“ประเดนหลกของสภาประชาสงคมชายแดนใตวนนกคอ

ตองการสรางพนทกลางจรงๆ มความเปนกลางดวย สามารถเอาคนทเหนตาง

จากรฐมาพดคยกนได ทกองคกรมาแสดงความเหน ความคด เพอสนตภาพ

เราอยากใหบรรยากาศชายแดนใตเปดมากขน ฉะนนถอวาเปนภารกจ

อนสาคญยง”

ประสทธ เมฆสวรรณ, ประธานสภาประชาสงคมชายแดนใต

เครอขายประชาสงคมพลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ชดความรโครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.) ลาดบท

โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต

โดยความรวมมอระหวาง

6

เครอขายประชาสงคม: พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาชายแดนใต

ผเขยน เอกรนทร ตวนศร

บรรณาธการ อาภรณ จนทรสมวงศ

นชนาฎ จนทวเศษ

สมเกยรต พทกษกมลพร

ปกและรปเลม บนลอ กณรกษ

จดพมพโดย โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

สถาบนชมชนทองถนพฒนา

เลขท 693 ถ.บารงเมอง เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพฯ 10100

โทรศพท 0-2621-7810-2 โทรสาร 0-2621-8042

Home page: http://www.ldinet.org

พมพครงท1 เมษายน 2556

จานวนพมพ 1,500 เลม

พมพท บรษท สหมตรพรนตงแอนดพบลสชง จากด

59/4 ซอยวดพระเงน ถนนกาญจนาภเษก

ตาบลบางมวง อาเภอบางใหญ จงหวดนนทบร

โทรศพท 0-2903-8257-9 โทรสาร 0-2921-4587

ISBN 978-616-91527-3-6

คานาเครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

เปนผลจากการถอดความรการดาเนนงานของ 4 เครอขายประชาสงคม ประกอบดวย

สภาประชาสงคมชายแดนใต เครอขายสตรชายแดนใต เครอขายเยาวชนพฒนา

สอาเซยน และ เครอขายทรพยากร ซงไดรบการสนบสนนการดาเนนงานภายใต

โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดน ภาคใต (ชชต.) สถาบนชมชนทองถน

พฒนา (LDI) ทมเปาหมายในการสรางสนตภาพและลดความรนแรงในพนทความ

ขดแยง โดยใชกระบวนวธสนบสนนงานพฒนาชมชนฐานรากทมงยกระดบคณภาพชวต

ของประชาชนในพนทและการสรางเครอขายเปนเครองมอ

เนอหาของหนงสอเลมน แบงเปน 4 สวน ดงน

สวนท 1 เปนการฉายภาพพฒนาการของภาคประชาสงคมชายแดนใต

ในชวงกวา 3 ทศวรรษทผานมา ทาใหเหนเหตการณสาคญๆ อนเปนความ

เคลอนไหวและนาไปสขอเรยกรองทางการเมองในภาพรวมของจงหวดชายแดนใต

เป นเหตปจจยทส งผลสะเทอนตอชวตความเปนอย ของประชาชน อกทง

มสวนบมเพาะนกเคลอนไหวทางสงคมภาคประชาชนในพนท

สวนท 2 เปนการทบทวนบทเรยนการดาเนนงานของ 4 เครอขายดงกลาว

ขางตน โดยเฉพาะในสวนทไดรบการสนบสนนจากสถาบนชมชนทองถนพฒนา ซงม

เจตจานงอยางชดเจนในการสรางและหนนเสรมความเขมแขงของเครอขาย ในฐานะ

ทเปนพนททางสงคมและเปนพลงอานาจ ทใชตอรองหรอถวงดลไมวาตออานาจรฐ

อานาจทน หรออนๆ

สวนท 3 เปนการมองภาพรวมของภาคประชาสงคมชายแดนใต ผานงาน

เครอขายทง 4 เครอขาย

และสวนทายสด เปนบทสรป และขอเสนอแนะจากงานศกษา

โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

สถาบนชมชนทองถนพฒนา

สารบญคานา

สารบญ

บทนา

พฒนาการความเคลอนไหวของภาคประชาสงคมชายแดนใต

การขบเคลอนประชาสงคมชายแดนใต :

มองผานประสบการณของ 4 เครอขาย

บทเรยนการพฒนาเครอขายประชาสงคมชายแดนใต

หนทางไปสศกยภาพ : โอกาสและความทาทาย

เครอขายภาคประชาสงคมกบขอเสนอแนะการพฒนา

สสนตภาพชายแดนใต

7

11

22

48

55

บทนา

ชวตคอเครอขาย แบบแผนของชวตกคอแบบแผน

ในรปเครอขาย ไมวาทไหน เมอไรกตามทเรามองเหนปรากฏการณของชวตใดๆ

นนคอเรากาลงเหนความเปนเครอขายFritjof Capra

ในแงของหลกการ เราสามารถจะกลาวถงอะไรไดบางเกยวกบความเปน

เครอขาย เมอนามาเปนแวนในการอธบายหรอมองปรากฏการณทางสงคม อยางแรก

คอความสมพนธในเครอขายเปนความสมพนธในลกษณะทไมใชเสนตรง แตเปน

ไปในทกทศทกทาง ดงนนอทธพลหรอขอมลขาวสารตางๆ กสามารถจะไหลเวยน

เขามาเกยวของในความเปนวงวฏฏ สามารถยอนกลบ (feedback) ไปยงจดตงตนได

จากปฏสมพนธทเกดขนในความเปนเครอขาย ดวยอทธพลหรอปจจยตางๆ ทเขามา

ปฏสมพนธเชนนเอง จงเกดการควบคม และจดการตนเอง เชนเดยวกบในความเปน

ชมชนหนงๆ ซงเปนแบบจาลองของความเปนเครอขาย เราจะเหนวา ชมชนมการจด

ระเบยบตนเอง มการเรยนรจากความผดพลาด เพราะการผดพลาดตางๆ เหลานน

เปนเสมอนขอมลขาวสารทมการไหลเวยน ยอนกลบ ซงหากชมชนไดเรยนร

ในโอกาสตอๆ ไป กสามารถจะกระทาในหนทางทตางออกไป และผลทเกดขนกจะ

ยอนกลบมาใหไดเรยนรอก เปนขนๆ ไป มมมองเชนทวานเหนวา ชมชนสามารถ

จดการตนเองไดและมการเรยนร จงไมตองการการควบคมบงคบจากภายนอก เพราะ

ในความเปนชมชนมปญญา มความสามารถในการเรยนรของตนเอง และในความ

เปนจรงแลว ทกๆ ชมชนทมชวต ลวนเปนชมชนแหงการเรยนรเสมอ ฉะนนทการ

พฒนาเตบโตและการเรยนรเปนเนอหาสาคญของชวต กดวยเพราะเปนแบบแผน

ในรปเครอขายทจดการตนเองไดนเอง

8 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ทกวนน “เครอขาย” เปนคาทพบบอยและใชกนมาก ทงในดานการพฒนา

สงคม ในแวดวงธรกจ และการสอสารทกาวไกล กเพราะเครอขายเปนแบบแผนของ

ความมชวตดงทกลาวแลว ไมวาในระดบเซลลทเลกทสดของรางกาย ไปกระทงถง

ในภาพของสงคมมนษยกตาม จนกลาวไดวา เครอขายเปนธรรมชาตของมนษย

ทาใหเหนถงขายใยแหงความสมพนธในระดบสงคม เพราะมนษยอยไดดวยความ

สมพนธกบผอน สงอนๆ ทอยรายรอบ ซงความสมพนธนแสดงออกมาในรปของ

กฎเกณฑ จารตประเพณในการอยรวมกน ตลอดจนวถชวตของผคน หรอเรอง

กฎหมาย เปนตน เชน ความสมพนธของผคนในชมชนในอดตทพงพาอาศยเกอกลกน

ทาใหชวตอยรอดได ขณะทปจจบน มมมองเครอขายไดถกนามาใชอธบายระบบ

ความสมพนธในลกษณะเครอขายทางสงคม (social network) หรอขบวนการ

เคลอนไหวทางสงคม (social movement) ในฐานะทเปนพลงในการแกไขปญหา

ดงทเหนไดจากเครอขายหลายระดบ ทงเครอขายเชงประเดนฉพาะ เชน เครอขาย

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เครอขายสขภาพ เปนตน หรอเครอขายเชง

ขบวนการเคลอนไหวหรอการพฒนาสงคมในภาพรวม เชน เครอขายภาคประชาสงคม

ชายแดนใต เปนตน

การทาความเขาใจเครอขายประชาสงคมชายแดนใตน ม งเนนศกษา

พลวตการทางานของกลมเครอขายประชาสงคม และบทเรยนจากการทางาน โดย

มองผาน กลมเปาหมายสาคญ 4 เครอขาย ไดแก 1) สภาประชาสงคมชายแดนใต

2) เครอขายสตรชายแดนใต 3) เครอขายเยาวชนพฒนาสอาเซยน และ 4) เครอขาย

ทรพยากร ซงไดรบการสนบสนนจากสถาบนชมชนทองถนพฒนา ภายใตโครงการ

สนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.) อยางไรกตาม แมวา

การศกษานจะมงใหความสนใจกบทง 4 เครอขาย ในฐานะเปนตวแทนฉายภาพ

สถานการณปจจบนของภาคประชาสงคมชายแดนใต แตกมไดละทงการวเคราะห

บรบททางประวตศาสตร พฒนาการการเคลอนไหวเพอมสวนรวมกบการพฒนา

เศรษฐกจและสงคมในพนท ของบรรดากลม องคกร เครอขายทดาเนนอยกอนการ

เกดขนของโครงการ ชชต. รวมทงบรบททางสงคมในพนท โดยเฉพาะความแตกตาง

หลากหลายภายในภาคประชาสงคม ตลอดจนสถานการณความรนแรงทดาเนนอย

และมความผนผวนไมแนนอน

การศกษานมคาถามหลก ๒ ประการ ไดแก 1) การเชอมโยงกลม องคกร

ประชาสงคมในรปเครอขายมผลตอการพฒนาความรวมมอขามกลม และตอการ

9โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

พฒนาศกยภาพของแตละกลมหรอไม อยางไร และ 2) การดาเนนกจกรรมของ

เครอขายทามกลางบรบทความรนแรงในชายแดนใตมขอจากด หรอตองเผชญความ

ทาทายอะไรบาง

ทงนไดแบงเนอหาออกเปน 4 สวน ไดแก

สวนท 1 เปนการฉายภาพพฒนาการของประชาสงคมชายแดนใต

นบตงแตป 2518 จนถงปจจบน โดยเนนไปทเหตการณสาคญๆ อนเปนความ

เคลอนไหวทเสนอขอเรยกรองทางการเมองในประเดนภาพรวมของจงหวด

ชายแดนใต เนองจากเหตการณความเคลอนไหวเหลานน สงผลสะเทอน อกทงเปน

แรงบนดาลใจและชวยบมเพาะนกเคลอนไหวทางสงคมภาคประชาชนในพนทขนมา

รวมทงจดประกายใหแกการเคลอนไหวในประเดนปลกยอยอนๆ ตามมา โดยมงเนน

ทบทวนเหตการณความเคลอนไหว การเรยกรอง ผลกดน อนสงผลใหเกดความ

เปลยนแปลงทางสงคมและมอทธพลตอทง 4 เครอขายในเวลาตอมา ซงในภาพรวม

ชใหเหนวา การเคลอนไหวภาคประชาสงคมชายแดนใต ปจจบนมความกาวหนา

ทงในแงการยกระดบประเดนการเคลอนไหว และผเขารวมซงมความหลากหลายทาง

กลมชาตพนธมากกวาในอดต นอกจากน การฉายภาพพฒนาการจากอดต ยงชวย

เผยใหเหนสาเหต ขอจากด ระเบยบโครงสรางอานาจรฐทมตอพนทจงหวดชายแดนใต

และทงยงทาใหเกดความเขาใจในแงของพนทการเมองนอกรฐสภาของการเมอง

ภาคประชาชน ทยงทาใหเหนวา ภาครฐมการปรบตวนอยกวา เมอเทยบกบการปรบ

ตวเปลยนแปลงในภาคประชาชน ซงนนยอมทาใหรฐไมมยทธศาสตรเชงนโยบาย

ทเหมาะสมเพยงพอเพอตอบสนองความเตบโตของภาคประชาสงคมในพนท โดย

เฉพาะอยางยง ในประเดนเรอง “จนตนาการความเปนไทย” อนคบแคบและไมม

การปรบตว ทยงคงสงผลใหการเคลอนไหวเรยกรองเรองปากทอง ความเปนอย และ

การเคารพอตลกษณของคนในทองถน ถกตตราดวยวาทกรรมการแบงแยกดนแดน

กระทงถงการกอการราย นบตงแตอดตจนกระทงปจจบน

สวนท 2 เปนการทบทวนบทเรยนและการดาเนนกจกรรมเครอขายของ

ทง 4 เครอขาย โดยพจารณาถงรปแบบการทางานของแตละเครอขาย ภายใตการ

สนบสนนของสถาบนชมชนทองถนพฒนา ตลอดจนเงอนไข ขอจากดและความ

ทาทายทเกดขน อนจะเปนบทเรยนทเปนประโยชนตอการพฒนาศกยภาพเครอขาย

และการกาหนดยทธศาสตรการพฒนา รวมทงการสรางพนทกลาง และกลไกการ

ทางานของเครอขาย นาไปสการจดการความสมพนธระหวางปจเจกบคคล ระหวาง

10 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

กลมภายในเครอขาย กบกลม องคกรนอกเครอขายอยางไร ซงในสวนนไดอาศย

ขอมล บทสมภาษณของคนทางานในแตละเครอขายเปนผใหความหมาย ในฐานะ

ทเปนผขบเคลอนงานภาคประชาสงคมชายแดนใต

สวนท 3 เปนการใหภาพรวมของงานเครอขาย ทงลกษณะการดาเนนงาน

และชใหเหนคณภาพในการขบเคลอนงานของภาคประชาสงคมในชายแดนใต โดย

นาแนวคดทนทางสงคมมาใชวเคราะห เพอสรางความชดเจนวา ภาคประชาสงคม

ชายแดนใตเมอมองผานจากทง 4 เครอขาย ตองเผชญกบความทาทายอะไรบาง

ทงทมาจากทาทของภาครฐ ภาคประชาสงคมโดยรวม และทเกดจากขอจากดของ

ทง 4 เครอขายเอง หรอกลาวไดวาเปนการเพงมองเสนทางการเคลอนไหวในหวง

ยามของความยากลาบากทมความรนแรงปกคลมในพนทชายแดนใต

สวนท 4 บทสรป และขอเสนอแนะทไดจากการศกษาเครอขายทง 4 เครอขาย

โดยขอเสนอทงหมดยดโยงและวเคราะหผานขอมลจากการสมภาษณ วเคราะห

สงเคราะหขอมล ตามสภาพการณทเปนจรง

11โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

…ผคนมากตอมาก ตองการใหชวตมความหมายมากไปกวานน พวกเขาไมไดตองการใหนกการเมองเปนผสงมอบความสขและ

การอยรอดอยางสขสบาย... สงทยงใหญทสดและนาพงพอใจมากทสดกคอ ความรสกถงเปาหมายทไกลไปจากตวเอง

ถาเปาหมายคอเรองเฉพาะตนเอง อกไมนานมนกจะหายไปอยางรวดเรว

Charles Handy

ความรบรของสาธารณชนไทยเกยวกบขบวนการเคลอนไหวภาคประชาสงคม

ในจงหวดชายแดนภาคใตมอยอยางแยกสวน ตดตอนชวงเวลา และตดยดอย

กบเรองราวของตวผนาขบวนการเคลอนไหวตลอดมา ทาใหองคความรเรองการ

เคลอนไหวทางการเมองในพนทจงหวดชายแดนภาคใตหลายชดไมเชอมตอกน ม

ลกษณะกระจดกระจาย อกทงจากดอยเพยงความรบรเกยวกบบทบาททางการเมอง

ของกลมชนชนนาทางสงคม เชน ความรบรการเคลอนไหวของหะยสหรง อบดลกาเดร

ในชวงทศวรรษ 2480-2490 ความรบรเกยวกบบทบาททางการเมองของกลมวาดะห

ในชวงทศวรรษ 2530-2540 เปนตน ในขณะทองคความรเกยวกบพฒนาการ

ความเคลอนไหวของภาคประชาสงคมในพนทมอยอยางจากด และไมเปนทรบรมากนก

การนาเสนอภาพความเคลอนไหวภาคประชาสงคมในพนท ดจะกลายเปนเรองใหม

เมอความรนแรงไดปะทขนอกครงในชวงปลายทศวรรษ 2540

พฒนาการความเคลอนไหวของภาคประชาสงคมชายแดนใต

12 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

การพจารณาเหตการณสาคญๆ ทเกดขน จะชวยปภาพใหเหนพฒนาการ

ความเคลอนไหวของภาคประชาชนชายแดนใตในภาพกวางได ดงตอไปน (ดแผนภาพ

และตารางประกอบ)

การเคลอนไหวของกลมทรพยากร

เพอเรยกรองการจดการทเปนธรรม

- ประทวงการสรางเขอนสายบร

- ประมงพนบาน และการจดการ

ทรพยากรชายฝง

การสรางและหนนเสรมความเขมแขง

เครอขายภาคประชาสงคม

ในโครงการ ชชต.

