BİLİŞSEL BİÇEM İLE ÖĞRENME BİÇEMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Seda OZTUNA.pdf · 2013. 8. 26. · 1. Bilişsel Boyut: Bilgiyi alma, işleme, depolama, kodlama ve kodları çözme

429

Özİnsancıl Yaklaşımın ortaya çıkmasıyla birlikte dil öğrenimi sürecine farklı şekilde yak-

laşılmaya başlanmıştır ve birey odak noktası olmuştur. Dil öğretimi alanında neden bazı öğrenenlerin daha başarılı olduğu konusu araştırılmıştır ve cinsiyet, güdülenme, öğren-me biçemi gibi bireysel farklılıklar üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada da temel olarak öğrenenlerin alan bağımlı, bağımsız ya da nötr olmasıyla öğrenme biçemleri arasında anlamlı bir bağıntının olup olmadığına bakılmıştır. Bu çalışma, İngilizceyi yabancı dil olarak öğrenen 18 kişilik bir üniversite hazırlık sınıfında uygulanmıştır. Öğrencilerin öğ-renme biçemleri Kolb’un öğrenme biçemi envanteri kullanılarak tespit edilirken bilişsel biçemleri, alan-bağımlı olup olmadıkları ise Grup Saklı Şekiller Testi (Group Embedded Figures Test) ile bulunmuştur. Toplanan veriler doğrultusunda bilişsel biçemin, yani alan bağımlı olup olmamanın öğrenme biçemin üzerinde önemli bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Diğer taraftan, daha kesin sonuçlara ulaşmak için bir ön araştırma niteliğin-de olan bu çalışmanın daha fazla katılımcıyla yenilenmesine ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler: Bilişsel Biçem, Kolb Öğrenme Biçemi

The Relation Between Cognitive Style and Learning StyleAbstract

With the rise of Humanistic Approach, language learning process has begun to be discussed from a different perspective and the individual has gained importance. In lan-guage teaching area, it has been investigated why some learners are more successful than others and some individual differences such as gender, motivation, learning styles have been focused on. In this study, it was investigated whether there is a connection between being field dependent-independent or neutral and having a type of learning style. This study was applied in a university level preparation class with 18 students learning Eng-lish as a foreign language. While learning styles of students were determined with Kolb’s learning styles inventory, Group Embedded Figures Test was used to find out whether they are field independent or not. According to the findings of the study, it has been concluded that being field dependent-independent or neutral have a significant impact on having a type of learning style. On the other hand, it is required to replicate this pre-experimental study with more participants to reach more exact results.

Keywords: Cognitive Styles, Kolb Learning styles

BİLİŞSEL BİÇEM İLE ÖĞRENME BİÇEMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

*) Okutman,EskişehirOsmanGaziÜniversitesi,YabancıDillerBölümü (e-posta:[email protected])

Seda ÖZTUNA (*)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 17 Sayı: 56 (Yaz 2013)

430 / Seda ÖZTUNA EKEV AKADEMİ DERGİSİ

1. GirişÖğrenmemerkezli öğretime önem verilmesiyle birlikte öğrenenlerin sahip olduğu

nitelikler,birbirinden farklılıklarıgibi etmenlerdeönplanaçıkmıştır.Öğrenenler ara-sındakibireyselfarklılıklardanbiriolanöğrenmebiçemleriüzerinebirçokaraştırmaya-pılmıştır.Öğrenmebiçemi,algılama,bilgiyizihneyerleştirme,geçmişyaşantılar,çevreetkisi,kalıtsalözelliklergibikonularlailgiliçokboyutlubirkavramdır(Cesur,2008,s.28).Buçokboyutluluksonucuolarakdaalanyazında“bilişselbiçem(cognitivestyle)”,“öğrenmebiçemi(learningstyle)”,“kişilikbiçemi(personalitystyle)”,“duyumsaltercih(sensory preference)” ve “tarz (modality)” kavramları birbirinin yerine kullanılmıştır(Ehrmanvediğerleri,2003,s.314).

Öğrenmebiçemleriyleilgiliolarakyapılantanımlardoğrultusundaüçtemelboyuttanbahsedilebilir(Ekici,2003,s.12).

1. BilişselBoyut:Bilgiyialma,işleme,depolama,kodlamavekodlarıçözmebiçi-mi.

2. DuyuşsalBoyut:Güdü,dikkat,denetimodağı,ilgiler,riskalmayaisteklilik,sebat,sorumlulukvesosyalhayattanzevkalmagibialanlarlailgilibireyselözelliklerveheyecanadayalıözellikler.

3. FizyolojikBoyut:Duyusalalgı(görsel,işitsel,kinestetik,dokunmavetatalma),çevreselözellikler(gürültüdüzeyi,ısı,ışıkveodadüzeni),çalışmasırasındayiye-cekihtiyacıvegüniçindeeniyiöğrenmeninsağlanacağızamanaralığı.

Buboyutlarlailgiliolarakfarklısınıflandırmalar,modellerortayaçıkmışveöğrenmebiçemlerini tespitetmek içinölçeklergeliştirilmiştir.Gregorcöğrenmebiçemimodeli,BerniceMcCarthy4-MATöğrenmebiçemimodeli,DunnveDunnöğrenmebiçemimo-deli,Myers-briggsöğrenmebiçemimodeliveKolböğrenmebiçemimodeli,başlıcaöğ-renmebiçemimodelleridir.Öğrenmebiçemleriniölçmektekullanılanbellibaşlıölçmearaçlarıdaaşağıdakigibisıralanabilir.

• Witkin’eaitİçİçeGirmişŞekillerTesti(EmbeddedFiguresTest)veWitkin,Olt-man,Raskin,veKarp(1971)’aitGrupSaklıŞekillerTesti(Group-EmbeddedFi-guresTest;GEFT).

• Kolb(1984)’aaitKolbÖğrenmeBiçimleriEnvanteri(KolbLearningStylesInven-tory;LSI)

• Gregorc(1982)’aaitBiçimBelirleyici(TheStyleDelineator;SD)• DunnveDunn(1974)’aaitDunnveDunnÖğrenmeBiçimiEnvanteri(Dunn&

DunnLearningStyleInventory;LSI)veDunn,DunnvePrice’aaitolanDunnveDunnÖğrenmeBiçimiEnvanteri’nin1989sürümü.

