Bilişim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Sürücüleri

8/9/2019 Biliim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Srcleri

1/76

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

DSK SRCLER

ANKARA 2007


2/76

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarakyaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarndaamalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim

materyalleridir(Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek vegelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndauygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasnerilen deiikliklerBakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.


3/76

i

AIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 31. SABT DSKLER ................................................................................................................ 3

1.1. Sabit Diskin Grevi.......................................................................................................31.1.1. Sabit Disk Nedir?...................................................................................................41.1.2. Sabit Diskin Yaps ve almas ..........................................................................71.1.3. Sabit Disk eitleri ..............................................................................................10

UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................28LME VE DEERLENDRME ....................................................................................32

RENME FAALYET-2 ...................................................................................................34

2. FLOPPY (FERROMANYETK) DSKLER .....................................................................342.1. Disket Srcnn Grevi............................................................................................342.1.1. Disket Src Nedir?........................................................................................... 342.1.2. Disketin Yaps ve almas...............................................................................362.1.3. Disket Srcnn Yaps ve almas................................................................ 37

2.2. Zip Srcnn Grevi.................................................................................................382.2.1. Zip Src Nedir?................................................................................................382.2.2. Zip Srcnn Yaps ve almas ....................................................................39

2.3. Teyp Yedekleme (Tape Back-up) Srcleri .............................................................40UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................42LME VE DEERLENDRME ....................................................................................44

RENME FAALYET-3 ...................................................................................................453. OPTK DSKLER ..............................................................................................................453.1. CD-ROM ve CD-Writer Srcler .............................................................................45

3.1.1. CDnin Yaps......................................................................................................463.1.2. CD Srcnn Yaps ve almas ....................................................................473.1.3. Kaydedilebilir CDlerin Yaps............................................................................ 493.1.4. CD Yazcnn Yaps ve almas ......................................................................51

3.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Srcler ....................................................................... 523.2.1. DVDnin Yaps................................................................................................... 52

3.3. HD-DVD ve Blu-Ray Srcler .................................................................................57UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................60

LME VE DEERLENDRME ....................................................................................63MODL DEERLENDRME ..............................................................................................65CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................70NERLEN KAYNAKLAR..................................................................................................71KAYNAKA.........................................................................................................................72

NDEKLER


4/76

ii

AIKLAMALARKOD 481BB0013ALAN Biliim TeknolojileriDAL/MESLEK Alan OrtakMODLN ADI Disk SrcleriMODLN TANIMI

Kiisel bilgisayarlarda (PC) kullanlan veri depolamaaygtlarndan disk srclerinin zelliklerini ve montajnanlatan renme materyalidir.

SRE 40/16N KOUL Donanm Kartlarmodln alm olmak.

YETERLK donanm srclerini monte etmek

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile disk srclerini tanyacak, aralarndaki

farklar bilecek ve bilgisayara en uygun ekilde montajlarnyapacaksnz.Amalar1. Manyetik disk srclerinden harddiskleri (HDD)

tan

yacaks

n

z ve montaj

n

yapabileceksiniz.2. Manyetik disk srclerinden floppy srclerirenecek ve montajn yapabileceksiniz.

3. Optik srcleri tanyacaksnz ve montajnyapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam

Disk srclerinin montajn yapmaya uygunbilgisayar laboratuvar.

Donanm ve Yazlm

ATX PC kasas, ana kartHD src, disket src, CD-DVD src

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde ve sonunda verilen retici sorularlaedindiiniz bilgileri pekitirecek, uygulama rneklerini vetestleri gerekli sre iinde tamamlayarak etkili renmeyigerekletireceksiniz.

AIKLAMALAR


5/76

1

GRSevgili renci,

Bilimsel amala kullanlmaya balanan bilgisayarlarn ilk kullanmndan bu yanaortaya kagelen en nemli sorun, verilerin her defasnda yeniden girilmesi ve ilenmesiskntsn ortadan kaldracak depolama aygtlarnn gelitirilmesi olmutur. Gelien

bilgisayar teknolojisine paralel olarak veri depolama aygtlarnda da nemli gelimeleryaanmtr. Zaman ierisinde yalnzca bilimsel aratrma laboratuvarlarnda kullanlagelendepolama aygtlarnn daha kk boyutlara indirgenmesi ve fiyat/kapasite orannn dmesi

bilgisayarlarn evlerde de yaygnlamasn salamtr.

Verilerin uzun mrl ve en gvenilirekilde saklanabilmesi dncesinden hareketleok eitli depolama aygtlar gelitirilmitir. Amaca ve kullanm yerine gre deiiklikgsteren bu depolama aygtlarndan en mehurlar disk srclerdir. Disk srclerisimlerini kayt ortam olarak kullandklar malzemelerin disk eklindeki grnmlerindenalmakta olup, kullanlan kayt teknolojisine gre ok farkl disk srcler bulunmaktadr.

Disk srcler

Her geen gn insanolunun daha fazla ve daha kaliteli bilgiyi saklayabilme vetayabilme arzusu, beraberinde yeni disk srcleri teknolojilerini karmza karmaktadr.Bu modlle sizlere eski nesil ve yeni nesil disk srclerinin zellikleri ve uygun biimdemontajlarnn gerekletirilmesi retilecektir.

GR


6/76

2


7/76

3

RENME FAALYET-1Manyetik disk srclerinden harddiskleri (HDD) tanyacaksnz ve montajn

yapabileceksiniz.

80-90l yllardan kalma bir sabit disk srcs temin etmeye alarak, gnmznmodern bir sabit diskiyle kyaslayn. Malzeme teknolojisi ve veri iletiim teknolojisi

bakmndan aralarnda ne gibi deiikliklerin yaandn anlamaya aln.

1. SABT DSKLER

1.1. Sabit Diskin Grevi

ekil 1.1de rnek bir sabit diskin stten grn ve i mekanizma verilmitir. Sabitdisk adndan anlalaca zere verilerin srekli olarak saklanmas istenen durumlardakullanlr.

(A) (B)

ekil 1.1:(A) 3.5 inchlik bir sabit diskin stten grn, (B) Sabit diskin disk plakalar

veelektronik kart skldkten sonraki grn

NOT: Bilgisayarn evre birimleriyle uyumlu birekilde almas iin gerekliiletim sistemi sabit disk zerine kurulur. Ayrca srekli almas gereken yazlmlar dasabit disk zerinde tutulur.

Sabit disk srcleri dizst bilgisayarlarda, masast bilgisayarlarda, sper bilgisayarlarda, sunucularda ve hatta den fiyat/kapasite oranlar nedeniyle kaset

srclerin yerine el kameralar

nda bile kullan

lmaktad

r.

RENME FAALYET - 1

AMA

ARATIRMA


8/76

4

1.1.1. Sabit Disk Nedir?

Sabit diskler dnen disklerden oluan cihazlardr. Bu disklerin yzeyi manyetikzellie sahiptir. Bilgisayar verisi olan 1 ve 0lar manyetik olarak bu diskler zerindeoluturulur. Sabit diskten ayrntl birekilde bahsetmeden nce manyetizmadan ve verilerinmanyetik olarak oluturulmasndan ksaca bahsetmek yerinde olacaktr.

1.1.1.1. Elektromanyetizma Nasl alr?

letken bir telin iinden geen elektrik akm telin etrafnda elektromanyetik alanoluumuna neden olur. Elektromanyetizma, dalga biiminde yaylan bir enerji biimidir.Ik,radyo sinyalleri, mikrodalgalar, televizyon sinyalleri ve s elektromanyetik dalgalara rnekolarak verilebilir.

Tm elektrikli cihazlargrlt (noise) diye adlandrlan istenmeyen elektromanyetikdalgalar yayar. ou bilgisayar bileeninin elektromekanik tasarmnda kablolara ilevselolmayan teller eklenir. Bylece grlt etkisi azaltlr. Bu durum ekil 1.2de gsterilmitir.

ekil 1.2: Verilerin manyetik olaraksakland bir disk srcs iin kullanlan

veri (data) kablosunda grltnn nlenmesi

ekil 1.3: letken bir telin mknats (magnet)etrafnda hareket ettirilmesi sonucu telde

elektrik akmnn olumas

ekil 1.4: EM dalgalarn yaklaan bircisimden etkilenmesi

letken bir tel, manyetik alan etkisinesahip bir mknats etrafnda hareket ettirildiizaman (ekil 1.3) telin iinde elektrik akm

(AC-Alternating Current) oluur. Benzerekilde elektromanyetik alanlar, alan iindehareket eden nesnelerin eklinden,yapsndan ve yaknlndan etkilenir (ekil1.4). EM (Elekto Manyetik) dalganngenliinde ve frekansnda meydana gelen budeiimler belirlenebilir (r: radyo vericileri,metal dedektrleri, vb.).


9/76

5

Benzerekilde bir sabit disk srcsnn yazma/okuma kafas da diskin yzeyindeki

elektronlar

n manyetik olarak ne ekilde dizildiini alg

layarak verileri belirler.

NOT: Tm elektromanyetik dalgalar, k hznda hareket eder (yaklakolarak 300.000km/sn). Elektromanyetik dalgalar frekans cinsinden llr. Frekans 1saniyede retilen dalga saysdr ve birimi Hertz (Hz)dir. rnein 1kHZlik (kilohertz) birelektromanyetik sinyal saniyede 1000 dalga retir.

Bir EM dalgann frekans dalga boyuyla ters orantldr. Dalga boyu, bir sinyalinherhangi bir andan kendini tekrar etmeye balad ana kadar geen mesafedir. Sinyalfrekans ykseldike dalga boyu azalr. rnein FM radyo yayn bandnda yer alan100MHzlik bir sinyal yaklak 300cm dalga boyundayken, 30GHzlik bir sinyal yaklak1cm dalga boyundadr.

ekil 1.5: EM bir dalgada dalga boyunun

llmesi

ekil 1.6: EM bir dalgann deitirilme(modlasyon) teknikleri

Elektromanyetik dalgalar veri tamak iin kullanlmak istendiinde dalga biimindedeiiklikler yaplr. Frekans modlasyonunda temel dalgann frekans deitirilerek veriiletilir. Genlik modlasyonunda ise temel dalgann genlii deitirilerek veri iletimigerekletirilir (bk. ekil 1.6).

NOT: Bir sinyal tarafndan tanabilen veri miktar, onlar meydana getirenelektromanyetik dalgann frekansyla birlikte artar. Birim saniyede daha fazla deiimmeydana gelmesi demek daha fazla veri iletimi anlamna gelir.

1.1.1.2.Disk zerine Veri (Bitlerin) Yazlmas ve Disk zerinden Veri Okunmas

Disk zerine herhangi bir veri yazlmadan nce demir paracklar, diskin yzeyinikaplayan birmanyetik film zerinde rastgele dalm durumdadr.

Demir paacklarnn veri olarak organize edilmesi iin, diskin zerinde askda duranyazma/okuma kafasna sarlm bir bobin telinin iinden elektrik akm geirilir (ekil 1.7A).


10/76

6

(A) (B)

ekil 1.7: (A) Demir paracklar, manyetik film zerinde rastgele dalmtr, (B) Paracklarhizaya getirmek iin yazma/okuma kafasnda yer alan bobin telinden elektrik akm geirilir.

Demir paracklar manyetize edilir ve pozitif kutuplar yazma/okuma kafasnn negatifkutbu etrafnda, negatif kutuplar ise yazma/okuma kafasnn pozitif kutbu etrafnda toplanr(ekil 1.7B). Manyetize olmu paracklardan dnen disk zerinde hizaya sokulmu bir bantoluturulduktan sonra ikinci bir bant oluturulur. ki bant bilgisayar dnyasnn en ufakverisini (1 bit) oluturmaktadr. 1 verisini oluturmak iin bobin sarglarna uygulanan

elektrik akmnn yn deitirilir ve dolaysyla yazma/okuma kafasnn kutup balar yerdeitirir. Bylece ikinci banttaki paracklar zt ynde hizaya girmi olur (ekil 1.8A). 0verisini oluturmak iin her iki bandn paracklar ayn ynde hizaya getirilir (ekil 1.8B).

(A) (B)

ekil 1.8: (A) 1 bilgisinin elde edilmesi, (B) 0 bilgisinin elde edilmesi


11/76

7

ekil 1.9: Manyetik disk zerinde okumaileminin gerekletirilmesi

Veri okumak iin yazma/okumakafasna elektrik gnderilmez. Diskinkaplamasnda yer alan manyetize olmu

paracklarn her biri kk bir mknatsolarak davranmaktadr ve manyetik alanoluumuna neden olurlar. Yazma/okumakafas manyetik alan iinden getike 1ve 0 bilgilerini tutan bandlarn

polaritelerine bal olarak kafann bobinsargsnda deien ynde akm oluur(ekil 1.9). Akm ynnde meydana

gelen deiimin bilgisayar taraf

ndanalglanmas sonucu 1 ve 0 bilgilerielde edilir.

ekil 1.10: Verilerin dikey ynde oluturulmas

NOT: Yukarda anlatlankayt ileminde, bilgilerin manyetik yzeyzerinde yatay olarak oluturulmasanlatlmtr. Ancak yeni nesil sabit disk

srclerinde kayt hacmini ykseltmekiin dikey (perpendicular) kaytteknolojisi gelitirilmitir (ekil 1.10). Buteknolojide manyetizma dikey yndeoluturulmaktadr.

