11

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ: İşleyişi ve Gelişmeler

Ali Haydar ElverenAli Haydar ElverenÖzel Emeklilik Dairesi BaşkanıÖzel Emeklilik Dairesi Başkanı

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞIHAZİNE MÜSTEŞARLIĞI

““11. Ulusal İnsan Yönetimi Kongresi”11. Ulusal İnsan Yönetimi Kongresi”

PERYÖN Personel Yönetimi DerneğiPERYÖN Personel Yönetimi Derneği

İstanbul, 3-4 Ekim 2003İstanbul, 3-4 Ekim 2003

22

4

Türkiye Nüf us Pramidi1997

790 590 390 190 10 210 410 610

1

9

17

25

33

41

49

57

65

73

2014

790 590 390 190 10 210 410 610

1

8

15

22

29

36

43

50

57

64

71

2032

790 590 390 190 10 210 410 610

1

9

17

25

33

41

49

57

65

73

2050

790 590 390 190 10 210 410 610

1

8

15

22

29

36

43

50

57

64

71

33

““Sağlıkta hastalık için can saklaSağlıkta hastalık için can sakla

Varlıkta yoksulluk için mal saklaVarlıkta yoksulluk için mal sakla””

44

Sistemin Temel Sistemin Temel ÖzellikleriÖzellikleri

• Çalışan ve işverenin gönüllü katılımıÇalışan ve işverenin gönüllü katılımı

• Bireysel hesaplarBireysel hesaplara dayalı ve fonlua dayalı ve fonlu

• Kamu emeklilik sistemlerini Kamu emeklilik sistemlerini tamamlayıcıtamamlayıcı

• Hizmet sunumunda uHizmet sunumunda uzmanlaşma zmanlaşma

• Etkin gözetim ve denetimEtkin gözetim ve denetim

• Bireylere seçim hakkıBireylere seçim hakkı

• ŞeffaflıkŞeffaflık

• Vergisel teşviklerVergisel teşvikler

55

Neden Bireysel Emeklilik?Neden Bireysel Emeklilik?

Ek emeklilik gelirine duyulan Ek emeklilik gelirine duyulan gereksinmegereksinme

Uzun vadeli güvenli bir yatırım aracıUzun vadeli güvenli bir yatırım aracı Küçük tasarruflara profesyonel hizmetKüçük tasarruflara profesyonel hizmet Bireysel tercihlere açık Bireysel tercihlere açık Esnek ve şeffafEsnek ve şeffaf Vergisel teşviklerVergisel teşvikler

66

Hizmet Sunumunda Hizmet Sunumunda UzmanlaşmaUzmanlaşma

•Emeklilik ŞirketiEmeklilik Şirketi

•Emeklilik Yatırım FonlarıEmeklilik Yatırım Fonları

•Portföy Yönetim ŞirketiPortföy Yönetim Şirketi

•Bireysel Emeklilik Aracılık Bireysel Emeklilik Aracılık FaaliyetiFaaliyeti

77

Kuruluş ve Ruhsat Başvuruları

Kuruluş ve Dönüşüm Başvurusu : 13Kuruluş ve Dönüşüm Başvurusu : 13 Dönüşüm İzin Başvurusu Dönüşüm İzin Başvurusu : 11: 11

Dönüşüm İzni Alanlar Dönüşüm İzni Alanlar : 10: 10 Dönüşüm İzni ReddedilenDönüşüm İzni Reddedilen : 1: 1

Kuruluş İzin BaşvurusuKuruluş İzin Başvurusu : 2: 2 Kuruluş İzni alan Kuruluş İzni alan : 1: 1 İncelemesi devam edenİncelemesi devam eden : 1: 1

Faaliyet Ruhsatı BaşvurusuFaaliyet Ruhsatı Başvurusu : 11: 11 Faaliyet Ruhsatı Alanlar Faaliyet Ruhsatı Alanlar : 11: 11

Başlangıç: Başlangıç: Ekim 2003Ekim 2003

88

Masraf KesintileriMasraf Kesintileri• Giriş AidatıGiriş Aidatı

– Sisteme Sisteme ilk ilk girişte veya yeni bir bireysel girişte veya yeni bir bireysel emeklilik hesabı açılırken emeklilik hesabı açılırken

– Asgari ücretin aylıkAsgari ücretin aylık tutarı kadar tutarı kadar

• Yönetim Gideri KesintisiYönetim Gideri Kesintisi– Ödenen katkıların azami %8’iÖdenen katkıların azami %8’i– Standart hizmet dışındaki talepler veya katkı Standart hizmet dışındaki talepler veya katkı

payı ödenmesine ara verme durumunda apayı ödenmesine ara verme durumunda asgari sgari ücretin aylık tutarının ücretin aylık tutarının dörtte birini dörtte birini aşmamak aşmamak kaydıylakaydıyla fon varlıkları üzerinden fon varlıkları üzerinden

