet eVeçanta, është hapur me diskutimin eEtleva Domit, zëvendës-drejtoreshë eBibliotekës Kombëtare të Shqipërisë,e cila në ligjëratën e saj me temën“Koleksionet e veçanta në BibliotekënKombëtare të Shqipë risë”, ka folur

për pasurimin, ruajtjen dhe rëndësinëkulturore të koleksioneve të rralla nëBKSh, të cilat, ndonëse të pakta nnumër, krahasuar me krejt fondin esaj, tërheqin vëmendjen për vlerat etyre të veçanta.

Një seri temash për problemin eKoleksioneve të Veçanta, janë mbaj-tur nga bibliotekarë të BibliotekësKombëtare dhe Universitare tëKosovës. Jehona Shala në ligjëratën esaj me temën “Rivizitimi i Koleksi -oneve te Veçanta”, ka folur për riviz-itimin, që sipas saj, në diskursinteorik të dijeve humane përafërsishtnënkupton rishqyrtimin e një puneparaprake me tendencën për tarifreskuar e pasuruar atë; pra kjo enderon klasiken duke e bërë atë tëpërdorshme edhe për modernen.

Nehat Krasniqi, në ligjëratën:“Bibliotekat e periudhës osmane nëtrojet shqiptare në dritën e dorë -shkrimeve”, ka dhënë një historik tëekzistimit të këtyre bibliotekave,mbështetur mbi të dhënat e dorë -shkrimeve, sipas të cilave, bibliotekame e vjetër, sipas të dhënave - ethemeluar në trojet shqiptare, ështëajo e Medresës së Ishak Beut nëShkup, e ngritur rreth vitit 1411 dhee vakëfuar në vitin 1444.

Edona Munishi - Kokollari, nëligjëratën: “Biblioteka Muzikore: eardhmja shpirtërore dhe materiale”,ka shtjelluar problemin e zhvillimittë Bibliotekës Muzikore në rrafshin ehartimit të rregulloreve të pasurimittë koleksioneve muzikore, kthimit tëkulturës së shkruar apo të dokumen-tuar të orientimeve të përgjithshmetë kësaj biblioteke, si dhe vetëpasurimin me tituj të rinj, duke ofru-ar dhe propozuar gjithnjë mënyra tëzgjidhjeve të këtyre problemeve.

Adil Olluri në ligjëratën e tij metemën: “Rëndësia e Bibliotekavelegatë për BKUK-në dhe kulturënshqiptare në Kosovë“, ka folur për

rëndësinë e Bibliotekave legatë,veçanërisht për Bibliotekat legatë tëFehmi Aganit dhe Krist Malokut,për Bibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës dhe kulturënshqiptare në Kosovë. Rëndësia e tyreështë trajtuar në tri dimensione: bib-liotekare, kulturore dhe shkencore.

Jetish Kadishani ka folur për“Historikun e fotografisë në Kosovë”,duke i dhënë rëndësi historikut tëfotografisë në vendin tonë që sipashulumtimeve të bëra deri më tanifotografia zë fill që në fillimi tëshekullit XX, me fotografët e Prizre -nit, Pejës, Gjakovës, Prishtinës,Mitrovicës, Janjevës, etj.

Albanë Mehmetaj në ligjëratën esaj me temën: “Hylli i Dritës”, kafolur për rëndësinë kulturore të kësajreviste - si e para e botuar brenda ter-ritorit të Shqipërisë, e cila mblodhirreth vetes, elitën e “uritur” shqiptarepër të shpërthyer me sfera tëndryshme të dijes. Që në fillime atë embërthyen intelektualë shqiptarë tëkrishterë, por edhe të tjerë, për t’ubërë ngadalë një tribunë shqiptare nëplot kuptimin e fjalës.

Bedrije Mekolli, në ligjëratën:“Roli dhe përgjegjësia e Sektorit tëRestaurimit dhe Konservimit”, kafolur për aktivitetet e këtij sektoridhe mënyrën se si ruhen librat e rral-lë nga dëmtimet e mundshme, metheks të veçantë ato në BKUK.

Një sesion tjetër në kuadër të Javëssë Bibliotekës në Kosovë, i ështëkushtuar jetës dhe veprës së akademikFehmi Aganit. Në këtë sesion kareferuar Akademik Rexhep Ismajli, icili e ka vlerësuar figurën e akademikFehmi Agani si njeri të librit, në kon-ceptin e tij të botës së librit dhe të kri-jimtarisë shkencore e shkrimore.Duke folur për kontributin e Aganitnë politikë, akademik Ismajli ka thek-suar se në gjithë veprimtarinë e tij, kaqenë elaborimi dhe mbrojtja e idesësë pavarësisë së Kosovës.

5

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

MANIFESTIM

Për figurën e Fehmi Aganit, kafolur edhe zëvendës-ministri iArsimit, Shkencës dhe Teknologjisë -dr. Agim Hyseni, i cili tha se FehmiAgani ishte një ndër vendimtarët dheveprimtarët më të ndërgjegjshëm emë të përgjegjshëm, si dhe ndër mëtë shquarit e shkencave shoqërorepolitike e të lëvizjes politike shqip -tare të gjysmës së dytë të shekullitXX.

Ndërsa dr. Mentor Agani, dukefolur për figurën e të atit të tij -akademik Fehmi Agani, tha me emo-cion se për fare pak nuk ia doli tashohë dhe të marrë pjesë në vendos-jen e kulmit të godinës së shtetësisësë Kosovës, mirëpo ai së bashku meshokët dhe kolegët e tij GazmendZajmi, Ali Hadrin, DervishRozhajën e shume të tjerë, ishte njërindër individët kryesorë që i vendosenthemelet e kësaj godine.

Gjatë Javës së Bibliotekës nëKosovë, është mbajtur edhe sesionipër trashëgiminë Kulturore nëKosovë. Në këtë sesion, drejtori iArkivit të Kosovës - Jusuf Osmanifoli për “Arkivat dhe dokumentetarkivore”, duke theksuar rëndësinë earkivave në mbrojtje të thesarit kul-turor të një populli.

Kryetarja e Këshillit të Kosovës përTrashëgimi Kulturore, Edi Shukriu,mbajti ligjëratën me titull:“Trashëgimia kulturore- identiteti iKosovës”, në të cilën u shpreh përpërkujdesje më të madhe në mbrojtjetë trashëgimisë kulturore të Kosovës.

“Stela e kalorësitë dardanë ngaUlpiana”, ishte tema për të cilënligjëroi Haxhi Mehmetaj, drejtori iInstitutit për Monumenteve Kultu -rore dhe i Muzeut të Prishtinës. Sipastij, zbulimi i këtij monumentisepulkral është me vlerë për njohje tëkulteve, të antroponimisë dhe artit tëpopullatës së Ulpianës, në veçanti,dhe të Dardanisë, në përgjithësi.

***Këndi Amerikan, i cili gjendet në

kuadër të BKUK-së, gjatë Javës,zhvilloi aktivitete të ndryshme përpesë ditë me radhë, ndërsa aktiviteteu zhvilluan edhe në bibliotekatndërkomunale të Prishtinës, Prizrenitdhe Gjakovës, si dhe në Bibliotekën eUniversitetit Amerikan në Kosovë.

Në këtë Javë, u bë hapja solemne ebibliotekës së shkollës fillore “XhemajlMustafa”, në ceremoninë e së cilësmori pjesë edhe presidenti i Republikëssë Kosovës - Z. Fatmir Sejdiu.

Gjatë kësaj Jave, u organizua Ditae Dhurimit të Librit, me ç’rast u pro-movua granti i dhënë nga ambasadae Shteteve të Bashkuara të Amerikësnë vlerë prej 40.000 dollarësh përblerjen e librave universitare. Poashtu është bërë edhe zyrtarizimi iinvestimit të ProCredit Bank-ës përrregullimin e Qendrës së Trajnimevenë vlerë prej 23.000 eurosh.Donacione të tjera të rëndësishmejanë dhënë edhe nga IPKO për rrjettë internetit falas për bibliotekat eKosovës - për BKUK-në dhe shtatëbibliotekat e qyteteve kryesore të

Kosovës; donacioni tjetër ishte edheai i shtëpisë botuese “Robert OLMS”nga Gjermania, e cila i ka dhuruarBKUK-së libra në vlerë prej 31.300eurosh.

BKUK, gjatë kësaj Jave i ndaumirënjohje për punëtore e dalluar -Nexhbedije Rizës, bibliotekare eDepartamentit të Katalogimit; stu-dent i dalluar - Faton Bujupit, si dhegazetar i dalluar, (për përcjellje tëaktiviteteve dhe punës së BKUK-së),gazetarit të gazetës ditore “KosovaSot” - Isa Vatovci.

Në përmbyllje të aktiviteteve tëJavës, është mbajtur koncert i muzikësklasike nga pianisti i njohur ngaShqipëria, i cili jeton në Gjermani -Desar Sulejmani. Ky koncert u spon-sorua nga Ambasada e RepublikësFederale të Gjermanisë në Prishtinë.

Mund të thuhet se forma e këtyreaktiviteteve të organizuara, tematdhe referimet nga ekspertë të fushavetë ndryshme gjatë kësaj Jave, kanëevidentuar, shtruar e vlerësuar shumëprobleme që përcjellin kulturën dhebibliotekat në Kosovë.

Durim HASAJ

Pjesëmarrës në Javën e Bibliotekës

6

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

HYRJE

Kumtesa është shkruar si reagimndaj artikullit të autorëve serbë tëparaqitur në Kongresin e 75-të tëIFLA-s në Milano, të Italisë, në vitin2009, dhe ka për qëllim të ofrojë disainformacione dhe fakte lidhur meKosovën në përgjithësi, dhe mezhvillimin e bibliotekave, në veçanti.Për fat të keq, autorët serbë nëartikullin e tyre ndjekin mentalitetine vjetër serb të përvetësimit të his-torisë dhe kulturës së tjetrit, në këtërast të trashëgimisë kulturore tëKosovës, duke pretenduar nëpërvetësimin e fakteve historike, si tëobjekteve të kultit, po ashtu, edhe tëbibliotekave, e në mënyrë të veçantëedhe të Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës.

Këto pretendime nuk janë të parattë këtij lloji kundër trashëgimisë kul-turore të Kosovës. Ndërsa dihet faremirë që ishte regjimi serb i Millo -sheviqit me makinerinë e tij, i cilishkatërroi, dogji jo vetëm objektetkulturore në Kosovë gjatë luftës1998/1999, por edhe depërtoi mëse1 milion shqiptar nga shtëpitë e tyre.Dora e këtij regjimi për shkatërrimine trashëgimisë kulturore të popujve tëtjerë, përfshirë edhe bibliotekat, ndi-hej gjithandej në Kroaci, Bosnjë dheKosovë (Shih Riedlmayer, 2007).

Në bazë të fakteve historike, i tërërripi i bregdetit Adriatik banohej prejparaardhësve të shqiptarëve, ilirëve.Ndërsa, është fakt se sllavët nëBallkan u dynden mes shekullit tëVII-X, e ndërsa krishterimi i tyre fil-loi vetëm në shekullin X-të. Në këtë

drejtim dëshirojmë të japim disashembuj të përvetësimit të historisëdhe trashëgimisë së lashtë kulturoretë Kosovës, apo më saktë, të shqip-tarëve nga serbët. Një shembull tipikështë rindërtimi i kishave mbithemelet e kishave ilire. Shembull tëkëtij përvetësimi historik e kulturorparaqet kisha Holy Virgin of Ljevisa eshekullit të XIV-të e mbretit Milutinqë është e ndërtuar mbi themelet ebazilikës ilire të shekullit të VI nëqytetin jug-lindor të Prizrenit(Hoddinott, 1963). Kjo kishë për-mendet në artikullin e autorëve serbëSimocic dhe Vukadinovic (2009 f.11). Edhe një varg kishash të tjerajanë ndërtuar me këtë qëllim të hum-bjes së gjurmëve të trashëgimisë iliro-shqiptare. Një shembull tjetër, poashtu, tepër shqetësues, paraqet edhelufta e fundit e viteve 1998/1999 kuartefaktet më të rëndësishme ilire janëvjedhur nga Muzeu i Kosovës dhemuze të tjera duke u dërguar nëBeograd për gjoja një ekspozitë,pikërisht në ditën e fillimit të bom-bardimeve të NATO-s më 24 mars(Riedlmayer, 2000). Këto artefakteedhe sot e kësaj dite nuk janë kthyernë shtëpinë e tyre në Kosovë.

Për të sjellë argumente të shumtalidhur me historinë e Kosovës dhe tëshqiptarëve në gadishullin ballkanikka shumë fakte dhe argumente qëdëshmojnë përhershmërinë e iliro-shqiptarëve në këto treva para ser-bëve. Megjithatë, në këtë kumtesësynimi ynë është përqendrimi në his-torinë dhe zhvillimin e bibliotekave,duke përfshirë edhe një pasqyrë tëshkurtër të Kosovës në dekadat efundit.

KOSOVA NJË VËSHTRIM I SHKURTËR

Kosova një vend i vogël, por tepërkarakteristik me veçoritë e saj poli-tike, gjeografike, historike, shoqëroredhe kulturore, zë një vend të veçantënë zhvillimet ballkanike dhe evropi-ane. Kosova më 17 shkurt 2008shpalli pavarësinë e saj, duke u bërëkështu shteti më i ri në botë me syn-ime të qarta të integrimit evropiandhe botëror. Që prej atëherë ajoështë njohur prej 69 shteteve (sipastë dhënave të datës 19 maj 2010).

Në aspektin gjeografik, Kosovashtrihet në një territor prej 10.908km2 me klimë kontinentale dhekufizohet me Shqipërinë, Maqe -doninë, Malin e Zi dhe Serbinë. Kapasuri të mëdha natyrore, me tetëlumenjtë kryesorë që shtrihen nëgjatësi prej 511 km brenda territorittë Kosovës; ka katër liqene më tëmëdhenj dhe një varg liqenesh tëvegjël natyrorë. Maja më e lartë nëKosovë është ajo e Gjeravicës në jug-perëndim të Kosovës me 2.656metra mbi nivelin e detit (Enti iStatistikës së Kosovës, 2008).Kryeqyteti i Kosovës është Prishtina.

Sipas statistikave të fundit të Entittë Statistikave të Kosovës popullsia eKosovës është 2, 180,686 banorë menjë natalitet prej 16% dhe mortalitetprej 3.2%. Prej tyre, vlerësohet se92% janë shqiptarë, 5.3% serbë dhe2.7% grupe të tjera etnike. Kosovaka po ashtu një popullsi relativisht tëre ku 33% janë prej 0-14 vjet, 61%janë prej moshës 15-64, dhe vetëm6% janë mbi moshën 65 vjet (Enti iStatistikave të Kosovës, n.d.).

Rendi i ri shoqëror në Republikën

BIBLIOTEKAT E KOSOVËS HISTORIA DHE ZHVILLIMI I TYRE

7BIBLIOTEKAT

VITI 5 • NUMRI 1 • PRILL 2008

e Kosovës bëri që përherë të parëkosovarët t’i marrin në dorë, natyr-isht me ndihmën ndërkombëtare,zhvillimin e politikave ekonomike,,arsimore, kulturore, etj. Së këndejmi,Qeveria e Kosovës i ka dhënë rëndësishumë të madhe sistemit arsimor,duke e bërë atë më prioritarin, dheduke e shpallur Kosovën “shtet tëdijes” me bindjen se një shtet iarsimuar do të krijojë kuadro të aftapër uljen e papunësisë së madhe nëKosovë që varion mes 30-40%, do t’indihmojë individit në vetëpunësim,dhe ta bëjë atë të vetëdijshëm përpërgjegjësinë e tij shoqërore. SipasEntit të Statistikës së Kosovës(2004), analfabetizmi në Kosovë sil-

let në përqindje afër 8 % të moshëssë rritur me një dallim të theksuarmes popullsisë rurale dhe urbane sidhe në mes përkatësisë gjinore. Mëtej, sipas këtij Enti, theksohet se “...te grupet më të reja analfabetizmiështë në zhdukje e sipër”. Kjo dukuripritet të zhduket tërësisht edhe memasat e fundit në bërjen e arsimitparafillor, fillor, të mesëm të ultë dhetë lartë në arsim të detyrueshëm nëKosovë.

Natyrisht se këto fenomene, si ai ianalfabetizmit dhe papunësisë, i kanërrënjët në historinë e kaluar tëKosovës së pushtuar, ku duhet cekurse shqiptarëve iu lejua për herë tëparë shkollimi superior vetëm pas

vitit 1970 me hapjen e Universitetittë Prishtinës. Hapja e këtij Uni -versiteti u shoqërua me shumë pre-sione politike të regjimit ish-jugo -sllav, megjithatë mbijetoi gjatë tërëkohës. Megjithëse në Kosovë kishtefilluar të krijohej dhe stabilizohej njëekonomi e shëndoshë gjatë viteve‘70-ta dhe ‘80-ta; gjithçka u rrënuanë vitin 1989 me suprimimin ekushtetutës së Kosovës dhe largi minnga puna të punëtorëve shqiptarënga regjimi serb i Millosheviqit. Njëfat i tillë, i përcolli edhe punonjësit ebibliotekave të Kosovës, të cilët sëbashku me kolegët e tyre në sektorëte tjerë publikë të Kosovës qëndruanjashtë këtyre institucioneve përdhjetë vjet me radhë, d.m.th. në pe -riu dhën e viteve 1990-1999.