• Kaufmann(1989)’aaitÖzümseyici-BuluşçuEnvanteri(TheAssimilator-ExplorerInventory;AE).

• Kirton(1976)’aaitKirtonUyumcu-YenilikçiEnvanteri(TheKirtonAdaptor-lnno-vatorInventory;KAI)

431BİLİŞSEL BİÇEM İLE ÖĞRENME BİÇEMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

• Kaganvediğerleri(1964)’aaitBenzerŞekilleriEşlemeTesti(MatchingFamiliarFiguresTest;MFFT)

• HoneyveMumford(1992)’aaitHoneyveMumfordÖğrenmeBiçimiAnketi(Ho-neyandMumfordLearningStyleQuestionnaire;LSQ)

• Riding (1991)’a aitBilişselBiçimlerÇözümlemesi (CognitiveStyles,Analysis;CSA)

• GrashaandSherylReichmann(1974)’aaitGrasha-ReichmannÖğrenciÖğrenmeBiçimiÖlçekleri(Grasha-ReichmannStudentLearningStylesScales;GRSLSS)

Ehrmanvediğerleri(2003,s.314-315)yaptığıincelemede,bilişselbiçemlerleilgi-li birçok sınıflamadan bahsetmiştir: girişkenlik-yansıtıcılık (impulsivity-reflectivity),rastlantısal-sıralı (random-sequential), düzleştirici-keskinleştirci (levelling-sharpening),soyut–somut(abstract-concrete),alanbağımlı-alanbağımsız(fielddependent-fieldinde-pendent),çözümleyici-bütüncü(analytic-holistic),sıralayıcı-bütüncü(serialist-holistic).İkincidilleilgiliyapılanöğrenmebiçemiçalışmalarındakiilkhareketlilik,alanbağım-lı-alan bağımsız sınıflamasıyla başlamış ve büyük dikkat çekerek birçok araştırmanınkonusuolmuştur(Dörnyei,2005,s.136).1940ve1950’lerdeWitkinvemeslektaşları,alanbağımlı-alanbağımsızkavramlarıüzerindeçalışarakbiçemaraştırmalarınındabaş-langıcınıyapmışlardır.AlandayapılançalışmalarabakıldığındabuayrımtemelalınmışveGrupSaklıŞekillerTesti(Group-EmbeddedFiguresTest)sıklıklakullanılmıştır.Bunaekolarak,yabancıdilleilgiliçalışmalardaençokkullanılanölçeklerdenbirideKolb’ungeliştirdiği,bireyleri “değiştiren”,“özümseyen”,“ayrıştıran”ve“yerleştiren”öğrenmebiçemlerindenbirineyerleştirenKolbÖğrenmeBiçemiEnvanteriolmuştur.Buikiölçekkarşılaştırıldığındaikisinindeaslındabilişselboyutlailgiliyönlerininağırbastığıgörül-mektedir.Buçalışmanınamacı,alandasıkkullanılanbuikiölçeğinarasındabirbağıntıolupolmadığınıbulmaktır.Birdiğerdeyişle,alanbağımlıyadabağımsızolmaklaözüm-seyen,ayrıştıranveyerleştirenöğrenmebiçeminesahipolmakarasındabirilişkininvarolupolmadığınıtespitetmektir.

1.1. Alan bağımlı-alan bağımsız (Field dependent-field ındependent)İlkolarakalan-bağımlıvealan-bağımsızseklindebirsınıflamaAschveWitkin(1948,

Akt.Şimşek, 2004, s. 97) tarafındanyapılmıştır.Alanbağımlı bilişsel biçemine sahipolanbireylerdebireyinalgılamaveperformansıüzerindedışçevrebelirleyiciiken,alanbağımsız bilişsel biçemine sahip olan bireylerde çevredeki uyarıcılardan bağımsız biralgılamaveperformansmevcuttur.Diğerbirdeyişle,alanbağımsızbireylerbilgiyiilişkiliparçalarabölerekvebunlararasındakiilişkilerianalizederlerken,alanbağımlılarisetamtersinebilgiyibütüncülvepasifbirtarzdaişlerler.

Alanbağımlıvealanbağımsızolmanınöğrenmeüzerinde,tercihlervesınıfortamın-dakidavranışlarüzerindefarklıetkileriolduğudüşünülürvealanyazındabununlailgilibirçokgörüşbelirtilmiştir.Alanbağımsızlaryadaanalitikdüşünenlerayrıntıları,kavram-larıvekelimelerihatırlamada; işittikleriniyazmadadahabaşarılı iken;alanbağımlılar


özetlemede,görselleştirilmişkavramlarıhatırlamadadahabaşarılıdırlar(Rasinski,1984,s.303).Chapelle (1995),Hoffman (1997)veBrown(2000), ikincidil edinimininbir-çokalanındaalanbağımsızkişilerindahaavantajlıolduğunuilerisürmektedirler.Skehan(1998,Akt.Dörnyei,2005,s.138)iseyabancıdilöğretimialanındauzlaşılanbazınokta-ları,aşağıdakisözleriyleözetlemektedir:

Özetle,alanbağımsızöğrenenlerbilgiyiişlemeyönündenfaydasağlar-lar; fakatdilin iletişimiçinkullanılacağıdurumlardankaçınırlar.Alanbağımlılar, etkileşimdurumlarında rahatveduyarlıdırlar; fakat iyibirbilgiişlemciolarakgörülmezlervebuyüzdençokbilgiverilsebileazın-danfaydasağlayacaklardır.Bütünbunlarabakıldığında,iletişimselola-mayan,dahabeyinselsınavlardaalanbağımsızlarındahaiyiyapmalarıgerektiği, alan bağımlıların ise daha iletişimsel durumlarda, yani dil-benzerikullanımındeğildilinkullanımıölçüldüğünde,başarılıolmala-rıgerektiğisonucunaçıkarılabilir.Açıkbirşekilde,bu,cazibesibirçokaraştırmacınındikkatiniçeken,makulvemerakuyandıranbir‘paket’tir(s.238–239).