1.1.2. Sabit Diskin Yaps ve almas

Sabit disk srcleri, bir dier adyla harddisk srcleri (HDD), dnen disklerdenoluan cihazlardr. Her bir diskin yzeyi, manyetik alan etkisine sahip manyetik bir bantlakaplanmtr. Disk plakalar, manyetik zellie sahip olmayan alminyum ya da cam gibimalzemelerden yaplmaktadr. Disklerin yzeyine ok yakn olarak konumlanmyazma/okuma kafalar vardr (ekil 1.11). Her bir kafann zerinde magnetorezistif(MR) biralglayc bulunur.

Yazma/okuma kafas diskin yzeyinden getike MR alglaycsnda diren deiimimeydana gelir. Analog diren deiimi yorumlanarak saysal verilere evrilir.


12/76

8

ekil 1.11: Yazma/okuma kafas ve tayc kol

ekil 1.12: Yazma/okuma kafasnn

bytlm hli

Harddisklerde sabit hzda dnen disklerin bal olduu bir ine bulunur. Disklerinarasnda ve yzeyinde hareket eden ortak bir kola bal bulunan yazma/okuma kafalarvardr. Ayrca tayc kol, kafalarn yay eklinde hareket etmesini salayarak dnendisklerinin tm yzeylerinin okunmas gerekletirilir. Bylece her bir kafa karlk geldiidiskin neredeyse tm yzeyini tarayabilir (ekil 1.13).

Diskleri dndren inenin hareketleri, yazma/okuma kafalarn hareket ettiren tayc

kolun hareketleri ve yazma-okuma ilemi elektronik kontrol kart

yla denetlenir.

(A) (B)

ekil 1.13: (A) Tayc kolun ve disklerin yandan grn, (B) Tayc kolun ve disklerinstten grn

Bir sabit diskin tayabilecei veri kapasitesini artrmak iin disk says artrlabilir.Her bir disk bana iki yazma/okuma kafas karlk gelir. Bylece diskler ift tarafl olarakkullanlm olur.

Kafalar tayan hareketli kol, son derece hzl hareket eder (kenardan merkeze vetekrar balang noktasna gelme hareketini saniyede 50 defa gerekletirebilir). Bu ilem

yksek hzl dorusal bir motorla gerekletirilir. Ayn ekilde sabit disk plakalar da okhzl hareket etmektedir.


13/76

9

Sabit diskler kapasiteleri ve devir saylaryla anlr. Sabit disklerin kapasiteleri en

kk anlaml

bilgi kmesi olan Byte

n st katlar

yla belirtilmektedir. Devir say

s

RPM(Rotation Per Minute dakika bana dn says) olarak birimlendirilir ve sabit diskplakalarnn dakikadaki dn saysn belirtir. 90l yllardan gnmze 3600rpm, 5400rpm,7200rpm ve 10000rpm disk dn hzlarna sahip sabit disk srcleri retilmitir. Yksekrpm deerine sahip diskler daha fazla snacandan iine monte edilecek kasada havasirklasyonunun ok iyi salanmas gerekir.

NOT: Bilgisayar terminolojisinde veri kapasitesini belirten byte birimi1024n katlaryla (ikilik say sistemine gre 210=1024) anlr. Katlar K (Kilo), M (Mega), G

(Giga), T (Tera) eklinde ilerlemektedir. Ancak sabit disk reticileri 1024 kat kural

nauymamaktadr. rnein piyasada 80GB diye bilinen bir harddisk srcsnn kapasitesi1000nin katlarna gre dzenlendiinden gerek kapasite ikilik say sisteminin kat olan1024e gre hesaplandnda 74,5GB olarak karmza kar.

Byte dnm ilemi:

1KByte = 1024Byte,

1MByte = 1024KByte = 1048576Byte,

1GByte = 1024MByte = 1048576KByte = 1073741824Byte

Disk plakalar son derece hassastrlar. Disk plakalar zerinde toz, ty, nemlenme ve buhar gibi kirlenmeye neden olan unsurlarn kesinlikle olmamas gerekir. Yazma/okumakafas ve disk yzeyi arasnda gzle fark edilemeyecek kadar kk bir boluk

bulunmaktadr. Dolaysyla bu boluun arasna hibir yabanc nesnenin girmemesi gerekir.Aksi durumda o blgedeki bilgi ve onunla ilikili daha byk bir bilgi kmesiokunamayabilir. Yazma/okuma kafasnn herhangi bir nedenden dolay (sallant, dme vb.)disk yzeyine demesi sonucunda ilgili blge hasar grebilir. Bu durumda BAD SECTORdiye adlandrlan l blgeler oluur.

UYARI: l blgeler, fiziksel kusurlardan kaynaklandnda o blgelerinkurtarlmas sz konusu deildir. Disk plakalarnda Bad Sector saysnn artmas sabit diskeiletim sistemi kurulmasn engelleyebilir ya da sabit diskin almasn yavalatabilir.

Bir sabit disk kullanlmaya balanmadan nce formatlanmas gerekir (biimlendirilir).Bir sabit diskin formatlanmas demek, zerine yazlacak bilgilerin nereye ve hangistandartlara gre yazlacann belirtilmesi demektir. Formatlama ilemi yaplmam bir sabitdiskin zerine anlaml bilgi kmeleri yazmak sz konusu deildir.


14/76

10

ekil 1.14: Disk zerinde iz (track) ve kesim (sector) oluturulmas

Sabit disk zerinde bilgiler iz (track) ve kesim (sector) diye adlandrlan alanlardatutulur. ekil 1.14te izler sar renkte ve sektrler mavi renkte gsterilmitir. Her bir sektrsabit sayda byte tutar (r: 256 byte ya da 512 byte). letim sistemi dzeyinde ya da disksrcsnn kendisinde sektrler kme (cluster) diye adlandrlan gruplar iine alnr.

Sektr ve izlerdk seviyeli formatlama (low-level formatting) ilemiyle plakalarzerinde oluturulur. Her bir sektrn balang ve biti noktalar plakalar zerine yazlr.Dk seviye formatlama ilemiyle sabit disk byte bloklarn tutacak duruma hazrlanr. Builemden sonra yksek seviyeli formatlama (high-level formatting) ilemi gerekletirilir.Yksek seviyeli formatlama ilemiyle sektrlere FAT (File Allocation Table DosyaAyrma Tablosu) gibi dosya depolama yaplar yazlr. Bylece sabit disk, zerine dosyayazlabilecek duruma hazrlanm olur.

Aratrma devi: Yazlmsal olarak formatlama ileminin nasl yapldn aratrprapor halinde retmeninize sunun.

1.1.3. Sabit Disk eitleri

Sabit disklerin retiminde ok sayda farkl ara birim kullanlr ve bu ara birim

zerinden veri iletimi gerekletirilir. Sabit diskler kendilerine eriim salanlan teknolojiyleanlrlar. Bu teknolojiler gnmz itibariyle u ekildedir: ATA (IDE-EIDE), Serial ATA,SCSI, SAS, FireWire, USB ve Fiber Channel.

Bu modlde ATA, Serial ATA ve SCSI veri yolu birimleri anlatlacaktr.

1.1.3.1. IDE-EIDE

Advanced Technology Attachment kelimelerinin ba harflerinden oluan ATA, kiisel bilgisayarlarda harddisk ve CD-ROM gibi depolama aygtlaryla bilgisayar arasnda veriiletiimi gerekletiren bir arayz standarddr. ATA ksaltmas iin farkl ksaltmalar yaygn

biimde kullanlmaktadr (IDE, ATAPI ve UDMA).


15/76

11

2003 ylnda Seri (Serial) ATA standardnn duyurulmasyla birlikte ATA standard

paralel ATA (PATA) olarak an

lmaya balanm

t

r.PATA standardnn yalnzca 46 cmye kadar kablo uzunluuna izin vermesinden

dolay ounlukla kiisel bilgisayarlarda dahili olarak kullanlmaktadr. ekil 1.15te 40 tellive 80 telli paralel ATA kablolar gsterilmitir.

ekil 1.15: 40 telli ve 80 telli paralel ATA kablolar

Her ne kadar resmi ad ATA olsa da, piyasada ounlukla IDE (Integrated DriveElectronics Tmleik Src Elektronii) olarak anlmaktadr. Bunun nedeni, IDEteriminin daha yeni bir terim olmas ve ilk nesil ATA srclerinin aksine IDE

teknolojisinde harici bir kontrol kartna olan gereksinimin ortadan kaldrlm olmasdr.Elektronik kontrol kart sabit disk srcsnn kendisine dahil edilmi olup src

balants ana kart zerindeki IDE yuvalarna yaplmaktadr (ekil 1.16). lk nesil ATAsrclerinde sabit disk srcsnn bilgisayara balants iin ISA (u anda kullanlmayanbir veri yolu) yoluna balanan harici bir kontrol kart kullanlmaktayd.

ekil 1.16: Ana kartn zerinde yer alan IDE-1 ve IDE-2 disk srcs balant yuvalar


16/76

12

ekil 1.17: IDE kablosu ve balant soketinin resmedilmi grnts. Balant soketininortasnda

IDE standardnn ardndan 1994 ylnda EIDE (Enhanced IDE) standard duyuruldu.IDE standardnda tek bir paralel IDE kablosu zerine iki cihaz balamak mmknken, EIDEstandardnda ayn anda 4 farkl cihaz balamak mmkn olmaktadr (kontrol ipinin zelliisayesinde). Ancak EIDE standardnda da eskiye uyum salamak amacyla ayn balant yoluve kablo yaps kullanlmtr. Bu nedenle ayn kablo zerinden yalnzca 2 cihaz

balanabilmektedir. Ayrca IDE standardnda 528MBytea kadar veri depolanabilirken,EIDE teknolojisiyle bu snr 8.4GBytea kartlmtr.

lk zamanlarda yalnzca sabit disk srcleri iin kullanlan bu standart, zamanierisinde genilemi ve pek ok cihaz (zellikle tanabilir cihazlar removable media) iin

kullan

lan bir standart hline gelmitir. Bu cihazlar CD-ROM, DVD-ROM, kasetsrcleriyle, zip srcleri ve sperdisk srcleri gibi yksek kapasiteli floppy srcleriolarak sralanabilir.

ATA standardnn tarihindeki nemli geilerden biri de hafzaya eriimteknolojisinde yaanan gelimedir. lk nesil ATA srclerinde, kullanlan PIO(Programmed Input/Output) tekniinde her bir szcn (word) CPU tarafndan okunmasgerekmektedir. Dier bir ifadeyle sabit diskten hafzaya eriim sz konusu olduundailemcinin bu veriyi okumas gerekmektedir. Bu durum bilgisayarn ok yavalamasnaneden olmaktadr. Bu nedenle ATA teknolojisi zerine kurulu disk srcler SCSI (skazidiye okunur) tabanl srclere gre yava kalmtr. lerleyen yllarla birlikte dorudanhafza eriim (DMA-Direct Memory Access) teknolojisi gelitirilmitir. Bylece CPUnundisk srcsne veri yazma ve srcden veri okuma iin harcamas gereken ilem sresi

byk lde azaltlmtr.

DMA teknolojisi (Sonrasnda UDMA-Ultra DMA), disk kontrolcsne CPUyuatlayarak veriyi dorudan hafzaya yazma olana salar.

ATA srcleri, yllar boyunca tayabilecekleri veri kapasitesiyle ilgili engellerlekarlamtrlar. Ancak yeni adresleme sistemleri ve programlama teknikleri bu engelleri herdefasnda krmtr. Karlalan bu belli bal snr deerlerini yle sralarsak 528MByte,8,4GByte, 34GByte ve 137GByte deerlerini rnek olarak verebiliriz. Snrlamadanmeydana gelen dezavantajlar gidermek iin bilgisayar BIOS yazlmlarnn gncellenmesi


17/76

13

ve eski nesil CHS adresleme tekniinden LBA adresleme tekniine geile birlikte ATA

srclerinin kullan

labilir kapasiteleri 137GBytea kadar ykseltilmitir.lerleyen yllarla birlikte LBA adreslemesi 28 bitten 48 bite ykseltilerek kullanlabilir

disk srcs teorik olarak 144PB (PetaByte) seviyesine kartlmtr. Ancak gnmziletim sistemlerinin mevcut dosyalama sistemleri nedeniyle 2TBdan daha byk disksrclerinin kullanlabilmesi sz konusu deildir. Bu durum ATA srcleri karsndayeni bir snr deeri olarak durmaktadr.