ZHVILLIMI HISTORIK I BIBLIOTEKAVE TË KOSOVËS

Burimet e ndryshme vënë nëdukje se historiku i bibliotekave nëKosovë daton nga periudha të her-shme, madje edhe në shekujt XIV-XV. Biblioteka e Suzi Qelebiut(1513) në Prizren konsiderohet si njëndër bibliotekat e para në Kosovë.Funksioni i shumë bibliotekaveatëherë në Kosovë është i ndërlidhurkryesisht me misionin e bashkësive tëkultit. Kjo traditë ka vazhduar nëperiudha të ndryshme deri nëshekullin e XX-të kur edhe paraqitenbibliotekat e para me karakter insti-tucional.

Në vitin 1944 në Prizren ështëthemeluar institucioni i parë publikbibliotekar në Kosovë. Prandaj,themelimi dhe zhvillimi i bib-liotekave në Kosovë, gjithsesi, pikëreferimi e ka Bibliotekën Kombëtaredhe Universitare të Kosovës, e cila kakaluar nëpër disa faza, madje duke

Figura 1: Harta e Kosovës1

1Source: http://www.courts.state.nh.us/supreme/newsletter/winter_08/kosovo.htm

8

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

marrë emërtime të ndryshme:Biblioteka Regjionale e KrahinësAutonome të Kosovës e Metohisë(1944-1952), Qendra Bibliotekare eKrahinës Autonome të Kosovës eMetohisë (1956-1961), BibliotekaPopullore Krahinore (1961-1970),Biblioteka Popullore dhe Universitaree Kosovës (1970-1990), BibliotekaPopullore dhe Universitare e Kosovëse Metohisë (1990-1999), ndërsa ngaviti 1999-Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës.

Biblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës është institucionibibliotekar qendror i Kosovës dheqendër e informacionit bibliotekar nënivel kombëtar. Objekti në foton emësipërme është inauguruar në vitin1981. Aktiviteti i Bibliotekës Kombë -tare dhe Universi tare të Koso vës ështëi ngjashëm sikundër bibliotekat etjera kombëtare në shtete tëndryshme të botës, edhe si anëtare nëinstitucione të ndryshme ndërko -mbëtare. Vepri m taria bibliotekarezhvi llohet edhe në bibliotekatndërkomunale në Kosovë, të cilatkonsiderohen si biblioteka të nivelittë dytë. Këto biblioteka funksionojnënë qendrat më të mëdha të Kosovës:Prishtinë, Prizren, Pejë, Mitrovicë,Gjakovë, Gjilan, Ferizaj, Leposaviq,ndërsa bibliotekat komunale në

qytete më të vogla të Kosovës kon-siderohen si biblioteka publike tënivelit të tretë.

Me rrënimin e pozitës kushtetuesetë Kosovës në vitin 1989, veprim-taria bibliotekare, sikundër edhe nësferat tjera në kulturë, arsim eshkencë, u diskriminua nga pushtetiserb. Periudha e viteve 1998-1999është periudha e okupimit dhe einkuizicionit, pra e shkatërrimit,zhdukjes dhe e djegies së koleksion-eve bibliotekare në shumë bibliotekapublike dhe private në Kosovë.

Nga viti 1990 deri në vitin 1999 nëBibliotekën Kombëtare dhe Univer -sitare të Kosovës pushteti okupuesserb aplikoi masat e dhunshme kur umohohej e drejta lexuesve shqiptarëpër shërbime. Këto masa të dhun-shme u instaluan në këtë institucionme vendim të Kuvendit të Serbisë, tëbotuar në gazetën zyrtare nr. 40/90,53/90 dhe 54/90. Hapi i parë i këtyremasave ka qenë largimi sistematik ngapuna i punëtorëve bibliotekarë shqip-tarë dhe joserbë. Pra, gjatë kësaj peri-udhe janë larguar 91 punëtorë bib-liotekarë dhe është bërë zëvendësimi ityre me punëtorë serbë. Pos që ishtembushur me refugjatë serbë ngaKroacia dhe Bosnja, në periudhënmars-maj 1999, gjatë ndërhyrjes sëNATO-s, ndërtesa e Bibliotekës

Kombëtare dhe Universitare tëKosovës ishte edhe bazë e ushtrisëserbe prej periudhës 5.04.1999 derimë 14.06.1999. Kjo dëshmohet edhesipas dokumentit me numër 1351 tëKomandës së ushtrisë serbe të datës14.06.1999, dokument që ruhet nëarkivin e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës. Nuk ishtevetëm Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, objekti i sëcilës u përdor nga ushtria serbe, porkishte edhe objekte të tjera të kulturëse trashëgimisë, si Kisha katolike eShën Antonit në Prishtinë, si dhe ajonë Gjakovë (Herscher & Riedlmayer,2001, f. 9), pastaj Arkivi i Kosovës,Instituti i Historisë (Riedlmayer,1999-2000), që ishte të ndaluara sipasligjeve të luftës.

Gjithashtu, në periudhën e admin-istrimit serb Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës i janështuar 22.000 libra, të gjitha nëgjuhën serbe dhe asnjë në gjuhënshqipe, ndërsa po në këtë periudhë125.981 materiale bibliotekare nëgjuhën shqip janë zhdukur ngaadministrata e dhunshme e këtijinstitucioni dhe janë dërguar në fab-rikën e letrës në Lipjan të Kosovës(BKUK, raporti nr. 11, 2006). Pokështu, në këtë institucion është bërëedhe një spastrim i madh i koleksion-eve me vlerë nacionale, sidomosveprat e autorëve të traditës shqipe.Përveç këtyre dëmeve, në mënyrë tëdhunshme, Republika e Serbisë,përkatësisht Ministria e Kulturës medokumentin 630-02-32/99-34 tëdatës 8 shkurt 1999 ia ndryshonemrin e Bibliotekës në BibliotekëKombëtare dhe Univer sitare “IvoAndric” (Doku menti i Ministrisë sëKulturës së Republikës së Serbisë, nr.630-02-32/99-34, 1999).

Fotografia e epërme paraqet njëkamion duke pritur që të ngarkohetpara Bibliotekës Kombëtare dhe

Ndërtesa e Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës në Prishtinë

9

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

Universitare të Kosovës. Fotoja emëposhtme tregon grumbujt elibrave që presin të ngarkohen nëkamion për t’u dërguar për asgjësimnë fabrikën e letrës në Lipjan (fotojaprej Ilaz Bylykbashit, 1996).

Në shkallë vendi gjatë kësaj periud-he u asgjësuan 65 biblioteka publikeme një fond prej 968.233 ekzem-plarësh (Shih po ashtu Riedlmayer,2007, p. 122-126). Po ashtu u dogjën14 biblioteka speciale me një fond prej145.105 ekzemplarësh, pastaj 86biblioteka shkollore me një fondprej 325.415 ekzemplarësh, 10biblioteka të shkollave të mesmeme një fond prej 226.743 ekzem-plarësh. Kështu, gjithsej nëKosovë janë djegur nga forcatushtarake dhe paramilitare serbe175 biblioteka me një fond prej1.665.496 ekzemplarësh(Gjenocidi serb ndaj librit shqipnë Kosovë 1998/1999, 2000).Në këto statistika nuk janë përf-shirë bibliotekat private, pjesa mëe madhe e tyre janë djegur tërësisht.Në këtë periudhë nga forcat serbe uvranë edhe 6 bibliotekarë. Edhe atopak biblioteka që i shpëtuan djegies,megjithatë iu shkatërruan koleksionetdhe infrastruktura e tyre pothuajsetërësisht, duke i lënë jashtë funksionittë tyre.

Për një shkatërrim, djegiet, dëmetsi dhe gjendjen e bibliotekave tëKosovës që dolën prej luftës së vitit1998/1999 flet edhe raporti iKomitetit për qasje të lirë në infor-macion dhe liri të shprehjes (FAIFE)të autorëve Carsten Frederiksen andFrode Bakken (2000).

Ky libër inventari dëshmon përlargimin dhe asgjësimin e shumëlibrave të vlefshëm në gjuhën shqipeprej Bibliotekës Kombëtare dhe

Universitare të Kosovës nga masat edhunshme serbe. Rrethi i gjelbër nëtë majtë tregon datën e regjistrimit tëlibrit, d.m.th. më 22. V. ‘81, ndërsarrethi i gjelbër në të djathtë tregondatën e intervenimit në inventar,

d.m.th. revizioni në vitin 1998, sidhe pranë tij numri i kopjeve tëlarguara në ngjyrë hiri.

Libri dhe bibliotekat në Kosovëkanë kaluar nëpër periudha tëndryshme të zhvillimit dhe të ndërpre-rjes. Faktet dhe dëshmitë tregojnë përfazat e zhvillimit dhe të afirmimit nor-mal të veprimtarisë botuese dhe bib-liotekare, por edhe për fazat e diskrim-inimit dhe të okupimit, duke filluarsidomos nga vitet ‘80-ta të shekullit

XX e deri në vitin 1999.Zhvillimet e reja në sistemin

bibliotekar në Kosovë, kryesishtkanë të bëjnë me modernizimine shërbimeve përmes teknolo -gjisë së re të komunikimit dhetë qasjes së lirë në burimet einformacionit.

KOLEKSIONET E BIBLIOTEKËSKOMBËTARE DHE UNIVERSITARETË KOSOVËS

Koleksionet e BibliotekësKombë tare dhe Universitare tëKosovës numërojnë rreth 2 milionëekzemplarë, si libra, revista, gazeta,harta, muzikale, fotodokumente, etj.Përbërja e koleksionit pasqyronpërkatësitë etnike të Kosovës, si dheka koleksione edhe në gjuhë të tjeratë ndryshme të botës. Kohëve të fun-

Komioni duke pritur dhe librat e paketuara për t’u ngarkuar dhe dërguar për asgjësim

Pamje nga libri i inventarit

10 BIBLIOTEKAT

dit, gjithashtu, Biblioteka Kombë taredhe Universitare e Kosovës ka një ori-entim drejt ofrimit për përdoruesit evet të burimeve elektronike të revis-tave më të njohura në botë.

Paraqitja kuantitative më poshtëpërbën një pasqyrë të koleksionevetë saj të përpunuara në katalogun esaj elektronik. Këto statistika nukparaqesin tërësinë e koleksioneve qëruhen në Bibliotekën Kombëtaredhe Universitare të Kosovës, porvetëm ato të përpunuara në katalo-gun e saj elektronik. Këto statistikasi dhe statistikat pasuese të kolek-sioneve të bibliotekave të Serbisëkanë për synim që t’i ndalin atospekulime se gjoja “nuk ka kombevropian sot bibliotekat e të cilit....janë më të rrezikuarat se koleksionete librave serbë në Kosovë...”(Simon i & Vukadinovi , 2009, f.4). Si dhe për të zhbërë tezën eautorëve në fjalë se gjoja koleksionetbibliotekare në serbisht janë dërguarnë Bibliotekën Kombëtare të Serbisëgjoja për t’i mbrojtur nga shkatërri-mi (Simon i & Vukadinovi f. 11).

Kjo është edhe një dëshmi tjetër qështeti serb kishte organizuar gjithçkapër të vjedhur trashëgiminë kultur-ore e historike të popullit tëKosovës, ashtu siç kishte plaçkituredhe artefaktet nga Muzeu i Kosovëse shumë muze e biblioteka të tjerapër të cilat kemi folur më lart. Pamarrë parasysh se cilës përkatësietnike i takojnë ato materiale, ato ekanë vendin në Kosovë e jo në Serbi,pasi ato janë trashëgimi e Kosovës.

Së këndejmi, statistikat e në vijimdëshmojnë praninë, ruajtjen dhepërpunimin, edhe para botës, sematerialet bibliotekare në gjuhënserbe dhe gjuhë të tjera nëBibliotekën kryesore të Kosovës traj-tohen me të njëjtin nivel, siç trajto-het çdo material tjetër bibliotekar pandonjë dallim apo paragjykimgjuhësor, kulturor apo historik.

Prej vitit 2005, kur Biblioteka kishtefilluar për herë të parë të bënte për-punimin elektronik të materialeve bib-liotekare përmes programit të saj tëautomatizuar Aleph 500, janë për-punuar 40,220 tituj që rezultojnë në101,367 ekzemplarë të përpunuara.Këto statistika janë nxjerrë prej kata-logut elektronik të Bibliotekës Kombë -tare dhe Universitare të Kosovës2 më19 prill 2010. Tabela 1 në vijimparaqet ndarjen gjuhësore të këtyre40,220 titujve të përpunuar. Për nxjer-rjen e tyre është përdorë metoda e për-piktë e kërkimit sipas gjuhës në katalo-gun elektronik - WLN = Word fromLanguage, që pasohet nga kodi i gjuhëssipas formatit MARC, d.m.th. WLN =( ALB) për gjuhën shqipe, ose sipasgjuhëve të tjera përkatëse të paraqituramë poshtë, si WLN = ( SCC ), WLN= ( ENG ), etj.

Tabela 1: Titujt sipas ndarjes gjuhësore

2Katalogu elektronik i Bibliotekws Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, URL: www.biblioteka-ks.org/Katalogu.php

Shkolla dhe shkolla bibliotekë në rajonin e Klinës e djegur nga forcat serbe në 1998/99

11

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

Siç shihet, materiali në gjuhënserbe përbën më tepër se 12% të tëgjithë materialit të përpunuar, ndërsanë gjuhët sllave (serbisht, sllovenisht,maqedonisht, boshnjakisht, rusisht)përbën 15.4% të koleksioneve të kat-aloguara në BKUK. Duke pasurparasysh se në Kosovë ka 5-7% tëpopullsisë me origjinë sllave,përqindja e koleksioneve të për-punuara në këto gjuhë e tejkalon çdostandard sipas konventave ndërkom-bëtare të respektimit të pakicavekombëtare, si dhe dëshmon edhenjëherë politikat e drejta që i ndjekBiblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare karshi materialeve bibliotekarenë gjuhët e ndryshme. Si rrjedhojë, simund të bëhet fjalë apo pretendohetpër shkatërrim koleksionesh përderisa

ato përpunohen dhe ruhen nga insti-tucionet bibliotekare të vendit.

Statistikat në Tabelën 2 dhe 3 janënxjerrë prej sistemit COBISS tëBibliotekës Kombëtare të Serbisë3

dhe Katalogut virtual të Serbisë nësistemin COBISS4 me 117 bibliote-ka të përfshira në këtë rrjet. Tabela 2adhe 2b janë krijuar me qëllim të kra-hasimit të % së koleksioneve nëraport me popullsinë shqiptare qëjeton në shtetin fqinj, Serbi, si dhepër të dëshmuar realitetin e saktë nëterren. Teknika e përdorur e kërkim-it është ajo e avancuar LA = kodi përkërkim sipas gjuhës dhe kodinpërkatës të gjuhës së tekstit, p.sh. LA= “SCC” dhe LA= “ALB”. Këto tëdhëna janë bazuar sipas datës 22 maj2010.

Popullsia me origjinë shqiptare qëjeton në Serbi është 0.85%(Republika Srbija, Republi ki zavodza statistiku, 2003). Statistikat eparaqitura më lart të materialeve tëpërpunuara në gjuhën shqipe gjen-den në Bibliotekën Kombëtare tëSerbisë dhe në Katalogun virtual tëkëtij shteti (0.26% dhe 0.34%,respektivisht) nuk paraqesin ndonjëproporcion të përafërt të materialitbibliotekar sipas gjuhës me grupinetnik shqiptarë që jeton në Serbi.Kështu që diskriminimi etnik dhepolitik që u bëhet shqiptarëve qëjetojnë në Serbi përcillet edhe nëpolitikat e institucioneve kulturore,d.m.th. të bibliotekave.

ZHVILLIMET E BIBLIOTEKËS KOMBËTAREDHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS NËDEKADËN E FUNDIT

Historisë së vuajtur të BibliotekësKombëtare dhe Universitare eKosovës, me gjithë ndërrimet e emrittë saj për shkak të rrethanavendryshuese politike në vend, repre-sionit të ushtruara prej masave tëdhunshme të viteve 1990-1999,spastrimit të koleksioneve të saja,ndjekjen e politikave të njëanshme tëpasurimit të koleksioneve të saj nëatë periudhë, i vjen fundi së bashkume fitimin e lirisë së popullit tëKosovës në vitin 1999. Kështu, prejkëtij viti e deri më sot, ky institucionhyn në fazën e zhvillimit të tij tëdrejtë, me mision të qartë të mbled-hjes, organizimit, shërbimit dhe rua-jtjes së trashëgimisë intelektuale tëdokumentuar të territorit të Kosovës.

Në kuadër të zhvillimit të veprim-tarisë së saj në dekadën e fundit,Biblioteka Kombëtare dhe Univer -

Tabela 2: Titujt sipas ndarjes gjuhësore në bibliotekën Kombëtare të Serbisë

3Katalogu i Bibliotekës Kombëtare të Serbisë, zgjedh National Library of Serbia after entering the following URL:http://www.vbs.rs/scripts/cobiss?ukaz=CHDB&id=1018039039246048

4Katalogu i përbashkët i bibliotekave të Serbisë, zgjidh the union bibliographic/catalogue database after you enter the following URL:http://www.vbs.rs/scripts/cobiss?ukaz=CHDB&id=1018039039246048

Tabela 3: Titujt në bazë të përbërjes së gjuhës të ndërtuara në një bibliografike të përbashkët / në bazën e të dhënave të Serbisë

12

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

sitare e Kosovës ka themeluar njëvarg mini-bibliotekash për t’iu ofru-ar lexuesve shërbime sa më të mira,si: Biblioteka e Këndit Amerikan,Biblioteka e Artit Bashkëkohor,Biblioteka e NATO-s, BibliotekaMuzikore, Biblioteka Europiane,Biblioteka legatë e Fehmi Aganit,Biblioteka legatë e Krist Malokit, sidhe Qendrën dokumentare “Kujtesae Kosovës”. Këto mini-biblioteka mefondet e tyre të pasura janë dhuratënga institucionet ndërkombëtare dhevendore, si dhe nga individë, kështuqë koleksionet e tyre të shumëllo-jshme, të cilat janë në gjuhë tëmëdha të botës, ofrojnë informa-cione me interes për përdoruesit dhespecialistët e fushave të veçanta.