- จดตงสภาประชาสงคมชายแดนใต

- เครอขายสตรชายแดนใต

- เครอขายเยาวชนพฒนาสอาเซยน

- เครอขายทรพยากร

- เครอขายอนๆ

เกดคณะทางานชมชนเขมแขง

จากการสนบสนนของ

กองทนเพอสงคม (SIF)

ชมนมประทวง

ทมสยดกลาง ขบวนการเคลอนไหวดานงานพฒนา

ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมการเมอง

ประทวงหามคลมฮญาบ

วทยาลยครยะลา

ประทวงถอนการขน

ทะเบยนมสยดกรอเซะ

การเคลอนไหวเรองการกระจายอานาจ

(พฒนารปแบบการกระจายอานาจ

การปกครองพนท จชต.)

เกดกลมองคกรททางานดานสทธ

ความเปนธรรม การเยยวยา และสอ

ทางเลอก หลากหลายกลมในพนท

ตงกรรมการ กอส.

สภาประชาสงคมจดเวท

รบฟงความคดเหน

รปแบบ แบบทางเลอก

การกระจายอานาจ

(200 เวท)

ภาค ปชส.รวมตวจด

ทาแผนยทธศาสตรการพฒนา จชต.

ทมาจากภาคประชาชน

เกดประชาคมจงหวด

ยะลา ปตตาน นราธวาส

2520

2518

2531

2533

2548

2553

2530

2540

2550

2560

13โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ขอมลประกอบโดยสงเขป

เนองจากชาวมลายมสลมถกทหารซงตง

คายอยทวดเชงเขา ต.บารกาสาเมาะ อ.บาเจาะ

ไดกนรถและตรวจคน กอนทชายทง 5 คน

จะกลายเปนศพในเวลาตอมา ถกนาไปโยน

ทงแมนาบรเวณสะพานกอตอ ความไมพอใจ

จากเหตการณดงกลาว นาไปส การประทวง

เรยกรองความเปนธรรมขนทหนาศาลากลาง

จงหวดปตตาน เหตการณนถอเปน “ความทรงจา

รวมสมย” ของคนในพนท และหลายคนในสภา

ประชาสงคมชายแดนใตมประสบการณรวมดวย

ถอไดวาเปนการเคลอนไหวของภาคประชาชน

ทใหญทสด นบตงแตเหตการณ 14 ตลาคม 2516

ทเปนการขยายเวทพฒนาประชาธปไตยของ

สงคมไทยในพนทชายแดนใต

การเคลอนไหวของกลม องคกร ททางาน

ดานการอนรกษและปกปองทรพยากรธรรมชาต

เพอเรยกรองการจดการทเปนธรรม อาท

- ประทวงการสรางเขอนสายบร

- ประมงพนบาน และการจดการทรพยากร

ชายฝง

ถอไดว าเปนการตอรองเรองอตลกษณ

ความเปนมสลมครงสาคญ และสงผลสะเทอน

อยางมาก เหตการณครงนทาใหปญญาชนมสลม

จานวนไมนอย ตนตวกบกระแสความเคลอนไหว

ในพนท มการเชอมรอยระหวางมลายมสลมกบ

มสลมในประเทศทอยตามภมภาคตางๆ และ

ยงไดสร างใหป ญญาชนมลายมสลมจานวน

ไมนอย ไดเขารวมในเวทการเมองระดบทองถน

และระดบชาต

เหตการณสาคญ

การชมนมประทวง

ทมสยดกลางปตตาน

เคลอนไหวเพอปกปอง

ฐานทรพยากรธรรมชาตใน

ทองถน

ประทวงการหามสวมฮญาบ

วทยาลยครยะลา

ชวงเวลา

2518

2530-2540

2531

ตาราง แสดงเหตการณสาคญทสะทอนความเคลอนไหวของภาคประชาชน

ชายแดนใตในรอบกวา 3 ทศวรรษ

14 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ขอมลประกอบโดยสงเขปเหตการณสาคญชวงเวลา

การประทวงครงน มชาวบานเขารวม

จานวนมาก เนองจากมสยดถอเปนศนยรวมของ

ชมชนมสลมทงทางดานศาสนาและการเมอง

ในทองถน ทตองสามารถเขาไปใชพนทไดอยาง

อสระ นอกจากน มสยดกรอเซะยงมความ

สาคญในฐานะสญลกษณความภาคภมใจทาง

ประวตศาสตรทองถนปตตานดวย

หลงประเทศไทยประสบปญหาด าน

เศรษฐกจครงใหญทเรยกวา “วกฤตตมยากง”

ไดมแนวคดทจะแปรวกฤตใหเปนโอกาสในการ

กอบกเศรษฐกจและสรางฐานการพฒนาทยงยน

จงเกดโครงการลงทนเพอสงคม (SIF) ขน โดย

รฐบาลกเงนจากธนาคารโลกราว 4,800 ลานบาท

เปนเงนใหเปลาทจดสรรใหกบกลมองคกร

ประชาชนในพนททยากจนและดอยโอกาส เพอ

นาไปสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจของชมชน

และจดสรรใหกบโครงการทมประสทธภาพของ

ภาครฐตามแผนงาน โครงการทมอยแลว

ขณะเดยวกน แนวทางการเคลอนไหวของ

นกพฒนาเอกชนไทย กหนมาใหความสนใจ

ประเดนเรองทรพยากรทองถน และงานพฒนา

ชมชนทองถนในมตตางๆ ในลกษณะการทางาน

เกาะตดพนทมากขน โดยไดรบการสนบสนน

จากกองทนเพอการลงทนทางสงคม ภายใต

โครงการ SIF และสถาบนพฒนาองคกรชมชน

(พอช.) ทเกดขนหลงวกฤตครงนน เหตการณน

ผลกดนใหเกดนกพฒนาเอกชนในพนทจานวน

หนงขนมา

การประทวงใหถอนการขน

ทะเบยนมสยดกรอเซะเปน

โบราณสถาน

วกฤตตมยากง และการ

เคลอนไหวภาคประชาสงคม

ภายใตโครงการลงทนเพอ

สงคม (SIF)

2530 –2533

หลง 2540

15โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

25 ตลาคม 2547 กลมผ ชมนมนบพน

ไดเดนขบวนไปยงสถานตารวจภธร

อ.ตากใบ จ.นราธวาส เพอเรยกรองให

เจ าหน า ทตารวจปล อยตวชดรกษาความ

ปลอดภยหมบาน บานโคกกเว หมท 5 ต.พรอน

จานวน 6 คน ซงถกควบคมตวในคดความไม

สงบในพนท ฝายรฐไดตดสนใจวาจะจบตวแกนนา

ทเชอวาเปนผปลกระดมใหคนมารวมกลมกน

ตอตานรฐ อนเปนสวนหนงของ ‘แผนการ 7

ขนตอน’ ตอเนองจากเหตการณปลนปน เมอ

วนท 4 มกราคม ปเดยวกน แตเหนวาแกนนา

เหลานกระจายตวอยในหมผ ชมนม จงระดม

กาลงทหาร ตารวจปดลอมและกวาดจบผชมนม

นบพน ภายหลงการปะทะสนสด มผเสยชวต

ทนท 6 คน อก 1 รายไปเสยชวตทโรงพยาบาล

และเสยชวตระหวางการลาเลยงตวไปคาย

องคยทธบรหาร จ.ปตตาน เพราะขาดอากาศ

หายใจ 78 ราย เนองจากถกจบมดมอไพลหลง

นอนควาเรยงซอนกน 4-5 ชน บนรถบรรทกเปน

เวลานาน โดยสภาพรางกายผชมนมเหนดเหนอย

จากการปะทะกบเจาหนาท และออนเพลย

เนองจากอยในชวงถอศลอด

� เกดประชาคมจงหวด ยะลา ปตตาน

นราธวาส

� ภาคประชาสงคม รวมตวจดทาแผน

ยทธศาสตรการพฒนาจงหวดชายแดนภาคใต

ทมาจากภาคประชาชน

� มการผลกดนจากองคกรเครอขาย

ประชาสงคมภายนอกพนท เพอใหมกระบวนการ

ทางการเมองทเปนรปธรรมในการแกไขปญหา

ชายแดนใต ดวยการตงคณะกรรมการอสระ

เหตการณการสลาย

การชมนมเพอเรยกรอง

ความยตธรรมทเกดขน

หนา สภ.อ.ตากใบ

ความเคลอนไหวภาค

ประชาสงคม

ตงกรรมการ กอส.

2547

2547-2548

2548

ขอมลประกอบโดยสงเขปเหตการณสาคญชวงเวลา

16 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

เพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.) ถอเปน

การตอบสนองความกดดนทเกดขนในสงคม

ไทย ภายหลงเหตการณสลายการชมนม กรณ

ตากใบ

� เกดกลมองคกรททางานดานสทธ

ความเปนธรรม การเยยวยา และสอทางเลอก

หลากหลายกลมในพนทจงหวดชายแดนภาคใต

หลงการยตบทบาทของ กอส. ภาค

ประชาสงคมในพนทกลบมบทบาทสาคญมากขน

ในการตอยอดขอเสนอของ กอส. โดยเฉพาะ

แนวทางการแกไขปญหาแกนกลางเรองความ

รนแรง ดวยขอเสนอเชงโครงสรางทางการเมอง

อาท แนวคดการปกครองรปแบบพเศษ ทนา

โดยนกวชาการในพนท นอกจากน ยงมกลม

องคกรพฒนาเอกชนดานตางๆ เกดขนอยาง

มากมายในพนท

นกศกษาจงหวดชายแดนใต จดการ

ชมนมประทวงทมสยดกลางปตตาน โดยจดเรม

ตนมาจากขอมลทรบรคอมการสงหารชาวบาน

ทหมบานแหงหนงท ต.ปะแต อ.ยะหา จ.ยะลา

จนเปนเหตใหมผเสยชวตรวม 4 คน ทาใหเกด

การชมนมประทวงขน และเปนปรากฎการณ

ททาใหกล มเยาวชน นกศกษา เกดความ

สนใจและรวมตวกนศกษาปญหาความรนแรง

ในจงหวดชายแดนภาคใตมากขน

มการสมมนาหวขอ ประชาสงคมกบ

กระบวนการสนตภาพ : การขยายพนทภาค

ประชาชนเพอการแกไขความรนแรงในสาม

จงหวดชายแดนภาคใต เมอ 30 กนยายน 2552

ณ โรงแรมพาราไดซแอนดรสอรท อ.หาดใหญ

กรรมการ กอส.

ยตบทบาท

บทบาทของกลมเยาวชน

ตอปญหาความรนแรง

ในจงหวดชายแดนภาคใต

เวทสมมนาเครอขาย

ประชาสงคม “ประชาสงคม

กบกระบวนการสนตภาพ”

2549

กลางป

2550

2552

ขอมลประกอบโดยสงเขปเหตการณสาคญชวงเวลา

17โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

จ.สงขลา โดย ศนยศกษาสนตภาพและความ

ขดแยง จฬาลงกรณมหาวทยาลย สานกสนต

วธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา และ

มลนธฟรดรชเนามน เวทครงนมองคกรทง

ในและนอกพนทเขารวมจานวนมาก มจดมง

หมายทจะเปดพรมแดนของการทางานรวมกน

ในแนวทางสนตวธ การแลกเปลยนประสบการณ

ในหมภาคประชาชนทจะมบทบาทในการสราง

สนตภาพใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต ผลของ

การสมมนา ทาใหเกดแนวคดการกอรางสราง

กลมคนทางานทเปนพนทตรงกลาง ซงมาจาก

กลมเครอขายประชาสงคม

การเชอมโยงและหนนเสรมความเขมแขง

ของเครอขายภาคประชาสงคม ภายใตโครงการ

ชชต. โดยสถาบนชมชนทองถนพฒนา อาท การ

จดตงสภาประชาสงคมชายแดนใต เครอขายสตร

ชายแดนใต เครอขายเยาวชนพฒนาสอาเซยน

เครอขายทรพยากร และเครอขายอนๆ

� การพฒนารปแบบการกระจายอานาจ

การปกครองพนทจงหวดชายแดนภาคใต

� สภาประชาสงคมจดเวทรบฟงความ

คดเหนรปแบบทางเลอกการกระจายอานาจ

(200 เวท)

การสรางและหนนเสรม

เครอขายประชาสงคม

ชายแดนใต

ความเคลอนไหวเรองการ

กระจายอานาจ

2553

2553-2555

ขอมลประกอบโดยสงเขปเหตการณสาคญชวงเวลา

18 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

จากเหตการณตางๆ ตามเสนทางพฒนาการของภาคประชาสงคม

ชายแดนใต ทาใหเหนวา หวงเวลาขางตนตงแตป 2518-2533 ถอไดวาขบวนการ

ภาคประชาชนมการเคลอนไหวในลกษณะการแสดงความคดเหนหรอใชวธแสดงออก

ทางการเมองในพนทสาธารณะอยางคกคก และสะทอนความตองการของชาวบาน

ผานขอเรยกรองตางๆ (แมวาพนทนจะอยภายใตการประกาศกฎอยการศกอยาง

ตอเนองกตาม) กลาวไดวา ทผานมา การเคลอนไหวแบบไมใชความรนแรงมบทบาท

สาคญอยางมากตอพนทสงคมการเมองชายแดนใต

ทวานบตงแตมความรนแรงเกดขนตงแตป 2547 เปนตนมา การเคลอนไหว

ในลกษณะการรวมตวเพอเสนอทางออกตอการแกไขปญหาชายแดนใต กลบลดลง

อยางชดเจน อนเนองมาจากบรรยากาศทางการเมองทไมเปดใหเกดการพดคย

แลกเปลยนความคดเหนในพนทสาธารณะ โดยเฉพาะอยางยงภายหลงเหตการณ

การสลายการชมนมกรณตากใบ เมอ 25 ตลาคม 2547 ทาใหภาคประชาสงคม

เกดความไมใววางใจตอภาครฐ กอใหเกดภาวะสงคมเงยบ ปลอยใหความรนแรง

อธบายความหมายและผานการตความไปตางๆ ของเหลาบรรดานกวเคราะหจาก

ศนยกลางของประเทศ แมวาจะมขอเสนอทางออกตอปญหาชายแดนใต ทวาบอย

ครงกลบทาใหเกดความไมสบายใจตอคนในพนท และยงทาใหการเขาถงคนในพนท

กลายเปนสงทยากลาบาก ในขณะทฝายเจาหนาทรฐโดยเฉพาะฝายความมนคง

เกดความหวาดระแวงตอการรวมตวของประชาชนจานวนมากๆ ในพนท ซงยงทาให

มมาตรการบงคบใชกฎหมายดานความมนคงอยางเขมงวดมากขน

กระทงปลายป 2547 มการผลกดนจากองคกรเครอขายประชาสงคม

ภายนอกพนท เพอใหมกระบวนการทางการเมอง (Political Process) ทเปน

รปธรรมในการแกไขปญหาชายแดนใต นนคอ การตงคณะกรรมการอสระเพอความ

สมานฉนทแหงชาต (กอส.) เมอเดอนมนาคม 2548 ในสมยรฐบาล พ.ต.ท.ดร.ทกษณ

ชนวตร ซงการตง กอส. ถอเปนการตอบสนองความกดดนทเกดขนในสงคมไทยภาย

หลงเหตการณสลายการชมนมกรณตากใบ โดยมการดงเอาบคคลากรทองถนและ

สวนกลางจานวนมาก ทงจากภาครฐและเอกชนเขารวมเปนกรรมการ และไดเสนอ

รายงานการศกษาตอรฐบาล กอนสนสดภารกจเมอปลายป 2549 แตทวานาเสยดาย

ทรฐบาล พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร มไดนาขอเสนอจากรายงานการศกษาไปสหลก