NOT: Bilgisayara baladnz yksek kapasiteli bir sabit disk srcsnnBIOS tarafndan doru ekilde alglanmamas durumunda BIOS gncellemesi yapmanzsorunu zebilir.

Aratrma devi: CHS ve LBA adresleme tekniklerini aratrp farklarn belirleyin.

ATA disk srclerinin paralel kablolar 40 tellidir. Ancak UDMA-66 (UDMA4 iletilen veri miktar 66MB/sdir.) standardyla 80 telli kablolar kullanlmaya baland.Eklenen dier 40 telin hepsi topraa balanmaktadr. lave bu tellerin her biri nceki tellerinyanna ekilmitir. Yksek veri iletiiminde komu sinyaller arasnda kapasitif etki meydanagelir. Bu kapasitif etkiyi yok etmek iin, her bir telin yanna ilave bir topraklama hattekilmitir.

NOT: Kullanmdan kalkm olan 28 bit LBA adreslemesine sahip ATA-3standardndaki sabit disk srcleriyle birlikte S.M.A.R.T. (Self-Monitoring, Analysis andReporting Technology Bireysel zleme, Analiz ve Raporlama Teknolojisi) diyeadlandrlan bir veri izleme teknolojisi duyurulmutur. Gnmz ana kart reticilerinin vesabit disk reticilerinin pek ou bu teknolojiyi desteklemekle birlikte retici firmalararasnda yaanan uyum sorunlar nedeniyle etkin birekilde kullanlamamaktadr.

Aratrma devi: Paralel ATA srclerinde kullanlan paralel IDE kablosunun pinadlarn aratrn (Not: IDE kablolaryla 16 bitlik veri iletimi gerekletirilir).

Tablo 1.1: ATA arayznde meydana gelen deiim

Standartsmi

Diersimleri

Eklenen letimModlar

En stBoyutlar

Dier Yenizellikleri

ANSIReferans Ad

ATA-1 ATA, IDE

PIO 0,1,2 (3.3, 5.2,8.3)Tek-szckl DMA0,1,2 (2.1, 4.2, 8.3)ok-szckl DMA0 (4.2)

528 MBakadar

X3.221-1994(1999dan berikullanm d)

ATA-2 EIDE, Fast PIO 3,4: (11.1, 16.6) 8.4 GBa 24-bit LBA X3.279-1996


18/76

14

ATA,

Fast IDE,Ultra ATA

ok-szckl DMA

1,2 (13.3, 16,6)

kadar (2001den beri

kullanm d)

ATA-3 EIDE 137 GBakadar

28-bit LBA ()S.M.A.R.T.,Gvenlii

X3.298-1997(2002den berikullanm d)

ATA/ATAPI-4

ATAPI-4,ATA-4,UltraATA/33

Ultra DMA 0,1,2(16.7, 25.0, 33.3)Ultra-DMA/33

CD-ROM gibicihazlara ATAPIpaketi komutlarzerinden destekverilmesi

NCITS 317-1998

ATA/ATAPI-5

ATA-5,UltraATA/66

Ultra DMA 3,4 (44.4,66.7)Ultra DMA 66

80-telli kablolar NCITS 340-2000

ATA/ATAPI-6

ATA-6,UltraATA/100

UDMA 5 (100)Ultra DMA 100

144 PBakadar

48-bit LBANCITS 347-2001

ATA/ATAPI-7

ATA-7,UltraATA/133

UDMA 6 (133)Ultra DMA 133SATA/150

SATA 1.0NCITS 361-2002

ATA/ATAPI-8

ATA-8 SATA/300 SATA 2.0

Master/Slave (Efendi/Kle) Ayarlar

2 paralel ATA disk srcs (sabit disk ya da CD-DVD src) ayn EIDE kablosuzerinden balanaca zaman Master ve Slave ayarlarnn yaplmas gerekir. Bylece aynhatt kimin ncelikli olarak kullanaca belirlenmi olur (bk.Uygulama Faaliyeti-1).

1.1.3.2. SCSI

ekil 1.18: SCSI logosu.SCSI destei olan

cihazlarda bulunur.

skazi diye okunan bu veri iletim standard SmallComputer System Interface kelimelerinin ba harflerinden

gelir. ATA standardna gre yeni bir standard olup ilk kez1986 ylnda kullanma balanmtr.

SCSI teknolojisi sabit disk srclerinde, kaset srclerinde, optik srclerde,yazc ve tarayc gibi harici k cihazlarnda da yaygn olarak kullanlan bir standarttr.


19/76

15

SCSI teknolojisi, cihaz bamszl salama ilkesiyle gelitirilmitir. Bu durum, SCSI

teknolojisinin teorik olarak her cihazda kullan

labilmesi anlam

na gelir. Gelitirildii ilkyllarda Apple Macintoshda ve Sun Microsystems bilgisayarlarnda yaygnlamayabalamtr. Ancak IBM PC dnyasnda kullanlagelen daha dk maliyetli ve yeterliperformans sunan ATA standard nedeniyle PC diye bilinen kiisel bilgisayarlarda pek fazlara bet grmemitir. Ayrca yeni nesil ATAPI standartlarnn gelitirilmesi, USB veFireWire standartlarnn ortaya kmas nedeniyle daha karmak ve daha pahal olan SCSIarayz kiisel bilgisayar kullanclar iin cazip bir teknoloji olmaktan kmtr.

Ancak SCSInin sunduu yksek veri hz oranlar ve ok sayda cihaz balanabilmezellii nedeniyle i istasyonlar, sunucular ve yksek seviyeli sistemlerde SCSI harddiskleriyaygn olarak kullanlmaktadr.

NOT: Masast (Desktop) ve dizst (Laptop) bilgisayarlarda harddisksrcleri iin genellike ATA (EIDE) ve daha yeni olan SATA arayzleri kullanlmaktaolup, harici cihazlarn balantsnda da USB ve FireWire arayzleri tercih edilmektedir.


20/76

16

ekil 1.19: SCSI cihazlaryla kurulu bir sunucu

SCSI arayz belki de bilgisayar dnyasnn en kafa kartrc standartlarndan biriolsa gerek. Gemiten gnmze gelitirilen yeni standartlaryla ve her birine verilen farklisimleriyle takip edilmesi zor bir sre karmza kmaktadr.


21/76

17

in en can skc yan da pek ounun farkl alma voltajlar ve farkl konnektr

yap

lar

na sahip olmas

. SCSI arayzlerinden ve fiziksel yap

s

ndan bahsetmeden nceSCSIyi ATAdan ayran zellikleri u ekilde sralayabiliriz:

SCSI ve ATA Karlatrmas

SCSI tabanl hard diskler, genellikle ada olduklar ATA disk srclerinegre daha yksek rpm deerlerinde retilmektedir.

SCSI harddiskler, nispeten sunucu uygulamalarna ynelik gelitirildii iin nbellekleri (cache) daha byktr.

Sahip olduu komut yaps sayesinde (Command Taq Queuing) ayn andabirden fazla komutu ileyebilir. Paralel ATAda ayn anda yalnzca tek komutiletilebilir. Seri ATA teknolojisiyle birlikte ATAda da birden fazla komutiletilebilir duruma gelinmitir.

Tek bir hat zerine ATAya kyasla ok daha fazla cihaz balanabilir. ounlukla harici kontrol kart gerektirirler. Kablo uzunluu daha fazladr. SCSI veri yolu kontrolcs (host controller) kendisine bal tm cihazlar

mikroilemciye ek yk getirmeden kontrol edebilir. Bir SCSI zincirindeki tm cihazlar ayn anda alabilme zelliine sahiptir. Bu

durum paralel ATAya kyaslandnda byk bir performans fark ortayakoyar. Ancak seri ATA teknolojisinin geliimiyle birlikte bu fark byk orandaortadan kalkmtr.

SCSI teknolojisini kullanan sabit diskler ATA teknolojisini kullanan modelleregre daha pahaldr.

Bu farklar ortaya koyduktan sonra SCSInin eitlerini de tarihsel olaraku ekildesralayabiliriz:

SCSInin Tarihsel Geliimi

Tablo 1.2: SCSI arayznde meydana gelen deiim

ArayzVeri Yolu

GeniliiSaat Hz

En Fazla

Miktar

En FazlaKablo

Uzunluu

En FazlaCihazSays

SCSI 8-bit 5 MHz 5 MB/s 6 m 8

Fast SCSI 8-bit 10 MHz 10 MB/s 1.5-3 m 8

Fast-WideSCSI

16-bit 10 MHz 20 MB/s 1.5-3 m 16

Ultra SCSI 8-bit 20 MHz 20 MB/s 1.5-3 m 5-8

Ultra WideSCSI

16-bit 20 MHz 40 MB/s 1.5-3 m 5-8

Ultra2 SCSI 8-bit 40 MHz 40 MB/s 12 m 8


22/76

18

Ultra2 Wide

SCSI16-bit 40 MHz 80 MB/s 12 m 16

Ultra3 SCSI 16-bit 40 MHz DDR 160 MB/s 12 m 16

Ultra-320 SCSI 16-bit 80 MHz DDR 320 MB/s 12 m 16

SCSI-1: SCSInin ilk versiyonu olup, resmi olarak 1986 senesinde kabul edilmitir. 8 bitlik paralel veri yoluna sahiptir. Maksimum 6 metrelik kablo uzunluuyla ATAnn 46cmlik kablo snrn amtr. 8 adete kadar cihaz balanabilme destei vardr.

SCSI-2: Fast SCSI ve Wide SCSI diye adlandrlan trevleri vardr. Fast SCSIarayz alma hzn 10MHze ve veri transfer hzn 10MB/sye katlam olup, Wide SCSI

ise veri yolu geniliini 16 bite karmtr (bylece veri transfer hz da 20MB/syeykselmitir). Ancak bu artlarla birlikte kablo uzunluu azalmtr.

SCSI-3: 1992 ylnda duyurulan bu arayzn 8 bitlik Ultra SCSI ve 16 bitlik UltraWide SCSI diye bilinen trevleri vardr. Kablo uzunluu konusunda ok hassas olularylakt bir n yapmlardr.

Ultra-2: Bu arayzle birlikte sinyal iletiminde kullanlan LVD (Low VoltageDifferential) adl yeni bir alc/verici teknolojisi duyurulmutur. Bu zellii sayesinde kablouzunluu 12 mye kadar kartlabilmitir. alma hzlar ve veri ileme miktarlar danceki versiyonlarna gre ikiye katlanmtr. Ultra2-Wide treviyle birlikte SCSI

arayzne balanabilen cihaz says 16ya kartlmtr.

ekil 1.20: Ultra-160 standard bir HDD

Ultra-3: Ultra-160 SCSI olarakda bilinir. 1999un sonlarndaduyurulmutur. DTC (DoubleTransition Clocking) denen birteknolojinin kullanm sayesinde veritransfer kapasitesi 160MB/syekartlmtr. DTCyle saatdarbelerinin den ve ykselen

kenarlarnda veri iletimi gerekleir.Ayn teknik DDR RAMlerde dekullanlmaktadr. Bylece ek saatdarbesine gerek kalmam olup dahaeski SCSI trevleriyle de uyumlualmas salanmtr.

Bu arayzle birlikte CRC(Cycling Redundancy Check) ve hatadzeltme ilemi (Error CorrectingProcess) gibi yeni teknolojiler

sunulmutur.


23/76

19

Ultra-320: SCSI arayz ilk duyurulduu gndenbuyana 7. nesil SCSI teknolojisidir. Bu versiyonda eskiyeuyumluluk ilkesini (16 bitlik yapsyla) gz nnde

bulundurmakla birlikte SCSI arayzn bir adm daha netamtr.

alma frekans ve veri ileme kapasitesi ikiye katlanm olup QAS (QuickArbitration and Selection) diye adlandrlan paketlenmi SCSI tekniiyle komut yknazaltan ve performans ykselten bir teknoloji sunmaktadr.

Gnmzn gncel SCSI arayz de TCP/IP zerinden dorudan veri iletimi iingelitirilmi iSCSI (internet SCSI)dir. iSCSI dk gecikmeli SCSI bloklarn IP

protokoln kullanan alar zerinden gndermek iin gelitirilmitir. Bylece veri deposuolarak kullanlan alan alarna ya da daha byk veri ynlar iin internete balanarakdepolanan veri kapasitesi ykseltilmi olmaktadr.

SAS (Serial Attached SCSI): SCSInin u ana kadar anlatlan tm versiyonlar

paralel veri iletimi gerekletirirken bu versiyonda seri iletim yaplmaktadr. Veri iletimi3GB/sye kartlmtr. Her bir SAS portu 128 adet cihaz desteine sahiptir.