Alanbağımlı-bağımsızbilişselbiçemiyleilgiliaraştırmalardagenellikleGrupSaklıŞekillerTesti(GroupEmbeddedFiguresTest)kullanılmıştır.Yukarıdaönesürülengörüş-lerkimizamandestekbulmuş,kimizamanisedestekbulamamıştır.Alanbağımsızöğre-nenleringenelanlamdakiüstünlüğüSeliger(1977),HansenveStansfield(1981)veAbra-ham(1983)’ınçalışmalarındaortayakonmuştur.Diğerbiryandan,iletişimselyeterliliğedayanankimiaraştırmalardaisealan-bağımlıöğrenenlerinüstünolmasıbeklenirken,bazıbulgularınbunudoğrulamadığıgörülmüştür(ChapelleveRoberts,1986;Carter,1988).BazıçalışmalardaiseöğrenmeyleGrupSaklıŞekillerTestindenalınanpuanlararasındaanlamlıbirilişkibulunamamıştır(Day,1984;Ellis,1990).

1.2. Kolb’un öğrenme biçemi modeliKolbögrenmebiçemimodelinintemeliniKolb’unYasantısalÖgrenmeKuramı(Ex-

perientalLearningTheory)oluşturmaktadır(Hasırcı,2006:16).Yaşantısalöğrenmemo-delinegörebireylerkendiyaşantılarındanvedeneyimlerindenöğrenirler.Yaşantısalöğ-renmede4farklıöğrenmeyeteneğivardır:

• Somutyaşantı:Hissederek(yenideneyleregirişir)• Soyutkavramsallaştırma:Düşünerek(gözlemleriaçıklayacakteorilergeliştirir)• Yansıtıcıgözlem:İzleyerek(başkalarınıvekendiniizler)• Aktifyaşantı:Yaparak(problemçözmedeveyakararalmadateorilerikullanır)Kolb(1984)’egöreöğrenmesürecinde,kavramavedönüştürmeboyutlarıolmaküze-

reikiboyutbulunmaktadır.Kavramaboyutu,somutyaşantıdansoyutkavramsallaştırma-yauzanırvebireyinnasılalgıladığınıaçıklarken;dönüştürmeboyutu,yansıtıcıgözlem-denaktifyaşantıyauzanırvebireyinbilgiyinasılişlediğiniaçıklar.Kişi,somutyaşantıveyasoyutkavramsallaştırma(bilgiyinasılaldıkları,kavradıkları)ileaktifyaşantıveya


yansıtıcıgözlem(bilgiyinasıldönüştürdükleri,içselleştirdikleri)’denhangisinitercihet-tiklerinegöresınıflandırılır.

Şekil1.1.Kolb Öğrenme Biçemi Modeli

Hasırcı(2006,s.16),Kolb’unöğrenmebiçemimodeliniyukarıdakişekilleaçıklama-yaçalışmıştırvebireyinöğrenmebiçemini,biröğenintekbaşınabelirlemediğini,dörtöğenin bileşiminin önemli olduğunu vurgulamıştır. Bu bileşimler doğrultusunda, “de-ğiştiren”,“özümseyen”,“ayrıştıran”ve“yerleştiren”olmaküzeredörtöğrenmebiçemiortayaçıkmaktadır.

Somutyaşantı(hissederek)veyansıtıcıgözlemin(izleyerek)bileşenideğiştirenöğ-renmebiçeminivermektedir.Değiştirenöğrenmestilinesahipbireylerde,somutyaşantıveyansıtıcıgözlembaskındır.Hissederekveizleyereköğrenirler.Bubireyler,beyinfır-tınasındaolduğugibifikirlereodaklanmavefikirleriilişkilendirmekonusundayetenek-lidirler.Değiştirenöğrenmestilinesahipbireylerin,kültürelilgileriyoğundur.Öğrenmeetkinliklerindegrupçalışmalarınıtercihederler,açıkfikirlidirlervegeribildirimeaçıktır-lar.

Soyut kavramsallaştırma (düşünerek) ve yansıtıcı gözlemin (izleyerek) bileşeni,özümseyen,öğrenmebiçeminivermektedir.Özümseyenöğrenmestilinesahipbireylerdesoyutkavramsallaştırmaveyansıtıcıgözlembaskındır.İzleyerekvekavramlaryoluyladüşünereköğrenirler.Birşeyleröğrenirkensoyutkavramlarvefikirlerüzerindeyoğunla-şırlar.Buöğrenmestilindekibireyleresunulanbilgi,sıralı,mantıklıveayrıntılıolmalıdır.İşitsel,görselsunumlarıvedersanlatımlarınıtercihederler.

Ayrıştıranöğrenmebiçemini,soyutkavramsallaştırma(düşünerek)veaktifyaşantının(yaparak)bileşenioluşturmaktadır.Ayrıştıranöğrenmestilinesahipbireyler,temelolaraksoyutkavramsallaştırmaveaktifyaşantınınbaskınolduğubireylerdir.Kavramlaryoluyladüşünerekveyaparaköğrenirler.Problemçözme,kararverme,fikirlerinmantıksalanali-zivesistematikplânlamatemelözellikleridir.

Eğer….ise Nasıl?ne olacak?

Niçin? Nedir?

1.2. Kolb’un öğrenme biçemi modeli

Kolb ögrenme biçemi modelinin temelini Kolb’un Yasantısal

Ögrenme Kuramı (Experiental Learning Theory) oluşturmaktadır

(Hasırcı, 2006: 16). Yaşantısal öğrenme modeline göre bireyler kendi

yaşantılarından ve deneyimlerinden öğrenirler. Yaşantısal öğrenmede

4 farklı öğrenme yeteneği vardır:

Somut yaşantı: Hissederek (yeni deneylere girişir)

Soyut kavramsallaştırma: Düşünerek (gözlemleri

açıklayacak teoriler geliştirir)

Yansıtıcı gözlem: İzleyerek (başkalarını ve kendini izler)

Aktif yaşantı: Yaparak (problem çözmede veya karar

almada teorileri kullanır)

Kolb (1984)’e göre öğrenme sürecinde, kavrama ve

dönüştürme boyutları olmak üzere iki boyut bulunmaktadır. Kavrama

boyutu, somut yaşantıdan soyut kavramsallaştırmaya uzanır ve bireyin

nasıl algıladığını açıklarken; dönüştürme boyutu, yansıtıcı gözlemden

aktif yaşantıya uzanır ve bireyin bilgiyi nasıl işlediğini açıklar. Kişi,

somut yaşantı veya soyut kavramsallaştırma (bilgiyi nasıl aldıkları,

kavradıkları) ile aktif yaşantı veya yansıtıcı gözlem (bilgiyi nasıl

dönüştürdükleri, içselleştirdikleri)’ den hangisini tercih ettiklerine

göre sınıflandırılır.

