Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q2)_593

8/18/2019 Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q2)_593

1/123

BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 1

http://www.ebooks.vdcmedia.com

M M M u u u å å åc c c l l l u u u å å åc c c

Möåt baâi thú xuên cuãa Nguyïîn Du ...................................................................3

Nguyïîn Bñnh -Nhaâ thú mang höìn quï àêët Viïåt...............................................6

Àúåi chúâ .........................................................................................................9

Nhùæn nhuã cuãa Vuä Àònh Minh........................................................................13

”Thïì non nûúác” cuãa Taãn Àaâ .........................................................................16

Töëng biïåt haânh cuãa Thêm Têm.....................................................................25 Soáng............................................................................................................34

Loâng anh laâm bïën thu...................................................................................36

Ngú ngêín trûúác “Buöíi àêìu... ngú ngêín” cuãa Nguyïîn Nhên Phong.................. 39

Möåt lêìn àoåc thú cuãa ngûúâi baån vaâ caãm xuác....................................................43

Cö Têëm àaä vaâo cung vua cuãa Nguyïîn Hûäu Quyá ............................................45

Àöi caãm nhêån vïì baâi thú “Nùæng múái” cuãa Lûu Troång Lû ...............................50

Vïì àùåc àiïím nghïå thuêåt àùng àöëi trong thú Kiïìu...........................................54

Chêët Huïë trong “Maâu thúâi gian”...................................................................56

“Töi nhúá” cuãa X.Ïxïnhin .............................................................................58


2/123



Em vêîn nhû ngaây xûa...................................................................................63

“Cûá phaãi laâ em” cuãa Xuên Diïåu....................................................................66

“Êm thêìm” cuãa Nguyïîn Quang Haâ ...............................................................70

Söë thûåc vaâ söë aão trong thú ............................................................................74

Em vïì laâm dêu... cuãa Khaánh Nguyïn ............................................................76

Baâi thú Qua nhaâ cuãa Nguyïîn Bñnh................................................................79

”Bïình böìng cho túái mai sau” -Baâi thú tònh rêët laå cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng...................................................................................................................83

Viïët cho con gaái cuãa Nguyïîn Thõ Höìng Ngaát ................................................88

Ngûúâi Phaáp àoåc thú Höì Xuên Hûúng............................................................92

Têm sûå naâng Thuáy Vên ................................................................................95

Àïm Haâ Nöåi, nhúá.......................................................................................100

Thú xuên Nguyïîn Bñnh ..............................................................................105

Xa vùæng quaá...............................................................................................110

Baâi thú tùång vúå cuãa Höì Dzïënh....................................................................112 Tiïëng cuöëc.................................................................................................115

Vïì baâi thú "Khöng àïì" cuãa Önga Becgön....................................................120


3/123



M M M ö ö ö å å åt t t b b b a a a â â âi i i t t t h h h ú ú ú x x x u u u ê ê ê n n n c c c u u u ã ã ãa a a N N N g g g u u u y y y ï ï ï î î î n n n D D D u u u

Nguyïîn Du laâ ngûúâi ñt laâm thú xuên. Trong söë 250 baâi thú chûä Haán cuãaöng thò chó coá ba, böën baâi viïët vïì muâa xuên, chñnh xaác hún laâ noái nöîi loâng cuãa

öng khi muâa xuên àïën. Hêìu hïët nhûäng baâi naây àïìu viïët trong "mûúâi nùm gioá buåi" öng söëng úã quï vúå Thaái Bònh tûâ nùm 1786 àïën nùm 1796, tûác laâ tûâ khi öng21 tuöíi àïën nùm 31 tuöíi. Nguyïîn Du ñt coá thú vui, thú viïët khi xuên vïì cuängthêëm àêîm nöîi buöìn. Ta haäy àoåc möåt trong nhûäng baâi thú xuên àoá:

Xuên daå

Hùæc daå thiïìu quang haâ xûá têìm?

Tiïíu song khai xûá liïîu êm êm

Giang höì bïånh àaáo kinh thúâi cûäu

Phong vuä xuên tuây nhêët daå thêm

Kyå lûä àa niïn àùng haå lïå

Gia hûúng thiïn lyá nguyïåt trung têm

Nam Àaâi thön ngoaåi Long Giang thuãy

Nhêët phiïën haân thanh töëng cöí cêm (kim) Dõch nghôa:

Àïm xuên

Trúâi töëi àen, tòm àêu thêëy caãnh xuên tûúi saáng. Qua khuön cûãa söí nhoã,chó thêëy boáng liïîu êm u. Trong bûúác giang höì, laåi phaãi nùçm bïånh lêu ngaây, cuöåc


4/123



àúâi coá khaác gò vïì xuên theo mûa gioá chòm trong boáng àïm. ÚÃ àêët khaách lêunùm, ngöìi dûúái boáng àeân maâ rúi lïå. Quï hûúng xa nghòn dùåm boáng trùng vêîn úã trong loâng. ÚÃ quï, phña ngoaâi thön Nam Àaâi, tiïëng soáng doâng söng Long Giangvêîn laånh lûuâng tiïîn àûa kim cöí (Theo baãn phiïn êm vaâ dõch nghôa cuãa Nguyïî n

Thaåch Giang vaâ Trûúng Chñnh). Dõch thú:

Àïm xuên

Àïm àen naâo thêë y aánh xuên

Trûúác song, boáng liïî u êm êm möåt vuâng

Giang höì, bïånh têåt haä i huâng

Xuên mang mûa gioá vïì cuâng àïm sêu

Dûúái àeân lûä khaách rúi chêu

Trùng quï ngaân dùåm nhoái àau loâng naâ y

Long Giang bïn xoám Nam Àaâi

Tiïëng con soáng laånh tiïî n hoaâi cöíkim.

Àoåc baâi thú naây ta liïn tûúãng àïën nöîi buöìn trong "Xuên tha hûúng" cuãaNguyïîn Bñnh. Khaác laâ Nguyïîn Bñnh trang traãi nöîi buöìn nhúá lïn 100 cêu thú,coân Nguyïîn Du cö àuác laåi trong taám cêu, maâ ngûúâi àoåc hiïíu khaá tûúâng têån nöîiloâng taác giaã. Muâa xuên àöëi vúái moåi ngûúâi laâ àeåp vaâ vui, thò vúái Nguyïîn Dunhûäng nùm söëng nhúâ úã quï vúå, àïm xuên maâ chùèng thêëy xuên àêu, chó thêëy tùmtöëi, tûâ boáng àïm àen àïën boáng liïîu êm u, chó thêëy mûa gioá êåp túái khi öng bïånhtêåt vaâ nhúá nhaâ. Baâi thú taám cêu àûúåc chia ra hai phêìn àïìu àùån: böën cêu àêìu noáichuyïån àïm xuên buöìn trïn quï ngûúâi. Böën cêu tiïëp theo noái caãnh nhúá quï.Baån àoåc coá thïí hoãi rùçng: Taåi sao úã quï vúå maâ àaåi thi haâo cuãa chuáng ta buöìn àïënvêåy? Thûá nhêët, vò caái taång vöën dïî buöìn, loâng thûúâng "ngöín ngang trùm möëi"cuãa öng. Thûá hai, öng vïì úã mûúâi nùm quï vúå trong möåt hoaân caãnh àùåc biïåt:Nùm 1786, hai ngûúâi anh cuãa Nguyïîn Du laâ Nguyïîn Khaãn vaâ Nguyïîn Àiïìu lêìnlûúåt qua àúâi, Nguyïîn Huïå tiïën vaâo Thùng Long (lêìn thûá nhêët), Nguyïîn Du vïì quï vúå úã Thaái Bònh laâ àïí laánh naån.


5/123



Ta biïët rùçng, Nguyïîn Du sinh ra vaâ lúán lïn úã Thùng Long, quï TiïnÀiïìn, Nghi Xuên. Öng chó söëng úã àêy tûâ nùm 1780 àïën 1783; vaâ tûâ nùm 1796àïën 1802. Nhû vêåy, trûúác mûúâi nùm söëng úã Thaái Bònh, öng chó múái söëng úã TiïnÀiïìn ba nùm maâ thöi. Thïë nhûng khi buöìn nhúá, öng khöng nhúá vïì Thùng Long

vúái söng Nhõ Haâ maâ nhúá Tiïn Àiïìn vúái doâng Long Giang, hoùåc Long Vô. Quïë Giang laâ tïn söng Lam chaãy qua quï öng thúâi êëy. Àïm xuên ngöìi úã Thaái Bònhmaâ mùæt nhû thêëy àûúåc vêìng trùng quï nhaâ, tai nhû nghe àûúåc tiïëng soáng laånhcuãa söng Long Giang tiïîn àûa kim cöí. Maâ quï nhaâ öng nhûäng nùm àoá, anh emly taán möîi ngûúâi möåt phûúng nhû öng àaä viïët: "Höìng Lônh vö gia huynh àïå taán", öng coá muöën trúã vïì cuäng chùèng biïët nûúng tûåa vaâo àêu!

Nguyïîn Du thên giaâ trûúác tuöíi, maái àêìu baåc súám, nöîi buöìn thûúâng trûåctrong loâng. Muâa xuên laâm cho öng buöìn hún, nhúá nhaâ nhiïìu hún nïn thú öng

cuäng buöìn hún. Àoá cuäng laâ àiïìu khaác nhau giûäa thú xuên cuãa Àaåi thi haâo ngaâyêëy vúái thú xuên trïn caác trang baáo cuãa chuáng ta bêy giúâ!.

Vûúng Troång


6/123



N N N g g g u u u y y y ï ï ï î î î n n n B B B ñ ñ ñ n n n h h h - - -N N N h h h a a a â â â t t t h h h ú ú ú m m m a a a n n n g g g h h h ö ö ö ì ì ìn n n q q q u u u ï ï ï à à à ê ê ê ë ë ët t t V V V i i i ï ï ï å å å t t t

Trïn thi àaân Viïåt Nam, Nguyïîn Bñnh nhû möåt vò sao saáng trong thúâi kyâ thú múái 1932-1945. Öng laâm thú tûâ nùm 13 tuöíi. Baâi thú cuãa öng àûúåc àùngbaáo àêìu tiïn laâ baâi Cö haái mú:

"Cö haái mú úi, cö gaái úi

Chùèng tra lúâi nhau lêë y möåt lúâi

Cûá lùå ng röìi ài, röìi khuêët boángRûâng mú hiu hùæt laá mú rúi".

Nùm 1937, Nguyïîn Bñnh gûãi têåp thú Têm höìn töi dûå thi vaâ àaä àûúåc giaãithûúãng cuãa Tûå lûåc vùn àoaân. Tûâ àoá öng liïn tiïëp coá thú in trïn nhiïìu baáo chñ.Coá thïí noái, öng laâ möåt trong nhûäng cêy buát viïët sung sûác nhêët thúâi bêëy giúâ. Chótrong 3 nùm öng àaä cho ra àúâi 7 têåp thú: Têm höìn töi (1940), Hûúng cöë nhên(1941), Ngûúâi con gaái úã lêìu hoa (1942), Mûúâi hai bïën nûúác (1942), Mêy têìn(1942), vaâ taác phêím àûúåc chuá yá nhêët laâ Lúä bûúác sang ngang. Trúã laåi thúâi kyâ àêìu

tiïn cuãa thú múái, nhiïìu nhaâ thú Viïåt Nam khaác àang maãi mï tòm toâi àïí vúái túáicaái höìn cuãa thú hiïån àaåi vaâ phong thaái cuãa thú phûúng Têy thò Nguyïîn Bñnhvêîn mú möång say mï vúái höìn quï, caãnh quï möåc maåc úã Viïåt Nam. Chñnh vò thïë maâ ngûúâi ta thûúâng goåi Nguyïîn Bñnh laâ nhaâ thú cuãa tònh quï, chên quï vaâ höìnquï. Nhaâ phï bònh vùn hoåc Phaåm Xuên Nguyïn nhêån xeát: Khi noái vïì NguyïînBñnh, àêìu tiïn phaãi khùèng àõnh öng laâ möåt nhaâ thú múái. Nhûng khi noái lúâi thên


7/123



thiïët vïì öng, ngûúâi ta thûúâng thïm möåt àõnh ngûä nûäa vaâo àoá laâ nhaâ thú chênquï. Àõnh ngûä àoá laâ möåt àùåc sùæc, neát riïng cuãa nhaâ thú. Öng laâ möåt ngûúâi àaä rasöëng úã thaânh thõ maâ coân ngoaái laåi vïì thön quï, tiïëc nuöëi thön quï nhû möåt sûå gùæn kïët giûäa hiïån àaåi vaâ quaá khûá. Caái höìn quï êëy nñu giûä trong öng nhû möåt kyá

ûác, àiïìu àoá laâm cho thú Nguyïîn Bñnh àaåt àïën mûác phöí cêåp. Nïëu noái vïì sûå phöí cêåp thò thú Nguyïîn Bñnh àaåt túái sûå phöí cêåp nhêët trong söë nhûäng thi nhên ViïåtNam.