SCSI Arayz Elemanlar ve Montajlar

Dahili SCSI cihazlar bilgisayar iine monte etmek iin bilgisayarn PCI yuvasnataklan bir kontrol kart kullanlr (ekil 1.22). Bu kontrol kart host controller olarak da

bilinir (sunucular iin tasarlanm baz ana kartlarda onboard SCSI denetleyicisibulunmaktadr). ekilde gsterilen denetleyicide, harici SCSI cihazlarn da balanmas iinbir konnektr bulunmaktadr.

ekil 1.21: Ultra-320 SCSIninlogosu


24/76

20

ekil 1.22: rnek SCSI kontrol kart (64bit PCI yuvas iin) ve montaj

Dahili SCSI cihazlarn balanmas iin erit (ribbon) kablolar kullanlr (ekil 1.23).

erit kablolar, zerlerine balanacakcihaz says kadar konnektr iermektedir.ekil 1.23te ok sayda cihazn

balanabilecei bir kablo gsterilmitir.

Dahili SCSI cihazlarnn balanmas,ATAya gre daha zordur. Her bir SCSIcihazn bir ID (identity-kimlik) numarasvardr. Eer SCSI veri yolu 16 cihazdestekleyebiliyorsa balanan her cihaza 0-15 aras farkl bir numara verilir.

ekil 1.23: 2den fazla cihazn balanabildiibir SCSI kablosu


25/76

21

NOT: SCSI denetleyicisi de (host controller) kendisi iin bir numara tahsiseder ve muhtemelen en byk numaray alr. Kalan 15 numara cihazlar iin ayrlr.Cihazlarda ID numaras akmas olursa cihazlar almayacaktr.

SCSI cihazlar zerinde desteklenen cihaz saysna gre ID seici jumperlar bulunur.Bu jumperlarn ald duruma gre ID numaras belirlenir.

Farkl SCSI versiyonlar iin farkl konnektrler kullanlr ve birbirleriyleuyumsuzdur. ekil 1.24, 25 ve 26da baz konnektr tipleri gsterilmitir. Bu uyumsuzluungiderilmesi iin adaptrler (uygunlatrclar) kullanlr. Bu konnektrler genellikle 50pin,68pin veya 80pin yapsndadrlar. Seri SCSI (SAS) teknolojisi SATA uyumlu konnektrkullanr.

ekil 1.24: SCSI-3 ve sonrasndakullanlmaya balanan bir konnektr tipi

ekil 1.25: SCSI-2 harici konnektr yaps (krmziaretli olan)

ekil 1.26: SCSI konnektrleri

Aada rnek olarak 50 pinlik ve 68 pinlik 32bit PCI veri yoluna balanan SCSIdenetleyici kartlar gsterilmitir.


26/76

22

(A)

J1: 68 pinlik dahili SCSI konnektrA-kanal

J2: 68 pinlik dahili SCSI konnektrB-kanal

J5: 68 pinlik harici SCSI konnektrA-kanal

J7: 68 pinlik harici SCSI konnektrB-kanal

(B)

J1: 50 pinlik dahili SCSI konnektr

J4: 50 pinlik harici SCSI konnektr

ekil 1.27: (A) 68 pinlik SCSI denetleyici kart, (B) 50 pinlik SCSI denetleyici kart

Harici SCSI cihazlarn balanmasnda ekil-1.28deki gibi kaln, yuvarlak kablolarkullanlr.

ekil 1.28: Harici SCSI cihazlar balamak iin kullanlan kablolar


27/76

23

Harici cihazlarn bir zincirin halkalar gibi birbirlerine balanabilmeleri iin

zerlerinde ikinci bir konnektr balant

yuvas

vard

r. ekil 1.29da birden fazla harici SCSIcihazn birbirine ve bilgisayara balantlar gsterilmitir.

ekil 1.29: Birden fazla harici SCSI cihazn birbirine balanmas

Sonlandrma

SCSI yolu sonlandrlmad takdirde veri yoluna gnderilen elektrik sinyalleri,yansmaya neden olur ve SCSI denetleyicisiyle cihazlar arasnda giriim meydana gelir. Veriyolunun sonlandrlmas iin veri yolunun her iki ucuna da sonlandrc direnler taklr. Eerveri yoluna dahili ve harici cihazlarn her ikisi de balanyorsa her bir serideki son cihazauygun sonlandrcnn taklmas gerekir.

SCSI sonlandrclaraktifve pasif sonlandrclar olmak zere iki ana gruba ayrlr:Pasif sonlandrc standart, saat hzlarnda alan SCSI sistemlerinde ve cihazlardan

denetleyiciye (host controller) 1mden daha az mesafe olduunda kullan

l

r. Aktifsonlandrcise hzl SCSI sistemleri iin ya da cihazlardan denetleyiciye 1mden daha fazlamesafe olduunda kullanlr.

ekil 1.30: Pasif ve aktif sonlandrc trleri


28/76

24

Aratrma devi: SCSInin sahip olduu 3 farkl veri yolu sinyalleme teknii

sonland

rma olay

n

etkiler. Bu sinyalleme (bus signaling) teknikleri SE (Single Ended),HVD (High Voltage Differential) ve LVD (Low Voltage Differential)dir. Bu sinyallemetekniklerinin zelliklerini ve hangi durumlarda kullanldklarn rapor hline getiripretmeninize sunun.

1.1.3.3. SATA

ekil 1.31: Seri ATAnn logosu

ekil 1.32: Harici (external) SATAnnlogosu

ATA teknolojisinin mirass olarakortaya km olup, seri veri iletiimine dayal

bir teknolojidir. ncelikli olarak bilgisayar

veri yoluyla harddiskler aras

nda veri iletiimiiin gelitirilmitir. Seri ATA teknolojisi USBve FireWire arayzlerinden ayr olarak PCniniinde kullanlacak ncelikli arayz olarakgelitirilmitir.

Sonrasnda gelitirilen harici SATAyla birlikte USB sabit disklere kar yeni birseenek kmtr (2 m mesafeye kadar

balanabilme zellikleriyle olduka avantajl bir seenek olabilir). Ayrca harici USB

srclerde ATA-USB dnm ilemi,sistemin yavalamasna neden olurken eSATA(harici sabit disk)da byle bir durum yoktur.Ancak harici besleme gerektirmesi en nemlieksiidir.

NOT: Bilgisayar dnyasnn seri iletiime doru yava, ama kararl bir geiyaptn gzden karmayn. Yakn zamanda paralel iletiim tamamen ortadan kalkacak gibigzkyor.

SATAnn SATA1, SATA2 ve SATA3 standardlar bulunmaktadr.

SATA1, Seri ATA iletiiminin ilk versiyonudur. SATA/150 olarak da bilinir. Veriyolu hz 1.5GHzdir ve veri iletim kapasitesi 150MB/sdir. SATA2de veri yolu hz3GHze, veri iletim kapasitesi 300MB/sye kartlmtr. SATA3te veri yolu hz 6GHze,veri iletim kapasitesi 600MB/sye kartlmtr.

ekil 1.33te SATA arayzl bir sabit disk gsterilmitir.

SATA yapsnda gbalants ve veri balants


29/76

25

ekil 1.33: SATA sabit disk

deitirilmitir. 40pinlik paralel

veri girii yerine, ok daha kk boyutlarda seri veri hattkullanlmaktadr.

Ayrca seri ATAnn dahadk voltajlarda alabilmezellii sayesinde kablo uzunluuartmtr.

Seri ATA teknolojisinde master/slave ayar ortadan kaldrlmtr. Seri ATAnnnoktadan noktaya balant zellii sayesinde her src ana kartn SATA soketine dorudan

balanr. Bu nedenle her SATA src iin ayr kablo gerekir. Ayrca ana kart zerinde deher cihaz iin ayr soket bulunmas gerekir. Ancak ok sayda cihazn ayn veri yoluzerinden haberlemesini salamak iin SATA host denetleyicileri (RAID src)

bulunmaktadr. Bu denetleyicilerin kullanlmasyla ok sayda SATA sabit diski birbiriniengellemeden alabilir.

Aratrma devi: SATAnn data konnektrnn fiziksel yapsndaki farknIDE/EIDE kablolarna gre ne gibi avantajlar olacan snf iinde tartn.

ekil 1.34: Ana kart zerindeSATA soketleri

ekil 1.35: SATAkonnektr

ekil 1.36: SATA g

konnektr (Sabit diskebalanr)

SATAnn g konnektr 15 pinliktir. 3.3V, 5V ve 12V salanabilir. Her bir voltaj3er pin zerinden iletilir. nk ince pinler, baz cihazlarn almas iin gerekli seviyedeakm tayamaz. Ayrca PATA tr g konnektrleri SATA g konnektrne evirendntrcler bulunmaktadr.


30/76

26

SATA srcler, zellikle sunucularda ve i istasyonlarnda RAID (Redundant

Array of Inexpensive /Independent Disks Ucuz/Ba

ms

z oklu Disk Dizisi) teknolojisikullanlarak ok byk performans artlar salayabilir. RAID teknolojisi ok sayda cihaznayn kanal zerinden birbirleriyle haberlemelerine olanak salayan bir teknolojidir. rnekvermek gerekirse; veri iletiim kapasitesi 150MB/s olan adet sabit disk srcsnnRAID zerinden balants yaplacak olursa toplam veri kapasitesi 450MB/sye kartlr.Baz ana kartlar dahili RAID srcsyle retilmektedir.

Aratrma devi: SATA ve IDE/EIDE soketleri bulunan bir ana kartta paralel ATAve seri ATA sabit disk srclerin ayn anda altrlp altrlamayacan aratrn. Naslkurulacaklar ve BIOS yazlmyla ilgili yaplmas gerekenler hakknda elde ettikleriniziraporlayp retmeninize sunun.

NOT: zerinde eski SATA I (1,5Gbps) uyumlu denetleyici (host controller) bulunan ana kartlara SATA II (3Gbps) ya da SATA III (6Gbps) yapsnda bir sabit disksrcsnn taklmas durumunda haberleme sorunu yaanacaktr. SATA II ya da SATA IIIsabit disk srclerinin SATA I olarak gsterilmesi durumunda bu sorun ortadan kaldrlr.Bunun iin ekil 1.37de gsterildii gibi jumper ayar yapmak gerekir. lgili ayaryapldktan sonra src ana karta taklr ve sistem altrldktan sonra sabit disksrcsnn BIOS tarafndan grnp grnmedii belirlenir.

ekil 1.37: SATA II, SATA III destei olmayan ana kartlarda SATA II, SATA III disklerinSATA I olarak ayarlanmas


31/76


32/76

28

UYGULAMA FAALYET

Sabit disk scleri farkl boyutlarda ve arabirimlerde karmza kmaktadr. Masastbilgisayarlarda 3.5 (inch) olan sabit disk srcleri, Dizst bilgisayarlarda 2.5boyutlarnda retilmektedir. Aada PATA teknolojisini kullanan 3.5inchlik dahili bir sabitdisk srcsnn ana karta ve kasa iine montajnn yaplmas anlatlmtr.

Uygulama in Ek Bilgi

Uygulamada kullanlacak PATA ara birimli sabit disk srcsnn balantnoktalarnekil 1.39dan yararlanarak dikkatlice inceleyin.

ekil 1.39: PATA ara birimli sabit disk srcsnn balant noktalar

Mavi Blge : EIDE kablosu balant noktasAk Yeil Blge : Master/Slave belirleme noktasSar Blge : G kablosu balant noktasKrmz Blge : EIDE kablosunun zerinde yer alan kntl noktann

denk getirilecei entik

UYGULAMA FAALYET


33/76

29

lem Basamaklar neriler

1) Montaj ileminin yaplaca ana kartlmasast PC kasasn anz.

ekil 1.40: P4 tabanl bir ana kart

ATX teknolojili bir kasakullanmanz tavsiye edilir.

2) Montaj yaplacak PATA arabirimli sabitdisk srcsn ve EIDE kablosunu temin ediniz.

ekil 1.41: Paralel ATA sabit disk ve EIDE kablosu

UDMA66/100/133 sabitdiskler iin kullanlan 80pinlikEIDE kablosu kullanmanz tavsiye

edilir.

3) Sabit diski master olarak ayarlaynz.

ekil 1.42: Master/slave ayarlar iin jumperseenekleri

ekil 1.39da gsterildiigibi jumper diye adlandrlan ve ikinoktay ksa devre etmeye yarayan

paray sabit diskin zerinde bulunan tablodan yararlanarakmaster noktasna balayn.Bylece ikinci bir cihaz aynEIDE kablosuna balayacanzzaman ncelii iletim sisteminin

yer alaca bu cihaza vermiolursunuz.