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare është bashkëthemeluesee dy manifestimeve të rëndësishmekulturore për librin dhe bibliotekat.Manifestimi e përvitshëm “Java eBibliotekës në Kosovë”, i themeluarbashkë me Ambasadën e SHBA-venë Prishtinë në vitin 2003 me qëllimtë grumbullimit të bibliotekarëvenga vende të ndryshme dhe të afir-mimit dhe shkëmbimit të përvojavedhe zhvillimeve bibliotekare në venddhe rajon. Ky manifestim mbahetçdo vit në muajin prill. Manifestimii dytë është “Konferenca Kombëtaree Bibliotekonomisë”, i themeluarbashkë me Bibliotekën Kombëtaretë Shqipërisë në vitin 2006, është,gjithsesi, treguesi tjetër i rëndësisë sëveçantë shkencore në zhvillimin ebibliotekarisë së Shqipërisë dheKosovës në shumë drejtime.Konferenca Kombëtare eBibliotekononisë mbahet çdo vit, nëgjysmën e dytë të muajit nëntor.

BKUK që nga viti 2004 e botonrevistën profesionale “Biblioletra”.

Kjo revistë sjell informacionin mëtë plotë për zhvillimin e BKUK-së ,si dhe të bibliotekarisë së Kosovësnë përgjithësi. Kjo revistë, gjithsesi,është bërë tribunë e mendimit tëekspertëve për afirmimin e bib-liotekarisë së Kosovës dhe të përvo-jës së tyre në këtë drejtim.Gjithashtu, në fushën e botimeve,BKUK deri më tani ka botuar mbi60 libra e botime tjera të ndryshmeprofesionale, origjinale dhe të përk-thyera, dhe në këtë drejtim ështëofruar dija më e avancuar në shken-cat e bibliotekarisë bashkëkohore5.

Në vitin 2004 Biblioteka Ko -mbë tare dhe Universitare e Kosovëska blerë programin e automatizuarAleph500, produkt i kompanisëExLibris, për automatizimin e shër-bimeve bibliotekare. Tash, shumicae shërbimeve të Bibliotekës si përpërdorues, ashtu edhe për personelmbështeten në platformën e këtijprogrami.

Në fushën e bashkëpunimitndërkombëtar, BKUK, përveç seështë njëra ndër themelueset e Uni -onit të Bibliotekave të Ballkanit nëvitin 2009 në Edirne të Turqisë,është anëtare e organizatave tëndryshme në nivel ndërkombëtar.BKUK është anëtare e agjencisë sëISBN-së për botimet e librit nëKosovë, agjencisë së ISMN-së përbotimet muzikore në Kosovë, pastajanëtare e eIFL.net. Ky institucionka nënshkruar marrëveshjebashkëpunimi me shumë bibliotekakombëtare, institucione, kulturore,shkencore, arsimore etj. Kabashkëpunim me Bibliotekën eKongresit në SHBA, pastaj me bib-lioteka të ndryshme në Francë,Zvicër, Poloni, Rumani, Gjermani,

Turqi, Angli, Kroaci, Maqedoni, poashtu edhe me biblioteka të tjera tërajonit të Ballkanit. Që prej gushtittë vitit 2009 BKUK është anëtare erregullt e Konferencës së Drejtorëvetë Bibliotekave Kombë tare të Botës.

Biblioteka Kombëtare dhe Uni -ver sitare e Kosovës, si dhe e gjithëbashkësia bibliotekare në Kosovë,synojnë anëtarësimin e tyre edhe nëinstitucionin më të lartë bibliotekarbotëror në IFLA.

PËRFUNDIM

Bibliotekat publike të Kosovëskishin një zhvillim të çrregullt nëhistorinë e tyre, sidomos pas Luftëssë Dytë Botërore. Madje, kyfenomen u theksua edhe më shumënë periudhën e viteve 90-ta tëshekullit të kaluar me instalimin emasave të dhunshme në biblioteka.Ky aparat i dhunës shtetërore tëregjimit serb ishte instaluar në tëgjitha institucionet publike tëKosovës. Përveç, zhvillimit tënjëanshëm të koleksioneve në këtëperiudhë në bibliotekat e Kosovës,shumë prej tyre u dogjën tërësishtnë luftën e vitit 1998/1999, eshumë prej tyre iu shkatërruan dheiu asgjësuan koleksionet, përfshirëedhe infrastrukturën e tyre.

Në këtë kumtesë janë dhënëfakte e informacione, sipas buri -meve vendore e ndërkombëtare,lidhur me zhvillimin e bibliotekavetë Kosovës, si dhe në mënyrë tëveçantë është dhënë një përshkrimmë i gjerë i zhvillimeve në Biblio -tekën Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës pasi për të lidhet edhevet shkrimi i historisë së popullit tëKosovës, me gjithë ato ndërrime

5Shih botimet e BKUK-së në URL: http://www.biblioteka-ks.org/Veprimtaria_botuese.php

13

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

emrash që pësoi në një historinë esaj afro një gjysmëshekulli të ekzis-tencës së saj. Pas çlirimit të vendit,në vitin 1999, Biblioteka Kombë -tare dhe Universitare e Kosovës,por edhe bibliotekat e tjera nëKosovë, u orientuan drejt zhvillim-it dhe përmbushjes së mirëfilltë tëmisionit të tyre duke i respektuar tëgjitha obligimet kushtetuese tëRepublikës së Kosovës drejt respek-timit të të drejtave të secilës pakicëetnike të vendit. Për këtë arsye janëdhënë një mori faktesh e statistikashlidhur me përpunimin e koleksi -oneve, veçanërisht, në gjuhën serbepër të mohuar një herë e përgjith-monë zërat se gjoja nuk u ruhen dhepërpunohen kole ksionet në gjuhëttjera.

Në fund, dëshirojmë të vëmë nëdukje se Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, si institu-cioni qendror i bibliotekarisë nëvend, është gjithnjë e gatshme përbashkëpunim konstruktiv të çfarë-do natyre, por duke mos hezituart’i kundërpërgjigjet çdo tëpavërtete që lëshohet kundër sajapo bibliotekave të vendit. Krejt nëfund, duke pasur parasysh ritmin ezhvillimeve politike brenda venditdhe në nivel ndërkombëtar shpre-sojmë se së shpejti të përmbushenparakushtet teknike dhe politike tëanëtarësimit me të drejta të plota tëbashkësisë bibliotekare kosovare nëIFLA.

REFERENCA

- BKUK, Raporti nr. 11.(05.01.2006). Raport lidhur medëmet e shkatuara në BibliotekënKombëtare dhe Universitare tëKosovës në periudhën 1990-1999. (Arkivi i BKUK-së).

- Bylykbashi, I. (1996). ... 555 ...[Pesqind e pesëdhjetë e pesë ...]:kronikë (1981-1995). Prishtinë:Rilindja.

- Dokumenti i Ministrisë sëKulturës së Republikës së Serbisënr. 630-02-32/99-34, 1999.Beograd. (Arkivi i BKUK-së) .

- Enti i Statistikave të Kosovës(n.d.). Indikatorë demografik.Retrieved May 18, 2010, fromhttp://www.ks-gov.net/esk

- Enti i Statistikës së Kosovës.(2008). Informata gjeografike përKosovën. Retrieved May 20,2010, from http://www.ks-gov.net/ESK/index.php?option=com_content&view=article&id=58&Itemid=45

- Frederiksen, C. & Bakken, F.(2000). Libraries inKosova/Kosovo: A general assess-mentand a short and medium-term development plan(IFLA/FAIFE REPORT / APRIL2000). Retrieved May 15, 2010,fromhttp://archive.ifla.org/faife/faife/kosova/kosorepo.htm

- Gjenocidi serb ndaj librit shqipnë Kosovë 1998/1999. (2000).(Arkivi i BKUK-së).

- Herscher, A. & Riedlmayer, A.(2001). The destruction of cul-tural heritage in Kosovo, 1998-1999: a post-war survey. (Filed atthe International CriminalTribunal for the FormerYugoslavia on 28 Februrary2002). Retrieved May 19, 2010,fromhttp://hague.bard.edu/reports/hr_riedlmayer-28feb2002.pdf

- Hoddinott, R. F. (1963). EarlyByzantine churches in Macedoniaand Southern Serbia: a study ofthe origins and the initial develop-

ment of East Christian art.London: Macmillan, pp. 200-202.

- Republika Srbija, Republi kizavod za statistiku. (2003).Stanovništvo (Popis stanovništva,doma instava i stanova u 2002).Beograd. Retrieved May 21,2010, fromhttp://webrzs.stat.gov.rs/axd/Zip/VJN3.pdf

- Riedlmayer, A, J. (2007). Crimesof war, crimes of peace: destruc-tion of libraries during and afterthe Balkan wars of the 1990s.Library Trends, 56 (1), 107-132.Retrieved May 21, 2010, fromhttp://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/3784/Riedlmayer561.pdf?

- Riedlmayer, A. (December 1999- February 2000). Libraries andarchives in Kosova: a postwarreport (Bosnia Report). RetrievedMay 17, 2010, fromhttp://www.bosnia.org.uk/bosrep/decfeb00/libraries.cfm

- Riedlmayer, A. (March-June2000). Museums in Kosovo: afirst postwar assessment (BosniaReport), 15/16. Retrieved May21, 2010, fromhttp://www.bosnia.org.uk/bosrep/marjune00/museums.cfm

- Simon i , G. S. & Vukadinovi,Z. (2009). Serbian books andlibraries in Kosovo andMetochia. World Library andInformation Congress: 75thIFLA General Conference andCouncil, 23-27 August 2009,Milan, Italy. Retrieved May 15,2010, fromhttp://www.ifla.org/files/hq/papers/ifla75/78-stokic-en.pdf

14

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

DR. SALI BASHOTA, DIRECTOR (The National and University Library of Kosova)

&BESIM J. KOKOLLARI, MED, MDILL (The National and University Library of Kosova)

This article presents facts, evidencesand arguments related to the historyand development of Kosova libraries. Itgives evidence-based informationabout the consequences of Serbian coer-cive measures on Kosova libraries, ingeneral, and on the National andUniversity Library, in particular, dur-ing the last decade of the 20th century.The article is based on differentsources, such as reports, documents,photographs, etc. However, thosesources represent only a bit of evidencesof cultural apartheid exercised onKosova’s cultural and educational insti-tutions, in this case on libraries, by theSerbian regime throughout the 1990s.Facts show that 175 libraries with atotal collection of 1,665,496 copies -/items were burnt down by Serbianarmy and paramilitary forces duringthe years of 1998/1999.

Although having experienced greatlosses, Kosova libraries after the periodof 1999 started to normally functionby enriching, preserving, and process-ing all their inherited collections,including those that represent the lan-guages of minorities living in Kosova.At the end of the article, a brief sum-mary of the activities of the Nationaland University Library of Kosova dur-ing the past decade is presented in orderto show its future orientations to devel-op and advance.

INTRODUCTION

This article, which was written asa reaction against the article of

Serbian authors Simocic andVukadinovic presented in the 75thIFLA Congress in Milano, Italy in2009, aims to provide facts andinformation related to Kosova libraryhistory and development. Unfortu -nately, the Serbian authors in theirarticle followed the old pattern ofSerbian mentality to alienate the his-tory and culture of the other, in ourcase, the cultural heritage of Kosova,claiming to alienate historical facts,such as cultural objects, includinglibrary institutions, especially theinstitution of the National andUniversity Library of Kosova. Thoseare not, however, the first claims ofthis sort against the cultural heritageof Kosova. It is widely known that itwas the Serbian regime of Milosevicwith his machinery, which destroyedand burnt down not only Kosova’scultural objects during the1998/1999 war, but also displacedviolently more than 1 millionAlbanians to neighboring countries,with the sole aim of an ethnic cleans-ing of the territory. The arm of thisregime to destroy the cultural her-itage of other people, includinglibraries, was present throughoutCroatia, Bosnia and Herzegovinaand finally Kosova (For more infor-mation, see Riedlmayer, 2007).Instead of apologizing to Albanianpeople, first for the genocide to thepeople of Kosova, and then fordestroying libraries and other cultur-al heritage, the Serbian side contin-ues with their attempts to hide theircrimes even after more than ten yearsof the end of the war throughlaunching accusation and untruthsand misleading facts in the public.

Long time ago, the whole Adriaticcoast was inhabited by the Albanianancestors, the Illyrians. On the other

hand, it is a fact that Slavs migratedin the Balkans between the 7th and8th century, and they becameChristians only after the 10th centu-ry. Therefore, we would like to givesome modest examples of alienatingKosova’s cultural heritage and historyby the Serbian side. A typical exam-ple of such alienation is the churchof the Holy Virgin of Ljevisa of the14th century in the south city ofKosova, Prizren, which was built onthe foundation of the Illyrian basili-ca of the 6th century (Hoddinott,1963). This church was mentionedin the article by Simocic andVukadinovic (2009, p. 11). A num-ber of other churches were also builtfollowing the same pattern to hideand lose the Illyrian-Albanian her-itage and connections. Anotherrecent and worrying example is thestealing of artifacts from theMuseum of Kosova and other muse-ums during the 1998/1999 war. Allthose artifacts were sent to Belgradefor a so called “exhibition”, exactly tobe shown on the day when NATObombardment of Serbian militarytargets started on March 24th, 1999(Riedlmayer, 2000). Those artifactshave never been returned to this datein their home country, Kosova.

There are endless arguments prov-ing the Illyrian-Albanian presence inthe Balkan Peninsula; however ourfocus in this article is to providesome accounts of the history anddevelopment of Kosova libraries,including a brief overview of Kosovain the recent years.

KOSOVA A BRIEF OVERVIEW

The Republic of Kosova, a smallcountry, but very characteristic withits diverse political, geographical,

Kosova Libraries: History and Development

15

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

historical, social and cultural fea-tures, holds a special place in theBalkan and European overall devel-opments. On February 17, 2008, itdeclared its independence, becomingthe newest state in the world withclear mission and vision to integratein the European Union and wider inthe world of peaceful states. Sincethen, it has been recognized by 69states (as of 19 May 2010).

Geographically, Kosova stretchesover a territory of 10.908 km2 and hasa continental climate. It is a land-locked country bordering Albania,Macedonia, Montenegro, and Serbia.It is rich with natural resources,including lignite coal (fifth largestreserves in the world), lead, zinc, nick-el, silver, chrome, bauxite, mag -nesium, etc., (Independent Commi -ssion for Mines and Minerals, 2005).It is also rich in surface water, witheight main rivers and four main lakes.The highest mountain peak in Kosovais that of Gjeravica in South-West ofKosova with an altitude of 2.656meters (Enti i Statistikës së Kosovës,2008). The capital of Kosova isPrishtina.

According to Kosova’s Agency forStatistics (Enti i Statistikave tëKosovës), Kosova has an estimatedpopulation of 2,180,686 inhabi-tants. It has a birthrate of 16%, anda mortality rate of 3.2%. The ethniccomposition of population is 92%Albanian, 5.3% Serbian and 2.7%other ethnic groups. Kosova is wellknown for its young populationwhere 33% are between the age of 0-14, 61% are 15-64 years, and only6% are above the age of 65 (Enti iStatistikave të Kosovës, n.d.).

The new social order in theRepublic of Kosova enabled Kosovarsfor the first time in their history, with

the help of the international commu-nity, to do themselves their develop-mental, educational, cultural and otherpolicies. In this regard, the Gover -nment of Kosova paid an importantattention to the education system bymaking it the highest priority of thecountry. Simultaneously, the Ministryof Education, Science and Technologydeclared Kosova as “The State ofKnowledge”, convinced that a knowl-edge society will create skilled profes-sionals able to be self-employed andcreate employment opportunities forthe others, thus reducing the existingunemployment that varies between30-40%. According to Kosova’sAgency for Statistics (2004), illiteracy

is around 8% among adults, with aconsiderable difference between ruraland urban as well as gender popula-tion. Furthermore, this Agency statesthat “... illiteracy among the youngergeneration is disappearing”. This phe-nomenon is expected to completelydisappear with the new measures takenby Kosova Ministry of Education tomake pre-primary, primary, lower-sec-ondary and upper-secondary educa-tion mandatory in Kosova.

Of course, these phenomena, i.e.illiteracy and unemployment, havetheir roots in the past history ofoccupied Kosova. It is important tonote here that Kosovars were allowedtheir superior education (University

Figure 1: Map of Kosova 1

1Source: http://www.courts.state.nh.us/supreme/newsletter/winter_08/kosovo.htm

16

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

level) only after 1970 with the open-ing of the University of Prishtina.The opening of this University wasaccompanied with many politicalpressures from the ex-Yugoslavregime; however, it survived throu -ghout different times. Although itseemed that an economic stabilitywas achieved during the 1970s and1980s, everything collapsed in 1989when Milosevic regime revoked theconstitution of Kosova and expelledthe whole Albanian workers fromtheir workplaces. The same fate fol-lowed Albanian library communitywho, together with their colleaguesin other institutions of the publicsector, remained for ten consecutiveyears out of their work places, i.e.throughout 1990 to1999.