Nhaâ vùn Tö Hoaâi, baån cuâng thúâi Nguyïîn Bñnh kïí rùçng: Nguyïîn Bñnh laâ con ngûúâi cuãa caác xûá àöìng, cuãa caái diïìu giêëy, cuãa daân hoa lyá, cuãa mûa thûa,mûa buåi giûäa moåi cöng viïåc laâm ùn vêët vaã sûúng nùæng. Búãi àoá laâ cöët loäi cuöåcàúâi vaâ têm höìn thú Nguyïîn Bñnh. Quï hûúng laâ têët caã vaâ cuäng laâ núi in àêåmdêëu VÏËT ÀÚÂI MÒNH. ÚÃ Nguyïîn Bñnh, quï hûúng laâ hònh boáng àêët nûúác,

nhûäng núi anh àaä àùåt chên vúái vö vaân kyã niïåm. Sûác maånh saáng taåo cuãa NguyïînBñnh cuäng tûâ núi àöìng chiïm truäng trùæng trúâi, trùæng nûúác naây. Öng Tö Hoaâi coânkïí: Nguyïîn Bñnh biïët laâm thú tûâ thuúã beá. Vûâa thuöåc mùåt chûä àaä àoåc ra thú.Nhûäng baâi thú hay nhêët cuäng laâ nhûäng baâi thú àêìu tiïn êëy. Thêåt roä úã NguyïînBñnh, khi nùng khiïëu trong thú àûúåc khúi tûâ cuöåc söëng chên thûåc, lyá trñ vaâ baãnnùng nhaâ thú hoaâ möåt têëm loâng. Hêìu nhû nhûäng ai laâ ngûúâi Viïåt Nam àïìu thuöåcnùçm loâng àöi ba cêu thú cuãa Nguyïîn Bñnh trong caác baâi haát ru nhû Lúä bûúácsang ngang, Ngûúâi haâng xoám, Cö haái mú, Chên quï... Riïng vïì muâa xuên, nhaâ

thú àaä daânh rêët nhiïìu tûá thú cho àïì taâi naây nhû Muâa xuên xanh, Nhaåc xuên,Rûúåu xuên, Thú xuên, Mûa xuên, Xuên tha hûúng, Xuên vïì... Muâa xuên, aicuä ng biïët, cuäng àûúåc thûúãng thûác vaâ chûáng kiïën, song chó coá Nguyïîn Bñnhbùçng caái nhòn tinh tïë, say àùæm, öng àaä nhêån ra caái höìn quï êín chûáa trong thiïnthiïn, öng àaä viïët vïì muâa xuên möåt caách tûå nhiïn nhû thïí àoá laâ àiïìu têët yïëu:

"Muâa xuên laâ ca möå t muâa xanh

Giúâi ú trïn cao, laá ú caâ nh

Lûuáa ú àöìng töi vaâ lûuá a úÀöìng naâng vaâ lûuá a ú àöìng anh"...

hay:

"Bûä a êë y mûa xuên phúi phúái bay


8/123



Hoa xoan lúá p lúá p ruång vúi àêì y"...

Nhûäng caãnh laâng quï trong thú Nguyïîn Bñnh khöng dûâng laåi úã mûác àöå miïu taã maâ bao giúâ cuäng coá höìn, laâm rung àöång ngûúâi àoåc. Nhûäng thön Àoaâi,thön Àöng, con àoâ bïën nûúác, giaân trêìu haâng cau, giêåu muâng tûúi, khung cûãi...àïìu nhû noái lïn tiïëng noái cuãa trai gaái yïu nhau. Caái tònh úã àêy àïìu nhúâ caãnh noáihöå nhû caách trao duyïn cuãa ca dao truyïìn thöëng Viïåt Nam:

"Thön Àoaâi ngöìi nhúá thön Àöng

Möåt ngûúâi chñn nhúá mûúâ i mong möåt ngûúâi"...

hay:

"Nhaâ naâ ng ú caånh nhaâ töi

Caách nhau caái giêåu muâng tûúi xanh rúân"...

Phên tñch vïì nghïå thuêåt àöåc àaáo trong thú Nguyïîn Bñnh, nhaâ phï bònhvùn hoåc Phaåm Xuên Nguyïn nhêån xeát, thú Nguyïîn Bñnh viïët phêìn lúán laâ nhûängbaâi lûuåc baát. Gioång àiïåu àoá khiïën cho ngûúâi ta dïî thuöåc, dïî caãm. Múã miïång ralaâ coá thïí àoåc ngay àûúåc möåt cêu thú cuãa Nguyïîn Bñnh. Àoá chñnh laâ caách àïí thúNguyïîn Bñnh ài vaâo loâng ngûúâi. Nïëu nhû coá möåt cuöåc bònh choån thú Viïåt Namàïí laåi cho thïë hïå mai sau thò nhiïìu ngûúâi cho rùçng caã hai nhaâ thú Viïåt Nam laâ

Haân Mùåc Tûã vaâ Nguyïîn Bñnh àïìu cuâng nhau chuyïín giao thïë hïå àûúåc. Nïëu HaânMùåc Tûã àaåt àïën caái cao siïu, caái kyâ diïåu cuãa thú thò Nguyïîn Bñnh àaåt àûúåc sûå rung àöång phöí cêåp, sûå lay àöång loâng ngûúâi. Caái giaãn dõ bònh thûúâng, songkhöng keám phêìn sêu xa, dûúái goác àöå nghiïn cûáu vùn hoåc.

Nguyïîn Bñnh laâ nhaâ thú chên quï -coá thïí moåi àõnh ngûä khöng thïí cangúåi hïët vïì öng nhûng öng laâ möåt trong nhûäng nhaâ thú coá sûác söëng lêu bïìntrong têm trñ ngûúâi Viïåt Nam. Coá thïí noái khöng quaá lïn rùçng coân ngûúâi Viïåt,coân dên Viïåt, thú Nguyïîn Bñnh seä coân sûác söëng. Búãi vò noá laâ möåt maãng höìn quï

cuãa dên Viïåt. Trong baâi Chên quï, Nguyïîn Bñnh àaä viïët:"Hoa chanh nú giûä a vûúân chanh

Thêì y u mònh vúái chuáng mònh chên quï".../.


9/123



À À À ú ú ú å å åi i i c c c h h h ú ú ú â â â

Chùæc gò anh àïën höm nay

Maâ em cûá àúå i, taân ngaâ y, trùæng àïm

Hïët ài ra cûa ngoáng nhòn

Vaâo nhaâ ngöì i xuöëng àûáng lïn thêî n thúâ.

Chùæc gò anh àïën bêy giúâ

Traâ pha àïínguöå i, nhaåt múâ võ hûúng

Chùæc gò?

Maâ daå cûá thûúng

Cûá day dûá t nöî i vêën vûúng trong loâng

Àaä yïu, yïu àïën vö cuâng

Àaä thûúng, thûúng àïën naát loâng vò nhau

Chùæc gò?

Àaä chùæc gò àêu!

Höm nay vaâ ca ngaâ y sau

EM CHÚÂ...

(Vuä Thõ Khûúng)

Lúâi bònh


10/123



Tûâ xûa àïën nay, vùn hoåc Cöí, Kim, Àöng, Têy noái àïën sûå khùæc khoaãi àúåichúâ khaá nhiïìu. Tònh yïu chaáy boãng thûúâng ài liïìn vúái mong ngoáng, àúåi chúâ laâ leä têët nhiïn. Baâi thú Àúåi chúâ... cuãa Vuä Thõ Khûúng in trong têåp "100 baâi thútònh choån loåc" do Nhaâ xuêët baãn Giaáo duåc êën haânh nùm 1997 laâ möåt trong nhûäng

baâi nhû vêåy. Baâi thú thïí hiïån sûå àúåi chúâ àïën moân moãi theo thúâi gian, nùm thaángcuãa traái tim ngûúâi phuå nûä àang yïu "naát loâng vò nhau". Àêy laâ möåt trong nhûängbaâi thú tònh àùåc sùæc cuãa thú ca Viïåt Nam.

Chùæc gò anh àïën höm nay

Maâ em cûá àúå i taân ngaâ y trùæng àïm

Hïët ài ra cûa ngoáng nhòn

Vaâo nhaâ ngöì i xuöëng àûáng lïn thêî n thúâ. Baâi thú múã ra vúái têm traång bùn khoùn dùçn vùåt àïën chaáy loâng, chaáy daå -

"chùæc gò anh àïën". Mùåc duâ coá heån trûúác hay khöng heån trûúác, duâ anh coá àïën haykhöng àïën, tònh caãm cuãa em vêîn lûuön hûúáng túái anh, àúåi anh àïën "taân ngaâytrùæng àïm".

Ngay tûâ àêìu baâi thú, thúâi àiïím em àúåi chúâ àaä àûúåc xaác àõnh "höm nay".Noái laâ höm nay nhûng cuäng coá thïí hiïíu höm naâo cuäng vêåy. Höm nay laâ thúâiàiïím múái nhêët vaâ cuäng laâ sûå múã àêìu. Têm traång, cûã chó àúåi chúâ àûúåc taác giaã

diïîn taã rêët chñnh xaác: ngoáng nhòn, ngöìi xuöëng àûáng lïn, thêîn thúâ... Caách diïîn taã naây phaãng phêët maâu sùæc caách diïîn taã cuãa vùn hoåc dên gian: "Ra ngoä maâ tröng,baån thúâi khöng thêëy baån" vûâa giaãn dõ, chên thûåc laåi vûâa vö cuâng sêu sùæc.

Chùæc gò anh àïën bêy giúâ

Traâ pha àïínguöå i, nhaåt múâ võ hûúng

Chùæc gò?

Maâ daå cûá thûúngCûá day dûá t nöî i vêën vûúng trong loâng.

Thúâi gian àaä thu heåp tûâ "höm nay" úã àêìu baâi thú nay laâ "bêy giúâ". Sûå àúåichúâ cuãa em àöëi vúái anh traãi daâi theo thúâi gian nùm thaáng. Thúâi gian àûúåc thuheåp vaâ cuäng laâ thu heåp khoaãng caách giûäa anh vúái em.


11/123



Em vöën laâ ngûúâi cêín thêån, chu àaáo, nhiïåt tònh, yïu thûúng anh nhiïìu, emlaåi caâng cêín thêån, chu àaáo nhiïåt tònh hún. Caái gaåt taân trïn baân khöng möåt àöëmthuöëc chaáy àoã. Em chuêín bõ pha traâ sùén àïí àúåi anh hûúng àaä laånh, nûúác àaä nguöåi tûâ bao giúâ, chó coá tònh em vúái sûå àúåi chúâ anh laâ khöng bao giúâ nguöåi

laånh.Àúåi chúâ... cuãa Vuä Thõ Khûúng àûúåc saáng taác bùçng thïíthú lûuåc baát. Àiïìu

àaáng chuá yá laâ nhaâ thú co á duång yá nghïå thuêåt khi taách cêu 6 tiïëng thaânh 2 doângthú

Chùæc gò?

Maâ daå cûá thûúng

Cûá day dûá t nöî i vêën vûúng trong loâng. Cêu hoãi "Chùæc gò?" xoaáy sêu vaâo loâng ngûúâi àoåc. Cêu hoãi naây nhû coá

àiïìu gò vûâa hy voång laåi vûâa thêët voång, vûâa yïu thûúng laåi pha chuát giêån húân dõudaâng.