34/76

30

4) Sabit diskin vidalarn kaybetmeyin. 3.5

lik sabit diski kasan

n iindeki 3.5 lik yuvayayerletiriniz.

ekil 1.43: Sabit diskin kasa iine yerletirilmesi

Sabit diski yerletirirken benzer ikinci bir cihazbalandnda stnde bolukkalacak olmasna zen gsterin.

Bylece kasa iindeki havasirklasyonu sabit disk iinengellenmemi olur. Eer sabitdisklerin snmasndanendieleniyorsanz, zel olaraksatlan sabit disk fanlarndankullanmanz faydal olacaktr.

5) EIDE kablosunun bir ucunu sabit diskebalaynz.

ekil 1.44: EIDE kablosunun sabit diske balanmas

ekil 1.39da grld gibikablonun EIDE konnektrnnkntl ksmnn entik hizasnagelmesine dikkat edin. Ayrcakablonun orta ksmndan uzakta unoktalardan birine daha yakn

baka bir konnektr bulunur. EIDEkablosunun, bu konnektr sabitdiske yakn olmasn salayacakucunun balanmasna dikkat edin.Bylece ikinci bir cihaz rahatlkla

balayabilirsiniz.

6) G kablosunu balaynz.

ekil 1.45: G kablosunun balanmas

ekil 1.39da grlen g

kablosu balant noktasna gkablosunu balayn. Gkablosunun sar renkli hatt (+12V)sa tarafa, krmz renkli hatt(+5V) sol tarafta kalacaktr.


35/76

31

7) EIDE kablosunun dier ucunu ana kartabalaynz.

ekil 1.46: EIDE kablosunun ana kart zerinetaklmas

Bu ilem iin ana kartnIDE1 yuvasn semeniz tavsiyeedilir.

8) Sabit diski vidalaynz.

ekil 1.47: Sabit diskin vidalanmas

Sabit diskin 3.5lik yuvalaratutturulmasn salayan drt adetvida balant noktas vardr. Sabitdiskin zerindeki bu balant

noktalarn kullanarak ilemigerekletirin.

NOT: Bu ilem basamaklar SCSI ve SATA disk srcleri iin deuygulanabilir. Yalnz ara birimleri farkl olduundan bu cihazlarn kurulumlaryla ilgilikitapklarn dikkatlice incelenmesi faydal olacaktr.


36/76

32

LME VE DEERLENDRME

Bu blmde, 1 no.lu renme faaliyetinde anlatlan konular hakknda bilginizi veyeteneinizi lmek amacyla oktan semeli sorular sorulacak ve uygulamal testyaplacaktr. Maddeleri duyarllkla yantlamanz nerilir.

A. LME TEST

1. IDE erkek konnektr zerinde ka pin vardr?A) 40B) 80C) 79D) 39

2. Manyetik disk zerinde 1 bilgisi hangi durumda oluur?A) Okuma kafasna elektrik ilk uygulandnda.B) Okuma kafasna elektrik uygulanp hemen ardndan enerji kesildiindeC) Okuma kafasna elektrik uygulandktan sonra zt ynl ikinci bir elektrik

uygulandndaD) Okuma kafasna ard arda iki defa ayn ynde elektrik uygulandnda

3. Sabit disk montajnda aadaki admlardan hangisi dikkat edilmesi gereken bir admdeildir?

A) 5,25 yuvalarn bo olup olmadklarn kontrol etmek.B) Montaja balamadan nce enerjinin kesilmi olmasn salamak.C) Montaj yaplacak sabit disk srcsnn vidalarn gvenli bir yere kaldrmak.D) Sabit disk srcsn hava sirklasyonundan en iyi yararlanacakekilde

montajlamak.

4. Aadakilerden hangisi SATA ve PATA disk srclerin farklarndan deildir?A) G girileri farkldr.B) Veri kablolar farkldr.C) SATAda noktadan noktaya balant, PATAda master/slave balant vardr.D) SATA srcler 5V, PATA srcler 12V kullanr.

5. Aadakilerden hangisi SATAnn bir standard deildir?A) SATA1B) Fast SATAC) SATA2

D) ESATA

LME VE DEERLENDRME


37/76

33

6. Aadakilerden hangisi SCSI sabit disk srcleri iin kesinlikle sylenebilir?A) SCSI srcler her zaman IDE srclerden daha hzldr.B) Yalnzca SCSI srclerde birden fazlasnn ayn anda alabilme zellii vardr.C) SCSI srcler sunucu uygulamalarnda birden fazla kullanldklarnda PATA

srclere gre daha yksek performans sunarlar.D) SCSI kullanmak ATA srclere gre her koulda daha iyidir.

7. Sabit disk srcleri iin kullanlan aadaki ifadelerden hangisi dorudur?A) Uygun BIOS gncellemesi ve host denetleyicisiyle SATA ve PATA srcler

birlikte altrlabilir.

B) SATA ve PATA srcler kesinlikle birlikte altrlamaz.C) Ultra-360 SCSI arabiriminde veri iletim hz 320KB/sdir.D) SCSI host denetleyicisine ayn anda yalnzca 2 cihaz balanabilir.

8. Kiisel bir bilgisayar iin aadaki arabirimlerden hangisi harici disk srcsbalantsnda tercih edilen bir arabirimdir?

A) IDEB) USBC) SATAD) SCSI

9. Paralel ATAyla klm en yksek veri hz ne kadardr?A) 133MB/sB) 150MB/sC) 100MB/sD) 300MB/s

10. SCSI srclerle ilgili olarak aada sylenenlerden hangisi yanltr?A) Birden fazla SCSI srcnn ayn hatta balanmas durumunda sonlandrc

kullan

lmas

gerekir.B) SCSI srcler sahip olduklar teknoloji nedeniyle dier arabirimde retilensrclere gre biraz daha pahaldr.

C) Ayn hatta bal her bir SCSI cihazn bir ID numaras vardr.D) SCSI cihazlar ayn kablo zerine balanrken master/slave ayar yaplmaldr.

DEERLENDRME

lme sorularnn ounu doru yantlam ve eksiklerinizi gzden geirmiseniz birsonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.


38/76

34

RENME FAALYET-2

Manyetik disk srclerinden floppy srcleri renecek ve montajnyapabileceksiniz.

1970li yllarn bandan 1990l yllara kadar floppy disk srclerinde ne gibideiikliklerin yaandn aratrarak, gnmzde artk pek kullanlmamalarnn nedenlerinitartn.

2. FLOPPY (FERROMANYETK) DSKLER

2.1. Disket Srcnn Grevi

PCler iin hard disk srcler gelitirilmedii dnemlerde floppy srcler iletimsistemini tamak amacyla kullanlmaktayd. Sabit disklerin kiisel bilgisayarlardayaygnlamasyla birlikte disket srcler uygulama yazlmlarnn ve dier tr verilerintanmas ya da yedeklenmesi amacyla kullanlmaya baland.

2.1.1. Disket Src Nedir?

Disket srcler, ses kaset teybine benzer olarak metal kapl dairesel kk birplastie bilgi yazan ve o paradan bilgi okuyan kayt cihazlardr. Bir floppy disk eidiolmasna karn piyasada disket srcler iin yaygn olarak FDD (Floppy Disk Driver) adkullanlmaktadr.

ekil 2.1: Disket srcde kullanlan 3,5 disketinn ve arka yz

ekil 2.2: Dahili 3,5lik disketsrcnn n yz

RENME FAALYET-2

AMA

ARATIRMA


39/76

35

ekil 2.3: Dahili 3,5 disket src ve FDD verikablosu

ekil 2.4: USB arayzl harici 3,5 disketsrc

Tarihin ilk floppy disk srcs (FDD) 1967 ylnda IBM firmas tarafndangelitirilmiti. Bu ilk gelitirilen modelde 8 diskler ( sonradan anlan ad yla disket)kullanlmaktayd. Ardndan 5,25 disket srcs gelitirildi ve 1981 ylnda IBM firmasnnilk kiisel bilgisayarnda (PC) kullanld.

Yllar iinde srekli deien disketlerin kapasiteleri 3,5 HD (High Density YksekYounluk) versiyonlaryla 1,44MB deerine ulamtr. 1990l yllarn ortalarna kadarolduka popler olan disket srcler, yeni tanabilir kayt ortamlarnn geliimiyle (CD-RW, USB-hafza vb.) kullanmlar azalm ve ilk kez 1998 senesinde Macintosh firmasnniMac modellerinde kullanmdan kaldrlmtr.

Ancak pek ok PC reticisinin eskiye uyumluluk endieleri dolaysyla (BIOSayarlar yla eski disket srcleri kullanmak mmkndr) ve disket srclerin hl zelkullanm alanlarnn bulunmas nedeniyle PC bilgisayarlarda kullanlmaya devametmektedir.

Floppy disketler, veri tanmasnda az kullanlmakla birlikte aadaki uygulamalardahl kullanlmaktadr:

Sistem arzas durumunda yazlm geri yklemesi yapmak amacyla Kiisel bilgisayarlarda BIOS gncellemesi yapmak amacyla Kiisel bilgisayar saf DOS ortamnda aabilmek ve disket zerinden virs

taramas yapmak amacyla


40/76

36

2.1.2. Disketin Yaps ve almas

Disketler, sabit disklere benzer olarak iz ve sektrlerden oluan malzemelerdir.Yaplarnda ses ve video kasetlerinde kullanlan banda benzeyen dairesel bir bant kullanlr.Ancak iz ve sektrlerden olumalar nedeniyle veriler ses ve video kasetlerinde olduu gibisral yazlmaz. rnein dosyann bir paras 1 nu.lu sektrde yer alyor ve ikinci paras 15nu.lu sektrde yer alyorsa, yazma/okuma kafas 1den 15. sektre gidebilir. Aradakisektrlerin okunmasna gerek yoktur.

ekil 2.5: 3,5 disketin paralar

ekil 2.6: Ferromanyetik malzeme kaplamal bandn (disk)iz (track) ve sektrlere ayrlmas

ekil 2.5te sert plastikten yaplm malzemeyle koruma altna alnm olan disketinparalar gsterilmektedir. ekil 2.6da ise verilerin manyetik kayt ilkesine gre yazldmanyetik bandn iz ve sektr yaps gsterilmitir. imdi ksaca bu paralar tanyalm:

1- Yazma Koruma Sekmesi: Bu srg, ak olduunda diske bilgi yazlamaz.

2- Gbek: Disket srcnn, diski dndrmesi iin kullanlan paradr.

3- Disket Okuma Srgs - Shutter: Disket, disket srcnn iineyerletirildiinde bu srg src tarafndan alr ve disket okuma/yazma ilemi iin hazrhle getirilir.

4- Plastik Kaplama: Ferromanyetik malzeme kaplamal diskin korunmas amacylakullanlan paradr.

5- Kt: Bandn izilmesini engelleyen ok yumuak ve ince olarak yaplm kt.


41/76

37

6- Manyetik Disk: Verilerin yazld bant.

7- Disk Sektr: Disket diskleri de sabit disklerde olduu gibi sektrlerden oluur.

2.1.3. Disket Srcnn Yaps ve almas

Disket src aadaki paralardan olumaktadr:

Okuma/Yazma Kafalar: Disketin her iki tarafnda da bulunur ve birlikte hereketederler. Ancak tam olarak karlkl durmamaktadrlar. Disketin her iki yzne de veriyazmada kullanlrlar. Daha geni olan kafa, veri silmede kullanlr; bylece yeni bilginingeni temiz bir alana yazlmas salanm olur.

Src Motoru: Manyetik diski gbek parasndan tutarak dndrmek iin kullanlrve dakikada 300-360 devir (RPM) hza sahiptir.

Adm Motoru: Yazma/okuma kafasn uygun iz zerine getirmede kullanlanmotordur. Adm motorlar, belli bir dnme asnda adm adm ilerleyen motorlardr.

ekil 2.7: Disket srcnn i grn

ekil 2.8: Disket srcnn okuma kafas

Mekanik ereve: Bir eit manivela koluna sahip olan bu mekanizma sayesindedisketin okuma srgs alr ve srcnn yazma/okuma kafas ift tarafl diskle temaskurar.

Devre Kart: Diske yazlacak veriyi yazma/okuma kafasna uygulayan ya da disktenokunan manyetik veriyi ileyip anlaml dijital seviyeye kartan elektronik devre kartdr.Ayrca adm motorun her bir ize erimesini salayan elektronik devre de buradadr.

NOT: Diskete veri yazabilmek iin sabit disklerde olduu gibi formatlama

ileminin yaplmas gerekir. Formatlama ilemiyle disketin zerinde balang adresioluturulur. Bylece ilk kez veri yazlaca zaman yazma ilemi balang adresinden balar.


42/76

38

Disket srcler, gnmz disk srclerine kyasla son derece yava cihazlardr.