• Fon İşletim Gideri KesintisiFon İşletim Gideri Kesintisi– FonFon varlıkları üzerindenvarlıkları üzerinden– GGünlük ünlük aazami yüzbinde 10zami yüzbinde 10

99

Yaşam DöngüsüYaşam Döngüsü• Risk üstlenim kararlarının zaman Risk üstlenim kararlarının zaman içerisinde değişebilirliğiiçerisinde değişebilirliği• Genç bireyGenç birey

– Yüksek ücret ve varlık potansiyeliYüksek ücret ve varlık potansiyeli– Yanlış kararları düzeltebilecek zamanın varlığıYanlış kararları düzeltebilecek zamanın varlığı– Tasarruf ve yatırım alışkanlıklarının Tasarruf ve yatırım alışkanlıklarının değişebilmesideğişebilmesi– Hedeflenen emeklilik gelirinin gözden Hedeflenen emeklilik gelirinin gözden geçirilebilmesigeçirilebilmesi

• (Orta)(Orta) Yaşlı bireyYaşlı birey– Azalan gelir ve varlık potansiyeli Azalan gelir ve varlık potansiyeli – Yeterli fon birkimi için sınırlı zamanın olmasıYeterli fon birkimi için sınırlı zamanın olması– Emekliliğe doğru sabit getirili yatırım Emekliliğe doğru sabit getirili yatırım araçlarının tercihiaraçlarının tercihi

1010

Uzmanlaşma ve Reel Getiri(1000 Birimin Süre Sonu Değeri)

YılYılReel GetiriReel Getiri

FazlalıkFazlalık%6%6 %7%7

11 1,0601,060 1,0701,070 1.0091.009

1010 1,7911,791 1,9671,967 1.0981.098

2020 3,2073,207 3,8703,870 1.2071.207

3030 5,7445,744 7,6127,612 1.3251.325

3838 9,1549,154 13,07913,079 1.4291.429

1111

Bazı VarsayımlarBazı Varsayımlar

SenaryoSenaryo

AA BB

Reel GetiriReel Getiriİlk 10 Yılİlk 10 Yıl %11%11 %9%9

Sonraki YıllarSonraki Yıllar %8%8 %6%6

Fon İşletim Masraf KesintisiFon İşletim Masraf Kesintisi

(Fon Valıkları Üzerinden)(Fon Valıkları Üzerinden)

(Yıl Sonunda)(Yıl Sonunda)

İlk 10 Yılİlk 10 Yıl %3%3

Sonraki YıllarSonraki Yıllar %2%2

Yönetim Gideri KesintisiYönetim Gideri Kesintisi %8%8

1212

Düzenli Katkı ve Süre Sonu Birikim(Her yıl 1,000 Birim ve Peşin)

YılYılSenaryolarSenaryolar

AA BB

11 991991 973973

1010 14,12714,127 12,66012,660

2020 40,79940,799 32,58032,580

2525 61,00961,009 45,77145,771

3030 87,85087,850 61,72861,728

3838 150,283150,283 94,50394,503

1313

10 Yıl Katkı Ödeme ve 56 Yaşı Bekleme 10 Yıl Katkı Ödeme ve 56 Yaşı Bekleme (Her yıl 1000 Birim ve Peşin)(Her yıl 1000 Birim ve Peşin)