Nhiïìu ngûúâi cho rùçng phuå nûä laâ phaái yïëu, phaái àeåp. Àiïìu àoá hiïín nhiïnröìi! Nhûng phuå nûä quyïët khöng phaãi laâ phaái yïëu. Noái caách khaác phuå nûä laâ phaáimaånh trong caái veã bïì ngoaâi höìn nhiïn dõu daâng maâ moåi ngûúâi tûúãng laâ yïëuàuöëi. Àïí diïîn àaåt sûå sêu sùæc, maånh meä tònh caãm cuãa ngûúâi phuå nûä coá leä khoá coá

caách diïîn àaåt naâo hún:Àaä yïu, yïu àïën vö cuâng

Àaä thûúng thûúng àïën naát loâng vò nhau.

Tònh yïu thûúng cuãa con ngûúâi thuöåc phaåm truâ trûâu tûúång. Taác giaã àaä thaânh cöng trong viïåc diïîn taã phaåm truâ trûâu tûúång trúã nïn cuå thïí nhêët àïí ngûúâiàoåc dïî hònh dung, dïî caãm nhêån.

Cùåp lûuåc baát kïët thuác baâi thú:Chùæc gò?

Àaä chùæc gò àêu!

Höm nay vaâ ca ngaâ y sau


12/123



Em chúâ...

Möåt lêìn nûäa cêu hoãi chùæc gò àûúåc lêåp laåi. Viïët vaâ àoåc nhû nhau, nhûnglêìn naây cêu hoãi àaä mang nöåi dung yá nghôa khaác. Theo töi cêu hoãi lêìn naâynghiïng vïì hûúáng khùèng àõnh, giaãi thñch, phên bua. Vaâ cuäng chñnh vò thïë maâ traái tim ngûúâi phuå nûä trúã nïn nhên vùn vaâ võ tha hún. Phaãi chùng em muöën phênbua àiïìu naây: Anh khöng àïën àûúåc vúái em "höm nay" hay "bêy giúâ" chùæc anhbêån cöng viïåc chung nhiïìu lùæm. Em khöng thïí tin vaâ khöng bao giúâ tin anh àaä thay loâng àöíi daå, phai nhaåt àöëi vúái em. Anh khöng àïën vúái em "höm nay" hoùåcngay "bêy giúâ" nhûng thúâi gian coân daâi, anh seä àïën vúái em bùçng caã cuöåc àúâi.

Möåt lêìn nûäa cêu 6 tiïëng vaâ lêìn naây thïm cêu 8 tiïëng àûúåc taách thaânh haidoâng thú, sûå saáng taåo naây àaä àaåt àûúåc hiïåu quaã nghïå thuêåt cao. Lúâi nhû ngheånngaâo, quùån thùæt, húân döîi laåi vûâa khùèng àõnh maånh meä nhû dao cheám àaá: "Emchúâ...".

Nhan àïì baâi thú laâ "Àúåi chúâ..." cêu kïët laâ "Em chúâ..." Baâi thú àûúåc kïëtcêëu theo löëi voâng troân kheáp kñn àïí nhùçm têåp trung thïí hiïån tònh yïu son sùæcthuyã chung trûúác sau nhû möåt cuãa ngûúâi phuå nûä. Vuä Thõ Khûúng àaä vêån duånglinh hoaåt thïí thú luåc baát, chûáng toã taác giaã àaä coá nhiïìu suy nghô, duång cöng àïí àaåt hiïåu quaã nghïå thuêåt cao nhêët. Tònh caãm cuãa ngûúâi phuå nûä àang yïu trongthú Vuä Thõ Khûúng vûâa kñn àaáo, tïë nhõ, dõu daâng, laåi vûâa söi nöíi maånh meä vaâ

vö cuâng sêu sùæc.Nguyïî n Àûác Têm


13/123



” ” ” N N N h h h ù ù ù æ æ æn n n n n n h h h u u u ” ” ” ã ã ã c c c u u u ã ã ãa a a V V V u u u ä ä ä À À À ò ò ò n n n h h h M M M i i i n n n h h h

Anh àûâng noái gò thïm nheá àïíem tûå biïët thò hún

Em súå nhûä ng lúâi hoa myä

maâ àúâ i thò laåi gian àún

Muâa xuên coá noá i gò àêu

maâ laá , maâ chöì i cûá biïëc

Maâ hoa cûá tûúi thùæm thiïët

maâ trúâ i cûá thùm thùè m xanh

Àûâng noái gò thïm nheá anh

chuáng mònh bïn nhau tin cêå y

Tònh yïu nhû muâa xuên êë y

lùång thêìm tûúi töët cho nhau (Vuä Àònh Minh)

Coá thïí noái, sûå gùæn kïët trong tònh yïu cuãa möîi ngûúâi vúái nhau, giûäa haitêm höìn vúái nhau chñnh laâ sûå giao caãm, sûå àöìng àiïåu hay sûå hoaâ húåp tûâ sêu kñnbïn trong. Ngûúâi naây yïu ngûúâi kia búãi vò hoå tòm thêëy möåt nûãa kia nhûäng gò hoå


14/123



àang thiïëu, àang khao khaát, laâ nhûäng caái maâ hoå caãm thêëy quyá vaâ trên troång.Cho nïn sûå biïíu löå cuãa tònh yïu khöng àún giaãn chó dûâng laåi úã giaá trõ cuãa lúâi noáimaâ sêu sùæc hún laâ úã chñnh haânh vi. Coá leä àêëy cuäng laâ nhûäng gò nhaâ thú Vuä ÀònhMinh muöën gûãi gùæm trong baâi thú "Nhùæn nhuã"-qua lúâi thò thêìm cuãa traái tim

möåt ngûúâi phuå nûä àa caãm, tinh tïë: Anh àûâng noái gò thïm nheá

àïíem tûå biïët thò hún

Em súå nhûä ng lúâi hoa myä

maâ àúâ i thò laåi gian àún

Àaä yïu nhau thò duâ ñt duâ nhiïìu cuäng àaä hiïíu nhau, biïët àûúåc àöi chuát vïì

nhau. Nhûäng yïëu töë àïí laâm nïn sûå hiïíu nhau êëy khöng phaãi thïí hiïån bùçng lúâi,bùçng ngön ngûä, tûác laâ caái hiïín ngön böåc löå ra bïn ngoaâi maâ cöët yïëu phaãi thöngqua sûå caãm nhêån vïì nhau bùçng giaác quan bïn trong (laâ sûå nhêån thûác tûå giaác):"Àïí em tûå biïët thò hún". Nhûäng lúâi hoa myä, nhûäng lúâi coá caánh chó ru nguã àûúåccon ngûúâi trong giêy laát trong khi phêìn lúán cuöåc àúâi con ngûúâi laâ thûác, laâ vêånàöång. Caái hònh thûác hoa myä bïn ngoaâi chó nhû böng hoa khoaác têëm aáo maâu rûåcrúä maâ laåi vö hûúng, duå ong bûúám àïën nhûng chùèng thïí giûä àûúåc ong bûúám. Caáiong bûúám cêìn khöng phaãi úã maâu sùæc maâ úã phêìn nhuyå ngoåt ngaâo. Caái laâm nïn

tònh yïu khöng phaãi úã sûå hoa ngön maâ nhúâ úã veã àeåp bïn trong cuãa têm höìn-laâ caái cöët tuyã laâm nïn sûå hoaâ húåp àöìng àiïåu. Cuäng nhû:

Muâa xuên coá noá i gò àêu

maâ laá , maâ chöì i cûá biïëc

Maâ hoa cûá tûúi thùæm thiïët

maâ trúâ i cûá thùm thùè m xanh.

Böën cêu thú laâ möåt khoaãng lùång cuãa têm höìn, laâ phuát giêy tônh laåi tûâ trong sêu thùèm àïí nhêån thûác chên lyá cuöåc söëng. Muâa xuên laâ biïíu hiïån cuãa thúâigian. Sûå thïí hiïån mang tñnh chêët àõnh hònh nïn muâa xuên úã àêy khöng phaãi laâ nhûäng thuöåc tñnh cuãa thúâi gian maâ laåi úã khöng gian. Khöng gian laâm nïn muâaxuên qua sùæc xanh biïng biïëc cuãa laá, cuãa chöìi, qua veã tûúi thùæm nhuêìn nhuyå cuãahoa, qua maâu xanh thùm thùèm cuãa bêìu trúâi. Lêëy khöng gian àïí àõnh hònh nïn


15/123



thúâi gian, laâm nïn möåt muâa trong nùm. Vêåy lêëy gò àïí àõnh hònh nïn tònh yïu?.Böën cêu thú cuöëi àaä laâm roä àiïìu naây:

Àûâng noái gò thïm nheá anh

chuáng mònh bïn nhau tin cêå y

Tònh yïu nhû muâa xuên êë y

lùång thêìm tûúi töët cho nhau

Coá thïí thêëy ngûúâi con gaái úã àêy mang möåt têm höìn nhaåy caãm vaâ rêët sêusùæc, àùçm thùæm tònh caãm vaâ lyá trñ phên minh. Traái tim cö thò thêìm nhùæn nhuã vúáingûúâi yïu bùçng sûå rung caãm nheå nhaâng, tha thiïët. Tònh yïu cuãa chuáng ta khöngcêìn phaãi diïîn giaãi nhiïìu lúâi, chó cêìn chuáng ta úã bïn nhau bùçng sûå tin cêåy, bùçng

loâng chung thuyã, lùång thêìm chùm soác vun veán cho tònh yïu cuãa nhau trúã nïntûúi töët. Tònh yïu trúã nïn ngûúâi baån àûúâng vônh viïîn cuãa cuöåc àúâi hai chuáng ta,nêng àúä cho chuáng ta trong nhûäng lûuác khoá khùn vaâ êu lo cuãa cuöåc söëng. Àêëymúái laâ àiïìu laâm nïn yá nghôa, laâm nïn giaá trõ cuãa tònh yïu.

Nheå nhaâng maâ da diïët, àùçm thùæm vaâ lùæng sêu, baâi thú "Nhùæn nhuã" àaä caãmhoaá cho têm höìn möîi ngûúâi trúã vïì vúái àuáng nghôa cuãa hai chûä tònh yïu cuängnhû nhûäng gò Hilari tûâ thúâi La Maä àaä nhêån xeát: "Tònh yïu laâ moán quaâ quyá nhêëtmaâ con ngûúâi nhêån àûúåc cuãa nhau".


16/123



” ” ” T T T h h h ï ï ï ì ì ì n n n o o o n n n n n n û û û ú ú ú á á ác c c ” ” ” c c c u u u ã ã ãa a a T T T a a a ã ã ãn n n À À À a a a â â â

Tiïíu dêî n 1. Taãn Àaâ tïn khai sinh laâ Nguyïîn Khùæc Hiïëu (1889 – 1939). Öng sinh úã

laâng Khï Thûúång, bïn nuái Taãn söng Àaâ, huyïån Bêët Baåt, tónh Sún Têy (nay laâ xaä Sún Àaâ, huyïån Ba Vò, tónh Haâ Têy); nhûng göëc laâ doâng hoå Nguyïîn danh tiïëngtriïìu Hêåu Lï, úã laâng Kim Luä (laâng Luã), huyïån Thanh Trò, ngoaåi thaânh Haâ Nöåi.Taãn Àaâ theo nghiïåp khoa cûã, nhûng thi khöng àöî. Kõp vúái àêíy àûa cuãa thúâi thïë,öng quay sang laâm thú viïët vùn àùng baáo "Nöm na phaá nghiïåp kiïëm ùn xoaâng".Taãn Àaâ laâ "ngûúâi thûá nhêët coá can àaãm laâm thi sô"(1) (Xuên Diïåu, 1939), vaâ

cuäng laâ thi sô àêìu tiïn daám lêëy thi ca laâm nghïì nghiïåp, vaâ cam söëng chïët vúáinghïì. Maâ coá leä, nhû vêåy múái àuáng vúái cöët caách Taãn Àaâ, vò chó caái cöët caách êëythöi àaä "chñnh laâ caái taác phêím tuyïåt xaão, möåt baâi thú hay nhêët" (Lûu Troång Lû,1939). Song, àúâi öng vui ñt buöìn nhiïìu, caâng vïì cuöëi caâng chêåt vêåt. Coá àiïìu,àaáng quyá laâ, trûúác sau Taãn Àaâ vêîn giûä àûúåc mònh trong saåch.