Disk yzeyine bilgi yaz

laca

zaman nce silme bobini veri yaz

lacak alandan daha geni bir alan temizler (yazma srasnda komu izlerin zarar grmesini engellemek iin) veardndan yazma ilemi gerekleir.

2.2. Zip Srcnn Grevi

1994n balarnda Iomega firmas tarafndan piyasaya srlen bir veri depolamaaygtdr. Piyasaya ilk kan versiyonu 100MBlk kapasiteye sahipken zaman ierisindekapasitesi 2GBa kadar ykseltilmitir. Bir floppy eidi olup zamannn 1,44MBlkdisketleriyle kyaslandnda son derece byk bir kapasite fark ortaya kmaktadr.

2.2.1. Zip Src Nedir?Zip srcler, disket srcler gibi 3.5 floppy diskleri kullanan veri depolama

cihazlardr. Kulland floppy diskler hemen hemen 1,44MBlk floppy diskler kadar olupdisket srcye gre veri transfer hz ve veri kapasitesi ok daha fazladr.

ekil 2.9: 3,5 zip src disketiekil 2.10: ABD standard priz kullanan harici zip

src

Zip srcler piyasaya ilk ktklarnda sunduu yksek veri kapasitesiyle ksa srede byk ilgi grd. Ancak yksek fiyatlar ve baz stratejik hatalar nedeniyle tamamenFDDlerin yerini alacak bir standart hline gelemedi.

Piyasaya srldklerinden ksa sre sonra (1990l yllarn sonlarnda) CDyazclardaki fiyat dleri ve ardndan ok daha kk boyutlu flash hafzalarn (flashmemory) piyasaya kmas zip srclerin yaygnlamasn engelledi.


43/76

39

2.2.2. Zip Srcnn Yaps ve almas

Zip srcler ok deiik ara birimlerle bilgisayarlara balanmaktadr. Bilgisayarlaradahili olarak balanan modellerinde IDE ya da SCSI arayz kullanlrken, haricimodellerinde paralel port, SCSI ve USB kullanlmaktadr. Orijinal zip srcsnn veritransfer hz yaklak 1MB/s ve ortalama tarama sresi 28msdir.

ekil 2.11: Floppy ve zip diskler

Zip disklerin sektr ve iz yaps floppydisklerden farkldr. Floppy disklerde diskindna doru gittike izlerin boyutu byr.Ancak diskin her yerinde izler ayn saydasektre sahip olduundan diskin dna doru

boa harcanan alan boyutu artar.

Zip disklerin yzeyi ise ok daha kksektrlere blnm olup her bir sektr ayn

boyuttadr. Bu nedenle zip disklere ok dahafazla veri kaydedilebilir.

ekil 2.12: Floppy ve zip disklerin sektr yaplar

ekil 2.13: Zip srcnn alma ilkesi


44/76

40

Floppy srclerden ayr olarak zip srclerde yazma korumas hem yazlmsal hem

de donan

msal olarak mevcuttur. Disk zerine yaz

lan bir bilgi arac

l

yla (metadata)diskin yazma korumal olup olmayaca belirlenir. Koruma kaldrlaca zamanbilgisayardan srcye ilgili komut gnderilir ve disk zerindeki metadata verisi deitirilir.

2.3. Teyp Yedekleme (Tape Back-up) Srcleri

Teyp srcleri, bilgilerin manyetik bir teyp kaseti zerine kaydedildii ve daha okveri yedeklemede ya da arivlemede kullanlan cihazlardr. Teyp srcleri, sral eriim(sequential access) ilkesine sahiptir. Dier bir ifadeyle istenen bilgiye gitmek iin o bilgidennce gelen tm bilgilere gidilmesi gerekir (ses kasetlerinde olduu gibi).

S

ral

eriim yapmalar

ndan dolay

ok h

zl

olmamalar

na kar

n kullan

lan kasetlerinuzun mrl ve dk fiyatl olmas, veri arivlemede nemli bir pay almalarnsalamaktadr. eitli balant arayzleriyle retilmektedir. Genellikle SCSI arayz tercihedilmekte olup; paralel port, IDE, USB, FireWire ve optik fiber arayzleri dekullanlmaktadr. Kayt hzlar 160MB/sye kadar kabilmektedir.

ekil 2.14: Teyp src ve eitli teyp kasetlerinin FDD disketle karlatrlmas

Teyp srcleri ve teyp kasetleri eitli formatlarda retilmektedir:

Digital Data Storage (DDS), Digital Linear Tape (DLT), Linear Tape-Open(LTO), Advanced Intelligent Tape (AIT) ve Quarter Inch Cartridge (QIC) teyp srctrleridir. ekil 2.15te QIC teyp yedekleme srcsnn kaseti gsterilmitir.


45/76

41

ekil 2.15: QIC teyp yedekleme srcs kaseti

Bilgisayarnza kurulu QIC teyp yedekleme cihaz yazlm araclyla yedeklemekomutu verdiinizde, sabit diskinizin FAT bilgisi yedeklenecek bilgiyi konumlandrmakamacyla okunur. Yazlm PCnizin iindeki bir geici bellee (buffer) dosya bilgileriniyazar. Her bir dosyaya bir balk (header) bilgisi yazlr. Bylece hangi dosyann sabit diskinneresinde yer ald, dier bir ifadeyle her bir dosyann dizin aac bilinir.

Teyp srcde yer alan bir hata denetleme mekanizmasyla, hata denetimigerekletirilir ve ardndan teyp src denetleyicisi teyp hareketini balatmak zere teypmekanizmasna sinyalleri gnderir. Denetleyici srcnn yazma kafasna bir dizi bilgignderir. Pek ok teyp srcs paral yazma okuma kafasna sahiptir. Okuma-Yazma-Okuma eklinde sralanan kafann bu zellii sayesinde geici bellekten gelen bilgi biryandan yazlrken, dier yandan ikinci okuma kafas yardmyla yazlan bilgi okunur vekarlatrma ilemi yaplr. Yazlan ve okunan bilginin birbirini tutmas durumunda geici

bellek boaltlr ve teyp srcs disk verisinin sonraki blmne geer.

ekil 2.16: Teyp bandnn iz ve blok yaps


46/76

42

UYGULAMA FAALYET


1) Disket srcnn FDD verikablosunu disket srcye taknz.

ekil 2.17: FDD veri kablosunun disketsrcye taklmas

FDD kablosunun bir tarafparaldr. Paral olan ksm, disketsrcye balanmal ve kablonunkrmz kenar sol tarafta kalmaldr.

2) Disket srcy kasan

n 3,5 disketsrc yuvasna yerletiriniz.

ekil 2.18: Disket srcnn yuvasna taklmas

Veri kablosunu disket srcyuvas iinden geiriniz ve disketsrcy n paneli kntoluturmayacak ekilde kalana kadarieri doru srkleyiniz.

3) FDD kablosunun dier ucunu hemenana kart besleme kablosunun yaknnda yeralan FDD soketine balaynz.

FDD kablosunun krmz kenarFDD soketinin solunda kalacak ekilde

balanmaldr.

UYGULAMA FAALYET


47/76

43

ekil 2.19: FDD veri kablosunun ana kartzerindeki sokete taklmas

4) G kablosunu disket srcnn gbalant noktasna taknz.

ekil 2.20: G kablosunun taklmas

Disket srcnn hemen satarafnda, veri kablosunun balandksmn stnde g kablosu soketi

bulunmaktadr. Kablo soketi tek taraflgirecek ekilde tasarlandndan yanl

balama gibi bir durum sz konusudeildir.

5) Disket srcy uygun ekildevidalaynz.

Disket srcy vidalamay ihmaletmeyiniz..

NOT: Zip ve Tape Back-up srclerin veri yolu standardna gre bilgisayarlara montaj farkllk gstermektedir. Bu cihazlarn kullanm kitapklarndanyararlanarak montajlarnn yaplmas faydal olacaktr.


48/76

44

LME VE DEERLENDRME

Bu blmde, 2 no.lu renme faaliyetinde anlatlan konular hakknda bilginizi veyeteneinizi lmek amacyla farkl trden sorular sorulacak ve uygulamal test yaplacaktr.Maddeleri duyarllkla yantlamanz nerilir.

A. LME TEST

1. Bir QICTape srcsnn kaset band ka bytelk bloklara ayrlmtr?A) 512 ya da 1024C) 256 ya da 512B) 128 ya da 256D) 64 ya da 128

2. Aadakilerden hangisi bir floppy src deildir?A) 3.5 disket srcC) Zip srcB) Tape back-up srcD) Flash bellek srcs

3. Aadakilerden hangisi zip srcnn floppy disket srcye gre daha fazla veritutabilmesinin nedenidir?

A) Okuma kafasndaki teknoloji farkB) Dn hznn daha fazla olmasC) Disk yapsnn daha kk ve eit dilimli sektrlerden olumasD) Birden fazla disk kullanlmas

4. Floppy disketin kullanlabilmesi iin hangi ilemin yaplmas gerekir?Yant:

5. Teyp back-up srcleri . tekniini kullanr.DEERLENDRME

lme sorularnn ounu doru yantlam ve eksiklerinizi gzden geirmiseniz birsonraki renme faaliyetine geebilirsiniz.

LME VE DEERLENDRME


49/76

45

RENME FAALYET-3

Optik srclerden CD, DVD ve Blu-Ray srcleri tanyacaksnz ve montajnyapabileceksiniz.

Optik disklerin ilk duyurulduu 80li yllardan gnmze kadar yazma ve okumahzlarnda nasl bir ilerleme gerekletiini aratrp sonular arkadalarnzla paylan.

3. OPTK DSKLER

ekil 3.1: eitli optik srcler ve bir optik disk

3.1. CD-ROM ve CD-Writer Srcler

1983 senesinde Philips ve Sony firmalarnn Audio CDlerin geniletilmi birversiyonu olarak veri depolayabilme zelliine sahip CD-ROM diskleri ve CD-ROM srcteknolojisini duyurmalarndan gnmze kadar optik src teknolojisinde ok bykgelimeler yaand.

CD-ROM srclerin bilgisayarlarda ilk kullanlmaya balanmas 1985 senesine

rastlamaktad

r. ROM kelimesi, bu srclerde kullan

lan CDlere nceden bilgi yaz

lm

olmas ve bu bilginin deitirilemez olmas gereinden ileri gelmektedir. CD-ROM

RENME FAALYET-3

AMA

ARATIRMA


50/76

46

srclerde 650MBlk bilgi saklanabilmektedir. Bu bilgi miktar, 74 dakikalk dijital ses

bilgisine ya da 74 dakikal

kVCD format

nda film bilgisine kar

l

k gelmektedir.lerleyen yllarda CD-Writer (CD yazc) cihazlarn ucuzlamasyla birlikte CD-ROM

srclerde kullanlmakta olan tek defalk yazlabilen CD-R (CD-Recordable) disklerealternatif olarak yeniden yazlabilir CDler olan CD-RWler (CD-ReWritable) piyasayasrld. Tek defalk yazlabilir CD-R ve yeniden yazlabilir CD-RWlerin ucuzlamas buna

paralel olarak da CD yazc cihazlarn yaygnlamaya balamas veri yedeklemede CDlerinkullanmn byk lde yaygnlatrd.

CD-ROM srcler ve CD yazclar farkl ara birimlerde karmza kmaktadr.Dahili olanlarda en ok kullanlan ara birim IDE olup, SCSI ara birimine sahip CDyazclarda kullanlmaktadr. Harici disk srclerde en ok tercih edilen ara birim USBdir.Ayrca USB ara biriminin olmad dnemlerde dahili optik srcleri harici olarakkullanmay salayan ve bilgisayara paralel porttan balanan dntrcler de kullanlmtr.

NOT: Ahead Nero gibi baz zel CD yazma yazlmlar yardmyla CDlerinsnr deeri olan 650MB deeri 700MBn zerine kartlabilmektedir.

3.1.1. CDnin Yaps

CD Compact Disk kelimelerinden gelmektedir. Polikarbonat plastikten

retilmilerdir. CDler yaklak 1,2mm kalnlnda olup, polikarbonat malzeme biimlendirildikten sonra ince bir yanstc alminyum tabakayla kaplanr (ekil 3.2).Polikarbonat plastik malzeme zerinde, mikroskobik boyutlarda baloncuk benzeri boluklarmeydana getirilir (ekil 3.3). Ardndan alminyum yapy korumak iin ince bir akrilikkatman oluturulur. CD etiketi bu katman zerine baslr.

ekil 3.2: Veri kayd yaplm CD-ROMunmalzeme yaps

ekil 3.3: CD-ROMun yzey yaps

Lazer n huzmesi boluklara denk geldiinde optoelektronik alglaycya geridnmeyecek ekilde salr. Ancak dz blgelere gelen lazer n huzmesi, optoelektronikalglaycya dorudan geri dner.