นโยบายในการแกไข ทาใหแนวทางแกไขโดยทางการเมองถกลดทอนความสาคญลง

นอกจากน การรฐประหารเมอเดอนกนยายน 2549 ยงสงผลใหฝายความมนคง

กลบเพมบทบาทในพนทอกครง

19โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ในความเปนจรงแลว ความเคลอนไหวของภาคประชาสงคมชายแดนใต

มพฒนาการคขนานมากบขบวนการภาคประชาชนในพนทอนๆ โดยเฉพาะเมอ

หนมาพจารณาบทบาทการเคลอนไหวของกลม องคกร ในระดบชมชนทองถนอก

หลายกลม โดยเฉพาะอยางยง กลมประมงพนบานทมบทบาทเคลอนไหวเพอปกปอง

ฐานทรพยากรธรรมชาตในทองถน ซงดาเนนการมาตงแตทศวรรษ 2530 นอกจากน

จากสถานการณความรนแรงทปะทขนตงแตปลายทศวรรษ 2540 ยงกอใหเกด

กลมภาคประชาสงคมทองถนในรปลกษณใหม เชน การใหความชวยเหลอดาน

มนษยธรรมแกผไดรบผลกระทบจากความรนแรง ทนาโดยตวแสดง (actor) ใหมๆ

ในสงคม ไดแก กลมผหญง ซงมทกษะและบคลกททาใหไดรบความไววางใจจาก

ชาวบานในทองถนและการยอมรบจากเจาหนาทราชการ รวมทงอาจตงขอสงเกต

ไดวา ภายใตบรรยากาศของความขดแยงและขอจากดเชงโครงสรางทางการเมอง

ในพนท ทาใหการทางานดานการพฒนาเศรษฐกจสงคมและการยกระดบคณภาพ

ชวตของประชาชน มศกยภาพสงในการเปนแกนกลางปลกสรางความไววางใจ

ทามกลางบรรยากาศการแบงขวทางสงคมการเมองและทางความเชอ นอกจากน

ทนาสนใจกคอ การเกดพนทการสอสารในรปแบบของสอทางเลอกจานวนไมนอย

ทลกขนมาอธบายปรากฏการณในจงหวดชายแดนใต เพอสอสารใหคนในสงคม

รบรเรองราวในพนทโดยคนในพนทเอง ถอไดวาเปนแรงผลกดนประการสาคญทได

ขยายพนททางการเมองใหแกภาคประชาสงคมชายแดนใต

กระแสการกระจายอานาจกบประชาสงคมชายแดนใต

ความเคลอนไหวอกเรองหนงทมความสาคญและควรหยบยกมาพจารณา

เปนการเฉพาะคอ ความเคลอนไหวเรองการกระจายอานาจของกลมประชาสงคม

ชายแดนใต ทถอไดวาเปนการเคลอนไหวทยกระดบมากขน เพราะเปนขอเสนอตอ

การแกไขปญหาทางโครงสรางอานาจของรฐไทย ซงทผานมา มงานวจยหลายชน

ทศกษาเกยวกบการกระจายอานาจในจงหวดชายแดนภาคใต เชน ขอเสนอของ

ศรสมภพ จตรภรมยศร และสกร หลงปเตะ ใหม “ทบวงการบรหารการพฒนาจงหวด

ชายแดนภาคใต” ขอเสนอ “เขตปกครองพเศษชายแดนใต” ของ อานาจ ศรพนสข

และยงมขอเสนอ “เขตปกครองพเศษ” โดย สรยะ สะนวา เปนตน อนลวนเปน

ขอเสนอในกรอบงานวชาการ

20 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

การเปดพรมแดนความร ความเขาใจ เกยวกบอานาจรฐ ทจาเปนตองโยกยาย

ถายโอนใหแกทองถน อาจดเปนเรองธรรมดาสาหรบสงคมไทยสวนใหญเมอได

รบรเรองเหลาน หากทวาสาหรบกรณจงหวดชายแดนภาคใตแลว คงถอเปนเรอง

ตองหามในระยะแรกของเหตการณ เพราะอาจถกตความหรอเหมารวมวาเปนกลม

ทตองการแบงแยกดนแดน งานวชาการดงกลาวขางตน ถอไดวาไดชวยเปดพรมแดน

ความรททาใหความกลวคอยๆ หายไป สาหรบบางคนบางฝายทมอคตและการรบร

เดมๆ ทกลวหรอกงวลตอการพดถงเรองการกระจายอานาจ

สาหรบความเคลอนไหวในเรองทถอวามความสาคญอยางยงคอ การ

รวมกนขบเคลอนประเดนการกระจายอานาจของสานกสนตวธและธรรมาภบาล

สถาบนพระปกเกลา และเครอขายประชาสงคม 23 องคกรในพนท โดยประเดน

หลกของการขบเคลอนคอ การเปดเวทรบฟงขอคดเหนจากคนในพนท เชนกรณท

เครอขายประชาสงคม 23 องคกร และเครอขายการเมองภาคพลเมองเพอทองถน

ไดนาเสนอรปแบบการกระจายอานาจการปกครองพนทจงหวดชายแดนภาคใต

3 รปแบบ เพอเปนตวอยางในการจดเวทรบฟงความคดเหนจากประชาชนทง 33

อาเภอ ใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต และ 4 อาเภอของจงหวดสงขลา รวมทงการ

จดเวทกลมอาชพ เพอรางพระราชบญญตเกยวกบการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต

ซงทง 3 รปแบบประกอบดวย ทบวงการบรหารการพฒนาจงหวดชายแดนภาคใต

21โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ทนาเสนอโดย ผศ.ดร.ศรสมภพ จตรภรมยศร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยสงขลา

นครนทร วทยาเขตปตตาน สามนครภายใตศนยอานวยการบรหารจงหวดชายแดน

ภาคใต (ศอ.บต.) ทนาเสนอโดย นายอดม ปตนวงศ และ รางพระราชบญญตวา

ดวยระเบยบบรหารราชการปตตานมหานคร หรอ ปตตานมหานคร ซงนาเสนอโดย

นายอคคชา พรหมสตร สมาชกสภาพฒนาการเมอง การเกดเวทรบฟงในชวงดงกลาว

ถอไดวาเปนการเปดประเดนเรองการกระจายอานาจ ใหสงคมชายแดนใตไดถกแถลง

อภปราย ในการแกไขปญหาเชงโครงสราง ซงขอสงเกตทสาคญ สวนใหญมาจากการ

คดตามกรอบหลกวชาการ และจากผมประสบการณโดยตรงในพนท

จากงานวจยสการพดคยสาธารณะ การพยายามของสภาประชาสงคม

ชายแดนใตทจะเปดเวทรบฟงเกยวกบการกระจายอานาจ โดยตงหมดหมายไว

สาหรบการจดเวทสาธารณะ 200 เวท เพอรบฟงความคดเหนจากคนในพนทและ

ผมสวนไดสวนเสยกบเรองขางตน ทาใหเกด “ทางเลอกกลางไฟใต เราจะอยรวมกน

อยางไร ?” ภายใตโมเดล 6 ทางเลอกทเสนอมาจากทกภาคสวน และยงมทางเลอก

ท 7 เพอใหคนทเหนตาง ไดตอเตมความเหนของตนเอง หรอจะรงสรรคทางเลอกของ

ตนเอง เหตการณนถอไดวา เปนการรวบรวมกลมประชาสงคมชายแดนใต และการ

จดเวทตางๆ ในระดบทองถนและระดบชาต ถอไดวาเปนความเคลอนไหวของภาค

ประชาสงคมทแหลมคมยงทามกลางสถานการณไฟใตทยงคงครกรนมาจนถงทกวนน

22 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

…พวกเราตองพฒนาจตสานกของการเชอมโยง จตสานกของการทางานรวมกนในฐานะสวนหนงของระบบ ซงแตละสวนของระบบสงผลกระทบ

และไดรบผลกระทบตอสวนอน และทซงผลรวมยอมมากกวาแตละสวนบวกกน

Peter Senge

เครอขายประชาสงคมในบรบทโครงการ ชชต. ภายใตการดาเนนโครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดน

ภาคใต (ชชต.) นอกจากการสนบสนนผาน “ทนพฒนาชมชน” ทเปนการสงเสรม

กจกรรมการพฒนาอนเกดจากความตองการของชมชน และการรวมคด รวมทาโดย

ชมชนเอง (community driven development) แลว ยงสนบสนนผาน “กองทน

ประชาสงคม” (PPF) ใหแกกลม องคกรภาคประชาชน ภาคประชาสงคมในจงหวด

ชายแดนภาคใตเพอดาเนนการพฒนาทนทางสงคมทจาเปนสาหรบการเสรมสราง

ความเขมแขงของกลม องคกร เครอขาย รวมทงใหมบทบาทในการรวมแกไขปญหา

จงหวดชายแดนภาคใตอกดวย

ในบทนเปนการสะทอนการดาเนนงานของ 4 เครอขายทไดรบการ

สนบสนน จากกองทนประชาสงคม ไดแก เครอขายทรพยากร เครอขายสตรชายแดนใต

เครอขายเยาวชนเพอพฒนาสอาเซยน รวมทงการทางานของสภาประชาสงคม

ชายแดนใต

การขบเคลอนประชาสงคมชายแดนใต : มองผานประสบการณของ 4 เครอขาย

23โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

“สาหรบแบล ไดทางานเปนเอนจโอทางดานอนรกษทรพยากรมากอน

อยแลว ซงเปนงานทรพยากรชาวประมงพนบานตงแตเทพาถงตากใบ

โดยทางานรวมกบกลมนกวชาการและเอนจโอทางดานอนรกษชายฝง

ประมงพนบาน กอนทจะไดรบการสนบสนนจากโครงการแอลดไอ

(LDI)” (แบล, สมภาษณ ตลาคม 2555)

กลม องคกรเครอขายททางานปกปองและฟนฟฐานทรพยากรธรรมชาต

ในจงหวดชายแดนใต ลวนมการทางานของตนมาอยางยาวนาน แตละกลม องคกร

ตางรบผดชอบพนทของตวเอง ตามลกษณะงานทตนถนด ประสบการณของคน

ทางานในเครอขายทรพยากร แตละคน แตละกลม ลวนสะทอนใหเหน “ทนทาง

สงคม” ทเปนเรองของระบบความสมพนธทมความไวเนอเชอใจจากชาวบาน

ในทองถนนนๆ ทไดสงสมมาจากการปฏบตงานเกาะตดพนทอยางตอเนองมาหลายป

ในประเดนททงเหมอนและแตกตางกนไป โดยอาศยระยะเวลาเปนตวบมเพาะทน

ทางสงคมนน ซงประสบการณ องคความร ของคนทางานในแตละกลม องคกร ลวน

เปนประโยชนอยางยงเมอตองทางานเชอมโยงกนเปนเครอขาย

เครอขายทรพยากร

เครอขายทรพยากรในจงหวดชายแดนใต

การรวมตวเปนเครอขาย มเปาหมายเพอใหแกนนากลม องคกร ทรพยากร

สามารถเชอมโยงการทางาน โดยมปฏบตการและการเรยนรรวมกนอยางมสวนรวม

สรางการเปลยนแปลงในระดบพนท ตลอดจนสามารถสอสารและผลกดนใหเกดการ

เปลยนแปลงในระดบนโยบาย เพอการจดการทรพยากรอยางยงยน เนองจากปจจบน

ความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม ทาใหรปแบบการแยงชงการใชประโยชนจาก

ทรพยากรมความซบซอนมากขน ตลอดถงปญหาความไมสงบในพนททซาเตมเขามา

กลม องคกร ชมชนทองถนจงจาเปนตองปรบตวเพอรบมอกบความเปลยนแปลงทเกดขน

เครอขายฯ มวตถประสงคหรอแนวทางดาเนนงาน ไดแก 1) การพฒนาความ

เขมแขงเครอขายองคกรชมชนจดการทรพยากร 2) สรางกระบวนการเรยนรรวมกนของ

ชมชนในการกาหนดแนวทางการจดการทรพยากรของทองถน และ 3) สงเสรมการพฒนา

ทางเลอกในการจดการทรพยากรของชมชนโดยการมสวนรวม

24 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ฐานทรพยากรของจงหวดชายแดนภาคใต สมพนธอยกบลมนาสาคญ

คอ ลมนาปตตาน และลมนาสายบร ในแตละลมนา ทงสวนตนนา กลางนา

ปลายนา มสภาพปญหาแตกตางกนไป ปญหาความขดแยงในการใชประโยชนจาก

ทรพยากรธรรมชาตในจงหวดชายแดนใต เกดขนทวไป เนองจากวถชวตของผคนสวน

ใหญยงคงสมพนธกบนเวศทองถนอยางแยกไมออก ทงปญหาการแยงชงทรพยากร

ชายฝง การบกรกทาลายปาตนนา การพฒนาททาลายนเวศปาพร ฯลฯ ชาวบาน

แตละทองถนทมความขดแยงของการใชทรพยากรดงกลาว ในหลายพนท ไดพยายาม

รวมตวกนปกปองทรพยากรซงเปนฐานชวตของพวกเขา

อยางไรกตาม ภายใตบรบททางสงคมทรปแบบการแยงชงการใชทรพยากร

มความซบซอนมากขน ประกอบกบปญหาความไมสงบทซาเตมเขามาในพนท

ไดทาใหกาลงความสามารถขององคกรชมชนทมอย ไมเพยงพอกบการรบมอตอความ

เปลยนแปลงทเกดขนใหมน จงไดมความพยายามทจะเชอมรอยกนเปนเครอขาย

เ พอใหแกนนาคนทางานในแตละพนทไดรบร สภาพปญหา ความเปนไปของแตละ

พนททงตนนา กลางนา ปลายนา และสามารถทจะชวยเหลอกนได (เกลอเขา

เกลอนา เกลอเล) มการแลกเปลยนเรยนรรวมกนอยางตอเนอง มกลไกและ

กระบวนการบรหารจดการรวมทมประสทธภาพ มระบบขอมลเพอสรางการเรยนร

และสอสารทงภายในเครอขายและตอสาธารณะ ตลอดจนมการมองภาพกวาง

รวมกนและมปฏบตการรปธรรมในระดบยอยทสะทอนและเชอมโยงกบภาพรวม

โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.) ไดเขา

มาสนบสนนการรเรมรวมตวกนเปนเครอขายดงกลาว โดยมคณละมาย มานะการ

ผทมประสบการณการทางานพฒนาในพนทชายแดนใตและในฐานะนกวชาการ

ทองถน เปนผ ชชวน เรมตนจากการชวนคนทางานดานทรพยากรธรรมชาต

ในชายแดนใตมาหารอรวมกน ผลของการหารอหลายๆ ครง นาไปสขอตกลง

รวมกนในการประสานเชอมโยงเครอขาย โดยระยะแรกมแนวทางการทางานทเนน

การพฒนาศกยภาพดานกระบวนการศกษาวเคราะหขอมล และการใชขอมล

ความรเปนฐานในการขบเคลอนงาน เพอใหเกดพลงในการตอรองกบภาครฐ

และภาคธรกจเอกชนทมกเปนคขดแยงกบประชาชนในดานการจดสรรทรพยากร

เสมอๆ ซงในกระบวนการทางาน มการแบงพนทงานเปน 2 สวน สวนแรก ใหแตละ

กลม องคกร ทางานตามฐานงานเดมของตน เปนพนทรบผดชอบของแตละกลมไป

และ สวนทสอง เปนการทางานรวมกนของเครอขายภายใตกรอบการสนบสนนจาก

25โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

โครงการ ชชต. เปนระยะเวลา 6 เดอน จงไดมการคดเลอกพนททางานนารองขนมา

2 พนท จากทกาหนดพนทเปาหมายไว 6 พนท ไดแก พนทบานทากาชา อ.หนองจก

และ ต.แหลมโพธ อ.ยะหรง จ.ปตตาน เพอนาผลการศกษามาวเคราะหและ

สงเคราะหบทเรยน

“หลายคนกคนๆ หนา หมายถงคนททางานดานทรพยากร แตจรงๆ

เรากไมไดรจกกนจรงๆ สกเทาไร แตพอพละมายมาชวนทางานรวมกน

เรากไดรจกกนมากขน กดวยการประชมงานและทางานรวมกน ทผาน

มากรจกจากคนอนๆ มนทาใหเรารสกวา การทางานรวมกนเรากไดรจก

ความคดกนจรงๆ วาใครคดอยางไร และใครเหนเหมอนกบเรา และเรา

กตองอาศยขอมลจากคนอนๆ ดวย” (แบแอ, สมภาษณ ตลาคม 2555)