GirişGiriş

YaşıYaşıBekleneBeklene

nn

YılYıl

Senaryolar Senaryolar

AA BB

1818 2828 121,875121,875 64,71364,713

2828 1818 60,96860,968 38,30338,303

2929 1717 56,45256,452 36,13536,135

3838 88 28,24028,240 21,38821,388

4646 00 14,12714,127 12,66012,660

1414

Reel Ücretin %40’ı Kadar Emeklilik Maaşı İçin Ödenmesi Gereken Katkı Tutarı

Katılımcının Yıllık Maaşı : Katılımcının Yıllık Maaşı : 12,00012,000

Hedeflenen Emeklilik Maaşı : Hedeflenen Emeklilik Maaşı : 4,8004,800

Mortalite Tablosu : Mortalite Tablosu : US GATT 1983 UnisexUS GATT 1983 Unisex

İskonto Oranı : İskonto Oranı : %4%4

YaşYaş

Katkı Katkı Ödeme Ödeme SüresiSüresi

Senaryo ASenaryo A Senaryo BSenaryo BYıllık Yıllık KatkıKatkı

Maaşa Maaşa Oranı %Oranı %

Yıllık Yıllık KatkıKatkı

Maaşa Maaşa Oranı %Oranı %

4646 1010 5,4885,488 45.7345.73 6,1246,124 51.0351.03

3636 2020 1,9001,900 15.8415.84 2,3802,380 19.8319.83

3131 2525 1,2701,270 10.5910.59 1,941,94 14.1214.12

2626 3030 883883 7.357.35 1,2561,256 10.4710.47

1818 3838 516516 4.304.30 820820 6.846.84

1515

Emeklilikte Ne Kadar Maaş?(Emeklilikte Yaşam Beklenti Faktörünün

Etkisi)Birikim Tutarı (net)Birikim Tutarı (net) 100,000100,000

YaşYaş 5656

İskonto Oranıİskonto Oranı %4%4

Mortalite TablosuMortalite TablosuYaşam Yaşam

BeklentiBeklenti

FaktörüFaktörüOrtalama Ortalama

Aylık MaaşAylık Maaş

US GATT Unisex 16.152019 516

US IAM 1983 Male 15.263347 546

US IAM 1973 MaleUS IAM 1973 Male 14.87263914.872639 560560

CSO 1980 MaleCSO 1980 Male 13.76139313.761393 606606

CSO 1980 FemaleCSO 1980 Female 15.46196615.461966 538538

CSO 1953-58 MaleCSO 1953-58 Male 13.02733513.027335 640640

1616

Bireylere Seçim HakkıBireylere Seçim Hakkı• Fonların Bir Şirketten Diğerine AktarılmasıFonların Bir Şirketten Diğerine Aktarılması

– Azami yılda bir kez biriken fonların ve buna ilişkin Azami yılda bir kez biriken fonların ve buna ilişkin kayıtların başka bir emeklilik şirketine aktarılabilmesi kayıtların başka bir emeklilik şirketine aktarılabilmesi

– Dinamik bir piyasa ve nitelikli hizmetDinamik bir piyasa ve nitelikli hizmet– PPazarlama ve idari maliyetlerde artışazarlama ve idari maliyetlerde artış

• Aynı Şirkettin Fonları Arasında TercihAynı Şirkettin Fonları Arasında Tercih– Katkıların fonlar arasında hangi oranda paylaştırılacağıKatkıların fonlar arasında hangi oranda paylaştırılacağı– Yatırımlar üzerinde kontrolYatırımlar üzerinde kontrol ve s ve sahiplik duygusuahiplik duygusunda artışnda artış– Azami yılda dört kezAzami yılda dört kez (plan değişikliği dahil)(plan değişikliği dahil)

• Aynı Şirketin Ürünleri Arasında TercihAynı Şirketin Ürünleri Arasında Tercih – Emeklilik sözleşmesinde varsa aynı şirketin diğer Emeklilik sözleşmesinde varsa aynı şirketin diğer

ürünlerine geçişürünlerine geçiş– Aynı işyerinin birden fazla grup emeklilik planları varsa Aynı işyerinin birden fazla grup emeklilik planları varsa

bunlar arasında geçişbunlar arasında geçiş– Azami yılda dört kez (fon değişikliği dahil)Azami yılda dört kez (fon değişikliği dahil)

1717

Katılımcıların Eğitilmesi ve Bireysel Katılımcıların Eğitilmesi ve Bireysel RisklerRiskler

• Doğru tavsiyede bulunacak bireysel emeklilik aracıları

• Şeffaflık ve kolay bilgi edinebilme• Katılımcıların eğitilmesi

– Özel emeklilik ve finansal ürünlere yönelik bilgi düzeyinin Özel emeklilik ve finansal ürünlere yönelik bilgi düzeyinin artırılmasıartırılması

– Emeklilik kavramının yerleştirilmesiEmeklilik kavramının yerleştirilmesi– Sunulan hizmetlerin ve ürünlerin ayrıştırılmasıSunulan hizmetlerin ve ürünlerin ayrıştırılması– Yatırım araçlarının risk, vade, getiri açısından Yatırım araçlarının risk, vade, getiri açısından

değerlendirilebilmesideğerlendirilebilmesi

• Çalışma yaşamının belirsizliğiÇalışma yaşamının belirsizliği• Katkı tutarı ve oranlarının doğru belirlenmesi Katkı tutarı ve oranlarının doğru belirlenmesi • Ortak TanıtımOrtak Tanıtım