HISTORIC DEVELOPMENT OF KOSOVA LIBRARIES

Different sources show that thehistory of libraries in Kosova datesback as early as 15th century. Thus,the Library of “Suzi Qelebiu (1513)in the city of Prizren is considered tobe among the first libraries inKosova. The function of the then-libraries in Kosova was mainly relat-ed to fulfill the mission of religiouscommunities. That tradition hascontinued to the mid 20th century,when the first institutionalized pub-lic libraries appeared.

The year of 1944 marks the estab-lishment of the first public libraryinstitution of Kosova in Prizren, i.e.the establishment of the Nationaland University Library of Kosova.Thus, the development of Kosovalibraries has as their reference pointthe development and the history ofthis institution, which passedthrough different difficult phasesand name changing. The Library wasknown as The Regional Library ofthe Autonomous Province of Kosova

and Metochia (1944-1952), TheLibrary Center of the AutonomousProvince of Kosova and Metochia(1956-1961), The ProvincialPeople’s Library (1961-1970),People’s and University Library ofKosova (1970-1990), The People’sand University Library of Kosovaand Metochia (1990-1999), andfinally The National and UniversityLibrary of Kosova since 1999. As itcan be seen, the many changes of thename of this institution representdifferent historical phases and politi-cal instability of the country.

The National and UniversityLibrary of Kosova is the premierlibrary institution in the countryand the center of library informa-tion on the national level. Thebuilding in the photo above wasinaugurated in the year of 1981.The mission of the National andUniversity Library of Kosova is sim-ilar to the mission of nationallibraries elsewhere in the world.

The regional libraries in Kosovaare of the second level regardingtheir importance from the libraryperspective. Those libraries functionin the main centers of Kosova, suchas: Prishtina, Prizren, Peja, Mitro -vica, Gjakova, Gjilan, Ferizaj andLeposaviq. The third level of public

libraries is considered municipallibraries located at each municipali-ty of the country. Academic, specialand other types of libraries have aspecial place in the library commu-nity as well.

When the constitution of Kosovawas revoked in 1989, libraries, simi-larly with other institution of thepublic sector in the country, werediscriminated by the then Serbianregime. The period of 1998/1999marks the period of occupation andinquisition, that is a period ofdestroying, looting and burningdown library collections as well asmany public and private libraries inKosova.

Throughout the years of 1990 to1999, the Serbian regime forced coer-cive measures over the National andUniversity Library of Kosova denyingthe rights of Albanian population tobe served. Those coercive measureswere installed with a decision of theParliament of Serbia, which was pub-lished in the Official Gazette no.40/90, 53/90 and 54/90. The firststep of those measures was to system-atically expel Albanian and non-Serblibrary workers. During that period,91 workers were expelled from theLibrary and were replaced by Serbianworkers. Besides the fact that the

The building of the National and University Library of Kosova

17

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

Library served as a shelter for therefugees of Croatia and Bosnia andHerzegovina throughout the 90s, itwas also used as a military base of theSerbian army between the 5/04/1999to 14/06/1999 during NATO bom-bardment of Serbian targets. Thisunlawful and unprecedented use of acultural institution can be evidencedthrough the document with the num-ber No. 1351 of the Serbian ArmyHeadquarter of the date 14/06/1999,a document that is being stored in thearchive of the National and UniversityLibrary of Kosova. However, it wasnot the Library as the only institutionto be used for such purposes, but therewere other cultural and religious insti-tutions violated by the Serbian army,such as “the Church of St. Anthony inPrishtina, and St. Anthony’s CatholicChurch and the adjacent Franciscanconvent in Gjakova” (Riedlmayer,2001, p. 9), then the Archive ofKosova, the Institute of History(Riedlmayer, 1999-2000). Those actswere a violation of the internationallaws of war.

The National and UniversityLibrary of Kosova, under the coercivemeasures of the Serbian administra-tion between 1990-1999, acquired22,000 books, all of them in Serbian

language and none in Albanian. Inthe same period, 125,981 librarycopies/items in Albanian languagewere destroyed by the Serbian admin-istration and sent to a paper factory inthe city of Lipjan (BKUK, raporti nr.11, 2006). This Library institutionexperienced a cleansing of Albanianvaluable titles, including the mostprominent Albanian traditionalauthors. Along with those damages,the Republic of Serbia, more exactlythe Ministry of Culture with the doc-ument no 630-02-32/99-34 of thedate 8 February 1999, violated onceagain the name of this institution bychanging it to The National andUniversity Library “Ivo Andric”(Document of the Ministry ofCulture of the Republic of Serbia, no.630-02-32/99-34, 1999).

The above photo in the block pic-ture (Photo 2) shows a truck waitingto be loaded in front of the Nationaland University Library of Kosova.The below photo shows heaps ofbooks waiting to be loaded on thetruck to be sent to the Paper Factoryin Lipjan for paper processing(Photo by Ilaz Bylykbashi, 1996).

In the country level, there were 65public libraries burnt down with anoverall collection of 968,233

copies/items during the 1998/99 war(See also Riedlmayer, 2007, pp. 122-126). In addition, 14 special librarieswith 145,105 copies, 86 primaryschool libraries 325,415 copies and,10 secondary school libraries with226,743 copies were completely burntdown. Thus, in Kosova in general,there were 175 libraries with a totalcollection of 1,665,496 copies burntdown by Serbian military and para-military forces (Gjenocidi serb ndajlibrit shqip në Kosovë 1998/1999,2000). Statistics above do not includeprivate libraries, the majority of whichwere completely destroyed. Duringthat period, Serbian forces killed 6librarians. Even those libraries thatwere not burnt down, their collectionsand infrastructure were gravely dam-aged to that extent that they could notfunction for a while after the end ofthe war. For the destruction, burning,damages and the state of Kosovalibraries after the war period of1998/1999, the IFLA/FAIFE reportby Carsten Frederiksen and FrodeBakken (2000) speaks out by itself.

This inventory book evidences theremoval and destruction of manyvaluable Albanian books of theNational and University Library ofKosova by Serbian coercive meas-

Truck waiting and books packed ready to be loaded and removed

18

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

ures. The green circle on the leftcorner shows the date of bookarrival/registration, i.e. 22.V.81;the green circle on the rightshows the date of intervention,that is revised ’98 and close to itthe number of removed copiesin grey color.

Libraries and books inKosova passed through differentdevelopmental and interruptionperiods. Facts and evidencesclearly show the phases of nor-mal development of libraryactivities, as well as the phases of dis-crimination by the occupyingSerbian regime throughout the1990s. However, the new develop-ments at the National and UniversityLibrary of Kosova as well as at otherlibraries throughout Kosova arefocused toward offering better servic-es and free access to informationresources through the application ofnew communication and informa-tion technologies. Thus, trying toovercome the consequences of thepast and catching the lost years of thelast decade of the past century.

THE COLLECTIONS OF THE NATIONALAND UNIVERSITY LIBRARY OF KOSOVA

The collections of the Nationaland University Library of Kosova

number around two million items,including books, journals, newspa-pers, maps, scores, photo-documents,etc. The Library’s collection reflectsthe ethnic composition of the coun-try as well as holds a number of itemsin world languages. Recently, theLibrary has quite focused in provid-ing its membership with access towell-known electronic resources.

The statistics further below showonly the collection of the Libraryprocessed in its Integrated LibrarySystem (ILS), and made availablethrough its OPAC. Therefore, thosestatistics do not represent the overallLibrary collection. However, they rep-resent a substantial sample of the totalholdings of the Library and its compo-

sition in terms of language repre-sentation. Through the statisticsof the National and UniversityLibrary of Kosova in Table 1, andthose retrieved from the librariesin Serbia in Tables 2 and 3, weaim to stop once and forever allthose claims and unscrupulousspeculations that “There is noEuropean nation nowadays who -se libraries ... are more endan-gered than the collections ofSerbian books in Kosovo ...”

(Simon i & Vukadinovi , 2009, p. 4).We also aim to test false the claims ofthe mentioned authors that librarycollections in Serbian language weresent to the National Library of Serbiain order to protect them from destruc-tion (Simon i & Vukadinovi f. 11).Rather than protecting, the Serbianstate had organized everything to stealthe cultural and historical heritage ofthe people of Kosova, in the samemanner as it had stolen the artifacts ofthe Museum of Kosova and othermuseums, libraries and archives,which we have mentioned above inthe introductory part. Regardless oflanguage or other features, those col-lections belong to Kosova and not toSerbia. Therefore, the following statis-tics prove worldly the presence, preser-vation and processing of the collec-tions in Serbian language and otherlanguages in the premier Library insti-tution of Kosova. And that all of itscollection is treated equally withoutany language, ethnic or historical dis-crimination; thus, falsifying the claimsof the Serbian authors, Simocic andVukadinovic and other Serbian propa-ganda.

Since 2005 when the Library firststarted to do electronic processing ofits printed collection through thenewly acquired ILS, Aleph 500,40,220 titles totaling 101,367 itemshave been entered into the system.

Images from the inventory book

School and School Library burnt down by Serbian forces in the region of Klina in 1998/99

19

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

Statistics below were retrieved throu -gh the Library’s OPAC2 on April 19,2010. Table 1 represents languagecomposition of those 40,220 titles. Toretrieve those statistics, the CCL(Command Control Language) tech-nique for more accuracy was used.The following searching methodologywas used: WLN = [for] Word fromLanguage to be followed by therespective MARC21 language code,i.e. ALB, SCC, etc. Search commandsentered in the CCL search box: WLN= ( ALB), then WLN = ( SCC ),WLN = ( ENG ), and so on..

Table 1 above shows that thematerials in Serbian language consistmore than 12% of the titles enteredinto the Library’s ILS. In total, thecollections in Slavic languages(Serbian, Slovenian, Macedonian,Bosnian, and Russian) consist morethan 15% of the electronicallyprocessed Library’s holdings.Refreshing our memory that 5-7%of Kosova’s population is of Slavicorigin, the collection representationfor this community meets anynational and international standardsand conventions for respectinghuman rights of minority groups.Furthermore, it proves that theNational and University Library ofKosova follows unbiased and rightfulpolicies towards its own holdings. Asa matter of fact, how one can talkabout destruction of certain type ofcollections, when those are equallypreserved and processed by thelibrary institutions of the country.

Statistics in the Table 2 and 3below were retrieved from theCOBISS system of the NationalLibrary of Serbia3 and the UnionBibliographic/Catalog Database4 of

Serbia, with 117 libraries in its net-work. Statistics were retrieved onMay 22, 2010. Tables 2 and 3 werecreated purposefully to compare thepercentage (%) of the collections inAlbanian language processed bySerbian libraries in Serbia with theAlbanian population living in that

country. The searching methodologyused was Advanced Search, throughuse of List of Prefixes and Suffixes,which is an equivalent CCL searchtechnique used in Aleph above.Searching was done using the phras-es: LA= “SCC” and then LA= “ALB”in the Advance Mode of the

Table 1: Titles according to language composition

Table 2: Titles according to language composition in the National Library of Serbia

Table 3: Titles according to language composition in the UnionBibliographic/Catalog Database of Serbia

2The OPAC of the National and University Library of Kosova, URL: www.biblioteka-ks.org/Katalogu.php3OPAC of the National Library of Serbia, select National Library of Serbia after entering the following URL:http://www.vbs.rs/scripts/cobiss?ukaz=GETID&lani=en

4The Union Bibliographic/Catalog of Serbia, select the union bibliographic/catalogue database after you enter the following URL:http://www.vbs.rs/scripts/cobiss?ukaz=GETID&lani=en

20

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTEKAT

COBISS system as per instructionson the system’s online help.

The ethnic Albanian population liv-ing in Serbia numbers 63,835 inhabi-tants or 0.85% of the overall popula-tion in Serbia (Republika Srbija,Republi ki zavod za statistiku, 2003).Statistics above clearly show that col-lection in Albanian language areunderrepresented (0.26% and 0.34%,respectively) in both the NationalLibrary of Serbia and in the UnionCatalog with its 117 libraries in thenetwork. Therefore, the % of Albanianprocessed collection is not in close pro-portion with the Albanian populationliving in Serbia. As statistics aboveshow, library institutions in Serbia fol-low the same political and ethnic dis-crimination that is being done to theAlbanian ethnicity by Serbian govern-ment throughout history. Therefore,Albanian population living in Serbia isdenied from their basic rights for infor-mation. The world library communityshould pay some attention to these dis-criminatory facts through its mecha-nisms and committees.

THE DEVELOPMENTS IN THE NATIONAL ANDUNIVERSITY LIBRARY OF KOSOVA DURING THEPAST DECADE

The sufferings of the National andUniversity Library of Kosova, with allthose changes of its name, impositionof coercive measures in 1990-1999,and cleansing of its collection, ended in1999 when the people of Kosova wontheir long-sought freedom. Since then,this Library institution has entered anew phase of success and development,with a clear mission to collect, organize,serve and preserve the documentedintellectual heritage of the territory ofKosova.

During the past decade, the Libraryhas established several small librarieswithin its building in order to offer

better services to specialized patrons,such as: The American Corner Library,The Contemporary Art Library, NATOLibrary, Music Library, Euro peanLibrary, Personal libraries of FehmiAgani and Krist Maloki, and the Do -cu me ntary Center “Kosova Memory”.These small libraries with their valu-able collections are gifts from local andinternational institutions, individualsand outstanding personalities. Theirdiverse collections in terms of languageoffer interesting information for spe-cialists of certain fields of knowledge.

The National and UniversityLibrary of Kosova is co-founder of twomain library events. One of the eventsis “The Library Week in Kosova” joint-ly established by the Library and theU.S. Embassy in Kosova in 2003 withthe sole purpose of bringing togetherlocal and international librarians andinformation professionals to Kosova.This event takes place every year in themonth of April. The other event is“The National Conference ofLibrarianship” jointly establishedbetween the National and UniversityLibrary of Kosova and the NationalLibrary of Albania in 2006. This eventhas a scientific character and aims atadvancing the library theory and prac-tice in both countries. The NationalConference of Librarianship rotatesone year in Kosova and one year inAlbania and takes place every year inthe third week of November.

Since 2004, the Library has pub-lished its journal “Biblioletra”. Thisjournal brings to the interested readercomplete information on library devel-opment within the National andUniversity Library as well as otherlibraries and library trends in Kosova.“Biblioletra” has become a commonplace where library and informationprofessionals and experts share theirthoughts, ideas, and best practices withother colleagues in Kosova and else-

where. In this context, it is importantto note that the Library has publishedmore than 60 titles of books and otherformats in the field of library and infor-mation science, including translation ofworld LIS professional literature5.

In 2004, the Library has alsoacquired one of the leading IntegratedLibrary System, Aleph 500, a productof ExLibris Company, for the automa-tion of its overall library services.Nowadays, most of Library’s servicesfor its patrons and staff are based onAleph platform.

The Library has also achieved torestore and create new cooperationlinks with world library institutionsand organizations. Besides being oneof the founding members of the Unionof Balkan Libraries in 2009 in Edirne,Turkey, the Library is member of manyinternational organizations. Thelibrary is member of ISBN and ISMNagencies, then of eIFL.net, etc. In addi-tion, the Library has entered into writ-ten agreements with several libraryinstitutions throughout the world,including cooperation with the Libraryof Congress, different libraries inFrance, Switzerland, Poland, Rumania,Germany, Turkey, England, Croatia,Macedonia and other Balkan libraries.Since August 2009, the Library is aregular member of the Conference ofDirectors of National Libraries.

CONCLUSION

Kosova’s public libraries had anirregular development throughouttheir history, especially after the WorldWar II. This phenomenon was evenmore present in the 1990s with theimposition of coercive measuresthroughout Kosova libraries and otherpublic sectors of the country. Besidesbiased practices towards collectiondevelopment throughout the 1990s,hundreds of libraries were completely

5See the publications of the Library on the web, URL: http://www.biblioteka-ks.org/Veprimtaria_botuese.php

21

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

burnt down in the 1998/1999 war.Moreover, those that remained had analmost out-of-function infrastructureand damaged collection.

Throughout the article, we have pre-sented facts and information based onlocal and international sources relatedto the library development in Kosova.The National and University Libraryhas been emphasized more here due tothe fact that it serves as a referencepoint for the history of not only otherlibraries, but of the history of the peo-ple of Kosova itself. After the freedomof the country in 1999, the Nationaland University Library, and other pub-lic libraries of Kosova as well, have beenfocused towards fulfilling their missionby respecting all ethnic minorities asstated in the Constitution of the newstate. In this context, several statisticshave been drawn together to show thatLibrary’s collections, regardless of lan-guage and other parameters, areprocessed, organized and preservedequally. The attention has been drawnto Serbian language materials in orderto stop once and forever all those voic-es that claim the “endangered” state ofsuch collections in Kosova libraries.

In the end, we would like to empha-size that the National and UniversityLibrary of Kosova, as the premierlibrary of the country, is always readyfor constructive cooperation of anynature. However, it will never hesitateto react and respond to any untruthslaunched against it or other libraries inKosova. Lastly, the Library and thewhole library community of Kosovahopes to overcome political and tech-nical obstacles in fully joining the com-munity of world libraries, that isbecoming full member of IFLA.