การสนบสนนการทางานเชงเครอขายของกลม องคกรททางานดาน

ทรพยากรภายใตโครงการ ชชต. น กลาวไดวา เปนประโยชนในดานการทบทวน

ตนเอง การแลกเปลยนขอมล ขาวสาร และองคความรจากพนทการทางานของ

แตละกลม องคกร เพราะแมจะเปนกลมคนทางานทมประสบการณมาอยางยาวนาน

หากกเปนไปในลกษณะทตางกลมตางทา อยตางพนทกน โอกาสในการแลกเปลยน

เรยนรระหวางกน เกดขนไมบอยนก ยงเมอมเหตการณความไมสงบเกดขน การ

สนบสนนในดานนกยงลดนอยลงไป และในภาคปฏบตการหรอในสนามชวตจรงแลว

คนทางานทางสงคมเหลาน ไมไดทางานเรองทรพยากรธรรมชาตอยางเดยว แตตอง

เขาไปเกยวของสมพนธในองครวมของความเปนชมชน จงมความเขาใจชมชนและ

26 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

มตทางดานวฒนธรรมของทองถน เพราะตองมการปะทะสงสรรคกบชวตชมชน

หลายดาน เชน ดานเศรษฐกจ การทามาหากน ดานการรวมกลมทางสงคม เปนตน

ซงตองอาศยทนทางสงคม ความนาเชอถอ เปนเงอนไขสนบสนนการประสานความ

รวมมอ รวมไปถงการทแตละคนทขบเคลอนงานในประเดนน สวนมากจะรจกกนด

ถอไดวาเปนจดแขงในการทางานพนทและเครอขาย

“…กอนทจะเขามาเปนเครอขายทรพยากร แบลเปนเจาหนาทเอนจโอ

แบลเปนเจาหนาทอย 3-4 ป แบลจะดแลเครอขายทรพยากรซงเปน

ทรพยากรประมงพนบาน ตงแตพนทจากเทพาถงตากใบ... มอาจารย

นกล พละมายเปนทปรกษา และรองศาสตราจารย ดร.ซกร หะยสาแม

สวนแกนชาวบาน มแบแวเปนแกนนาในพนทชมชน แตตอนนนแบล

อยในฐานะเจาหนาทและผประสานงานและเปนทปรกษา พออยหลงๆ

ในพนทกมกระบวนการและมกจกรรม อยางเชน จดตงกลมสตร กลม

ออมทรพย กลมชาวประมง กจะมการดาเนนการของกจกรรมตางๆ

อยางเชน พวกการเกบเงนสจจะและการทาอาชพเสรม อยางการรวม

กลมในการทาสหกรณตางๆ การมสวสดการตางๆ เขามา กจะอยมา

จนถงปจจบน พออยมานานๆ งบประมาณทจะเขามาสนบสนนตรงน

พอมเหตการณเขามา กจะมความลาบากขน ทนกจะมการขบเคลอน

เปนพนทไป อยางแบแวกขบเคลอนในพนทของแบแว ในสวนของ

แบลกขบเคลอนในพนทของแบล กคอในพนทปะนาเระ และในสวน

ของแบแอจะดแลในเรองของนโยบายอะไรตางๆ ทเกยวกบทรพยากร

ในส วนของเครอข ายหรอกล มทรพยากรนน แบแอเป นผ ทม

ประสบการณทสด” (แบล, สมภาษณ ตลาคม 2555 )

การสนบสนนงานเครอขายทรพยากรผาน โครงการพฒนาเครอขาย

ทรพยากรในจงหวดชายแดนใต ซงถอเปนชวงของการรเรมเชอมโยงกนเปนเครอขาย

นน มงเนนกจกรรมเชงปฏบตการและการเรยนรรวมกน ผานกจกรรมการประชมกน

เปนประจาทกเดอน การอบรมทเนนใหเครองมอการเกบขอมลและสรางทกษะ

ในการใชเครองมอ เชน การทาผงทรพยากร แผนทชมชน การวเคราะหขอมลแบบ

มสวนรวม โดยการปฏบตการจรงในพนทนารอง มการจดทาขอมล วเคราะหขอมล

และสอเผยแพร ตลอดจนนาเสนอขอมลสสาธารณะ ถอเปนการเสรมสรางศกยภาพ

27โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ชมชนและยกระดบการทางานของสมาชกในเครอขาย โดยเฉพาะอยางยง ดานการ

ทางานบนฐานขอมลความร ตวอยางเชน การเรยนรการเกบขอมลชมชนแบบม

สวนรวม มการทาผงทรพยากร ทาใหเกดการทบทวนระบบนเวศภาพรวมของ

ลมนา-อาวปตตาน มการศกษาเกยวกบประวตศาสตรและพฒนาการของหมบาน

ทาใหมองเหนพฒนาการการเปลยนแปลงและปจจยเงอนไขทเกยวของ ตลอด

จนการศกษาในพนทปฏบตการนารอง เชน กรณการจดการปาชายเลนทบาน

ทากาชา ททาใหคนในชมชนเหนบทเรยนทงจากการทาลายปาและการฟนฟดแล

ปา จงมแนวคดในการดแลใหปาอยกบชมชนนานๆ หรอกรณบานดาโตะ ต.แหลมโพธ

ศกษาเรองการปองกนและรบมอภยพบตโดยภมปญญาทองถน เพอนาไปสการ

สรางกระบวนการมสวนรวมในการเตรยมความพรอมเพอรบมอกบภยพบต มการ

28 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ทาแผนผงจดเสยง จดปลอดภยของชมชน ศกษาผลกระทบจากภยพบต เปนตน รวมทง

การเรยนรเรองการวเคราะหขอมลแบบมสวนรวม โดยเปดโอกาสใหเพอนสมาชก

เครอขายทรพยากรในอก 5 พนทไดรวมเรยนรการใชเครองมอ กระบวนการจดเกบ

ขอมล วเคราะหขอมลในคราวเดยวกนน รวมทงทาใหมความเขาใจตอบรบทของ

พนทอนๆ ในเครอขายไดลกซงมากขน ซงการสนบสนนทางวชาการใหกบเครอขายน

นบวาไดเขามาใหนาหนกตอการทางานของกลม องคกร เครอขายใหมพลงยงขน

นอกจากกระบวนการเรยนรการจดการทรพยากรภายในเครอขายแลว ยงม

การจดทาขอเสนอทางเลอกการจดการทรพยากรของชมชน และนาเสนอขอมลการ

ศกษาเพอสอสารผานเวทสาธารณะ โดยมการเชญผแทนจากหนวยงานทเกยวของกบ

การจดการทรพยากรในพนท มารบฟงและใหความคดเหนตอขอมลและขอเสนอจาก

พนทอกดวย แมวาจะมปญหาอปสรรคในการดาเนนงาน ทในภาพรวมการขบเคลอน

งานใหเกดผลในเชงความเปลยนแปลงอาจไมไดเปนไปตามทคาดหวงมากนกกตาม

ดวยประสบการณการทางานทสงสมมาอยางยาวนาน ในประเดนเรองการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต และกลมคนทางานทรจกกนด ชวยใหการทางานเชง

เครอขายมการเชอมโยงเขาหากนไดเรวกวาเครอขายอนๆ ประกอบกบมพนทของ

ประสบการณการตอสในพนทสาธารณะ รวมกบเครอขายพนองททางานดานฐาน

ทรพยากรธรรมชาตในภมภาคอนๆ ของประเทศทไดรบความเดอนรอนในประเดน

ทคลายคลงกน จงเปนอกเงอนไขหนงททาใหกลม องคกรเครอขายดานทรพยากร

มรปแบบการทางานทมพลวตสง สามารถปรบตวและตอบสนองตอโอกาสและความ

ทาทายทเขามาอยเสมอๆ

29โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

พนทสาธารณะทางสงคมทวโลกไดชใหเหนวา อดตทผานมา มนษยชาต

ไดแสดงใหเหนถงความผดพลาดอยางมากประการหนงคอ ไดปดกนโอกาสผหญง

ใหมสวนรวมในการพฒนาสงคม ทวาปจจบนความเสมอภาคหญงชายเปนเงอนไข

ทจาเปนในการบรรลเปาประสงคของขอตกลงระดบนานาชาตในการพฒนา เปน

หวใจสาคญของความพยายามในการเอาชนะปญหาความยากจน เกยวของกบการ

จากดการแพรระบาดของเชอเอชไอวและเอดส การบรรเทาผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ตลอดจนการบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยนและ

สนตภาพ

ทามกลางเหตการณความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ทกอตว

มาหลายป สงผลกระทบตอคณภาพชวตและทรพยสนของประชาชนในพนท ขณะ

เดยวกนผหญงตองลกขนมามบทบาทสาคญในการฟนฟ เยยวยา ผลกระทบจาก

ปญหาทเกดขน ตลอดจนการพฒนาชมชนของตนเองอยางหลกเลยงไมได ปจจบน

มกลมและเครอขายผหญงทาหนาทชวยเหลอ สนบสนน ฟนฟ ตลอดจนพฒนา

ครอบครวผไดรบผลกระทบจากความรนแรงหลายกลม เครอขาย มความหลากหลาย

ทงในดานประเดนและพนทการทางาน ตลอดจนระดบความเขมแขง

เครอขายสตรชายแดนใต

เครอขายสตรชายแดนใต

การรวมตวเปนเครอขาย มวตถประสงคเพอเสรมสรางความเขมแขงของเครอขาย

สตรในพนทจงหวดชายแดนภาคใต พฒนาศกยภาพของเครอขายสตร และเตรยม

ความพรอมการเขาสประชาคมอาเซยน โดยขบเคลอนงานผาน 5 ยทธศาสตร ไดแก (1)

การพฒนาศกยภาพแกนนาสตรใหมสวนรวมในทกมตการพฒนา (2) การพฒนากลไกการ

ทางานของเครอขายสตรชายแดนใตใหมความเขมแขง (3) การสงเสรมอาชพและการตลาด

ทมนคงใหกบสตรและชมชน (4) การสนบสนนวทยทองถน/ชมชน สอกระแสหลก และ

สออนๆ เพอสรางความรความเขาใจในวถชวต วฒนธรรมทองถนทแตกตางหลากหลาย

ของคนในสงคม และ (5) การพฒนาระบบการจดการผลกระทบของกฎหมายพเศษและ

การบงคบใชกฎหมาย

30 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ดงนน โครงการ ชชต. สถาบนชมชนทองถนพฒนา รวมกบกลม องคกร

เครอขายผหญงในพนทประมาณ 25 องคกร จดใหมกระบวนการจดทายทธศาสตร

เครอขายผหญงชายแดนภาคใตขน เพอรวมกนกาหนดเปาหมาย ยทธศาสตร และ

แนวทางการดาเนนงานของเครอขายผหญง ในนาม “เครอขายสตรชายแดนใต”

และจดทาแผนปฏบตการของเครอขาย เพอขบเคลอนการทางานใหบรรลตาม

เปาหมายและยทธศาสตรทวางไว ภายใต 5 ยทธศาสตร โดยคาดหวงวา การเขามา

รวมขบเคลอนงานในระดบเครอขาย จะชวยพฒนาและยกระดบกลไกการทางาน

เครอขายผหญงใหเขมแขงไดในระยะยาว

กลไกทางานของเครอขาย เปนการรวมตวของตวแทนจากแตละ

ยทธศาสตร เพอประสานการทางานรวมกนในเชงเนอหา และใชการประชมประจา

ทกเดอนในการวางแผนขบเคลอน และตดตามความกาวหนาของการดาเนนงาน

รวมกน โดยจดใหมผประสานงานเครอขาย 1 คน ทาหนาทประสานงาน จดการ

งานธรการ งานเอกสาร และการเงนใหกบเครอขาย

การดาเนนงานภายใตยทธศาสตรทวางไวทผานมา ดานการพฒนากลไก

การทางานของเครอขาย มการสรางความเขาใจและจดระบบขอมลเครอขายสตร

เพอเพมชองทางการสอสารกบสาธารณะ ดานการสงเสรมอาชพและการตลาดให

กบสตรและชมชน มความพยายามในการแนะนาสนคาของกลมสตรชายแดนใต ดาน

การสนบสนนงานดานสอ มการจดประชมแลกเปลยนใหความรกบแกนนาเครอขาย

เรอง สอมวลชนในพนทและนอกพนท และดานการพฒนาระบบการจดการผลกระทบ

ของกฎหมายพเศษและการบงคบใชกฎหมาย ทผานมามการจดอบรมใหความร

เกยวกบกฎหมายตางๆ กบแกนนาและสมาชกเครอขายสตรฯ เปนตน ยทธศาสตร

31โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ทวางไวดงกลาว ไดชวยกาหนดกรอบใหการหนนเสรมเครอขายมความชดเจน

และใหนาหนกในจดทสามารถเปนโอกาสหรอจดแขงในการทางาน เชน กรณงาน

ดานสอทมความสาคญอยางมากในยคปจจบน ทอาจจะตองคาดหวงใหผหญงใน

เครอขายสอสารใหเปน เพราะสามารถใชเปนเครองมอสรางการเปลยนแปลงได และ

ผหญงกมกจะมเรองราวทสามารถเปนเรองเลาไดมากกวาผชาย ในหลายเรองผหญง

จงสามารถเปนกระบอกเสยงทสรางความเขาใจกบคนในสงคมได หรอใชสอเปน

เครองมอสนบสนนเครอขายสตรฯ ในดานอาชพ โดยใชสอสารทาการตลาดผลตภณฑ

ชมชนได ถอเปนการตลาดเพอสงคมอกรปแบบหนง เปนตน

ในการประชมประจาเดอนของกลมเครอขายสตรชายแดนใต ไดสะทอน

ใหเหนความกาวหนาของงานผานการถกแถลง แลกเปลยนเรยนร ขอสงเกตทพบ

ไดจากการประชมคอ การพดคยแลกเปลยนในบรรยากาศทเปนไปอยางเขมขน

ทกคนในทประชมมสวนรวมในการแสดงความคดเหน อภปราย เพอใหงานทจะทา

รวมกน ประสบผลสาเรจ

32 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

“การไดมาทางานเครอขายผหญง กะยะหภมใจอยางหนง เราสามารถ

ชวยเหลอผหญงทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบ ทาให

พวกเขามความรสกวาเขามเพอน มทปรกษา และพวกเขาสามารถ

ชวยเหลอตนเองได”

(ยะห อาล, สมภาษณ ตลาคม 2555)

“วนนทเราไดแลกเปลยนและเถยงกนเหมอนการทะเลาะกน แตจรงๆ

แลว เราตองการใหงานออกมาใหดทสด งานของผหญง ทผหญงทา

กละเอยดออน มเรองทไมเขาใจกนบาง แตกเปนธรรมดา การประชม

กเหมอนกน เราเองกตองใชเวลาในการประชม เพราะวามนสาคญ

หมายถงการระดมความคดเหนตางๆ จากคนททางาน การนดการ

ประชมประจาเดอน เรากวนไปจดทตางๆ เพอใหเครอขายผหญง

มความร ความเขาใจกบงานของเรา เราเชอมนเสมอวา งานของเรา

จะชวยใหเกดสนตภาพได”

(เขารวมสงเกตการณการประชมประจาเดอนของเครอขายสตร,

23 ตลาคม 2555)

จดเดนของเครอขายสตรชายแดนใตกคอ ประเดนนถอไดว าเปน

“งานใหม” ในประชาสงคมจงหวดชายแดนภาคใต โดยเฉพาะในสงคมมลายมสลม

กลาวไดวาการกอเกดงานดานผหญงเปนผลมาจากสถานการณทบทบาทของผชาย

ถกลดทอนหรอหายไป โดยจะสงเกตไดวา ประเดนดานสตรและครอบครวไดรบ

การยอมรบอยางมาก โดยเฉพาะในกลมครอบครว ญาต เหยอ ทไดรบผลกระทบ

33โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

จากความรนแรง จงทาใหบทบาทของผหญงโดดเดนมากขนเรอยๆ ในภาคประชาสงคม

ชายแดนใต การสนบสนนงานเครอขายผ หญง นบวาเปนการเพมพนทการ

ทางานดานสงคมของผหญงใหกวางมากยงขน อกทงยงเชอมรอยคนทางานดวยกน

ดวยบรบทของการทางานโครงการทตองเผชญกบคนทางานทหลากหลาย เปน

โอกาสใหสตรทเปน “คนหนาใหม” ไดเขามาเรยนรการทางานมากขน นอกจากนจะ

สงเกตไดวา การกาหนดยทธศาสตรการทางานของเครอขายออกเปน 5 ยทธศาสตร

กมาจากเปาประสงคเพอพฒนาและขยายการทางานตามลกษณะความสนใจ

ของกลม เครอขาย ใหสอดคลองกบคนทางานผหญงทเปนแกนหลกในการขบเคลอน

ประเดนของกลม

อยางไรกด ความทาทายของคนทางานทเปนสตรทเหนไดชดกคอ ภารกจ

ทางครอบครวทตองรบผดชอบไปพรอมๆ กบการทางานดานสงคม มหลายกรณดวยกน

ทชใหเหนวา มมมองเรองการทางานของกลมสตร จะใหความสาคญกบการเพม

ศกยภาพของตนเองและการทางานในสงทตนเองชอบและถนด เหตเพราะวา มงาน

หลายอยางตองทาและงานทปฏเสธไมไดนนกคอ งานบาน งานครอบครว ทตองดแล

เปนเรองทสงคมคาดหวงและถอวาเปนหนาทหลกสาหรบผหญง ซงสะทอนใหเหน

ความทาทายทผหญงตองเผชญ ในการจดวางบทบาท การแบงเวลา ตลอดจนการ

กาวขามขอจากดเชงวธคดบางอยาง

“การพฒนาศกยภาพสวนรวมคอการใหความร และอธบายวาผหญง

สามารถพฒนาศกยภาพของตวเองไดโดยไมผดหลกศาสนา เชน จด

อบรม โครงการตางๆทพฒนาศกยภาพผหญง พกจะเปนคนประสาน

กบกลมเครอขายตางๆ ให การพฒนาศกยภาพ กจะเปนการประสาน

การสรางเครอขาย การใหโอกาสกบคนทไมไดรบโอกาส”