– Emeklilik şirketlerinin ortak bütçe ile sistemin tanıtımına yönelik ortak tanıtım faaliyetleri

– Müsteşarlığımızın planlanan tanıtım aktiviteleri

1818

Hizmet Sunan Kuruluşlarla İlgili Hizmet Sunan Kuruluşlarla İlgili RisklerRiskler

• Mali başarısızlık halinde katılımcıların hak ve Mali başarısızlık halinde katılımcıların hak ve menfaatlerinin korunması, sunulan hizmetin menfaatlerinin korunması, sunulan hizmetin niteliği, bireysel hesapların idaresindeki niteliği, bireysel hesapların idaresindeki yetersizlik ile fon varlıklarının korunmasıyetersizlik ile fon varlıklarının korunması

– Hizmet sunan kuruluşlara ilişkin güvenin Hizmet sunan kuruluşlara ilişkin güvenin sağlanmasısağlanması– Katılımcıların az etkileneceği mekanizmaların Katılımcıların az etkileneceği mekanizmaların yaygınlığıyaygınlığı– Fonların başka şirketlere aktarılabilmesiFonların başka şirketlere aktarılabilmesi– Bireysel hesaplara kolay ulaşım ve şeffaflıkBireysel hesaplara kolay ulaşım ve şeffaflık– Fonların şirket varlıklarından ayrı kabul edilmesiFonların şirket varlıklarından ayrı kabul edilmesi– Fon varlıklarının uzman bir kuruluşta saklanmasıFon varlıklarının uzman bir kuruluşta saklanması– Etkin gözetim ve denetimEtkin gözetim ve denetim

1919

Gözetim ve DenetimGözetim ve Denetim• Kuruluş sırasında aranan niteliklerKuruluş sırasında aranan nitelikler

• Faaliyet sırasında denetimFaaliyet sırasında denetim

• Yerinde denetim Yerinde denetim

• Günlük gözetim ve denetimGünlük gözetim ve denetim– Hazine Hazine Emeklilik Gözetim Merkezi Emeklilik Gözetim Merkezi

– Sermaye Piyasası Kurulu Sermaye Piyasası Kurulu Takasbank Takasbank

• Bağımsız dış denetimBağımsız dış denetim– Emeklilik şirketiEmeklilik şirketi

– Emeklilik yatırım fonlarıEmeklilik yatırım fonları

• Şirketin iç denetimiŞirketin iç denetimi

• Aktüeryal denetimAktüeryal denetim

2020

Emeklilik Gözetim MerkeziEmeklilik Gözetim Merkezi Sermaye yapısı

Emeklilik şirketlerinin eşit oranda sermayeye katılımı Sembolik oranda A grubu hisse Hazine Müsteşarlığına

ait Kuruluşu 10 Temmuz 2003 tarihinde Merkezi İstanbul’da Günlük gözetim ve denetime yönelik temel işlevleri

• İş akışlarının ve işlemlerin kontrolü• Katılımcılara ilişkin bilgilerin saklanması• İletişim alt yapısının oluşturulması• Katılımcılar açısından işlemlerin şeffaflığı • Şikayetlerin yönlendirilmesi ve bilgilendirme• Aktüeryal istatistiklerin oluşturulması• Bireysel Emeklilik Aracıları e-Sınavı • Ortak hizmet arzı • İleride hayat sigortaları ve diğer sigortalar

SPK ve Takasbank tarafından emeklilik yatırım fonlarına ilişkin üretilen bilgileri ve gözetimi tamamlayıcı

2121

Vergi Teşviği Biriktirme süreciBiriktirme süreci

• Ödenen katkılar (işçi veya işveren) brüt maaşın %10’una Ödenen katkılar (işçi veya işveren) brüt maaşın %10’una kadarkadar katkılar gelir vergisi matrahından indirilecek katkılar gelir vergisi matrahından indirilecek

• İşverenler çalışanları adına ödeyecekleri brüt maaşın İşverenler çalışanları adına ödeyecekleri brüt maaşın %10’una kadar %10’una kadar katkılar işverenin kurumlar vergisi katkılar işverenin kurumlar vergisi matrahından indirilebilecekmatrahından indirilebilecek

• ToplamToplam katkılar (işçi ve işveren) katkılar (işçi ve işveren) brüt maaşın %10’unu brüt maaşın %10’unu veya asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacakveya asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacak

Yatırım süreciYatırım süreci• Emeklilik yatırım fonlarınEmeklilik yatırım fonlarının ın değer artışlarından vergi yokdeğer artışlarından vergi yok• Her bir yatırım aracında stopaj ödenecekHer bir yatırım aracında stopaj ödenecek