Şekil 1. 1. Kolb Öğrenme Biçemi Modeli

Aktif Yaşantı

Somut Yaşantı Soyut

Kavramsallaştırm

Yansıtıcı Gözlem


Somutyaşantı(hissederek)veaktifyaşantının(yaparak)bileşimiiseyerleştirenöğ-renmebiçeminivermektedir.Yerleştirenöğrenmestilinesahipbireylerdesomutyaşantıveaktifyaşantıöğrenmeyetenekleribaskındır.Yaparakvehissedereköğrenirler.Plan-lamayapma,kararlarıyürütmeveyenideneyimleriçindeyeralmatemelözellikleridir.Uygulamayavekeşfetmeyedayalıöğrenmeyitercihederler.

BumodeledayananKolbÖğrenmeBiçemiEnvanterideçeşitliamaçlarlabireylerinöğrenmebiçemlerinibulmakiçinaraştırmalardakullanılmıştır.Butesttenalınansonuç-lar, akademik başarıyla veya çeşitli değişkenlerle ilişkilendirilmiştir. Bu çalışmada daöğrenmebiçeminitespitetmekiçinbuenvanterkullanılacaktır.ÇalışmanıntemelamacıisealanbağımlılıkveKolb’unöğrenmebiçemleriarasındabirbağıntıolupolmadığınıbulmaktır.Bununyanısıra,cinsiyetveöğrenmebiçemleriarasındakiilişkiyedebakıla-caktır.Budoğrultuda,aşağıdakisorularcevaplanmayaçalışılacaktır.

1. Öğrenenlerinalanbağımlı,bağımsızyadanötrolmasıylaöğrenmebiçemleriara-sındaanlamlıbirbağıntıvarmıdır?

2. Alanbağımlı-bağımsız-nötröğrenendağılımı,cinsiyetegörefarklılıkgöstermektemidir?

3. ÖğrenenlerinKolb’unöğrenmebiçemlerinedağılımı,cinsiyetegörefarklılıkgös-termektemidir?

Buçalışmasayesinde,çoktartışılanalanbağımlılık-bağımsızlıkkavramınafarklıbirboyuttanbakılmışolacakvebilişselboyutadayananikienvanterinbirbirleriylenekadarilişkiliolduklarıgösterilecektir.Ayrıca,cinsiyetin,bilişselbiçemveöğrenmebiçemiyö-nündenetkisidearaştırılmışolacaktır.

2. Yöntem2.1. ÖrneklemÇalışmaya,TOBBETÜ’de hazırlık okuyan 18 kişilik bir sınıf öğrenci katılmıştır.

Farklıbölümlerikazanıpgelmişöğrencilerdir;yani,hazırlıksınıfındansonrakimitarihbölümükimigüzelsanatlar,kimidemühendislikbölümündeöğreniminedevamedecek-tir.Sınıftaki18öğrencinin11’ierkek,7’sikızdırveyaşları19-22arasındadeğişmektedir.Bahsedilen18öğrenciyeekolarak5kişidepilotuygulamayadâhiledilmiştir.ÇalışmayaözelliklebirbütünsınıfdâhiledilmiştirvebusınıfınseçimiiseHazırlıkBirimindekibaş-langıçdüzeyikurundakisınıflardanbirirastgeleseçilerekyapılmıştır.

2.2. Verilerin toplanmasıÇalışmayakatılanöğrencilerinbilişselbiçemlerini,yanialanbağımlımıalanbağım-

sızmıolduklarınıbulmakiçin Witkin,Oltman,Raskin,veKarp(1971)’aitGrupSaklıŞekillerTesti(Group-EmbeddedFiguresTest)kullanılmıştır(EK-1).GrupSaklıŞekillerTesti3bölümdenoluşmaktadır.Ölçektetoplam25maddebulunmaktadır.Birincibölümpratikamaçlıverilmekteve7maddedenoluşmaktadır.İkinciveüçüncübölümlerinherbiri ise9maddedenoluşmaktadır.Butestleilgiliuygulamadabirproblemyaşamamak


içinönce5kişiüzerindepilotuygulamayapılmıştırveaksayanbiryönününolmadığıgörülmüştür.Pilotuygulamadansonra,çalışmanınkatılımcılarıolanaynısınıftaki18üni-versitehazırlıköğrencisineuygulanmıştır.Öğrencilereöncellikle testtedikkatetmelerigerekennoktalaraçıklanmıştırvepratikamaçlıolanbirincibölümütamamlamalarıiçinikidakikaverilmiştir.Dahasonra5dakika2.bölümüve5dakikada3.bölümüyapmalarıiçinsüreverilmiştir.

ÖğrencilerinöğrenmebiçemlerinibelirlemekamacıileKolbtarafından1984yılındageliştirilenKolbÖğrenmeBiçemienvanterinin,AşkarveAkkoyunlu(1993)tarafındanTürkçe’yeuyarlanmışhalikullanılmıştır(EK-2).Envanteringeçerlikvegüvenirlikça-lışması,AşkarveAkkoyunlu(1993)tarafındanHacettepeÜniversitesi,EğitimFakültesiÖğretmenlikSertifikasıkurslarınakatılan%37’siFenBilimleri(Matematik,Kimya,Bi-yoloji),%52’siSosyalBilimler (Edebiyat,Tarih,Coğrafya,Kütüphanecilik,Sosyoloji,Psikoloji),%12’sidemühendislik(Fizik,Kimya,Orman,Jeoloji)bölümlerindenmezun,62kadın,41erkektoplam103yetişkineuygulanarakyapılmıştır.Envanteriçerisindeyeralan 4 temel öğrenme biçim puanları ve birleştirilmiş puanların güvenirliğiCronbachalphailehesaplanmıştır.EldeedilenbulgulardagöresomutyaşantıiçinCronbachalphagüvenirlilikdeğeri.58,yansıtıcıgözlemiçin.70,soyutkavramsallaştırmaiçin.71,aktifyaşantıiçin.65,soyut-somutiçin.77,aktifyansıtıcıiçin.76bulunmuştur.