(นฤมล สาและ, สมภาษณ 19 ตลาคม 2555)

เหตการณความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ทาใหเดก และ

เยาวชนจานวนมาก ตกเปนเหยอความรนแรง และกลายเปนโจทยใหญของสงคมท

จะตองจดการดแล โดยแนวทางหนงทเปนความพยายามตอการแกปญหา ไดมการ

เครอขายเยาวชนพฒนาสอาเซยน

34 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

หยบยกประเดนการพฒนากลมเยาวชน รวมถงการสรางโอกาส และเปดพนทให

กลมเหลานไดพฒนาศกยภาพและความเขมแขง เนองจากกลมเยาวชนเปนกลไก

หนงทสามารถมบทบาทสาคญในงานพฒนา และยงไมมการสารวจขอมลกลม

องคกรเยาวชนทมอยใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต ขาดฐานขอมลองคกรทเปนระบบ

อกทงไมมการพฒนาศกยภาพใหกบกลมองคกรเยาวชนเหลาน จงจาเปนอยางยง

ในการสนบสนนใหมการเชอมโยงกลมเยาวชน หนนเสรมการพฒนาศกยภาพ ความ

สามารถ ตลอดจนการสอสาร การแลกเปลยนเรยนรระหวางกลม องคกรเยาวชน

ดวยกน เพอเทาทนตอการเปลยนแปลงของสงคมภายนอก

เครอขายเยาวชนชายแดนใตพฒนาสอาเซยนป 2558

การรวมตวของกลมเยาวชนในระดบเครอขายน มเปาหมายเพอทจะ

เสรมบทบาท พฒนาศกยภาพของเยาวชน องคกรเยาวชน ขบเคลอนงานเยาวชน

เพอยกระดบประเดนเยาวชนในพนทชายแดนใตไปสบรบทอาเซยน เมอตองเขา

สประชาคมอาเซยนในป พ.ศ. 2558 จงมการหยบยกนาประเดนเรองอาเซยน

เขามาเปนประเดนรวมของกลมเยาวชนทมความหลากหลาย โดยมแนวทาง

รวมกน คอ (1) การจดตงและพฒนาความเขมแขงของเครอขายเยาวชน (2) เสรม

สรางความร ทกษะ และพฒนาศกยภาพของแกนนาเยาวชน กลม เครอขาย (3)

สงเสรมการใชสอเพอสรางการเรยนรของเยาวชน (4) การเสรมสรางคณธรรม

จรยธรรม และรกษาอตลกษณวฒนธรรมทองถน (5) การพฒนาคณภาพทาง

การศกษา และ (6) การแกปญหายาเสพตดในเยาวชน

35โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

เครอขายเยาวชนชายแดนใตพฒนาสอาเซยนป 2558 เปนหนงในการรวม

กลมองคกรเยาวชนในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต เพอใหกลมเยาวชนไดเกด

กระบวนการเรยนรทจะพฒนาตนเอง เตรยมความพรอมในการพฒนาสประชาคม

อาเซยน เพอรบมอกบการเปลยนแปลงและรเทาทนตอโลกอาเซยนในดานตางๆ เชน

เศรษฐกจ การเมอง สงคม และวฒนธรรม เปนตน โดยอาศยการทางานเปนเครอขาย

เนองจากทผานมา ปญหาเครอขายเยาวชนสวนหนงเกดจากการขาดกลไกประสาน

เครอขาย การสนบสนนจากภายนอกไมตอเนอง และขาดทกษะการบรหารจดการ

องคกรและเครอขาย การรวมตวเชอมโยงกนน จะชวยใหเรยนรการทางานรวมกน

ไดทกษะความรทจะพฒนาตนเองผานการบรหารองคกรกลม รวมทงเปนการสราง

ผนาเยาวชนอาเซยนทมความรเทาทนเรองอาเซยน สามารถนาความรเรองนไป

เผยแพรใหกบเยาวชนอนๆ อกจานวนมาก ทขาดโอกาสการเขาถงขอมลขาวสาร

เนองจากปจจยตางๆ ไดแก ปญหาการศกษา การสอสาร และโอกาสการเขาถง

ของเยาวชนในพนททหางไกลเปนไปไดยาก รวมถงบางพนททตองประสบกบปญหา

ความรนแรง

การดาเนนงานหนนเสรมเครอขายเยาวชนใน โครงการเรยนรเพอพฒนา

ศกยภาพเยาวชนเครอขาย 3 จงหวดภาคใตสอาเซยน 2558 ทผานมา ดาเนนการ

ผานกจกรรมประชม สมมนา สรางความเขาใจ และการแลกเปลยน ใหความรเปนหลก

เชน การประชม เสวนาสรางความเขาใจและกาหนดยทธศาสตรรวมกนของ

เครอขายองคกรทเขารวม การปรกษาหารอถงแนวทางการจดการใหสมาชกภายใน

กลมมความรเกยวกบอาเซยน กาหนดประเดน เนอหา ความรทจะทาใหเยาวชน

เขาถงอาเซยนมากทสดและนาเนอหาความรทไดมากาหนดเปนกจกรรม ไดแก

กจกรรมการพฒนาความเปนเครอขายเยาวชนผานเวทพบปะแกนนาเยาวชน ประชม

ทมประสานเครอขาย กจกรรมพฒนาศกยภาพแกนนาเครอขาย ดวยการฝกอบรม

ทกษะทจาเปน เชน การบรหารจดการองคกร การสรปและจบประเดน ทกษะการ

สอสาร กจกรรม เรยนรเทาทนอาเซยน ผานการดาเนนกจกรรม “โรงเรยนอาเซยน”

และเรยนรอาเซยนผานสอวทย เพอใหความรเรองอาเซยนกบสมาชกเครอขาย

กลม องคกรเยาวชนทง 23 องคกรเปนหลก ตลอดจนกจกรรมการสอสารทงภายใน

เครอขายและสาธารณะ และการถอดบทเรยนการทางานของเครอขาย

36 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

“เครอขายเยาวชนอาเซยนกอตงโดยกลมเยาวชนตางๆ 23 องคกร

ซงการกอตงนเปนการเชอมโยงไปยงองคกรตางๆ ทง 23 องคกร จาก

การทางานของแตละองคกรรบรวาองคกรนมชออย แตไมไดรบรวา

มการทาอะไรกนบางและมคนทางานไหม ซงแตละกลมกมการจดตง

องคกรของตวเองตามแนวคดทไดจากประสบการณ ทาใหเราคดวาการ

สรางเครอขาย จะทาใหเรารจกกนมากขน จากการทางานรวมกน”

(สมภาษณกลม, 2 กนยายน 2555)

การรวมตวของกลมเยาวชนในระดบเครอขาย ภายใตการสนบสนนของ

โครงการ ชชต. น มทงจดเดน และเปนความทาทายในคราวเดยวกน อนเนองมา

จากอตลกษณของแตละกลมองคกรทเปนสมาชก ทมความหลากหลายสง แตละ

กลมองคกรมความสนใจ มการดาเนนกจกรรมคนละประเภท อกทงยงอยในระบบ

การศกษาหลากหลายรปแบบ ทงกลมทเรยนในสถาบนอดมศกษา และทไมไดเขา

เรยนในสถาบนอดมศกษา เปนผลใหการสรางบรรยากาศในการทางานรวมกน เปน

ความทาทาย ซงทผานมา ไดมความพยายามหาทางออกดวยการฝกอบรม พฒนา

ศกยภาพของเยาวชนรวมกน เชน การอบรมความรเรองอาเซยน ซงเปนหวขอกลางๆ

ยงเปนเรองใหมททกคนควรเรยนรเหมอนกน อกทงสอดรบกบเปาหมายในการ

ยกระดบประเดนเยาวชนในพนทชายแดนใตไปสบรบทอาเซยนอกดวย หากเปน

ประเดนหรอหวขอทเฉพาะกลมสนใจ โดยไมคานงถงการอยรวมกนเปนเครอขาย

กจะทาใหการทางานรวมกนลาบากยงขน

“...กจกรรมของเครอขายนสวนใหญจะเปนในรปแบบการอบรม

มากกวา หรอการเสรมศกยภาพใหกบองคกรตางๆ หรอในสวนของ

โรงเรยนอาเซยนทเพงมไมนานน จะเปนการเชญวทยากรมาบรรยาย

ใหฟง เพอเปนการตอยอดภายในกลม หรอเปนการอบรมใหความร

เพอการพฒนาของกลม และเปนการเพมทกษะใหกบองคกรเกยวกบ

อาเซยน เปนการเตรยมความพรอมหรอการตนตวของคนในพนทเมอ

เรองอาเซยนเขามา”

(ลกมาน ผประสานงานเครอขายเยาวชน,

สมภาษณ 23 กนยายน 2555)

37โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

สาหรบการอบรมใหความรแกเยาวชน ถอเปนการเตรยมความพรอม

รองรบการเปลยนแปลงทมาจากปจจยภายนอก ซงกาลงกลายเปนบรบททสาคญ

ของภมภาค แมวาโดยเนอแทแลว คนในพนทกยงไมทราบแนชดวาจะเปนอยางไร

จะเกดการเปลยนแปลงอะไรขนบาง และควรปรบตวอยางไร แตเมอไดรบการ

สนบสนนใหดาเนนการ โรงเรยนอาเซยน สงผลใหเยาวชนเหนคณคาและความสาคญ

ของความเปนเครอขายทเชอมโยงกน ทสามารถจะชวยเหลอพงพากนไดในอนาคต

อยางไรกด พบวา เมอเปรยบเทยบผลการดาเนนงานของเครอขายเยาวชนกบ

เครอขายอนๆ แลว เครอขายเยาวชนตองเผชญกบขอจากดมากกวา อนเนอง

มาจาก 1) การขาดประสบการณในการทางานเครอขายทางสงคม มกทางานกบกลม

เดมๆ ทตนรจกอยแลว ไมไดขยายงานหรอเชอมโยงกบ เครอขายเยาวชนอนเทาทควร

2) ภาพขององคกรเยาวชนในจงหวดชายแดนใตในปจจบนยงไมคอยชดเจน

ไมวาในเชงองคกรหรอตวบคคล ทจะเหนบทบาทขนมา การคนหากลมตวอยางของ

การทางานเยาวชน ทพอเปนตวอยางไดในพนทยงมนอยเกนไป ดงเสยงสะทอน

ทบอกวา

“พอดจรงๆ องคกรบางสวนไมมคนทางาน ซงอาจจะเกดจากความ

ไมแนนอนของแตละคน ขาดความตอเนองของกจกรรมและดาน

งบประมาณ ซงการตงกลมโดยระบบรฐทไดงบประมาณเพยงครงเดยว

โดยไมไดมความตอเนอง ทาใหเหนแตชอ แตไมมกจกรรมเลย”

(สมภาษณกลม, 2 กนยายน 2555)

38 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

สภาประชาสงคมชายแดนใต

สภาประชาสงคมชายแดนใต (Civil

Society Council of the Southernmost

Thailand) หรอ Dewan Badan Masyarakat

Madani Selatan Thailand ซงเปนภาษา

มลายทองถน กอตงขนอยางเปนทางการ

เมอวนท 20 สงหาคม 2554 ประกอบดวย

องคกรภาคททางานในพนท 20 องคกร ม

วตถประสงคเพอ 1) เพมศกยภาพในการ

3) ขอจากดเรองเวลาของแตละองคกรกบการทางานเชงเครอขาย ไมมการตกลงเรอง

ชวงเวลาในการดาเนนกจกรรมรวมกน เกดปญหาวาแตละกลมวางไมตรงกน ทาให

การดาเนนกจกรรมตางๆ เปนไปอยางลาชาและไมมประสทธภาพเทาทควร และ

4) ขาดการจดกระบวนการเรยนรรวมกนเกยวกบประเดนททา ทงในสวนของงานท

ผานๆ มา ทควรมการถอดบทเรยน และในสวนของเรองราวใหมๆ ทเขามาเปนโจทย

อยางในประเดนรวมเรองอาเซยน กเปนประเดนทกวางมาก ไมมการกาหนดขอบเขต

ทชดเจนหรอมการวเคราะหวาควรจะเรยนรในเรองทเกยวของกบบทบาทของตนเอง

อะไรบาง ซงในเรองนยงตงอยบนพนฐานทวา เยาวชนแตละกลม กมความร ความ

เขาใจเรองอาเซยนไมเทากนอกดวย

ในปแรกของการทางานโครงการ ชชต. สถาบนชมชนทองถนพฒนาได

สนบสนนใหเครอขายประชาสงคม จดทาโครงการแลกเปลยนเรยนรคนทางานภาค

ประชาสงคมในกระบวนการเสรมสรางสนตภาพจงหวดชายแดนภาคใต ซงมกจกรรม

สาคญคอ การเสวนาในหวขอตางๆ ทเกยวของกบงานพฒนาและแกไขปญหาจงหวด

ชายแดนภาคใต โดยมผเขารวมจากองคกรภาคประชาสงคมในทง 3 จงหวด เขารวม

โดยกจกรรมนจดขน 2 เดอน/ ครง

สภาประชาสงคมชายแดนใต

39โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ทางานและเพมพลงอานาจของภาคประชาชน ทงในภารกจการพฒนาแบบพงตนเอง

การรวมกระบวนการนโยบายสาธารณะ และการรวมตรวจสอบการใชอานาจรฐ สราง

ความเปนธรรมและลดความเหลอมลา 2) รวมกนกาหนดทศทางในการแกปญหาและ

กาหนดตนเองในการฟนฟและพฒนาชายแดนใตอยางยงยน 3) สงเสรมการแลกเปลยน

เรยนร และประสานสนบสนนซงกนและกนระหวางกลม องคกร และเครอขายภาค

ประชาชนในพนท และ 4) สอสารและสรางพนทสาธารณะ เพอการเปลยนแปลงสงคม

การขบเคลอนงานสภาฯ มาจากตวแทนหลากหลายสาขาอาชพ เชน อาจารย

นกวชาการ คร นกพฒนาเอกชน นกสอสารมวลชนแขนงตางๆ อดตขาราชการ ฯลฯ

ทมประสบการณอนยาวนานในพนท หลายคนเปนนกคด นกเขยน นกอาน และ

มบทบาทตอการแกไขปญหาชายแดนใตตลอดระยะเวลาทผานมา

จากการมเวทพบปะกนอยางสมาเสมอ และมกจกรรมเคลอนไหวรวมกน

ตามสถานการณในพนท ประกอบกบการกระตน หนนเสรมจากสถาบนชมชน

ทองถนพฒนา ทาใหกลม องคกรตางๆ เหลาน มโอกาสแลกเปลยนเรยนรรวมกน

นาไปสการกอตวความคดและกอตวกล มคน ซงไดแก นกพฒนาอาวโสและ

นกกจกรรมสงคมทเปนแกนประสานงานเครอขายองคกรภาคประชาชนในพนท

ประมาณ 40 คน ทมคณลกษณะสาคญคอ เปนกลม องคกรททางานพฒนาสงคมท

อยนอกภาครฐ ตางคนตางมกจกรรมงานพฒนาไปในทศทางทสอดคลองกน คอการ

เสรมสรางความเขมแขงของชมชนทองถน และภาคประชาสงคมจงหวดชายแดน

ภาคใต จนในทสดไดพฒนาและกอตวกลไกประสาน เชอมโยงเครอขายภาค

ประชาชน ประชาสงคมใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต ในนาม “สภาประชาสงคม