Geri ödeme süreciGeri ödeme süreci• EEmeklilikte birikimlerin %25’i vergisiz, kalan üzerinden meklilikte birikimlerin %25’i vergisiz, kalan üzerinden

düşük oranda stopajdüşük oranda stopaj (%5) (%5)• EErken ayrılmalarda birikimlerin tamamı daha yüksek bir rken ayrılmalarda birikimlerin tamamı daha yüksek bir

oranda stopaja tabiioranda stopaja tabii (10 yıldan önce %15, 10 yıldan (10 yıldan önce %15, 10 yıldan sonra ve emeklilikten önce %10)sonra ve emeklilikten önce %10)

• Tek primli yıllık gelir sigortaları vergiden muafTek primli yıllık gelir sigortaları vergiden muaf

2222

Gruplar ve Vakıflar Açısından Fırsatlar

Katılımcılar adına herhangi bir katkı payı Katılımcılar adına herhangi bir katkı payı ödenmeden de grup emeklilik ödenmeden de grup emeklilik oluşturulması oluşturulması

Grup emeklilik planlarının oluşturulmasıGrup emeklilik planlarının oluşturulması Sadece gruba dahil olanlar içinSadece gruba dahil olanlar için Gruba özel grup emeklilik yatrım fonlarıGruba özel grup emeklilik yatrım fonları Fon Yönetim Kurulunda grubun temsilcisi olabilirFon Yönetim Kurulunda grubun temsilcisi olabilir

Bireylere yönelik emeklilik planlarına göre Bireylere yönelik emeklilik planlarına göre daha düşük masraf kesintileridaha düşük masraf kesintileri

Medeni Kanuna göre vakıflara yeni üyelik Medeni Kanuna göre vakıflara yeni üyelik kaldırıldıkaldırıldı

Vakfa aracılık dolaysıyla komisyon geliriVakfa aracılık dolaysıyla komisyon geliriVergisel teşviklerVergisel teşvikler

2323

Makro Ekonomik Etkiler

Emeklilikte ek gelir ile bireylerin refah Emeklilikte ek gelir ile bireylerin refah düzeylerinin artmasıdüzeylerinin artması

Uzun vadeli fon birikimiUzun vadeli fon birikimiKamu ve özel kesimin borçlanabilme Kamu ve özel kesimin borçlanabilme

olanağının genişlemesiolanağının genişlemesiİstihdam artırıcı yatırımlara kaynakİstihdam artırıcı yatırımlara kaynakMali piyasada vadelerin uzamasıMali piyasada vadelerin uzamasıPara ve sermaye piyasalarının Para ve sermaye piyasalarının

derinleşmesiderinleşmesiSürdürülebilir büyümeye ve enflasyonla Sürdürülebilir büyümeye ve enflasyonla

mücadeleye katkımücadeleye katkı

2424

Fırsatlar ve BeklentilerFırsatlar ve Beklentiler

Nüfusun yaşlanmasına karşı finansal korunmaNüfusun yaşlanmasına karşı finansal korunma Uzun vadeli tasarruf potansiyelinin etkin Uzun vadeli tasarruf potansiyelinin etkin

kullanılmasında hizmet sunumu açısından kullanılmasında hizmet sunumu açısından bireysel hesaplara dayalı sistemler için seçenekbireysel hesaplara dayalı sistemler için seçenek Kıdem tazminatı fonunun bireysel emeklilik Kıdem tazminatı fonunun bireysel emeklilik

sisteminin altyapısından yararlanarak oluşturulması sisteminin altyapısından yararlanarak oluşturulması Hayat sigortacılığında özellikle risk ağırlıklı Hayat sigortacılığında özellikle risk ağırlıklı

ürünlerin gelişmesi ürünlerin gelişmesi Rekabetçi ve dinamik bir piyasa yapısıRekabetçi ve dinamik bir piyasa yapısı Vergisel teşviklerin artırılmasıVergisel teşviklerin artırılması Özel emekliliğe ilişkin mevzuat ve kurumsal Özel emekliliğe ilişkin mevzuat ve kurumsal

yapının güçlendirilmesiyapının güçlendirilmesi

2525

Ek Bilgi ve İletişimEk Bilgi ve İletişim

• www.bireyselemeklilik.gov.trwww.bireyselemeklilik.gov.tr

• FaksFaks : 312.212 88 71: 312.212 88 71• e-Posta: e-Posta:

bilgi@bireyselemeklilik.gov.trbilgi@bireyselemeklilik.gov.tr