REFERENCES

- BKUK, Raporti nr. 11.(05.01.2006). Raport lidhur medëmet e shkatuara në BibliotekënKombëtare dhe Universitare tëKosovës në periudhën 1990-1999.

(Archive of the National andUniversity Library of Kosova).

- Bylykbashi, I. (1996). ... 555 ...[Pesqind e pesëdhjetë e pesë ...]: kro-nikë (1981-1995). Prishtinë: Rilindja.

- Document of the Ministry ofCulture of the Republic of Serbia,no. 630-02-32/99-34. (1999).Beograd. (Archive of the Nationaland University Library of Kosova).

- Enti i Statistikave të Kosovës (2004).Analfabetizmi në Kosovë. RetrievedMay 17, 2010, from http://www.ks-gov.net/esk/index.php?option=com_doc-man&task=doc_download&gid=471&Itemid=119

- Enti i Statistikave të Kosovës (n.d.).Indikatorë demografik. RetrievedMay 18, 2010, from http://www.ks-gov.net/esk

- Enti i Statistikës së Kosovës. (2008).Informata gjeografike për Kosovën.Retrieved May 20, 2010, fromhttp://www.ks-gov.net/ESK/index.php?option=com_con-tent&view=article&id=58&Itemid=45

- Frederiksen, C. & Bakken, F.(2000). Libraries in Kosova/Kosovo:a general assessmentand a short andmedium-term development plan(IFLA/FAIFE REPORT / APRIL2000). Retrieved May 15, 2010,fromhttp://archive.ifla.org/faife/faife/kosova/kosorepo.htm

- Gjenocidi serb ndaj librit shqip nëKosovë 1998/1999. (2000). (Archiveof the National and UniversityLibrary of Kosova).

- Herscher, A. & Riedlmayer, A.(2001). The destruction of culturalheritage in Kosovo, 1998-1999: apost-war survey. (Filed at theInternational Criminal Tribunal forthe Former Yugoslavia on 28Februrary 2002). Retrieved May 19,2010, fromhttp://hague.bard.edu/reports/hr_rie

dlmayer-28feb2002.pdf- Hoddinott, R. F. (1963). Early

Byzantine churches in Macedoniaand Southern Serbia: a study of theorigins and the initial developmentof East Christian art. London:Macmillan, pp. 200-202.

- Independent Commission for Minesand Minerals. (2005). Mineralsdeposit. Retrieved May 20, 2010,from http://www.kosovo-min-ing.org/kosovoweb/en/mining/minerals.html

- Republika Srbija, Republi ki zavodza statistiku. (2003). Stanovništvo(Popis stanovništva, doma instava istanova u 2002). Beograd.Retrieved May 21, 2010, fromhttp://webrzs.stat.gov.rs/axd/Zip/VJN3.pdf

- Riedlmayer, A, J. (2007). Crimes ofwar, crimes of peace: destruction oflibraries during and after the Balkanwars of the 1990s. Library Trends,56 (1), 107-132. Retrieved May 21,2010, fromhttp://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/3784/Riedlmayer561.pdf?

- Riedlmayer, A. (December 1999 -February 2000). Libraries andarchives in Kosova: a postwar report(Bosnia Report). Retrieved May 17,2010, fromhttp://www.bosnia.org.uk/bosrep/decfeb00/libraries.cfm

- Riedlmayer, A. (March-June 2000).Museums in Kosovo: a first postwarassessment (Bosnia Report), 15/16.Retrieved May 21, 2010, fromhttp://www.bosnia.org.uk/bosrep/marjune00/museums.cfm

- Simon i , G. S. & Vukadinovi , Z.. (2009). Serbian books and

libraries in Kosovo and Metochia.World Library and InformationCongress: 75th IFLA GeneralConference and Council, 23-27August 2009, Milan, Italy. RetrievedMay 15, 2010, fromhttp://www.ifla.org/files/hq/papers/ifla75/78-stokic-en.pdf

BIBLIOTEKAT

22

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

KOLEKSIONET

RAMIZE BAJRAKTARI

ZHVILLIMI I KOLEKSIONEVE

Bibliotekat e fakulteteve tëKosovës, ndonjëra më shpejt endonjëra më ngadalë, janë dukekaluar nëpër një proces të zhvil-limit e të rehabilitimit, pas njëfaze të vështirë të shkatërrimitgjatë kohës së okupimit serb dhetë pamundësisë që menjëherë pasluftës të arrijnë të rimëkëmben.Pro blemet me të cilat këto bib-lioteka janë duke u ballafaquartashmë, janë mungesa e hapësiravetë përshtatshme, infrastruktura eshkatërruar, si dhe amullia meproblemin e zhvillimit dhe spas -trimit të koleksioneve.

Meqë bibliotekat e universitetitfondin e vet e mbështetin kryesishtnë koleksionin lëndor, mbetetnjëra nga problemet kryesore qëkëto fonde të pasurohen dhe tëspastrohen në përputhje me zhvil-limet e procesit arsimor e shkencortë fakulteteve.

Në këtë fazë në të cilën gjendenbibliotekat e fakulteteve të Koso -vës, është e domosdoshme njëdina mikë e fuqishme për rigjal-lërimin e fondeve dhe koleksion-eve të tyre. Në pasurimin e kolek-sionit lëndor, fillimisht duhet tëkihet parasysh mbledhja e një pjesetë konsiderueshme të materialeve,për të cilat përdoruesit – studentëtdhe profesorët, kanë kërkesë të

tyre. Ky Koleksion do të jetë nëmbështetje të plan-programit tëfakulteteve përkatëse, për t’u ard-hur në ndihmë sa më shpejt nevo-jave që ata kanë.

Ky koleksion në proces do tëmund të pasurohet nëpërmjet njëkomunikimi intensive dhe në sis-tem me studentët dhe personelinakademik të fakulteteve. Pra,përzgjedhja e titujve do të bëhej nëpërputhje me programin akademiktë fakulteteve të UP-së, që përfshintë gjitha lëndët që janë në plan-programin akademik dhe që do tëmund t’i plotësonin nevojat përnjë zhvillim normal të procesitmësimor.

Pra, fillimisht duhet të bëhet njëmbledhje e konsiderueshme e ko -le ksioneve, sipas këtyre kërkesaveqë, nuk do të duhej të jenë tërastit, por nëpër një procesi sistem-atik të komunikimit dhe intervis-timit të studentëve dhe profesorëvepër kërkesat e tyre. Më vonë bib-liotekat do të mund të pasurojnëkoleksionin lëndor me tituj tëtjerë, që do të jetë të lidhurngushtë me programin akademik.

Pra, biblioteka do të duhej tëjetë në funksion të mbështetjespermanente në procesin e mësimd-hënies dhe mësimnxënies, dukebërë freskimin kohë pas kohe,sipas nevojave të koleksionit bib-liotekar.

Në këto faza të zhvillimit tëkoleksioneve, bibliotekat e fakul-

tetit duhet të synojnë në njëshkëmbim të informacioneve nëmes vete dhe një qasje në projektetë përbashkëta – si ai për burime tërëndësishme elektronike, që janë tënjë natyre specifike dhe të për-bashkët për këto biblioteka.

SPASTRIMI I KOLEKSIONEVE

Me qëllim të rritjes së efek-tivitetit në zhvillimet e bib-liotekave të fakulteteve të Kosovës,zhvillimit të koleksioneve dhe sig-urimit të hapësirave të mjaftue -shme për këto koleksione, ështëtashmë urgjente që t’i hyhet njëprocesi të evidentimit të kolek-sioneve që nuk qarkullojnë, mbin-garkesës së fondeve, krijimit tëhapësirave të mjediseve që pengo-jnë shërbimin normal të vendosjessë koleksioneve nëpër rafte dhe tëshërbimit ndaj lexuesve. Pra, bib-liotekat e fakulteteve në Kosovëjanë në një gjendje kur gjithsesiduhet të bëjnë një seleksionim tëfondit të tyre, për shkak të: vjetër-sisë së madhe të koleksioneve,gjendjes fizike dhe kuantitetit. Mekëtë, do të mundësohet pasurimime koleksione adekuate, menax-himit më të mirë të rafteve, shfry-tëzimit të hapësirës; lehtësimit përpërpunimin e koleksioneve (tëcilat do të jenë pjesë e koleksion-eve të ardhshme dhe të cilat endenuk janë përpunuar).

SFIDAT E ZHVILLIMI TË KOLEKSIONEVE NË BIBLIOTEKAT

E FAKULTETEVE TË KOSOVËS

23

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

KOLEKSIONET

Këto biblioteka mund të tërhe-qin nga fondet literaturën që tash-më është vjetruar dhe nuk kërko-het për shfrytëzim nga përdoruesit;literatura fizikisht e dëmtuar; kop-jet e tepërta etj.

Në pothuaj të gjitha këto bib-lioteka, shohim koleksion lëndor tëviteve ’70-ta të shekullit XX, mate-riale referale të vjetra, të cilat janë tëdëmtuara dhe nuk ia vlen të restau-rohen, për shkak të kostos së lartë tërestaurimit; periodik të vjetër qënuk është i kompletuar (numra tëpakët të titujve); materiale nëshumta në gjuhët sllave, që për-doruesi i sotëm vështirë apo farenuk i kupton. Në këtë grumbull të

madh fondi bibliotekar, ka një morilibrash e materialesh me përmbajtjejoadekuate, me informata të vjetru-ara dhe jorelevante, si: almanakë,vjetarë, raporte, tekste nga plane tëvjetra mësimore (p.sh. Marksizmi,Mbrojtja dhe Vetëmbrojtja shoqë -rore etj.); publikime jo të përshta -tshme për shkak të ndry shimevepolitike; interpretime të ndryshmetë filozofisë marksiste; litera turënga armata jugosllave etj.

Në fund të një procesi të gux-imshëm dhe njëkohësisht të mend-uar mirë të spastrimit të koleksion-eve, do të mund të regjistrohenlibrat që marrin statusin e libraveqë duhet të tërhiqen nga fondi i

bibliotekës dhe e njëjta listë mundt’u jepet profesorëve (shefave tëdegëve) për të marrë miratimin etyre. Kjo nënkupton mundësinë everifikimit se a ka nevojë ndonjëbibliotekë për ato publikime ose amund shkëmbehet ky material mendonjë bibliotekë rajonale apo tëvendeve të tjera.

Arritja e këtyre objektivave, dotë reflektonte një zhvillim dhemenaxhim të qëndrueshëm të ko -le ksi oneve të bibliotekave të fakul-teteve, si dhe hapje e një mundësie që të mos lejohet grumbullimi ifondeve pa nevojë, duke vështirë-suar mundësinë për një zhvillimnormal të bibliotekës.

24

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

LEXIMI

ZIZË REXHAJ - KRAJA

Biblioteka nuk është vend i për-shtatshëm për leximin e letër-sisë. Pavarësisht kushteve që

mund të ofrohen, leximi i letërsisëkërkon një komoditet dhe atmosferëtjetër nga ai që ofrojnë bibliotekat.Leximi i letërsisë, nga vetë natyra etij, është lexim i zgjatur, që nukmund të lidhet vetëm me qëndrimine lexuesit në bibliotekë. Përveç kësaj,ai ka synim kryesor përjetiminestetik, kështu që në rrethanat dhekushtet e bibliotekës një përjetim ikëtillë vështirë të arrihet. Nga anatjetër, leximi letrar si perceptim ështëmë kompleks, sesa, ta zëmë, të kun-druarit e një vepre të arteve figurativenë një ekspozitë, ose të dëgjuarit enjë koncerti të muzikës klasike nësallën e koncerteve.

Edhe përkundër kësaj rrethane,letërsia është mjaft e pranishme nëleximin bibliotekar. Kjo është ekuptueshme, sepse dihet se bib-liotekat janë vende me një kon-centrim relativisht të madh të libritletrar. Ky libër letrar është i dy for-mave: e para, është krijim imagjina-tiv, që domethënë vepër e mirëfilltëletrare artistike; dhe, e dyta, shkrimkritik dhe studimor për letërsinë.Duke u mbështetur në këto dy formatë pranisë së letërsisë në biblioteka,atëherë edhe leximi i letërsisë nëhapësirat bibliotekare është dy llo-jesh:

a) i drejtpërdrejtë ose themelor,b) i tërthortë ose studimor

Leximi i drejtpërdrejtë, kush-timisht ta quajmë kështu, nënkup-ton leximin e një vepre letrare të for-mës së saj parësore, ndërsa leximi itërthortë nënkupton marrjen me njëvepër letrare ose autor përmes libravestudimorë ose kritikë. Duke qenë sebibliotekat në përgjithësi, por nëmënyrë të veçantë bibliotekat e llojitçfarë është Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Kosovës, janëhapësira më shumë të përshtatshmepër studim se sa për lexim të prod-himit primar letrar, atëherë është ekuptueshme pse leximi studimor, eme këtë edhe i tërthortë, është më ipranishëm sesa leximi i drejtpërdrejtëose primar.

SPECIFIKAT E BKUK-së

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, si institu-cioni më i lartë bibliotekar nëKosovë, i ka disa specifika që e dallo-jnë atë nga bibliotekat kombëtare tëvendeve të tjera. Dallimi qëndron jovetëm në emërtim, por edhe nëfunksionin, mënyrën e punës dhemënyrën e shfrytëzimit të hapësiravedhe të fondit bibliotekar. Duke qenënjëkohësisht bibliotekë kombëtaredhe universitare, asaj në njëfarëmënyre, përveç statusit, i është për-caktuar edhe struktura e lexuesve, ebashkë me këtë edhe struktura e lib-rit që jepet në shfrytëzim të lexuesve.BKUK që me kohë, që me ndërtimine kësaj godine ku është tani, ështëpajisur me salla të mëdha leximi, nëtë cilat mund të gjejnë vend mbi 500

lexues njëkohësisht. Sikur BKUK tëishte bibliotekë vetëm “kombëtare”në asnjë mënyrë nuk do të kishtenevojë për kaq vende lexuesish.Atributi i saj “universitar” ka shtuardukshëm numrin e lexuesve, por, nëanën tjetër ka ulur ndjeshëm numrindhe përqindjen e lexuesve që shfrytë-zojnë fondin bibliotekar të BKUK-ës, krahasuar këtë me numrin rela-tivisht të madh të lexuesve. Sallat eBKUK-ës, siç dihet, që nga fillimi,janë shfrytëzuar dhe vazhdojnë tëshfrytëzohen si leximore, qëdomethënë se një numër i kon-siderueshëm i lexuesve i shfrytëzojnëkëto hapësira pa qenë as të obliguardhe as të interesuar për shfrytëzimine fondit bibliotekar.

Kjo specifikë e BKUK-së reflekto-het në të gjitha segmentet e punës sësaj, përfshirë këtu edhe leximin eletërsisë. Duke analizuar numrin dhestrukturën e librit letrar të lexuar nëBKUK, mund të shihet se leximibëhet për efekt të studimeve ele-mentare, ose themelore. Pra, përnxënien e letërsisë në procesin earsimit të lartë dhe jo për studimin esaj të thelluar. Në këtë pikë, pra,BKUK më shumë ushtron funksion“universitar” sesa “kombëtar”. Këtë edëshmon jo vetëm struktura e lex-uesve, por edhe lloji i librit që merretnë shfrytëzim nga fondi i BKUK-ës.Pra, dominojnë librat e nxënies sëletërsisë dhe shumë më pak ato qëmerren me studime të thelluara,sikundër që janë relativisht të paktëedhe librat e mirëfilltë letrarë.

LEXIMI I LETËRSISËSHQIPE NË BKUK

25

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

LEXIMI

ÇFARË THOTË STATISTIKA?

Duke punuar me vite në shër-bimin me lexues të BKUK, disa vro-jtime dhe shqyrtime statistikorethuajse m’u kanë imponuar vetvetiu,pa ndonjë pretendim për analiza tëthelluara. Kështu, ta zëmë, kam vënëre se në viti 2007, i cili mund të kon-siderohet njëri nga vitet më “produk-tivë” në BKUK, sepse krahasuar menumrin e të anëtarësuarve në BKUK(.... sa?), numri i atyre që kanëaplikuar për të shfrytëzuar libra ngafondi bibliotekar ka qenë 4.117. Nëkëtë numër të përgjithshëm, letërsiamerr pjesë me 675 kërkesa, respek-tivisht aplikime për të shfrytëzuarlibrat e fondit, që i bie afërsisht rreth17% të numrit të përgjithshëm.Krahasuar me fushat e tjera, në pikë-pamje të leximit, letërsia doemos qëqëndron më mirë, sepse leximi ështëpjesë e natyrës së letërsisë. Qëndronshumë më mirë se të gjitha shkencatekzakte, qëndron më mirë se ekono-mia dhe jurisprudenca, por edhe mëmirë se sociologjia dhe shkencat poli-tike, se gjuhësia dhe historia.

STRUKTURA

Duke parë se cili lloj i librit letrarështë marrë për lexim, mund të nxir-ren disa përfundime besoj intere-sante. Përfundimi i parë lidhet meatë që e përmendem në fillim, e kjoka të bëjë me leximin themelor dheleximin studimor, nëse mund t’i qua-jmë kështu. Natyrisht që leximistudimor ka përparësi karshi atijthemelor dhe ky gjithashtu është njëfenomen i natyrshëm, sepse, siç u thamë lart, të bësh lexim për qëllimeestetike dhe artistike në bibliotekënuk është e përshtatshme, ndërsa tëbësh lexim studimor në bibliotekëështë rrethanë krejt normale. Poredhe kur bëhet fjalë për leximin

themelor, bie në sy edhe një fakttjetër: letërsia shqipe afërsisht lexohetnjësoj si letërsia e huaj, ndonësenumri i botimeve të letërsisë së huajkohëve të fundit është më i madhdhe oferta është më e llojllojshme.