ชายแดนใต” เพอเปนองคกรประสานงานกลางและเปนทประชม พบปะประจาของ

เครอขายองคกรพฒนาเอกชน องคกรชมชน และองคกรประชาสงคมทมถนฐานทตง

หรอดาเนนงานพฒนาสงคมอยางถาวรในพนทจงหวดชายแดนภาคใต โดยสถาบน

ชมชนทองถนพฒนามบทบาทสนบสนนใหเกดบรรยากาศของการแลกเปลยนของ

คณะกรรมการ รวมทงจดฝกอบรมเสรมสรางองคความรเพมเตมแกบคลากรของสภา

ประชาสงคม ตลอดจนคอยใหคาแนะนาตอสภาประชาสงคมชายแดนใต

การออกแบบการบรหารจดการภายในสภาฯ ทกาหนดโครงสราง

ใหมเลขาธการสภาฯ คอยทาหนาทในการบรหารจดการภายในองคกรใหเกดการ

ทางานทมประสทธภาพ สนบสนนงานของสภาฯ ทงในแงของการบรหารทรพยากร

40 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

บคคลและการจดการการประชมสภาฯ ทาใหเกดระบบการทางานทสามารถรองรบ

การดาเนนกจกรรมในปจจบน และการขยายตวของกจกรรมในอนาคตไดอยางด

โดยมการจดตงกองเลขาสภาประชาสงคม ทาหนาทอานวยความสะดวกใหแก

การทางานของคณะกรรมการสภาประชาสงคม เชน อานวยการจดประชมของ

คณะกรรมการ การตดตอประสานงาน การดแลงบประมาณ ไปจนกระทงการจดเตรยม

เอกสารทเกยวของ เพอใหเกดการทางานทคลองตว และมการบรหารจดการทด

เนองจากขอจากดของกรรมการแตละคนทมภารกจมาก จงเปนกลไกทจาเปนสาหรบ

การขบเคลอนงานในรปแบบการจดการโครงการและระบบความสมพนธแนวราบ

เพอใหเกดการทางานรวมกนระหวางสมาชก กรรมการสภาฯ และทมเลขานการ

ทตองมการตดตอประสานงานกนโดยตลอด

“ปจจบนการบรหารจดการภายในถอวายงไมรอยเปอรเซนต เรายงไมม

สานกงานเปนของตวเอง นองๆ ทมาทางานในกองเลขานการกถอวา

เปนมอใหม ตองคอยดแลและประคบประคอง สวนตวผมกยงไมได

อยกบท ตองเดนทางตลอด ทาใหการทางานไมเตมทอยางทตงใจใว”

(รอซด เลศอรยะพงษกล, สมภาษณ 11 ตลาคม 2555)

41โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

การทางานของฝายกองเลขาฯ ถอไดวาเปนคนทางานเบองหลงทคอย

สนบสนนการทางานของสภาฯ ในดานการบรหารจดการอยางใกลชด อยางไรกด

โดยทวไปบคลากรในทมเลขาฯ มกมอาวโสนอยและประสบการณการทางาน

ดานสงคมนอยกวาสมาชกสภาฯ ซงมกเปนผทรงคณวฒทมาจากหลายองคกรและ

มบทบาททางสงคมสง ทาใหไมสามารถทางานเชงรกไดเทาทควร ตองรอใหหวหนา

งานหรอ เลขาธการสภาฯ กรรมการสภาฯ เปนคนคอยกาหนดการทางานตางๆ

นอกเหนอจากการแจงขาวความเคลอนไหว การประสานงาน ตดตามงานและ

กจกรรมตางๆ ของสภาประชาสงคมใหกรรมการทราบ แมวาจะมขอจากดดงกลาว

แตนบไดวา กองเลขาฯ มสวนสาคญอยางมากในการจดการใหเกดการลนไหล คลองตว

ไมตดขด ของระบบงานในความเปนองคกร อกทงมสวนชวยเชอมโยง สราง

บรรยากาศการทางานอกดวย

“...เนองจากตองตดตอประสานงานกนบอย เรากมความพยายามทาให

เกดบรรยากาศของการทางานแบบเปนกนเอง และใหเกดประสทธภาพ

มากทสด เพราะกรรมการหลายคนเปนผใหญ เรองบางเรอง เรากตอง

ชวยกน อยางเชนเรองการจดการการเงน”

(กองเลขาฯ สภาประชาสงคมชายแดนใต,

สมภาษณ 27 กนยายน 2555)

การดาเนนงานของสภาฯ เปนไปไดดวยดตองอาศยทมงานหรอกองเลขาฯ

ทมประสทธภาพ อกทงตองเขาใจวฒนธรรมองคกรและการทางานของภาคประชาสงคม

ในพนทอยบางแลว ซงปจจบน การแสวงหาบคลากรทมคณสมบตดงกลาว เปน

เรองไมงายนก เพราะการทางานดานนตองมใจรก และจตใจอาสา ดวยระบบงาน

ทยงเปนลกษณะของโครงการ ไมสอดคลองกบคานยมของสงคมสวนใหญทมองความ

มนคงของงานอยในระบบราชการหรอบรษทเอกชน แตกระนน คนทางานสวนใหญ

ททางานรวมกบสภาฯ กเปนคนรนใหมในพนททมความคด เปนตวของตวเอง มความ

หวงวาการทางานลกษณะอยางนจะชวยเหลอสถานการณในบานตนเองได และ

มจตใจอาสาทจะทางานเพอสงคมจงนบวาเปนกองหนนทสาคญในการขบเคลอน

การทางานในลกษณะเครอขายเชนน

42 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

“การทางานตรงนเราเองกมความสข เพราะดวยเนองานทมความ

เกยวของกบบานเรา เขาตองการแกไขปญหาบานเรา ...งานทเราทา

กมความภาคภมใจเพราะเสมอนเราไดแกไขปญหาไปดวย เรากตองการ

ใหกรรมการสภาฯ ทางานไดเตมท สวนทางเราเองกอยากทางาน

ทสนบสนนทกอยาง เพราะนคอ บานของเรา”

(กองเลขาฯสภาประชาสงคมชายแดนใต,

สมภาษณ 27 กนยายน 2555)

ความเปน “พนทกลาง” ของสภาประชาสงคมชายแดนใต

หากพจารณาในแงหนง สภาประชาสงคมชายแดนใต กมสถานะ

เปน “พนทกลาง” ซงนกคดคนสาคญอยางเจอรเกน ฮาเบอรมาส (Jurgen

Habermas)2 ไดบกเบกการอธบายเกยวกบ “พนทสาธารณะ” (public

sphere) ไว ในบทวเคราะหสนๆ “The Public Sphere” ฮาเบอรมาสใหความ

หมายไววา “By public sphere we mean first of all a domain of our

social life in which such a thing as public opinion can be formed.

Access to the public sphere is open in principle to all citizens”3

ตามความหมายดงกลาว พนทสาธารณะเปนพนทของชวตสงคมทเปดกวาง

2 เจอรเกน ฮาเบอรมาส นกคดนกวชาการชาวเยอรมน สานกความคดแฟรงกเฟรต (Frankfurt School

of Critical Theory) ถอเปนหนงในสานกคดกาวหนาทศกษาคนหาเหตผลและวพากษวจารณการดารงอย

ของสงคมสมยใหม เขาไดนาเสนอเรอง “พนทสาธารณะ” ใหสงคมเหนความสาคญ และนามาเชอมโยงกบ

เรองสทธเสรภาพ และความรบผดชอบกบปญหาสงคม การเมอง3 ใน Seidman, S. (ed.) 1989. Jürgen Habermas on Society and Politics Boston : Beacon

Press. p. 231

43โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ใหแกทกคน เพอเขามารวมกนสราง “ความคดเหนสาธารณะ” พนทสาธารณะเปน

พนททเชอมโยงสงคมกบรฐ เปนพนททผคนในสงคมมารวมกนทาหนาทวพากษ

วจารณ และควบคมการทางานของอานาจรฐ สวนหนงของพนทสาธารณะจง

สถาปนามาจากการสนทนา การอภปรายแลกเปลยนความคดเหนของประชาชน

พลเมองรวมกนเพอประโยชนสวนรวม อนเกดขนโดยไมมการบงคบขมข หรอ

คกคาม (coercion) ตามความคดของฮาเบอรมาส พนทสาธารณะทางการ

เมอง (political public sphere) มความหมายอยางมากตอการพฒนาระบบ

ประชาธปไตยทใชวจารณญาณ (deliberative democracy) ซงพนทสาธารณะ

จะมบทบาทอยางไรนนขนอยกบการมองความสมพนธระหวางรฐกบสงคม หาก

มองวารฐควรทาทกอยางแบบเบดเสรจ ควรจะจดการบานเมองอยางไรโดยไมตอง

ปรกษาหารอใคร เปนผใหหลกประกนดานสทธเสรภาพกบประชาชน ถาเชนนน

พนทสาธารณะกไมมความหมายทางการเมองแตอยางใด แตจะมความหมายก

ตอเมอ เปนททผคนมารวมกนสรางความคดเหนสาธารณะ สามารถวพากษวจารณ

รฐ ควบคมการทางานของรฐ และใหขอเสนอแนะในการบรหารจดการบานเมองได

เมอพจารณาจากเปาประสงคของการกอตงสภาประชาสงคมชายแดนใต

อาจกลาวไดวา มความสอดคลองกบความเปน “พนทสาธารณะ” หรอพนทกลาง

ตามความหมายขางตนในแงทเปนความพยายามของภาคประชาสงคม ในการ

สรางพนททางสงคมแบบใหมทสามารถแสดงออกถงความคดเหนอนหลากหลาย

ไดอยางปลอดภย โดยเฉพาะในบรบทพนททมสถานการณความขดแยงและความ

รนแรงเกดขน

“ประเดนหลกของสภาประชาสงคมชายแดนใตวนนกคอ ตองการ

สรางพนทกลางจรงๆ มความเปนกลางดวย สามารถเอาคนทเหนตาง

จากรฐมาพดคยกนได ทกองคกรมาแสดงความเหน ความคด เพอ

สนตภาพ เราอยากใหบรรยากาศชายแดนใตเปดมากขน ฉะนนถอวา

เปนภารกจอนสาคญยง”

(ประสทธ เมฆสวรรณ, สมภาษณ 10 ตลาคม 2555)

44 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ทงน กจกรรมสาคญทสะทอนสถานะความเปนพนทสาธารณะ หรอพนท

กลางของสภาประชาสงคมชายแดนใต ไดแก การประชมสภาประจาเดอน ซงจาก

เขารวมสงเกตการณการประชมสภาฯ พบวา (1) หลายคนทเปนกรรมการสภาฯ

มความแตกตางหลากหลายกนมาก ทงในแงภมหลง ประสบการณการทางาน และ

อดมการณการทางาน การจดประชมและทาใหเปนพนทสาหรบการรบฟงกนได และ

รวมกนประมวลความคดเหนทหลากหลาย เพอนามาใชในการกาหนดทศทางการ

ทางานของสภาฯ ในแงนจงถอไดวา เปน “คลงประสบการณ” หรอเปนทแสดงออก

ถงความรมรวยทางปญญาสาธารณะกวาได (2) วธการประชมแลกเปลยนหรอการ

อภปราย กาหนดใหมการแสดงเหตผล ชดประสบการณของตนเอง เพอการแลกเปลยน

และสนบสนนข อถกเถยงของตน ซงแน นอนว าในการประชมแต ละครง

มกมการแสดงความเหนทแตกตางกนระหวางสมาชกสภาฯ แตกตกาทใหมการ

ยอมรบมตทประชมเมอจะตองทางานรวมกน กไดรบการยอมรบและปฏบตตาม

ดวยด ซงการสรางวฒนธรรมการทางานรวมกนเชนน มผลตอการลดความขดแยง

ตลอดจนความเหลอมลาเชงอานาจของบรรดาสมาชกสภาฯ ลงไปไดดวย เพอไม

ใหเปนแรงฉดรงอนเกดจากการครอบงา สงการ (3) การประชมทกครง มกจะม

ขอมล ความรใหมๆ มาแลกเปลยนกนอยเสมอ กรรมการสภาฯ แตละคนกจะนา

ขอมลทไดรบจากองคกรทตนสงกดตดตวมาดวย ลกษณะเชนน หลายครงสามารถ

ชวยถวงดลในเรองการรบร ความเขาใจขาวสารขอมล ใหเปนการแลกเปลยนแนว

ราบมากยงขน เมอเกดเหตการณเฉพาะหนา หรอความรนแรง บทวเคราะหในการ

ประชมกจะมความลมลกและรอบดานมากขน สงผลใหการตดสนใจมประสทธภาพ

ถกทศทาง และรวดเรวมากขน

45โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

อยางไรกตาม ความทาทายของสภาฯ ในฐานะทเปนพนทสาธารณะหรอ

พนทกลาง ยงคงอยทการจดการความหลากหลายทางความคดและอดมการณของ

สมาชกสภาฯ เพราะแนนอนวาการทตวแทนองคกรตางๆ ทมาเขารวมเปนกรรมการ

ยอมมความแตกตางหลากหลายทางดานความคดและแนวทางในการทางาน ซงนบ

เปนเรองทาทายในการจดการอยางยง หากการจดการไมเหมาะสมหรอดพอ อาจ

ทาใหการดาเนนงานตดขดลาชา ขาดเอกภาพ อยางไรกด การวางระบบการทางาน

ของสภาฯ ทใชวธการคดเลอกประธานสภาฯ เมอไดผทมทงประสบการณและภาวะ

ความเปนผนา ดงกรณของครประสทธ เมฆสวรรณ ขาราชการครคนเกาคนแกใน

พนท กชวยใหการประชมหารอดาเนนไปไดดวยด และทผานมา กยงไมปรากฏวา

สมาชกสภาฯ มความเหนแยงกนมาก อาจเพราะสมาชกแตละคนใชความถอยท

ถอยอาศยในการแลกเปลยนแสดงความคดเหน เพอใหการทางานรวมกนเกดขนได

ดงนนจงทาใหเหนวา การทสภาประชาสงคมชายแดนใตมองคประกอบของ นกคด

นกกจกรรม ทมประสบการณการทางานทหลากหลายในพนท สงผลเชงบวกตอการ

ทางานมากกวาในทางลบ

“การทไดครประสทธมาทาหนาทประธานสภาฯ นบเปนเรองทดมากๆ

เพราะครประสทธ ถอไดวาแกเปนผใหญและมลกลอลกชนเยอะ เวลา

มการปะทะความคดของกรรมการสภาฯ ครประสทธกทาหนาทไดด

สามารถทาใหการประชมดาเนนการไปตอได ดวยบคลกภาพประสาน

แนวคดตางๆ ได ทาใหการประชมดาเนนการไปอยางราบรน แมวา

ชวงแรกๆ อาจจะมตดขดบาง แตหลายคนกปรบตวเขาหากนมากขน

เพราะตองทางานรวมกน”

(รอซด เลศอรยะพงษกล, สมภาษณ 11 ตลาคม 2555)

