АжилгүйдлийнонолурсгалуудСонгодог онолчид хөдөлмөрийнүнэ болох цалин нь маш уянхатан хэлбэлзэмтгий байдагучир хөдөлмөрийн зах зээл машхурдан хугацаанд тэнцвэртээордог гэж үздэгКейнсийн онолоор цалинг уянхатан биш гэж үздэг

Цалингийн уян хатан бусбайдлаас болоод хөдөлмөрийнзах зээл нь тийм ч хурдантэнцвэржиж чаддаггүй юм гэжтайлбарладаг

Ажилгүйдлийнонолурсгалууд

ДжонМейнардКейнс(1883-1946)ЗахзээлийнэдийнзасагөөрийгөөзохицуулжчадахгүйТэнцвэрт байдал автоматаар бий болохгүй

Бүтээгдэхүүнийн нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлтийн

тэнцвэрт байдлын нөхцөлд ч гэсэн нилээд хэмжээнийажилгүйдэлбайхБогино хугацаанд үнэ ба цалин нь мэдрэмжгүйиймучраас бүрэн ажил эрхлэлтийг зохицуулагч ба нөхөнсэргээжчадахгүйХөдөлмөрийн зах зээл дээр үйлдвэрчний эвлэлүүдбайгаа нь цалингийн зах зээлийн хувь хэмжээгбууруулахад саад болдогЗах зээлийн эдийн засагт бүрэн ажил эрхлэлтийг хүсчбайдаггэхдээ зуун хувийн ажил эрхлэлт гэж байхгүйердийн гэж нэрлэгдэх ажилгүйдэл байнаЗах зээлийн засагт удаан хугацааны ажилгүйдэл гэжбайна. Иймд бүрэн ажил эрхлэлтДээд хэмжээний ДНБ-нд хүрэхийн тулд төрийн зохицуулалт шаардлагатайгэж үзсэн.АжилгүйдлийнонолурсгалуудАЖИ

ЛАЖИЛЭРХЛЭЛТИЙНЭРХЛЭЛТИЙНАСУ

УДЛЫГАСУУДЛЫГХөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтнийлүүлэлтцалингийн түвшинднөлөөлөх боломжтой хүчин зүйлсТөр•Үйлдвэрчний эвлэлийнбайгууллагууд•ХХүүннү

үйнйнхүчинзүйлсТөр нь эдийн засгийн харилцаанд ерөнхийдөөзохицуулалтын үүргээр оролцдог бөгөөд энэүүргийнхээ дагуу бүрэн эрхийнхээ хүрээндхөдөлмөрийн зах зээл дээрч бас зохицуулалтхийж байдаг.  Тухайлбал

 цалин

  хөдөлмөрийнхөлсний доод хэмжээг тогтоох

  хөдөлмөрийнаюулгүй байдлыг сайжруулах зорилгоорхөдөлмөрлөх орчин нөхцөлд нь шаардлага тавих

элсэгчдийн тоо болон чиглэлийг зохицуулах,гадаад оронд ажиллах хүч гаргах,  гаднаасажиллах хүч оруулж ирэх гэх мэтийн олон арга

замаарнөлөөлдөг.ТӨРҮйлдвэрчнийэвлэлийнбайгууллагаҮйлдвэрчний эвлэлийн байгууллага ньажилчдын эрх ашгийг хамгаалах зорилгоорсайн дурын үндсэн дээр байгуулагдаж,ажилчдын хүсэл, шаардлага,  дуу хоолойгхолбогдох байгууллагууд болон албантушаалтнуудад хүргэх чиглэлээр хуулийнхүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг олон нийтийнсайн дурын байгууллага юм. Ажилчидхүч, дуухоолойгоо нэгтгэн үйлдвэрчний эвлэлийнбайгууллагаар дамжуулан үйлдвэрийн газрууд,төр засагт шаардлага тавьж,

  шахалт үзүүлэхзамаар хөдөлмөрийн зах зээлийн төлөвбайдалд нөлөө үзүүлж байдаг.ХҮНАМЫНХҮЧИНЗҮЙЛСХөдөлмөрийн зах зээлийн хөдөлмөрийннийлүүлэлтэд хүн ам зүйн хүчин зүйлс маш хүчтэйнөлөөлдөг.Тухайлбал,хүн амын төрөлт,нас баралт,щилжилт хөдөлгөөн,эрүүл мэнд,боловсрол,бүхшатны сургууль боловсролын байгууллагад хамрагдахбайдал зэргийг дурьдаж болох юм.