Leximi studimor, ndërkaq, sjelldisa veçori që duhet marrë në kon-sideratë. Duke qenë se bëhet fjalë përstudime themelore dhe jo përstudime të thelluara, këtij synimi tëlexuesit i përshtatet edhe natyra elibrave që kërkohen. Në rend të parëkëtu bëjnë pjesë librat me studimehistoriko-letrare dhe përgjithësishtlibrat që kanë karakterin e teksteveuniversitare, ndonëse shpesh nukjanë emërtuar si të tillë. Shikuar ngaky aspekt, është e natyrshme qëautorët e traditës të konsumohen mëshumë se autorët e letërsisëbashkëkohore. Më pas vijnëstudimet teorike dhe librat meshkrime kritike dhe analiza letrare tëautorëve dhe të veprave të caktuara.Nga librat me studime teorike, bienë sy edhe një numër autorësh tëhuaj, të cilët tashmë janë përkthyernë shqip. Shfrytëzues të kësaj litera-ture kryesisht janë lexuesit qëndjekin studimet për master, ndërsa

lexuesit e studimeve të rregulltamjaftohen me literaturën e autorëveshqiptarë.

Duhet përmendur këtu edhe njëfenomen tjetër, i cili është dukshëm ipërhapur te ne: studenti, kandidatipër studimet master, njësoj sikundëredhe kandidati për doktoraturë, e kapothuajse të domosdoshme të lexojëlibrat e profesorit të vet. Prandaj,auto rët shqiptarë më të lexuar ngafusha e studimeve letrare në për -gjithësi janë ata që njëkohësisht janëedhe profesorë në katedrat e letërsisë.

PËRFUNDIM

Leximi i letërsisë dhe konsumimii saj në bibliotekë është një fenomenkompleks, që varet nga shumë fak-torë: nga faktorët socialë, edukati-vo-arsimor dhe kulturor. Njëstudim i këtij fenomeni besoj se dotë nxirrte përfundime më interesnga sociologjia e letërsisë, të cilat,ndër të tjera, përfshijnë edhe prak-tikat tona të nxënies dhe studimit tëletërsisë, njësoj sikundër edhefenomenin social-kulturor të lexim-it, respektivisht të mosleximit tëletërsisë te ne.

26

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTHECAE

JEHONA SHALA

Duke mos synuaranashkalimin e datave krye-sore që lidhen direkt me

këtë institucion, si ato 1944-‘52,1956-‘61, 1961-‘70, 1990-’99, sidhe data nga ’99 e deri me sot, qëkanë të bëjnë në fillim me themelim-in dhe me pastaj me zhvillimin ekëtij institucioni, po orientoheminga një shërbim që ky institucion kabërë dikur e që vazhdon ta bëjë dhesot, atë të shërbimit ndaj lexuesit.

Një bibliotekë pa këtë shërbim dotë ngjasonte në një deponi librash,prandaj kushtimi i një kujdesi tëveçantë ndaj këtij shërbimi do tabënte një bibliotekë e çfarëdo llojiqoftë ajo, më pak ose më shumë tësuksesshme.

Informacioni që ky institucionpavarësisht lokacionit se ku ka ekzis-tuar dhe është gjendur me kalimin ekohës tregon se ka qëndruar i tillë nëmë së paku për dy arsye: (1) grum-bullimin e librit, materialit bib-liotekar në përgjithësi dhe (2)shpërndarjen e tij te lexuesi.

Në këtë pikë duhet theksuar senjëra nga shërbimet që ofron kyinstitucion dhe që është pika kyçe ekontaktit me lexuesin/përdoruesinështë Departamenti i Informa -cioneve dhe i Shërbimeve Bibliote -kare, i përbërë nga katër shërbime:Shërbimi i Informacionit, Shërbimi iPërdoruesve, Shërbimi i Koleksio -neve të Deponuara dhe Qendra eInternetit.

Nëse i vendosim këto shërbimenëpër vitet e lartpërmendura ose me

saktë në vitet e fillimit të punës sëkëtij institucioni, pjesa e katërt për-bërëse e këtij shërbimi domosdo senuk do të ekzistonte. Por, është mësee qartë se me kalimin e viteve kyinstitucion ka punuar dhe vepruarduke u zhvilluar më tutje konformdisa modeleve, respektivisht kon-form disa normave që bëhen te oblig-ueshme nga vetë koha. Dhe, ështëpikërisht koha ajo që sot na e tregonrëndësinë qe ka secili prej shërbimevetë këtij departamenti në përgjithësi,por në veçanti Shërbimi i Informa -cionit. Ku si rrjedhojë, ky shërbimsot vazhdon të jetë hapësira me efrekuentuar nga lexuesi meqë ështëhapi i parë i secilit lexues që ka nevo-jë për udhëzime, informata, informa-cion për skedarët alfabetikë, sistem-atikë, tipografikë e të periodikut qëkanë qenë shumë të përdorshëmdikur, si dhe informacion rrethhulumtimit në bazën e të dhënave tëbibliotekës, që ekziston sot.

Zhvillimi i punës me zgjedhjen e

modeleve me të mira për shërbimndaj lexuesit dhe ofrimin e informa-cionit sa me të mirë ose të nevojshëmpër lexuesin na zhvendos një hap metutje dhe gjithashtu na e obligonzgjedhjen e një modeli të përdor-shëm dhe funksional që ekziston nëbibliotekat më të njohura në botë.Një model i nxjerrë nga bibliotekat ezhvilluara e që do të mund të bëhejpjese e këtij departamenti, ose tëshkrinte brenda tij disa nga shër-bimet, do të ishte zgjedhja e modelittë shërbimit referal, ose tavolinareferale, krijimi ose zgjerimi i së cilësdo të shkonte përtej një informacioniqë mund të ofrojë Shërbimi iInformacionit, për të krijuar kështunjë hapësirë të plotësuar me bib-liotekarin ose bibliotekarët e përgati-tur me njohje të mira, në radhë tëpar me njohuri të përgjithshme kul-turore e më pastaj me njohuri të mirëmbi fondin e bibliotekës, pavarësishtdepartamenteve në të cilat mund tëjenë të ndara materialet bibliotekare.

TAVOLINA REFERALE -NJOHJA ME BIBLIOTEKËN

27

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BIBLIOTHECAE

Në këtë mënyrë, tavolina referaledo të krijonte lehtësi për të gjithë llo-jet e përdoruesve, qofshin ata studen-të që hyjnë në bibliotekë me ide tëqartë se çfarë kërkojnë për lexim,qofshin ata lexues të rinj që vijnë nëbibliotekë për të lexuar “diçkaargëtuese”, qofshin ata të moshuar qëndjejnë si nevojë të “rishohin” kohëne tyre, duke kërkuar të gjurmojnënëpër periodikë të ndryshëm, oseqofshin ata lexues të X profesioni qëhyjnë në një bibliotekë, duke e parëatë si një vend ku mund të gjejnëndonjë libër që u nevojitet vetëm si“pushim” ose ikje për një kohë ngapuna e përditshme.

Të gjithë tipat e lexuesve do tandjenin si nevojë të zhvillonin kon-taktin me tavolinën referale, ngjashëmsikurse personeli në tavolinën referaledo ta ndjente si obligim ofrimin eshërbimit dhe informacionit plotësuesndaj këtyre përdoruesve, duke shkuarkështu përtej një informacioni tëthjeshtë, gjithashtu duke u mundë-suar lexuesve njohje më të thella mematerialet bibliotekare.

Me këtë rast, nëse shtrojmë pyetjetse sa lexues e dinë se brenda një bib-lioteke kombëtare mund edhe tëdëgjojnë këngë nga folklori? Ose sadinë se gjithashtu brenda një bib-lioteke kombëtare mund të gjendendorëshkrime të vlefshme për kulturëne atij kombi? Ose sa lexues e dinë sesa burime elektronike ka sot Bibli -oteka Kombëtare dhe Univer sitare eKosovës?

Përgjigja se sa, nuk është e sigurt,por ajo që është mëse e sigurt është seshërbimi i tavolinës referale i komple-tuar me bibliotekarët e mirëinformuardo të bënte me shumë se dhënien enjë informacioni të thjeshtë si ky, oseedhe do t’ia bënte të njohur lexuesitvlerat kulturore e shkencore që përm-ban një bibliotekë kombëtare dheuniversitare siç është BKUK-ja.

Ky shërbim do të krijonte të gjithaparakushtet që lexuesi jo vetëm të ketëkëto informacione, por përmes kësajdo të përcillte te lexuesi/përdoruesigjithë kujtesën historike te një vendinë këtë rast të Kosovës që është e qëduhet të jetë brenda BibliotekësKombëtare dhe po ashtu gjithë infor-macionin mbi zhvillimet me të reja tëshkencës dhe teknologjisë që mund eqë duhet të gjendet brenda Biblio -tekës Universitare.

Dhe, krahas kësaj, përpos një shër-bimi të thjeshtë ndaj lexuesit, do tëkrijohej një shans i mirë edhe për ori-entimin drejt teksteve ose materi-aleve bibliotekare të vlefshme përformimin e një lexuesi të ri, ose përkrijimin e kushteve “komode” për të“ngjallur të kaluarën” për një lexuestë moshuar.

Kështu që, krijimi i mundësisë sëzhvillimit të punës në bibliotekëntonë, krahas zhvillimeve që ngjajnënë bibliotekat në botën e zhvilluar,do të hapte rrugë drejt mundësisë sëkrijimit dhe shënimit të një date, qëdo të bëhej pjesë e datave të rëndë-sishme të këtij institucioni, dukeshënuar në këtë mënyrë krijimin enjë shërbimi ideal që duhet t’i ofro-

het lexuesit dhe transparencën idealeqë një bibliotekë, pothuajse e “mbyl-lur” deri me sot, do ta bënte për për-doruesin e saj.

LITERATURA:

- Rosenberg , Ida L., “Problems of eReference Librarian”, LibraryJurnal, Qershor, 1991(www.ebscohost.com, Database:MasterFILE Premier);

- Katz, William A., “Hyrje nëpunën e referencave: Shërbimetthemelore informative”, V.1,BKUK, Prishtinë, 2007;

- Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës: 60 vjet,BKUK, Prishtinë, 2004;

- Oberembt, Keneth J., “Planistrategjik pwr BibliotekënKombëtare dhe për BibliotekënUniversitare”, U.S. Oficce Pristinadhe BKUK, Prishtinë 2004;

- Java e Bibliotekës në Kosovë: 3-8prill 2006, BKUK, Prishtinë,2007;

- Gangl, Susan, “The Librarian'sLibrary: Fugitive Reference Files”,Reference Librarian; 2001, Vol. 34(www.ebscohost.com).

28 MENAXHIMI I NDRYSHIMEVE

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BERAT ARMAGEDONI

Për të arritur perspektivat ezhvillimit të sotëm dhe tëardhshëm bibliotekar,

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës duhet të nisëtë punojë në projektin për digjitaliz-imin e koleksioneve, fillimisht tëmaterialeve bibliotekare të dekadës sëfundit, për të vijuar më pastaj medigjitalizimin gjithëpërfshirës tëkoleksioneve.

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, bibliotekat efakulteteve, bibliotekat ndërkomu-nale dhe ato në institucionet shkolloretë shkollimi fillor e të mesëm, tëshkollave publike e private, etj., duhettë mundësojnë aplikimin e tekno -logjisë më të re të informacionit, përarsye se tashmë kjo teknologji, sido-mos interneti, e ka ndryshuar dhe poe ndryshon komunikimin e shoqërisë,kulturën e saj.

Punën me dorë po e zëvendësonpuna me kompjuter, i cili, përpos qëpo ndihmon të kryhet puna më mirëdhe më shpejt, po shkurton edhenumrin e punëtorëve nga ç’kërko -heshin më parë për të kryer një pro-jekt. Për ta ilustruar këtë punë kaq tëmundimshme e të gjatë të punës medorë të punonjësve, p.sh, punës medorë të skedave, ta marrim një shem-bull konkret e të tashëm nga Departa -menti i Bibliografisë i BKUK-së, e cilaqë sa kohë, mbase 20 vjet, ka nisur tapërgatisë një bibliografi të librit shqipnë Kosovë (1944-1984), por që, derimë sot, fatkeqësisht, është punuar

shumë e, fatmirësisht, shumë shpejt,pas kaq kohësh, po sheh ditën ebotimit ai libër me mbi 8 000 njësibibliografike.

Ky projekt për hartimin e kësajbibliografie dikur ka marrë kohëshumë, sepse nuk ka qenë i lehtë përt’u përgatitur. Udhëheqësi i saj dhehartuesit e saj, kur kanë nisur ta dak-tilografojnë gjithë atë material bibli-ografik (të viteve 1944-1984) nëëord, janë përballur me skeda tëshkruara si mos më keq nga mos mëshumë se 20 duar të njerëzve punuarnë to mbi 20 vjet. Por, me shumëmund ia kanë arritur që punën 20-vjeçare të nisur ta përmbyllin shumëshpejt me ndihmën e kompjuteritdhe, natyrisht, me përvojat e tyre tëshumta si bibliografë. Ama kjo emirë ka edhe një të keqe.

Ky mund i tyre mund të harrohetose të bie rrallë ndërmend po qe sekjo bibliografi nuk digjitalizohet. Ajonuk duhet të mbetet vetëm në for-mat të librit. Sot duhet të bëhet digji-talizimi i saj, sikurse bibliografitë elibrat në bibliotekat evropiane ebotërore. Nëse ajo ka vlerë tash silibër i botuar (në dy pjesë), shumëmë me vlerë do të kishte nëse në ueb-faqen e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës do të mundtë lexohej nga ata përdorues që janëtë interesuar për këtë lloj informa-cioni bibliografik, siç mund të jenë tëinteresuar edhe për lloje të tjera tëinformacionit e te materialit bib-liotekar.

Kushtet për t’u realizuar ky digji-talizim deri-diku janë. Duhen edhepak mjete teknike. Biblioteka ka

BKUK – NEVOJA PËR KRIJIMINE BIBLIOTEKËS DIGJITALE

29

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

MENAXHIMI I NDRYSHIMEVE

pajisje për skanimin e dokumenteve,ashtu siç e ka edhe uebfaqen për t’iprezantuar librat në dekadën e fundittë këtij shekulli. Ka edhe teknikë tëteknologjisë informative të mirë dhetë mjaftueshëm. Megjithatë, vetëmdigjitalizimi i bibliografisë është pak.Duhet një projekt i madh.

BKUK duhet të hartojë një pro-jekt, i cili do të ndahej në faza të cak-tuara, për mundësinë e digjitalizimittë koleksioneve. Paralelisht me digji-talizimin e koleksioneve të veta, tëbashkëpunojë në kuptimin institu-cional e ligjor, me autorë e botues tëcilët kanë në dispozicion botime etyre përkatëse në kopje elektronike,të cilat mund t’ia ofrojnë BKUK-së.Do të ishte punë shumë e lak-mueshme dhe e përmendur, ngaqëme këtë rast do të përfitonin: autori iatij libri/vepre/teksti, biblioteka, poredhe lexuesit. Dhe kjo nuk ështëpunë shumë e vështirë që të realizo-het. Sot gjithë librat shkruhen nëprograme të kompjuterit, veçanërishtnë ëord, materiali i të cilit mund tëtransferohet edhe në PDF e derivatetë programeve të tjera për t’u bërë mëi lehtë i lexueshëm e i shfletueshëm.

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës ka bërë diçka.S’duhet të harrojmë se ajo rrjetin e vettë programit shumë të avancuar digji-tal, Aleph 500, e ka shtrirë nëpër disabiblioteka ndërkomunale, mirëpo aimundëson vetëm gjetjen e titujve tëlibrave që gjenden në depot e saj osenë ndonjërin departament të saj. Anipse ka bërë këtë hap kaq me rëndësi,i cili kërkuesve të literaturës u kamundësuar t’i ikin katalogut manuale t’i gjejnë librat e nevojshëm mëlehtë nga shtëpia ose nga vendi ipunës ku punojnë, ende nuk ka bërëasgjë rreth digjitalizimit të librave nëuebfaqen e saj ëëë.biblioteka-ks.org tëatyre teksteve: punimeve të masterit etë doktoraturës, librave e vepra të

ndryshme, të cilat i përmendëm mëlart, e të cilat dorëzohen si kopje tëdetyrueshme, në formate tëndryshme, (A4, A5, A3), nëDepartamentin e Pasurimit. Kohët efundit atyre iu bashkëngjitet edhe cd-ja e mbushur me material. Mendim imirë, shumë i arsyeshëm dhe punë elehtë për punonjësit e BKUK-së përta futur atë material të cd-së në ueb-faqen e bibliotekës. Pra, do të ishtemirë që të ndërtohet një infrastruk-turë ligjore që do të mundësonte qëarkivat e fakulteteve, autorët, shtëpitëbotuese, të gjithë ata që kanë tekste tëshkruara (punime masteri e dok-toratura) e të botuara (libra e revista)t’ia japin BKUK-së në cd apo suportetë tjera elektronike.

Duhet të kuptojmë se bibliotekanuk është vend vetëm ku ruhet libri,por është vend edhe ku mund tëshërbehesh me libra e duhet edhe tëshërbehesh me dokumentacioneelektronike nga çdo vend.