Envanter,4’erseçenekli12maddedenoluşmaktadır.Öğrencilerdenherbirsorumad-desindeseçeneklerikendilerineenuygunolandanenazuygunolanadoğrusıralamalarıistenmiştir.

2.3. Verilerin analiziGrupSaklıŞekillerTestinde (Group-EmbeddedFiguresTest) öğrencilerin2. ve3.

bölümlerdedoğruyaptıklarımaddetoplamlarıonlarınbilişselbiçempuanınıvermektedir.Puanaralığı0-18dir.Witkinveark. (1971)alanbağımlıvealanbağımsızöğrencilerisaptamayayönelikbellibirpuanaralığıvermemiştir.Buyüzdençalışmalardagenellikletercihedilenpuanaralıklarıkullanılmıştır.AlaviveKaivanpanah(2009)’ınçalışmasındaolduğugibipuanı6’dandüşükolanlarAlanBağımlı,6-12arasındapuanalanlarAlanNötrve13-18arasıalanlardaAlanBağımsızolarakadlandırılmasınakararverilmiştir.

KolbÖğrenmeBiçemienvanteriyletoplananverinindeğerlendirilmesibirazdahaka-rışıktır.KolbÖğrenmeBiçemimodelindeyeralanherbirseçenekbiröğrenmetürünütemsiletmektedir.Bunlar;

Seçenek1:SomutYaşantı(SY)Seçenek2:YansıtıcıGözlem(YG)Seçenek3:SoyutKavramsallaştırma(SK)Seçenek4:AktifYaşantı(AY)Cevaplayanlarınherbirseçeneğeverdiğipuanlarsonucu12ile48puanarasındabir

puaneldeedilir.Dahasonra,birleştirilmişpuanlarhesaplanır.Birleştirilmişpuanlar;SK-SY:soyutkavramsallaştırma-somutyaşantı,AY-YG:aktifyaşantı-yansıtıcıgözlemfor-


müllerikullanılarakhesaplanır.Buişlemlersonunda-36ile+36arasındadeğişenpuanlarelde edilir. SK-SY’de elde edilenpozitif puanöğrenmenin soyut, negatif bir puan iseöğrenmeninsomutolduğunugöstermektedir.AynışekildeAY-YGüzerindeeldeedilenpozitifvenegatifpuanlaröğrenmeninaktifyadayansıtıcıolduğunugöstermektedir.Bir-leştirilmiş puanlar hesaplandıktan sonra şekil 2.1’de gösterilen diyagramda iki puanınkesiştiğinoktabireyeenuygunolanöğrenmebiçeminivermektedir.

Şekil2.1.Kolb Öğrenme Biçemi Diyagramı

İkienvanteriletoplananverilerpuanlandıktanveöğrencilerinöğrenmebiçemlerites-pit edildikten sonraeldeedilen sonuçlarınbirbiriylebağıntısıolupolmadığınıbulmakiçinvecinsiyetinetkisinitespitetmekiçinKay-karetestikullanılmıştır.

3. BulgularGrupSaklıŞekillerTesti(Group-EmbeddedFiguresTest)sonucundaöğrencilerinal-

dıklarıpuanlarındağılımlarıaşağıdakigrafiktegösterilmektedir.

olduğunu göstermektedir. Aynı şekilde AY-YG üzerinde elde edilen

pozitif ve negatif puanlar öğrenmenin aktif ya da yansıtıcı olduğunu

göstermektedir. Birleştirilmiş puanlar hesaplandıktan sonra şekil

2.1’de gösterilen diyagramda iki puanın kesiştiği nokta bireye en

uygun olan öğrenme biçemini vermektedir.

Şekil 2.1. Kolb Öğrenme Biçemi Diyagramı

İki envanter ile toplanan veriler puanlandıktan ve öğrencilerin

öğrenme biçemleri tespit edildikten sonra elde edilen sonuçların

birbiriyle bağıntısı olup olmadığını bulmak için ve cinsiyetin etkisini

tespit etmek için Kay-kare testi kullanılmıştır.

3. Bulgular

Grup Saklı Şekiller Testi (Group-Embedded Figures Test)

sonucunda öğrencilerin aldıkları puanların dağılımları aşağıdaki

grafikte gösterilmektedir.


Şekil3.1.Grup Saklı Şekiller Testine ait Skorların Dağılımı

Üçlüayrımagöre0-5arasıpuanalanlar“alanbağımlı”,6-12arasıpuanalanlar“alannötr”ve13-18arasıpuanalanlar“alanbağımsız”olaraksınıflandırılmıştırvebunagöre18hazırlıköğrencisinden9’unun“alanbağımsız”,8’nin“alannötr”ve1’nin“alanba-ğımlı” olduğu bulunmuştur. Fakat üçlü ayrımagöre sadece 1 öğrencinin alan bağımlıbulunmasıvebunundadiğeröğrenmebiçemiyleolanbağıntıyıaraştırmadagüçlükya-ratmasınedeniylesadecealanbağımlı-alanbağımsızolarakikiliayrımyapılmasınakararverilmiştir.

İkiliayrımda,bazıaraştırmacılarcaönerildiğigibi(MacNeil,1980)13veüzeri“alanbağımsız”, 13’den az puan alanlar ise “alan bağımlı” olarak değerlendirilmiştir.Bunagöre,9öğrencialanbağımsız,9öğrencialanbağımlıolaraktespitedilmiştir.Bunaekolarak,cinsiyetinbudağılımdaetkisininolupolmadığıdaaraştırılmıştır.11erkeköğren-ciden7’sialanbağımsız,4’üalanbağımlıolarakbulunmuştur.7kızöğrencidenise2’sialanbağımsız,5’ialanbağımlıolarakbulunmuştur(bakınızŞekil3.2).CinsiyetinbilişselbiçemeetkisinibulmakiçinKay-Kareanaliziyapılmıştırvebulunanfark,istatikselola-rakanlamlıçıkmamıştır(x²=2.104,p=.147).