46 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

นอกจากน การพยายามทจะใหเกด “พนทกลาง” ของสภาประชาสงคม

ชายแดนใต ถอวาเปนการเปดพรมแดนความร ไปสการรบรเรยนรเรองราวใหมๆ

และเปนกลไกเชงสถาบนทจะสรางวฒนธรรมของการถกแถลง อภปราย กนอยาง

เขมขนของบคลากรในสภาฯ ซงแมวาจะมความคดเหนบางประการทไมสอดคลองกน

แตเมอตางใหการเคารพกตกาการประชม กทาใหเกดบรรยากาศทเปดกวางมากขน

ตงแตระดบคนทางานจนถงระดบการรบรของสงคมชายแดนใต ทาใหทกเสยงมคา

เทาเทยมกน เพราะมเพยงการตอสกนทางความคด ความร ดวยการแสดงเหตผล

เทานน ทจะไดรบการยอมรบ

บทเรยนและขอสงเกต จากขอมลประสบการณการทางานของทง 4 เครอขายขางตน ชใหเหนจด

เดน และขอจากดของการทางาน นามาสขอสงเกตทนาสนใจอยางนอย 3 ประการ คอ

ไมใหการเรยนรเปนเพยงเรองของความบงเอญ

ประการแรก เครอขายทรพยากรถอเปนเครอขายทมพฒนาการยาวนาน

และตอเนองทสดในภาคประชาสงคมชายแดนใต ซงการรวมตวกนในรปเครอขาย

บนฐานของภมนเวศทเชอมโยงกนตงแตภผาถงทองทะเล ทาใหเหนภาพรวมเชงนเวศ

ทงระบบ อนนาไปสการมองปญหาและสาเหตทงในพนทระดบยอยและในระดบ

กวางไดชดเจน และถอเปนพฒนาการอกกาวหนงทสาคญเนองจากเครอขาย

ทรพยากรไดพฒนาตนเองเปนเวทกลาง (Platform) มบทบาทในการเชอมตอ

ระหวางชมชน ทนเอกชน และหนวยงานของรฐไดสาเรจ ทสาคญเครอขายทรพยากร

เปนกรณตวอยางทแสดงออกถงการพฒนาศกยภาพ ยกระดบการเคลอนไหวบน

ฐานของขอมล ความร ทมการออกแบบ การรวบรวม วเคราะหสงเคราะห โดย

การรวมมอกนระหวางชมชน นกวชาการชาวบาน และนกวชาการจากองคกร

ทเปนทางการ ทาใหผลการดาเนนงานมนาหนกมากขน เพราะมการใชเครองมอ

มฐานความรทางวชาการรองรบ สามารถตอบสนองตอเปาหมายในการขบเคลอน

การแกไขปญหาไดตรงประเดน มากกวาจะเปนการเรยนร อยางบงเอญตาม

สถานการณทเกดขนเฉพาะหนาหรอเปนครงคราวไป

47โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

พนทผหญงในเครอขาย ประการตอมา ในขณะทบทบาทของผชายและการเมองมพนทใน

ประวตศาสตรมาอยางยาวนานในการเคลอนไหวทางสงคมในประเดนตางๆ ไมวาจะเปนสทธทางการเมอง สทธการทากน แตโครงการนไดชใหเหนวา กลมสตร กลมเยาวชน แมจะมพฒนาการทชากวาโดยเปรยบเทยบ แตกลาวไดวา กลมสตรและเยาวชนถอเปน “หนาใหม” ทนาสนใจสาหรบหนาประวตศาสตรของการเคลอนไหวภาคประชาสงคมชายแดนใต โดยเฉพาะกลมสตรทถกสถานการณผลกใหตองกาวมาเปนผนาครอบครว การเปดพนทพดคยเรองสทธสตรและการเชอมโยงถงหลกการศาสนา แมจะทาใหเกดขอถกเถยงอยบาง แตไดชวยเปดมมมอง ความคด ไดรบร เรยนรททาใหโลกแหงการรบรและความคดความเชอเปดกวางออกไป ดงนน กลาวไดวาการสรางเครอขายกลมสตรเปนการยกระดบการทางานของกลมสตรในภาพรวม โดยการทางานภายใต 5 ยทธศาสตรนน ถอวาไดทาใหกลมสตรเขามามบทบาทมากขนในพนททางสงคมของจงหวดชายแดนภาคใต ไมเพยงในระดบพนท แตรวมถงในระดบเครอขาย ตลอดจนไดมโอกาสแบงปนประสบการณ เรยนรและสรางองคความรใหมๆ และมทรพยากรเขามาสนบสนนกลมสตรในดานตางๆ มากขนจากทแตเดมมพนทนอยเตมท

ทางานสงคมอยางมออาชพประการสดทาย เครอขายคนทางานทางสงคมในประเดนสาธารณะหรอ

ทเปนเรองสวนรวมเหลาน โดยมากมทศนคตทมองงานททาวาเปนงานอาสาสมคร ซงในแงหนงถอไดวาเปนเรองด สะทอนถงความคด จตใจอาสา จตใจทมความเสยสละ มความปรารถนาดตอสวนรวม ตอสงคม แตในอกแงหนง กลบกลายเปนขอจากดในการขบเคลอนการทางาน ทเกดจากการจดสรรเวลาหรอการทมเทกบการทางาน ตลอดจนการมงพฒนา ยกระดบการดาเนนงานใหกาวหนา ซงสามารถจะพจารณาดวยการมองแบบใหมวา การทางานแบบนเปนอาชพหนง เชน นกพฒนาเอกชน เปนตน เปนการงานทเปนอาชพได โดยสามารถพฒนา ยกระดบการทางานของกลม เพอขอทนจากแหลงตางๆ ทใหการสนบสนนไดดวยตนเอง ซงจะทาใหสามารถใชเวลาในการดาเนนงานอยางเตมท เพราะงานทแทจรง ทแสดงออกถงฝมอและมลคาเพมภายในงาน จะแสดงออกกโดยการทางานแบบมออาชพเทานน ทความกาวหนาจะมาจากการผานประสบการณ เตบโตจากการทางานทมกเรมจากสงทเรยบงาย ไปสกระบวนการทซบซอนขน และพวกเขาและเธอสามารถจดการหรอรบมอกบมนได

48 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

…สงทชวยสรางแรงจงใจใหคนกคอ ผลกดนใหพวกเขาออกไปรเรมทาบางสงบางอยาง และเรยนรในสงทตอง

เรยนร เพอเปลงศกยภาพใหมากทสด John Kotter

ในบทนเปนการประมวลผลลพธทเกดขนจากการดาเนนงานของเครอขาย

ทง 4 เครอขาย ซงสวนหนงไดชวยสะทอนภาพรวมและบทเรยนการทางานเครอขาย

ภาคประชาสงคมชายแดนใตดวย รวมทงชใหเหนปจจยสนบสนนและปจจยทาทาย

ในการขบเคลอนงานภาคประชาสงคม ดงน

ภาพรวมการทางานของเครอขายประชาสงคมชายแดนใต

ฐานคดในการมองการทางานของเครอขายประชาสงคม

แผนภาพ

แสดงฐานคดในการสงเคราะหภาพรวมการทางานของเครอขายประชาสงคม

บทเรยนการพฒนาเครอขายประชาสงคมชายแดนใต

ขบวนการเคลอนไหว

ภาคพลเมอง

(civic movement)

รฐ

โครงสรางพนฐานประชาสงคม(civic infrastructure)

คณธรรมพลเมอง (civic virtue)

การพฒนา ยกระดบ

ฐานการรวมตว ทนเดม

พนทสาธารณะ

(public space)

49โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ในทนไดนาองคประกอบหรอประเดนทเกยวของในแนวคดเรองประชา

สงคมหรอสงคมพลเมอง (civil society) มาประยกตเปนฐานคดในการมองการ

ทางานของเครอขายประชาสงคมชายแดนใต ดงน

ประเดนแรก ฐานการพฒนา การรวมตว ซงแตละพนท แตละกลม องคกร

มทนทางสงคมไมเหมอนกน มลกษณะกลมกอนทมพฒนาการมาไมเทากน และทาให

จดทยนอยในปจจบนมความเขมแขงแตกตางกนไป จงจาเปนตองเขาใจทมาและ

มองเหนความหลากหลายในเรองฐานเดม ประเดนตอมาคอ การพฒนา ยกระดบ

ขนไปจากฐานเดม ซงมกจะเกดจากปจจยภายใน ประกอบกบอทธพลจากภายนอก

ทเขาไปหนนเสรม สนบสนน หรอกระตน หรออาจเกดจากวกฤตการณ สถานการณ

สภาพแวดลอมรวมกนทผลกดนหรอเรยกรองใหตองมการถกทอ รวมมอ รวมตว

เคลอนไหวภายใตกระแสของสงคมในชวงหนงๆ เชน กระแสสงแวดลอม กระแสการ

สรางสนตภาพในพนทชายแดนภาคใต เปนตน ทาใหเกดการหลอหลอมตวตนอยาง

ใหมขนมา โดยอาจจะเกดจากเวทแลกเปลยนเรยนร เวทวสยทศน นาไปสยทธศาสตร

และแผนการทางานหรอกอรปกลไกการทางานบางอยาง อาจมการพฒนายกระดบ

ตนเองอนเกดจากการทาวจย เกดจากการศกษาเรยนรอยเสมอ เปนตน การพฒนา

ยกระดบ สวนหนงเกยวของกบฐานทนเดมทม โดยเฉพาะทนทางสงคม แตขณะ

เดยวกน เมอมการขบเคลอนการทางานไป กสามารถจะชวยเพมทนทางสงคมขนดวย

นอกจากน การดาเนนงาน การขบเคลอนของกลม องคกรประชาสงคม

ตองมปณธานหรออดมการณหรอคณคารวมบางอยาง ททาใหมแรงบนดาลใจรวมกน

เพอใหมเปาหมายและความมงมนทจะบรรลถง และนคอเชอเพลงในการขบเคลอน

ซงเรยกวา คณธรรมพลเมอง (civic virtue) ทคนทางานมองเหนวาตวคณคาหรอ

พลงทวานนคออะไร เชนอาจจะเปน ศรทธาในศาสนา พลงความรหรอพลงปญญา

สานกการจดการตนเอง สานกรกทองถน สานกทางประวตศาสตร เปนตน ประเดน

ตอมาคอ โครงสรางพนฐานประชาสงคม (civic infrastructure) ซงชวยเอออานวย

รองรบ การดาเนนไปของกลม องคกรเครอขายภาคประชาสงคม ประเดนนมก

เกยวของในเรองของผนา กลมผนา โครงสรางการบรหารจดการ ชองทางการสอสาร

ระหวางสมาชกเครอขาย การจดการความรหรอศนยขอมล ตลอดจนการจดการเรยน

รเพอความเปนพลเมอง (civic education) เปนตน และสวนนเองททาใหมองเหน

ความเปนตวตนของแตละกลม เครอขาย ไดชดเจนทสด ประเดนสดทายคอ พนท

สาธารณะ (Public space หรอ Public sphere) หรอพนทกลางทเชอมโยงสงคม

50 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

กบรฐ เปนพนททพลเมองสามารถสรางความคดเหนสาธารณะ มารวมกนทาหนาท

ควบคม ตรวจสอบการทางานของอานาจรฐ รวมทงใหขอเสนอแนะ ดงไดกลาว

ในบททแลว ซงพนทสาธารณะมหลายประเภท เชน พนทสาธารณะทางนเวศ (เชน

ลมนา ชายฝงทะเล) ทางศลปวฒนธรรม ทางการเมอง เปนตน

บทเรยนการทางานของเครอขายประชาสงคมชายแดนใต

� เขาใจ เขาถง พฒนา องคกร เครอขายภาคประชาสงคม สามารถเขา

ถงชมชนกลมเปาหมายไดมากขน และสามารถทางานไดสอดคลองกบความตองการ

ของชมชน ตวอยางเชน กรณกลมสตร ทมการลงพนทเจาะจงกลมเปาหมาย รวมทง

มการตดตามงานอยางตอเนอง

� ทนทางสงคมกบการพฒนา ยกระดบการทางานของเครอขาย ใน

แตละกลม องคกรยอมมทนทางสงคมของตนเอง อนหมายถง ระบบความสมพนธ

ในเชงเกอกล แบงปน เชน ในการทากจกรรมรวมกน การเรยนรรวมกนและสงผาน

ขอมลขาวสารระหวางกน เชนเดยวกบในงานเครอขาย ทาใหเกดการแลกเปลยน

เรยนร สรางความไวเนอเชอใจระหวางกน ไดเรยนรทนทแตละกลมมอย อาท

บคลากรทมความรความสามารถของแตละองคกรทมอยในแตละจดแตละพนท รวม

ทงการแลกเปลยนเชงคณคา หรออดมการณทแตละกลมยดถอ ทาใหเกดการยอมรบ

คณคาทแตกตางหลากหลายซงกนและกน รวมทงยงนามาซงการพฒนา “คณคา

รวม” บางประการ เชน การตอสในแนวทางสนตวธ เปนตน ซงหากมการนาทน

เหลานมาบรณาการ กจะเกดเปนพลงของเครอขาย

� การเชอมโยงเครอขาย การดาเนนงานตามโครงการ ชชต. โดยสถาบน

ชมชนทองถนพฒนา มสวนสนบสนนการเชอมโยงการทางานในรป “เครอขาย” ของ

กลม องคกรททางานใน 4 ประเดนหลก ไดแก กลมงานประชาสงคมชายแดนใต กลม

สตร กลมเยาวชน และกลมอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงในแตละเรองประกอบไป

ดวยกลม องคกรทหลากหลาย และโดยมากจะรวมตวกนในโอกาสทเฉพาะกจ โดย

ใหมการเชอมโยงประเดนและรวมมอกนอยางยดหยนในลกษณะของเครอขาย เพอ

ใหแตละกลมยงคงรกษาอตลกษณภายในกลมตน แตในความเปนเครอขาย ทาใหม

การเชอมโยงกนดวยประเดนเนอหาการทางานทมเปาหมายรวมในเชงยทธศาสตร

และในระดบนโยบายมากขน

� การจดการความร การทางานของทง 4 เครอขาย ไดนาฐานความร

51โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

งานศกษาวจยทเกยวของ มาหนนเสรมการทางานดานเครอขาย ทงในแงของการ

พฒนาศกยภาพ ความรความสามารถของกลม เครอขายเอง ในแงของการทางาน

พฒนาคณภาพชวตของประชาชนและการแกปญหาความไมสงบในจงหวดชายแดน

ใต รวมทงในแงของการสอสารสาธารณะสรางการรบรในประเดนทกาลงขบเคลอน

ตอสงคม เชน กรณเครอขายเยาวชน มการเชญนกวชาการมาใหความรเกยวกบ

อาเซยน กรณเครอขายทรพยากรซงมกลม องคกรททางานวจยเชงปฏบตการในพนท

ควบคไปกบงานเครอขาย ซงมตนทนเรองนอยแลวพอสมควร กรณเครอขายสตร

ไดแลกเปลยนประสบการณกบผเชยวชาญในประเดน “สทธสตรกบการพฒนา”