Öng viïët vaâ thaânh cöng úã nhiïìu thïí loaåi; nhûng laâm nïn möåt Taãn Àaâ danh tiïëng, trûúác hïët laâ thú. Nhûäng taác phêím chñnh laâ: Khöëi tònh con (thú, batêåp: 1916, 1918, 1932), Coân chúi (têåp thú, 1921), Thú Taãn Àaâ (têåp thú, 1925),

Nhaân tûúãng (kiïíu thú vùn xuöi, 1928), Giêëc möång con (truyïån giaã tûúãng, haitêåp: 1917, 1927 – 1928), Giêëc möång lúán (tûå truyïån kiïíu höìi kñ, 1929), Thïì nonnûúác (têå p truyïån, 1932), Taãn Àaâ vùn têå p (têå p húå p thú lêî n vùn xuöi, 1932)..."Sinh vaâo lûuác (...) thú cöí taân vaâ thú kim àang phöi thai" (Xuên Diïåu, 1939),nhaâ thú Taãn Àaâ, möåt mùåt laâ àaåi biïíu xuêët sùæc cuãa thú ca theo löëi truyïìn thöënghöìi àêìu thïë kó XX; nhûng mùåt khaác, cuäng úã Taãn Àaâ àaä xuêët hiïån nhiïìu dêëu hiïåu


17/123



múái laå cuãa thú – nhêët laâ vïì möåt caái Töi laäng maån àang êëp uã, baáo hiïíu chó naymai noá seä laâm àûát tung caái chêåt chöåi lïì lûuêåt cuãa thú löëi cuä... Taãn Àaâ chñnh laâ cêìu nöëi giûä hai thúâi àaåi vùn hoåc dên töåc: tûâ trung àaåi sang hiïån àaåi; hoùåc noáinhû Hoaâi Thanh (1941), Taãn Àaâ laâ "ngûúâi cuãa hai thïë kó". Trïn vùn àaân cöng

khai bõ thûåc dên Phaáp kiïím duyïåt, thú vùn Taãn Àaâ vêîn êín hiïån möåt têëm loângthùæm thiïët vúái àêët nûúác, nhên dên – àoá laåi laâ bònh diïån àaáng quyá khaác maâ höìnthú, àúâi thú cuãa nhaâ thú nuái Taãn söng Àaâ gûãi laåi.

2. Baâi thú Thïì non nûúác ban àêìu coá 12 cêu (doâng) luåc baát, àûúåc laâm vaâoàêìu nùm 1920, kïët quaã chuyïën ài àêìu tiïn cuãa nhaâ thú theo chiïìu daâi àêëtnûúác(2). Àïën 1922 öng sûãa laåi vaâ viïët thïm 10 cêu àïí àûa vaâo truyïån ngùæn cuângtïn(3), laâm möåt tònh tiïët truyïån. Vïì sau, khi cöng böë baâi thú nhû möåt taác phêímàöåc lêåp (1925, 1938), Taãn Àaâ lêëy laåi hêìu nhû nguyïn veån baâi thú trong truyïån.

Nûúác – non laâ hònh tûúång thú nhiïìu têìng nghôa, vaâ Thïì non nûúác laâ baâi thúnhiïìu têìng yá nghôa. Coá non nûúác – thiïn nhiïn vúái chuyïån võnh caãnh (caãnh maâ nhaâ thú gùåp trong chuyïën ài daâi; vaâ caãnh trong bûác tranh cuãa truyïån); coá nonnûúác – tònh yïu àaä thaânh gioång àiïåu riïng khoá lêîn cuãa thú Taãn Àaâ (giûäa Taãn Àaã vúái "nûä sô" naâo àoá, nhû nhaâ thú thöí löå trong thû cho baån; vaâ giûäa Vên Anh vúáiöng khaách, hai nhên vêåt truyïån); vaâ sêu kñn bïn trong chñnh laâ nûúác non – Töí quöëc vúái tònh caãm yïu nûúác cuãa nhaâ thú, dêîu boáng gioá nhûng khöng keám thùæmthiïët chên thaânh.

***Nûúác non nùång möåt lúâi thïì(4),

Nûúác ài, ài maäi khöng vïì cuâng non.

Nhúá lúâi nguyïån nûúác thïì non,

Nûúác ài chûa laåi, non coân àûáng khöng.

Non cao nhûäng ngoáng cuâng tröng(5),

Suöëi khö doâng lïå chúâ mong thaáng ngaây(6).

Xûúng mai möåt nùæm hao gêìy(7),

Toác mêy möåt maái àaä àêìy tuyïët sûúng(8).

Trúâi têy ngaã boáng taâ dûúng(9),


18/123



Caâng phúi veã ngoåc neát vaâng phöi pha.

Non cao tuöíi vêîn chûa giaâ,

Non thúâi nhúá nûúác, nûúác maâ quïn non!

Duâ cho söng caån àaá moân(10),

Coân non coân nûúác vêîn coân thïì xûa.

Non cao àaä biïët hay chûa,

Nûúác ài ra bïí laåi mûa vïì nguöìn.

Nûúác non höåi ngöå coân lûuön(11),

Baão cho non chúá coá buöìn laâm chi.Nûúác kia duâ haäy coân ài,

Ngaân dêu xanh töët non thò cûá vui.

Nghòn nùm giao ûúác kïët àöi,

Non non nûúác nûúác khöng nguöi lúâi thïì.

1920 – 1922

(Tuyïín têåp Taãn Àaâ, NXB. Vùn hoåc, Haâ Nöåi, 1986. Coá tham khaão caác baãnkhaác)

Chuá thñch:

(1): YÁ noái caái Töi laäng maån. Xuên Diïåu coân viïët "Taãn Àaâ laâ ngûúâi thûá nhêët (...) daám giûä möåt baãn ngaä, daám coá möåt caái Töi" (Cöng cuãa thi sô Taãn Àaâ,Ngaây Nay, söë 167, 1939).

(2): Trong höìi kñ tûå truyïån Giêëc möång lúán, Taãn Àaâ viïët vïì yá nghôachuyïën ài naây: "Caái lúåi ñch trong sûå ài chúi êëy, àûúåc úã doåc àûúâng vïì phêìnnhiïìu. Röång mùæt nhêån sún haãi maâ nùång loâng chuãng töåc giang san. Treâo lïn àónhHoaânh Sún maâ tröng quanh ngoaâi bïí trong non, coá hún nhû phuåc dûúái àeânxanh, àoåc möåt thiïn lûuêån thuyïët tûå tön vêåy".


19/123



(3): Toám tùæt truyïån Thïì non nûúác: Vên Anh vöën con nhaâ, àaä àeåp nïëtàeåp ngûúâi laåi biïët chûä, biïët laâm thú, nhûng ngheâo. Naâng phaãi múã haâng cö àêìuàïí nuöi meå, nuöi thên. Tònh cúâ möåt öng khaách túái cûãa haâng vaâ nhêån ra veã àeåptêm höìn cö chuã, hoå thaânh tri kó vùn chûúng. Vên Anh coá bûác tranh Thïì non

nûúác laâ "gia baão" (cuãa quyá trong nhaâ), beân àem ra nhúâ khaách àïì thú. Nhòn caãnhtrong tranh, hai ngûúâi liïn ngêm nöëi nhau àïì võnh (khaách múã böën cêu, Vên Anhnöëi taám cêu; coân mûúâi cêu sau: Vên Anh laâm hai cêu trïn vaâ hai cêu dûúái,khaách laâm saáu cêu giûäa) vaâ mûúån lûuön tïn bûác tranh àùåt cho baâi thú. Röìi hoå chia tay, khöng heån ngaây gùåp laåi, nhûng tònh tri kó hoå giûä maäi bïn nhau...Truyïån ba höìi, baâi thú thuöåc höìi àêìu.

(4): Thïì non nûúác: thïì, möåt phong tuåc lêu àúâi, laâ lúâi cuãa möåt ngûúâi vúáimöåt ngûúâi hoùåc cuãa nhiïìu ngûúâi vúái nhau, lêëy trúâi àêët, quyã thêìn, hoùåc lêëy chñnh

loâng mònh laâm chûáng; cuâng giao heån vïì möåt viïåc, möåt àiïìu gò àêëy, thûúâng laâ linh thiïng hïå troång. Ngûúâi xûa coá thaânh ngûä "thïå haãi minh sún" ("Àïí lúâi thïå haãi minh sún" – Truyïån Kiïìu) hoùåc "chó non thïì biïín"... noái viïåc trai gaái yïunhau lêëy biïín maâ thïì nguyïìn chung thuyã vúái nhau. Taãn Àaâ choån nhan àïì baâithú naây laâ Thïì non nûúác vúái ba lúáp nghôa vaâ ba têìng yá nghôa nhû Tiïíu dêîn àaä noái (yá 2).

(5): Ngoáng: tröng mong chúâ àúåi möåt caái gò àêëy xa xöi.

(6): Bûác tranh trong truyïån ngùæn Thïì non nûúác veä traái nuái, maâ "trïnnuái thúâi nhû mêy nhû tuyïët, nhû mêëy cêy mai giaâ, nhû boáng taâ dûúng, àïìu laâ àïí taã caái tònh caãnh thï thaãm (...) caái tònh thûúng nhúá cuãa daäy nuái (...) caãm nöîi tangthûúng", vïì "möåt ngaân dêu úã chên nuái naây, yá tûác laâ söng nûúác khi xûa maâ tangthûúng àaä biïën àöíi". Àoá laâ bûác tranh non nûúác tang thûúng, bûác tranh vïì caái taânkhöëc cuãa sûå "bïí dêu" (thûúng haãi biïën vi tang àiïìn, biïín xanh biïën thaânh ruöångdêu).

(7): Xûúng mai: cêy mai vöën gêìy, maãnh; thêím mô xûa thûúâng vñ vúái

daáng ngûúâi con gaái àeåp.(8): Tuyïët sûúng: xûa duâng àïí noái vïì sûác taân phaá ghï gúám cuãa thúâi

gian àöëi vúái con ngûúâi, tuöíi treã.

(9): Taâ dûúng: mùåt trúâi xïë chiïìu (ngaã vïì phûúng têy).


20/123



(10): Söng caån àaá moân: thaânh ngûä, noái vïì sûå hao moân thay àöíi úã nhûängcaái tûúãng àêu khöng thïí thay àöíi hao moân. Liïìn maåch vúái cêu thú sau, coá yá sosaánh laâm nöíi lïn sûå bïìn vûäng cuãa thïì xûa giûäa non vaâ nûúác.

(11): Höåi ngöå: gùåp gúä, sum hoåp sau nhûäng ngaây xa caách, ngoáng tröng.

Phên tñch vaâ bònh giang

1. Gheáp nuái Taãn, söng Àaâ laâm buát danh àïí trûúác taác caã möåt àúâi trïncoäi trêìn ai naây, dûúâng nhû trong Taãn Àaâ àaä coá Thïì non nûúác. Öng àaä tûå tòm àïëncaái buát hiïåu thuöåc vïì non – nûúác naây, hay nûúác – non àaä tûå tòm àïën thi sô nhûmöåt heån hoâ, möåt duyïn nghiïåp? Thêåt khoá maâ noái cho cuâng. Chó biïët rùçng nûúác– non àaä thûåc sûå laâ möåt aám aãnh lúán trong suöët caã àúâi vùn cuãa thi sô. Bêët cûá ngûúâi naâo àoåc Taãn Àaâ cuäng coá thïí thêëy hònh tûúång non – nûúác trúã ài trúã laåi

trong vùn chûúng cuãa thi sô nhû möåt maåch nguöìn cûá tuön chaãy khi thò chûáachan aâo aåt, khi thò êm thêìm len lêën vaâo biïët bao thi àïì, thi tûá, thi caãm cuãa thinhên. Maåch nguöìn êëy cuäng àaä àem vïì cho Taãn Àaâ nhiïìu aáng thi ca haâo hoaphong nhaä, thanh tuá.

Thûåc ra, úã thúâi Taãn Àaâ, non – nûúác cuäng laâ möåt hònh tûúång, möåt biïíutûúång coá möåt sûác aám aãnh àùåc biïåt àöëi vúái vùn chûúng nûúác nhaâ, nhêët laâ thú ca.ÊËy laâ thúâi maâ Chiïu höìn nûúác àaä trúã thaânh möåt nguöìn caãm hûáng da diïët àöëi vúáimoåi cêy buát coá têm huyïët vúái non söng. Ngûúâi thò noái löëi hö haâo thöëng thiïët, keã

thò duâng löëi chêåp chúân boáng gioá xa xöi. Búãi bêëy giúâ giang sún Töí quöëc ta àangúã trong caãnh ngöå mêët chuã quyïìn. Tuy vêåy, cuäng ñt ngûúâi coá àûúåc tiïëng noái vùnchûúng nhû Taãn Àaâ.