51/76

47

ekil 3.4: CDnin spiral

eklindeki iz yaps

CDlerin en nemli zellii manyetik disklerden farklolarak spiral eklinde tek bir izden olumalardr (ekil 3.4).Spiral yap CDnin i ksmndan d ksmna doruilerlemektedir. Bu yap sayesinde standart olarak 12 cmapnda retilen CDlere alternatif olarak daha kk boyutluve daha az kapasiteli CDlerde retmek mmkndr.

zlerin genilii 0,5 mikron (metrenin milyonda biri)ve spiral izin her bir sras arasndaki mesafe 1,6 mikronkadardr. Bu nedenle spiral eklindeki izin uzunluu oldukafazladr (dz bir ekilde ald dnlecek olsa 5 kmuzunluu bulmaktadr).

CDlerin sektr yaps da manyetikdisklere gre farkldr. Manyetik diskteasal hz her yerde ayndr. Bu nedenlediskin d taraf i tarafa gre daha hzldner. Ayrca diskin dna dorusektrlerin boyutu artmaya balar.

Ancak CDlerde spiral izin her birsektr eit boyuttadr. CD srclerdesabit dorusal hz (constant linearvelocity) diye adlandrlan bir okumatekniiyle okuma hz duruma gredeitirilir. CDnin d taraflarna

yaklaldnda hz yavalatlrken i taraflara doru hz ykseltilir.

CDler, farkl koruyucu malzemeler kullanlarak yaplmaktadr. Bu durum CDlerinkalitelerini belirleyen bir unsurdur ve okuma ileminin yapld yzeyin renginden bu

farkllk anlalabilir.

3.1.2. CD Srcnn Yaps ve almas

CD srcnn grevi CD zerinde oluturulmu olan ve bilgi anlamna gelen (0 ve1) boluk benzeri ukurlar alglamaktr. ukurlarn ne kadar kk olduu dnlecekolursa, CD srclerin ne kadar kararl altklar daha iyi anlalr. CD srcnn tray diyeadlandrlan tepsisine CDnin ayna gibi gzken ksm lazere denkekilde yerletirilir (etiketyukarda kalr).

ekil 3.5: Manyetik ve optik disklerin sektryaplarnn karlatrlmas


52/76

48

ekil 3.6: 40X veri okuma hzna sahip CD-ROM src

CD srcler, al

ma h

zlar

yla an

lmaktad

r. CD srclerin saniyedeokuyabildikleri maksimum veri hz X harfiyle harflendirilir ve 1X 150kB/sye karlkgelmektedir. CD srclerin, ulatklar en yksek veri transfer hz 52Xdir. Bu hz aynzamanda CD srcnn iinde bulunan src motorun dnme hzyla da ilikili olduundanok daha hzl CD srclerin yaplmas pratik olarak uygulanabilir deildir. ekil 3.7deCD srcnn temel bileenleri gsterilmitir.

ekil 3.7: CD-ROM srcnn donanm yaps

CD-ROM srcler; yalnzca veri okumak amacyla kullanlan cihazlar olup, ok iyiodaklanm lazernlarn CD yzeyine gnderir. Lazernlar polikarbonat katman iindengeer ve alminyum katmandan yansr ve ktaki deiimleri alglayan optoelektronikbirmalzemeye arpar. Lazer nlarnn, ukurlardan ve dz yzeylerden yansmas farkldr.Optoelektronik cihaz yansmadaki farkll alglar. Her deiim bit olarak alglanr ve bitler

bytelar oluturur. Elde edilen bilgi anlaml veri bloklarna dntrlr ve DACa (Saysal

Analog Dntrc - dorudan ses k iin) ya da bilgisayara gnderilir.


53/76


54/76

50

(tm k alminyum yzeyden alglaycya geri yansr). Younlam lazer nna maruz

kalan blgeler opak duruma (karanl

klat

r

l

r) gelir. Opak blgeler,

alg

lay

c

ya geriyanstmaz.

ekil 3.9: CD-Rde yakma ileminin gerekletirilmesi

Bylece belli blgelerin karanlklatrlmas ve dier blgelerin de saydam braklmassuretiyle CD-ROMlardaki ukurlar taklit eden bir yap oluturulur. Nasl ki CD-ROMlardadz blgeler optoelektronik alglaycya geri yanstyorsa CD-Rlerde de saydam

blgeler bu ii grr. Opak blgeler ise CD-ROMlardaki ukurlara karlk gelir.

CD-RWlere ise zel yazlmlar kullanarak ya da varsa iletim sisteminin kendizelliinden yararlanarak bilgi yazlabilir ve silinebilir. Bo CD-RWn yazlabilir katmanilk durumda kristalize durumdadr. Kristalize yapnn erime noktasna kadar yaklmasyla

bilgi ileme sreci balatlr. Oluturulan bilginin silinmesi iin yazma lazeri kadar glolmayan silme lazeri kullanlr. Silme lazeriyle daha nce yaklm olan kristalize yzeyeritilemez;, ancak yzeyin yeniden kristalize olmasn salayacak kadar stma ilemiyaplabilir. Bylece yazlabilir yzey eski hline kavuturulur.

ekil 3.10: CD-RWn yaps


55/76

51

3.1.4. CD Yazcnn Yaps ve almas

CD yazclarn grnm bakmndan CD-ROM srclerden ayrlan bir yan yoktur.Ayrca i yaplar bakmndan da belirgin bir farkllk yoktur. CD yazclarn fark lazerinkullanlmasndaki farktan ileri gelir.

ekil 3.11: CD-Writer (yazc)

ekil 3.12: CD yazcnn i donanm

ekil 3.12de grld gibiCD yazcnn lazer dzenei CD-ROM srcnnkine benzer. Ancakgerekte okuma lazeri, yazmalazeri ve silme lazeri olmak zere lazer bulunur.

Yazma lazeri okuma ve silmelazerlerine gre ok daha gldr.Bylece yazma lazeriyle CD-R veCD-RWn kristalize yzeyinieritecek scaklklara klabilir.

Kristalize yzeyin yaz

lan k

s

mlar

saydam (transparan) yap

s

n

kaybeder vekaranlklar. Karanlk blgeler 0, saydam kalan blgelerse (dokunulmayan blgeler) 1olarak kodlanr (CD-ROMlarda da dz blgeler 1, ukurlar 0 olarak yorumlanr).

Silme ileminde silme lazeri kullanlr. Silme lazeri; okuma lazerinden daha glolup, yazma lazeri kadar gl deildir. Silme lazeriyle kristalize yapsn kaybetmi olan

blgeye kristalize zellii geri kazandrlr.

CD yazclar farkl hz deeriyle karmza kar. Bunlar farkl sayyla gsterilir.rnein 40/12/48 ya da 40X/12X/48X gibi deerler CD srcnn kapa zerine yazlr.Bu deerler srasyla yazma(write) / yeniden yazma(rewrite) / okuma(read)eklindedir.


56/76

52

lk X / kinci X / nc X

CD-R yazma CD-RW yazma CD okuma

NOT: CD yazcnn en st yazma hzna kabilmesi iin kullanlan yazlabilirCDlerin de o hzlarda yazlabilir olmas gerekir. Aksi durumda kullanlan yazlabilir CDninyazlma hz ne kadarsa o hz deerinde yazma ilemi gerekleir.

Soru: zerinde 36X Recordable yazan bir CD-R diski 48X/12X/48X zelliine sahipbir CD yazcya taktnz dnn. Bu durumda cihaznzn kabilecei en yksek yazmahzn belirtin.

Yant: 48X/12X/48X teknik zelliine sahip bir cihazn ilk X deeri CD-R yazmadeeri olduundan en yksek yazma hz 48Xdir. Ancak kullandnz CD en fazla 36Xhznda yazlabilir olduundan cihazn kabilecei hz da 36Xdir.

3.2. DVD-ROM ve DVD-Writer Srcler

DVD bir disk d grnmyle CDye ok benzer. Fakat CDye gre retimteknolojisinin daha ileri olmas nedeniyle ok daha fazla kapasiteye sahiptir. Sahip olduuyksek kapasite nedeniyle yksek znrlkl ve 2 saatten uzun MPEG-2 formatndakodlanm bir sinema filmini tutabilir.

lk DVD srclerin 1997 ylnda tketici pazarna sunulmasyla birlikte yava yavaCD teknolojisinin yerini almaya balad. Pazara sunulduklar ilk gnden buyana ok farkltrleri ortaya kt. Bu sre ierisinde veri kapasiteleri de srekli deiti. Standart bir DVDdiskte 4,7GB kadar veri saklayabilmek dolaysyla bir CDnin 7-8 kat kadar kapasiteyesahip olmak mmkndr. retim teknolojisindeki ilerlemelerle bu deer 17GBa kadarykseltilmitir.

CD yazclarda olduu gibi DVD yazclarn da fiyatlarnda yaanan d ve sunduuyksek kapasite nedeniyle veri yedeklemede DVDler n plana kmtr. DVD disklerindeDVD-ROM, DVD+R, DVD+RW ve DVD-RAM gibi eitleri bulunmaktadr.

3.2.1. DVDnin Yaps

DVD Digital Video Disk kelimelerinden gelmektedir. CDye gre katmanteknolojisi farkl olup, yzeyinde yer alan boluklar ok daha kktr.

DVD-ROM diskler de CD-ROM diskler gibi tek bir izden meydana gelmektedir. ekil3.13te DVD-ROM bir diskte ukurlarn boyutu ve izin her bir sras arasndaki mesafegsterilmitir.


57/76

53

ekil 3.13: DVD-ROM diskin yaps

Tablo 3.1de DVD ve CDnin yzey yaplarnn karlatrmas yaplmtr.

Tablo 3.1: CD ve DVDnin karlatrlmas

zellik CD DVD

z Aral 1600 nanometre 740 nanometre

Minimum ukur Uzunluu(tek-katmanl DVD)

830 nanometre 400 nanometre

Minimum ukur Uzunluu(ift-katmanl DVD) 830 nanometre 440 nanometre

DVDnin iz aral CDnin iz aralndan 2.16 kez daha kktr. Aynekilde ukurgenilii de 2.08 kez daha kktr. Bu iki deeri arparsak tek tarafl-tek katmanl birDVDde ukur saysnn CDnin 4,5 kat olduunu hesaplarz. Ancak tek tarafl-tek katmanl

bir DVDnin CDnin 7 kat kadar veri saklayabildiini sylemitik. O zaman geri kalan farknereden gelmektedir?

Bu fark DVDlerde kullanlan hata denetim kodundan ileri gelmektedir. CDlerdekullanlan hata denetim kodu ok eskidir ve olduka byk bir yer kaplamaktadr.

DVDlerde ise yazlan bilginin ok byk ksmn ham bilgi oluturmaktadr.

Yazlabilir DVD teknolojisi olduka farkl standartlarda karmza kmaktadr. Budurum ou kullancnn kafasn kartrr. ekil 3.14te farkl yaplarda DVDlergsterilmitir. DVDler sahip olduklar katman kadar birbirinden farkl ize sahiptir. kikatmanl bir DVDde izler farkl ynlerde dner.


58/76

54

ekil 3.14: Farkl katmanyaplarna sahip DVDler

ekil 3.15: ift katmanl bir DVDde spiral izler

DVD disklerin en nemli farklarnda birisi katmanl retilebilmeleridir. Bylece verikapasiteleri deitirilebilir. Tablo 3.2de mevcut DVDlerin kapasiteleri verilmitir.

Tablo 3.2: Farkl biimlerdeki DVDlerin kapasiteleri

Biim Kapasite

Karlk Geldii

Film Sresi

Tek-kenarl/tek-katman 4.38 GB 2 saat

Tek-kenarl/ift-katman 7.95 GB 4 saat

ift-kenarl/tek-katman 8.75 GB 4.5 saat

ift-kenarl/ift-katman 15.9 GB 8 saatten fazla

lk kez 1996 ylnda bilinen optik disklerden farkl bir DVD standard duyuruldu.DVD-RAM (Random Access Memory) olarak adlandrlan bu teknolojide sabit

disklerdekine benzeyen iz yaps kullanlmtr.

DVD-R, DVD+R, DVD-RW, DVD+RW ve DVD+/-RW standartlarndan farkl olarakDVD-RAM diskler floppy ve sabit disklerde olduu gibi dorudan kullanlabilir. Dieryazlabilir DVDlerde zel yazma yazlmlar kullanlmas gerekirken, DVD-RAMleredorudan bilgi yazlabilir.