Тодруулбал,хүнамын дунд шилжих хөдөлгөөн их байхын хирээртогтвор суурьшилтай ажил эрхлэлт бага байдаг.Мөнсургууль,боловсролын байгууллагад хүн ам ихээрхамрагдахын хирээр ажил эрхлэх сонирхолтойхүмүүсийнтоохарьцангуйцөөрөххандлагатайбайдаг.АжилгүйдлийгтодорхойлохньТухайн улсын нийт хүн амыг эдийн засгийн идэвхитэй ба эдийн засгийнИдэвхигүй гэж хоёр ангилдаг.Эдийн ЗасгийнИдэвхитэй хүнАм Олон улсын аргачлалын дагуу эдийнзасгийнидэвхитэй хүн ам гэдэгньтухайн улсын нийт ажиллагсад болонажилгүйчүүдийннийлбэрээр

тодорхойлогдоно.Эдийн засгийнидэвхитэй хүн амыг нөгөө талаар тусулсын ажиллах хүч гэдэг.АжилгүйчүүдТухайн улсын хуулинд заасны дагуухөдөлмөрлөх насны, хөдөлмөр эрхлэхчадвартай, цалин хөлстэй ажил болонхувиараа хөдөлмөр эрхэлдэггүй, тухайнүед ажиллахад бэлэн, цалин хөлстэй ажил идэвхитэй хайж байгаа, хөдөлмөрийн биржэд бүртгүүлсэн хүмүүсийгажилгүйчүүд гэнэ.Ажиллагсад Аж ахуйн нэгж байгууллагынорон тооны үндсэн ажиллагч, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч,ажил хамтран гүйцэтгэгчид, цалин хөлстэйгээр өрхийн ажахуй эрхэлдэг хүмүүсийгажиллагсад буюу тус улсынажилэрхэлдэг хүн ам гэнэ. Эдийн засгийн идэвхигүйхүн амЭдийн засгийн идэвхигүй хүн амд тухайн улсын 16 Хүртэлх насны хүүхдүүд, 55-аасдээш

насны эмэгтэйчүүд, 60-аас дээш насныэрэгтэйчүүд буюу тэтгэвэрийн насныхан, хөдөлмөрийн насны боловч хөдөлмөрийнчадваргүй иргэд хөдөлмөрийн насныхөдөлмөрийн чадвартай боловч хөдөлмөрэрхлэх сонирхолгүй буюу ажил идэвхитэй эржхайхаа болигсод зэргийг багтаана. Ажиллагсад Ажилгүйчүүд ЭЗ-ийн идэвхигүйхүн ам Шууд ажилд орогсод Ажлаасаа гарагсад Ажилд орогсод Ажилхайхааболигсод Дахин /шинээр АХ- ий бүрэлдэхүүндорогсод АжиллахааболигсодХөдөлмөрийнЗах ЗээлийнурсгалАжилгүйдлийнхэлбэрүүд1.Завсрын2.Улирлын ажилгүйдэл3.Бүтцийнажилгүйдэл4.Мөчлөгийнажилгүйдэл5.Сайн дурын ажилгүйдэл

Монгол дахь ажилгүйдэл

Ажилгүйдэл гэдэг нь ажилгүй байх явдал юм. Ажилгүй байснаас

өөрийн хэрэгцээт зүйлсээ авахад хэцүү, эсвэл боломжгүй болдог ба

үүнээс болж сэтгэл санааны хямралд орж, эрүүл мэндэд сөрөгөөр

нөлөөлж болно. Ажилгүй хүн гэдэгт албан ёсоор хийсэн ажилгүй

боловч ажил идэвхтэй хайж байгаа хүнийг хэлэх бөгөөд ажил

хайхгүйгээр сууж байгаа хүнийг албан ёсны ажилгүй хүний тоонд

оруулдаггүй. Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан

мэдээгээр  аймаг, нийслэлийн хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний

хэлтэс т бүртгэлтэй, ажил идэвхтэй хайж байгаа ажилгүй иргэдийн тоо

өнгөрсөн арваннэгдүгээр сарын эцэст 40.6 мянга болж, өмнөх оны

мөн үеийнхээс 863 хүнээр буюу 2.2 хувиар өсчээ.

Ажилгүйдлийн үр дагавар

1. Шударга бус байдал

Манай монгол оронд хуулийн үйлчлэл, тэгш бусаар үйлчилж буйг

байдалтай олон хүн санал нийлэх бизээ. Манай хууль нийгмийн цөөнх

болсон дээд давхаргынханд хүрч шийтгэж чаддаггүй, харин биеэ

хамгаалах чадваргүй болчихсон ядуус, доодчуудад хатуу харгис хууль

үйлчлээд байгаа нь бодитой зүйл болоод байгаа юм Энэ нь нийгмийн

үнэмлэхүй олонхи болсон ядуус болон дундаж давхаргынхныг

шударгаар хөдөлмөрөө үнэлүүлэх, шударгаар амьдарч, хөдөлмөрлөж

түүнийхээ үрээр аж төрөх итгэл үнэмшилгүй болгодог бөгөөд тухайн

хүнийг ажлаа “халтуурдаж” хийхэд хүргэж болох юм.

Ийнхүү хуулийн шударга бус үйлчлэл нь нийгэмд шударга хөдөлмөр,

шударга аж төрөх ёсыг үгүйсгэснээрээ ядуурлыг тэтгэгч, өдгөөгч нэг

үндсэн хүчин зүйл болж байдаг аж.

2. Муу засаглал

Ядуурлыг тэтгэж буй бас нэг голлох хүчин зүйл нь Засаглалын үр

дүнгүй, оновчгүй бодлого, арга хэмжээ юм. Муу засаглал гэх юм уу

даа.

Өнөөдөр монголчууд жижиг дунд бизнес эрхлэх гэхэд иймч баримт,

иймч материал бүрдүүлэх ёстой гэсэн өч төчнөөн шаардлага тавьдаг.

Энэ нь угаас амжиргааны байдал баталгаагүй, бэлэн мөнгөний эх

үүсвэргүй хүмүүст “ мөрөөдөөд ч газар хол тэнгэр хатуу “мэт болон

хувирч байгаа юм. Зүгээр суугаад амьдарч болохоор байхад ажил

хийж махаа идэх хэрэг байхгүй гэсэн сэтгэлгээтэй хүмүүс манай

нийгэмд нэжгээд байх шиг. Төрөөс явуулж байгаа бодлого нь өөрөө

ард түмнийг амаа ангайгаад амьдрах боломжоор хангаж байна.

3. Бэлэнчлэх сэтгэлгээ, залхуурал

Өнөөдөр хоёр намын хувьд бэлэн мөнгө ихээр амлаж ард иргэд

эсэргүүцхийн оронд харинч бүр амласан мөнгийг нь нэхэж

улмаар ,амлалт нэхэх хөдөлгөөн нэгчийг байгуулж амжсан билээ. Ууль

нь манайхаас өөр улсад энэ үзэгдлийг бол ард иргэд нь эсэргүүцдэг л

юм.

“ядуурал бол залхуурсны шан хөлс мөн” гэсэн сургамжит үгийг

монголын ард түмэн санахад илүүдэхгүй бизээ???

4. Боловсролын хангалтгүй байдал

Ядуурлыг өдөөж өгч буй өөр 1 хүчин зүйл бол яахын аргшүй

боловсрол юм.. Боловсрол нь зайлшгүй анхаарах нэг салбар мөн.