Coá trong mònh caã möåt têm höìn daâo daåt phong tònh, caã möåt têëm loângthiïët tha vúái Àêët nûúác, tiïëng thú Taãn Àaâ nhû möåt baãn húåp ca cuãa caã hai beâ êëy.Noá cûá dêåp dòu, lûuác àuöíi nhau, quyïån lêëy nhau, coá lûuác chuyïín hoaá sang nhau,maâ thûúâng khi hoaâ nhêåp hùèn vaâo nhau. Vaâ thêåt kò laå, àiïím heån thïì cuãa caã haitiïëng loâng êëy àaä àùåt vaâo hònh tûúång non – nûúác. Chùèng phaãi thïë sao? Non –

nûúác vûâa laâ möåt hònh tûúång cuãa loâng yïu nûúác, vûâa laâ biïíu tûúång cuãa tònh yïuàöi lûáa. Cho nïn, khi hai tiïëng non – nûúác cêët lïn tûâ höìn thú Taãn Àaâ, ngûúâi tathêë y àoá laâ lúâi àöìng voång cuãa nhûä ng gò thùèm sêu trong têm thûác cuãa thi nhên.

Thïë àêëy, Thïì non nûúác àêu chó laâ saãn phêím tûâ cuöåc tao ngöå cuãa möåtàöi trai gaái phong tònh trong truyïån ngùæn cuâng tïn. Thïì non nûúác trûúác hïët laâ


21/123



àûáa con tinh thêìn ra àúâi tûâ cuöåc giao duyïn tiïìn àõnh kia trong höìn thú cuãa thisô. Viïåc sinh thaânh êëy dûúâng nhû laâ têët yïëu!

2. Thïì non nûúác chaâo àúâi túái hai lêìn. Lêìn àêìu laâ möåt baâi thú leã, lêìn hailöìng gheáp vúái möåt truyïån ngùæn. Riïng viïåc àïën vúái cuöåc àúâi möåt caách àùåc biïåtnhû thïë, àuã thêëy Thïì non nûúác coá möåt yá nghôa thïë naâo àöëi vúái tû tûúãng Taãn Àaâ.Àuáng laâ baâi thú coá túái ba lúáp nghôa. Ba lúáp nghôa êëy giao nhau, nhûng phêìnchñnh laâ chöìng lïn nhau. Ba lúáp yá tûúãng tûúng ûáng vúái ba lúáp yá nghôa cuãa hònhtûúång non nûúác. Nïëu khöng coá truyïån ngùæn Thïì non nûúác kïílaåi tònh tiïët ngûúâikhaách laâng chúi vaâ cö àaâo Vên Anh cuâng võnh möåt bûác tranh sún thuyã coá tïn laâ Thïì non nûúác, thò ngûúâi àoåc thú vêîn cûá thêëy lúáp nghôa thûá nhêët cuãa baâi thú laâ taái hiïån veã àeåp thú ca cuãa möåt caãnh thiïn nhiïn sún thuyã. Coá thïí thêëy trong thúnhûäng neát veä theo löëi taã thûåc khaá löång lêîy:

Trúâi têy ngaã boáng taâ dûúng,

Caâng phúi veã ngoåc neát vaâng phöi pha.

Laâ möåt thi sô tûâng àûúåc àaâo lûuyïån trong nïìn giaáo duåc theo loaåi hònhtrung àaåi, tûâng theo àoâi vùn chûúng cûã tûã, Taãn Àaâ chûa thoaát hùèn hïå thöëng thiphaáp trung àaåi. Cêu thú veä hònh aãnh nuái non naây vêîn duâng nhûäng vêåt liïåu quenthuöåc cuãa trung àaåi vúái nhûäng "boáng taâ dûúng", "veã ngoåc neát vaâng", vúái löëi ûúáclïå, caách àiïåu cöí àiïín. Àêy laâ nhûäng thûá maâ thi sô ngúä chó laâ y phuåc. Taãn Àaâ

muöën truát boã, nhûng noá thûåc laâ möåt thûá voâng kim cö xiïët chùåt lïn nhûäng tungphaá tûå do cuãa thú Taãn Àaâ khiïën cho sûå bûát phaá cuãa höìn thú bõ aách tùæc búãi thiphaáp. Vaâ coá leä àoá cuäng laâ àiïìu dô nhiïn. Thi phaáp trung àaåi vêîn cöë giaânh lêëymöåt nûãa Taãn Àaâ, khöng cho öng vûúåt thoaát àïí sang hùèn búâ hiïån àaåi, àïí öng chólaâ möåt cêy cêìu nöëi giûäa àöi búâ maâ thöi.

Nhûng lúáp nghôa taã thûåc chó laâ xuêët phaát àiïím. Noá àem laåi cho baâi thúnhûäng hònh thïí söëng àöång ñt nhiïìu mang tñnh trûåc quan, laâm cho ngûúâi àoåc coá thïí coá àûúåc nhûäng rung àöång thêím mô trûåc tiïëp. Trûúác mùæt ngûúâi àoåc hiïån lïn

möåt caãnh trñ cuå thïí coá khöng gian thûåc vaâ thúâi gian thûåc caãm nhêån àûúåc bùçnggiaác quan. Dûúâng nhû möåt baâi thú maâ thiïëu ài àiïìu àoá thò duâ noá coá nhûäng êín yá sêu xa àïën mêëy, têìm voác tû tûúãng cao siïu àïën àêu cuäng seä rúi vaâo trûâu tûúång.Maâ trûâu tûúång thuêìn tuyá laâ chöî chïët cuãa thú. Vò vêåy, hònh tûúång trûåc quan laâmnïn hònh haâi cuãa thú, laâm tiïìn àïì khöng thïí thiïëu cho sûå thùng hoa cuãa tû tûúãngthú.


22/123



3. Cöët loäi cuãa cêëu truác baâi thú vêîn laâ cuöåc àöëi thoaåi giûäa non vaâ nûúác.Caã non vaâ nûúác àïìu "tranh thuã" phö diïîn têm tònh cho nïn yá nghôa taã thûåc bõ múâ ài vaâ caác lúáp nghôa boáng coá xu hûúáng tröìi lïn bònh diïån thûá nhêët. Coá nghôa laâ úã àêy caãnh non nûúác bõ múâ ài trûúác tònh non – nûúác. Vò thïë baâi thú àaä ài sêu vaâo

àõa haåt cuãa nghôa boáng ngay tûâ àêìu, vaâ nhêët laâ khi non vaâ nûúác laåi biïët cêët lïnnhûäng tiïëng noái trûåc tiïëp baây toã.

Vêåy laâ coá möåt àöi trai gaái "naáu mònh" trong non vaâ nûúác. Caái tònhhuöëng naãy sinh cuöåc àöëi thoaåi naây laâ caãnh dêu bïí. Bûác tranh sún thuyã, nhûngchó coá sún khöng coá thuyã. Noái àuáng hún, sún thò vêîn coân àoá, nhûng thuyã àaä raài – dûúái chên nuái coá rùång dêu xanh töët, qua àoá ngûúâi àoåc coá thïí hònh dungtrûúác kia laâ biïín xanh (nûúác) theo lûuêåt "thûúng haãi biïën vi tang àiïìn". Thaânhthûã bûác tranh khöng veä nûúác maâ vêîn coá nûúác vêåy. Theo caái logic nöåi taåi cuãa

hònh tûúång, caãnh àöíi thay dêu bïí trong thiïn nhiïn àaä trúã thaânh caãnh biïåt li lûulaåc cuãa tònh yïu àöi lûáa. Àêy laâ chöî àïí Taãn Àaâ bùæc nhõp cêìu nöëi caác lúáp nghôavúái nhau. Thò hiïån taåi laâ dêu bïí. Caã thiïn nhiïn, caã àöi lûáa, caã nûúác non àïìutrong cún dêu bïí. Hiïån taåi, thûåc taåi dêu bïí kia àaä chia lóa têët caã.

Vaâ nuái àaä thaânh nuái tûúng tû. Dûåa vaâo nhûäng sûå vêåt àûúåc mö taã trongbûác tranh, Taãn Àaâ àaä khöng dûâng laåi úã viïåc võnh laåi bûác tranh möåt caách maáymoác, maâ taái taåo thaânh hònh tûúång nuái – tûúng – tû trong daáng neát cuãa möåt naângcö phuå:

Non cao nhûä ng ngoáng cuâng tröng,

Suöëi khö doâng lïå chúâ mong thaáng ngaâ y.

Xûúng mai möåt nùæm hao gêì y,

Toác mêy möåt maái àaä àêì y tuyïët sûúng.

Moãi moân trong tûúng tû, con ngûúâi ta coá thïí bõ hao gêìy thên xaác. Nïnchñnh sûå hao gêìy vïì thên xaác laâ möåt bùçng chûáng söëng cuãa nöîi tûúng tû. Ngaây

xûa Trûúng Cûãu Linh àaä viïët:Nhúá chaâng nhû maãnh trùng àêì y,

Àïm àïm vêìng saáng hao gêì y àïm àïm.

(Lúâi dõch cuãa Ngö Têët Töë)


23/123



ÚÃ àêy cuäng vêåy, nuái tûúng tû àûúåc mö taã nhû möåt hònh aãnh maâ neát naâocuäng hû hao, gêìy moân, taân taå ài. Nhúá thûúng àaä laâm nhan sùæc phöi pha theongaây thaáng. Tuy hao gêìy nhûng non vêîn khöng hïì àöíi thay, loâng vêîn chungtònh, son sùæt:

Duâ cho söng caån àaá moân,

Coân non coân nûúác haä y coân thïì xûa.

Coá thïí noái toaân böå phêìn êëy laâ lúâi cuãa non. Khöng phaãi non àang tûå hoaå vïì caái daáng voác hònh haâi cuãa mònh maâ àang tûå tònh, àang phö diïîn caái tònh nhúá thûúng, chung thuyã cuãa mònh.

4. Lúâi cuãa nûúác cuäng rêët mûåc thuãy chung. Möîi lúâi laâ möåt sûå khùèng

àõnh àinh ninh, trûúác sau nhû möåt. Möîi lúâi cuãa nûúác àïìu dûåa vaâo quy lûuêåt vônhviïîn cuãa tûå nhiïn, àïìu taåc vaâo söng nuái.

Non cao àaä biïët hay chûa,

Nûúác ài ra bïílaåi mûa vïì nguöìn.

...

Nghòn nùm giao ûúác kïët àöi,

Non non nûúác nûúác khöng nguöi lúâi thïì. Hai chûä non nûúác bùæt àêìu tûâ cêu àêìu tiïn cuãa baâi thú cûá lûuác chia taách

thaânh non, nûúác coá lûuác chêå p vaâo nhau. Nhûng chûa lûuác naâo coá àûúåc sûå quêënquyát, xoùæn xuyát, haånh phuác traân ngêåp nhû úã cêu cuöëi cuâng naây. Chûä nghôa trongbaân tay Taãn Àaâ àêu phaãi laâ nhûäng kïët húåp vö tònh?

Caã non vaâ nûúác àïìu khùèng àõnh àinh ninh: söng caån àaá moân, vêåt àöíisao dúâi... nhûng thïì xûa thò quyïët khöng maãy may di dõch. Trûúác caãnh thïë gianbiïën caãi, möåt lúâi thïì àinh ninh êëy coá thïí laâm niïìm tin duy nhêët cuãa nûúác non.

Trong caái biïën nhêët thúâi khùèng àõnh caái bêët biïën àúâi àúâi, chùèng phaãi àoá chñnh laâ tû tûúãng cöët loäi cuãa Thïì non nûúác chùng?

5. Lúáp nghôa thûá ba àûúåc suy ra tûâ àoá laâ vêën àïì chuã quyïìn cuãa àêëtnûúác. Coá thïí nhêët thúâi àêët nûúác bõ mêët chuã quyïìn. Nhûng chuã quyïìn röìi seä trúã vïì, àoá laâ möåt niïìm tin àinh ninh, möåt chên lñ vônh viïîn. Hiïån taåi laâ ngùæn nguãi,


24/123



vaâ seä kïët thuác. Nûúác seä trúã vïì trong "Nghòn nùm giao ûúác kïët àöi", khöng chónhû thûåc hiïån möåt lúâi thïì, maâ nûúác seä trúã vïì nhû möåt quy lûuêåt, möåt leä söëng cuãaNûúác – Non.