Şekil3.2.Cinsiyete Göre Bilişsel Biçem Dağılımı

Şekil 3.1. Grup Saklı Şekiller Testine ait Skorların Dağılımı

Üçlü ayrıma göre 0-5 arası puan alanlar “alan bağımlı”, 6-12

arası puan alanlar “alan nötr” ve 13-18 arası puan alanlar “alan

bağımsız” olarak sınıflandırılmıştır ve buna göre 18 hazırlık

öğrencisinden 9’unun “alan bağımsız”, 8’nin “alan nötr” ve 1’nin

“alan bağımlı” olduğu bulunmuştur. Fakat üçlü ayrıma göre sadece 1

öğrencinin alan bağımlı bulunması ve bunun da diğer öğrenme

biçemiyle olan bağıntıyı araştırmada güçlük yaratması nedeniyle

sadece alan bağımlı-alan bağımsız olarak ikili ayrım yapılmasına karar

verilmiştir.

İkili ayrımda, bazı araştırmacılarca önerildiği gibi (MacNeil,

1980) 13 ve üzeri “alan bağımsız”, 13’den az puan alanlar ise “alan

bağımlı” olarak değerlendirilmiştir. Buna göre, 9 öğrenci alan

bağımsız, 9 öğrenci alan bağımlı olarak tespit edilmiştir. Buna ek

olarak, cinsiyetin bu dağılımda etkisinin olup olmadığı da

araştırılmıştır. 11 erkek öğrenciden 7’si alan bağımsız, 4’ü alan

bağımlı olarak bulunmuştur. 7 kız öğrenciden ise 2’si alan bağımsız,

5’i alan bağımlı olarak bulunmuştur (bakınız Şekil 3.2). Cinsiyetin

bilişsel biçeme etkisini bulmak için Kay-Kare analizi yapılmıştır ve

bulunan fark, istatiksel olarak anlamlı çıkmamıştır (x²= 2.104, p=

.147).

Şekil 3.2. Cinsiyete Göre Bilişsel Biçem Dağılımı

Kolb Öğrenme Biçemi envanteriyle toplanan verilerin

değerlendirilmesi sonucu, 18 öğrenciden 13’nün “özümseyen”, 3’nün

“yerleştiren” ve 2’snin “ayrıştıran” öğrenme biçemine sahip oldukları

bulunmuştur. 18 öğrenciden hiçbirinin “değiştiren” öğrenme biçemine

sahip olmadığı görülmüştür. Öğrencilerin öğrenme biçemlerine göre

dağılım yüzdeleri, Şekil 3.3’de gösterilmektedir.

Şekil. 3.3. Öğrencilerin Öğrenme Biçemlerine Göre Dağılımı

Cinsiyete göre dağılıma bakıldığında ise kız öğrencilerden

6’sının “özümseyen”, 1’nin “yerleştiren” öğrenme biçemine sahip

olduğu bulunmuştur (bakınız Şekil.3.4). Erkek öğrencilerden ise

7’sinin “özümseyen”, 2’sinin “yerleştiren”, 2’sinin “ayrıştıran”


KolbÖğrenmeBiçemienvanteriyletoplananverilerindeğerlendirilmesisonucu,18öğrenciden 13’nün “özümseyen”, 3’nün “yerleştiren” ve 2’snin “ayrıştıran” öğrenmebiçemine sahip oldukları bulunmuştur. 18 öğrenciden hiçbirinin “değiştiren” öğrenmebiçemine sahipolmadığıgörülmüştür.Öğrencilerinöğrenmebiçemlerinegöredağılımyüzdeleri,Şekil3.3’degösterilmektedir.

Şekil.3.3. Öğrencilerin Öğrenme Biçemlerine Göre Dağılımı

Cinsiyetegöredağılımabakıldığındaisekızöğrencilerden6’sının“özümseyen”,1’nin“yerleştiren”öğrenmebiçeminesahipolduğubulunmuştur(bakınızŞekil.3.4).Erkeköğ-rencilerdenise7’sinin“özümseyen”,2’sinin“yerleştiren”,2’sinin“ayrıştıran”öğrenmebiçeminesahipolduğubulunmuştur.CinsiyetinöğrenmebiçemineetkisinibulmakiçinKay-Kareanaliziyapılmıştırvebulunanfark,istatikselolarakanlamlıçıkmamıştır(x²=1.157,p=.561)

Şekil3.4.Cinsiyete Göre Öğrenme Biçemlerinin Dağılımı

Bilişselbiçemlerleöğrenmebiçemlerininbağıntısıolupolmadığınıbulmakiçinalanbağımlıvealanbağımsızöğrencilerin,hangiöğrenmebiçemlerindeyeraldıklarınabakıl-mıştır.AlanbağımlıvealanbağımsızöğrencilerinöğrenmebiçemlerinegöredağılımlarıTablo3.1’degösterilmiştir.İstatikselolarakanlamlıbirbağıntıolupolmadığınıbulmakiçinKay-karetestiuygulanmıştırvebilişselbiçeminöğrenmebiçemiüzerindeanlamlıbiretkisininolduğubulunmuştur(x²=6.923,p=.031).

Şekil 3.2. Cinsiyete Göre Bilişsel Biçem Dağılımı

Kolb Öğrenme Biçemi envanteriyle toplanan verilerin

değerlendirilmesi sonucu, 18 öğrenciden 13’nün “özümseyen”, 3’nün

“yerleştiren” ve 2’snin “ayrıştıran” öğrenme biçemine sahip oldukları

bulunmuştur. 18 öğrenciden hiçbirinin “değiştiren” öğrenme biçemine

sahip olmadığı görülmüştür. Öğrencilerin öğrenme biçemlerine göre

dağılım yüzdeleri, Şekil 3.3’de gösterilmektedir.