Statistikat tregojnë se sot edhe nëshumë zona rurale është shtrirë rrjetii internetit, se shumë individë kanëkompjuterë e internet në shtëpi, ngatë cilët mund të bëjnë kërkimin. Kjopunë nuk paraqet problem as përshtëpitë botuese, as për autorët e aspër fakultetet, përpos, natyrisht,lehtësim dhe komunikim të tyre mepërdoruesin.

Nëse ndonjëherë bëhet kështu siçmendojmë, teknikët e teknologjisëinformative, të cilët dinë të bëjnëpunë edhe në dizajn, duhet ta ridiza-jnojnë edhe uebfaqen e bibliotekës,në të cilën do të mund të shtoninedhe disa fusha e nënfusha për mate-rialet (librat) që digjitalizohen e, psejo, edhe të dizajnohen me logo tëBKUK-së.

Me më rëndësi se gazetat e revis-tat, duhet të digjitalizohen librat, përarsye se disa gazeta të përditshme nëKosovë kanë nisur ta mirëmbajnë

edhe uebfaqen e gazetës së tyre, si:w w w . g a z e t a e x p r e s s . c o m ,www.botasot.com, www.zëri.com endonjë tjetër e të cilat mund të ofro-hen si linçe në uebfaqen e BKUK-së.

Për ta tubuar dijen diku e për tashfrytëzuar sa më lehtë, më kujtohetnjë ese e publicistit Artan Fuga,“Arsimi në epokën e internetit”, i cilinë të veçon: “Çdo epokë eqytetërimeve të ndryshme në histor-inë e tyre ka pasur një agjenci tëmadhe ku është përqendruar infor-macioni. Në periudhat primitivekëta ishin pleqtë e fisit. Në periud-hën e Mesjetës së hershme dhe tëmesme këta ishin skribët që jo vetëmbartnin në memorien e tyre të gjallëkolektive dijet e epokës, sado tëveshura me vello fetare, por edhe ehidhnin këtë dije në tekste monu-mentale që qarkullonin në duart eelitave të asaj kohe. Më pas, ishteKisha që zotëronte monopolin edijes, e cila pas një kohe u rivalizuanga universitetet, të cilat në konkur-rencë ideologjike me të, u bënë qen-drat më të rëndësishme të prodhimitdhe shpërndarjes së informacionitshkencor”.

Duhet të nxitohet të bëhet sa mëshpejt digjitalizimi i informacionit,pasi dimë se biblioteka u shërben lex-uesve dhe, në këtë kontekst, ataduhet të plotësojnë mjaftueshëminteresimet e tyre gjatë kërkimit.

Sot interneti dhe teknologjitë einformimit e bëjnë më të zëshme dhemë të dobishme Bibliotekën Kombë -tare dhe çdo institucion tjetër qëofron informacion. Duke vëzhguarzhvillimet në fushën e teknologjisë sëinfor macionit dhe interesimin enjerëzve, shumë shpejt, pritet që bib-liotekat nga afër, kudo që përdoruesigjendet, t’i ofrojnë gjithë informa-cionin, tekstin – librën, revistën etj.,që është pjesë e kërkimeve dinamike etë sistemuara të tij.

30

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

LIGJI

IZET ABDYLI

Ligji për Bibliotekat nr. 2003/6 iaprovuar pas luftës nga Kuvendii Kosovës, si një ligj bazik për

bibliotekat dhe fushën e bibliotekarisënë Kosove, ishte një bazë e mirë, përfunksionalizimin dhe mëkëmbjen ebibliotekave në Kosovë. Ky ligj përcak-toi parimet dhe normat themelore përveprimtarinë bibliotekare dhe për orga-nizimin e mirëvajtjen e bibliotekaveMirëpo zhvillimi i hovshëm i bib-liotekave dhe bibliotekarisë në epokënmoderne dhe trendët e reja të zhvillim-it të teknologjisë së informacionit, kanëhapur mundësinë dhe nevojën e përsh-tatjes se legjislacionit konform ecurivetë këtij zhvillimi. Duhet të përmendimfaktin që legjislacioni aktual nuk ështëshoqëruar me asnjë akt nënligjor ngaministritë përkatëse, që do të krijontenjë bazë më të mirë të funksionimit tëkëtij ligji, Në këtë kontekst, edhe ngaky fakt, del si nevojë e domosdoshmendryshimi i tij dhe përshtatja merrethanat e kohës.

Pra, mungesa e nxjerrjes se aktevenënligjore nga institucionet përkatëseka bërë që në shumë fusha ky ligj tëmos implementohet dhe të mbetet nëgjysmë të rrugës. Praktika ka treguarse disa nga qasjet dhe formulimet nëkëtë ligj, që përkojnë me disa nga seg-mentet dhe fushat e caktuara, si:funksionimi i këshillave të bib-liotekave, çështja e ekzemplarit tëdetyrueshëm, mbikëqyrja administra-tive apo mbikëqyrja profesionale ebibliotekave publike, shkollore apo tëveçanta, nuk kanë funksionuar si

duhet, prandaj shtrohet nevoja erishqyrtimit të këtij ligji, duke e pasu-ruar atë me më shumë akte nën-ligjore, që do ta bënte ligjin funksion-al dhe të implementueshëm jo vetëmnë dimensionin që përfshin eksklu -zivitetin në fushë të funksionimit tëbrendshëm të bibliote kave, por edhetë relacionit të bibliotekave në mesvete, sipas rëndësisë dhe llojit të tyre,të relacionit të bibliotekave meinstitucionet mbikë qyrëse, të bib-liotekave me botuesit, si dhe tëbibliotekave në nivel bashkë puni -mesh e shkëmbimesh me bibliotekatndërkombëtare.

Në kontekst të kësaj vlen të për-menden edhe ndryshimet faktike qëka bërë në hierarkinë e organizimit tësistemit bibliotekar, Ministria ePushtetit Lokal bashkë me Ministrinëe Kulturës Rinisë dhe Sportit lidhurme bibliotekat ndërkomunale, të cilatkanë kaluar tashmë në administrim tëkomunave. Kjo është bërë në kundër-shtim me ligjin aktual, meqë neni. –11.1. i ligjit për biblioteka, përcaktonse: Ministria e Kulturës ushtronaktivitete të administrimit qendrorlidhur me bibliotekat ndërkomunaledhe Bibliotekën e Kosovës dhe të bib-liotekave që veprojnë në përbërjen einstitucioneve që ka nën përgjegjësi.

Gjithashtu, procesi i ndarjes sëBibliotekës Universitare nga Biblio -teka Kombëtare, që aktualisht ështënë proces, dhe jetësimi i nenit 3.8 tëkëtij ligji që e vënë MASHT-in siautoritet që ka në varësi BibliotekënUniversitare, krijon domosdonë esaktësimit të një pozicioni të ri të

Bibliotekës Kombëtare, si një institu-cion me rëndësi në hierarkinë e insti-tucioneve. Edhe me ligjin aktual,përkatësisht neni 22, paragrafi 22.1dhe 22.2, Biblioteka Kombëtarepërkufizohet si institucion bibliotekarqendror i Kosovës, dhe qendër einformacionit bibliotekar në nivelkosovar dhe, po ashtu, BibliotekaKombëtare e Kosovës themelohet mevendim të Kuvendit të Kosovës. Sirrjedhojë, ky institucion hyn në ran-gun e institucione me rëndësi kom-bëtare, siç janë: Arkivat Shtetëror,Akademia e Arteve dhe Shkencave tëRepublikës së Kosovës, etj.

Pra, po të lexohen me kujdes nenetdhe paragrafët e këtij ligji, shihenedhe një varg i kolizioneve në mestyre, siç janë evidente edhe një varglëshimesh e gabimesh teknike, e qëështë e domosdoshme të evitohen.

Mungesa e kuadrove profesionalenë fushën e bibliotekarisë, shtrondomosdonë e autorizimit ligjor tëBibliotekës Kombëtare si institucionqë do të duhej të merrej me licencimine bibliotekarëve, organizimin dhe pro-fesionalizimin në shkallën e kuali-fikimit, siç e kanë bibliotekat nacio -nale të rajonit.

Si përfundim, nga krejt kjo që utha më lart, ndryshimi apo amanda-mentimi i këtij ligji është i domos-doshëm, në mënyrë që bibliotekat nëKosovë të kenë funksionalitetin eplotë në nivel të procesit organizativtë punëve, si dhe të hierarkisë e ndar-jes së përgjegjësive sipas sistemit dhestrukturave të organizimit e varësisësë institucioneve tona.

LIGJI PËR BIBLIOTEKATDHE NEVOJA E RISHIKIMIT

31

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BURIMET ELEKTRONIKE

BUKURIJE HALITI

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, përmesAsociacionit të Bibliotekave

Elektronike të Kosovës (ABEK), anë-tarë të së cilës janë edhe BibliotekatNdërkomunale të Kosovës, Universitetii Prishtinës, si dhe disa nga kolegjetkryesore private në Kosovë, ka siguruarqasje në burime elektronike tëEBSCO-s për vitin 2010.

Qasja në burimet elektronike umundësohet të gjithë përdoruesve tëBKUK-së, të Bibliotekave Ndër -komu nale, të Universitetit të Prishti -nës, si dhe të Kolegjeve: Victory,UBT, Pjetër Budi, Kolegji përStudime të Menaxhmentit Interna -cional, AAB-RIINVEST, si dheKolegji FAMA, të cilat kanë mundë-suar, nëpërmjet parapagimit, qasje nëkëto burime elektronike. Pra, kyështë një grup bibliotekash tëbashkuara, që synon të rrisë fuqinë nësigurimin e shërbimeve elektronike.

Sigurimi i shërbimeve në burimetelektronike të EBSCO-s, si dhe në triburime, që Asociacioni i BibliotekaveElektronike të Kosovës ka arritur t’isiguroj falas - JSTOR, ALUKA dheBioOne, përdoruesit në Kosovë do t’ijapin mundësi kërkimesh hulumtu esee shkencore nga baza e të dhënavebibliografike e deri te ato me tekst tëplotë, që janë sot të domosdoshme nëfushën e kërkimit e të hulumtimit.

Për përdoruesit në BibliotekënKombëtare dhe Universitare tëKosovës, më parë nga donacioni iRaiffeisen Bank janë siguruar dy

burime të veçanta elektronike - qëjanë pjesë e koleksioneve elektroniketë Sektorit të Muzikës - Grove MusicOnline dhe Encyclopedia of PopularMusic. Gjithashtu, ky Asociacionështë duke negociuar për të pasurqasje edhe në burimet e CambridgeJournals.

Kosova ka pasur qasje në informa-cionet e të dhënave EBSCO, gjatëviteve 2002 - 2004, fillimisht donacionnga fondacioni SOROS në Prishtinë.Gjatë viteve 2007-2009, AmbasadaAmerikane në Prishtinë ka siguruat,nëpërmjet një donacionin, shërbimenga baza e të dhënave EBSCO dheGALE, ndërsa që gjatë vitit 2008,OSBE-ja ka siguruar shërbime për anë-tarëve të Asociacionit të BibliotekaveElektronike të Kosovës, shërbime nëburimet elektronike: OXFORDJOURNALS dhe OXFORD SCHO -LAR SHIP ONLINE.

Asociacioni i Bibliotekave Elektro -nike të Kosovës, është i anëtarësuar nëeIFL, e cila vendeve në tranzicion ulejon qasje të barabartë dhe me çmimtë ulët blerës ose falas në burimetelektronike. Ky Asocia cion, përveç senegocion dhe siguron qasje nëburimet elektronike, gjithashtu, bënaftësimin e bibliotekarëve dhe për-doruesve në kërkime në këto burime,si dhe jep këshilla dhe udhëzime përanëtarët e këtij Asociacioni.

Për të gjithë përdoruesit, qëkërkimin e tyre e bëjnë në bibliotekatë Kosovës, Universitetin e Prishti -nës, si dhe në kolegjet e lartpërmen-dura private, kanë mundësi që nëpër-

mjet shërbimeve të EBSCO-së, tëkenë qasje në një numër të madh tëbazave të dhënave bibliografike dheme tekst të plotë, të cilat plotësojnënevojat për informacion të të gjithallojeve të bibliotekave kudo në botë.

EBSCO ka publikime dhe shër-bime të specializuara për bibliotekauniversitare, mjekësore, qeveritare,shkollore dhe publike, si dhe përinstitucione dhe gazeta. Duke për-bërë një bazë të të dhënave me mëse60.000 botues kudo në botë. Ajo ishërben komunitetit bibliotekar dhebiznesit që nga viti 1944.

Ndërsa JSTOR ka krijuar njëarkiv të kualitetit të lartë dhe arki-vave ndërdisiplinore të bursave, karuajtur në mënyrë aktive mbi njëmijë revista akademike në dy formate- atë digjitale dhe të shtypura, dhevazhdon të zgjerohet në masë tëmadhe në qasje të veprave shkencoredhe materialeve të tjera nevojshmepër hulumtim dhe mësimdhënie nënivel global.

Ashtu si JSTOR edhe BioOne ofronshërbime në burimet elektronike nëfusha të ndryshme te shkencavebiologjike dhe ALUKA në fusha tëndryshme siç janë arkeologjia, histo-ria, botanika, gjeografia, etj.

Dy burime të veçanta elektronike ijanë shtuar koleksioneve elektroniketë Sektorit të Muzikës në BibliotekënKombëtare dhe Unive rsitare tëKosovës: Grove Music Online dheEncyclopedia of Popular Music. Të dykëto burime u dedikohen në radhë tëpare lexuesve e përdoruesve të profilit

A S O C I A C I O N I I B I B L I O T E K A V E E L E K T R O N I K E T Ë K O S O V Ë S

QASJA NË BURIMET ELEKTRONIKEPËR PËRDORUESIT E KOSOVËS

32

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

BURIMET ELEKTRONIKE

muzikor, e më pas edhe përdoruesvetë interesuar të profileve të tjera.

Grove Music Online është burimelektronik më autoritativ në të gjithaaspektet në fushën e muzikës. Kyburim përfshinë 50 000 artikuj dhe28 000 biografi në të cilat kanë kon-tribuar mbi 6 000 studiues nga embarë bota. Abonimi në GroveMusic Online përfshin edhe OxfordCompanion to Music (20020, i ciliofron më shumë se 8 000 artikuj përkompozitorë, dirigjentë, inter-pretues, vepra individuale, instru-mente, forma dhe zhanre muzikore.

The Oxford Dictionary of Music(2006), është burim elektronik qëjep informacione më të gjëra nëfushën e muzikës, duke i plotësuarnevojat kryesisht të studentëve nëstudimet themelore si dhe të për-doruesit të interesuar. Encyclopediaof Popular Music - i botuar në 10vëllime, tashmë ofrohet në formëelektronike përmes internetit edhenë BKUK. Ky burim ka 27 000 zëra,të cilët mbulojnë tema nga muzikapopullore e të gjitha zhanreve të peri-udhës prej vitit 1900 deri më sot.Jepen po ashtu edhe data të rëndë-sishme, biografi dhe informacionemë të gjera për artistët të përfshirë nëkëtë enciklopedi së bashku me njëdiskografi të kompletuar që përfshinetiketat e incizimeve, datën e botim-it, si dhe një sistem të rangimit me 5yje të albumeve të tyre.

Që nga gushti i këtij viti ABEK(Asociacioni i Bibliotekave Elektro -nike të Kosovës) ka nënshkruar mar-rëveshjen për të pasur qasje për trivite, do të thotë deri me 2010 në 235tituj të revistave elektronike tëCambridge Journals. Kjo bazë e tëdhënave mbulon fusha të ndryshmetë shkencës si: shkencat shoqërore,shkencat e aplikuara, mjedisi dhe

kon ser vimi, pastaj bujqësia, biomed-icina, historia, gjuhësia dhe letërsia,shkencat politike dhe ndërkombëtareetj.

Bazë tjetër e të dhënave që ështësiguruar për tri vite e që përdoruesitmund të kenë qasje është edheOxford English Dictionary Online,burim ky shumë i vlefshëm përhulumtim në fusha të ndryshme.Siguron definicione të mbi gjysmëmilioni fjalësh. Po ashtu ofron infor-macione të specifike të fjalës në kohëdhe periudhë të caktuar të historisëdhe si ka ndryshuar gjatë periudhavetë ndryshme.

Oxford Reference Online ofronqasje në kërkimet me tekst të plotë tëmbi 200 fjalorëve dhe librave referalëtë shkruar nga ekspertë dhe akade -mikë të njohur, e botuar nga OxfordUniversity Press. Përfshin mëse 1.5milionë të dhëna nga përkufizimet e

sakta për referencë, për artikuj, dhegjithashtu mbi 16.000 fotografi dhenjë numër të karakteristikave të tjeratë veçanta. Përfshin fjalorët anglisht,fjalorë dygjuhësh dhe gjithashtuenciklopedi. Ofron po ashtu edhefjalorë dhe vepra referale të fushavetë veçanta si në art dhe arkitekturë,shkencat biologjike, informatika,ambienti, gjuha angleze, ushqimi,historia dhe ligji, mjekësia, letërsia etë tjera.

JSTOR, BIOONE, ALUKA,CAMBRIDGE JOURNALS, OX -FORD ENGLISH DICTIONARYONLINE, OXOFORD REFER-NCE ONLINE kanë nënshkruarmarrëveshje me ABEK-un, i cili dot’u sigurojë qasje në këto burime, për-doruesve që janë anëtarë të institu-cioneve përkatëse - bibliotekave dhekolegjeve të lartpërmendura, edhe përtri vitet e ardhshme.