Trong hoaân caãnh àûúng thúâi, viïët vïì Àêët nûúác, dêìu sao vêîn cûá laâ möåtviïåc maåo hiïím. Taãn Àaâ àaä phaãi duâng àïën möåt chuyïån phong tònh àïí khoaác lïncaái tû tûúãng sêu xa cuãa baâi thú. Àiïìu 1ñ thuá laâ caã phong tònh vaâ yïu nûúác àïìu laâ nhûäng lûuöìng tònh caãm döìi daâo trong höìn thú Taãn Àaâ, nïn noá múái quyïån laåithaânh möåt baâi thú nhuêìn nhuyïîn nhû vêåy.

Coá thïí thêëy non nûúác laâ biïíu tûúång àûúåc duâng phöí biïën trong thú cathúâi naây. Vïì sau, chuáng ta thêëy viïët vïì Töí quöëc, thú ca hay duâng trûåc tiïëp biïíutûúång àêët nûúác. Phaãi chùng caãm xuác thiïn nhiïn úã caã hai biïíu tûúång nhû nhau,coân caãm xuác phong tònh trong non nûúác àêåm àaâ hún, trong khi àoá caãm xuácchñnh trõ trong àêët nûúác trûåc tiïëp hún? Dêîu sao trong thú ca (úã cêëp àöå hònhtûúång bao truâm töíng quaát chûá khöng noái cêëp àöå tûâ) tûâ non nûúác àïën àêët nûúác,dûúâng nhû vêî n laâ hai chùång àûúâng!

Nguöìn:

1. NGUYÏÎN ÀÒNH CHUÁ – TRÊÌN HÛÄU TAÁ (chuã biïn),Vùn hoåc 11 (têå p 1), NXB. Giaáo Duåc, 2001, tr. 100 – 103.

2. NGUYÏÎN ÀÙNG MAÅNH (chuã biïn), Phên tñch – bònh giang taác phêím vùn hoåc 11, NXB. Giaáo Duåc, 2001, tr. 76 – 81.


25/123



T T T ö ö ö ë ë ën n n g g g b b b i i i ï ï ï å å åt t t h h h a a a â â ân n n h h h c c c u u u ã ã ãa a a T T T h h h ê ê ê m m m T T T ê ê ê m m m

Tiïíu dêîn Thêm Têm (12-5-1917 – 18-8-1950) tïn khai sinh laâ Nguyïîn Tuêën

Trònh, sinh taåi thõ xaä Haãi Dûúng (nay laâ thaânh phöë Haãi Dûúng, tónh Haãi Dûúng)trong möåt gia àònh nhaâ giaáo ngheâo. Khoaãng nùm 1938, Thêm Têm cuâng giaàònh lïn Haâ Nöåi kiïëm söëng bùçng nghïì veä tranh vaâ bùæt àêìu laâm thú, viïët vùn(kõch, truyïån ngùæn, truyïån daâi). Thêm Têm viïët khöng nhiïìu nhûng saáng taác naâocuäng àöåc àaáo, mang dêëu êën riïng. Àùåc biïåt àöåc giaã thñch thú Thêm Têm vò caáihúi thú trêìm huâng, bi traáng.

Sau Caách maång thaáng Taám, Thêm Têm hùng haái hoaåt àöång vùn nghïå caách maång, vaâ khi nöí ra cuöåc khaáng chiïën toaân quöëc, Thêm Têm gia nhêåp böå àöåi, laâm thû kñ toaâ soaån baáo Vïå quöëc quên. Trïn àûúâng haânh quên ài chiïën dõchCao -Bùæc -Laång, Thêm Têm ngaä bïånh nùång qua àúâi.

Töëng biïåt haânh(1) laâ möåt baâi thú rêët nöíi tiïëng. Möåt söë baån cuä cuãaThêm Têm cho biïët Thêm Têm laâm baâi thú naây àïí tiïîn möåt ngûúâi baån ài chiïënkhu.

***Àûa ngûúâi, ta khöng àûa qua söng(2),

Sao coá tiïëng soáng úã trong loâng?

Boáng chiïìu khöng thùæm, khöng vaâng voåt,


26/123



Sao àêìy hoaâng hön trong mùæt trong?

Àûa ngûúâi, ta chó àûa ngûúâi êëy,

Möåt giaä(3) gia àònh, möåt dûãng dûng...

- Li khaách(4)! Li khaách! Con àûúâng nhoã,

Chñ nhúán chûa vïì baân tay khöng,

Thò khöng bao giúâ noái trúã laåi!

Ba nùm, meå giaâ cuäng àûâng mong.

Ta biïët ngûúâi buöìn chiïìu höm trûúác:

Bêy giúâ muâa haå sen núã nöët,Möåt chõ, hai chõ, cuâng nhû sen,

Khuyïn nöët em trai doâng lïå soát.

Ta biïët ngûúâi buöìn saáng höm nay:

Giúâi chûa muâa thu, tûúi lùæm thay,

Em nhoã ngêy thú, àöi mùæt biïëc,

Goái troân thûúng tiïëc chiïëc khùn tay...

Ngûúâi ài? ÛÂ nhó, ngûúâi ài thûåc!

Meå thaâ coi nhû chiïëc laá bay,

Chõ thaâ coi nhû laâ haåt buåi,

Em thaâ coi nhû húi rûúåu say.

(Thi nhên Viïåt Nam, Höåi Nghiïn cûáu vaâ Giaãng daåy vùn hoåc Thaânh phöë Höì Chñ Minh, NXB. Vùn hoåc, taái baãn, 1988)

Chuá thñch

(1) Haânh: möåt thïí thú Trung Quöëc cöí, viïët khaá tûå do, phoáng khoaáng.Vúái caác nhaâ thú Thêm Têm, Nguyïîn Bñnh, caác baâi haânh thûúâng àûúåc sûã duång


27/123



àïí diïîn taã möåt têm traång bi phêîn, bi huâng (vñ duå: Töëng biïåt haânh, Haânh phûúngnam, Voång nhên haânh).

(2) Khöng àûa qua söng: Thêm Têm gúåi laåi àiïín tñch Kinh Kha, ngûúâikiïëm khaách thúâi Chiïën quöëc. Kinh Kha tûå nguyïån ài haânh thñch vua Têìn Thuyã Hoaâng àïí trûâ khûã möåt tïn baåo chuáa. Nhûäng ngûúâi àûa tiïîn Kinh Kha ngêm cêuthú: "Gioá àòu hiu söng Dõch laånh lûuâng ghï, Traáng sô möåt ài khöng trúã vïì" vaâ khaãng khaái vûúåt söng. Nhûng viïåc haânh thñch khöng thaânh, Kinh Kha bõ bùmnaát thêy úã trong cung cuãa Têìn Thuyã Hoaâng.

(3) Giaä: tûâ giaä.

(4) Li khaách: ngûúâi ra ài.

Phên tñch vaâ bònh giang 1. Võ trñ cuãa Thêm Têm àöëi vúái thú múái coá caái gò na naá nhû Thöi Hiïåu

àöëi vúái thú Àûúâng. Nïëu choån mûúâi nhaâ thú Àûúâng lúán nhêët, chûa chùæc àaä coá Thöi Hiïåu, nhûng nïëu choån mûúâi baâi thú Àûúâng hay nhêët khöng thïí khöng coá Hoaâng Haåc lêu. Vêng, kïí tïn mûúâi nhaâ thú múái lúán nhêët khöng chùæc coá ThêmTêm, nhûng choån mûúâi baâi thú hay nhêët khoá coá thïí boã qua Töëng biïåt haânh. Thiphêím laâ sûå thùng hoa àöåt xuêët cuãa ngoâi buát Thêm Têm.

Baâi thú mang trong mònh "chuát bêng khuêng khoá hiïíu cuãa thúâi àaåi"

àuáng nhû caãm nhêån cuãa Hoaâi Thanh. Nhûng baâi thú cuäng coá caái khoá hiïíu riïngcuãa noá. Chaã thïë maâ, thúâi àaåi thú múái qua ài àaä giaâ nûãa thïë kó röìi, Töëng biïåthaânh vêî n cûá gêy khoá hiïíu cho thúâi àaåi naâ y. Cuöåc tranh lûuêån trïn baáo Giaáo duåcvaâ thúâi àaåi vaâ baáo Vùn nghïå nhûäng nùm 1992 -1993 chùèng phaãi laâ nhûäng "bêngkhuêng khoá hiïíu" thïë sao! Bùn khoùn haâng àêìu cuãa cuöåc lûuêån chiïën êëy laâ "Ngûúâi ra ài laâ ai?". Nhûäng ngûúâi dûåa vaâo hoaân caãnh ra àúâi thò khùng khùngrùçng: àoá laâ ngûúâi chiïën sô caách maång àang "giaä gia àònh" lïn chiïën khu. (Nghôcuäng laå. Hiïíu thïë laâ hoaân toaân duâng ngoaâi àïí hiïíu trong, àaä àaânh, maâ saáng taåo

thú àêu phaãi trûåc tiïëp thïë! Sûå kiïån ngoaâi àúâi ài vaâo höìn taác giaã àïí trúã thaânhhònh tûúång coân phaãi qua nhiïìu "böå loåc" lùæm: naâo caãm quan riïng, naâo khuönmêîu riïng, naâo chêët liïåu riïng nûäa.

Thïë cho nïn trong baâi Ngaây vïì, Chñnh Hûäu viïët vïì nhûäng chiïën sô Trungàoaân Thuã àö, maâ hònh tûúång thú vêîn cûá laâ nhûäng chinh phu, trûúång phu kiïíutrung àaåi àoá thöi!). Nhûäng ngûúâi chó cùn cûá vaâo vùn baãn thò nhêët quyïët rùçng àêy


28/123



chó laâ möåt trang nam nhi mang chñ lúán. Coá leä hiïíu nhû thïë laâ àuáng mûác. Búãitrong baâi thú, khöng coá bêët cûá chi tiïët naâo àuã laâm cùn cûá khùèng àõnh àêy laâ chiïën sô caách maång. Vaã chùng, viïåc ngûúâi ra ài coá phaãi laâ chiïën sô caách maånghay khöng, khöng mêëy quan troång. Thêåm chñ noá khöng hïì quyïët àõnh maãy may

àïën chêët lûúång nghïå thuêåt cuãa thú ca. Caái quyïët àõnh vêîn laâ tònh ngûúâi trongtiïîn biïåt chia li àûúåc thïí hiïån úã àêy coá sêu sùæc khöng, chên thaânh khöng, múáimeã khöng. Röìi ngûúâi ta cuäng bùn khoùn vïì "hoaâng hön trong mùæt ai?". Ngûúâi àihay keã úã? Ngay caã ba cêu cuöëi cuâng "Meå thaâ coi..., Chõ thaâ coi..., Em thaâ coi..."laâ thïë naâo? Nhûäng ngûúâi thên laâ chuã thïí hay àöëi tûúång cuãa "thaâ coi"?... Àïënnay, nöî i "bêng khuêng khoá hiïíu" dûúâng nhû vêî n coân nguyïn àoá.

2. Ngûúâi ra ài laâ ai? Cêu hoãi vêîn rêët cêìn lúâi àaáp. Nhûng khöng phaãi laâ àùåt anh ta vaâo têìng lúáp, thaânh phêìn xaä höåi naâo, maâ laâ xaác àõnh truáng nöåi dung

thêím mô cuãa hònh tûúång "li khaách". Búãi àiïìu naây dûúâng nhû quyïët àõnh àïëngioång bi phêîn rêët àùåc sùæc cuãa baâi thú, cuäng nhû caác bñ êín khaác cuãa noá.

Nhû caái tïn cuãa thi phêím, Töëng biïåt haânh viïët vïì möåt cuöåc chia li, tiïînbiïåt. Àïì taâi khöng múái. Vêåy maâ vêîn cûá àöåc àaáo. Trûúác hïët, coá leä búãi àêy laâ möåtcuöåc chia tay ngang traái vaâ àêì y uêín khuác. Noá vûâa tiïu biïíu cho thúâi àaåi êëy, vûâacoá tñnh caách muön thuúã.