Şekil. 3.3. Öğrencilerin Öğrenme Biçemlerine Göre Dağılımı

Cinsiyete göre dağılıma bakıldığında ise kız öğrencilerden

6’sının “özümseyen”, 1’nin “yerleştiren” öğrenme biçemine sahip

olduğu bulunmuştur (bakınız Şekil.3.4). Erkek öğrencilerden ise

7’sinin “özümseyen”, 2’sinin “yerleştiren”, 2’sinin “ayrıştıran”

öğrenme biçemine sahip olduğu bulunmuştur. Cinsiyetin öğrenme

biçemine etkisini bulmak için Kay-Kare analizi yapılmıştır ve bulunan

fark, istatiksel olarak anlamlı çıkmamıştır (x²= 1.157, p= .561)

Şekil 3.4. Cinsiyete Göre Öğrenme Biçemlerinin Dağılımı

Bilişsel biçemlerle öğrenme biçemlerinin bağıntısı olup

olmadığını bulmak için alan bağımlı ve alan bağımsız öğrencilerin,

hangi öğrenme biçemlerinde yer aldıklarına bakılmıştır. Alan bağımlı

ve alan bağımsız öğrencilerin öğrenme biçemlerine göre dağılımları

Tablo 3.1’de gösterilmiştir. İstatiksel olarak anlamlı bir bağıntı olup

olmadığını bulmak için Kay-kare testi uygulanmıştır ve bilişsel

biçemin öğrenme biçemi üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu

bulunmuştur (x²= 6.923, p= .031).

Tablo 3.1. Alan Bağımsız-Bağımlı Öğrencilerin Öğrenme Biçemlerine

Dağılımı

Alan Bağımsız Alan Bağımlı Toplam

f % f % F %

Özümseyen 4 22.2 9 50 13 72.2

Yerleştiren 3 16.7 0 0 0 16.7

Ayrıştıran 2 11.1 0 0 2 11.1

Değiştiren 0 0 0 0 0 0


Tablo3.1.Alan Bağımsız-Bağımlı Öğrencilerin Öğrenme Biçemlerine Dağılımı

Alan Bağımsız Alan Bağımlı Toplamf % f % F %

Özümseyen 4 22.2 9 50 13 72.2Yerleştiren 3 16.7 0 0 0 16.7Ayrıştıran 2 11.1 0 0 2 11.1Değiştiren 0 0 0 0 0 0

4. Sonuç ve YorumÇalışmanınbulgularınabakıldığındaçalışamayakatılanöğrencilerin%50sialanba-

ğımlı,diğer%50sialanbağımsızolaraksınıflandırılmıştır.Alanbağımsızöğrencilerinöğrenmebiçemlerinin,birbirindendahaçokfarklılaştığıgörülmüştür.9alanbağımsızöğ-rencinin4‘üözümseyen,3’üyerleştiren,2’siayrıştıranöğrenmebiçeminesahipçıkmıştır.Yani,alanbağımsızöğrencilerin%45iözümseyen,%33üyerleştirenve%22siayrıştı-ranöğrenmebiçeminesahipolduklarıbulunmuştur.Alanbağımlıöğrencilerinisesadeceözümseyen öğrenme biçemine sahip oldukları saptanmıştır. Türkiye’deKolb öğrenmebiçemi envanterini kullanarak yapılmış önceki çalışmalarda da “özümseyen” öğrenmebiçemi1.yada2.sıradaçıktığıiçin(Kılıç,2002;DemirbaşveDemirkan,2003;Hasırcı,2006),buçalışmadadaençokgörülenöğrenmebiçemiolmasıbeklenenbirsonuçolmuş-tur.Fakatalanbağımsızöğrencileringösterdikleri farklılaşmayadikkatedilmesigerek-mektedir.Alanbağımsızkişilerindahaanalitikolduklarıhatırlanırsa,bazıalanbağımsızöğrencilerinyerleştirenveayrıştıranöğrenmebiçemlerinedesahipolmasıalandakibil-gilerletutarlıbirsonuçtur.Busonuçtandaanlaşılabileceğigibibilişselbiçemin,öğrenmebiçeminüzerindeönemlibiretkisivardır.Çalışmadakikatılımcısayısıarttırıldığındadahanetsonuçlaraulaşılabilecekveistatistikîolarakdaaradakiilişkinetleştirilebilecektir.

Buçalışmadaaraştırılandiğerbirkonuisecinsiyetinbilişselbiçemeveöğrenmebi-çemineetkisininolupolmadığıydı.Erkeköğrencilerin%64’üalanbağımsızçıkarken,kızöğrencilerin%29’ualanbağımsızolaraktespitedilmiştir.Busonuç,cinsiyetetmeninin,alanbağımlıvealanbağımsızdağılımındaönemlietkisininolduğunudüşündürsedebufark,istatikselolarakanlamlıbulunamamıştır.Buyönüyle,Witkinvediğerleri(1971)veHassan(1988)’nınçalışmalarıylatutarlıolmayanbirsonuçortayaçıkmıştır.

Cinsiyetin öğrenme biçemine etkisi üzerinde kesin bir fikir birliği yoktur. Gencel(2006),ilköğretimyedincisınıföğrencileriyleyaptığıçalışmada,Kolböğrenmebiçemienvanterinikullanarakbuöğrencilerinöğrenmebiçemlerini tespitetmiştir; fakatcinsi-yetinönemlibiretkisinibulamamıştır.ÇaycıveÜnal(2007) isesınıföğretmenliğindeokuyanüniversiteöğrencilerinebuenvanteriuygulamışveöğrencilerinöğrenmebiçem-lerinincinsiyetegöreanlamlıbirşekildefarklılaştığınıbulmuştur.Yineüniversiteöğren-cilereuygulananbuçalışmada,ÇaycıveÜnal(2007)’ıdestekleyicisonuçlarbulunama-mıştır.Buçalışmadakikızöğrencilerin%86sı,erkeköğrencilerinde%64üözümseyenöğrenmebiçeminesahipçıkmıştır.1kızöğrencideyerleştirenöğrenmebiçeminesahiptiramadiğeröğrenmebiçemlerinedahilolankızöğrencibulunmamıştır. İstatikselolarak


bakıldığındadaanlamlıbirfarkınolmadığıgörülmüştür.Örneklemarttırılırsacinsiyetinöğrenmebiçemineyansımasıkonusundadahagüvenilirbilgieldeedilecektir.

Araştırmanın temel bulgusu, öğrencilerin sahip oldukları bilişsel biçemle öğrenmebiçemlerininilişkiliolduğunuortayakoymaktadır.Busonuçtanyolaçıkarak,öğrencile-rinalanbağımlımıalanbağımsızmıolduklarınıtespitetmenin,öğretmeneöğrencilerinitanımadaveöğrencilerinönceliklerini, tercihleriniöncedenkestirmedeönemli ipuçlarısağlayacağısöylenebilir.Buyönüyle,tekbaşınayeterliolmasadabilişselbiçemleritespitetmenin,öğretimsürecinekatkısıyadsınmamalıdır.