33

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

AKTIVITETE

Prishtinë, 23 prill 2010,

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, më23 prill 2010, organizoi

manifestim kulturor me rastin eDitës Ndërkombëtare të Librit dhee të Drejtës së Autorit.

Kjo ngjarje kulturore, si ditë kuj-timi që promovon leximin, botimindhe mbrojtjen e pronës intelektuale,mblodhi dashamirësit e librit e tëkulturës në BKUK.

Në fjalën e hapjes së këtij manifes-timi, drejtori i Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës - dr. SaliBashota, theksoi rëndësinë e kësajdite, si ditë që ka simbolikën e vet tëfestimit e të promovimit të librit e tëmbrojtjes së të drejtës se autorit, siditë ku edhe ne këtu në Kosovëreflektojmë se si të afirmojmë leximine të avancojmë dijen dhe kontributinpër bibliotekat dhe librin.

Ndërsa, shkrimtari dhe botuesiNazmi Rrahmani ka folur për nevo-jën e përkrahjes së leximit e tëbotimit të librit dhe ndikimin e tijnë një shoqëri demokratike, duke iubërë thirrje institucioneve të Kosovësqë të punojnë më shumë në përkrah-

je të botimit e të qarkullimit të librit. Më rastin shënimit të këtij përvje-

tori, BKUK ka dhuruar simbolikisht99 libra për nxënës të shkollave fil-lore, të mesme, studentë, krijues dhepunonjës të bibliotekës.

Po ashtu, me rastin e kësaj dite, udhuruan libra për bibliotekën e shkol-lës fillore “Naim Frashëri” tëPrishtinës, si dhe u promovua hapja ebibliotekës së shkollës fillore“Dituria” të fshatit Shkabaj tëObiliqit - si ide e projektit të iniciuarpara tri vitesh nga BKUK dhe botue-sit e Kosovë, për themelimin e nga njëbiblioteke të re në Kosovë, çdo vit -

me rastin e Ditës Ndërkombëtare tëLibrit dhe e të Drejtës së Autorit, kubotuesit, institucionet dhe individë,do të dhurojnë botimet e tyre për tëndihmuar formimin e një bibliotekenë Kosovë.

Në këtë manifestim, në nderim tëkësaj dite, janë lexuar vargje ngapoezia e poetëve shqiptarë NaimFrashëri dhe Esad Mekuli, nga punë-torët e BKUK-së - Flamur Malokudhe Flora Mazreku, ndërsa nga ArtaBuzhala janë lexuar pjesë nga veprate shkrimtarit të madh anglezWilliam Shakespeare.

Durim Hasaj

Prishtinë, 4 maj 2010

Në Bibliotekën Kombëtaredhe Universitare tëKosovës, më 4 maj 2010,

është përuruar Qendra e Trajnimeve,e cila është pjesë e investimeve tëProCredit Bankws në vlerë prej 23mijë eurosh. Në kuadër të këtijinvestimi, është rinovuar gjithë

hapësira e Qendrës së Trajnimeve, sidhe është pajisur me projektor, kom-pjuterë dhe elemente të tjera përcjel-lëse. Në kuadër të këtij projekti,ProCredit Bank, do të formojë edhenjë kënd të bibliotekës me kolek-sione të librave nga fusha e shken-cave ekonomike, që do të jetë nëshërbim të studentëve dhe profe-

sorëve të këtyre fushave. Qendra iplotëson të gjitha kushtet e paraparasipas standardeve bashkëkohore përrealizim të trajnimeve. Përurimi ikësaj Qendre u bë nga drejtori iBKUK-së - dr. Sali Bashota dhezëvendës-drejtori i ProCredit Bankës- Florim Lila.

Ramize Bajraktari

DITA NDËRKOMBËTARE E LIBRITDHE E TË DREJTËS SË AUTORIT

PËRUROHET QENDRA E TRAJNIMEVE - INVESTIMI PROCREDIT BANK-ës

Dhurohen libra për Ditën Ndërkombëtare të Librit

34

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

AKTIVITETE

KONFERENCA EeIFL NË SUEDI

Suedi (Lund), 05 - 09 gusht 2010

Më 5 - 9 gusht, në Lundtë Suedisë, është mbaj-tur edicioni i 9-të i

Konferencës së Për gjithshme tëeIFL (Electronic Information forLibraries). Në këtë konferencë, për-faqësues nga Kosova ishte BukurijeHaliti, koordinatore e Asociacionittë Bibliotekave Elektronike tëKosovës. Temë e kësaj konferenceishte “Qasja e Hapur” (OpenAccess), ku është diskutuar përstrategjitë e zhvillimit të qasjes sëhapur në vende të ndryshme dhepër rëndësinë e kësaj konferencepër përdoruesit e të gjitha profileve;strategjitë për të zhvilluar qasje tëhapur në vendet ku është e shtrirëeIFL; trajnimi i bibliotekarëve përdhënien e informacioneve, poredhe për menaxhimin e burimeveelektronike në qasje të hapur (OA).

Të gjitha sesionet e kësaj konfer-ence janë përcjellë me debate ngaana e pjesëmarrësve, si për bib-liotekarët që duhet të jenë nëgjendje të përshtaten me tekno -logjitë e reja, në mënyrë që tëmund të sigurojnë materialet enevojshme për studiuesit e profilevetë ndryshme; për organizimin ebibliotekarëve, në mënyrë që ata tëmund të organizohen dhe të përf-shihen në bërjen e politikave, tëmarrin pjesë në konsultime kom-bëtare dhe të drejtën e autorit,ndikimin e ligjit në interesin më tëmirë të bibliotekave etj.

Përfaqësuesja nga Kosova, në këtëKonferencë ka dhënë një pasqyrë tëpunës së Asociacionit të Bibliote -kave Elektronike të Koso vës, orga-nizimin dhe funksionimin e tij.

Bukurije Haliti

Gothenburg (Suedi), 10 - 15 gusht 2010

Në Gothenburg të Suedisë nga 10 deri 15 gusht 2010, është mba-jtur Kongresi i 76-të IFLA-s (Federata Ndërkombëtare eInstitucioneve dhe Shoqatave Bibliotekare). Temë bosht e kon-

gresit të sivjetmë ishte “Qasja e lirë në dije – promovimi i progresit të qën-drueshëm”, ku morën pjesë përfaqësues të institucioneve më të larta bib-liotekare të shteteve të ndryshme nga mbarë bota.

Në këtë Kongres, nga Kosova kanë marrë pjesë dr. Sali Bashota, drejtor iBKUK-së dhe Besim Kokollari, ish-kryetar i Shoqatës së Bibliotekarëve tëKosovës, të cilët kanë prezantuar kumtesën: “Bibliotekat e Kosovës - his-toriku dhe zhvillimi”, me theks të veçantë për dëmet që i ka shkaktuar Serbianë periudhën e viteve 1990-1999 në institucionet bibliotekare të Kosovës.

Kumtesa e autorëve nga Kosova ishte reagim ndaj dezinformatave tëparaqitura nga përfaqësuesit i Serbisë në Kongresin e IFLA-s, të mbajtur nëvitin 2009 në Milano të Italisë. Autorët e kësaj kumtese, njoftuan komu-nitetin bibliotekar lidhur me dezinformatat e paraqitura të përfaqësuesveserbë, Simoncic dhe Vukadinovic, në kumtesën e tyre në kongresin e 75-të të IFLA-s, mbajtur në vitin 2009 në Milano të Italisë. Pas reagimit tëpërfaqësuesve të Kosovës vitin e kaluar tek instancat më të larta udhëhe-qëse të IFLA-s, lidhur me dezinformatat e paraqitura të autorëve serbë përbibliotekat e Kosovës, zyrtarë të lartë të IFLA-s i ftuan përfaqësuesit ngaKosova që t’i paraqesin faktet, dëshmitë dhe pikëpamjet e tyre, lidhur mehistorinë dhe zhvillimin e bibliotekave të Kosovës në Kongresin e 76-të tëIFLA-s në Gothenburg të Suedisë.

Gjithashtu, në kuadër të programit të aktiviteteve të Kongresit, ështëorganizuar edhe takimi i radhës i CDNL-së, Konferencës së Drejtorëve tëBibliotekave Kombëtare nga mbarë bota, në të cilën BKUK, nga gushti ivitit 2009, është anëtare e rregullt.

Diana Topalli

KONGRESI I 76-TË I IFLA-s

Përfaqësues të shteteve në Konferencën e Drejtorëve të Bibliotekave Kombëtare

35

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010

AKTIVITETE

Shkup, 20 shtator 2010

Më 20 shtator 2010, ështënënshkruar marrë veshjae bashkë pu nimit midis

Bibliotekës Ko mbë tare dhe Univer -sitare të Kosovës dhe BibliotekësKombë tare dhe Univer sitare tëMaqe donisë, nga dy drejtorët ekëtyre institucioneve: Sali Bashotadhe Mile Bosheski. Kjo marrëveshjeështë cilësuar si dome thënëse nëkuptimin e nevojës së një bashkë -punim në nivel të shkëmbimit tëkoleksioneve, si dhe të përvojavenë fushën e arsimimit bibliotekar.

Kjo marrëveshje parasheh qëpalët të nxisin bashkëpunimin nëfushën e shkencave bibliotekare,bibliografisë dhe arkivave, bib-liotekës dhe teknologjisë së infor-macionit.

Për njohuritë e tyre të për-bashkëta, arritjet dhe perspektivate zhvillimit të bibliotekarëve nëRepublikën e Maqedonisë dhe tëRepublikës së Kosovës, të dyjapalët pajtohen të: shkëmbejnëlibra, revista, gazeta, botime elek-

tronike - CD-ROM, mikrofilmadhe llojet të tjera të materialeve tëbibliotekës botuar në Maqedonidhe Kosovë dhe përfaqësim tëtrashëgimisë kombëtare dhe kul-turore të të dy vendeve.

Po ashtu, në këtë marrëveshjeparashihet shkëmbimi dhe dhuri-mi i botimeve bibliografike dhe atoprofesionale, pastaj bashkë puniminë fushën ndërbibliotekare për

lehtësimin e kushteve të pagesës sëmaterialeve bibliotekare, si dheorganizimi i trajnimeve dhe semi-nareve për bibliotekarët ngaMaqedonia dhe Kosova në fushëne përgatitjes së projekteve, menax-himin me proceset e bibliotekës,zhvillimin e marketingut, aftësitëpër promovimin e rolit të bib-liotekave etj.

Durim Hasaj

Prishtinë, 24 shtator 2010

Në saje të bashkëpunimit midisBibliotekës së qytetit të Prishtinës“Hivzi Sylejmani” dhe Institutit

Goethe, është organizuar punëtoria “BookSlam“, me qëllim të nxitjes së të rinjve përlexim. Kjo punëtori u mbajt më 24 shtatornë ”Bibliotekën Përkujtimore “ -degë e bibliotekës “Hivzi Sulejmani” në

Prishtinë, ku morën pjesë punëtorë të bib-

liotekave nga të gjitha bibliotekat eKosovës, si dhe përfaqësues nga Preshevadhe Ulqini.

Punëtoria është udhëhequr ngaznj. Martit-na Reinhold, zëvendës-drejtore në njërën nga bibliotekat mëmoderne dhe më inovative të rinisënë Dresden të Gjermanisë.

Ajo prezantoi metodat që apliko-hen për t’ua bërë lexuesve sa më

atraktiv librin dhe për ta zgjuarkureshtjen e tyre për lexim.

Znj. Bettina Radner, drejtoreshë eInstitutit Goethe në Beograd, përveçvlerësimit të kësaj punëtori, mënyrëssë mirë të organizimit dhe mikpritjesnga organizatori, premtoi se kybashkëpunim i mirë do të vijojë edhenë të ardhmen.

Bukurije Haliti

“BOOK SLAM“ - PËR NXITJEN E TË RINJVE PËR LEXIM

MARRËVESHJE BASHKËPUNIMIMIDIS BKUK-së DHE BKUM-së

Akti i nënshkrimit të marrëveshjes së bashkëpunimit

KATALOG: LIBRI DHE PERIODIKU I VJETËR DHE I RRALLË (TITUJ TË ZGJEDHUR), PRISHTINË, BIBLIOTEKA KOMBËTARE DHE UNIVERSITAREE KOSOVËS, 2010, 98 F.

Katalogu i titujve të zgjedhur të koleksionit të Librit dhe Periodikut të Vjetër dhe tëRrallë paraqet katalogun e parë, më të plotë, të këtij lloji i cili ka për qëllim, ofrimin einformacionit për përdorues në një botim të veçantë dhe sensibilizimin e opinionin përtë ndihmuar pasurimin e koleksioneve të veçanta të Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare, si ruajtëse të trashëgimisë së shkruar dhe intelektuale e kulturore të Kosovës.

Katalogu botohet më rastin e organizimit të Ekspozitës së Librit dhe Periodikut tëvjetër dhe të Rrallë, në kuadër të Javës së Bibliotekës në Kosovë dhe paraqet një pjesë tëtitujve të përzgjedhur të Koleksioneve të Veçanta, të titujve nga Koleksioni i Librit dhePeriodikut të Vjetër dhe të Rrallë. Është bërë një përzgjedhje e titujve më të spikatur sipaskritereve gjuhësore dhe të raritetit. Njësitë e përshkruara japin të dhënat themelore dhejanë të radhitura në mënyrë kronologjike. Në radhitjen kronologjike njësitë kanë edheradhitje alfabetike dhe po ashtu janë renditur me numër rendor. Janë përfshirë edheshënimet më të rëndësishme për identifikimin e titujve, si: autori, titulli, vendi i botimit, botuesi, viti i botimit, shën-ime shtesë. Në rastet kur mungon ndonjëri prej këtyre elementeve, janë marrë shenjat latine që përdoren si standardenë përshkrimin bibliografik të materialeve, si për shembull në mungesë të vendit të botimit, është përdorur shkurte-sa me shenjën –[s.l.], në mungesë të botuesit, është përdorë -[s.n.], ndërsa në mungesë të vitit të botimit – [s.a.].

Katalogu i Librit dhe Periodikut të Vjetër dhe të Rrallë shpresojmë të plotësojë kërkesat e lexuesve për informa-cion për literaturën me karakter të vjetër dhe të rrallë, dhe të veçantë.

Katalogu përfshin 785 tituj nga libri i vjetër dhe i rrallë, si dhe 32 tituj nga periodiku i vjetër dhe i rrallë.

KONFERENCA KOMBËTARE E BIBLIOTEKONOMISË 4, “NGA BIBLIOGRAFIA TE WEBOGRAFIA E LIBRIT SHQIP” EDICIONI IV (PRISHTINË, 23-24 NËNTOR 2009), PRISHTINË, BIBLIOTEKA KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE E KOSOVËS, 2010, 101 F.

Ky botim, që është i katërti me radhë, duke përfshirë këtu edhe dy nga këto tëpërmbledhura në botime të veçanta në revistën Bibliothecae, revistë e BibliotekësKombëtare të Shqipërisë, përfshin kumtesat nga Konferenca Kombëtare eBibliotekonomisë, me temën: “Nga bibliografia te webografia e librit shqip”, EdicioniIV (Prishtinë, 23-24 nëntor 2009), e organizuar nga Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës dhe Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë.

Këto kumtesa janë lexuar me rastin e kësaj konference, nga njohës dhe ekspertë meformim bibliotekar nga Shqipëria dhe Kosova. Pra, kumtesat përfshijnë probleme dheqasje që janë të natyrës së përbashkët në kuptimin nacional, për ruajtjen dhe mirëm-bajtjen e trashëgimisë kulturore kombëtare, në përputhje me zhvillimet e reja tëteknologjive në shkencën e bibliotekës dhe informacionit.

Botimi përfshin kumtesat e këtyre specialistëve dhe hulumtuesve nga fusha bib-liotekare: Afërdita Sharxhi: “Bibliografia e arsyetuar – kontribut në fushën e studimeve”;Tahir Foniqi: “Kontribut për një bibliografi (Libri shqip: bibliografi 1944-1984)”;Maksim Gjinaj: “Disa drejtime themelore të kërkimit bibliografik. Shembuj dhe refleksione nga puna për përgatitjen eBibliografisë retrospektive të librit shqip (1913-1944)”; Muharrem Halili: “Katalogu alfabetik – normat dhe standardet”;Ramazan Vozga: “Veçori të hartimit të bibliografive retrospektive”; Farfuri Xhaja: “Standardet e përshkrimit bibliografik dhebibliografia kombëtare”; Fahrije Simnica: “Libri i rrallë dhe i vjetër dhe standardet e përshkrimit bibliografik”; Jehona Shala:“Sfidat e përshkrimit bibliografik të librit shqip”; Nehat Krasniqi: “Përshkrimi bibliografik i dorëshkrimeve arabike”; BesimKokollari: “Automatizimi i bibliografive: nevoja për standardizimin e përcaktuesve”; Behije Luga: “Përgatitja e bibliografisëkombëtare në formë elektronike”; Violeta Viso: “Ekzemplari i detyruar dhe bibliografia kombëtare”.

Pra, ky botim mbështetur në problemin që është trajtuar në këtë konferencë, si dhe të qasjes së ekspertëve për temae probleme të caktuar nga kjo fushë, mbetet një dokument i rëndësishëm dhe me vlerë të veçantë për opinionin bib-liotekar dhe atë kulturor të të dy vendeve.

36 BOTIME

VITI 7 • NUMRI 2 • 2010