3.2.2. DVD Srclerin Yaps ve almas

DVD srcler de CD srclerin alma ilkesine sahiptir. DVD srclerde deyzey alanlarn okumak iin lazer kullanlr. DVD srclerde ukurlarn genilii daha

ufak olduundan kullanlan lazerin dalga boyu daha kk olmaldr. Bu nedenle CD


59/76

55

srclerde infraruj lazer kullanlrken DVD srclerde krmz lazer kullanlr. DVD

srclerde eskiye uyumluluk olduundan CDler de al

t

r

l

r.

ekil 3.16: Dahili IDE DVD srcnn kasa iinemontaj

ekil 3.17: DVD+RW yazmazelliine sahip bir DVD srcnn

i grn

ekil 3.18de tek katmanl ve ift katmanl bir DVDde lazerin nasl odaklandgsterilmitir.

ekil 3.18: Tek katmanl ve ift katmanl DVDde lazerin odaklanmas

DVD srclerin lazerinde ekil 3.19da gsterildii gibi akm bobini bulunmaktadr.Bu bobinden geen akmn artrlmasyla birlikte lazerin ikinci katmana odaklanmassalanr.


60/76

56

ekil 3.19: ift tarafl ift katmanl bir DVDnin kesit grnts

NOT: Yazlabilir DVDler yaplarnda kullanlan malzeme nedeniyle piyasada + ve - olarak ayrlmtr. Her iki tip yazlabilir DVDlerin de ift katmanlolanlar vardr. Dikkat edilmesi gereken DVD yazc alrken hem -, hem de + yazlabilirDVDleri destekliyor olmasdr. Aksi durumda rnek olarak - yazlabilir bir DVDyidesteklemeyen bir DVD yazcda DVD-R, DVD-RW diskleri kullanabilmek sz konusudeildir.

Sonu olarak piyasada bulabileceiniz en kapsaml

DVD yaz

c

DVD+R/RW,-RAM+R K (ift katmanl) zelliine sahip bir DVD yazcdr. Byle bir cihazla hem DVD-RAMleri hem de ift katmanl +/- yazlabilir ve silinebilir DVDleri kullanabilmekmmkndr.

DVD srcler ve yazclar da CD srclerde olduu gibi eitli X deerleriylekarmza kar. DVD cihazlarda X 1,35MB/sye karlk gelmektedir. Aada 5 adet Xdeerine sahip bir DVD yazcda her bir Xin ne anlama geldii gsterilmitir. Ancak budeerler yalnzca DVD diskler iindir. DVD yazclar ayn zamanda CD yazc olarak dakullanlabildiklerinden CD yazma hz deerleri de vardr. ou DVD yazcnn CDyazma/okuma deerleri 48X/32X/48X deerinde olduundan tablo 3.3te gsterilmemitir.


61/76

57

Tablo 3.3: rnek bir DVD yazcda eitli hz deerleri

1 2 3 4 516X 8X 6X 4X 16X+/- R +RW -RW DVD+R K DVD-ROM

1.X Deeri: +/- malzeme yapsnda tek seferlik yazlabilir DVD yazma hz.

2.X Deeri: + malzeme yapsnda RW DVD yeniden yazma hz.

3.X Deeri: - malzeme yapsnda RW DVD yeniden yazma hz.

4.X Deeri: + malzeme yapsnda ift katmanl tek seferlik yazlabilir DVD yazmahz.

5.X Deeri: DVD diskleri okuma hz.

Soru: Bir DVDnin en i tarafnda kalan 4,7MBlk bilginin 16X okuma hzna sahipbir DVD srcde toplam okunma sresini hesaplayn.

zm: 1X = 1,35MB/s ve 16X= 16 x 1,35 = 21,6MB

Sre = 4,7/21,6 0,21sdir.

NEML!: Bilindii gibi CD ve DVD srclerin en yksek okuma hz deerleriokunan optik diskin i ksmlarna gelindiinde gerekleir. Bu nedenle verilen rnekte DVDokuyucunun en yksek okuma hznda alt varsaylmtr.

Aratrma devi: Piyasada satlmakta olan gncel bir DVD yazcnn X deerlerininot aln ve tablo 3.3te gsterilen rnee benzer bir tablo hazrlayn. Bulduunuz cihaznmodelini not almay unutmayn.

3.3. HD-DVD ve Blu-Ray Srcler

1997 senesinde piyasaya girdiinde dijital ses ve video grntsnde nemli bir

teknolojik devrim gerekletiren DVD teknolojisinin ardndan yava yava yeni varislerkmaya balad.

Gnmzde mavi lazer teknolojisini kullanan Blu-Ray diskler yeni bir devriminncln yapmakta. Blu-ray diskler ok daha fazla boyutta yksek znrlkl (high-definition) video ve ses grnts tutabilme yeteneine sahiptir.


62/76

58

Blu-Ray disklerde mavi lazer teknolojisi kullanlmakta

olup gndelik yaamda kullan

lan blue-mavi szcnn bir ticaret markas olmamas gerektii dncesinden eharfi kullanlmamtr.

Standart bir DVD ile ek birka zellie sahip standart younluklu 2 saatlik bir filmtutulabilir. Ancak HD (High Definition Yksek znrlkl) televizyonlarn yayn

standard olan ok daha yksek kaliteli ve yksek younluklu grntler standart DVDfilmlerin ihtiya duyduu bant geniliinin 5 kat bir bant geniliine gereksinimduymaktadr. Bu nedenle HD bir sinema filminin tek bir diskte tutulabilmesi iin 5 kat kadardepolama kapasitesine ihtiya duyulmaktadr.

DVD disklerle ayn boyutta olan tek katmanl bir blu-ray disk 27GBa kadar veritutabilir. Bu da 2 saatlik yksek younluklu video grntsne karlk gelmektedir. iftkatmanl bir blu-ray disk ise 54GBa kadar veri tutabilir.

Blue-ray disklerin nasl olupta bu kadar fazla miktarda veri tutabildiini anlamak iinekil 3.21den yararlanabiliriz.

ekil 3.21: DVD ve BD disklerin ukuryaplarnn karlatrlmas

ekilde grld gibi bu kadaryksek miktarda veriyi tutabilmek iinukurlarn boyutlarnn kltlmesigerekmitir. Ancak bu kadar nanometrik

boyutlarda ukurlarn alglanabilmesi iinok kararl ve ok daha kk dalga

boyuna sahip bir lazer teknolojisineihtiya duyulmutur.

Uzun y

llar sren al

malarsonucunda daha kk dalga boyunasahip (405nm) mavi lazer teknolojisi

pratik uygulamasn bulmu durumdadr.

DVDde iki polikarbonat katman arasnda veri tutulmaktadr. Lazeri katmanlararasnda gezdirmek olduka g bir itir ve DVDlerde yaanan nemli sorunlardan biridir.Blu-ray disklerle yalnzca kapasite sorunu deil, DVDlerin yaad donanmsal kusurlar daortadan kaldrlmtr. Blue-ray disklerde 1.1mm kalnlnda polikarbonat bir katmanzerine veri katman yerletirmek suretiyle DVDde yaanan lazeri odaklama kusuru ortadan

kald

r

lm

t

r. Ayr

ca okuma lensinin veri katman

na daha yak

n olmas

sayesinde DVD

ekil 3.20: Blu-Ray logosu


63/76

59

disklerde yzey bozukluklarndan kaynaklanan sorun da ortadan kaldrlmtr. ekil 3.22de

optik disklerin yzey yap

lar

kar

lat

r

lm

t

r.

ekil 3.22: Optik disklerin yapsal karlatrlmas

Ancak bu rekabeti piyasa koullarnda yksek znrlkl dijital filmlerindepolanmas iin kullanlmas dnlen tek standart blu-ray deildir. Kendilerini yeni dijitalsistemlerin tasarlanmas konusunda kantlam eitli firmalar kendi standartlarnoluturmak iin kyasya rekabet hlindedir.

Toshiba ve NEC firmalarnn uzun yllardr zerinde altklar HD-DVD (HighDensity Yksek Younluklu), dier adyla AOD (Advanced Optical Disk) gelitirilenyeni standartlardan biridir. HD-DVDnin DVD teknolojisiyle ayn temel format kullanmas,

benzer donanmla retilmelerini ve dolaysyla da blue-ray teknolojisine gre daha ucuzamaledilmelerini salamaktadr. Ancak HD-DVD disklerin kapasitesi blue-ray diskler kadardeildir. Yeniden yazlabilir tek katmanl HD-DVD 20GB, yeniden yazlabilir ift katmanl

HD-DVD ise 30GB kadar veri tutabilir.

Aratrma devi: HD-DVD ve Blu-Ray teknolojilerine destek veren firmalarrenin. Bu iki disk trnde kullanlmas dnlen kopya koruma sistemi hakknda bilgiedinip elde ettiklerinizi arkadalarnzla paylan.


64/76

60

UYGULAMA FAALYET

Optik disk srcleri farkl ara birimlerde karmza kmaktadr. Kiisel bilgisayarlarda kullanlan dahili optik srclerde yaygn olarak IDE ara birimikullanlmaktadr. Bu uygulamada iki optik srcnn PC bilgisayar kasasna montajnnyaplmas anlatlmtr.

ekil 3.23: IDE ara birimli ATAPI optik srcnn balant noktalar


1) Optik srclerin yerletirilecei kapaklaranz.

ekil 3.24: Optik src kapaklarnn almas

5,25 kapaklarn entiklerinidikkatlice bastrarak kasadankurtulmalarn salaynz.

UYGULAMA FAALYET


65/76

61

2) Montaj ilemi iin birinci optik cihaz kasaiine yerletiriniz. ve IDE kablosuyla g kablosunu

balaynz.

ekil 3.25: rnek DVD src

ATX teknolojili bir kasakullanmanz tavsiye edilir.

3) Montaj yaplacak ikinci optik srcykasa iine yerletiriniz.

ekil 3.26: kinci optik srcnn montaj

4) Baladnz optik srclerden birinimaster, dierini ise slave olarak ayarlaynz.

ekil 3.27: Master/slave ayarlar iin jumperseenekleri

Her iki optik src de aynIDE yuvasna balanacandanoptik srclerden birinin master,dierinin slave olarak ayarlanmasgerekir. Master ve slave ayarlariin donanmnzn zerine

baknz.


66/76

62

5) IDE kablosunun ortasna yakn bir yerde bulunan ara konnektr ikinci optik srcyebalaynz.

ekil 3.28: kinci optik srcnn kablo balants

Bilindii gibi IDEkablolarnn arasnda yer alankonnektr her iki uca eitmesafede deildir. Yakn olduuu konnektr ikinci optiksrcye balaynz.

6) IDE kablosunun ortasna yakn bir yerde bulunan ara konnektr ikinci optik srcyebalaynz.

ekil 3.29: IDE kablosunun ana karta taklmas

IDE kablosunun dierucunu anakartn ikinci IDEyuvasna balaynz.

7) Her iki optik srcy kasaya vidalaynz.


67/76

63

LME VE DEERLENDRME

Bu blmde, 3 no.lu renme faaliyetinde anlatlan konular hakknda bilginizi veyeteneinizi lmek amacyla oktan semeli sorular sorulacak ve uygulamal testyaplacaktr. Maddeleri duyarllkla yantlamanz nerilir.

A. LME TEST

1. Blu-ray disk srclerde kullanlan lazerin dalga boyu nedir?A) 650nmB) 405nmC) 780nmD) 705nm

2. Aadaki optik disklerden hangisi en yksek veri depolama zelliine sahiptir?A) ift katmanl DVDB) ift tarafl ift katmanl DVDC) HD-DVDD) Blu-ray

3. DVD srclerde X ka bytelk veri transfer hzna karlk gelir?A) 1MB/sB) 1,35MB/sC) 150KB/sD) 0,5MB/s

4. Optik srclerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanltr?A) Krmz lazerin dalga boyu mavi lazerden daha kktr.B) CD srclerde iz aral 1600nmdir.

C) DVD srclerde iz aral 740nmdir..D) Blu-Ray srclerde iz aral 320nmdir.

5. Optik srclerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi yanltr?A) CD-ROMun kapasitesi 650MBtr.B) Tek katmanl tek tarafl DVDnin maksimum kapasitesi 4,7GBtr.C) CD-RWn kapasitesi 1,35GBa kadar kmaktadr.D) Tek katmanl Blu-Ray diskin kapasitesi 27GBtr.

LME VE DEERLENDRME


68/76

64

6. Kapann nnde 32/12/48 deerleri yazan bir optik src iin hangisi sylenemez?A) Kesinlikle bir DVD yazcdr.B) Bir CD yazcdr.C) CD-R yazma hz 32Xdir.D) CD okuma hz 48Xdir.

7. Aadakilerden hangisi CDlerin zelliklerinden deildir?A) Constant linear velocity denen bir motor srme sistemi kullanlr.B) Tek bir izden oluurlar.

C) Yanstc olarak alminyum malzeme tercih edilir.D) 12 cm apndan daha

Documents

Bilişim Teknolojilerinin Temelleri - 04 - Disk Sürücüleri