Ngûúâi ra ài coá möåt gia caãnh thêåt nùång nïì: meå giaâ, hai chõ lûuöëng tuöíi

muöån chöìng, em coân beá thú. Laâ con trai lúán, anh phaãi úã nhaâ àïí phuång dûúängmeå, àïí chùm soác chõ, àïí baão ban em thò múái thuêån caãnh, múái laâm troân böínphêån. Nhûng anh laåi laâ möåt trang nam nhi mang chñ lúán, öm möång lúán, mú möåtnghiïåp lúán. Thïë laâ anh rúi vaâo tònh thïë giùçng co giûäa böín phêån vaâ khaát voång.Noái möåt caách khaác laâ sûå giùçng xeá giûä a tònh vaâ chñ. Khaát voång giuåc anh lïnàûúâng, böín phêån nñu anh úã nhaâ. Nïëu nhû anh chó coá möåt trong hai phêím chêët àoá thöi, hùèn laâ khöng àau khöí. Àùçng naây chñ thò lúán, maâ tònh laåi nùång. Chùèng phaãimêu thuêîn nöåi têm naây coá tñnh caách muön thuúã àöëi vúái möåt trang nam nhi àoá û?Anh vêîn phaãi ài, khöng thïí khaác. Àïí coá thïí ra ài, anh phaãi tûå laâm rùæn loâng mònh

laåi, phaãi duâng caã yá chñ vaâ lñ trñ àïí dùçn loâng, àïí cûúäng chïë tònh caãm. Anh phaãiquyïët loâng dûãng dûng, dûát khoaát tûâ giaä tûâ:

Àûa ngûúâi, ta chó àûa ngûúâi êë y,

Möåt giaä gia àònh, möåt dûãng dûng...


29/123



Àoá khöng chó laâ chuyïån àoáng vai. Àoá dûúâng nhû coân laâ möåt nöî lûåc cuãayá chñ àïí kòm neán tònh caãm nûäa. Búãi chia tay laâ lûuác loâng ngûúâi ta dïî mïìm yïëunhêët. Nhûäng ngûúâi thên coá leä chó thêëy veã bïì ngoaâi, hùèn àaä nghô rùçng anh laâ keã vö tònh, vö têm, baåc beäo. Duy chó coá möåt ngûúâi hiïíu roä buång anh. Ngûúâi êëy laâ

tri kó cuãa anh, vaâ xem ra cuäng laâ möåt trang nam nhi mang chñ lúán. Ngûúâi êëy laâ taác giaã. Taác giaã seä "bêåt mñ" cuâng ta:

- Ta biïët ngûúâi buöìn chiïìu höm trûúác...

-Ta biïët ngûúâi buöìn saáng höm nay...

Cuöåc chia tay naây khiïën ngûúâi buöìn lùæm. Cho àïën têån lûuác ài, ngûúâivêîn buöìn, duâ rùçng ngûúâi cöë tònh che giûä:

Boáng chiïìu khöng thùæm, khöng vaâng voåt,Sao àêì y hoaâng hön trong mùæt trong?

Thò ra anh vêîn laâ ngûúâi rêët nùång tònh. Khöng nùång tònh sao coá thïí buöìnda diïët àïën vêåy!

Àiïìu uêín khuác laâ úã chöî naây àêy! Con ngûúâi anh hiïån ra thaânh möåt sûå tûúng phaãn giûäa bïì ngoaâi vaâ bïn trong. Ngoaâi, thò dûãng dûng, laånh lûuâng, kiïubaåc; trong, thò quyïën lûuyïën, ngêåm nguâi, buöìn baä . Ngûúâi thiïëu caãm thöng chó

thêëy bïì ngoaâi, ngûúâi tri kó thò cûá thêëu tûâ gan ruöåt maâ ra.3. Têët caã nhûäng uêín khuác, traái ngang kia dûúâng nhû àaä hiïån ra ngay tûâ

khö í múã àêìu. Vaâ àêy cuäng laâ khöí thú hay hún caã:

Àûa ngûúâi, ta khöng àûa qua söng,

Sao coá tiïëng soáng úã trong loâng?

Boáng chiïìu khöng thùæm, khöng vaâng voåt,

Sao àêì y hoaâng hön trong mùæt trong? Cùåp tûâ xûng hö úã àêy àaä khiïën ngûúâi ta chuá yá. Thêåt khoá thay bùçng möåt

cùåp naâo khaác. "Ta -Ngûúâi" haâm chûáa möåt khêíu khñ. Khêíu khñ gúåi ra daáng àiïåungang taâng, ngaåo nghïî cuãa hai trang nam nhi cuâng mang chñ lúán vaâ nhûäng caovoång. Khöí thú naây daânh noái riïng möåt nûãa cuöåc tiïîn àûa: hai ngûúâi baån, hai


30/123



ngûúâi àaân öng. Coá leä vò thïë maâ noá àûúåc viïët rêët tûúng xûáng. Böën cêu thaânh haicùåp, hai cêu hoãi, hai nöîi bêng khuêng, bùn khoùn.

Hai cêu trïn: nöîi loâng ngûúâi tiïîn, hai cêu dûúái: têm sûå ngûúâi ài khöngböåc löå theo löëi trûåc tiïëp, maâ tònh caãm àûúåc thïí hiïån giaán tiïëp thaânh nhûäng bùnkhoùn, laå lûuâng -ngûúâi trong cuöåc nhû khöng hiïíu àûúåc àiïìu gò àang diïîn ratrong loâng. Möîi cùåp cêu ûáng vúái möåt ngûúâi, àöëi xûáng vúái nhau, taåo ra caái khönggian riïng cuãa tònh bêìu baån. Chó coá hoå laâ hiïíu nhau. Loâng ngûúâi tiïîn àûúåc diïîntaã bùçng tiïëng soáng (êm thanh), tònh ngûúâi ài àûúåc thïí hiïån bùçng boáng hoaânghön (hònh sùæc). Caã hai àïìu sêu kñn, thêåt phuâ húåp vúái khñ chêët nam nhi -nhûängngûúâi ñt phö baây, biïíu löå tònh caãm, maâ thûúâng kiïìm chïë, àeâ neán tònh caãm cuãamònh. Caách töí chûác khöí thú thò theo nguyïn tùæc tûúng xûáng, coân caách khùæc hoaå hònh tûúång thú laåi theo nguyïn tùæc tûúng phaãn. Lúâi thú, hònh aãnh thú, tònh thú

tuön chaãy khaá tûå nhiïn giêëu kñn bïn trong hai cùåp tûúng phaãn lúán. ÊËy laâ sûå tûúng phaãn giûäa ngûúâi vaâ caãnh, vaâ tûúng phaãn ngay trong con ngûúâi: giûäa bïì ngoaâi vaâ bïn trong. Caãnh thò bònh thûúâng, dûãng dûng (khöng gian, thúâi gian àïìurêët àöîi bònh thûúâng -"khöng àûa qua söng", "Boáng chiïìu khöng thùæm, khöngvaâng voåt"), khöng hïì coá taác àöång, can thiïåp gò àïën loâng ngûúâi. Vêåy maâ, nöîibuöìn chia phöi àïìu coá àuã. Thïë múái biïët loâng ngûúâi quyïët àõnh têët caã. Dûång nïncaãnh "töëng biïåt" naây, dûúâng nhû Thêm Têm muöën choåi laåi vúái ngûúâi xûa. Cöí nhên quan niïåm caãnh vaâ ngûúâi bao giúâ cuäng thöëng nhêët, cuäng mang chung möåt

têm traång. Coân úã àêy khöng thïë. Caãnh thò vö tònh, coân ngûúâi thò mang möåt coäiloâng kheáp kñn, cö àún trûúác caãnh. Vaâ viïët "khöng àûa qua söng, Sao coá tiïëngsoáng úã trong loâng?", Thêm Têm coân nhû muöën choåi laåi vúái cuöåc tiïîn Kinh Khanhêåp Têìn trïn söng Dõch thuúã xûa nûäa! Vò thïë maâ lúâi thú khöng khoãi coá chuátgioång ngang taâng! Thûåc ra sûå tûúng phaãn naây khöng khoá thêëy. Sûå tûúng phaãnngay trong con ngûúâi khoá nhêån thêëy hún! Maâ xem ra noá tuå caã úã cêu thûá tû -cêukïët cuãa khöí:

Sao àêì y hoaâng hön trong mùæt trong?

Khöí thú naây sûã duång êm "ong", "öng" vúái mêåt àöå khaá daây (khöng,söng, soáng, trong, loâng, boáng, khöng, khöng, trong, trong...). Noá taåo nïn êm hûúãng cuãa nhûäng cún soáng loâng àêìy xaáo àöång, xao xuyïën. Nhûng ngoaâi viïåcàoáng goáp cho khöí thú hai êm "ong", "öng" nhû thïë, hai chûä "trong" úã cêu naâycoân coá möåt bñ êín khaác. ÊËy laâ noá thïí hiïån àûúåc sûå tûúng phaãn giûäa bïì ngoaâi vaâ bïn trong àêì y uêín khuác cuãa ngûúâi ài. Bïì ngoaâi, anh toã ra dûãng dûng, aánh mùæt


31/123



laâm ra trong veo, cûá thaãn nhiïn nhû khöng. Nhûng ngûúâi baån tri kó cuãa anh laåithêëy roä boáng hoaâng hön úã chñnh aánh mùæt trong êëy. Anh cöë cûúäng chïë tònh caãm,nhûng tònh caãm vöën tûå nhiïn, noá vêîn cûá dêng lïn, duâ kñn àaáo, duâ che giêëu thïë naâo röìi cuäng hiïån ra thöi. Vêåy laâ chó coá àöi mùæt tri kó múái coá thïí caãm thöng

àûúåc àaáy sêu cuãa àöi mùæt trong. "Trong mùæt trong" thêåt kiïåm lúâi maâ chêët chûáanhiïìu dû ba, coá möåt giaá trõ taåo hònh, taåo chên dung thêåt tinh tïë.

4. Töëng biïåt haânh vöën coân böën cêu nûäa vaâ àêëy múái laâ khöí kïët:

Húi thu àêìu nuái giaá lïn trùng

Cún laånh chiïìu nao àöíboáng thêìm

Buöìn úã lûng trúâi nghe àaä laåi

Tiïëng àúâi xö àöång tiïëng loâng cêm. Khi tuyïín vaâo Thi nhên Viïåt Nam, Hoaâi Thanh àaä quyïët àõnh cùæt boã

àoaån êëy. Thïë laâ Töëng biïåt haânh àaä kïët laåi úã böën cêu ngheån ngaâo, tûác tûúãi àêìy biphêîn naây:

Ngûúâi ài? ÛÂ nhó, ngûúâi ài thûåc!

Meå thaâ coi nhû chiïëc laá bay,

Chõ thaâ coi nhû laâ haåt buåi,Em thaâ coi nhû húi rûúåu say.

Hònh nhû àêy múái laâ àiïím dûâng cuãa lúâi thú, àêy múái laâ caái kïët maâ baâithú cêìn phaãi tòm àïën! Tiïëc rùçng nhiïìu ngûúâi àaä nhoåc cöng àïí chûáng minhnhûäng ngûúâi thên laâ chuã thïí hay laâ àöëi tûúång cuãa "thaâ coi". Àuáng laâ baâi thú naâycoá möåt hiïån tûúång laâm cho noá caâng àûúåm veã khoá hiïíu: sûå lûu chuyïín gioångphaát ngön. Coá lûuác laâ lúâi ngûúâi tiïîn. Laåi coá lûuác ngûúâi tiïîn nhêåp thên vaâo ngûúâiài àïí cuâng cêët lïn tiïëng noái bïn trong cuãa anh ta. Vaâ khöí thú naây chùèng phaãi laâ

möåt sûå nhêåp thên thïë sao? Chuáng ta àöìng thúâi nghe thêëy caã hai gioång khöngtaách baåch àûúåc: gioång "noái thay" àêìy caãm thöng cuãa keã tiïîn vaâ gioång àöåc thoaåiàêìy bi phêîn cuãa li khaách. Thûåc ra thò, cho duâ noá àûúåc cêët lïn bùçng sûå hoaâ gioångcuäng chùèng àïën nöîi khoá hiïíu lùæm. Búãi dêìu sao àoá cuäng laâ chuyïån chuã thïí cuãaphaát ngön thöi. Vêën àïì laâ gioång àiïåu biïíu àaåt xuác caãm thûåc cuãa phaát ngön êëy.