Сүүлийн жилд манай Боловсролын салбарынхан Кембрижийн

стандарт гэж ярих болж. Гэвч энэ нь гарын таван хуруунд багтах

хэмжээний хэдхээн шилдэг оюутны хүрээний асуудал л болж буйгаас

биш манай боловсролын системийг бүхэлд нь хамарсан цогц

шинэчлэл болон өргөжиж чадахгүй байна.

Манай улсын Боловсролын системийн шинэчлэлийн талаар энэ 20

жилийн туршид л ярилаа. Агуулга нь өнөөх л хуучин социализмын

үеийнхээ хоцрогдсон арга барилаар яваа хамгийн хоцрогдсон салбар

бол манай боловсролын салбар. ОХУ-д үеэ өнгөрөөж буй сургалтын

арга барилын систем монголд хэрэглэгдсээр байгааг үгүйсгэх аргагүй

юм.

Тэгвэл үүнээс хэрхэн ангижрах вэ?

Эхлээд 1. ядуурлын эсрэг тэмцэхийн хамгийн эхний зорилт бол

хуулийг дээр доор, баян ядууг ялгалгүй шударга үйлчилдэг болгох

явдал юм. Өөрөөр хэлбэл нийгмийн шударга ёсыг тогтоох билээ.

Нийгэмд шударга ёс тогтсоноор төр, төрийн байгууллагын үйл

ажиллагаа цэвэршиж чадна. Хүмүүсийн дунд ч өөрсдийн хүч

хөдөлмөрөөр амьдрах гэсэн бодол төрхийг үгүсгэхийн аргагүй юм.

2.Өнгөрсөн онд жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжихээр 120 тэрбумыг

зарлагадсан байв. Энэ жил энэ тоон дээрээ ядахдаа 400 тэрбумыг

нэмчихээд, зээллэгийг элдэв өндөр босго тавилгүйгээр зоримог олгох

хэрэгтэй байсан юмсан. За бүр дүүрч, 200 тэрбумын зээллэг нь

дампуурсан, эсвэл хулхидуулаад, нөхдүүд мөнгө аваад орголоо гэхэд

үлдсэн 200 тэрбумд нь хэдэн сайхан жижиг дунд үйлдвэр босоод л

ирнэ. 800 тэрбумыг ёроолгүй саванд юүлснээс л хамаагүй үр дүнтэй.

Адаглаад эрүүл мэнд, боловсролын салбарт төрийн бодлого зөв байж

үр дүнтэй байвал жаахан ч гэсэн үр дүнтэй байхсан

3. төр засгийн зүгээс бэлэн мөнгө амлахаа болих хэрэгтэй. Энэ ард

түмнийг арайл арчаагүй болгож байна. Ард иргэд ч өөрөө ухамсарлан

бэлэн мөнгө амлалтанд хууртхаа боливол зүгээр юм. Мөн ТББ бэлэн

мөнгөний хор уршигийг сурталчилсан хүмүүст танин мэдүүлсэн

ажлуудыг ихээр зохион байгуулж ард иргэдийнхээ төлө явбал

зүгээрсэндээ.

4. хамгийн түрүүнд чанаргүй хувийн их дээд сургууль, ЕБС-ын

сургуулийг цөөлөх нь зүйтэй юм. Төр засгийн зүгээс боловсрол

олгодог байгуулагад өндөр шаадрлага тавих хэрэгтэй. Мөн өнгөрсөн

үеийн боловсролыг тогтолцоог сайжруулах тал дээр анхаарч ажиллах

нь зүйтэй байна. Төрийн зүгээс дэлхийн жишигт нийцсэн, түүний

босгонд хүрч чадахуйц боловсролыг олгож чаддаг байх хэрэгтэй.

Боловсрол байвал хүмүүс ажиллаад амьдарч чадна. Үүний үр дүнд

ядуурлыг тодорхой хувиар бууруулж чадах болно.

“Ямар ард түмэн байна тиймл төр засаг байдаг ...............................