KaynakçaAbraham,R.(1983).Relationshipsbetweenuseofstrategyofmonitoringandcognitive

style.Studies in Second Language Acquisition, 6,17-32.Alavi,S.M.,Kaivanpanah,S. (2009).Examining the roleof individualdifferences in

lexicalinferencing.Journal of Applied Sciences, 9 (15),2829-2834.Aşkar,P.,Akkoyunlu,B.(1993).Kolböğrenmestilienvanteri,Eğitim ve Bilim Dergisi,

87, 37-47.Brown, H. D. (2000). Principles of language learning and teaching. New York:

Longman.Carter, E. (1988).The relationship of field dependent/independent cognitive style to

Spanish languageachievementandproficiency: apreliminary report.Modern Language Journal, 72,21-30.

Cesur, M. O. (2008). Üniversite hazırlık sınıfı öğrencilerinin yabancı dil örenme stratejileri, öğrenme stili tercihi ve yabancı dil akademik başarısı arasındaki açıklayıcı ve yordayıcı ilişkiler örüntüsü.Yayınlanmamışdoktoratezi.İstanbul:YıldızTeknikÜniversitesi,SosyalBilimlerEnstitüsü.

Chapelle,C.A.(1995).Field-dependence/field-independenceintheL2classroom.J.M.Reid (Ed.),Learning styles in the ESL/EFL classroom (ss.158–168).Boston:HeinleandHeinle.

Chapelle,C.,Roberts,C.(1986).AmbiguitytoleranceandfieldindependenceaspredictorsofproficiencyinEnglishasasecondlanguage.Language Learning, 36,27-45.

Çaycı, B. ve Ünal, E. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının sahip oldukları öğrenmestillerinin çeşitlideğişkenleregöreincelenmesi.Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 7(3),1-16.http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=328

Day,R. (1984).Studentparticipation in theESLclassroom,or some imperfectionsofpractice.Language Learning, 34,69-102.

Demirbaş,O.O.veDemirkan,H.(2003).Focusonarchitecturaldesignprocessthroughlearningstyles.Design Studies, 24 (5),437-456.

Dörnyei,Z. (2005).The psychology of the language learner: Individual differences in second language acquisition.Mahwah,NJ:LawrenceErlbaumAssociates.

Ehrman,M.,Leaver,B.T.,Oxford,R.L.(2003).Abriefoverviewofindividualdifferencesinsecondlanguagelearning.System, 31,313-330.


Ekici,G.(2003).Öğrenmestiline dayalı öğretim ve biyoloji dersi öğretimine yönelik ders planı örnekleri.(1.Baskı)Ankara:GaziKitabevi.

Ellis,R.(1990).Individuallearningstylesinclassroomsecondlanguagedevelopment.J.de Jong&D.Stevenson(Eds.),Individualizing the assessment of language abilities. MultilingualMatters.

Gencel,İ.E.2006.Öğrenme stilleri, deneyimsel öğrenme kuramına dayalı eğitim, tutum ve sosyal bilgiler program hedeflerine erişi düzeyi.Yayımlanmamışdoktoratezi.İzmir:DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü.

Hansen, J, C. Stansfield, C. (1981). The relationship of field dependent-independentcognitivestylestoforeignlanguageachievement.Language Learning, 31,349-367.

Hassa,B. (1988).Field dependence/independence cognitive style and EFL proficiency among Egyptian college students.UnpublishedPhDthesis.NewMexico:TheUniversity of Mexico, Curriculum and Instruction in Multicultural TeacherEducation.

Hasırcı, Ö. (2006). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin öğrenme stilleri: ÇukurovaÜniversitesiörneği.Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 2 (1),15-25.

Hoffman,S.Q.(1997).Fielddependence/independenceinsecondlanguageacquisitionand implications foreducatorsand instructionaldesigners.Foreign Language Annals, 30,221–234.

Kılıç, E. (2002). Baskın öğrenme stilinin öğrenme etkinlikleri tercihi ve akademikbaşarıyaetkisi.Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1 (1),1-15.

Kolb,D.A.(1984).Experiental learning: experience as the source of learning and development.NewJersey:Prentice-Hall.

MacNeil,R.D.(1980).Therelationshipofcognitivestyleandinstuctionalstyletothelearningperformanceofundergraduatestudents.Journal of Educational Reserch, 73 (6),354-360.

Rasinski,T.(1984).Fielddependent/independentcognitivestyleresearchrevisted:dofielddependentreadersreaddifferentlythanfieldindependentreaders?Reading Psychology, 5,303-322.

Seliger,H.(1977).Doespracticemakeperfect?AstudyoftheintearctionpatternsandL2competence.Language Learning, 27,263-278.

Şimşek,A. (2004).Öğrenme stili.Y.Kuzgun,D.Deryakulu (Eds.),Eğitimde bireysel farklılıklar.Ankara:NobelBasımevi.

Witkin,H.A.,Oltman,P.K.,Raskin,E.,&Karp,S.A. (1971).The group embedded figures test.PaloAlto,CA:ConsultingPsychologicalPress.


EK-1: Grup Saklı Şekiller Testi (Group-Embedded Figures Test)

EK-1: Grup Saklı Şekiller Testi (Group-Embedded Figures Test)




FIRST SECTION

1 2

Find Simple Form “B” Find Simple Form “G”

3 4

Find Simple Form “D” Find Simple Form “E”

5 6

Find Simple Form “C” Find Simple Form “F”

7


Find Simple Form “A”

SECOND SECTION

1

Find Simple Form “G”

2


3 4

Find Simple Form “G” Find Simple Form “E”


THIRD SECTION

1 2

Find Simple Form “F” Find Simple Form

“G”

3 4

Find Simple Form “C” Find Simple Form

“E”


THIRD SECTION

5 6

Find Simple Form “B” Find Simple Form “E”

7 8

Find Simple Form “A” Find Simple Form “C”

9



EK-2 Kolb Öğrenme Biçemi Envanteri



Documents

BİLİŞSEL BİÇEM İLE ÖĞRENME BİÇEMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Seda OZTUNA.pdf · 2013. 8. 26. · 1. Bilişsel Boyut: Bilgiyi alma, işleme, depolama, kodlama ve kodları çözme