32/123



Khöng chuá yá àuáng mûác àïën gioång àiïåu àùåc thuâ cuãa noá, khoá loâng hiïíu truángàûúåc tònh yá thûåc cuãa lúâi thú.

Xeát àún thuêìn ngûä nghôa vaâ cuá phaáp thò ba cêu "thaâ coi" àoá àïìu coá quyïìnhiïíu theo hai caách: Li khaách coá thïí laâ àöëi tûúång, cuäng coá thïí laâ chuã thïí cuãa "thaâ coi". Nhûng gioång àiïåu bi phêîn àaä xe chùæp hai laân nghôa êëy vaâo möåt tònh yá, tònhàiïåu thöëng nhêët. Gioång bi phêîn àïën àêy hiïån ra búãi caách noái àau, noái chua chaát,noái phêîn. Nghôa laâ caách noái hûúáng vaâo mònh àïí tûå giaây voâ mònh, laâm àau chñnhmònh. Vêåy coá nïn duy trò caách hiïíu theo löëi loaåi trûâ hoùåc "chuã thïí", hoùåc "àöëitûúång" thïë khöng? Thïm nûäa, nhòn tûâ tñnh àa nghôa cuãa ngön tûâ thú vaâ nhêët laâ tûâ têm sûå àêìy uêín khuác kia cuãa li khaách, ta seä thêëy rùçng yá nghôa cuãa cêu thúchñnh laâ sûå chöìng chêët cuãa caã hai sùæc thaái êë y.

Chùèng phaãi thïë û? Duâ ngûúâi ài àang khêín cêìu ngûúâi thên "thaâ coi" mònhnhû chiïëc laá bay, nhû haåt buåi, nhû húi rûúåu say (nhûäng thûá töìn taåi maâ nhûkhöng töìn taåi), hay anh ta àang phaãi dùçn loâng, buöåc loâng hi sinh caái böín phêåncuãa mònh, caái tònh nhaâ cuãa mònh àïën nöîi phaãi "thaâ coi" nhû thïë, thò duâ úã bïì naâocuäng laâ àau àúán, dùçn vùåt, caâo xeá vò nöîi phaãi chaâ àaåp lïn chûä hiïëu, chaâ àaåp lïntònh nhaâ maâ thöi! Caã hai àïìu laâ tiïëng noái ngheån ngaâo, àùæng chaát cuãa mùåc caãmbêët hiïëu, löîi àaåo úã möåt ngûúâi con vöën nùång tònh maâ troát mang chñ lúán àoá! Búãisûå chöìng chêët cuãa caã hai sùæc thaái àoá maâ nöîi loâng anh ta nùång nïì gêëp böåi. Coá phaãi ngêîu nhiïn àêu khi tûâ "chiïëc laá" sang "haåt buåi" àïën "húi rûúåu say" ngêìm

chûáa möåt nghõch àaão: hònh caâng ngaây caâng vö hònh, hû aão, vö nghôa thò tònhcaâng lûuác caâng nùång nïì, àùæng àoát. Nhûäng lúâi noái nhû àaä vúä ra cuâng nûúác mùæt!Vaâ cêìn thêëy rùçng nïëu khöng phaãi laâ nguúâi nùång loâng hiïëu nghôa sêu sùæc thòngûúâi ta khöng thïí coá caái mùåc caãm bêët hiïëu, löîi àaåo êëy, duâ chó laâ maãy may. Têëtcaã chó vò troát mang chñ lúán, öm êëp hoaâi baäo lúán maâ anh phaãi àaânh loâng vêåy, cêìmloâng vêåy trong sûå lûåa choån nghiïåt ngaä giûäa böín phêån vaâ khaát voång, chûá phaãi àêuanh ta laâ keã coá traái tim sùæt àaá, vö tònh!

Coá thïí noái rùçng mùåc caãm bêët hiïëu, löîi àaåo laâ àónh àiïím cuãa tònh caãm

biïåt li úã àêy. Mùåc caãm naây laâ möåt veã àaåp àêìy uêín khuác cuãa li khaách. Thïë àêëy,ngûúâi ài àaä coá möåt tri kó. Nhûng xem ra baâi thú chêët chûáa nhûäng uêín khuác traáingang naây vêîn rêët cêìn nhûäng tri êm!

Nguöìn:


33/123



1. Nguyïîn Àònh Chuá - Trêìn Hûäu Taá (chuã biïn), Vùn hoåc 11 (têå p 1), NXB. Giaáo duåc, 2001, tr. 147 -148.

2. Nguyïîn Àùng Maånh (chuã biïn), Phên tñch -bònh giang taác phêím vùnhoåc 11, NXB. Giaáo duåc, 2001, tr. 128 -134.


34/123



S S S O O O Á Á Á Á Á ÁN N N G G G

Vúái möåt baâi thú daâi nhû "soáng", viïåc phên tñch sao cho troån veån vaâ hêëpdêîn laâ möåt àiïìu khoá khùn vö cuâng, vò thïë töi chó xin nïu yá kiïën vïì khöí thú àêìu

cuãa baâi maâ chùæc hùèn baån gaái naâo cuäng thuöåc nùçm loâng"Dûä döåi vaâ dõu ïm

ÖÌn aâo vaâ lùång leä "

Xuên Quyâng àûa ra nhûäng traång thaái khaác nhau cuãa soáng vaâ cuäng laâ cuãatònh yïu. Tònh yïu cuäng nhû cún soáng kia lûuác cuöìn cuöån traâo dêng, lûuác laåinheå nhaâng, bònh lùång. Tûåa àaåi dûúng mïnh möng xa xöi, tònh yïu bao la, vöcuâng vö têån maâ con ngûúâi dêîu boã caã cuöåc àúâi mònhra àïí khaám phaá, tòm hiïíu

cuäng khöng thïí àïën àûúåc "àûúâng chên trúâi". Trong tònh yïu coá bao àiïìu ngúä ngaâng nhû nhûäng àúåt phong ba xoaáy troân trïn mùåt biïín xanh khöng thïí lûúângtrûúác àûúåc. Vúái nhûäng traång thaái thay àöíi lûuên phiïn êëy, ngay caã nhûäng ngûúâitrong cuöåc cuäng khöng thïí lyá giaãi, cho nïn:

"Soáng khöng hiïíu nöíi mònh

Soáng tòm ra têån bïí"

"Tòm ra têån bïí" àïí laâm gò? Trúã vïì vúái ngoån nguöìn yïu thûúng, quêy quêìnvúái nhûäng àúåt soáng khaác àïí giao hoaâ, gùæn boá chùng? Vêåy laâ caái riïng àaä hoaâ húåp vúái caái chung, vaâ caái chung àaä bao haâm caã caái riïng röìi.

"Loâng em nhúá àïën anh

Caã trong mú coân thûác"


35/123



Xuên Quyânh khöng àûúåc goåi laâ nhaâ thú cuãa tònh yïu, vaâ thú cuãa chõkhöng thïí goåi laâ thú cuãa nûä sô tònh yïu. Maâ Xuên Quyânh laâ ngûúâi phuå nûä laâmthú vaâ thú cuãa chõ laâ thú cuãa möåt ngûúâi phuå nûäa (thuêìn hêåu àuáng nghôa). Ngûúâiphuå nûä Viïåt Nam.. Cho nïn húi thú nheå nhaâng, lúâi thú dõu daâng, yá thú tha thiïët,

chên tònh biïët bao. Nöîi nhú ngûúâi yïu, nhúá ngûúâi chöìng thûúng yïu theo caã vaâogiêëc mú, nhûng giêëc mú àoá khöng hïì mú höì, xa xöi maâ rêët roä raâng cuå thïí nhûchñnh tònh caãm maâ chõ daânh cho anh búãi leä "caã trong mú coân thûác"

Töi yïu Xuên Quyânh, yïu nhûäng vêìn thú troân trõa, nheå nhaâng cuãa chõ.Àïën vúái thú cuãa Quyânh, töi bùæt gùåp möåt sûå àöìng caãm trong suy tû, sûå àöìng àiïåutrong nhõp àêåp traái tim. Töi nhû thêëy mònh àêu àêy trong nhûäng baâi thú tûå hoaå cuãa chõ:

"Traán töi nhö ra bûúáng bónh hún, baân tay thö laåi coân vuång nûä a

Vuång túái nöî i khöng chó moá túái àêu laâ àöívúä

Maâ khi noái chuyïån vúái ai, töi thêë y tay thûâa khöng biïët giêëu vaâo àêu"

töi thêëy caãm xuác mònh nhû àoång lùæng trong tûâng vêìn thú:

"... nïëu töi yïu àûúåc möåt ngûúâi

Töi seä yïu anh ta hún töi nhiïìu lùæm

Töi yïu anh dêî u ngaân lêìn cay àùæng..." Thú Xuên Quyânh nhû möåt lúâi chuyïån troâ thên mêåt, dõu daâng giûäa chõ vaâ

em gaái, giûäa nhûäng ngûúâi baån gaái vúái nhau, têm sûå vïì tònh yïu, cuöåc söëng, concaái, bao àiïìu trùn trúã cuãa phuå nûä.

"Nhûä ng caái chñnh chuáng ta thûúâng chaã noái

Maâ boån con gaái mònh thûúâng hay noái xêëu nhau

Boån con trai nghe loãm àöi cêu ........................

Hoå khinh chuáng ta vaâ lúâi cûãa miïång

"chuyïån àaân baâ" ...


36/123



......................................

Ta yïu ngûúâi con trai khöng phaãi vò mònh

Maâ hoå yïu ta vò hoå yïu chñnh hoå

Àûúåc yïu hai lêìn hoå cao lïn möåt bêåc

Ta khöng àûúåc yïu caãm thêë y thêë p dêìn ài

Vò chñnh ta cuä ng chùèng yïu ta

Töi tin laâ maäi maäi vïì sau vêîn seä coá ngûúâi yïu Quyânh, vaâ tòm àïën vúáiQuyânh, khöng chó laâ "boån con gaái mònh" maâ coân "boån con trai" nuäa chûá.

Yen_Vy


37/123



L L L o o o â â ân n n g g g a a a n n n h h h l l l a a a â â âm m m b b b ï ï ï ë ë ën n n t t t h h h u u u

Buöíi saáng em xa chi

Cho chiïìu, muâa thu àïën

Àïíloâng anh hoaá bïën

Nghe thuyïìn em ra ài!

(Chïë Lan Viïn)

Lúâi bònh:

"Loâng anh laâm bïën thu" hay laâ sûå àúåi chúâ tuyïåt àeåp cuãa tònh yïu?

Baâi thú nguä ngön tûá tuyïåt vúái lúâi chûä chên chêët, giaãn dõ, cuâng löëi vñ vonêín duå àêåm tñnh dên gian, giaâu sûác gúåi, thêåt sûå àem àïën cho ngûúâi àoåc möåt êëntûúång àeåp, khoá quïn vïì tònh yïu, vïì quan hïå têm lyá tònh caãm trong tònh yïu maâ nhaâ thú thïí hiïån.

Buöíi saáng em xa chi, cêu thú múã àêìu nïu tiïìn àïì, lyá do àïí Cho chiïìu,

muâa thu àïën laâ hïå quaã. Tûâ lyá do kia taåo nïn hïå quaã naây. Hïå quaã naây chñnh laâ sûå caãm nhêån tûâ möëi quan hïå tònh caãm con ngûúâi maâ nïn, coá tñnh chuã quan chûá khöng phaãi laâ do khaách quan àûa túái. Buöíi saáng em xa chi, cêu thú hoãi maâ nhûkhöng hoãi, àuáng hún chó laâ sûå caãm thaán thöi -em xa chi. Taác giaã (anh) trong baâithú vûâa laâ nhên vêåt trûä tònh, vûâa laâ àöëi tûúång tûå caãm. Cho nïn àêy chó laâ caái cúá àïí anh tûå böåc löå mònh. Búãi vêåy, múái coá Cho chiïìu, muâa thu àïën.


38/123



"Muâa thu" úã trong cêu thú naây, ngûúâi àoåc àûâng vöåi tûúãng àoá laâ muâa thuthiïn nhiïn, maâ thûåc ra laâ muâa thu loâng ngûúâi. Thay vaâo caái sûå "em xa chi" laâ caã "muâa thu" êåp àïën, theo àoá laâ möåt caãm giaác buöìn buöìn, cö àún khoá�

Documents

Binh Nhung Tac Pham Tho Noi Tieng(Q2)_593