และการใช “กระบวนการวจารณญาณสาธารณะ” (public deliberation) เปน

เครองมอในการขบเคลอนสงคมในเรองการกระจายอานาจของสภาประชาสงคม

ชายแดนใต ซงเปนพนฐานในการขบเคลอนเครอขายไปสการยอมรบของภาคสวนตางๆ

ไดมากขนเปนลาดบ

� โครงสรางพนฐานของประชาสงคม ในความเปนเครอขายซงประกอบ

ดวย กลม องคกรตางๆ ทเขารวมเปนสมาชกซงมความแตกตางหลากหลาย จงมก

พบปญหาทาทายเรองการทางานแบบบรณาการ เชอมโยงการทางานขององคกร

เครอขายภาคประชาสงคมซงพบวา บางเครอขาย บางกจกรรม ขาดการประสานงาน

เชอมโยงและขาดการชวยเหลอซงกนและกน ทาใหมลกษณะแยกสวน ขาด

การบรณาการหรอออกแบบการทางานและบรหารจดการรวมกนอยางเปนระบบ

แมวาเปาหมายของโครงการ ชชต. จะตองการแกไขปญหาขางตนกตาม อยางไรกด

จากการศกษาพบวา การดาเนนงานในลกษณะเครอขายยงตองการเงอนไขสนบสนน

อนๆ รวมดวย เชน การวางแผนเชงยทธศาสตรรวมกน การเสรมสรางภาวะผนา

ในแตละกลม เครอขาย เปนตน

52 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

� พนทสาธารณะหรอพนทกลาง กลาวไดวาโครงการ ชชต. ทาหนาท

สนบสนนการเปดพนททางสงคมใหกวางมากขน ใหเปนพนทกลางสาหรบการ

แลกเปลยน ถกแถลง อภปราย เรยนร และปรกษาหารอทเปนรปธรรมมากขน

อกทงยงเออใหเกดการปะทะสงสรรคระหวางวฒนธรรม เพอจะไดเรยนรซงกนและ

กนยงขน ตวอยางเชน สภาประชาสงคมชายแดนใต ถอวาเปนมตใหม เปนเวทความ

คดทไดรวบรวมผคนหลากหลาย แมมความคดเหนแตกตางกน แตกรวมทางาน

กนไดภายใตฉนทามตของสภาฯ ซงในทางออมกเปนการกระตนใหแตละกลมตอง

ทาความรจกคนทางานทมประเดนรวมกน และยงเปนสะพานเชอมสมพนธ สราง

ความไววางใจระหวางกน ภายใตประเดนทางสงคมทกาวขามความแตกตางทาง

เชอชาตและศาสนาอกดวย

� รวมพลงผลกดนนโยบาย การรวมตวในลกษณะเครอขายเชงประเดน

และการรวมมอกบองคกรภายนอก ชวยสรางพลงและความมนใจใหแกกลม องคกร

ตางๆ อนเนองมาจากมการเชอมโยง สงเคราะหประเดน นาไปสการยกระดบ

การเคลอนไหวเชงนโยบาย เพอเปาหมายในการแกไขปญหาเชงโครงสรางการ

พฒนา ดวยการยนขอเสนอแนะทางนโยบายกบฝายรฐบาล ตวอยางเชน การออก

แถลงการณของสภาประชาสงคมชายแดนใตทพยายามเสนอแนะทางนโยบายดาน

ความเปนธรรม การเยยวยาผไดรบผลกระทบจากสถานการณความรนแรง การ

ยกเลกการบงคบใช พ.ร.ก.ฉกเฉนฯ และเรองการกระจายอานาจเพอทองถนจดการ

ตนเองแกภาครฐ เปนตน

53โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

ปจจยสนบสนน และปจจยทาทายทงน จากการศกษาพบวา มบทเรยนดานปจจยเงอนไขทเกยวของกบการ

ดาเนนงานทนาสนใจหลายประการ อาท

ปจจยสนบสนน

� การทางานในรปแบบเครอขาย ทาใหเกดการเสรมสรางความเขมแขง

ของภาคประชาชนใหมพลงตอรองกบภาครฐ เพอใหไดมาในสงทสอดคลองกบความ

ตองการของทองถน และดาเนนการไดอยางมประสทธภาพมากขน โดยวธการแบบ

สนตวธ การทาใหเกดพนทกลางทางสงคมมากขน โครงการนใหบทเรยนทชวยตอกยา

สรางความหนกแนนกบ แนวทางไมใชความรนแรงในการเผชญกบความคดเหน

ตาง จากการไดทางานรวมกน ซงถอวาเปนสงทสาคญทสด ดงจะเหนไดจากงาน

ความคดของกลมสภาประชาสงคมชายแดนใต

� กองเลขานการและสานกงานเครอขายเปนกลไกสาคญทเปนตว

ขบเคลอนการทางานในลกษณะเครอขาย ใหสามารถดาเนนงานไดตามยทธศาสตร

และเปาหมายทวางไว เพราะเปนกลไกททาหนาทประสานการทางานของสมาชก

กลม องคกร ทเขามารวมตวกน เชน กรณสภาประชาสงคมชายแดนใต การท

สถาบนชมชนทองถนพฒนาเขารวมเปนกองเลขาของเครอขายฯ เปนปจจยหนง

ทชวยพฒนาระบบการทางานของกองเลขาและสานกงานเครอขาย ใหสามารถ

รองรบภารกจทเกดขนได

ปจจยทาทาย

� การใหเวลา พบปญหาขอจากดดานเวลาของคนทางาน ทไมสามารถ

บรหารเวลาใหเพยงพอหรอเกดความสมดลกบการทางานเครอขาย เนองจากแตละ

คน/องคกร มภารกจเปนของตนเองอยแลว และไมมการวางระบบการบรหารจดการ

งานรวมกนอยางชดเจน ทาใหการดาเนนโครงการเกดความลาชา ไมเปนไปตามแผน

งานทวางไวเทาทควร

� ความมนคงของคนทางานทางสงคม จากการดาเนนงานพบวา องคกร

ตางๆ ในเครอขายทง 4 เครอขาย ตางตองเผชญกบการเปลยนบคลากรองคกรบอย

ครง ทาใหงานไมมความตอเนอง ไมเปนไปตามแผนงาน สวนหนงมาจากการทหลาย

คนมองวาการทางานเครอขาย การทางานภาคสงคม เปนงานแบบอาสาสมคร ไมม

54 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ความมนคงหรอเปนงานทไมแนนอน

� กลไกประสานเครอขาย เชน กรณของเครอขายเยาวชน พบวา ขาด

คนทางานประสานในเชงเครอขาย เพอกอใหเกดความตอเนองของกจกรรม ทาให

เกดความลาชาในการดาเนนงาน

� สถานการณความไมสงบ ยงเปนขอจากดตอการรวมกลม การพฒนา

กลม องคกร เครอขายตางๆ ทางสงคม โดยเจาหนาทรฐมกใหความสาคญกบการ

ทหารมากกวาความมนคงของมนษย นอกจากน โครงการพฒนาของรฐหลาย

โครงการยงเปนสวนทสงผลในการกดกรอนทนทางสงคมทมอยเดม

� ความขดแยงเชงผลประโยชน เมอมแหลงทนเขามาจานวนมากจาก

ภายนอก โดยทวไปแลวจะกอใหเกดผลทงสองดาน ดานแรกเสรมแรงใหแกการ

ทางานเครอขายของคนในพนท ในอกแงหนง เงนทนจากภายนอกกอาจจะกดกรอน

ความรวมมอของเครอขายทมมากอนน เนองจากความขดแยงเชงผลประโยชนใน

แตละกลม

55โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

…เพอทาใหเครอขายทางานไดผล ทกคนในเครอขายตองรสกวาตนเองอยในจดศนยกลาง

นนทาใหเครอขายทรงพลงอยางแทจรง...John Naisbitt

การศกษาเรองเครอขายประชาสงคมชายแดนใต ภายใตโครงการสนบสนน

ชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใตน ชใหเหนวา การหนนเสรม กลม องคกร

ภาคประชาสงคมทงทมอยเดมและทรวมตวกนใหม ในลกษณะเครอขายของทง 4

เครอขาย ไดแก สภาประชาสงคมชายแดนใต เครอขายสตรชายแดนใต เครอขาย

เยาวชนพฒนาสอาเซยน และเครอขายทรพยากร มผลตอการพฒนาความรวมมอ

และตอการพฒนาศกยภาพของแตละเครอขาย ใหเกดความเขมแขง หรอมพลง

ตอรองกบอานาจตางๆ มากขน อยางไรกตาม ยงตองเผชญความทาทายทามกลาง

บรบทความรนแรงในพนทชายแดนใต ทสรางขอจากดในการรวมกลม องคกร

ทางสงคม ขณะทโครงการพฒนาโดยภาครฐ ทขาดการมสวนรวมของประชาชน

ในขนตอนการพฒนา กมสวนในการกดกรอนทนทางสงคมทมอยเดม

ขอสงเกตทไดจากการศกษา ชใหเหนประเดนสาคญทเกยวของในการ

เสรมสรางความเขมแขงของเครอขายประชาสงคมชายแดนใต โดยเฉพาะในสวนของ

ความคดความเชอ ทศนคตทเปนอปสรรคเบองตน ตลอดจนโอกาสในการสนบสนน

ในสวนทสามารถเขาไปมอทธพลได เชน ในเรอง การพฒนา ยกระดบการทางาน

เครอขายภาคประชาสงคม กบขอเสนอแนะการพฒนา

สสนตภาพชายแดนใต

56 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ผานกจกรรมเวทเสวนาแลกเปลยนเรยนร การอบรมเสรมความร ทกษะ ในเรอง

โครงสรางพนฐานประชาสงคม (civic infrastructure) สามารถหนนเสรมเรองท

จาเปนตอการขบเคลอนเครอขาย เชน กลไกการประสานงาน แหลงทรพยากร

ชองทางการสอสาร เปนตน ในเรอง การพฒนาพนทสาธารณะ ใหมพนทกลางสาหรบ

การแลกเปลยนเพอกาหนดทศทางในการดาเนนงานของเครอขาย กระทงการรวม

พลงผลกดนนโยบาย เปนตน โดยมขอเสนอแนะดงน

ดานความคดความเชอ ทศนคต

� ทกฝายทเกยวของตองปรบทศนคตทมตอกน โดยสงเสรมใหเกดทศนคต

แหงการประสานความรวมมอกนใหมากยงขน ภายใตความแตกตางหลากหลาย

ทางความคด ใหเกดทศทางการทางานในแนวทางสนตวธ ฝายเจาหนาทในองคกร

ภาครฐทงฝายพลเรอนและฝายความมนคงทกระดบตองไมแทรกแซงการทางาน

ของเครอขายภาคประชาสงคม หากเหนวา กจกรรมหรอแนวคดใดมประโยชนก

ควรสงเสรม สนบสนน โดยเฉพาะกบเจาหนาทระดบปฏบตการ ทควรปรบทศนคต

โดยมองวาการทางานของเครอขายภาคประชาสงคมตางมวตถประสงค เปาหมาย

เดยวกนในการสรางความมนคงและบรณภาพแหงรฐ เชนดยวกน ฝายภาคประชาสงคม

เองกควรปรบทศนคตมมมองทเหนรฐเปนศตร

� ในสวนของคนทางานในภาคประชาสงคมเอง ควรปรบทศนคตทมองวา

การทางานสงคมเปนเพยงงานอาสาสมคร ทเหมาะเฉพาะกบผทไมมภาระสวนตว

หรอผทมความเสยสละสงเทานนจงสามารถเขามารวมทางานในลกษณะนได มาส

57โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

การพจารณาหาแนวทางทจะทาใหคนทางานทางสงคมในกลม องคกรของตน

มความร ความเชยวชาญ มความเปนมออาชพ และทาใหเหนความเชอมโยงวา

เนอหาหรอประเดนทเครอขายตางๆ กาลงขบเคลอนนน เกยวของกบคณภาพชวต

ของชมชนหรอของตน อยางไร หากไมลกขนมาทาอะไรเลย จะเกดผลอยางไร โดย

เฉพาะทเหนไดชดในเรองการอนรกษและปกปองทรพยากรธรรมชาตของเครอขาย

ทรพยากร เปนตน ทสาคญคอ การพจารณาหาแนวทางทจะทาใหกลม องคกรของ

ตน เขาถงแหลงทรพยากรทจะมาหนนเสรมการทางานได ไมวาในเรองเงนทน ความ

รและเทคโนโลย เพอใหสามารถพฒนางานหรอดาเนนกจกรรมอยางตอเนองได

ดานโครงสรางพนฐานประชาสงคม

� พฒนาศกยภาพองคกรโดยเฉพาะในแงการบรหารเงนทน ในรปของ

การจดตงกองทน โดยการระดมเงนทนจากภายในและจากแหลงทนภายนอก มการ

บรหารจดการทเหมาะสมเปนระบบ ไมวาจะเปนการตงสหกรณ การพฒนาสถาบน

เงนทนชมชน หรอกองทนชมชน (Community Foundation) เปนการวางรากฐาน

สรางความเขมแขงดานแหลงทน ทรพยากร ใหเกดการขบเคลอนการดาเนนงาน

อยางตอเนอง รวมทงการพฒนาทกษะและความรเกยวกบการเขาถงแหลงทนตางๆ

ทงในและตางประเทศเพอใหองคกรสามารถพงตนเองไดในระยะยาว

� แตละเครอขาย ควรจดตงและพฒนากลไกการจดการทมประสทธภาพ

เชน ในรปกองเลขานการ เพอทาใหการเชอมประสาน งานบรหารจดการสามารถ

สนบสนนงานปฏบตการไดอยางคลองตว ซงนบเปนปจจยสาคญในการสนบสนน

การทางานในลกษณะเครอขาย

� การหนนเสรมโครงสรางพนฐานเพอการเรยนร ในความเปนองคกร

เครอขายทมชวต การเรยนรถอเปนหวใจสาคญ โดยเฉพาะความสามารถในการ

ทาความเขาใจสงใหมๆ หรอสงทยงไมเรยนร ซงแตละเครอขายยอมมความสนใจ

และความตองการแตกตางกนไป ประเดนหลกคอทาอยางไรทจะไมทาใหการเรยนร

เปนเรองของความบงเอญ แตเปนเรองของการออกแบบทชวยใหเกดการพฒนา

ยกระดบการทางาน ทสอดรบกบเปาหมาย เกดการแบงปนความร ซงไมใชเรองของ

การรเกยวกบบางสง อนเปนเรองของขอมลเทานน แตหมายถงความสามารถในการ

ลงมอทาทมประสทธภาพ ซงจะไดมากดวยการเรยนรอยางแทจรง โดยการแบงปน

ความรจะเกดขนเมอมการเอออานวยหรอหนนเสรมใหผอนไดพฒนาความสามารถ

58 เครอขายประชาสงคม : พลวต และบทเรยนการพฒนาสสนตภาพชายแดนใต

ในการทางาน เรองนจงเกยวของกบการสรางกระบวนการเรยนรโดยตรง ดงทเหน

ตวอยางไดสวนหนงจากกรณของเครอขายทรพยากร ในเรองการอบรมการเกบขอมล

และวเคราะหขอมลชมชนแบบมสวนรวม ใหกบแกนนาเครอขายหลายพนท เปนตน

� งานเครอขายแตละเครอขายควรใหความสาคญกบการสอสารสาธารณะ

สรางความรบรในความเคลอนไหว สงแรงกระเพอม และทาใหเกดการเรยนรของ

สงคมได ทงสาระในเรองเปาหมาย ลกษณะการทางานของเครอขาย ตลอดจนจด

ประเดนทจะสงผลกระทบตอสวนรวม โดยคานงถงกลมเปาหมาย เนอหาสาระ และ

ชองทางการสอสารทเหมาะสมและสอดรบกน เพอใหเกดประสทธภาพ ประสทธผล

ในการสอสาร

ดานทศทางการทางาน

� การสนบสนนเครอขายสตร เครอขายเยาวชน เพมมากขน เพราะทง

2 เครอขาย ถอไดวาเปนกลม เครอขาย ทมพนทแหงประสบการณ และพนทยนทาง

สงคมไมมากนกสาหรบพนทจงหวดชายแดนภาคใต เมอเทยบกบพฒนาการการ

ทางานดานผหญงและเยาวชนในระดบประเทศ ทมความกาวหนาไปไกล

การสนบสนนองคกรเครอขายผหญงและเยาวชน ยงมความสาคญในแง

การพฒนาทรพยากรมนษยในพนท เนองจากในปจจบน ถอเปนทรพยากรบคคล

กลมหลกในการทางานดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคม รวมไปถงการเสรมสราง

สนตภาพในจงหวดชายแดนภาคใต

� ควรสงเสรม สนบสนนใหมการจดทา ประมวลจรรยาบรรณ (Code Of

Conduct) ในแตละเครอขาย ใหเกดหลกการทางานรวมกนและเปนหลกประกน

ของคนทางานภาคประชาสงคม เพอเปนการยกระดบการทางานในรปแบบเครอขาย

ทมความชดเจนและตรวจสอบได โดยผานการปรกษาหารอรวมกน ออกมาเปนมต

ของการทางานสงทปรากฏใหเหนอยบางแลวกคอ สภาประชาสงคมชายแดนใต ท

ไดประกาศเจตนารมณตอสาธารณะ แตหลกประมวลจรยธรรมนนจะเปนหลกรวม

กนของคนทางานในองคกร เครอขาย

59โครงการสนบสนนชมชนทองถนเพอฟนฟชายแดนภาคใต (ชชต.)

...มผกลาวทเลนทจรงไววา ความยงยากเกยวกบเครอขายทงมวลกคอ

มนคอนขางจะเลอะเลอน เรองเครอขายเมอนามามองในฐานะความเปนองคกร

กมลกษณะกระจดกระจายและไมรวมศนยอกตอไป แลวการขบเคลอนจะเปน

อยางไร ประเดนสาคญขององคกร ทตองการขยบหรอกาวตอไป ดเหมอนจะหนไม

พนเรองวสยทศนและผนา ขณะทในการขบเคลอนการทางาน เรามกตองการทาใน

สงทแนนอน ไปในทศทางทแนนอน ดงนนยอมหมายความวา ยงตองการบทบาท

การนา แตเปนการนาทแตกตางออกไป ในความหมายทหมายถงการเลอกทาในสง

ทถกตอง รวาอะไรคอสงทสาคญอยางแทจรงในระยะยาว ซงเปนเรองของวสยทศน

และเปาหมาย ไมใชการกาหนดนโยบาย กาหนดกระบวนการ การใสใจกบการบรรล

ประสทธภาพ วธควบคมระบบหรอจดโครงสรางใหมประสทธผล ซงเปนเพยงเรอง

การจดการ หรอเปนเรองของการถอหางเสอ

...ทวาสาหรบองคกร เครอขายในโลกยคใหมทไดรบการมองในฐานะทม

ชวต มนเปนเรองของการมองออกไปขางหนาวาอะไรเปนสงทกาลงมาถง เปนเรอง

ของการสรางสรรควสยทศนทมความหมาย (กอนจะนาไปสการกาหนดขนตอนท

เหมาะสมกบวสยทศน) วสยทศนจกตองรวมกน นนคอตองมความหมายตอผคนท

เกยวของ เปนวสยทศนททาใหผคนอยในศนยกลางของเครอขาย และบทบาทของ

ผนาไมใชเพยงแตมความรสกถงวสยทศนเทานน หากยงตองสามารถหลอหลอม

วสยทศนทมชวตเขาสองคกร เครอขายโดยรวม เพอใหผคนราลกอยางตอเนองถง

สงทสาคญและเพอสรางสภาพแวดลอมใหผคนรวา ทาไมพวกเขาจงมาอยทน....